122

Entomofauna van De Kempen, Noord-Brabant Verslag van de 161e zomerbijeenkomst te Baarschot

samenstelling Jan G.M. Cuppen Bas Drost TREFWOORDEN inventarisatie, faunistiek, Mochlonyx fuliginosus, Phytomyza buhriana, Phytomyza griffithsi, Heterarthrus cuneifrons, Typhlodromus ernesti, Oligonychus karamatus, Schizotetranychus garmani

Entomologische Berichten 67 (4): 122-144

Tijdens de 161e zomerbijeenkomst van de NEV, die plaatsvond in Noord-Brabant van 9 tot 11 juni 2006, zijn 1408 taxa van achttien insectenordes waargenomen. In dit verslag worden 20 soorten voor het eerst gemeld voor de provincie Noord-Brabant en bovendien zeven soorten als nieuw voor de Nederlandse fauna, te weten Mochlonyx fuliginosus (Felt), Phytomyza buhriana Hering en P. griffithsi Spencer (alledrie Diptera), Heterarthrus cuneifrons Altenhofer & Zombori (Hymenoptera), Typhlodromus ernesti Ragusa & Swirski, Oligonychus karamatus (Ehara) en Schizotetranychus garmani Pritchard & Baker (alledrie Acari).

Inleiding nen. Door het terrein meandert de laaglandbeek de Reusel. Te- De 161e zomerbijeenkomst van de NEV werd gehouden van 9 gen De Utrecht aan ligt de Welleneindsche Heide (figuur 2), tot 11 juni 2006 te Baarschot, gemeente Hilvarenbeek, provincie waarvoor eveneens een onderzoeksvergunning werd verkregen. Noord-Brabant. De 37 deelnemers (figuur 1) waren gehuisvest in de groepsaccommodatie ‘Den Elshorst’. De weersomstandigheden Dal van de Reusel waren zeer gunstig: op vrijdag was het onbewolkt met 26,7 °C, De Reusel stroomt ten zuiden van Baarschot vrij door een stuk op zaterdag 28,1 °C met lichte bewolking en 15 uur zon, terwijl gemengd bos voor het gekanaliseerd richting Diessen verder de nachttemperatuur niet verder daalde dan 11 °C. ’s Zondags gaat. In dit reservaat werd de bladwesp Heterarthrus cuneifrons was het onbewolkt met maximaal 30 °C (gegevens KNMI weer- gevonden, een soort die nieuw is voor de Nederlandse fauna. station Eindhoven). Landschotse Heide Ten zuiden van Middelbeers ligt dit mooie heidegebied met vele De gebieden vennen. Aan weerszijden stromen de Kleine en Groote Beerze. Er zijn bij verscheidene natuurterreinbeherende instanties ver- Aan de noordzijde wordt het begrensd door de bossen van de gunningen aangevraagd. De terreinen die door de meeste deel- Kuikeindsche Heide. Teneinde verdroging van het terrein tegen nemers werden bezocht en waar dus de meeste waarnemingen te gaan zijn de Provincie en het Waterschap De Dommel bezig zijn gedaan worden kort besproken. met een proef om kwaliteit en kwantiteit van het water in het stroomgebied van de Groote Beerze aan te passen. Reuselse Moeren Dit is een klein hoogveengebied langs de Belgische grens. Op plaatsen met open water is in vroeger tijden veen gestoken. Het bestaat verder uit een gagelmoeras, vochtige heide, een berken- broekbos en schraal grasland. Ook zijn er kleine percelen loof- en naaldbos.

Hapertse- en Cartierheide Deze terreinen maken deel uit van de boswachterij De Kempen. Het noordelijk deel is gekenmerkt door zowel droge als zeer natte delen met vennen. Door het terrein stroomt een smal beekje, het Dalems stroompje. De heiden worden begrensd door naaldhout. Enkele tientallen runderen begrazen het gebied.

De Utrecht Ten zuiden van Esbeek ligt tegen de Belgische grens het land- goed De Utrecht. Het is een uitgestrekt naaldbosgebied op een voormalig ontgonnen heide. Het is een gevarieerd terrein met loof- en naaldhout en in het oosten een heiderestant met ven- Figuur 1. Baarschot. Het ontbijt werd buiten geserveerd. Foto: O. Vorst Baarschot. Breakfast was served in the open air. entomologische berichten 123 67(4) 2007

Landgoed Gorp en Rovert Ten zuiden van Goirle ligt dit uitgestrekte landgoed met oude loof- en naaldbossen, heide, vennen en over een lengte van vijf kilometer een nog volop meanderende Rovertsche Leij met enkele afgesneden oude meanders. Langs de steile oevers van de beek broeden ijsvogels. Opvallende libellen die langs de beek werden gevonden zijn weidebeekjuffer (Calopteryx splendens) en bosbeekjuffer (C. virgo). Dicht langs de beek lig- gen verlaten weitjes, omzoomd door oude eiken en beuken. Op het zuidoostelijk deel van het landgoed ligt de door bossen omsloten Rovertse Heide met enkele vennen. Hier werd Pemphredon rugifer, een vrij zeldzame wesp, waargenomen.

Dal van de Kleine Beerze Aan weerszijden van de Kleine Beerze liggen kleine natuur- terreinen, de Spekdonken en het Molenbroek. Het Molenbroek bestaat uit bos en hooiland. Op de schrale weitjes groeien spaanse ruiter, moerasviooltje en kleine valeriaan. De Spek- donken bestaat eveneens uit weitjes met houtsingels en hooi- landen die als ‘slagen’ loodrecht op de beek georiënteerd zijn.

Dal van de Groote Beerze Hier ligt het reservaat De Grijze Steen, een overgangsgebied Figuur 2. Gezicht op de Welleneindsche Heide. Foto: M.B.P. Drost ten oosten van de Beerze naar het nu ontgonnen zuidelijk View at the Welleneindsche Heide. deel van de Landschotse Heide. Naast bloemrijke grasvelden is er open heide, overgaand in loofhoutbos. In het dal van de Groote Beerze werd de zeldzame wespbij Nomada opaca verza- meld. Aansluitend aan het dal van de Groote Beerze liggen aan de westzijde de Neterselsche- en Spreeuwelsche Heide.

Vindplaatsen stapel gezaagde stammen eik, berk en te tonderzwam, laaglandbeek en ge- ann1 Hilvarenbeek, Diessen, Annanina’s Rust, den, AC 133-388 spoeld oever (Reusel), AC140-383 gesleept, geklopt, dode eik, handvangst, gor2 Hilvarenbeek, Gorp, Gorp en Rovert, hei2 Hilvarenbeek, Baarschot, Heikant, dal Amersfoortcoördinaten (AC) 139-388 laaglandbeek en gespoeld oever (Ro- van de Reusel, laaglandbeek en ge- ann2 Hilvarenbeek, Diessen, Annanina’s vertsche Leij), achter schors beuk met spoeld oever (Reusel), gezeefd strooi- Rust, gesleept grasland, geklopt bos- zwammen, handvangst schraal gras- sel loofbos, gesleept berm en oeverve- rand, handvangst, AC 139-389 land, vergraste heide, gemorst kuilgras, getatie, geklopt loofhout, berkenzwam bae Oirschot, Oostelbeers, landgoed Baest, boszoom, omgewaaide eik, AC 132-389 en echte tonderzwam, dode berk, vlie- paardenmest in gemengd bos, AC gor3 Hilvarenbeek, Gorp, Gorp en Rovert, gend, AC140-384 145-389 gesleept, handvangst, AC 133-390 hei3 Netersel, Mispeleindsche Heide, Goor- car1 Bladel, Cartierheide, geklopt bosrand gor4 Esbeek, Gorp Rovertsche Heide, AC ven, AC 140-382 langs heide en beek, onder water trap- 136-386 hei4 Netersel, Mispeleindsche Heide, De pen van beekoever, bovenloop heide- gor5 Gorp en Rovert, dennenbos, bosrand, Flaes, oever, AC 139-382 beekje (Dalems Stroompje), dode berk grasbermen, AC 133-389 hei5 Netersel, Mispeleindsche Heide, De met Polyporus, gespoeld zandige oever gor6 Esbeek, berm, bosrand, AC 136-385 Flaes, oever, AC 139-381 poel, drinkpoel in weiland, AC 146-370 grs1 Bladel, Netersel, Grijze Steen (dal van hil Hilvarenbeek, AC 137-389 car2 Bladel, Cartierheide, geklopt, bosrand de Groote Beerze), plaatjeszwam, laag- hol Reusel, ’t Holland, AC 138-375 AC 147-370 landbeek (Groote Beerze), handvangst, kas Goirle, Kasteeltje, AC 135-391 car3 Bladel, Cartierheide, geklopt, gesleept, AC 143-380 kui Kuikseind AC 145-385 AC 146-371 grs2 Bladel, Casteren, Grijze Steen (dal van lan1 Oirschot, Westelbeers, Landschotse car4 Bladel, Cartierheide, koemest op zand- de Groote Beerze), bloeiende braam, Heide, op licht, verse en oude paar- pad in heide, AC 147-372 AC 144-380 denmest in gemengd bos, gesleept bo- car5 Bladel, Cartierheide, geklopt, gesleept, grs3 Bladel, Casteren, Grijze Steen (dal van slaan, handvangst, AC 143-383 AC 146-372 de Groote Beerze), Neterselsche Heide, lan2 Oirschot, Westelbeers, Landschotse els1 Hilvarenbeek, Baarschot, omgeving kwelgreppel, gesleept, geklopt, echte Heide, potval in heide, heideven, ge- kampeerboerderij Den Elshorst, op tonderzwam, handvangst, slachtafval spoeld oever ven, gesleept langs bos- licht, akker- en bosrand, AC 139-384 in sloot, AC 143-381 pad en vergraste heide, geklopt eik en els2 Hilvarenbeek, Baarschot, omgeving grs4 Bladel, Casteren, Grijze Steen (dal van grove den, handvangst bosrand, achter kampeerboerderij Den Elshorst, truf- de Groote Beerze), poel in moerasbos, schors eik, truffelval, AC 144-383 felval in gemengd bos, AC 139-385 dode egel, handvangst, AC 144-381 lan3 Oirschot, Westelbeers, Landschotse els3 Hilvarenbeek, Baarschot, omgeving grs5 Bladel, Casteren, Grijze Steen (dal van de Heide, geklopt, AC 145-383 kampeerboerderij Den Elshorst, sloot- Groote Beerze), handvangst, AC 143-382 lan4 Oirschot, Westelbeers, Landschotse beek, vliegend, gesleept oever Reusel, grs6 Vessem, Grijze Steen, AC148-381 Heide, Kromven, AC 144-384 truffelval, handvangst, AC 140-385 hei1 Hilvarenbeek, Baarschot, Heikant, dal mid Oirschot, Middelbeers, Doornboom- els4 Hilvarenbeek, Baarschot, AC 141-385 van de Reusel, poel, sap gewonde eik, plein, op linde, AC 145-386 gor1 Hilvarenbeek, Gorp, Gorp en Rovert, gezeefd voet eik, berkenzwam en ech- mid2 Middelbeers, Kleine Beerze, oever van de 124 entomologische berichten 67(4) 2007

Kleine Beerze ter hoogte Kuikseindse rem1 Reusel - De Mierden, Reusel, Reusel- spr1 gemeenten Hilvarenbeek, Bladel en Heide, berm, bosrand, AC 146-385 se Moeren (Het Goor), heidepoeltjes Oirschot, Spreeuwelsche Heide, mie1 Reusel - De Mierden, Lage Mierde, en vennetje in gagelstruweel, zeg- Neterselsche Heide, Goorbosschen, Vloeieind, AC 138-378 genmoeras, geklopt eik, berk, wilg en mierenval, echte tonderzwam op do- mie2 Reusel - De Mierden, Lage Mierde, grove den, achter schors berk, in de berk, harde houtzwam op eik, AC Mispeleind, AC 139-380 echte tonderzwam, mest Schotse 141-382 moe1 Reusel - De Mierden, Hooge Mierde, hooglanders, gesleept, onder water spr2 gemeenten Hilvarenbeek en Oir- De Moerbleek, AC 133-377 trappen van veenmos en oevervege- schot, Spreeuwelsche Heide, mieren- moe2 Reusel - De Mierden, Hooge Mierde, tatie, AC 138-369 val, AC 141-383 Wulpenoord, AC 133-378 rem2 Reusel - De Mierden, Reusel, Reusel- spr3 Westelbeers, dal van de Groote Beer- mol1 Eersel, Vessem, Meerven, het Molen- se Moeren (Het Goor), koeienvlaai ze, AC 142-382 broek, gesleept schrale berm met ruig grasland, zandig schraalland, in spr4 Westelbeers, dal van de Groote Beer- eik, berkenzwam op dode berk, gagel, AC 139-369 ze, AC 142-384 bloeiende braam en gele lis, berm, rem3 Reusel - De Mierden, Reusel, Reusel- spr5 Westelbeers, dal van de Groote Beer- AC 146-383 se Moeren (Het Goor), handvangst, ze, AC 143-384 mol2 Eersel, Vessem, Meerven, het Molen- AC 138-370 tur Reusel - De Mierden, Hooge Mierde, broek, achter schors dode eik, op do- rem4 Reusel - De Mierden, Reusel, Reusel- Turnhoutsche Heide, Zwartven, AC de ekster, weilandpoel, gesleept se Moeren, houtwal, AC 139-370 135-376 grasland en oevervegetatie, holle rem5 Reusel - De Mierden, Reusel, Reusel- utr gemeenten Reusel - De Mierden en berk, AC 146-384 se Moeren (Het Goor), AC 137-369 Hilvarenbeek, landgoed De Utrecht oos Oostelbeers, Middelbeers, Hoogeind, spe Eersel, Vessem, Spekdonken, Buik- (figuur 3), De Koeverd, geklopt eik en berm, AC 147-385 heide, handvangst, berm, AC 147-383 grove den, oude beekmeander, ach- ter schors, op en in zwammen, laag- landbeek (Reusel), AC 138-382 ves Vessem, AC 147-382 wel1 Reusel - De Mierden, Lage Mierde, Welleneindsche Heide, Panneven, heideven, AC 135-380 wel2 Reusel - De Mierden, Lage Mierde, Welleneindsche Heide, Panneven, heideven, dode berk met berken- zwam, handvangst, AC 136-380 wes Hilvarenbeek, Westerwijk, N269, do- de kauw op fietspad, AC 136-391

Lijst van deelnemers

L. Blommers, P. Boer, P-p. Chen, J.G.M. Cup- pen, A. Span, M.B.P. Drost, H.T. Edzes, G. van Ee, W.N. Ellis, A.C. Ellis, J. Fokker, Th. Heijerman, W.R.B. Heitmans, J. Huijbregts, R.P. Jansen, R.M.J.C. Kleukers, S. Kofman, P. Koomen, J.H. Kuchlein, C.M. Kuchlein-Nijs- ten, P. Kuijken, J. Muilwijk, N. Nieser, H.J. Prijs, J.D. Prinsen, J. Smit, J.A.H. Smits, A. P.J.A. Teunissen, M. Teunissen-van Zon, A.J. Threels, Sj. Tiemersma, J. van Tol, B. van Maanen, F.G.J.M. van Nunen, J.H.C. Velter- op, G. Vierbergen, O. Vorst.

Gebruikte symbolen en afkortingen NL nieuw voor de Nederlandse fauna NB nieuw voor de provincie Noord-Brabant L larve LI larve I LII larve II N nimf Dn deutonimf P onvolwassen stadia, mijnen of zakjes (bij Microlepidoptera)  vrouwtje Figuur 3. Gert van Ee en Barend van Maanen aan het werk op de brug over de Reusel. Foto:  mannetje M.B.P. Drost juv juveniel (geen geslachtsorgaan Gert van Ee en Barend van Maanen at work on the bridge across the brook de Reusel. zichtbaar) entomologische berichten 125 67(4) 2007

