1 I WSTĘP

Polityka społeczna w ostatnich latach uległa przekształceniu pod wpływem przeobrażeń społecznych i gospodarczych. - od modelu państwa opiekuńczego do modelu pośredniego .W obecnych warunkach społeczeństwo musi wspierać jednostki i rodziny znajdujące się w trudnej sytuacji życiowej,które własnym staraniem nie są w stanie ich przezwyciężyć. Również rozwój gospodarczy Gminy musi być ściśle powiązany z poprawą jako ści życia mieszkańców. Dobre warunki życia oznaczają dobry dostęp do opieki zdrowotnej edukacji,pomocy społecznej, instytucji kultury, sportu oraz zapewnienia bezpieczeństwa socjalnego i publicznego. Dzięki sprecyzowaniu najważniejszych problemów społecznych naszej gminy, wybrane cele i ich hierarhia powinny przyczynić się do poprawy sytuacji osób wykluczonych lub zagrożonych wykluczeniem społecznym. W związku z wejściem Polski w struktury Unii Europejskiej, nałożono na władze samorządowe nowe zadania z zakresu polityki społecznej, wynikające z polityki regionalnej Unii Europejskiej. Ponadto od 2000r. mamy do czynienia z istotnymi zmianami w obszarze prawnym regulującym normy prawne ochraniające interesy obywateli. Wejście w życie takich ustaw jak: Ustawa o zatrudnieniu socjalnym z dnia 13 czerwca 2003r., Ustawa o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004r. nałożyła na gminy obowiązek realizowania aktywnych form polityki społecznej (poprzez wypłatę zasiłków), które mają poprawić jakość życia lokalnej społeczności, a tym samym zapobiegać społecznej bezradności. Zjawisko bezrobocia i pogorszenie warunków bytowych ludności, a tym samym przyczynienia się do zwiększenia strefy ubóstwa. Bezradność łączy się też z podstawą bierności, poczuciem marginalizacji, zaprzestaniem uczestniczenia w życiu społecznym. Realizacji tych założeń służyć będzie opracowana Strategia Integracji i Polityki Społecznej dla Gminy ,zaplanowana na lata 2007-2015 Strategia rozwiązywania problemów społecznych jest wyrazem zintegrowanego planowania społecznego.Cele integracji winne być wyrazem dążeń i aspiracji społeczności lokalnej zmierzających do rozwązywania zidentyfikowanych problemów,likwidacji barier i zagrożeń,oraz do wykorzystania wszelkich szans tkwiących w potencjale ludzkim i materialnym dla przyszłej integracji.

2 Realizacja zadań postawionych przed pomocą społeczną zarówno na poziomie społeczności lokalnej jak i na poziomie rodziny i jednostki, wymaga profesjonalnego i systemowego diagnozowania problemów społecznych. Ogromną rolę w identyfikacji problemów społecznych mają pracownicy socjalni. Pracując bezpośrednio w środowisku stawiają właściwą diagnozę, która ułatwia skuteczne rozwiązywanie problemów społecznych.Najbardziej efektywna w prespektywie lat jest nauka niezbędnych umiejętności do radzenia sobie z problemami. Ta metoda będzie podstawą realizacji celów strategicznych. Cele strategiczne będą wyrazem dążeń, aspiracji zmierzajacych do rozwiązania zidentyfikowanych problemów likwidacji barier i zagrożeń,oraz do wykorzystania wszelkich szans tkwiących w potencjale ludzkim i materialnym dla przyszłej integracji. Diagnoza problemów społecznych występujących na terenie Gminy Rachanie została sporządzona w oparciu o dane będące w dyspozycji Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej, Gminnej Strategii Rozwoju Gospodarczego Gminy, Powiatowego Urzędu Pracy w Tomaszowie Lubelskim, Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie oraz Rewiru Policji Dzielnicowych w Rachaniach. Podstawą prawną opracowania niniejszej strategii jest ustawa z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej (Dz. U. Nr 64 poz. 593 z późń. zm.). Zgodnie z art.. 17 ust. 8 pkt. 1 cytowanej ustawy stanowi, że do zadań własnych gminy o charakterze obowiązkowym należy opracowanie i realizacja gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych ze szczególnym uwzględnieniem programów pomocy społecznej, profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych i innych, których celem jest integracja osób i rodzin z grupy szczególnego ryzyka.zapobieganie ryzyku wyklucczenia społecznego,zapewnienie dostępu do pracy, zasobów, praw i usług dla wszystkich mieszkańców gminy. Ponadto pod uwagę wzięto także inne akty prawne, które mają istotny wpływ na opracowanie tejże strategii. Są to między innymi: - ustawa z dnia 13 czerwca 2003r. o zatrudnieniu socjalnym (Dz. U. z 2003r. Nr 122 poz. 1143) - ustawa z dnia 24 kwietnia 2003r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2003r. Nr 96 poz. 873 z późń. zm.)

3 - ustawa z dnia 20 kwietnia 2004r o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2004r. Nr 99 poz. 1001) - ustawa z dnia 26 października 1982r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. z 2001r. Nr 147 poz. 1231 z późń. zm.) - ustawa z dnia 27 sierpnia 1997r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 1997r. Nr 123 poz. 776 z późń. zm) - ustawa z dnia 28 listopada 2003r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2003r. Nr 228 poz. 2255 z późń. zm) - ustawa z dnia 29 lipca 2005r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. z 2005r. Nr 179, poz. 1485 z późń. zm.) - ustawa z dnia 29 lipca 2005r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. z 2005r. Nr 180 poz. 1493 z późń. zm) - ustawa z dnia 22 kwietnia 2005r. o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych oraz zaliczce alimentacyjnej (Dz. U. z 2005r. Nr 86 poz. 732 z późń. zm) - ustawa z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 1998r. Nr 137 poz. 887 z późń. zm.) - ustawa z dnia 6 lutego 1997r. o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym (Dz. U. z 1997r. Nr 28 poz. 153 z późń. zm.) Przyjęcie tego dokumentu do realizacji umożliwi nie tylko budowanie zintegrowanego systemu pomocy społecznej z Rachań, ale również stworzy większe szanse na pozyskiwanie dodatkowych żródeł zasilania finansowego,jakimi są środki z budżetu państwa i fundusze pomocowe Unii Europejskiej. Działania będą prowadzone na trzech poziomach| -profilaktyki -pomocy doraźnej -długofalowych programów społecznych i lokalnych. Takie ujęcie pozwala na przedstawienie pełnego obrazu problemów społeczności lokalnej nie zawężając ich jedynie do zakresu działalności Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Rachaniach. Jako element żywy strategia będzie podlegać ciągłym zmianom,zaś pojawiające się nowe ważne cele w miarę realizacji z przedstawionych w dokumencie straci swoją aktualnóść. Ciągły proces zmian jest jak najbardziej pożądany z uwagi na to iż będzie on miernikiem działań i dążeń społecznościu lokalnej.

4 5 II. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY

1. Położenie administracyjne położona jest w regionie południowo-wschodniej części Polski w powiecie Tomaszów Lubelski w południowo wschodniej części województwa lubelskiego. Pod względem fizjograficznym obszar Gminy Rachanie znajduje się we wschodniej części Grzędy Sokalskiej i Roztocza Środkowego. Gmina Rachanie graniczy od - północy z gminami Tyszowce i Komarów, - południa z gminami Tomaszów Lubelski i Jarczów – wschodu z gminą Łaszczów – zachodu z gminami Krynice i Tarnawatka Ludność tutejsza zajmuje się przede wszystkim działalnością rolniczą, niemniej jednak pewien procent tej ludności oprócz zajęcia w rolnictwie trudni się pozarolnicza pracą zawodową. Odsetek ten stanowią właściciele małych nierentownych gospodarstw, z których dochód nie wystarcza na zaspokojenie potrzeb członków rodziny, stąd konieczność dorabiania.