Soortenlijst THRIPIDAE HETEROPTERA - wantsen Anaphothrips obscurus: mol (18, 1LII), J.G.M. Cuppen, B. Aukema & Th. Heijerman DERMAPTERA - oorwormen rem2 (2), rem4 (7) P. Boer Aptinothrips rufus: hei1 (1), mol (4, De soortenlijst omvat naast de waarne- 1LII, 1LI), rem4 (3, 2LI) mingen van J.G.M. Cuppen en Th. Heijer- FORFICULIDAE Aptinothrips stylifer: rem2 (1, 1LI) man ook gegevens die verzameld werden Forficula auricularia: spr1 Baliothrips dispar: mol2 (1) door P-p. Chen, M.B.P. Drost, G. van Ee, R. Ceratothrips ericae: car2 (4, 1 ), car3 (2) Jansen, B. van Maanen, A.P.J.A. Teunissen, Chirothrips manicatus: car2 (1), car3 (2), Sj. Tiemersma, G. Vierbergen en O. Vorst. BLATTARIA - kakkerlakken mol2 (6, 1 ), rem2 (1) De nomenclatuur van de taxa is gebaseerd P. Boer Drepanothrips reuteri: car3 (10, 2, 1 pop I) op de vijf delen van de ‘Catalogue of the Frankliniella intonsa: mol2 (1), rem4 (1) Heteroptera of the Palearctic Region’ (Au- BLATTELIDAE Limothrips cerealium: mol2 (1) kema & Rieger 1995, 1996, 1999, 2001, Ectobius sylvestris: hei3 Limothrips denticornis: mol2 (3) 2006). De volgorde van de soorten volgt de Mycterothrips consociatus: lan3 (3) laatste Nederlandse naamlijst (Aukema et Oxythrips bicolor: lan3 (1LII) al. 2005). Uitgangspunt voor nieuwe waar- ODONATA - libellen Rhaphidothrips longistylosus: mol2 (1) nemingen van wantsen uit de provincie B. van Maanen Thrips alni: rem2 (3, 1LII) Noord-Brabant vormen het overzicht in Thrips atratus: rem4 (1) Aukema (1989) en het waarnemingenbe- CALOPTERYGIDAE Thrips fuscipennis: car3 (1, 5LII), mol2 stand van de Werkgroep Heteroptera van Calopteryx splendens: gor2 (10, 2, 5LII), rem2 (9, 1), rem4 EIS-Nederland (coördinator B. Aukema). Calopteryx virgo: gor2, utr (4, 2, 2LII) De cijfers voor soorten verwijzen naar de Thrips latiareus: rem4 (1, 11LII, 1LI) hieronder vermelde publicaties waarin be- LESTIDAE Thrips major: car3 (1, 12LII9, 3), lan3 treffende soort voor het eerst uit de pro- Lestes dryas: wel2 (3LII2, 1), mol2 (10, 4, 5LII), rem2 vincie Noord-Brabant werden gemeld: 1: Lestes sponsa: rem1, wel2 (9, 6), rem4 (20, 25, 5LII) Aukema & Hermes (2006); 2: Zeinstra & Lestes virens: wel2 Thrips minutissimus: lan3 (1 LII) Aukema (2005); 3: Aukema & Loomans Lestes viridis: utr Thrips physapus: mol2 (1) (2005); 4: Aukema (2003); 5: Aukema et al. Thrips tabaci: hei1 (1LII), mol2 (2, 1LII) (2005). Legnotus picipes is de enige nieuwe COENAGRIONIDAE Thrips validus: rem2 (17, 4) wants voor de provincie die tijdens dit Ischnura elegans: rem1 Thrips vulgatissimus: mol2 (2LII) weekend is verzameld. Bij een vindplaats Pyrrhosoma nymphula: gor2, rem1, utr Tmetothrips subapterus: mol2 (20, 5, tussen haakjes zijn larven of vrouwtjes Enallagma cyathigerum: rem1 6LII) waargenomen die niet met zekerheid Coenagrion puella: rem1, wel2 maar wel met grote waarschijnlijkheid tot PHLAEOTHRIPIDAE op soort determineerbaar waren. AESHNIDAE Haplothrips aculeatus: mol2 (1), rem4 (1) Aeshna cyanea: car1 Haplothrips distinguendus: rem2 (24, 11), NEPIDAE Anax imperator: rem1 rem4 (1) Nepa cinerea: gor2, hei2, lan2, mol2, rem1 Haplothrips juncorum: lan3 (3, 1) CORDULIDAE Haplothrips subtilissimus: car3 (1) CORIXIDAE Cordulia aenea: rem1 Hoplandrothrips williamsianus: car3 (1) Cymatia coleoptrata: grs1, lan2 Somatochlora metallica: utr Hoplothrips fungi: mol2 (2) Corixa punctata: wel2 Phlaeothrips coreaceus: hei1 (2) Hesperocorixa castanea: car1, lan2, rem1. LIBELLULIDAE Een karakteristieke soort van vennen met Libellula depressa: gor2, wel2 Vermoedelijk leeft R. longistylosus van veel veenmos (Sphagnum), in mindere ma- Libellula quadrimaculata: wel2 grassen, maar ook nu werd de soort in een te in hoogveengebieden. De soort is alge- Sympetrum danae: wel2 schraal en plantensoortenrijk (en dan ook meen op de pleistocene zandgronden (Au- Leucorrhinia dubia: rem1 tripsensoortenrijk!) hooiland in het Mo- kema et al. 2002). Hesperocorixa castanea lenbroek gevonden. Zowel in Nederland wordt vaak samen aangetroffen met Sigara als elders worden doorgaans enkele exem- scotti en Notonecta obliqua. PLECOPTERA - steenvliegen plaren in deze soortenrijke vegetaties ge- Hesperocorixa linnaei: mol2 J.G.M. Cuppen, B. van Maanen vonden. Voorheen werd R. longistylosus in Hesperocorixa sahlbergi: car1, rem1 Nederland gevonden te Bennekom (1960: Sigara semistriata: lan2 NEMOURIDAE 1, 1964: 2), Wolvega (1961: 1) en Koot- Sigara striata: grs1, grs3, hei2 Nemoura cinerea: els3, car1, hei1 wijk (2003: 1). Sigara distincta: lan2 De recent beschreven Thrips latiareus is Sigara scotti: lan2, rem1, wel2 op 9 juni geklopt van fluitenkruid, samen Sigara lateralis: rem1 THYSANOPTERA - tripsen met de zeer algemene Thrips fuscipennis en G. Vierbergen T. major. Het verspreidingsgebied strekt NAUCORIDAE zich nu uit van Duitsland (aan de grens bij Ilyocoris cimicoides cimicoides: lan2, mol2, AEOLOTHRIPIDAE Ter Apel (Gr)), Drenthe, Overijssel, Gelder- rem1 Aeolothrips intermedius: mol (1, 3LII2, 1) land tot aan Noord-Brabant (Vierbergen Aeolothrips melaleucus: car3 (1LII), mol 2004). NOTONECTIDAE (2LII) Notonecta sp.: hei2, lan2, mol2 Aeolothrips vittatus: car2 (2LII, 6LI) Notonecta obliqua: car1 126 entomologische berichten 67(4) 2007

Rhabdomiris striatellus striatellus: ann1, lan2, mol2, utr Leptopterna dolabrata: ann1, mol2 Notostira elongata: ann1, lan3 Pithanus maerkelii: ann1, mol2, wel2 Stenodema calcarata: grs3 Stenodema laevigata: ann1, mol1, mol2 Pachytomella parallela: gor2 Cyllecoris histrionius: ann1, grs1, grs3, lan2 Dryophilocoris flavoquadrimaculatus: grs3 Heterocordylus tibialis: ann1, els3 Phylus melanocephalus: ann1, lan2 Plesiodema pinetella: ann1 Psallus cf betuleti: mid2, (utr) Psallus perrisi: ann1, (lan2), utr Psallus ambiguus: ann1 Psallus cf confusus: lan2 Psallus varians varians: ann1, mol2

NABIDAE Himacerus mirmicoides: els3, grs3, lan3 Figuur 4. Vuurwants (Pyrrhocoris apterus), macropteer mannetje in copula. Foto: Th. Heijerman Himacerus apterus: ann1, grs1, mol2 Firebug (Pyrrhocoris apterus), macropterous male in copula. Nabis ericetorum: wel2 Nabis rugosus: ann1, mol1 PLEIDAE MICROPHYSIDAE Plea minutissima minutissima: hei2, lan2, Loricula bipunctata: mol2 ANTHOCORIDAE mol2, rem1 1 Loricula pselaphiformis: utr. Loricula-soor- Anthocoris nemoralis: ann1, grs3, rem1 ten leven zoöfaag op met mos bedekte Anthocoris nemorum: ann1, grs3, lan3 HEBRIDAE boomstammen, vaak loofbomen. De Temnostethus pusillus: mol1 Hebrus ruficeps: car1, lan2, mol2, wel2 kortvleugelige vrouwtjes hebben een 3 Orius laevigatus laevigatus: mol2. Dit beperkt migratievermogen, de langvleu- wantsje dat wordt uitgezet als natuurlij- HYDROMETRIDAE gelige mannetjes worden vaker ge- ke bestrijder van tripsen in kassen, werd Hydrometra stagnorum: hei1, hei2, utr sleept. Uit de provincie Noord-Brabant in 2005 voor het eerst uit Nederland ge- zijn zowel oude als recente vindplaat- rapporteerd, voornamelijk van grote VELIIDAE sen bekend (Aukema & Hermes 2006). brandnetel (Urtica dioica) in de nabijheid Microvelia buenoi: grs3, mol2 van kassen, ondere andere uit de pro- Microvelia reticulata: car1, lan2, rem1 MIRIDAE vincie Noord-Brabant (Aukema & Loo- Velia caprai: (els3), grs1, (hei1), (hei2), utr. Monalocoris filicis: utr mans 2005). Het is (nog) niet duidelijk of De beekloper is een vrij algemene soort Dicyphus globulifer: ann1 de soort Nederland op natuurlijke wijze op laaglandbeken. 2 Deraeocoris flavilinea: grs3. Deze van oor- vanuit Frankrijk heeft bereikt of dat de sprong Zuid-Europese soort werd in dieren massaal ontsnappen uit kassen. GERRIDAE 1985 voor het eerst in Nederland waar- Of ze zich buiten de kassen in de open Gerris lacustris: hei1, utr genomen in de provincie Gelderland lucht kunnen handhaven is derhalve Gerris odontogaster: lan2, mol2, rem1 (Aukema 1989). De eerste waarneming ook nog niet duidelijk. van D. flavilinea in Noord-Brabant volgde Orius majusculus: ann1, mol2 SALDIDAE al snel in 1989 te Geldrop (Zeinstra & Orius minutus: lan3 Chartoscirta cincta cincta: mol2 Aukema 2005). Sindsdien is de soort Chartoscirta cocksii: car1, lan2 vooral in de zuidelijke helft van ons ARADIDAE Saldula pallipes: car1, lan2 land heel talrijk geworden en wordt ze Aradus depressus: mol1 Saldula saltatoria: gor2, grs3, lan2 tegenwoordig ook in het noorden van het land aangetroffen. Vanwege het fre- LYGAEIDAE TINGIDAE quent voorkomen op de gewone es- Kleidocerys privignus: grs3 Physatocheila smreczynskii: ann1, grs3 doorn (Acer pseudoplatanus), met name Kleidocerys resedae resedae: car1 1 Tingis pilosa: mol2. Dit netwantsje, dat bij in stedelijk gebied, is aan D. flavilinea de Cymus melanocephalus: ann1, car1, grs3, ons leeft op hennepnetel (Galeopsis sp.), Nederlandse naam esdoornwants toe- mol2, rem1 was tot voor kort slechts bekend van gekend (Zeinstra & Aukema 2005). Ischnodemus sabuleti: grs1, mol1 Limburg en van een oude waarneming Deraeocoris lutescens: ann1, lan3 Chilacis typhae: mol2. Een vrij algemene uit Zuid-Holland (Aukema 1989). De hui- Capsus ater: ann1, grs3, mid2, mol2 wants in de bloeiwijze van Typha- dige vindplaats in het Molenbroek (drie Capsus wagneri: grs3 soorten. exemplaren) sluit mooi aan op andere Closterotomus fulvomaculatus: els3, mol2 Gastrodes grossipes: grs3, wel2 recente waarnemingen in het zuidoos- Dichrooscytus rufipennis: ann1, wel2 Scolopostethus decoratus: wel2 ten van Noord-Brabant (Aukema & Her- Liocoris tripustulatus: grs3, mol2, wel2 Scolopostethus thomsoni: ann1, mol2 mes 2006). Lygocoris pabulinus: ann1, mol2 Stygnocoris fuligineus: ann1 Tingis cardui: ann1 Neolygus contaminatus: ann1, els3, lan3, mol2 PYRRHOCORIDAE Phytocoris dimidiatus: rem1 Pyrrhocoris apterus: mol1 (figuur 4) entomologische berichten 127 67(4) 2007

RHOPALIDAE 5 Holcostethus strictus: ann1, car1, mid2. Tot soorten wantsen verzameld (Aukema et al. Rhopalus parumpunctus: grs3, lan3 voor kort was deze soort slechts bekend 1995). Tijdens de zomerbijeenkomst van van de kustprovincies en Midden- en 2006 werden enkele locaties van destijds COREIDAE Zuid-Limburg (Aukema 1989). Recent is opnieuw bezocht (zoals Cartierheide, Reu- Coriomeris denticulatus: car1 de soort (als H. strictus vernalis) voor het selse Moeren en Landschotse Heide) en Coreus marginatus marginatus: ann1 eerst uit de provincie Noord-Brabant ge- werden 99 soorten wantsen waargeno- 4 Gonocerus acuteangulatus: utr. Deze rand- meld (Aukema et al. 2005). Tijdens de zo- men. Dit aantal ligt in de buurt van het wants (figuur 5) die vooral wordt aange- merbijeenkomst is Holcostethus geklopt langjarig gemiddelde. Opvallend bij de troffen op besdragende struiken zoals uit struikgewas in drie relatief ver van ‘nieuwkomers sinds 1989’ is dat het aan- sporkehout (Rhamnus frangula), wilde elkaar verwijderde gebieden. deel van soorten die zich vanuit zuidelijk lijsterbes (Sorbus aucuparia) en meidoorn Palomena prasina: ann1 gelegen delen van Europa landelijk sterk (Crataegus sp.), breidt zich sinds 1997 op Pentatoma rufipes: ann1, grs4, mid uitbreiden, erg groot is. Veel van deze soor- spectaculaire wijze uit in Nederland Piezodorus lituratus: ann1 ten worden het meest frequent of het tal- (Aukema et al. 2005). De soort werd door Eurydema oleracea: ann1, lan3 rijkst aangetroffen in stedelijke gebieden, Aukema (2003) voor het eerst uit de pro- Graphosoma lineatum: els3, grs1, rem4. De hier echter vrijwel zonder uitzondering in vincie Noord-Brabant gerapporteerd. pyjamawants G. lineatum was tot voor of aan de rand van natuurgebieden. Bij het kort zeer zeldzaam in Nederland en voortduren van het warme weer van de CYDNIDAE slechts bekend van negen vindplaatsen laatste jaren zullen deze soorten (G. linea- NBLegnotus picipes: gor2. Deze bodembewo- in de provincies Limburg (laatste waar- tum, H. strictus, G. acuteangulatus, D. flavili- nende wants leeft aan de wortels van neming in 1965), Zuid-Holland (enige nea), tezamen met enkele niet waargeno- liggend walstro (Galium saxatile), vooral waarneming 1965) en Noord-Brabant men nieuwkomers (zoals Raphigaster nebu- op zandgronden (Wagner 1966). Door de (enige waarneming 1850) (Poot & Van As losa) snel zeer algemeen kunnen worden. specifieke leefwijze onder de plat op de 1996). Vanaf 2003, maar vooral de laatste grond liggende ‘rozetten’ relatief ge- twee jaar (2005 en 2006) neemt het aan- Homoptera - bladluizen en makkelijk op te sporen. De beste verza- tal vindplaatsen sterk toe, met name melmethode is het uitkloppen van de dankzij de opvallende leefwijze in de cicades walstrozode. Desondanks niet eerder schermen van vruchtproducerende P-p. Chen, J.D. Prinsen, N. Nieser & W.N. gevonden in de provincie Noord-Brabant schermbloemigen (onder andere An- Ellis en vermoedelijk vrij zeldzaam. thriscus, Daucus en Pastinaca), digitale fo- tografie en de website www.waarne- APHIDIDAE - bladluizen ACANTHOSOMATIDAE ming.nl. Inmiddels is de soort bekend Acyrthosiphon (Liporrhinus) chelidonii: mol2 Elasmostethus interstinctus: utr van alle provincies behalve Noord-Hol- Aphis fabae: mol2, mid2 land en Friesland. Aphis nasurtii: mol2 SCUTELLERIDAE Podops inuncta: hei2, mol1 Aphis urticae: grs6 Eurygaster testudinaria testudinaria: rem1 Cavaliella aegopodii: mid2 Euceraphis punctipennis: grs6 De wantsen van De Kempen PENTATOMIDAE Macrosiphum sp.: mol2 Picromerus bidens: grs3 J.G.M. Cuppen Betulaphis quadrituberculata: mol2 Aelia acuminata: ann1, els3, gor2, grs3, lan3, Stomaphis quercus: els3, gor3 mid2, utr, wel2 Tijdens een eerdere (recente) zomerbij- Calaphis flava: mol2 Dolycoris baccarum: mid2 eenkomst te Wintelre in 1994 werden 85 Phyllaphis fagi: els3

Pemphigidae Tetraneura ulmi: els4

Megaloptera - elzenvliegen

B. van Maanen

SIALIDAE - slijkvliegen Sialis lutaria: car1

NEUROPTERA - netvleugeligen

P. Boer & J.G.M. Cuppen

MYRMELEONTIDAE - mierenleeu- wen Euroleon nostras: moe1 Myrmeleon formicarius: moe1

OSMYLIDAE Osmylus fulvicephalus: hei1. De watergaas- vlieg is in Nederland nagenoeg beperkt tot Figuur 5. De wants Gonocerus acuteangulatus (nimf). Foto: Th. Heijerman bemoste oevers van natuurlijke laagland- The bug Gonocerus acuteangulatus (nymph). beken, zoals op dit traject van de Reusel. 128 entomologische berichten 67(4) 2007

Xanthorhoe designata: els3 Xanthorhoe spadicearia: kas Xanthorhoe fluctuata: els3 Epirrhoe alternata: kas Chloroclysta truncata: kas Thera obeliscata: els3, kas Hydriomena furcata: kas Perizoma albulata: kas Perizoma flavofasciata: kas Eupithecia vulgata: els3, kas Eupithecia subfuscata: kas Eupithecia indigata: kas Euchoeca nebulata: kas

NOCTUIDAE - tandvlinders Herminia grisealis: kas Schrankia costaestrigalis: kas Hypena proboscidalis: els3, kas Rivula sericealis: els3, kas Autographa gamma: els3, kas, rem1 Protodeltote pygarga: els3, kas, rem1, rem3 Figuur 6. Citroenvlinder (Gonepteryx rhamni). Foto: Th. Heijerman Deltote bankiana: kas, els3 Brimstone (Gonepteryx rhamni). Elaphria venustula: kas Hoplodrina ambigua: kas Dypterygia scabriuscula: els3, kas Trichoptera - kokerjuffers PSYCHIDAE - zakdragers Oligia latruncula: els3 B. van Maanen Diplodoma laichartingella: kas Oligia fasciuncula: els3, kas Taleporia tubulosa: kas Lacanobia oleracea: els3 POLYCENTROPODIDAE Mamestra brassicae: els3 Plectrocnemia conspersa: gor2 LASIOCAMPIDAE - spinners Mythimna comma: kas Dendrolimus pini: kas Pachetra sagittigera: kas PSYCHOMYIIDAE Axylia putris: kas, els3 Lype reducta: utr SPHINGIDAE - pijlstaarten Ochropleura plecta: els3, kas Sphinx pinastri: kas Diarsia rubi: els3 HYDROPSYCHIDAE Noctua pronuba: kas Hydropsyche angustipennis: utr PIERIDAE - witjes Xestia c-nigrum: els3, kas Gonepteryx rhamni: kui (figuur 6) Agrotis exclamationis: els3, kas LEPTOCERIDAE Agrotis segetum: els3 Athripsodes aterrimus: utr LYCAENIDAE - blauwtjes Athripsodes cinereus: utr Lycaena phlaeas: rem3 NOLIDAE - visstaartjes Earias clorana: els3 LIMNEPHILIDAE NYMPHALIDAE - aurelia’s Limnephilus lunatus: gor2 Pararge aegeria: rem3 ARCTIIDAE - beervlinders Cybosia mesomella: kas DREPANIDAE - eenstaartjes Atolmis rubricollis: kas Thyatira batis: kas Eilema sororcula: els3. kas MACROLEPIDOPTERA - grote Tethea ocularis: kas Spilosoma lutea: kas vlinders Tetheella fluctuosa: els3 Spilosoma lubricipeda: els3, kas J.H. Kuchlein & C.J.M. Alders Tyria jacobaeae: kas GEOMETRIDAE - spanners Alle gegevens hebben betrekking op ima- Lomaspilis marginata: kas MICROLEPIDOPTERA - kleine go’s. Volgorde en nomenclatuur van de Macaria notata: kas soorten volgen de naamlijst van Kuchlein Macaria alternata: els3, kas vlinders & De Vos (1999). Omdat op de zomerbij- Macaria liturata: els3, kas J.H. Kuchlein, W.N. Ellis & C.M. eenkomst verder geen van de deelnemers Biston betularia: kas Kuchlein-Nijsten zich met de macro’s bezighield, maar dag- Hypomecis punctinalis: kas vlinders en macro-nachtvlinders eigenlijk Ematurga atomaria: rem3 Volgorde en nomenclatuur van de soorten niet bij onze inventarisaties mogen ont- Bupalus piniaria: kas zijn volgens de naamlijst van Kuchlein & breken, heeft eerstgenoemde auteur zich Cabera pusaria: kas De Vos (1999). Behalve door de auteurs zijn ontfermd over deze groep. Hij verzamelde Cabera exanthemata: kas gegevens verzameld door J. Prinsen. daartoe gegevens, daarmee aangename Lomographa bimaculata: kas gevoelens van jeugdsentiment oproepend. Campaea margaritata: els3, kas MICROPTERIGIDAE De tweede auteur was behulpzaam bij het Hylaea fasciaria: kas Micropterix aruncella: rem3, ves: 2 determineren. Cyclophora punctaria: els3, kas, rem3 Timandra comae: els3, kas ERIOCRANIIDAE Scopula floslactata: kas Eriocrania sparrmannella: grs3 (P), hei2 (P) entomologische berichten 129 67(4) 2007

Eriocrania subpurpurella: car5 (P), gor2 (P), NBBorkhausenia luridicomella: kas Eucosma cana: els3, kas rem3 (P) Hofmannophila pseudospretella: kas Spilonota ocellana: kas Crassa tinctella: kas Rhyacionia buoliana: kas NEPTICULIDAE Erathophyes amasiella: kas Rhyacionia pinivorana: els3, kas Stigmella lapponica: car5 (P); lan4 (P), rem5 Denisia similella: kas Strophedra weirana: kas (P) Cydia fagiglandana: kas Stigmella samiatella: els3, kas ELACHISTIDAE Stigmella roborella: els3, kas Elachista albidella: kas CHOREUTIDAE Ectoedemia albifasciella: els3, kas, mol2 Anthophila fabriciana: ves Ectoedemia subbimaculella: kas COLEOPHORIDAE Coleophora flavipennella: hei2 (P), kas EPERMENIIDAE HELIOZELIDAE Coleophora milvipennis: els3, kas Epermenia chaerophylla: car5 (P); els3 (P); Heliozela resplendella: rem3 (P) Coleophora serratella: car5 (P), grs3 (P), hei2 rem1 (P) (P), rem1, rem5 (P), spr4 (P) ADELIDAE Coleophora spinella: car5 (P), kas, spr4 (P) PYRALIDAE Nematopogon robertella: kas Coleophora palliatella: car5 (P) Aglossa caprealis: kas Nemophora degeerella: kas, ves Coleophora laricella: car2, els3, kas: 60 Cryptoblabes bistriga: kas Coleophora caespitella: els3 Elegia similella: els3 INCURVARIIDAE Coleophora glaucicolella: els3, kas Myeolois circumvoluta: kas Phylloporia bistriga: kas Coleophora otidipennella: els3, kas: 1 Assara terebrella: kas Coleophora alticolella: els3, kas, rem1, rem3 Phycitodes maritima: els3, kas TISCHERIIDAE Coleophora striatipennella: els3 Scoparia ambigualis: els3, kas Tischeria ekebladella: kas Chrysoteuchia culmella: els3 BLASTOBASIDAE Crambus pratella: kas TINEIDAE Hypatopa binotella: kas Crambus lathoniellus: els3, kas Triaxomera parasitella: els3 Catoptria permutatella: kas Nemapogon cloacella: kas GELECHIIDAE Catoptria osthelderi: kas Tinea semifulvella: kas Monochroa tenebrella: kas Elophila nymphaeata: kas Monopis obviella: kas Bryotropha basaltinella: kas Phlyctaenia coronata: kas Exoteleia dodecella: kas BUCCULATRICIDAE Parachronistis albiceps: kas De Microlepidoptera van De Bucculatrix frangutella: rem3 Teleiodes vulgella: kas Bucculatrix ulmella: kas Teleiodes luculella: els3, kas Kempen Teleiopsis diffinis: kas J.H. Kuchlein GRACILLARIIDAE Neofaculta ericetella: els3 Caloptilia alchimiella: kas Evenals tijdens de zomervergadering van Acercops brongniardella: rem3 (P) TORTRICIDAE vorig jaar te Schiphorst waren de weers- Parornix scoticella: kas Aethes smeathmanniana: kas omstandigheden redelijk goed, hoewel de Parornix betulae: gor2 (P), rem5 (P) Cochylis dubitana: els3, kas nachten iets aan de koele kant waren. De Phyllonorycter harrisella: els3, kas NBSpatalistis bifasciana: kas lichtvangsten leverden niettemin goede Phyllonorycter platani: els4 (P) Tortrix viridana: kas resultaten op, waardoor in totaal 117 soor- Phyllonorycte muelleriella: kas Cnephasia incertana: kas ten micro’s konden worden genoteerd. Dat Phyllonorycter ulmifoliella: kas Pseudargyrotoza conwagana: els3, kas zijn er slechts tien minder dan vorig jaar, Cameraria ohridella: els4 (P), hil (P); hol (P) Capua vulgana: els3, kas dat we als een van de meest succesvolle Phyllocnistis unipunctella: els3, kas Archips oporana: kas van de afgelopen 25 jaar typeerden. Twee Choristoneura hebenstreitella: els3, kas van de gevonden soorten zijn nieuw voor YPONOMEUTIDAE Ptycholoma lecheana: kas de provincie Noord-Brabant, namelijk B. Prays fraxinella: els3 Pandemis cerasana: els3, kas luridicomella en S. bifasciana. Cedestis gysseleniella: kas Syndemis musculana: kas Cedestis subfasciella: lan 4 (P) Clepsis spectrana: kas DIPTERA - vliegen en muggen Argyresthia retinella: kas, rem1, rem3 Adoxophyes orana: kas Argyresthia spinella: kas Hedya nubiferana: kas J.H.C. Velterop, L. Blommers, J. Huijbregts, Argyresthia conjugella: els3 Piniphila bifasciana: kas B. van Maanen & W.N. Ellis Argyresthia pruniella: els3 Argyroploce lacunana: kas, rem1, rem3 Olethreutes arcuella: rem3 De volgorde en de nomenclatuur volgen PLUTELLIDAE Celypha striana: kas zo veel mogelijk de indeling in Beuk et al. Plutella xylostella: els3 Ancylis mitterbacheriana: kas (2002). Ancylis unculana: els3, kas GLYPHIPTERIGIDAE Ancylis apicella: kas Cecidomyiidae - galmuggen Glyphipterix thrasonella: rem1, rem4 Epinotia subocellana: kas, rem1 Cystiphora taraxaci: els4 Epinotia tetraquetrana: kas Dasineura urticae: els3 LYONETIIDAE Epinotia tedella: kas Macrodiplosis pustularis (= M. dryobia): car5, Lyonetia clerkella: hei2 (P) Epinotia rubiginosana: els3, kas grs3, rem3, spr5 Epinotia nanana: kas Macrodiplosis roboris (= M. volvens): grs3 OECOPHORIDAE Epiblema uddmanniana: kas, rem1 Massalongia rubra: car5, rem3, rem5. Een Borkhausenia minutella: kas Epiblema foenella: kas minder gewone soort (figuur 7). 130 entomologische berichten 67(4) 2007

Agromyza nana: els3 Agromyza mobilis / nigrella: els4. Verzameld als larve, maar bij thuiskomst al verpopt en niet meer op soort te determineren. Agromyza nana: car5, els3, rem5, spr5 Agromyza nigrociliata: els4 Amauromyza flavifrons: els3, grs3 Aulagromyza hendeliana: gor2, hei2 Cerodontha incisa / pygmaea: els4. Verza- meld als larve, maar bij thuiskomst al verpopt en niet meer op soort te determineren. Cerodontha ireos: grs3 Chromatomyia horticola: gor2 Chromatomyia periclymeni: hei2 Chromatomyia syngenesiae: els3, els4 Liriomyza eupatorii: hei2 Liriomyza taraxaci: els4 Phytomyza angelicae: grs3, spr4 NLPhytomyza buhriana: els3, spr4. Bekend uit Noord-Duitsland. Mijnen die moge- lijk tot deze soort behoren zijn in 2002 gevonden in Luxemburg op kruipende boterbloem (Ranunculus repens). In Voor- schoten en Cadzand werden mijnen ge- Figuur 7. De mijn van de galmug Massalongia rubra in een populierenblad. Foto: W.N. Ellis vonden die waarschijnlijk tot P. buhriana The mine of the gall midge Massalongia rubra in a poplar leaf. behoren, met helaas één puparium en geen larven. Het materiaal uit Baarschot en Westelbeers leverde twee larven op, Chaoboridae - spookmuggen PHORIDAE - bochelvliegen echter dood en geparasiteerd. NLMochlonyx fuliginosus: rem1 Phoridae sp.: ann1 Phytomyza chaerophylli: els3 Phytomyza eupatorii: hei2, rem5 Dixidae - meniscusmuggen SYRPHIDAE - zweefvliegen Phytomyza glechomae: els4, grs3 Dixella aestivalis: els3 Cheilosia albitarsis: gor4, grs3 NLPhytomyza griffithsi: rem3, spr5. Niet be- Episyrphus balteatus: mid2 kend uit België; de soort is beschreven Simuliidae - kriebelmuggen Eristalis interupta (= E. nemorum): ann1, door Spencer (1963) en inmiddels gevon- Simulium lundstromi: utr gor3, mid2 den in Engeland en Duitsland. Mijnen Eristalis intricaria: mid2 komen ook veel voor bij planten die sterk RHAGIONIDAE - snipvliegen Eristalis tenax: ann1, gor3 worden betreden (Buhr 1964); dat geldt Rhagio scolopaceus: gor3, mid2 Helophilus pendulus: gor3 zeker ook voor de Nederlandse waarne- Melanogaster hirtella: gor4 mingen. Waardplanten: smalle weegbree TABANIDAE - dazen Melanogaster nuda (= E. viduata): grs3 (Plantago major) en ruige weegbree (P. me- Haematopota italica: mid2 Myathropa florea: ann1, gor3 dia). Behalve van Lage Mierde en Baar- Haematopota pluvialis: grs3 Platycheirus angustatus: grs3 schot gevonden in Bloemendaal en het Hybomitra bimaculata: gor4, mid2, grs3 Platycheirus clypeatus: grs3 hartje van Amsterdam, in alle gevallen Volucella bombylans: mid2 op P. major (www.bladmineerders.nl). STRATIOMYIDAE - wapenvliegen Phytomyza lappae: rem5 Chloromyia formosa: gor3, mid2 CONOPIDAE - blaaskopvliegen Phytomyza pastinacae s.l. (inclusief P. Sicus ferrugineus: mid2 spondylii): grs3 ASILIDAE - roofvliegen Phytomyza plantaginis: els3 Dioctria atricapilla: els3, grs3, hei3, lan4, mid2 ULIDIIDAE - prachtvliegen Phytomyza pubicornis: spr4 Dioctria hyalipennis: els3, hei2 Melieria crassipennis: gor4, grs3 Phytomyza ranunculi: car5, els3, rem5, spr5 Dysmachus trigonus: mid2 Phytomyza thysselinivora: rem5 Laphria flava: hei3 LAUXANIIDAE Neoitamus cyanurus: gor3, gor4, hei2 Calliopum aeneum: gor3, grs3 OPOMYZIDAE - weidevliegen Minettia fasciata: gor3 Opomyza germinationis: gor3, grs3, lan4, DOLICHOPODIDAE - slankpootvliegen Minettia longipennis: grs3, mid2 mid2 Dolichopus claviger: hei2, ann1 Dolichopus discifer: hei3 SCIOMYZIDAE ANTHOMYIIDAE - bloemenvliegen Dolichopus plumipes: grs3 Pherbina coryleti: gor4 Eustalomyia histrio: ann1 Dolichopus simplex: grs3 Trypetoptera punctulata: hei2, hei3 Hydrophoria sp.: grs3 Dolichopus ungulatus: ann1, gor3, grs3, hei3, Pegomya flavifrons: els3, els4, hei2 mid2 Agromyzidae - mineervliegen Pegomya hyoscyami: ann1 Hercostomus cupreus: ann1 Agromyza alnibetulae: spr5 Pegomya solennis: car5, els3, gor2, hei2, Medetera sp.: mid2 Agromyza flaviceps: els3, grs3 lan4, rem3, spr4 Medetera micacea: grs3 Agromyza johannae: hei2, lan4 entomologische berichten 131 67(4) 2007

FANNIIDAE Fannia rondanii: gor3

MUSCIDAE - echte vliegen Coenosia tigrina: gor4, grs3 Hebecnema nigra: grs3 Hebecnema umbratica: grs3 Helina impuncta: ann1, hei2 Helina reversio: gor4, grs3 Hydrotaea aenescens: wes Hydrotaea armipes: wes Hydrotaea dentipes: ann1, wes Hydrotaea ignava: wes Hydrotaea irritans: ann1 Mesembrina meridiana: grs3 Musca autumnalis: ann1, grs3 Musca domestica: grs1, rem3 Polietes lardarius: ann1 Muscina levida: ann1, gor3 Mydaea anicula: gor4, grs3 Myospila meditabunda: hei2 Phaonia fuscata: grs3

SCATHOPHAGIDAE Scathophaga lutaria: rem3 Scathophaga suilla: rem3 Scathophaga stercoraria: ann1, grs3, gor3, hei2, mid2

CALLIPHORIDAE - bromvliegen Bellardia vulgaris: ann1 Cynomya mortuorum: lan4 Lucilia caesar: ann1, grs1, gor3, mid2, rem3 Lucilia illustris: wes Lucilia sericata: wes Lucilia silvarum: rem3 Melanomyia nana: hei2 Pollenia angustigena: ann1, gor3, grs1, mid2 Pollenia rudis: grs1, mid2 Figuur 8. De vindplaats van Mochlonyx fuliginosus in de Reuselse Moeren. Foto: B. van Maanen SARCOPHAGIDAE - dambordvliegen The collecting site of Mochlonyx fuliginosus at the Reuselse Moeren. Sarcophaga lehmanni: ann1, els3, gor3, grs1, hei2, hei3, mid2, rem3 Sarcophaga variegata els3, grs1, hei3, rem3 zweven. De larven van Mochlonyx lijken vondst in de Mariapeel door Waterschap hierop, maar hebben een sterk opgeblazen Peel en Maasvallei. In een uitgebreid on- TACHINIDAE - sluipvliegen borststuk en zijn niet doorzichtig. Alle zijn derzoek naar aquatische macrofauna in Blondelia nigripes: grs3 rovers en ze bezitten tot grijpers omge- het Korenburgerveen (Achterhoek) blijkt Gymnosoma rotundatum: gor4, grs3 vormde antennen. Larven van Mochlonyx M. fuliginosus op vijf locaties voor te ko- Zophomyia temula: gor3 kunnen in het veld door een onoplettende men in behoorlijke aantallen (Verberk & waarnemer gemakkelijk worden aange- Esselink 2003). In hetzelfde gebied trof ik zien voor larven van Culicidae (steekmug- de soort ook al in 2002 aan in een klein Mochlonyx fuliginosus (Diptera: gen), waarmee ze vaak samen voorkomen. veenpoeltje (in het Meddosche Veen). Op Chaoboridae) in De Kempen en Van Mochlonyx komen in Europa de internetsite www.limnodata.nl, een da- elders in Nederland slechts drie soorten voor (Saether 2002). tabank van Nederlandse waterbeheerders, B. van Maanen Van Haaren & Beuk (2002) vermelden voor is een zestal vondsten te vinden (waarvan Nederland alleen M. triangularis en M. velu- twee onder het synoniem M. martinii). Ze In kleine, tijdelijke heidepoeltjes op de tinus; M. fuliginosus blijkt formeel niet eer- zijn afkomstig uit Drente (hoogstwaar- Reuselse Moeren (het Goor) werden vijf der gemeld voor Nederland. Toch zijn ver- schijnlijk dezelfde vondsten als van Wan- larven verzameld van Mochlonyx fuliginosus scheidene vondsten van deze soort be- ningen & Bezuijen, 2003), Overijssel (figuur 8). Het geslacht Mochlonyx behoort kend uit rapporten en van internet. Wan- (Twente) en Noord-Brabant. Nijboer & Ver- samen met het geslacht Chaoborus tot de ningen & Bezuijen (2003) geven drie vind- donschot (2001) noemen de soort (als M. kleine familie der spookmuggen, de Chao- plaatsen op uit Drentse vennen, waarbij ze martinii), in Nederland zeldzaam. boridae. Hun naam danken ze aan de on- vermelden dat de soort nieuw voor Neder- Vermoedelijk hebben de meeste opga- opvallende maar zeer karakteristieke, land is. Tevens noemen ze een recente ven betrekking op larvenvondsten. Toch slanke larven van Chaoborus, die doorzich- Limburgse vondst, die vermoedelijk be- kan worden aangenomen dat de determi- tig zijn en horizontaal in de waterkolom trekking heeft op een ongepubliceerde naties voor het merendeel juist zijn. 132 entomologische berichten 67(4) 2007