2. Ludność i jej struktura. Powierzchnia Gminy Rachanie wynosi 94,05 km, co stanowi 6,32% powierzchni powiatu tomaszowskiego i liczy 5 936 mieszkańców. Pod względem zajmowanej powierzchni Gmina Rachanie należy do średnich w powiecie i zajmuje piątą pozycję na 13 gmin powiatu. Administracyjnie Gmina Rachanie podzielona jest na 14 sołectw i 19 miejscowości wiejskich wg przedstawionej tabeli; Tabela nr. 1 Podział administracyjny Gminy Rachanie

LP Wyszczególnienie Liczba Kobiety Mężczyźni mieszkańców 1 Falków 19 7 12 2 Grodysławice 308 161 147 3 Grodysławice-Kolonia 183 89 94 4 Józefówka 421 220 201

6 5 24 13 11 6 Kozia Wola 95 45 50 7 Michalów 343 179 164 8 Michalów-Kolonia 274 126 148 9 Pawłówka 343 167 176 10 Rachanie 917 460 457 11 Rachanie-Kolonia 42 15 27 12 Siemierz 334 160 174 13 374 189 185 14 Werechanie 410 203 207 15 Werechanie-Kolonia 73 14 59 16 Wożuczyn 804 415 389 17 Wożyczyn-Cukrownia 802 407 395 18 Źwiartówek 184 100 84 19 Źwiartówek-Kolonia 28 11 17 Razem 5936 2981 2955

Ważnym elementem struktury demograficznej jest wiek społeczeństwa, a wzajemne relacje pomiędzy poszczególnymi grupami wiekowymi świadczą o stanie jego kondycji demograficznej, co obrazuje tabela nr 2 i tabela nr 3. Wykres nr 1. Ludność i gęstość zaludnienia w Gminie Rachanie.

k m Falków 7 12 Grodysławice 161 147 475 Grodysławice-Kolonia89 94 450 Józefówka 220 201 425 Kociuba 13 11 400 Kozia Wola 45 50 375 Michalów 179 164 350 Michalów - Kolonia126 148 325 Pawłówka 167 176 300 Rachanie 460 457 275 Rachanie-Kolonia 15 27 250 Siemierz 160 174 225 Kolumna C Siemnice 189 185 200 Werechanie 203 207 175 Kolumna D Werechanie-Kolonia14 59 150 Wożuczyn 415 389 125 Wożuczyn-Cukrow4n0ia7 395 100 Źwiartówek 100 84 75 Źwiartówek-Kolonia 11 17 50 25 0 Fa Gr Gr Jó Ko Ko Mi Mi Pa Ra Ra Si Si W W W W Źw Źw lkó od od ze- ciu zia ch ch wł ch ch e e er er oż oż iar iar w ysł ysł fó ba W aló aló ów ani ani mi m ec ec uc uc tó tó

7 Tabela nr 2. Liczba ludności w poszczególnych przedziałach wiekowych (stan na 31 grudnia 2006r.)

Wiek (lata) Liczba osób 0-4 223 5-9 269 10-14 376 15-19 869 20-59 3055 60 i więcej 1144 Razem 5936

W strukturze ludności gminy według podstawowych grup wiekowych najwięcej stanowią osoby w wieku produkcyjnym. Drugą, co do wielkości grupą jest ludność przedprodukcyjna. Kolejną grupę stanowi ludność w wieku poprodukcyjnym. Wykres nr 2. Liczba ludności w poszczególnych przedziałach wiekowych (stan na 31 grudzień 2006)

3,76% 4,53% 6,33% 19,27%

0 - 4 lat 5 - 9 lat 10 - 14 lat 14,64% 15 - 19 lat 20 - 59 lat >60 lat

51,47%

8 0 - 4 lat 223 5 - 9 lat 269 10 - 14 lat 376 15 - 19 lat 869 20 - 59 lat 3055 >60 lat 1144

Tabela nr 3. Struktura demograficzna Gminy Rachanie (stan na 31 grudnia 2006r.

Wiek Liczba osób Przedprodukcyjny 1183 Produkcyjny 3657 Poprodukcyjny 1096 Razem 5936 Analiza struktury wieku ludności wskazuje , że podobnie jak w kraju następuje proces starzenia się gminy, świadczy o tym systematyczny spadek liczby ludności w wieku przedprodukcyjnym. Wykres nr 3. Struktura demograficzna gminy Rachanie (stan na 31 grudzień 2006r.)

20,16% 17,50%

przedprodukcyjny produkcyjny poprodukcyjny

62,34%

9 przedprodukcyjny 1183 produkcyjny 3657 poprodukcyjny 1026,67

Przy charakterystyce warunków demograficznych zwrócono szcególną uwagę na strukturę ludności pod względem płci i wieku. Tabela nr 4. Struktura ludności pod względem płci i wieku.

Osoby pełnoletnie Kobiety Mężczyźni 3035 2901

Na uwagę zasługuje fakt, że w strukturze demograficznej gminy występuje nieznaczna dysproporcja między liczbą mężczyzn i kobiet.

Tabela nr.5 Dynamika zmian liczby ludności Lata Liczba Ludności 2004 5838 2005 5885 2006 5902 2007 5936 Wykres nr 4.

10 Dynamika zmian liczby ludności

5838 5885 Kolumna B 5902 5936

0 2500 5000 7500

3. Oświata i wychowanie

O potencjale rozwojowym społeczności lokalnej w znacznym stopniu decyduje poziom wykształcenia mieszkańców oraz podejmowane przez nich kształcenia na wszystkich poziomach edukacji.

Tabela nr.6 Ludność według poziomu wykształcenia.

WYKSZTAŁCENIE LICZBA LUDNOŚCI WYŻSZE 201 POLICEALNE 126 ŚREDNIE 1084 ZASADNICZE ZAWODOWE 980 PODSTAWOWE 2191 PODSTAWOWE 404 NIEUKOŃCZONE LUB BRAK OGÓŁEM 4986

11 Edukacja w Gminie Rachanie świadczona jest na poziomie podstawowym oraz gimnazjalnym. Wykres nr 5.

4,03% 2,53% 8,10%

21,74% wyższe policealne średnie zasadnicze zawo- dowe podstawowe 43,94% podstawowe nie- ukończone lub brak

19,66%

wyższe 201 policealne 126 średnie 1084 zasadnicze zawodowe 980 podstawowe 2191 podstawowe nieukończone lub brak 404

Poziom wykształcenia mieszkańców jest zróżnicowany choć relatywnie niski. Najlicznieszą populację stanowią osoby z wykształceniem podstawowym ukończonym. W ramach gminnej oświaty funkcjonują 4 Szkoły Podstawowe i 2 Szkoły Filialne i 1 przedszkole Samorządowe w Michalowie do którego uczęszcza 40 dzieci i zatrudnionych jest 3 nauczycieli oraz gimnazjum z filią w Michalowie. W którym uczy się 246 uczniów.

Tabela nr.7 Wykaz placówek oświatowych Gminy Rachanie w roku szkolnym 2006/2007 z podziałem na liczbę uczniów oraz nauczycieli

12 Placówka oświatowa Liczba placówek na Liczba wychowanków Liczba nauczycieli terenie gminy Przedszkola 1 40 3 Szkoły podstawowe 7 659 48 Gimnazja 1 103 16 RAZEM 9 802 64

Oprócz nauki,ważnym elementem w życiu placówek oświatowych jest wpływ na rozwój kultury w gminie.Szkoły poprzez swoją działalność stanowią wokół swojej siedziby miejsca rozwoju gminnej kultury. Aktualna sieć placówek ogólnie zaspokaja potrzeby w zakresie realizacji obowiązku oświatowego. Wysoko kwalifikowana kadra zarówno w przedszkolu jak i w szkołach zapewnia prawidłowy przebieg procesu kształcenia. Pozalekcyjny blok zajęć daje możliwość rozwoju uzdolnień i zainteresowań.