Mochlonyx fuliginosus is in alle stadia een- ta: J. Smit, L. Blommers. De volgorde en de Nysson spinosus: grs3 voudig te onderscheiden van beide andere nomenclatuur volgen de indeling in Pee- Cerceris quadricincta: grs3 Mochlonyx-soorten (Saether 2002). Opval- ters et al. (2004). lend is dat de meeste vondsten tamelijk APIDAE s.l. (bijen) recent zijn, van na 2000. De vraag is of de FORMICIDAE - mieren Andrena barbilabris: gor4 soort toeneemt in Nederland of dat er Formica fusca: hei1, hei3, hei4, lan2, lan4, Andrena fucata: gor6 groeiende aandacht is voor tijdelijke mi- mie1, moe1, moe2, mol2, rem2, spr1, Andrena fulvida: grs3, oos lieus bij bijvoorbeeld waterschappen en spr2, tur Andrena subopaca: grs3, gor4 onderzoeksinstellingen. Mochlonyx-larven Formica polyctena: hei3, spr1 Nomada opaca: grs3, spr3. Deze wespbij pa- leven vooral in kleine, onaanzienlijke, uit- Formica pratensis: moe2, tur, wel2 rasiteert op de bij Andrena fulvida. Het is drogende heidepoeltjes, die vaak met een Formica rufa: hei3, hei5, tur een bedreigde soort die recent in Noord- groot schepnet moeilijk te bemonsteren Formica rufibarbis: lan2, lan4 Brabant en Limburg is gevonden (Rae- zijn. Door deze biotoopvoorkeur zal het Formica sanguinea: hei1, moe1, lan2, spr1, makers 2000, Smit 2006). hele genus vermoedelijk sterk onderbe- tur Nomada sheppardana: gor4, oos monsterd zijn in Nederland. Lasius brunneus: mie2 Nomada striata: grs3 Lasius fuliginosus: lan2, moe1, spr1 Bombus hortorum: grs3 Lasius niger: hei1, hei3, mie1, moe2, lan2, Bombus hypnorum: grs3 HYMENOPTERA SYMPHYTA - lan4, rem2, spr2, tur, wel2 Bombus jonellus: grs3, gor4, lan1, spr3 bladwespen Lasius platythorax: car3, hei1, hei5, moe1, Bombus lucorum: gor4 W.N. Ellis & L. Blommers lan2, lan4, spr1, tur, wel2 Bombus pascuorum: gor4, grs3, mol1, spe Lasius umbratus: hei5 Bombus pratorum: grs3 Tenthredinidae - bladwespen Leptothorax acervorum: lan2, spr1, tur Bombus sylvestris: gor4, grs3, mid2 Athalia circularis: grs3 Leptothorax muscorum: moe2, spr1 Hylaeus hyalinatus: spe Athalia lugens: grs3 Myrmica rubra: hei1, hei3, lan2, rem2, spr1, Halictus tumulorum: spr3 Caliroa annulipes: grs3 spr2, wel2 Lasioglossum leucozonium: grs3, mid2, mol1 Caliroa varipes: grs3 Myrmica ruginodis: spr1, spr2 Lasioglossum sabulosum: lan1 Fenusa dohrnii: rem3 Myrmica rugulosa: mie1 Lasioglossum sexstrigatum: gor4, spr3 Fenusa pumila: rem5 Myrmica sabuleti: spr1 Lasioglossum villosulum: mol1 Fenusella nana: grs3, hei2, rem5 Myrmica scabrinodis: lan2, spr1, tur Lasioglossum zonulum: grs3 Hemichroa australis: spr3 Stenamma debile: spr1 Sphecodes gibbus: spe Heterarthrus aceris: hei2 Temnothorax nylanderi: hei1, hei4, lan2, Sphecodes monilicornis: grs3 NLHeterarthrus cuneifrons: hei2. Twee bezet- mie2, mol2, spr1, tur, wel2 Megachile willughbiella: spe te mijnen gevonden op 8 en 9 juni in De Tetramorium caespitum: hei1, lan2, spr1 Osmia niveata: mol1 Utrecht; de cocon werd op 16 juni ge- vormd. Eind juli is een verlaten mijn POMPILIDAE - spinnendoders De mieren van De Kempen (met uitsnede) gevonden in Duin en Auplopus carbonarius: grs3 Kruidberg. De soort is beschreven uit Priocnemis susterai: gor4 (Hymenoptera: Formicidae) Neder-Oostenrijk. De waardplant is ge- Caliadurgus fasciatellus: gor4, grs3 P. Boer wone esdoorn (Acer pseudoplatanus). Arachnospila spissa: gor4, grs3, spr3 Heterarthrus ochropoda: car5, hei2 Na 1980 zijn 36 mierensoorten in de pro- Heterarthrus vagans: els3, rem3 VESPIDAE - plooivleugelwespen vincie Noord-Brabant waargenomen (Van Macrophya annulata: gor4 Ancistrocerus nigricornis: grs3 Loon 2004), tijdens deze zomervergadering Macrophya duodecimpunctata: gor4 Ancistrocerus parietum: grs3 21. De meest aangetroffen (en boven- Pontania bridgmanii: grs3 Vespula vulgaris: grs3 gronds actieve) mierensoorten in dit ge- Profenusa thomsoni: rem5 deelte van Noord-Brabant bleken Temno- Scolioneura vicina: els4, gor2, hei2, spr5 SPHECIDAE - langsteelgraafwespen thorax nylanderi, Lasius niger, L. platythorax, Ammophila sabulosa: lan1 L. fuliginosus, Formica fusca, Myrmica scabri- ARGIDAE - kortsprietbladwespen nodis en M. rubra. De diversiteit aan mieren Arge cyanocrocea: grs3 CRABRONIDAE - graafwespen bleek in het algemeen relatief laag, ook in Crabro peltarius: gor4, grs3, spr3 de bezochte natuurterreinen. De oorzaak PAMPHILIIDAE - spinselbladwespen Crabro scutellatus: gor4, spr3 daarvan zou het sterk agrarische karakter Pamphilius hortorum: grs3 Crossocerus ovalis: gor4, grs3 van deze streek kunnen zijn en de daar- Crossocerus tarsatus: gor4 mee gepaard gaande milieubelasting. Crossocerus varus: gor4 HYMENOPTERA PARASITICA - Crossocerus wesmaeli: gor4 COLEOPTERA - kevers sluipwespen Ectemnius continuus: mol1 W.N. Ellis Lindenius albilabris: spr3 J.G.M. Cuppen, O. Vorst, Th. Heijerman, M. Oxybelus uniglumis: grs3 B.P. Drost, F. van Nunen, R. Jansen, Gert van Cynipidae - galwespen Passaloecus singularis: grs3 Ee, J. Muilwijk, J. Huijbregts & A. Threels. Biorhiza pallida: els4, spr4 Pemphredon lugens: gor4 Pemphredon rugifer: gor4, oos. Een geheel Met kleine bijdragen van P. Boer, L. Blom- zwarte bladwesp die achteruit lijkt te mers, P-p. Chen en W.N. Ellis. De volgorde HYMENOPTERA ACULEATA - bijen, gaan en tegenwoordig vrij zeldzaam is. van de families en de soorten is zo veel wespen, mieren De soort komt voor langs warme, wind- mogelijk gebaseerd op Brakman (1966), de Formicidae: P. Boer, met bijdragen van B. vrije bosranden, parken en tuinen (Pee- naamgeving op Lucht (1987), Lohse & Lucht Vierbergen & M.B.P. Drost. Overige Aculea- ters et al. 2004). (1989, 1992), Drost et al. (1992), Beenen & entomologische berichten 133 67(4) 2007

Winkelman (1993) en Heijerman (1993). de zandgronden en nagenoeg verdwe- loopkevertje werd door Muilwijk & Heij- Door Brakman (1966) worden 3830 nen in de laagveengbieden (Turin 2000). erman (1991) voor het eerst uit Neder- soorten kevers uit Nederland gemeld, Op de Landschotse Heide gevonden land gemeld van een groot aantal vind- waarvan 2517 uit Noord-Brabant. Het aan- langs de oever van een ven. plaatsen, onder andere uit Noord-Bra- tal keversoorten van Nederland was aan Nebria brevicollis: ann1, gor2, lan2, rem1 bant. De kever werd gespoeld van de oe- het einde van de vorige eeuw opgelopen Nebria salina: lan2 vers van de laaglandbeken Reusel (fi- tot 4044 (Vorst & Huijbregts 2001a) en daar Notiophilus aquaticus: lan2, rem1 guur 9) en Rovertsche Leij. zijn er inmiddels nog enkele tientallen bij- Notiophilus rufipes: utr Bembidion velox: lan2. Waarnemingen bui- gekomen. De onderstaande lijst vermeldt Notiophilus biguttatus: gor2, grs3, hei2, rem1 ten het rivierengebied komen bij deze 798 taxa (20% van de Nederlandse soor- Elaphrus cupreus: car1, gor2, hei2, lan2 bewoner van onbegroeide oevers niet ten). Van deze soorten worden er 68 niet Elaphrus riparius: hei2, lan2, rem1 vaak voor (Turin 2000). voor de provincie Noord-Brabant gemeld Loricera pilicornis: gor2, hei2, rem1, utr Bembidion lampros: car1, gor2, lan2, spr2 door Brakman (1966), noch komen ze voor Clivina fossor: hei1, hei2, utr, wel2 Bembidion dentellum: gor2, hei2 in het verslag van de zomerbijeenkomst te Clivina collaris: gor2, hei1, hei2, utr Bembidion obliquum: car1, lan2 Wintelre in 1994 (Cuppen et al. 1995). Wor- Dyschirius arenosus: car1, gor2, lan2 Bembidion tetracolum: car1, gor2, hei1, hei2, den de soorten voorafgegaan door een cij- Dyschirius obscurus: utr utr fer dan verwijst dit naar een andere publi- Dyschirius aeneus: hei2 Bembidion femoratum: lan2 catie dan Brakman (1966) of Cuppen et al. Dyschirius globosus: car1, car3, gor2, hei1, Bembidion doris: ann2, car1, grs4, hei1, hei2, (1995), waarin de desbetreffende soorten hei2, lan2, rem1, wel2 rem1, utr voor Noord-Brabant worden gemeld: 1: Omophron limbatum: car1, lan2 Bembidion articulatum: car1 Muilwijk & Heijerman 1991; 2: Turin 2000; 1 Asaphidion curtum: gor2, hei2, utr. Dit Bembidion guttula: hei2, mol2 3: Drost et al. 2004; 4: Huijbregts 1982; 5: Van Berge Henegouwen 1986; 6: Van Wie- link 2004; 7: Van Stuivenberg 1997; 8: Huij- bregts 2006; 9: Cuppen & De Oude 1996; 10: Cuppen & Vorst 2006; 11: Cuppen et al. 2004; 12: Anonymus 1993; 13: Vorst & Huij- bregts 1993a; 14: Vorst & Huijbregts 1993b; 15: Vorst et al. 1995; 16: Vorst et al. 1997. Deze groep van in andere periodieken ge- publiceerde kevers telt 21 soorten. Voor 30 keversoorten bestaan ongepubliceerde waarnemingen, soms zelfs van voor 1966, die merendeels bij de voorbereiding voor de nieuwe kevercatalogus te voorschijn kwamen; deze worden in de lijst voorafge- gaan door het getal 99. Van de resterende 17 soorten zijn ons geen waarnemingen bekend, een respectabel aantal voor een relatief goed onderzochte provincie als Noord-Brabant. Het is niet verwonderlijk dat deze soorten vooral te vinden zijn in families met lastig te determineren kleine kevertjes, zoals Clambidae, Cryptophagi- dae, Latridiidae, Staphylinidae (alleen Aleo- charini) en vooral Ptiliidae. Toch behoren ook enkele opvallend gekleurde soorten als Triplax russica en het boktorretje Pa- chytodes cerambyciformis tot de nieuwe soorten.

CARABIDAE - loopkevers Cicindela hybrida: car1 Cicindela campestris: car1, grs4, lan1, lan2 Carabus problematicus: grs3, hei2, spr2 Carabus nitens: lan2. Minder gewone soort van natte en droge heide (Turin 2000), die mogelijk baat heeft bij afplaggen van dichtgegroeide heidevelden. Carabus clatratus: lan2. Een nachtactieve loopkever in hoogvenen, laagveenmoe- rassen en natte duinvalleien, die ge- woonlijk wordt aangetroffen op natte bodems met veel vegetatie, of zelfs in ondiep water. De soort is in Nederland Figuur 9. De Reusel met natuurlijke oevers in De Utrecht. Foto: M.B.P. Drost zeldzaam en sterk achteruitgegaan op The brook de Reusel with naturally formed banks in De Utrecht. 134 entomologische berichten 67(4) 2007

Bembidion lunulatum: mol2 HYGROBIIDAE - pieptorren Hydroporus nigrita: els3 99 Tachyta nana: rem1, wel2. Deze dagactie- Hygrobia hermanni: lan2, rem1 Hydroporus melanarius: car1, grs3, grs4, rem1 ve loopkever wordt vrijwel uitsluitend Hydroporus memnonius: grs3, grs4, mol2, utr aangetroffen achter los schors van loof- HALIPLIDAE - watertreders Graptodytes pictus: els3, gor2, hei2, rem1, en naaldbomen (Turin 2000) en predeert Haliplus ruficollis: gor2, hei2 utr op larven en adulten van Scolytidae Haliplus heydeni: gor2, hei1, hei2 Stictotarsus duodecimpustulatus: hei1, hei2, (schorskevers). De soort is zeer zeld- Haliplus fluviatilis: gor2, grs1, utr utr. Deze en de volgende soort zijn ka- zaam in Nederland, maar werd tijdens 3 Haliplus sibiricus: gor2. Lundmark et al. rakteristieke bewoners van laaglandbe- de zomerbijeenkomst in twee verschil- (2001) toonden aan dat Haliplus wehnckei ken, die door normalisatie sterk achter- lende (vochtige) terreinen door meerde- een junior synoniem is van H. sibiricus. uit zijn gegaan. re coleopterologen aangetroffen op dode Dit is een minder gewone Haliplus-soort Nebrioporus elegans: gor2 berkenbomen. in laaglandbeken, kanalen en vaarten op Agabus bipustulatus: car1, els3, grs3, grs4, 2 Trechoblemus micros: utr. Deze loopkever de zandgronden en zoete kleigebieden. lan2, mol2, rem1 met een verborgen leefwijze in krimp- Haliplus lineatocollis: gor2, hei1, hei2 Agabus sturmii: car1, grs4, hei1 scheuren en in ondergrondse gangen en Haliplus laminatus: gor2 Agabus uliginosus: grs4 nesten van zoogdieren wordt vaak aan- Haliplus fulvus: wel2 Agabus paludosus: els3 getroffen in aanspoelsel na hoogwater Haliplus flavicollis: grs1, mol2, rem1 Agabus nebulosus: lan2 (Turin 2000). De kever werd gespoeld Agabus affinis: car1, grs3, grs4, rem1 van de oever van de Reusel. NOTERIDAE Agabus congener: car1, rem1. Vrij zeldzame Oodes helopioides: mol2 Noterus crassicornis: car1, hei1, hei2 soort in vennen en veenputten in Badister lacertosus: hei2 Noterus clavicornis: car1, gor2, hei2, lan2, hoogvenen. Pseudoophonus rufipes: spr2 mol2, rem1 Agabus didymus: car1, els3, utr Stenolophus teutonus: lan2 Agabus labiatus: car1, lan2, rem1, wel1, wel2 Stenolophus mixtus: ann2, mol2 DYTISCIDAE - waterroofkevers Liopterus haemorrhoidalis: car1, grs3, lan2, Acupalpus flavicollis: car1 Laccophilus poecilus: car1. Een vrij zeldzame mol2, rem1 Acupalpus brunnipes: car1 bewoner van vennen, die uitsluitend in Ilybius chalconatus: car1, els3, gor2, hei2, utr Acupalpus parvulus: car1, rem1 de zuidelijke helft van Nederland wordt Ilybius montanus: car1, grs4, (lan2), mol2, Acupalpus dubius: car1, mol2, rem1, wel2 aangetroffen. rem1, utr. Op de Landschotse Heide zijn Bradycellus ruficollis: car1 Laccophilus minutus: car1, mol2, rem1, wel2 uitsluitend vrouwtjes waargenomen. Bradycellus harpalinus: ann2 Laccophilus hyalinus: car1 Ilybius ater: car1, mol2, rem1 Trichocellus placidus: wel2 Hyphydrus ovatus: car1, hei1, rem1 Ilybius fuliginosus: car1 Anisodactylus binotatus: lan2 Hydroglyphus geminus: car1, gor2, lan2, Ilybius guttiger: grs3, rem1 Amara plebeja: hei1, lan1 mol2, rem1, wel1 Ilybius aenescens: car1, lan2, rem1 Amara kulti: ann1. Deze vrij zeldzame loop- Bidessus unistriatus: car1, lan2, mol2, rem1, Rhantus suturalis: mol2, rem1 kever werd waargenomen in een wei- wel1, wel2. Een vrij zeldzame bewoner 99 Rhantus frontalis: mol2. Vrij algemeen in land in de nabijheid van een poeltje. van vennen met veel Sphagnum en een het westen van het land, maar minder Amara familiaris: grs3 zandige bodem, soms ook in laagland- gewoon op de zandgronden. Poecilus lepidus: lan2 beken en zandafgravingen. Rhantus suturellus: car1, lan2, rem1, wel2. Poecilus versicolor: lan2, spr1 Hygrotus impressopunctatus: car1, wel2 Een vrij zeldzame soort in Sphagnum-rij- Pterostichus vernalis: hei1, lan2 Hyrotus versicolor: grs1 ke vennen. Pterostichus niger: grs3, hei2, utr Hygrotus inaequalis: car1, mol2, rem1 Rhantus exsoletus: car1, grs1, grs4, hei1, Pterostichus melanarius: hei2 Hygrotus decoratus: car1, hei2, rem1 lan2, mol2, rem1 Pterostichus nigrita: gor2, hei2, mol2, rem1 Hydroporus angustatus: car1, grs3, mol2 Colymbetes fuscus: els3 Pterostichus rhaeticus: car1, grs4, hei2, rem1 Hydroporus neglectus: car1, grs3, grs4, mol2, Hydaticus seminiger: car1, grs3, mol2 Pterostichus minor: car1, car3, grs4, hei2, rem1 rem1 Graphoderus zonatus: lan2, rem1 Pterostichus strenuus: hei1, hei2, utr, wel2 Hydroporus umbrosus: car1, mol2, rem1 Graphoderus cinereus: wel2 Pterostichus diligens: car1, lan2, rem1, spr1 Hydroporus tristis: car1, grs4, lan2, rem1, Acilius sulcatus: rem1 Calathus cinctus: spr2 utr, wel2 Acilius canaliculatus: grs3, grs4 Agonum sexpunctatum: lan2, rem1 Hydroporus gyllenhalii: car1, grs3, grs4, lan2, Dytiscus marginalis: (hei2), utr Agonum marginatum: lan2, mol2 rem1, wel1 Cybister lateralimarginalis: mol2, rem1 Agonum muelleri: lan2 Hydroporus palustris: grs1, grs3 Agonum versutum: car1 Hydroporus incognitus: grs3, grs4, wel2 GYRINIDAE - schrijvertjes Agonum afrum: hei2 Hydroporus striola: grs3 Gyrinus substriatus: car1, grs1 Agonum fuliginosum: car1, grs4, rem1, utr Hydroporus erythrocephalus: car1, grs4, lan2, Agonum thoreyi: grs3 rem1, wel1, wel2 HYDRAENIDAE Limodromus assimilis: ann1, gor2, hei1, hei2, Hydroporus obscurus: rem1. Een vrij zeldza- Hydraena testacea: gor2, grs3, hei2, mol2, utr rem1, utr me waterroofkever in Sphagnum-rijke Hydraena sp.: hei2 Paranchus albipes: gor2, hei1, hei2, utr vennen en ongestoorde hoogvenen. Ochthebius bicolon: gor2. Karakteristieke be- Oxypselaphus obscurus: car1, gor2, hei2, Hydroporus planus: car1, grs4, mol2 woner van oevers van beschaduwde lan2, wel2 Hydroporus pubescens: car1, grs3, grs4, lan2, beken. Paradromius linearis: hei2, lan2, wel2 rem1, wel1 Ochthebius minimus: car1 Calodromius spilotus: lan2, rem1 99 Hydroporus discretus: els3, utr. Een vrij Limnebius truncatellus: hei2. Een vrij zeldza- Philorizus melanocephalus: ann2, wel2 gewone bewoner van bronbeken op de me bewoner van de oevers van schone, Syntomus foveatus: car4, lan2 Veluwe en Zuid-Limburg, daarnaast stromende wateren. Microlestes minutulus: spr2 plaatselijk in wateren met veel opwel- Limnebius aluta: mol2 lend kwelwater. entomologische berichten 135 67(4) 2007