4. Kultura.

Funkcję upowszechnienia kultury na terenie gminy w dużej mierze zaspokaja Gminny Ośrodek Kultury wraz z Gminną Biblioteką Publiczną oraz Filią Biblioteki w Wożuczynie . W każdej miejscowości należącej do Gminy znajduje się świetlica,która podlega określonej jednośtce Ochotniczej Straży Pożarnej. Działający na terenie gminy Gminny Ośrodek Kultury, który prowadzi ognisko muzyczne pomagające dzieciom i młodzieży w rozwoju talentów. Działają tam również zespoły dziecięce muzyczne, teatralne i taneczne oraz zespoły śpiewacze seniorów.-Zespól Siemniczanie,Jawor,Polanie.Na szczególną uwagę zasługują dziecięce zespoły tańca ludowego.Przy Szkole w Michalowie istnieje Zespół Tańca Ludowego Kleks zaś w Grodysławicach WAGABUNDA i DZIECIAKI.

5. Bezpieczeństwo

13 Na terenie Gminy znajduje się 1 posterunek Policji. W Gminie działają Ochotnicza Straż Pożarna. O bezpieczeństwo w lasach dbają strażnicy leśni Nadleśnictwa Tomaszów.

6. Sport

W Gminie Rachanie prężnie rozwija się działalność sportowa. Główną bazą dla sportowców są przede wszystkim sale gimastyczne znajdujące się przy Szkołach Podstawowych. W Wożuczynie bardzo aktywnie działa Klub Sportowy „Sparta”.

7. Opieka zdrowotna

Mieszkańcy Gminy Rachanie mają zapewnioną opiekę zdrowotną w dwóch ośrodkach zdrowia.w Rachaniach i Wożuczynie.W sumie w Ośrdkach Zdrowia w Gminie Rachanie zatrudnionych jest pięciu lekarzy,sześć pielęgniarek.jeden technik analityk,położna ,higienistka szkolna,oraz osoby z obsługi pomocniczej (sprzątaczki ,palacz).W obu ośrodkach znajdują się gabinety stomatologiczne,w których pracuje dwóch lekarzy stomatologów. Ponadto w Gminie Rachanie znajdują się dwie apteki.

8. Sytuacja gospodarcza

Sytuacja gospodarcza w Gminie Rachanie nie jest łatwa. Wśród małych i średnich firm przeważają podmioty gospodarcze prowadzące działalność handlową. Dominuje działalność jednoosobowa lub składająca się z niewielkiej grupy wspólników spółek cywilnych/jawnych, które zatrudniają małą liczbę personelu i w związku z tym nie mają znaczącego wpływu na sytuację na rynku pracy. Świadczy to o słabości kapitałowej lokalnej gospodarki, która nie może zaproponować nowych, stałych miejsc pracy.

14 9. Infrastruktura społeczna

Analiza rynku pracy naszej gminy dotyczy przede wszystkim dwóch zagadnień, rolniczegi rynku pracy i poza rolniczego rynku pracy. Jest to wynik rolniczego charakteru gminy. Rolnictwo gminy Rachanie od dawna charakteryzuje się duzymi nakładami pracy. Jakość życia ludności zalezy od zaspokojenia materialnych potrzeb, waruków srodowiskowych oraz infrastruktury. Ogólnie Powiat Tomaszowski zaliczany jest do najbiedniejszych regionów Unii Europejkiej. Warunki życia znacznie odbiegają od standardów krajowych i są znacznie gorsze, niz w innych powiatach województwa lubelskiego. Na terenie Gminy funkcjonują podmioty: gospodarcze i publiczne. Do największych zasobów instytucjonalnych Gminy Rachanie oraz obiektów użyteczności publicznej należą: - K.S.C. „Cukrownia Wozuczyn” - Urząd Gminy i jednostki podległe (szkoły, GOK, GOPS) - Piekarnie - Bank Spółdzielczy - Niepubliczne Zakłady Opieki Zdrowotnej - Urząd Pocztowy - Ochotnicza Straż Pożarna - Biblioteka Publiczna oraz Filie - Kościoły Parafialne oraz filialne - Apteki - Punkty Usługowe Mechaniki Pojazdowej - Sklepy spożywcze; Przeważająca ilość firm funkcjonuje w sektorze prywatnym. Także w rolnictwie przeważają mniejsze gospodarstwa rolne co powoduje małe zatrudnienie w tym sektorze. Małe gospodarstwa charakteryzują się tym, że prace w nich wykonują przeważnie członkowie rodzin, a dodatkowe czasowe zatrudnienie znajduje tylko nieliczne osoby i to głównie w okresie prac sezonowych.

15 III.Diagnoza problemów społecznych Gminy Rachanie.

Codziennemu życiu mieszkańców Rachań towarzyszą liczne problemy, które swoim zasięgiem obejmują coraz młodsze pokolenia. Zmuszają one część społeczności do szukania różnych form pomocy w tym korzystania z Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej. Zadania wynikające z ustawy o pomocy społecznej realizuje Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej zatrudniający 6 pracowników. Do zadań pierwszoplanowych w działalności Ośrodka Pomocy Społecznej należy przede wszystkim: - zaspokojenie niezbędnych potrzeb życiowych osób i rodzin oraz umożliwienie im bytowania w warunkach odpowiadającym godności człowieka;

16 – pomoc w rozwiązywaniu problemów osób, rodzin i grup (m. in..: poprzez poradnictwo i pracę socjalną); – współpraca z organizacjami instytucjami działającymi na rzecz poprawy sytuacji osób, rodzin i grup wymagających pomocy; – podejmowanie działań zmierzających do zaspokojenia stwierdzonych potrzeb społecznych, psychicznych i biologicznych; – wykonywanie zadań wynikających z rządowych programów pomocy społecznej lub innych ustaw mających na celu ochronę poziomu życia osób i rodzin; – rozwiązywanie problemów patologii społecznej m. in. : alkoholizmu, narkomanii, przemocy w rodzinie, wykluczenia społecznego i bezdomności; – tworzenie warunków organizacyjnych funkcjonowania pomocy społecznej w tym rozbudowę niezbędnej infrastruktury socjalnel; – koordynacja działań podmiotów działających na rzecz pomocy społecznej. Pomoc społeczna powinna w miarę możliwości doprowadzić do życiowego usamodzielnienia osób i rodzin. Świadczenia pomocy społecznej powinny być odpowiednie do okoliczności uzasadniających udzielenie pomocy, powinny służyć umacnianiu rodziny oraz jej integracji ze środowiskiem. Zadaniem gminy w zakresie pomocy społecznej jest w szczególności: 1. prowadzenie domów pomocy społecznej i ośrodków wsparcia o zasięgu lokalnym, 2. przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych i specjalnych zasiłków celowych, 3. przyznawanie pomocy rzeczowej, 4. przyznawanie pomocy (zasiłków, pożyczek) na usamodzielnienie ekonomiczne, 5. zadania o charakterze obligatoryjnym: • udzielenie schronienia, posiłku, niezbędnego ubrania, • świadczenie usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania, • pokrywanie wydatków na świadczenia zdrowotne osobom nieobjętym ubezpieczeniem. Gmina realizuje również zadania zlecone przez administrację rządową. Wśród tych zadań wyróżnia się: 1. przyznawanie i wypłacanie zasiłków stałych, renty socjalnej i dodatków przysługujących do tych świadczeń,

17 2. przyznawanie i wypłacanie zasiłków okresowych, gwarantowanych okresowych i specjalnych okresowych, 3. opłacanie składek na ubezpieczenie społeczne za osoby korzystające z zasiłków stałych i zasiłków okresowych gwarantowanych, 4. przyznawanie zasiłku celowego w formie biletu kredytowanego, 5. świadczenie specjalistycznych usług opiekuńczych, przysługujących na podstawie umowy o ochronie zdrowia psychicznego, 6. organizowanie i prowadzenie środowiskowych domów pomocy społecznej, 7. zadania wynikające z rządowych programów celowych: • pomoc wynikająca z ochrony macierzyństwa, • dożywianie dzieci i młodzieży w szkołach podstawowych, • dopłata do wydatków na leki. - przyznawanie i wypłacanie zasiłków rodzinnych i dodatków do zasiłków rodzinnych. Wszystkiie te zadania wynikające z ustawy o pomocy społecznej realizuje Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej zatrudniając 6 pracowników. Mówiąc o zadaniach ośrodka należy stwierdzić, że całość budżetu ośrodka pomocy społecznej co roku na przestrzeni ostatnich trzech lat wzrasta , wzrasta też liczba rodzin korzystających z pomocy.

Tabela nr 9. Rodziny objęte pomocą Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Rachaniach w latach 2004-2006

Rok 2004 2005 2006 Liczba rodzin 439 436 683 Liczba osób w rodzinie 2338 1653 2304

Analiza danych pozwala stwierdzić, iż najbardziej preferowaną przez beneficjentów formą pomocy są świadczenia pieniężne. Drugą co do wielkości formą pomocy są świadczenia rzeczowe (ryż, konserwy, leki). Poza tym pracownicy udzielają porad. Główną

18 przyczyną, w związku z którą mieszkańcy o pomoc z systemu pomocy społecznej to ubóstwo i bezrobocie..

Tabela nr 10. Struktura odbiorców pomocy społecznej ze względu na aktywność zawodową w 2006r.

Powody zgłaszania o pomoc Liczba rodzin Liczba osób w rodzinach Ubóstwo 421 1532 Bezrobocie 138 509 Niepełnosprawność 26 69 Długotrwała choroba 57 174 Alkoholizm 13 38 Bezradność w sprawach 117 519 opiekuńczo-wychowawczych i prowadzeniu gospodarstwa domowego Trudności w przystosowaniu 4 21 się do życia po opuszczeniu zakładu karnego

Źródło danych – Dane własne GOPS-u na dzień 31 grudnia 2006r. Powyższa tabela pokazuje, że najczęstszymi przyczynami powodującymi obniżenie dochodów w rodzinach jest ubóstwo. Alkoholizm jest na ostatnim miejscu jeżeli chodzi o skuteczność przyczyniania się do ubożenia naszej społeczności.

Wykres nr 6.

19 425

400

375

350

325

300

275 ubóstwo bezrobocie 250 niepełnosprawność 225 długotrwała choroba alkoholizm 200 bezradność w sprawach czba osób

li opiekuńczo-wychowaw- 175 czych i prowadzenia tgosprudnoodściar swtwa pr zdoygmotoo-- 150 waniu się do życia po wyjściu z zakładu kar- 125 nego

100

75

50

25

0 Kolumna C

ubóstwo 421 bezrobocie 138 niepełnosprawność 26 długotrwała choroba 57 alkoholizm 13 bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego 117 trudności w przygotowaniu się do życia po wyjściu z zakładu karnego 4

Niemal co piąta rodzina Naszej gminy zmuszona jest do korzystania z pomocy społecznej a co za tym idzie nie przekracza dochodu ustawowego.

Tabela nr 11. Liczba rodzin pobierających świadczenia rodzinne z podziałem na dochód i wiek dzieci.

20 Lp. Wyszczególnienie Pierwszy miesiąc Drugi miesiąc Trzeci kwartału kwartału miesiąc kwartału 1 Liczba rodzin pobierających 463 474 473 świadczenia rodzinne, w tym o dochodzie rodziny w przeliczeniu na osobę: 2 Do 252 zł 249 257 256 3 Od 252,01 do 504 zł 162 165 164 4 Od 504,01 do 583,00 zł 9 9 9 5 Powyżej 583,00 zł 43 43 44 6 Liczba rodzin pobierających 410 420 422 zasiłek rodzinny, w tym: 7 Na 1 dziecko 174 178 181 8 Na 2 dzieci 127 131 132 9 Na 3 dzieci 60 60 62 10 Na 4 i więcej 49 51 47 11 Liczba dzieci na które 846 834 864 wypłacany jest zasiłek rodzinny, w tym w wieku 12 Do ukończeniu 5 roku życia 182 191 196 13 Powyżej 5 roku życia, do 587 561 583 ukończenia 18 roku życia 14 Powyżej 18 roku życia do 77 82 85 ukończenia 18 roku życia

Jeszcze większa liczba rodzin korzysta ze świadczeń rodzinnych, gdzie żeby móc otrzymać taką formę pomocy dochód miesięczny netto w przeliczeniu na osobę w rodzinie nie może przekraczać 504,00 zł a w przypadku gdy dziecko posiada orzeczenie o niepełnosprawności 583,00 zł.

Tabela nr 12. Rodziny korzystające ze świadczeń rodzinnych w GOPS w 2006r.

21 Lp. Wyszczególnienie Wydatki na Liczba świadczeń świadczenia 1. Zasiłki rodzinne 519 199,00 10 098 2. Urodzenie dziecka 35 000,00 35 3. Opieka nad dzieckiem w okresie 9 747,00 26 korzystania z urlopu wychowawczego 4. Samotnego wychowywania dziecka 108 916,00 622 5. Kształcenia i rehabilitacji dziecka 28 190,00 408 niepełnosprawnego 6. Rozpoczęc ia roku szkolnego 64 410,00 646 7. Na pokrycie wydatków związanych z 28 530,00 343 zamieszkaniem w miejscowości, w której znajduje się szkoła 8. Na pokrycie wydatków związanych z 61 980,00 1412 dojazdem do miejscowości, w krtórej znajduje się szkoła 9. Wychowywanie dziecka w rodzinie 141 820,00 2 372 wielodzietnej 10. Zasiłki pielęgnacyjne 170 847,00 1163 11. Świadczenia pielęgnacyjne 45992,00 111 12. Jednorazowa zapomoga z tytułu 40 000,00 40 urodzenia dziecka 13 razem 1 254 631,00 17 276

Wykres nr 7.

22 550000

500000

450000 Zasiłki rodzinne Urodzenie dziecka Opieka nad dzieckiem 400000 w okresie korzystania z urlopu wychowawczego Samotne wychowy- 350000 wanie dziecka Kształcenie i rehabili- tacja dziecka niepeł- nosprawnego 300000 Rozpoczęcie roku szkolnego ł z Pokrycie wydatków związanych z zamiesz- 250000 kaniem w miejscowości, Pwok ktryóreciej zn wyajddatujeków się związanych z dojazdem 200000 do miejscowości, w Wychowywanie dziecka w rodzinie wielodzietnej Zasiłki pielęgnacyjne 150000 Świadczenia pielęgnacyjne Jednorazowa za- pomoga z tytułu 100000 urodzenia dziecka

50000

0 Kolumna E

23 Zasiłki rodzinne519199 10098 Urodzenie dzieck3a5000 35 Opieka nad dzieck97ie4m7 w okresi2e6 korzystania z urlopu wychowawczego Samotne wycho1w08y9w1a6nie dziec6k2a2 Kształcenie i reh2a8b1il9it0acja dzie4c0k8a niepełnosprawnego Rozpoczęcie rok6u4 4s1z0kolnego 646 Pokrycie wydatk2ó8w5 3z0wiązanyc3h4 3z zamieszkaniem w miejscowości, w której znajduje się szkoła Pokrycie wydatk6ó1w9 8z0wiązany1c4h1 2z dojazdem do miejscowości, w której znajduje się szkoła Wychowywanie1 d4z1ie82c0ka w ro2d3z7in2ie wielodzietnej Zasiłki pielęgna1c7y0jn8e47 1163 Świadczenia pie4lę5g9n9a2cyjne 111 Jednorazowa zap4o0m00o0ga z tytułu4 0urodzenia dziecka

Większość problemów z jakimi borykają się mieszkańcy gminy uznawane są za problemy społeczne będące konsekwencjami zakłóceń organizacji życia społecznego. Pewne czynniki takie jak: - bezrobocie, – ubóstwo, – uzależnienia, – niepełnosprawność, – długotrwała lub ciężka choroba, – wielodzietność, – przemoc w rodzinie. Problemy te nie występują w izolacji od siebie, zachodzi między nimi często związek przyczynowo-skutkowy np. bezrobocie powoduje nie tylko utratę środków utrzymania ale również pogłębianie i nawarstwianie innych problemów, takich jak: bezradność, izolacja społeczna i uzależnienia itp. W Gminie Rachanie bezrobocie oraz ubóstwo stanowi jeden z głównych problemów społecznych.