HELOPHORIDAE Nicrophorus vespilloides: gor1, grs3, mol2 der een dode ekster in het Molenbroek. Helophorus grandis: car1 Nicrophorus vespillo: mol2, wes NBPtiliola kunzei: lan1. Er zijn weinig recen- Helophorus aequalis: car1, car3, els1, els3, Necrodes littoralis: grs3 te waarnemingen van deze soort. Een gor2, grs4, hei2, lan2, mol2, rem1, utr, Thanatophilus sinuatus: grs4, mol2 exemplaar is gezeefd uit paardenmest wel2 Oiceoptoma thoracicum: grs3, mol2 op een bospad. Helophorus nubilus: hei2 Silpha tristis: spr1 Ptiliolum fuscum: lan1, rem1 Helophorus brevipalpis: gor2, grs1, hei2, NBPtinella limbata: hei1. Ook deze ptiliide is mol2, utr CHOLEVIDAE van slechts weinig vindplaatsen bekend. Helophorus obscurus: car1, els3, gor2, grs4, Sciodrepoides fumatus: hei2, mol2 Twee exemplaren werden verzameld op hei1, hei2, mol2, rem1, utr Catops kirbyi: mol2 een bloedende eikenboom. Helophorus granularis: mol2 Catops picipes: hei1, spr1 Ptinella aptera: gor2 Helophorus minutus: car1, mol2 NBPtinella errabunda: mol2. Deze minder LEIODIDAE - truffelkevers dan 1 mm grote Ptiliidae leeft achter de HYDROCHIDAE Triarthron maerkelii: els2, els3, lan2. Leiodi- schors van loofhout tussen vraat- en Hydrochus crenatus: mol2 dae werden slechts zelden verzameld boormeel van andere insecten. Het ke- Hydrochus angustatus: car1, gor2, mol2, rem1 tijdens de zomerbijeenkomsten. Met be- vertje is meestal ongevleugeld, wat op- hulp van ‘truffelvallen’ – de naam merkelijk is voor een vermoedelijke im- HYDROPHILIDAE - spinnende water- spreekt voor zich – zijn nu enkele soor- migrant uit Nieuw-Zeeland (Johnson torren ten gevangen, met T. maerkeli als meest 1975). De soort is in 1991 voor het eerst Coelostoma orbiculare: mol2 voorkomende soort. in Nederland verzameld te Amelisweerd Sphaeridium scarabaeoides: rem2 Leiodes polita: els2 in de provincie Utrecht (Vorst 1993); in- Sphaeridium lunatum: gor2, rem2 Colenis immunda: hei1 middels is hij bekend uit diverse provin- Cercyon ustulatus: car1, gor2, hei1, hei2, utr Anisotoma humeralis: hei1 cies. Tijdens deze zomervergadering is Cercyon impressus: gor2 een vrouwtje verzameld van achter de Cercyon melanocephalus: hei2, lan1, rem2 CLAMBIDAE schors van een dode eikenboom. Cercyon lateralis: bae, hei2, lan1, rem1 NBClambus simsoni: mol2. Deze immigrant 14 Pteryx suturalis: hei1 Cercyon terminatus: gor2 van het Australische continent is in 1999 Acrotrichis grandicollis: lan1, rem1 Cercyon pygmaeus: car4, lan1 voor het eerst in Nederland aangetrof- NBAcrotrichis cognata: mol2. Jansen & Van Cercyon convexiusculus: car1, gor2, grs3, fen in grote hopen maaisel van een nat Heijnsbergen (1986) melden deze soort grs4, hei1, mol2, rem1, utr hooiland in de Mariapeel (Cuppen & als nieuw voor de fauna van een rotte 4 Cercyon sternalis: hei2, mol2. Deze oever- Vorst 2001). In het Molenbroek werd een honingzwam (Armillaria mellea) en een bewonende Cercyon lijkt in zijn versprei- vrouwtje gezeefd uit blad en strooisel hoop rottend hooi, beide te Bussum, in ding grotendeels beperkt tot de zuidelij- onder een dode ekster in een vochtig respectievelijk 1984 en 1985. Hij is inmid- ke helft van Nederland, vooral in het berkenbos met veel wilg en eik. dels uit meerdere provincies bekend. Tij- kustgebied en langs de grote rivieren dens de zomervergadering zijn twee (Huijbregts 1982). SCYDMAENIDAE vrouwtjes gezeefd uit bosgrond onder Cercyon analis: gor2, hei2 Cephennium thoracicum: gor1 een dode ekster in het Molenbroek. Megasternum concinnum: gor2, lan1, mol2 Neuraphes elongatulus: hei1 Acrotrichis intermedia: mol2 Cryptopleurum minutum: rem1 Stenichnus scutellaris: hei1, hei2, lan2, mol1 Acrotrichis atomaria: hei2 Hydrobius fuscipes: car1, grs3, grs4, hei1, Stenichnus collaris: hei1 14 Acrotrichis sitkaensis: hei2, wel2. Jansen mol2, rem1 Euconnus rutilipennis: grs3 & Van Heijnsbergen (1986) melden deze Anacaena globulus: car1, gor2, grs1, grs3, Euconnus hirticollis: hei2 soort onder de naam A. fratercula als grs4, hei1, hei2, mol2, rem1, utr Microscydmus sp.: mol2 nieuw voor de fauna van diverse plaat- Anacaena limbata: car1, utr sen in Noord-Holland. Dit is een van de Anacaena lutescens: car1, els3, grs3, grs4, CORYLOPHIDAE algemeenste soorten van het genus die hei1, hei2, lan2, mol2, rem1, utr Sericoderus lateralis: hei1, mol1 inmiddels overal in ons land is aange- 5 Anacaena bipustulata: gor2. Deze waterke- Corylophus cassidoides: mol2 troffen. ver is algemeen in het westen van het Orthoperus sp.: hei2, mol1 Acrotrichis fascicularis: hei2 land. Op de zandgronden wordt de soort NB Acrotrichis dispar: car4, hei2, lan1, mol2, voornamelijk aangetroffen op de oevers PTILIIDAE rem1. Een algemene Acrotrichis-soort, van beken en rivieren. Ptenidium fuscicorne: car1 opmerkelijk genoeg niet eerder verza- Laccobius minutus: car1 Ptenidium nitidum: car1, car4, gor2, hei2, meld in Noord-Brabant. Laccobius bipunctatus: grs1, mol2 lan1, rem1 Helochares punctatus: car1, grs4, lan2, mol2, Ptenidium sp.: hei2 SCAPHIDIIDAE rem1, wel1, wel2 6 Euryptilium saxonicum: mol2. Deze soort is Scaphidium quadrimaculatum: mol2 16 Enochrus melanocephalus: car1 recent door Vorst & Huijbregts (2001b) Scaphisoma agaricinum: car1, gor2, hei1, Enochrus quadripunctatus: lan1, mol2 gemeld als nieuw voor de fauna: hij mol2, rem1, spr1 Enochrus affinis: car1, lan2, mol2, rem1, werd talrijk aangetroffen in de directe Scaphisoma assimile: hei2 wel1, wel2 nabijheid van het kadaver van een NBScaphisoma balcanicum: gor2, utr. Een Enochrus coarctatus: car1, mol2 Schotse hooglander in de Nieuwe Kamp zeldzame kever die leeft van schimmels Cymbiodyta marginella: mol2 in De Imbosch op de Veluwe. Van Wie- achter schors. De laatste jaren neemt Chaetarthria seminulum: hei2 link (2004) kweekte een exemplaar van het aantal waarnemingen toe. Berosus signaticollis: lan2, rem1, wel1, wel2 deze soort op uit humus verzameld van- Berosus luridus: rem1 onder een ree in De Kaaistoep te Tilburg. SILPHIDAE - aaskevers De soort is tijdens de zomervergadering Nicrophorus humator: grs3 in aantal gezeefd uit bosgrond van on- 136 entomologische berichten 67(4) 2007

STAPHYLINIDAE - kortschildkevers Paederidus ruficollis: car1, grs1, lan2. Deze Deinopsis erosa: hei1, hei2 Phloeocharis subtilissima: hei1, lan2, mol2, tegenwoordig zeldzame soort bewoont, Myllaena dubia: hei1 spr1 vaak in kolonies, zonbeschenen oevers Myllaena intermedia: car1, hei1, hei2 Megarthrus prosseni: lan1 van beken, vennen en zandwinplassen. NBHolobus apicatus: mol2. Een vrouwtje van Proteinus ovalis: hei2 Hier een drietal waarnemingen aan de deze zeldzame soort werd verzameld Proteinus laevigatus: car1, gor2, grs3, hei1, oever van enkele vennetjes. achter schors van een met paddenstoe- hei2, wel2 Paederus riparius: car1, ann2, rem1, wel2 len begroeide eik. Eusphalerum torquatum: mol2 Paederus fuscipes: ann2, hei2, mol1, mol2 Gyrophaena affinis: gor2, grs1, wel2 Phyllodrepa ioptera: hei1 Rugilus erichsoni: grs1 Gyrophaena nana: grs1, utr Omalium rivulare: gor2, hei1, hei2, mol1, utr Lithocharis nigriceps: gor2 Gyrophaena gentilis: gor2, grs1 Omalium oxyacanthae: gor2. Zeldzame soort. Lathrobium terminatum: car1, grs4, utr, wel2 Gyrophaena bihamata: car1, grs1, utr, wel2 Phloeostiba plana: hei1. Een zeldzame soort Lathrobium elongatum: grs4, hei1 NBGyrophaena joyioides: gor2, grs1, spr1. Gy- die leeft achter de schors van pas afge- Lathrobium volgense: hei1, hei2 rophaena-soorten worden soms in grote storven loofbomen. Lathrobium brunnipes: lan2 aantallen en met een opvallende diver- 13 Phloeonomus punctipennis: hei1 Lathrobium fovulum: grs4, hei1, hei2, wel2 siteit aangetroffen in plaatsjes- en Lesteva sicula heeri: car1, gor2, hei1, mol2 Ochthephilum fracticorne: car1, lan2, wel2 buisjeszwammen. Lesteva longoelytrata: gor2, hei1, hei2, utr Leptacinus pusillus: rem1 99 Gyrophaena minima: gor2, grs1, wel2. Syntomium aeneum: gor2 Xantholinus longiventris: gor2, mol1 99 Gyrophaena angustata: gor2 Carpelimus cf rivularis: mol2 Erichsonius cinerascens: grs4, hei1, hei2, Placusa pumilio: gor1 Carpelimus impressus: hei2 rem1, wel2 99 Placusa atrata: gor1 Carpelimus corticinus: hei2, mol2 Erichsonius signaticornis: hei2 Placusa tachyporoides: gor1 Carpelimus elongatulus: hei2 Philonthus succicola: hei2, mol2 Anomognathus cuspidatus: rem1, utr 99 Carpelimus subtilis: hei2. Uit de provincie Philonthus addendus: hei2. Zeldzame soort, Leptusa pulchella: hei1, mol2 Noord-Brabant uitsluitend bekend van waarschijnlijk gebonden aan rottend or- Bolitochara bella: car1, mol2 een oude vondst die niet in Brakman ganisch materiaal in bossen. Bolitochara obliqua: gor2, mol2, utr. Dit is de (1966) staat vermeld. Philonthus cognatus: mol1 algemeenste Bolitochara-soort op allerlei Oxytelus laqueatus: lan1, rem1 Philonthus debilis: gor2 paddenstoelen. Anotylus rugosus: hei2, utr Philonthus decorus: hei1 Autalia impressa: hei1, mol1, mol2 Anotylus sculpturatus: car4, gor2, (grs4), Philonthus varians: gor2, lan1 Autalia longicornis: gor2 hei2, lan1 Philonthus fimetarius: gor2 Autalia rivularis: gor2, rem1 Anotylus tetracarinatus: car4, gor2, hei2, Philonthus sordidus: gor2 Ischnopoda leucopus: hei2 lan1, mol1, mol2, rem1 Philonthus nigrita: car1, wel2 Tachyusa constricta: gor2, hei2 Platystethus arenarius: lan1, rem1, utr Gabrius splendidulus: gor2 3 Gnypeta ripicola: gor2 Bledius terebrans: gor2, hei2 Gabrius trossulus: hei2, wel2 Amischa analis: lan2 Stenus comma: lan2, utr 99 Gabrius piliger: lan1. Uit Noord-Brabant Geostiba circellaris: gor2, hei1, hei2 Stenus guttula: gor2, hei1, hei2, utr alleen bekend van een oude vondst die 99 Aloconota insecta: gor2 Stenus juno: hei2 niet in Brakman (1966) wordt gemeld. Dinaraea aequata: gor1, mol2 Stenus lustrator: car1, rem1 Deze kortschildkever wordt meestal Atheta palustris: gor2, hei1, hei2, mol1 Stenus clavicornis: hei2 aangetroffen in oude paardenvijgen, zo- Atheta luridipennis: hei2 Stenus providus: car1, gor2, grs3, (grs4), wel2 als hier op een bospad bij de Landschot- Atheta elongatula: car1, gor2, hei1, hei2 Stenus bimaculatus: gor2, grs4, hei2, utr se Heide. Atheta malleus: gor2 Stenus boops: car1, gor2, hei2, lan2, mol2, Gabrius breviventer: mol2 Atheta ravilla: hei2 wel1 Ocypus compressus: gor2 Atheta amicula: gor2, hei1, hei2, lan1, mol1 Stenus melanarius: wel2 Creophilus maxillosus: grs3 Atheta nigricornis: gor1, (hei2) Stenus canaliculatus: mol1, mol2 Quedius cruentus: hei1 Atheta oblita: gor2, hei1, hei2 Stenus brunnipes: gor2 Quedius mesomelinus: gor2 Atheta coriaria: gor2 Stenus latifrons: car1, grs3, mol2, rem1 Quedius maurorufus: car1 Atheta gagatina: gor2, hei2, mol1, mol2 Stenus fulvicornis: car1, mol2 Lordithon lunulatus: gor2 Atheta crassicornis: gor2, hei1, hei2, mol1, Stenus cicindeloides: car1, mol2, rem1 Sepedophilus testaceus: spr1, mol2, utr mol2 7 Stenus kiesenwetteri: car1. Een soort die Sepedophilus marshami: hei2. Voor het eerst Atheta triangulum: hei2 vooral wordt aangetroffen in en op in gemeld uit Nederland door Berger & Atheta euryptera: gor1, hei1 het water staande pollen pitrus (Juncus Poot (1970) uit Limburg. De soort is in- Atheta aeneicollis: gor2, hei2, lan1, mol1 effusus) in vennen en venen. Door deze middels bekend uit geheel Nederland. Atheta castanoptera: hei1 leefwijze mogelijk vaak over het hoofd Sepedophilus nigripennis: hei2 Atheta atramentaria: car4, lan1 gezien en als zeldzaam beschouwd (Van Sepedophilus bipunctatus: gor2, spr1 99 Atheta laevana: lan1. Deze soort is uit de Stuivenberg 1997). In Nederland tegen- Tachyporus nitidulus: hei2 provincie Noord-Brabant alleen bekend woordig op de zandgronden wijd ver- Tachyporus obtusus: grs3, hei2 van oude vangsten die niet in Brakman spreid. Tachyporus solutus: hei2, utr (1966) staan vermeld. Stenus fornicatus: car1 Tachyporus dispar: hei2. Deze recent van T. Atheta nigripes: car4, rem1 Stenus flavipes: car1, hei2, wel2 chrysomelinus afgesplitste soort werd Atheta macrocera: car4, lan1. Zeldzame Stenus nitidiusculus: car1, hei2 voor het eerst door Sterrenburg (1992) soort in koeienvlaaien en Stenus bifoveolatus: grs4, mol2, wel2 voor ons land gemeld. In vochtige bioto- paardenvijgen. Stenus impressus: car1, gor2, grs4, hei2, mol1 pen is T. dispar echter zeer algemeen. NBAtheta ischnocera: lan1. Ook dit is een Stenus palustris: wel2 Tachyporus atriceps: mol1 mestbewoner, hier in paardenvijgen. Euaesthetus ruficapillus: grs4, utr Tachinus humeralis: gor2, hei2, lan1, mol2 Atheta sordidula: car4, gor2 Euaesthetus laeviusculus: rem1 Tachinus marginellus: lan1 Atheta celata: gor2, hei1, hei2 entomologische berichten 137 67(4) 2007