24 1. BEZRADNOŚĆ W SPRAWACH OPIEKUŃCZO-WYCHOWAWCZYCH I PROWADZENIE GOSPODARSTWA DOMOWEGO.

Znaczna część osób korzystających z pomocy Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Rachaniach to osoby, które cechuje niezaradność w opiece i wychowaniu dzieci oraz w prowadzeniu gospodarstwa domowego. Czynnikami potęgującymi niezaradność są problemy w pełnieniu ról rodzicielskich, małżeńskich, niedojrzałość emocjonalna rodziców, problemy wychowawcze w środowisku rodzinnymujawniające się w postaci zachowań agresywnych. Rodziny objęte pomocą Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Rachaniach, u których wysępuje bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzeniu gospodarstwa domowego w latach 2004-2006.

Tabela nr 12. Liczba rodzin korfzystających z pomocy GOPS z powodu bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstw domowych

Rok 2004 2005 2006 Liczba rodzin 72 15 101 Liczba osób w rodzinach 435 74 497

Niezaradność rodziny w wychowaniu dzieci łączy się też z innymi dysfunkcjami takimi jak nadużywanie alkoholu, zaburzenia systemu rodzinnego w sytuacjach kryzysowych, śmierć współmałżonka, bezrobocie, przemoc w rodzinie, niezaradność itd. W życiu dziecka środowisko rodzinne jest pierwszym środowiskiem wychowawczym, to właśnie w środowisku rodzinnym nawiązuje pierwsze kontakty z innymi ludźmi, zdobywa pierwsze doświadczenia. Na środowisko rodzinne składają się też takie elementy jak struktura rodziny, atmosfera wychowawcza w domu, warunki materialne i zdrowotne, stopień wykształcenia rodziców i ogólna struktura środowiska. Często spotykana wśród świadczeniobiorców ośrodka zaburzona struktura rodziny, niekorzystnie wpływa na sytuację dziecka, na jego więź rodzinną. Głównymi powodami

25 zaburzeń struktury rodzinnej jest rozkład pozycia małżeńskiego, występowanie przemocy oraz częste zmiany partnerów. Brak umiejętności tworzenia właściwego klimatu życia rodzinnego, właściwych wzorców nawiązywania kontaktów i dawania rodzinie poczucia bezpieczeństwa to główne cechy charakteryzujące podopiecznych naszego ośrodka. Dzieci pochodzące z rodzin dotkniętych bezradnością w sferze opiekuńczo wychowawczej, większość swego wolnego czasu spędzają wśród rówieśników na podwórku. Częściej pojawiają się u nich problemy związane z edukacją, zaczynają wagarować, uciekać z domu i popadać w konflikt z prawem.

2. BEZROBOCIE

Definicja bezrobocia. Bezrobocie - rozumiane jako zjawisko towarzyszące gospodarce rynkowej, oznaczające brak pracy zarobkowej dla osób zdolnych do jej wykonywania i deklarujących chęć jej podjęcia. Wyodrębnienie tego obszaru w strategii jest niezbędne, ponieważ dominującą obecnie grupą, szukającą wsparcia są właśnie bezrobotni. Niska skuteczność programów rynku pracy na rzecz długotrwale bezrobotnych pogłębia zjawisko dziedziczenia bezrobocia, degradację świadczeniobiorców oraz pogłębiający się obszar ubóstwa. Przyczyny bezrobocia w gminie Rachanie Rynek pracy w Rachaniach jest bardzo mały , na terenie gminy jest jeden duży zakład produkcyjny „Cukrownia Wożuczyn”. Obecnie zakład przeznaczony jest do likwidacji, zatem liczba osób korzystających z pomocy społecznej wzrośnie. Gmina jest gminą wiejską o charakterze typowo rolniczym. Liczba osób bezrobotnych w gminie Rachanie na koniec lipca 2006 roku wynosiła 453. Jako główne przyczyny narastania bezrobocia w naszej gminie można wymienić: - brak zakładów produkcyjnych na terenie gminy, - brak popytu na siłę roboczą, - zwiększenie wymagań pracodawców dotyczących kwalifikacji zawodowych pracowników, - niewystarczającą dynamikę rynku pracy w procesie tworzenia nowych miejsc pracy .

3. Skutki pozostawania bez zatrudnienia.

26 Okres bezrobocia członka rodziny jest dla wielu gospodarstw domowych szczególnie trudny. W szybkim czasie pojawiają się problemy finansowe, rodzi się konieczność szukania doraźnych metod poprawy sytuacji ekonomicznej rodziny. Liczba rodzin korzystających z pomocy finansowej ośrodka z powodu bezrobocia w ostatnich latach miała tendencję wzrostową. Dla podopiecznych GOPS dotkniętych bezrobociem dużym problemem jest regulowanie należności za opłaty mieszkaniowe, które są wysokie w stosunku do dochodów rodziny. Jako pierwsze oszczędności czynione są na opłatach czynszowych co naraża rodzinę na dodatkowy lęk przed eksmisją lub odcięciem dopływu energii. Obserwując zachowania bezrobotnych korzystających z pomocy GOPS zauważa się, że stosują oni ostrzejszy rygor oszczędnościowy mniej wydając na żywność, odzież i przejazdy. Trudna sytuacja finansowa gospodarstw domowych dotkniętych bezrobociem wymusza także ograniczanie wydatków związanych ze zdrowiem i kształceniem dzieci. Bezrobocie naraża rodzinę na szereg niedogodności i niewłaściwe kształtowanie osobowości jej członków. Praca zawodowa wyznacza bowiem postawy i zachowanie dzieci, system stosowanych przez nie ocen, kontakty ze środowiskiem rówieśniczym, uznawane przez nie wartości czy preferowane cele. Dążenia dzieci i młodzieży są silnie związane z pozycją zawodową rodziców, a otaczająca rzeczywistość postrzegana jest przez pryzmat ich pracy zawodowej. Zmiany w statusie zawodowym choćby jednego z rodziców nie pozostają więc bez wpływu na dokonywaną przez młodych ludzi ocenę rzeczywistości oraz ich własnej pozycji. Bezrobocie jest często w rodzinie czynnikiem konfliktogennym i nasilającym patologie społeczne takie jak nadużywanie alkoholu, zdobywanie środków pieniężnych nielegalnymi sposobami, itp. Głębokość zmian w rodzinie spowodowanych bezrobociem zależy w dużej mierze od struktury rodziny, jej fazy rozwoju, statusu społecznego, stanu zagospodarowania materialnego, kondycji zdrowotnej członków rodziny oraz środowiska lokalnego. Bezrobocie rodziców dla dzieci i młodzieży kończącej pewien etap edukacji niejednokrotnie oznacza zmianę i ograniczenie planów dalszego kształcenia, obniżanie ich aspiracji edukacyjnych, zahamowanie rozwijania ich uzdolnień w drodze dalszej nauki czy zajęć dodatkowych. Odczuwanie przez dzieci własnej sytuacji jako gorszej często prowadzi do stopniowej izolacji środowiskowej, co jest dotkliwym ograniczeniem naturalnych potrzeb związanych z rozwojem intelektualnym i społecznym. Zawęża się krąg wspólnych zainteresowań

27 rówieśniczych. Zdarza się także, że jednocześnie z odrzuceniem przez rówieśników, z powodu trudnej sytuacji materialnej rodziny, dzieci popadają w sytuacje konfliktowe w szkole z wychowawcami i nauczycielami. Odbija się to wszystko bardzo silnie na postawach dzieci i młodzieży, na ich zachowaniu oraz wartościowaniu zjawisk i osób.