Atheta longicornis: gor2 CANTHARIDAE - soldaatjes Agriotes obscurus: ann1, grs1, grs3, spr1 Atheta fungi: gor2, hei1, mol1, utr Podabrus alpinus: grs3, utr. Een zeldzame Dalopius marginatus: ann1, ann2, car1, els1, 14 Atheta amplicollis: mol1. Afgesplitst van weekschild die slechts bekend is uit de gor2, grs3, hei1, hei2, lan1, lan2, mol1, A. fungi en daar lastig van te onderschei- provincies Limburg en Noord-Brabant rem1, utr, wel2 den. De soort is als zodanig nooit expli- (Brakman 1966). Adrastus pallens: gor2 ciet als nieuw voor de fauna gemeld, Cantharis fusca: ann2, gor2, grs3, mol2, utr 99 Adrastus rachifer: mol1 maar wordt genoemd in een excursie- Cantharis obscura: ann2, hei2, lan2 Denticollis linearis: car1, grs3, rem1 verslag (Vorst & Huijbregts 1993b). Cantharis nigricans: ann1, ann2, gor2, hei2, Atheta laticollis: gor2, hei1, hei2, lan1 lan1, lan2, utr EUCNEMIDAE Atheta sp.: rem1 Cantharis pellucida: gor2, grs1, grs3, hei1, Melasis buprestoides: ann1 Acrotona pygmaea: hei2 utr Acrotona obfuscata: gor2, hei2 Cantharis livida: ann2, gor2, grs3, lan2 THROSCIDAE Acrotona aterrima: gor2, mol2 Cantharis figurata: rem1 Trixagus dermestoides: els3, gor2, grs3, hei2, Acrotona parvula: lan1 Cantharis decipiens: hei1 mol1, rem1, utr Acrotona exigua: lan2 Cantharis pallida: car1, els3, grs1, lan1, lan2, 14 Acrotona sylvicola: gor2, hei1, hei2 rem1 BUPRESTDAE - prachtkevers Thamiaraea cinnamomea: hei1. Een typische Cantharis cryptica: car3, gor2, hei2, lan1 Agrilus laticornis: lan1 bewoner van uitvloeiend boomsap, in Rhagonycha testacea: car1, grs3, hei1, hei2, Agrilus angustulus: ann2, car1, rem3 dit geval van een eik. lan1, lan2, rem1 Trachys minutus: car1, grs3 Thamiaraea hospita: hei1. Samen met bo- Rhagonycha limbata: car1, grs1, rem1 venstaande soort op bloedende eik. Een Rhagonycha lignosa: ann1, ann2, car1, gor2, SCIRTIDAE - moerasweekschilden zeldzaamheid waarvan tot nu toe alleen grs3, hei1, hei2, lan1, lan2, rem1, utr, Microcara testacea: ann1, grs3, grs4, hei2, oude waarnemingen bekend waren. wel2 lan1, lan2, utr Drusilla canaliculata: spr1 99 Rhagonycha elongata: car1, rem1, utr Cyphon coarctatus: ann1, car1, gor2, grs1, Zyras funestus: lan2, spr1 Rhagonycha gallica: ann2, gor2, grs3, hei2, grs3, grs4, hei1, rem1 Zyras cognatus: spr1 utr. Deze soort wordt door Dahlgren 99 Cyphon palustris: gor2, hei1, hei2. Een Tinotus morion: car4, gor2, rem1 (1979) zonder verdere aanduiding uit zeldzamere Cyphon-soort, die het meest Phloeopora corticalis: rem1 Nederland gemeld. Hij blijkt niet zeld- wordt aangetroffen aan beekoevers. Ilyobates nigricollis: hei1 zaam te zijn. Cyphon ochraceus: grs3, lan1, rem1 Meotica exilis: gor2, hei1, hei2 Malthodes brevicollis: mol1 Cyphon laevipennis: grs3 Deubelia picina: car1 Cyphon pubescens: car1, wel2 Ocyusa maura: grs4, hei1 MALACHIIDAE Cyphon padi: car1, rem1, utr Oxypoda opaca: gor2, hei2, lan1 Malachius bipustulatus: gor2, hei2, utr Cyphon hilaris: car1, rem1 Oxypoda elongatula: car1 Scirtes sp.: mol2, utr Oxypoda exoleta: mol1. Een schaarse soort MELYRIDAE - bastaardweekschilden van droge graslanden. Dasytes cyaneus: gor2, utr DRYOPIDAE - beekkevers Dexiogya corticina: spr1 Dasytes aerosus: ann1, ann2, lan1, lan2, utr Dryops ernesti: car1, gor2, hei2 12 Ischnoglossa prolixa: hei1, mol2 Dasytes plumbeus: grs1, mol1 Dryops luridus: car1, els3, gor2, grs1, hei1, Aleochara curtula: mol2 hei2, mol2 Aleochara lanuginosa: gor2 CLERIDAE - bonte kevers Thanasimus formicarius: rem1 (figuur 9) ELMIDAE PSELAPHIDAE Necrobia ruficollis: ann2 Oulimnius tuberculatus: gor2, hei1, hei2, utr Bibloporus minutus: hei1, rem1. Tot voor kort bij ons niet onderscheiden van B. ELATERIDAE - kniptorren HETEROCERIDAE - oevergraafkevers bicolor (Vorst 1995), maar algemener dan Ampedus sanguineus: rem1 Heterocerus fenestratus: car1 die soort. Ampedus sanguinolentus: lan1 Heterocerus hispidulus: lan2 Bibloplectus tenebrosus: hei1. Tot voor kort Ampedus pomorum: mol2, rem1 in Nederland niet onderscheiden van B. Ampedus balteatus: ann2, lan2, rem1 DERMESTIDAE - spektorren ambiguus (Vorst 1995). Cardiophorus ruficollis: gor4 Dermestes undulatus: wes Bibloplectus ambiguus: hei1, (hei2) Dicronychus cinereus: ann2 8 Dermestes haemorrhoidalis: wes. Deze Brachygluta fossulata: car1, gor2, hei1, hei2 Melanotus villosus: ann1, car1, lan1, lan2, utr soort werd tot voor kort als een ‘import- Bryaxis bulbifer: hei1, hei2 Kibunea minuta: ann2, mol1 soort’ beschouwd die voornamelijk bin- Tychus niger: gor2, hei2 Hemicrepidius niger: els3, grs1, grs3, hei2, nenshuis werd waargenomen (Beenen Pselaphus heisei: wel2 mol1 1985, De Jonge 1986). De laatste jaren Athous haemorrhoidalis: ann1, ann2, car1, zijn er meerdere vondsten gedaan in het HISTERIDAE - spiegelkevers car3, gor2, grs3, hei2, lan1, lan2, mol1, vrije veld, onder andere op licht in De Saprinus semistriatus: grs3, grs4, mol2, wes rem1 Kaaistoep, zodat er sprake is van vesti- Paromalus flavicornis: gor2, mol2 Athous subfuscus: ann1, ann2, gor2, grs1, ging buiten de directe menselijke omge- Hister unicolor: gor2, rem1, rem2 grs3, hei1, hei2, lan1, lan2, rem1, utr ving (Heijerman 1989, Huijbregts 2006). Margarinotus striola: hei1 Aplotarsus incanus: gor2, rem1 Dermestes lardarius: mol2 Margarinotus purpurascens: mol1 Prosternon tessellatum: hei2, lan2 Ctesias serra: hei2 Margarinotus ventralis: gor2, mol2, rem2 Ectinus aterrimus: ann2, gor2, grs3, utr Anthrenus fuscus: lan1 Margarinotus carbonarius: gor2, mol2, rem2 Agriotes pallidulus: ann1, ann2, els3, grs3, hei2, mol1, utr BYRRHIDAE - pillenkevers LYCIDAE Agriotes sputator: mol1 Cytilus sericeus: lan2 Lygistopterus sanguineus: rem1 Agriotes lineatus: mol2 Byrrhus pustulatus: car1 138 entomologische berichten 67(4) 2007

Enicmus transversus: hei2 Enicmus histrio: mol1 Enicmus rugosus: spr1 NBDienerella clathrata: hei1. Deze soort werd onder de naam Cartodere separanda als nieuw voor de fauna gemeld door Van Heijnsbergen (1970) van zwavel- zwam (Laetiporus sulphureus) te ’s-Grave- land. Hier een exemplaar op een bloe- dende eik in het beekdal van de Reusel. Corticaria impressa: car1 Cortinicara gibbosa: car1, hei2, lan1, mol1, rem1 10 Melanophthalma suturalis: hei2. De in de lijst van Brakman (1966) uit Nederland gemelde M. transversalis wordt tegen- woordig beschouwd als synoniem van Cortinicara gibbosa (Johnson 1986). Wat in Nederland onder deze soort verstaan werd blijken twee soorten te zijn, name- Figuur 9. Mierenkever (Thanasimus formicarius). Foto: Th. Heijerman Ant Beetle (Thanasimus formicarius). lijk M. curticollis en M. suturalis (Johnson 1986). Melanophthalma suturalis is vrij al- gemeen in Zuid-Nederland langs oevers Byrrhus pilula: lan2 Rhizophagus dispar: ann1, grs3, hei2 van allerlei, meest zure, wateren (Cup- NBRhizophagus nitidulus: ann1, els3 pen & Vorst 2006). BYTURIDAE - frambozentorren Rhizophagus cribatus: hei1, utr Byturus ochraceus: hei2, utr MYCETOPHAGIDAE Byturus tomentosus: ann1, gor2, grs3, mol1 SILVANIDAE Litargus connexus: ann1, grs3, lan2, mol2, Silvanus bidentatus: gor1 rem1 KATERETIDAE Psammoecus bipunctatus: ann1 99 Mycetophagus quadripustulatus: gor2, Brachypterus glaber: hei2 Uleiota planata: ann1, gor1, gor2, grs3, mol2, hei1 Brachypterus urticae: grs1, hei2, mol1, mol2 rem1, wel2 COLYDIIDAE NITIDULIDAE EROTYLIDAE Synchita humeralis: lan2 Meligethes aeneus: mol1 Tritoma bipustulata: mol2, rem1 Bitoma crenata: lan2, rem1 Meligethes viridescens: hei2, mol2 NBTriplax russica: car1, rem1. De kever 99 Colydium elongatum: gor1. Vorst (1994) Meligethes carinulatus: hei2, mol1 wordt in de zomermaanden vaak op meldde deze opvallend langgerekte ke- Omosita discoidea: mol2 echte tonderzwam (Fomes fomentarius) ver als nieuw voor de fauna uit het Bo- Epuraea guttata: hei1 op beuk en berk gevonden. venste Bosch te Epen. De kever leeft Epuraea unicolor: gor1, hei1 Dacne bipustulata: hei1, rem1 achter de schors van vooral beuk en eik 99 Epuraea distincta: grs3. Deze soort werd als predator van andere kevers, onder als nieuw voor de fauna gemeld door CRYPTOPHAGIDAE andere Scolytidae. Deze waarneming is Vorst & Cuppen (1996) uit roodporie- 99 Telmatophilus caricis: els3 de derde uit Nederland (en de tweede houtzwam (Daedaleopsis confragosa) op Telmatophilus typhae: mol2 uit Noord-Brabant). smalbladige wilgen in het Naardermeer. Micrambe abietis: utr Inmiddels is hij uit diverse provincies Cryptophagus dentatus: gor1, hei2 CERYLONIDAE bekend, vrijwel steeds van houtzwam- NBCryptophagus pallidus: lan2 Cerylon histeroides: ann1, car1, mol2, rem1, men op els en wilg in broekbossen. Hij Cryptophagus setulosus: hei2 spr1 wordt vooral in het voorjaar aangetroffen. Cryptophagus sp.: lan2 Cerylon ferrugineum: ann1, gor1, gor2, rem1 Epuraea marseuli: hei1 Atomaria mesomela: utr Epuraea pallescens: car1, gor1 Atomaria basalis: wel2 COCCINELLIDAE - lieveheersbeestjes Soronia grisea: hei1 Atomaria fuscata: gor2, hei2, mol1 Coccidula rufa: ann2, grs1, mol2 Cychramus luteus: ann1 Atomaria rubella: hei2 Rhyzobius chrysomeloides: lan2, utr, wel2 Cryptarcha striata: hei1 Atomaria apicalis: hei2 Scymnus haemorrhoidalis: lan1 Glischrochilis quadriguttatus: hei1 Atomaria testacea: gor2 Scymnus rubromaculatus: els1 9 Glischrochilus quadrisignatus: els3, hei1, Atomaria linearis: hei2 Hyperaspis pseudopustulata: lan2, rem1. Van mol1, spr1. Tegenwoordig is deze inva- Atomaria nigrirostris: hei2 dit zeer zeldzame lieveheersbeestje zijn sieve soort waarschijnlijk de algemeen- twee vrouwtjes geklopt. ste vertegenwoordiger van het genus in PHALACRIDAE Tytthaspis sedecimpunctata: ann1, ann2, Nederland. Hij kan op bloedende bo- Olibrus aeneus: hei2, mol1 els3, gor2 men, rottende paddenstoelen en bier- Olibrus millefolii: mol1 Adalia decempunctata: lan2, mid, rem1 vallen worden aangetroffen. Olibrus affinis: mol1 Adalia bipunctata: grs1, grs3, mid, rem1 Coccinella septempunctata: ann2, grs1, lan2, MONOTOMIDAE LATRIDIIDAE rem1 Rhizophagus bipustulatus: ann1, gor1, hei1, Cartodere bifasciata: lan1, mol1 Coccinella quinquepunctata: ann2 mol1, mol2, rem1 Cartodere nodifer: mol1 Coccinella hieroglyphica: grs4 entomologische berichten 139 67(4) 2007

Oenopia conglobata: grs4 SALPINGIDAE 99 Obrium brunneum: ann1, gor3, grs3, lan2 Harmonia quadripunctata: lan2, wel2 Salpingus planirostris: ann1 Rhagium bifasciatum: gor2 11 Harmonia axyridis: ann1, ann2, car1, 99 Rhagium inquisitor: car2, grs5, lan1 gor2, grs1, grs3, grs4, hei2, lan1, lan2, PYROCHROIDAE - vuurkevers Grammoptera ruficornis: grs5, spe, utr lan4, mid, mol1, rem1, rem3, utr. Het Pyrochroa coccinea: grs5, wel2 NBPachytodes cerambyciformis: hei2, rem3. veelkleurig Aziatisch lieveheersbeestje, Een in Oost-Nederland en Limburg vrij ingezet als bestrijder van bladluis in de ADERIDAE algemene boktor die vaak op scherm- landbouw, wordt sinds 2002 in Neder- Anidorus nigrinus: lan2 bloemen wordt waargenomen. land in het vrije veld aangetroffen. In Leptura maculata: els2, gor2, grs2, lan2, spe 2003 was het nog een zeldzame ver- ANTHICIDAE - snoerhalskevers Leptura aethiops: els2 schijning in het zuiden van het land Notoxus monoceros: hei2 Stenurella melanura: els2, gor3, grs5, hei2, (Cuppen et al. 2004), maar sindsdien lan2, rem3, spe, wel2 heeft hij zich massaal verspreid over het SCRAPTIIDAE Phymatodes testaceus: els2, grs3 gehele land en is het, mede vanwege de Anaspis humeralis: gor2, grs1 Phymatodes alni: grs3, grs5, spe vele kleurvariëteiten, het meest gefoto- Anaspis lurida: grs1, hei2, lan1 Clytus arietis: ann2, car3, els2, gor2, gor3, grafeerde lieveheersbeestje geworden. Anaspis frontalis: grs1, mol1 grs5, hei2, lan1, lan3, mol2 Myrrha octodecimguttata: wel2 Anaspis maculata: gor2, grs1, hei1, hei2, Leiopus nebulosus: ann1, ann2, els2, grs3, Calvia decemguttata: gor2, grs3, rem1. In de mol1 grs5, lan2 tabel van De Gunst (1978) wordt de soort Anaspis regimbarti: gor2 Agapanthia villosoviridescens: gor3, grs1, uitsluitend gemeld uit Zuid-Limburg. De grs3, mol2, spe, utr talrijke nieuwe vondsten in de laatste SERROPALPIDAE Tetrops praeustus: ann1, ann2, spe vijftien jaar suggereren een uitbreiding Melandrya caraboides: mol2, rem3 van het verspreidingsgebied, dat zich nu CHRYSOMELIDAE - bladhaantjes uitstrekt over vrijwel geheel Nederland. TENEBRIONIDAE - zwartlijven Zeugophora scutellaris: ann2 Calvia quatuordecimguttata: mid Lagria atripes: ann2, car1, car3, gor2, hei2, Zeugophora subspinosa: grs3 Propylea quatuordecimpunctata: ann1, ann2, lan1, lan2, utr. Zeer opvallend is het gro- Zeugophora flavicollis: ann1 gor2, grs3, lan2, mol1, mol2 te aantal waarnemingen van deze soort, Oulema melanopus: hei2 Myzia oblongoguttata: rem1 terwijl ‘normaal’ L. hirta het meest wordt 99 Oulema duftschmidi: ann1, hei2. Een zeer Anatis ocellata: rem1, utr aangetroffen. gewone soort op diverse grassoorten die Halyzia sedecimguttata: grs3, lan1, utr Melanimon tibiale: spr1 door Beenen & Winkelman (1992) als Psyllobora vigintiduopunctata: ann1, hei2, 99 Eledona agaricola: hei1 nieuw voor de fauna werd gemeld. lan2 Diaperis boleti: ann1, car1, car3, gor2, gor3, Cryptocephalus decemmaculatus: rem1 Chilocorus bipustulatus: car1, lan2 grs3, grs5, hei1, hei2, lan1, mol1, rem1. Cryptocephalus moraei: car1, hei2, mol1 Exochomus quadripustulatus: ann2, car1, In grote aantallen in berkenzwammen Chrysolina polita: hei2, rem3 gor2, grs4, lan1, lan2, rem1, utr, wel2 op dode berken. Chrysolina varians: lan2, mol1 Scaphidema metallicum: ann1 Gastrophysa polygoni: grs3, hei2, lan2 CIIDAE 3 Corticeus unicolor: ann1, gor1, grs3, rem1 Gastrophysa viridula: grs1, grs3 Cis nitidus: hei1, mol1, spr1 Corticeus bicolor: car1 Phaedon armoraciae: utr Cis boleti: mol2 Nalassus laevioctostriatus: ann2, lan1, lan2, Plagiodera versicolora: ann2 Cis setiger: car1 rem1, utr, wel2 Chrysomela populi: ann2, grs5 Cis hispidus: rem1 Gonioctena viminalis: grs3 Orthocis pygmaeus: lan2, rem1 SCARABAEIDAE - bladsprietkevers Gonioctena olivacea: ann1, els3, grs3, lan2 Ennearthron cornutum: lan2, rem1 Onthophagus similis: car1, car4, gor2, lan1, Phratora vulgatissima: car1 rem2 Phratora laticollis: rem1 ANOBIIDAE - klopkevers Onthophagus coenobita: gor2, hei2, mol2, Phratora vitellinae: ann1, ann2, grs3 99 Hedobia imperialis: ann2. Uitsluitend be- rem2 Galerucella lineola: grs3 kend van oude vondsten die niet door Anoplotrupes stercorosus: car1, car4, gor2 Lochmaea caprea: rem1 Brakman (1966) worden gemeld. Aphodius fossor: bae, car1, car4, rem1, rem2 Lochmaea suturalis: wel2 Ochina ptinoides: ann1. Leeft monofaag op Aphodius haemorrhoidalis: rem2 Luperus longicornis: car1, grs3, lan1, lan2, klimop (Hedera helix). Aphodius rufipes: lan1 rem1, wel2 Xestobium plumbeum: ann1, els3 Aphodius sticticus: rem2 Agelastica alni: grs3, utr Xestobium rufovillosum: grs3 Aphodius distinctus: els1, gor2, lan1, spr2 Phyllotreta undulata: mol1 Ernobius mollis: ann2, car1, lan2 Aphodius prodromus: bae, lan1 Phyllotreta ochripes: hei2 Anobium fulvicorne: grs3, hei2, lan1, lan2, Aphodius coenosus: gor2, lan1 Aphtona euphorbiae: grs1, hei2, mol1 utr. De talrijkheid van deze Anobium- Aphodius pusillus: lan1, rem2 Aphtona nonstriata: els3, grs3, mol2, rem1 soort was zeer opvallend; ze werden Aphodius foetidus: gor2, hei2, lan1, lan2, rem2 Longitarsus melanocephalus: mol1 meest geklopt uit eiken. Buiten ZO-Ne- Aphodius ater: lan1, rem2 Altica aenescens: car1, lan2, rem1, utr derland is dit een schaarse soort. Aphodius granarius: car4, gor2, grs3, grs4, Altica quercetorum: rem1 99 Dorcatoma dresdensis: grs3, hei1. Een be- hei1, hei2, lan1, lan2, mol2, rem1, rem2 Altica sp: car3, hei2, lan2, mol1, utr woner van de echte tonderzwam op do- Oxyomus sylvestris: els3, gor2, mol2, spr2 Lythraria salicariae: car1, hei2 de berken, zoals hier, of op beuken. Melolontha melolontha: ann2, gor2 Asiorestia transversa: mol2 Dorcatoma sp.: grs3, hei1 Phyllopertha horticola: ann2, els3, grs1, grs2, Asiorestia ferruginea: ann2, hei2, mol1 grs3, wel2 Crepidodera fulvicornis: ann2, car1, grs3, rem1 OEDEMERIDAE Crepidodera aurata: ann2, hei2, lan2 Oedemera lurida: ann1, ann2, els2, grs1, CERAMBYCIDAE - boktorren Epitrix pubescens: ann2 grs3, mol1 Asemum striatum: gor1 Mantura chrysanthemi: els3, mol1, spr1 140 entomologische berichten 67(4) 2007

Chaetocnema concinna: car1 Anoplus plantaris: hei2, rem3 Perapion marchicum: ann2, hei2, lan2, mol1 NBChaetocnema aerosa: lan2, mol2. Deze Bagous limosus: car3 Perapion violaceum: ann1, ann2, els3, grs1, aardvlo werd als nieuw voor de fauna Mononychus punctumalbum: els3, gor2, grs1, hei2 gemeld door Beenen & Winkelman mol1, utr 99 Pseudoperapion brevirostre: lan2. Een (1997) uit de provincies Zuid-Holland en Phytobius comari: gor2 zeldzame snuitkever die leeft op Sint Overijssel. Het kevertje leeft op Cy- Pelenomus waltoni: ann1 Janskruid (Hypericum perforatum), die peraceae, vermoedelijk Eleocharis-soor- Rhinoncus castor: ann2, hei2, lan2 door Brakman (1966) nog alleen van ten, op vochtige standplaatsen. Rhinoncus pericarpius: ann1, els3, grs3, mol2 Limburg genoemd werd. Door gericht Chaetocnema aridula: gor2, lan1 Rhinoncus inconspectus: mol2 zoeken op de voedselplant is deze soort Chaetocnema confusa: wel2. Een zeer zeld- Micrelus ericae: wel2 inmiddels op meer locaties gevonden. zame soort met slechts weinig recente Nedyus quadrimaculatus: ann1, ann2, gor2, De huidige vondst is de tweede in de waarnemingen. grs3, utr provincie Noord-Brabant. Chaetocnema hortensis: car1 Coeliodes nana: car1 99 Ceratapion gibbirostre: ann2. Deze soort Sphaeroderma rubidium: mol1 Trichosirocalus troglodytes: hei2, mol1 werd eertijds niet onderscheiden van C. Psylliodes affinis: gor2 99 Sirocalodes mixtus: ann1, utr. De ranken- carduorum. Deze laatste blijkt echter zeer Psylliodes dulcamare: ann2, gor2 de helmbloem (Ceratocapnos claviculata) zeldzaam te zijn in Nederland, C. gibbi- Cassida vibex: grs3 is de waardplant van deze snuitkever rostre daarentegen is zeer algemeen (Heij- Cassida rubiginosa: ann2, grs3, mol2 die door Heijerman & Van den Berg erman & Alders 2001). Cassida sanguinolenta: mol1 (1995) als nieuw voor de fauna werd Acanephodes onopordi: mol1 Bruchus luteicornis: mol1 gemeld. Melanapion minimum: grs3, rem1, utr Bruchidius villosus: els3, lan2 Datonychus arquatus: utr Apion frumentarium: ann1 Ceutorhynchus floralis: ann2, grs3, hei2, Apion haematodes: mol1 ANTHRIBIDAE lan2, mol1 Apion cruentatum: ann2 Anthribus fasciatus: rem1 Ceutorhynchus cochleariae: mol1 Protapion fulvipes: grs3, lan2, mol1 Anthribus nebulosus: ann2, grs3, lan2, utr Curculio nucum: hei2, spe Protapion nigritarse: car3 Curculio glandium: ann2, car1, hei2 Protapion apricans: mol1 CURCULIONIDAE - snuitkevers Curculio villosus: grs3, utr Otiorhynchus singularis: hei2 Curculio crux: grs3 ATTELABIDAE - bladrolkevers Otiorhynchus ovatus: ann1 Curculio pyrrhoceras: grs3 Attelabus nitens: grs5, lan2, mol1, spe, utr Phyllobius oblongus: ann1, ann2 Anthonomus phyllocola: ann2, rem1 Byctiscus betulae: hei2 Phyllobius argentatus: ann1, ann2, grs3, Anthonomus rubi: ann1, grs3, hei2, mol1, Deporaus betulae: ann1, grs3, hei2, utr mol1, utr wel2 Neocoenorrhinus germanicus: ann1, ann2, Phyllobius pyri: ann1, ann2, car3, grs3, lan1, Sibinia pyrrhodactyla: lan2 car1, hei2 lan2, rem1, utr Tychius picirostris: ann1, car3, grs3, lan1, Pselaphorhynchites tomentosus: ann1, ann2 Phyllobius viridearis: ann1, ann2, grs1, grs3, lan2, mol1, utr Pselaphorhynchites longiceps: ann2, rem1 mol1 Tychius pusillus: mol1 Pselaphorhynchites nanus: ann2 Phyllobius calcaratus: ann2, grs3 Cionus tuberculosus: ann1, hei2, utr Phyllobius pomaceus: ann1, ann2, els3, grs3, 99 Cionus hortulanus: grs3. Er zijn slechts NEMONYCHIDAE rem1 enkele waarnemingen van na 1966 uit Cimberis attelaboides: rem1 Polydrusus pterygomalis: grs3, hei2 de provincie Noord-Brabant. Polydrusus flavipes: hei2 Mecinus pyraster: grs3, mol1 SCOLYTIDAE - schorskevers Polydrusus sericeus: ann1, ann2, grs3, lan2, Orchestes quercus: els3, gor2, hei2, rem5, Scolytus intricatus: ann1, gor2 mol1, rem1 spr4 Dryocoetes villosus: gor1, hei1 Polydrusus confluens: ann2 Orchestes pilosus: lan1 99 Taphrorychus villifrons: ann1 Polydrusus cervinus: grs3, lan1, lan2, rem1, Tachyerges salicis: utr 99 Xyloterus domesticus: ann1 utr Tachyerges stigma: rem1 Xyloterus signatus: ann1 Brachyderes incanus: mol1 Rhamphus pulicarius: ann2, hei2, mol2 Xyleborus dispar: mol2 Strophosoma melanogrammum: ann1, ann2, Grypus equiseti: els3 Xyleborus monographus: els3 grs3, mol1, rem1, utr Notaris acridulus: hei2, mol2 Strophosoma capitatum: ann1, ann2, car3, Dorytomus melanophthalmus: grs3 De kevers van De Kempen grs3, lan2, mol1, wel2 NBDorytomus salicis: rem1. De tweede vind- Strophosoma sus: car3, grs3, lan1 plaats van deze zeer zeldzame soort, J.G.M. Cuppen Attactagenus plumbeus: mol1 ook op Europese schaal, in Nederland. Philopedon plagiatum: grs3 Deze snuitkever werd door Van Aartsen Tijdens de zomerbijeenkomst van 1994 Sitona cambricus: els3 & Heijerman (1992) als nieuw voor de werd onderdak gevonden in Kreielt bij Sitona regensteinensis: ann1, els3, lan2 fauna gemeld van kruipwilg (Salix re- Wintelre, op minder dan tien kilometer Sitona lineatus: lan2 pens) te Otterlo. van Baarschot (Cuppen et al. 1995). In dat Sitona lepidus: grs3, lan2 15 Stenopelmus rufinasus: car1 jaar en in het hier besproken 2006 heeft 99 Sitona cylindricollis: ann2. Er zijn slechts een tiental deelnemers een keverlijst inge- enkele vondsten bekend van na 1966. APIONIDAE diend. In 1994 zijn 660 kevertaxa waarge- Chlorophanus viridis: ann1, grs3 Nanophyes marmoratus: ann2, mol2 nomen, de huidige lijst telt 798 taxa. Deze Hypera arator: lan2 Oxystoma pomonae: mol1 toename is niet gemakkelijk te verklaren. Hypera suspiciosa: els3, grs3 Oxystoma craccae: grs3 Een vluchtige vergelijking tussen de lijsten Hypera plantaginis: els3 Trichapion simile: ann1, grs3, rem1 van beide jaren laat geen opmerkelijke Magdalis barbicornis: lan1, utr Perapion curtirostre: ann2, els3, grs1, grs3, verschillen zien: bij de grote families Magdalis flavicornis: ann2, lan1 hei2, mol1 meest een geringe toename van het aantal entomologische berichten 141 67(4) 2007

soorten, soms een kleine afname. Een dui- zoekers toeneemt (en daardoor ook het THOMISIDAE - krabspinnen delijke toename van het soortenaantal is aantal verschillende verzameltechnieken) Xysticus ulmi: rem2 (1) vooral te vinden in de families Cryptopha- krijgen we hogere soortenaantallen. Dit gidae, Latridiidae, Ptiliidae en de subfami- jaar zijn circa 265 taxa verzameld in het PHILODROMIDAE - renspinnen lie Aleocharinae binnen de Staphylinidae: gebied met de code ‘hei’, waarmee dit de Philodromus aureolus: gor3 (1) inderdaad heel kleine kevertjes, moeilijk soortenrijkste keverplek was tijdens de Philodromus collinus: mol2 (1) te identificeren en derhalve waarschijnlijk zomerbijeenkomst. Het betreft hier het Philodromus rufus: mol2 (1) in het verleden verwaarloosd dan wel niet beekdal van de ter plaatse niet genormali- Tibellus oblongus: car3 (1) verzameld. Ook beter vertegenwoordigd seerde Reusel met omliggende loofbossen. tijdens de laatste excursie zijn allerlei Hier zijn veel verschillende verzameltech- SALTICIDAE - springspinnen soorten in uiteenlopende families die le- nieken toegepast: het vangen van water- Evarcha falcata: mol2 (1) ven van dood hout, schors, schimmels en kevers in de beek en een poel, intensief Neon reticulatus: car3 (1) paddenstoelen op dode bomen. Dit wordt spoelen van oevers op meerdere plaatsen, Salticus cingulatus: car2 (1) zeker voor een deel veroorzaakt door een zeven van bosstrooisel, kloppen van struik- Salticus zebraneus: car2 (1, 1), car3 (1) verschuiving van de aandacht van de deel- gewas en bomen, slepen van een weg- nemers voor deze habitat. Deze aandacht berm, onderzoek van op hout groeiende LYCOSIDAE - wolfspinnen is niet voor niets ontstaan: door veranderd paddestoelen, dode bomen en schors van Arctosa leopardus: rem2 (1 juv) bosbeheer is de hoeveelheid dood hout in een beschadigde eik met uitvloeiend sap. Pardosa amentata: mol2 (1), rem2 (2) de Nederlandse bossen gedurende de laat- Pardosa monticola: car3 (2) ste twintig jaar fors toegenomen, waar- Pardosa prativaga: rem2 (4) PSEUDOSCORPIONIDA - bastaard- door deze houtbewonende kevers meer Pirata hygrophilus: car1 (7), car3 (3, 1 juv) mogelijkheden hebben om goede popula- schorpioenen Pirata latitans: car1 (2), car3 (1), rem2 1) ties te ontwikkelen en zich te verspreiden. P. Boer Pirata piraticus: rem2 (5, 1 juv) Een van de bekendere voorbeelden, alhoe- Pirata uliginosus: car1 (1) wel niet echt gedocumenteerd, is het voor- NEOBISIIDAE Pirata tenuitarsis: car1 (1), rem2 (1, 2) komen van de zwartlijf Diaperis boleti in Neobisium muscorum: hei5 Nederland. Diaperis boleti leeft vooral in de PISAURIDAE - kraamwebspinnen berkenzwam Piptoporus betulinus, soms Dolomedes fimbriatus: car1 (3) OPILIONES - hooiwagens ook in andere boomzwammen. Ten tijde Pisaura mirabilis: rem2 (1) van Brakman (1966) werd de kever als een J.D. Prinsen zeldzaamheid beschouwd die slechts van CYBAEIDAE - waterspinnen de provincies Gelderland en Limburg be- Phalangiidae Argyroneta aquatica: wel2 kend was. Gedurende de afgelopen tien ja- Rilaena triangularis: mol2 (3, 1) ren is D. boleti tijdens zeven zomerbijeen- MIMETIDAE - spinneneters komsten waargenomen in twee of meer Gyantidae Ero aphana: gor3 (1) kilometerhokken in de provincies Gronin- Dicranopalpus ramosus: rem4 (1 juv) gen, Drenthe, Overijssel, Noord-Brabant en THERIDIIDAE - kogelspinnen Limburg. Dit grote aantal waarnemingen Achaearanea lunata: rem4 (1) ARANEIDA - spinnen weerspiegelt de veranderde inzichten in Achaearanea simulans: rem4 (1, 1 juv) (natuurlijk) bosbeheer, die doodhoutbewo- J.D. Prinsen, met een bijdrage van B. van Anelosimus vittatus: car3 (1), gor3 (1, 2) nende kevers in ruime zin volop nieuwe Maanen Enoplognatha ovata: gor3 (2 juv), rem4 (2 juv) kansen biedt. Steatoda phalerata: car3 (1) Drie excursieterreinen zijn in beide ja- Juveniele exemplaren zijn meestal doorge- Theridion impressum: rem4 (1 juv) ren bezocht: Landschotse Heide, Cartier- kweekt om een zekere determinatie mo- Theridion pictum: rem4 (1) heide en Reuselse Moeren. In deze gebie- gelijk te maken. Theridion sisyphium: gor3 (2, 6) den zijn zowel toen als nu 150-200 kever- Theridion varians: car3 (1), gor3 (4), rem4 soorten verzameld en grote verschuivin- DICTYNIDAE - kaardertjes (1), rem2 (1) gen vallen in elk geval bij de waterkevers, Dictyna arundinacea: rem2 1 Paidiscura pallens: car3 (6), gor3 (10), waar meestal wat extra aandacht voor is, Dictyna pusilla: gor5 5 mol2 (1), rem4 (6) niet te constateren. De meeste zeldzame Dictyna uncinata: car3 1, mol2 1, rem4 Simitidion simile: car3 (2), rem2 (1) waterkeversoorten werden opnieuw ver- 5 zameld, met als uitzonderingen Hydropus Nigma flavescens: rem4 1, 1, 1 juv TETRAGNATHIDAE - strekspinnen scalesianus en Bidessus grossepunctatus; Lathys humilis: car4 2, mol2 1 juv, gor5 1 Tetragnatha extensa: rem2 (2, 2) daartegenover staan enkele nieuwe rela- tief zeldzame soorten als Cybister laterali- GNAPHOSIDAE - bodemjachtspinnen ARANEIDAE - wielwebspinnen marginalis en Laccophilus poecilus. Zelotes subterraneus: gor5 1 Araneus sturmi: gor5 (1) In de meeste onderzochte natuurter- Araneus triguttatus: grs5 (1) reinen zijn 150-200 soorten waargenomen. CLUBIONIDAE - struikzakspinnen Araniella cucurbitina: car3 (1), mol2 (1) Dit is kennelijk het aantal keversoorten Clubiona comta: rem4 1 Larinioides cornutus: rem2 (1, 1. 1 juv) wat door gemiddeld vier tot vijf coleopte- Clubiona reclusa: gor3 (5), mol2 (1) Neoscona adianta: car3 (2 juv) rologen, elk met hun eigen interesse en Clubiona terrestris: rem4 (1 juv) Mangora acalypha: mol2 (1) specialisatie, in ongeveer een halve dag Zilla diodia: gor5 (2) bijeen wordt gesprokkeld. Dit soortenaan- ANYPHAENIDAE - buisspinnen tal voor natuurterreinen van enige om- Anyphaena accentuata: rem4 (1) LINYPHIIDAE - hangmatspinnen vang hebben we in het verleden al vaker Erigone arctica: rem4 (1) gezien. Slechts wanneer het aantal onder- Erigone atra: gor3 (1), mol2 (1), rem2 (1 142 entomologische berichten 67(4) 2007

Acalitus stenaspis: lan4, spr4 Aceria macrorhyncha: hei2 Aceria pseudoplatani: hei2 Eriophyes inangulis: els3, rem3 Eriophyes laevis: els3 Eriophyes lateannulatus: els3 Eriophyes lissonotus: car5, rem3, rem5 Eriophyes sorbi: car5, gor2, rem5, spr4 Phyllocoptes populi: car5

De mijten (Acari) van De Kempen G. Vierbergen

De roofmijt Typhlodromus ernesti Ragusa & Swirski is slechts eenmaal eerder in Ne- derland vastgesteld: Doorn, AC 150-449, 15-v-2004, 1 geklopt van Chinese jene- verbes (Juniperus chinensis), leg. G. Vierber- gen. Deze predator wordt vooral op naald- boomsoorten gevonden en is niet zeld- zaam in koelere streken. De soort is ge- Figuur 12. Jacomijn Prinsen op spinnenjacht. Foto: G. Vierbergen meld van Toscane, Italië, Hongarije, Zwit- Jacomijn Prinsen hunting spiders. serland, Zuidoost-Duitsland, Noorwegen en Canada (Edland & Evans 1998, Ripka 1998a). juv), rem4 (1, 1 juv) ANYSTIDAE De spintmijt Schizotetranychus garmani Erigone dentipalpis: car3 (1 juv), gor3 (1), Anystis baccarum: rem4 (3) Pritchard & Baker werd op 9 juni 2006 ge- rem2 (1, 1 juv), rem4 (1) klopt van een blad van een geoorde wilg Hypomma cornutum: mol2 (1) TENUIPALPIDAE - valse spintmijten (Salix aurita). Op Salix spp. wordt gewoon- Minyriolus pusillus: mol2 (1) Brevipalpus sp.: car3 (3) lijk de spintmijt S. schizopus gevonden, die Oedothorax gibbosus: car1 (1, 6) Cenopalpus lineola: lan3 (12, 2Dn) in Nederland van enkele tientallen vonds- Trematocephalus cristatus: car2 (1) ten bekend is. Inventarisatie van het S. Aphileta misera: car1 (1) TETRANYCHIDAE - spintmijten schizopus-materiaal in de collectie van de Bathyphantes gracilis: rem2 (1, 1 juv) Eotetranychus uncatus: rem2 (1) Plantenziektenkundige Dienst te Wage- Bathyphantes setiger: rem2 (1, 1) Oligonychus brevipodus: car3 (1) ningen leverde één eerdere vondst in Ne- Linyphia hortensis: mol2 (1) NLOligonychus karamatus: car2 (6) derland van S. garmani op: Horst, Wevert- Linyphia triangularis: car3 (1 juv), rem4 (1 Panonychus ulmi: mol (2) weg (AC 201-387), 9-xii-1997, leg. H. Lem- juv) NLSchizotetranychus garmani: rem4 (4, 1) men & A. Aldenhoven, 4 overwinterend Meioneta saxatilis: gor3 (1 Stigmaeopsis graminicola: car3 (11, 2L), in een katjesgal van Salix sp. Voor S. garma- Neriene clathrata: mol2 (1) rem2 (1) ni is S. aurita een nieuwe waardplant. De Tenuiphantes tenuis: rem2 (1, 1 juv) soort is gemeld van een klein aantal Salix- Eriophyidae soorten en enkele andere bladverliezende Acalitus brevitarsus: els3, rem3 loofboomsoorten. Het aantal vondsten van ACARI - mijten Acalitus calycophthirus: car5, gor2, rem5 deze spintmijt is wereldwijd gering en de G. Vierbergen & W.N. Ellis, met een bijdrage Acalitus rudis: car5, hei2 verspreiding lijkt holarctisch te zijn: be- van P. Boer

IXODIDAE - teken Ixodes ricinus: car2 (1 larve), hei1 (1, 3N), moe1, em2 (3N)

PHYTOSEIIDAE - roofmijten Amblyseius andersoni: car3 (3, 1) Anthoseius bakeri: car2 (1, 2), rem4 (1) Anthoseius foenilis: car2 (3), car3 (1) Anthoseius richteri: car2 (7, 5), car3 (2, 1), hei1 (4), lan3 (1), mol (11, 6), , rem4 (2) Euseius finlandicus: car3 (3), rem4 (4, 1Dn) Paraseiulus triporus: lan3 (1) NL Typhlodromus ernesti: car2 (2) Figuur 10. Stigmaeopsis graminicola, een sociaal levende spintmijt op pijpenstrootje (Molina coe- Typhlodromus laurae: car2 (9, 2, 3Dn) rulea). Foto: G. Vierbergen Stigmaeopsis graminicola, a socially living spider mite on Moorgrass (Molina coerulea). entomologische berichten 143 67(4) 2007

Dankwoord schreven uit de Verenigde Staten (Connec- (Vierbergen & Seljak 2003). Recent is de ticut) en later gevonden in Hongarije, Iran, soort ook in Nederland gevonden (Wage- Onze dank gaat uit naar de vijf terreinbehe- Polen en Zwitserland (Bolland et al. 1998, ningen, tuin Plantenziektenkundige rende instanties die toestemming verleenden Ripka 1998b). Dienst, AC 174-443, 23-viii-2004, geklopt tot het verrichten van entomologisch onder- We vonden de spintmijt Oligonychus van L. decidua, 6, leg. G. Vierbergen). Dit zoek: Brabants Landschap, Staatsbosbeheer, karamatus (Ehara) op statige oude bomen zijn de eerste vermeldingen voor Neder- Fortis Vastgoed Landelijk, Gemeente Oirschot van Europese lork (Larix decidua) langs de land. Zowel te Wageningen als hier aan de en Gemeente Reusel-De Mierden. Bredase Laan in Kempen. Deze soort heeft Bredase Baan gaat het om oudere bomen een palearctische verspreiding en is van die in Nederland steeds zeldzamer Hongarije en Slovenië tot Japan gevonden worden.