Obok wcześniej wymienionych skutków bezrobocia występuje jeszcze taki element jak nieplanowe, bez zadaniowe funkcjonowanie rodziny, bez określonych bliżej celów i hierarchii zadań czekających na realizację. Racjonalne planowanie życia rodzinnego może odbywać się jedynie przy założeniu wydolności finansowej rodziny, w pokrywaniu wydatków na cele konsumpcyjne i usługowe oraz poczuciu stabilności dochodów. Jeśli zachwianie podstaw materialnych jest krótkotrwałe nastąpić może czasowe zawieszenie realizacji lub realizacja okrojona, natomiast dłużej trwające braki mogą wywołać rezygnację z pewnych planów bez szansy na ich realizację w przyszłości. Zaznaczyć należy, że pewnych zadań z natury przypisywanych rodzinie w danym cyklu jej rozwoju nie można przesunąć w czasie, ponieważ spowoduje to nieodwracalne skutki w wymiarze indywidualnym, rodzinnym i społecznym. Celem planowanych przez Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej działań jest wspieranie bezrobotnych w poszukiwaniu pracy oraz przeciwdziałanie i eliminowanie negatywnych skutków psychospołecznych bezrobocia. Adresatem programu jest grupa osób długotrwale bezrobotnych z terenu gminy, którzy są podopiecznymi pomocy społecznej i wykazują aktywność w poszukiwaniu zatrudnienia. 1. Budowanie sieci współpracy między instytucjami działającymi na rzecz rozwiązywania problemów bezrobocia (Powiatowy Urząd Pracy ) 2. Przeciwdziałanie uzależnieniu podopiecznych od instytucji pomocy społecznej, 3. Rozwiązywanie problemu bezrobocia systemowo, czyli z uwzględnieniem pomocy dla rodziny bezrobotnego, 4. Zróżnicowanie form pomocy adresowanych do bezrobotnego zgodnie z zasadą indywidualizacji procesu pomagania, 5. Koordynatorami działań na rzecz bezrobotnych będą pracownicy socjalni . 6. Negocjowanie kontraktów określających zasady współdziałania będzie podstawą pracy z bezrobotnym klientem GOPS. Pomoc na rzecz rodzin i środowisk dotkniętych bezrobociem obierze dwa kierunki: A) Działania z zakresu pracy socjalnej:

28 1) Działania podejmowane w celu mobilizowania podopiecznych do poszukiwania zatrudnienia i usamodzielniania się. • W ramach tych działań podstawą pomocy stanie się kontrakt zawierany pomiędzy bezrobotnym a Ośrodkiem Pomocy Społecznej określający zasady współpracy oraz cele. 2) Działania podejmowane w celu redukowania psychospołecznych skutków bezrobocia. • W zakresie tych działań planowane jest przeznaczenie środków finansowych pozostających w dyspozycji ośrodka, w pierwszej kolejności na ochronę dzieci przed skutkami bezrobocia rodziców. Priorytetem stanie się więc zapewnienie dzieciom: ( podstawowego wyposażenia do szkoły, ciepłego posiłku w szkole, możliwości uczestniczenia w zajęciach świetlic). Pomoc dla bezrobotnych nie może się ograniczyć jedynie do świadczeń finansowych. Konieczne jest także prowadzenie intensywnej pracy socjalnej, której celem będzie kształtowanie u bezrobotnych odpowiedzialności za swój los i umiejętności przystosowania się do samodzielnego życia w obecnej rzeczywistości. Szczególny nacisk należy położyć na uczenie prowadzenia gospodarstwa domowego w nowej sytuacji, racjonalnego gospodarowania ograniczonymi środkami finansowymi oraz planowanie najbliższej przyszłości własnej rodziny. B) Działania z zakresu budowania sieci współpracy z instytucjami w obszarze problemu bezrobocia: 1) Działania mające na celu zwiększenie skuteczności funkcji informacyjnej sprawowanej zarówno przez Powiatowy Urząd Pracy jak i Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej. • W ramach tych działań należy rozwinąć banki danych o możliwościach pomocowych oraz doskonalić sposoby docierania z informacjami do zainteresowanych. Właściwie przekazana informacja oraz wyjaśnienie bezrobotnemu jego sytuacji prawnej, uprawnień oraz warunków uzyskania określonych świadczeń, powoduje redukowanie postaw roszczeniowych wśród klientów, daje podstawy do budowania w nich poczucia bezpieczeństwa, a także ułatwia im planowanie swoich działań. W realizację przedsięwzięć wynikających ze strategii zaangażowane będą następujące instytucje:

29 - Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Rachaniach, - Powiatowy Urząd Pracy w Tomaszowie Lubelskim, - Urząd Gminy w Rachaniach , Bezrobocie to najbardziej niekorzystny stan sytuacji w jakiej może się znależć jednostka czy rodzina,której jest członkiem. Poza pogarszającą się sytuacją ekonomiczną powoli pozbawia on człowieka poczucia własnej wartości, stres i utrata stabilizacji powodują często trudności w podejmowaniu racjonalnych, a niekiedy jakichkolwiek decyzji. Pojawia się apatia, zniechęcenie a także często agresywne reakcje wobec otoczenia. Bezrobocie burzy klimat życia rodzinnego, jest często czynnikiem konfliktogennym w rodzinie i nasilającym patologie społeczne. Straty i negatywne skutki społeczne, które powoduje są trudne do oszacowania 1. Według danych Powiatowego Urzędu Pracy w Tomaszowie Lubelskim na dzień 31 grudnia 2006r. liczba bezrobotnych wynosiła 471 osób w tym 231 kobiet. Z ogólnej liczby bezrobotnych 27 osób posiada prawo do pobierania zasiłku. Największa liczba bezrobotnych zarejestrowanych w PUP na terenie Gminy Rachanie stanowią osoby w przedziale 18-24 lata (136 osób). Wśród ogólnej liczby bezrobotnych 231 osób pozostają bez pracy powyżej 12 miesięcy, stanowi to 49%ogółu bezrobotnych. Tabela nr 13. Bezrobotni w Gminie Rachanie rok 2004 2005 2006 ogółem 494 512 471 Uprawnieni do zasiłku 17 18 27 Pozostający bez pracy 251 220 235 kobiety 228 234 231 Młodzież 18-24 153 158 136

Jak wynika z powyższej analizy Gmina Rachanie jest gminą wiejską o charakterze typowo rolniczym. Rynek pracy jest bardzo mdły. Jako główne przyczyny narastania bezrobocia to brak zakładów produkcyjnych: -brak popytu na siłę roboczą; -likwidacja nierentownych zakładów.

30 Wykres nr 8.

Bezrobotni w Gminie Rachanie 275

250

225

200 Uprawnieni do 175 zasiłku Pozostający bez 150 pracy 125 Kobiety Młodzież 18-24la- 100 ta 75

50

25

0 Kolumna C Kolumna D Kolumna E

Uprawnieni do zasiłk1u7 18 27 Pozostający bez pr2a5c1y 220 235 Kobiety 228 234 231 Młodzież 18-24lata153 158 136

Z doświadczeń pracowników GOPS wynika, że bezpośrednim i najbardziej widocznym skutkiem bezrobocia jest obniżenie standardu materialnego rodziny, co wręcz wymusza konieczność korzystania z pomocy społecznej.