Literatuur de Nederlandse bladkevers (Coleoptera: dromus (Acari: Mesostigmata) in Norway. Aartsen B van & Heijerman Th 1992. Doryto- Chrysomelidae). Nederlandse Faunisti- European Journal of Entomology 95: mus salicis, nieuw voor de Nederlandse sche Mededelingen 5: 9-18. 275-295. fauna (Coleoptera: Curculionidae). Ento- Beenen R & Winkelman J 1997. Aantekenin- Gunst JH de 1978. De Nederlandse lieveheers- mologische Berichten 52: 50-51. gen over Chrysomelidae in Nederland 4 beestjes (Coleoptera - Coccinellidae). We- Anonymus 1993. Verslag excursie Loonse en (Coleoptera). Entomologische Berichten tenschappelijke Mededelingen van de Ko- Drunense Duinen op 8 september 1990. 57: 154-156. ninklijke Nederlandse Natuurhistorische Sektie Everts Info 19: 2-4. Berge Henegouwen, AL van 1986. Revision of Vereniging 125: 1-96. Aukema B 1989. Annotated checklist of He- the European species of Anacaena Thom- Haaren T van & Beuk PLTh 2002. Family miptera-Heteroptera of the Netherlands. son (Coleoptera, Hydrophilidae). Ent. Chaoboridae. In: Beuk PLTh. Checklist of Tijdschrift voor Entomologie 132: 1-104. Scand. 17: 393-407. the Diptera of the Netherlands. KNNV Aukema B 2003. Wantsennieuws uit Zeeland Berger ChrJM & Poot P 1970. Nieuwe en zeld- Uitgeverij, Utrecht. (Heteroptera). Nederlandse Faunistische zame soorten voor de Nederlandse kever- Heijerman Th 1989. Kleine mededeling 15. Mededelingen 18: 1-16. fauna I. Entomologische Berichten 30: Dermestes haemorrhoidalis Küster. Nieuws- Aukema B, Bos F, Hermes D & Zeinstra Ph 213-221. brief EIS-Nederland 19: 24. 2005. Nieuwe en interessante Nederland- Beuk LTh 2002. Checklist of the Diptera of The Heijerman Th 1993. Naamlijst van de snuit- se wantsen II, met een geactualiseerde Netherlands. KNNV Uitgeverij, Utrecht. kevers van Nederland en het omliggend naamlijst (Hemiptera: Heteroptera). Ne- Bolland HR, Gutierrez J & Flechtmann CHW gebied (Curculionoidea: Curculionidae, derlandse Faunistische Mededelingen 23: 1998. World catalogue of the spider mite Apionidae, Attelabidae, Urodonthidae, 37-76. family (Acari: Tetranychidae). Brill Acade- Anthribidae en Nemonychidae). Neder- Aukema B, Cuppen JGM & Hermes D 1995. mic Publishers. landse Faunistische Mededelingen 5: e Verslag van de 149 zomervergadering Brakman PJ 1966. Lijst van Coleoptera uit Ne- 19-46. van de Nederlandse Entomologische Ver- derland en het omliggend gebied. Mono- Heijerman Th & Alders K 2001. Het voorko- eniging, 3-5 juni 1994, te Kreielt bij Win- graphieën van de Nederlandsche Ento- men van de snuitkevers Ceratapion gibbi- telre. Heteroptera - wantsen. Entomologi- mologische Vereeniging 2: i-x, 1-219. rostre en C. carduorum in Nederland (Co- sche Berichten 55: xiii-xiv. Buhr H 1964. Sächsische Minen. Abhandlun- leoptera: Apionidae). Nederlandse Faunis- Aukema B, Cuppen JGM, Nieser N, Tempel- gen und Berichte des Naturkundemuse- tische Mededelingen 15: 7-12. man D 2002. Verspreidingsatlas Neder- um Görlitz 39(3): 1-72. Heijerman Th & Van den Berg K 1995. Het ge- landse wantsen (Hemiptera: Heteroptera). Cuppen JGM, Heijerman Th, Wielink P van & nus Sirocalodes in Nederland (Coleoptera: Deel I: Dipsocoromorpha, Nepomorpha, Loomans AJM 2004. Het lieveheersbeestje Curculionidae). Entomologische Berich- Gerromorpha & Leptopodomorpha. Euro- Harmonia axyridis in Nederland: een aan- ten 55: 177-181. pean Invertebrate Survey-Nederland. winst voor onze fauna of een ongewenste Heijnsbergen S van 1970. Coleoptera, nieuw Aukema B & Hermes D 2006. Verspreidingsat- indringer (Coleoptera: Coccinellidae)? Ne- voor de Nederlandse fauna. Entomologi- las Nederlandse wantsen (Hemiptera: He- derlandse Faunistische Mededelingen 20: sche Berichten 30: 109-110. teroptera). Deel II: Cimicomorpha I (Tingi- 1-12. Huijbregts J 1982. De Nederlandse soorten dae, Microphysidae, Nabidae, Anthocori- Cuppen JGM & Oude JE de 1996. The genus van het genus Cercyon Leach (Coleoptera: dae, Cimicidae & Reduviidae). European Glischrochilus in The Netherlands (Coleop- Hydrophilidae). Zoologische Bijdragen 28: Invertebrate Survey-Nederland. tera: Nitidulidae). Entomologische Berich- 127-173. Aukema B & Loomans AJM 2005. De wants ten 56: 1-6. Huijbregts J 2006. Oproep: Dermestes haemor- Orius laevigatus in Nederland (Heteropte- Cuppen JGM & Vorst O 2001. An Australian rhoidalis. Sektie Everts Info 73: 15. ra: Anthocoridae). Nederlandse Faunisti- immigrant, Clambus simsoni, new to the Jansen RPh & Heijnsbergen S van 1986. Vijf sche Mededelingen 23: 125-127. Dutch fauna (Coleoptera: Clambidae). En- soorten van het genus Acrotrichis Mot- Aukema B & Rieger Chr (eds) 1995. Catalogue tomologische Berichten 61: 52-55. schulsky nieuw voor de Nederlandse fau- of the Heteroptera of the Palearctic Re- Cuppen JGM & Vorst O 2006. Het genus Mela- na (Coleoptera: Ptiliidae). Entomologische gion Volume 1. Uitgeverij NEV. nophthalma (Coleoptera: Latridiidae) in Berichten 46: 7-8. Aukema B & Rieger Chr (eds) 1996. Catalogue Nederland. Entomologische Berichten 66: Johnson C 1975. Five species of Ptiliidae (Col.) of the Heteroptera of the Palearctic Re- 114-117. new to Britain, and corrections to the gion Volume 2. Uitgeverij NEV. Cuppen JGM, Vorst O, Heijerman Th, Sande C British list of the family. Entomologist’s Aukema B & Rieger Chr (eds) 1999. Catalogue van de, Muilwijk J, Vondel B van, Teunis- Gazette 28: 43-44. of the Heteroptera of the Palearctic Re- sen APJA, Edzes HT, Berg C van den & Johnson C 1986. Notes on some Palaearctic gion Volume 3. Uitgeverij NEV. Nunen F van 1995. Coleoptera - kevers. In: Melanophthalma Motschulsky (Coleoptera: Aukema B & Rieger Chr (eds) 2001. Catalogue Verslag van de 149e zomervergadering Latridiidae), with special reference to of the Heteroptera of the Palearctic Re- van de Nederlandse Entomologische Ver- transversalis auctt. Entomologist’s Gazet- gion Volume 4. Uitgeverij NEV. eniging, 3-5 juni 1994, te Kreielt bij Win- te 37: 117-125. Aukema B & Rieger Chr (eds) 2006. Catalogue telre (P. Koomen, red.). Entomologische Jonge JT de 1986. Opmerkelijke insekten in en of the Heteroptera of the Palearctic Re- Berichten 55: xx-xxix. om gebouwen in 1985. Entomologische gion Volume 5. Uitgeverij NEV. Drost BPM, Cuppen HPJJ, Nieukerken EJ van & Berichten 46: 159-162. Beenen R 1985. Kleine mededeling 1: Dermes- Schreijer M 1992. De waterkevers van Ne- Kuchlein JH & Vos R de 1999. Geannoteerde tes haemorrhoidalis f.n.sp., import. Nieuws- derland: 1-280. Uitgeverij KNNV. naamlijst van de Nederlandse Vlinders. brief EIS-Nederland 16: 22. Drost B, Vorst O, Cuppen J, Maanen B van, He- Backhuys Publishers, Leiden. Beenen R & Winkelman J 1992. Aantekenin- ijerman Th, Ee G van, Muilwijk J & Heer- Lohse GA & Lucht WH 1989. Die Käfer Mitte- gen over Chrysomelidae in Nederland 3 kens H 2004. Excursieverslag Beerzedal - leuropas 12: 1-346. Goecke & Evers. (Coleoptera). Entomologische Berichten 15 juni 2002. Sektie Everts Info 62: 5-11. Lohse GA & Lucht WH 1992. Die Käfer Mitte- 52: 169-170. Edland T & Evans GO 1998. The genus Typhlo- leuropas 13: 1-375. Goecke & Evers. Beenen R & Winkelman J 1993. Naamlijst van 144 entomologische berichten 67(4) 2007

Loon AJ van 2004. Formicidae - mieren. In: Entomologica Hungarica 33: 395-405. Berichten 55: 85-101. Peeters TMJ, Achterberg C van, Heitmans Ripka G 1998b. New data to the knowledge on Vorst O & Cuppen JGM 1996. Vijf kevers nieuw WRB, Klein WF, Lefeber V, Loon AJ van, the tetranychid and tenuipalpid fauna in voor de Nederlandse fauna uit het Naar- Mabelis AA, Nieuwenhuijsen H, Reemer Hungary (Acari: Prostigmata). Acta Phyto- dermeer (Coleoptera: Ptiliidae, Staphylini- M, Rond J de, Smit J, Velthuis HHW. De pathologica et Entomologica Hungarica dae, Nitidulidae). Entomologische Berich- wespen en mieren van Nederland (Hy- 33: 425-433. ten 56: 61-71. menoptera: Aculeata). Nederlandse Fau- Saether OA 2002. Insecta: Diptera: Chaobori- Vorst O & Huijbregts J 1993a. Verslag excursie na 6. Nationaal Natuurhistorisch Muse- dae. Süßwasserfauna von Mitteleuropa Kampina 11 mei 1991. Sektie Everts Info um Naturalis, Leiden, KNNV Uitgeverij & 21/10: 1-38. 20: 5-7. European Invertebrate Survey-Nederland: Smit J 2006. Verrassing op een boerenlaan. Vorst O & Huijbregts J 1993b. Verslag excursie 227-263. Bzzz 24: 56-57. Moerputten 9 mei 1992. Sektie Everts Info Lucht WH 1987. Die Käfer Mitteleuropas. Ka- Spencer KA 1963. A new Phytomyza species on 22: 4-6. talog: 1-324. Goecke & Evers. Plantago media L. Stuttgarter Beiträge zur Vorst O & Huijbregts J 2001a. Overzicht van Lundmark M, Drotz MK & Nilsson AN 2001. Naturkunde 103: 1-5. de wijzigingen in de lijst van Nederlandse Morphometric and genetic analysis Sterrenburg FCF 1992. Ergänzungen zur Kä- kevers (1987-1999) (Coleoptera). Entomo- shows that Haliplus wehnckei is a junior ferfauna der Niederlande (Coleoptera). logische Berichten 61: 80-88. synonym of H. sibiricus (Coleoptera: Hali- Entomologische Berichten 52: 77-80. Vorst O & Huijbregts J 2001b. Drie ptiliiden plidae). Insect Systematics & Evolution Stuivenberg F van 1997. Tabel en versprei- van runderkadavers nieuw voor de Ne- 32: 241-251. dingsatlas van de Nederlandse Steninae derlandse fauna (Coleoptera: Ptiliidae). Muilwijk J & Heijerman Th 1991. Asaphidion (Coleoptera: Staphylinidae). Nederlandse Entomologische Berichten 61: 133-141. curtum, een tweede soort uit de A. flavipes- Faunistische Mededelingen 6: 1-60. Vorst O, Cuppen J, Nunen F van, Heijerman groep in Nederland (Coleoptera: Carabi- Turin H 2000. De Nederlandse loopkevers, Th, Teunissen A, Muilwijk J, Maanen B van dae). Entomologische Berichten 91: verspreiding en oecologie (Coleoptera: & Vondel B van 1997. Excursieverslag Vlij- 145-152. Carabidae). Nederlandse Fauna 3. Natio- men. Sektie Everts Info 37: 4-8. Nijboer RC &. Verdonschot PFM 2001. Zeld- naal Natuurhistorisch Museum Naturalis Vorst O, Drost B, Cuppen JGM, Vondel BJ van, zaamheid van de macrofauna in de Ne- & KNNV Uitgeverij. Heijerman Th, Muilwijk J & Teunissen derlandse binnenwateren. Werkgroep Verberk WCEP &. Esselink H 2003. Invloed van AJPA 1995. Verslag van de excursie naar Ecologisch Waterbeheer, Themanummer aantasting en maatregelen op de faunadi- de Biesbosch, 10-12 september 1993. Sek- 19. versiteit in een complex landschap. Case tie Everts Info 28: 2-4. Peeters TMJ, Achterberg C van, Heitmans studie: Korenburgerveen. Eindrapportage Wagner E 1966. Die Tierwelt Deutschlands, 54. WRB, Klein WF, Lefeber V, Loon AJ van, 1e fase Rapport EC-LNV nr. 2003/-, Ede/ Teil, Wanzen oder Heteropteren I. Penta- Mabelis AA, Nieuwenhuijsen H, Reemer Wageningen. tomorpha. Gustav Fischer Verlag, Jena. M, Rond J de, Smit J, Velthuis HHW 2004. Vierbergen G 2004. Thrips latiareus sp. n., a Wanningen H & Bezuijen C 2003. Waterbe- De wespen en mieren van Nederland (Hy- new species found in Germany and the heer onder de loep. Waterschap Hunze en menoptera: Aculeata). Nederlandse Fau- Netherlands (Thysanoptera: Thripidae). Aa’s. Veendam. na 6. Nationaal Natuurhistorisch Muse- Tijdschrift voor Entomologie 147: 283-287. Wielink P van 2004. Kadavers in De Kaaistoep: um Naturalis, KNNV Uitgeverij & Europe- Vierbergen G & Seljak G 2003. Oligonychus kar- de natuurlijke successie van kevers en an Invertebrate Survey Nederland. amatus (Ehara) new to Slovenia (Acari: andere insecten in een vos en een ree. En- Poot M & As B van 1996. Een nieuwe vondst Tetranychidae). Acta entomologica slove- tomologische Berichten 64: 34-50. van Graphosoma lineatum in Nederland nica 11: 89-90. Zeinstra Ph & Aukema B 2005. Wantsen in (Heteroptera: Scutelleridae). Entomologi- Vorst O 1993. Ptinella errabunda nieuw voor de Fryslân (deel 5). De esdoornwants nu ook sche Berichten 96: 159-160. Nederlandse fauna (Coleoptera: Ptiliidae). in Fryslân (Heteroptera: Miridae). Twirre Raemakers I 2000. Enkele bijzondere bijen- Entomologische Berichten 53: 174-175. 16: 148-152. waarnemingen (Hymenoptera: Apidae). Vorst O 1994. Colydium elongatum nieuw voor Nederlandse Faunistische Mededelingen de Nederlandse fauna (Coleoptera: Coly- 11: 141-144. diidae). Entomologische Berichten 54: Ripka G 1998a. New data to the knowledge on 23-25. Ontvangen 25 maart 2007, geaccepteerd 15 the phytoseiid fauna in Hungary (Acari: Vorst O 1995. An annotated list of the Dutch mei 2007. Mesostigmata). Acta Phytopathologica et Pselaphidae (Coleoptera). Entomologische

Summary

Entomological fauna of the Kempen, Noord-Brabant – report of the 161st summer meeting at Baarschot The 161st summer meeting of the Netherlands Entomological Society took place on 9-11 June 2006. A total of 1408 taxa of eighteen arthropod orders were recorded. Seven species are report- ed for the first time for the Netherlands: Mochlonyx fuliginosus, Phytomyza buhriana en P. grif- fithsi (Diptera), Heterarthrus cuneifrons (Hymenoptera), Typhlodromus ernesti, Oligonychus karama- tus and Schizotetranychus garmani (Acari).

Jan G.M. Cuppen Buurtmeesterweg 16 6711 HM Ede [email protected]

Bas Drost Lingedijk 35 4014 MB Wadenoijen