31 Tabela nr 14. Liczba rodzin korzystających z pomocy społecznej z powodu bezrobocia. rok 2004 2005 2006 Liczba rodzin 167 93 138 Liczba osób 778 341 509

Znaczna część rodzin korzystających z pomocy GOPS z powodu bezrobocia nie posiada środków finansowych na zaspokojenie podstawowych potrzeb rodziny. W wielu przypadkach występuje patologia, niezaradność życiowa, co wiąże się z zaniedbaniami w obowiązkach domowych. W rodzinach tych zauważa się brak umiejętności tworzenia właściwego klimatu życia rodzinnego, dawania rodzinie bezpieczeństwa, ciepła rodzinnego. Dodatkowym problemem jest fakt istnienia w rolnictwie ukrytego bezrobocia. Bezrobocie na wsi jest zjawiskiem bardziej trwałym i trudniejszym do likwidacji. Nie występuje ono jednak prawie nigdy samoistnie lecz towarzyszy innym problemom w społeczności. Brak środków na zaspokojenie podstawowych potrzeb uznawane jest w społeczności jako

3. UBÓSTWO Ubóstwo jest głównym powodem przyznawania pomocy przez GOPS Rachanie. Jest ono uwarunkowane wieloma czynnikami. W obecnej sytuacji jako najistotniejsze należy wymienić: Status społeczno-ekonomiczny gospodarstwa domowego i liczba osób w gospodarstwie domowym. Zatem ubóstwo w różnym stopniu dotyka poszczególne grupy ludności. Prawdopodobieństwo znalezienia się w sferze niedostatku lub ubóstwa jest tym większe im liczniejsze jest gospodarstwo domowe. Najbardziej zagrożone ubóstwem są rodziny o niskich dochodach wychowujące czworo i więcej dzieci. W wielu przypadkach dzieci pochodzące z tych rodzin nie mają należytej opieki. Z powodu trudnej sytuacji materialnej dzieci często przychodzą głodne. W związku z tym objęte zostały dożywianiem w szkołach. Prowadzone przez Główny Urząd Statystyczny analizy z zakresu ubóstwa potwierdzają, że w Polsce występują znaczne różnice w poziomie życia ludności, zarówno w ujęciu regionalnym, jak i w podziale na miasto i wieś. Najsilniej zagrożeni ubóstwem są mieszkańcy wsi i małych miast. Na terenie naszej gminy problem jakim jest ubóstwo wynika w znacznej mierze z powodu braku zatrudnienia,

32 wielodzietności rodzin oraz niskich przychodów z gospodarstw rolnych, które są rozdrobnione.

4. ALKOHOLIZM ORAZ PRZESTĘPCZOŚĆ I PRZEMOC W RODZINIE.

Jedną z największych patologii społecznych jest alkoholizm i narkomania. Problemy wynikające z picia alkoholu i zażywania narkotyków stanowią obecnie jedną z poważniejszych kwestii społecznych. Szerzące się zjawisko alkoholizmu dotyka wielu mieszkańców gminy i nie respektuje płci, wieku ani statusu intelektualnego. Jego rozmiar i niszczycielskie działanie daje się zaobserwować wśród klientów pomocy społecznej. Problem nadużywania alkoholu przez podopiecznych pomocy społecznej jest bardzo skomplikowany, ponieważ obok alkoholizmu występują zaburzenia komunikacji między członkami rodziny, bieda, problemy wychowawcze i zdrowotne. Klienci Ośrodka Pomocy Społecznej mimo nadużywania alkoholu zaprzeczają temu i nie wyrażają chęci na podjęcie leczenia i współpracy z pracowniklami socjalnymi w rozwiązywaniu ich problemów. Praca z tak zaburzonymi klientami GOPS jest bardzo trudna, długotrwała i często skazana na niepowodzenie. W związku z występowaniem tego problemu i walką z nim na terenie gminy działa Gminna Komisja Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych – Komisja ta ma na celu głównie kierowanie osób uzależnionych na leczenie odwykowe oraz pomoc dzieciom z rodzin, w których występuje problem nadużywania alkoholu, jak również prowadzenie szeroko pojętej profilaktyki, walki z alkoholizmem. Z danych Rewiru Dzielnicowego największym zjawiskiem patologii społecznej na obszarze gminy Rachanie jest alkoholizm mężczyzn, którzy pod wpływem alkoholu dokonują przemocy w stosunku do żony i dzieci. Do najczęściej spotykanych form przemocy na terenie gminy należą: - poniżanie - znęcanie się psychiczne - bicie i kaleczenie - zakłócanie spokoju W związku z problemem nadużywania alkoholu przez mieszkańców naszej gminy w ubiegłym roku odnotowano 106 interwencji Policji w związku z wystąpieniem przemocy w

33 rodzinie. W stosunku do sprawców przemocy prowadzono czynności w ramach procedury prowadzenia niebieskiej karty. Ogółem założono 18 teczek przemocy. W 2006r. Na terenie gminy miało miejsce 19 kolizji oraz 8 wypadków, w których 12 osób zostało rannych a 1 poniosła śmierć. Ważnym krokiem ku zmianie tego stanu rzeczy stała się ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. Stanowi ona ważne narzędzie w kierunku polepszenia sytuacji bitych, poniżanych i dręczonych kobiet. Należy ją popularyzować wśród kobiet. Należy ją popularyzować wśród kobiet. Do końca one ciągle nie zdają sobie sprawę, że przemoc w rodzinie to takie samo przestępstwo jak napaść na ulicy. Reasumując można jednoznacznie stwierdzić, że alkoholizm zarówno w życiu jednostki jak i w życiu społecznym zawsze powoduje straty.

5. NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ

Kolejną kwestią społeczną istniejącą na terenie Gminy Rachanie jest kwestia osób niepełnosprawnych. Choroba i niepełnosprawność to czynniki, które prowadzą do pogorszenia kondycji finansowej każdej rodziny bez względu na jej przynależność społeczną, zawodową i miejsce zamieszkania. Sytuacja taka to z jednej strony efekt wydatków na leczenie, rehabilitację i różnego typu świadczenia będące udziałem rodzin, w których żyją osoby z ograniczoną przez chorobę sprawność, z drugiej strony przyczyną jest ograniczenie dochodów – utrata pracy i renta inwalidzka osoby niepełnosprawnej oraz ograniczenie aktywności zawodowej i możliwości zarobkowej innych członków rodziny zobowiązanych do świadczeń opiekuńczych. Problemy osób niepełnosprawnych są złożone i koncentrują się głównie wokół czterech płaszczyzn: – dostępu do powszechnych świadczeń zdrowotnych i rehabilitacyjnych; – dostosowanie do ich potrzeb infrastruktury; – dostępu do szkolnictwa; – dostępu do rynku pracy;

34 Znaczenie problemu rodzin z osobami niepełnosprawnymi jest o tyle ważna, że liczba osób korzystających z róznych form wsparcia systematycznie wzrasta. Każda osoba niepełnosprawna jest indywidualnością i rozpatrując formę i rodzaj pomocy dla niej należy uwzględnić jej indywidualne problemy. Pomocą dlas tych osób na terenie gminy zajmuje się GOPS. Tabela nr 15. Osoby niepełnosprawne w stosunku do liczby mieszkańców. rok 2004 2005 2006 Liczba rodzin 4 22 26 Liczba osób 27 58 69

Głównymi problemami osób niepełnosprawnych są bariery architektoniczne, urbanistyczne i komunikacyjne występujące w budynkach użyteczności publicznej, w indywidualnych mieszkaniach, brak zatrudnienia, lecz najistotniejszym problemem jest brak akceptacji ze strony środowiska. Problemy te utrudniają a często uniemożliwiają osobom niepełnosprawnym uczestnictwo w normalnym życiu i zatrudnieniu. Dlatego też służby socjalne są w stałym kontakcie z rodzinami osób i dzieci niepełnosprawnych. Z rozeznania środowiskowego, licznie przeprowadzonych wywiadów środowiskowych, rozmów i obserwacji wynika, iż rodziny z problemem niepełnosprawności funkcjonują dość dobrze w środowisku lokalnym. Dzieciom i młodzieży stworzono warunki nauki w Szkole Podstawowej w Michalowie. Niepełnosprawne dzieci i młodzież z upośledzeniem w stopniu lekkim, umiarkowanym i znacznym mają możliwość nauki w szkolnym ośrodku wychowawwczym w Tomaszowie Lubelskim. Za opieke stacjonarną ośrodek pokrywa koszty. Na rzecz rozwiązywania problemów osób niepełnosprawnych w Gminie Rachanie oraz w powiecie tomaszowskim działają przede wszystkim Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, Powiatowy Urząd Pracy,i różne organizacje. W zakresie orzekania o niepełnosprawności na rzecz mieszkańców działają Powiatowy Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności, Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego oraz Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Jak wynika z analizy potrzeb istnieje konieczność utworzenia Warsztatów Terapii Zajęciowej. Wychodząc na przeciw potrzebom osób niepełnosprawnych powinnyśmy zrobić wszystko, by zmniejszyć problem niepełnosprawności. Sprawić, by ludzie niepełnosprawni czuli się pełnowartościowymi członkami społeczeństwa.

35 IV.PODSUMOWANIE CZĘŚĆI DIAGNOSTYCZNEJ

Identyfikacja problemów społecznych jest jednym z najważniejszych elementów postępowania dignostycznego. Dokonując diagnozy problemów społecznych na terenie Gminy Rachanie skorzystano z danych będących w posiadaniu : Ośrodka Pomoicy Społecznej, Policji, Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Tomaszowie Lubelskim, Powiatowego Urzędu Pracy w Tomaszowie oraz Strategii Gminy Rachanie. W oparciu o diagnozę sytuacji społecznej w Gminiew Rachanie wskazano najważniejsze problemy. Skala występowania niektórych problemów rośnie, zaś niektórych utrzymuje się na zbliżonym z ostatnich lat poziomie. Analiza SWOT pozwoliła określić słabe i mocne strony- uwarunkowania wewnętrzne oraz najważniejsze czynniki zewnętrzne: szanse i zagrożenia.

Mocne strony Słabe strony

- położenie geograficzne - ubożenie społeczeństwa - dobrze rozwinięta sieć handlowa - niski poziom przedsiębiorczości - profesjonalizm kadry w G.O.P.S. - bezrobociem- ubóstwo - rozwinięty system oświaty podstawowej i - migracja zarobkowa ponadpodstawowej - niedostateczna systemowa opieka nad - dobra współpraca z jednostkami samorządu ludźmi starymi terytorialnego - brak środowiskowych form wsparcia osób - dobra infrastruktura służby zdrowia starszych - kadra pedagogiczna posiadająca - niewystarczający poziom likwidacji barier odpowiednie kwalifikacje architektonicznych - dobra sieć obiektów użyteczności publicznej - świetlice, G.O.P.S., biblioteki

36 Uwarunkowania zawnętrzne szanse Zagrożenia

- położenie geograficzne - rosnąca stopa bezrobocia - sąsiedztwo granicy wschodniej - ubożenie społeczeństwa powodujące wzrost - członkostwo Polski w UE liczby osób ubiegających sie o pomoc - współpraca z Powiatowym Urzędem Pracy finansową w zakresie pośrednictwa pracy, zmiany bądź - występowanie zagrożeń funkcjonowania nabycia nowych kwalifikacji przez osoby rodziny bezrobotne klientów pomocy społecznej - zmniejszanie się liczby miejsc pracy - poradnictwo zawodowe i szkolenia dla - wzrost zapotrzebowania na placówki opieki bezrobotnych stacjonarnej i usługi opiekuńcze - podejmowanie działań mających na celu - proces starzenia się ludności wiejskiej utworzenie Klubu Integracji Społecznej - ograniczenie środków finansowych na - przeprowadzenie na terenie gminy formy aktywizacji (roboty publiczne, roboty problemów profilaktycznych oraz interwencyjne) interwencyjnych przez różne służby - rosnąca patologia wśród bezrobotnych społeczne - większe zagrożenie nasileniem się zjawisk - tworzenie miejsc pracy dla osób patologicznych w środowisku osób niepełnosprawnych uzależnionych

37 V. CELE I MISJA STRATEGII

Misją strategii jest zapewnienie mieszkańcom gminy warunków odpowiadającym godności ludzkiego życia w rodzinie. Kluczową rolę powinna odgrywać integracja społeczna osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka majaca na celu przeciwdziałanie wykluczaniu społecznemu. Celem nadrzędnym strategii jest zapewnienie mieszkańcom bezpieczeństwo socjalne, kompleksową opiekę nad rodziną, wzrost zamożności oraz pełne uczestnictwo w życiu społeczeństwa. Wykorzystując możliwości prawne oraz lokalny potencjał społeczny Gmina Rachanie będzie dążyć do poprawy standardu życia swoich mieszkańców oraz będzie eliminować negatywne zjawiska poprzez budowę szeroko zakrojonego systemu wsparcia.

Cel strategii

Głównym celem strategii jest poprawa jakości życia mieszkańców, budowanie zintegrowanego społeczeństwa, opartego na wiedzy i partnerstwie, wolnego od problemów ubóstwa i wykluczenia społecznego. Zgodnie z wcześniejszymi założeniami, uwzględniając wyniki analizy SWOT sformułowano cele strategiczne dla wielu obszarów działalności w sferze społecznej Realizacja w/w celów odbywać się będzie poprzez realizację celów szczegółowych dla których wskazane zostały kierunki działań.

Cel strategiczny 1. Ograniczenie bezrobocia w Gminie Rachanie Cel szczegółowy Celem planowanym przez Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Rachaniach jest aktywizacja zawodowa osób bezrobotnych poprzez umożliwienie poszukiwania pracy.

38 Realizacja celu: 1. Współpraca z Powiatowym Urzędem Pracy w Tomaszowie Lubelskim, Klubem Pracy. 2. Utworzenie Klubu Integracji Społecznej mającego na celu szkolenia oraz pomoc w uzyskaniu zatrudnienia. - pozyskanie lokalu; - pozyskanie środków na funkcjonowanie; - nabór uczestników; 3. Prowadzenie prac użytecznych. 4. Objęcie pracą socjalną osób długotrwale bezrobotnych - aktywizowanie osób bezrobotnych do podejmowania działań w kierunku samodzielnego wyjścia z sytuacji bezrobocia; - zaspokojenie podstawowych potrzeb bytowych oraz pomoc w realizowaniu funkcji przez rodziny osób bezrobotnych; - negocjowanie kontraktów określających zasady współdziałania; 5. Udział w programach realizowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego przez instytucje przez instytucje rynku pracy.

Przewidywany efekt: 1. Zmniejszenie z terenu Gminy liczby osób długotrwale bezrobotnych. 2. Przeciwdziałanie wykluczeniu 3. Aktywizacja zawodowa i społeczna. 4. Objęcie różnymi formami wsparcia młodzieży ze szczególnym uwzględnieniem absolwentów – aktywizacja zawodowa i społeczna młodzieży.

Cel strategicznyy 2. Stworzenie systemu opieki nad seniorami Cel szczegółowy Procesu starzenia się społeczeństwa nie można zahamować, należy jednak przygotować się do zapewnienia usług ułatwiających osobom starszym i chorym życie w warunkach ograniczonej sprawności ruchowej. Realizacja celu:

39 1. Umożliwienie ludziom starszym wyboru sposobu oraz prowadzenia niezależnego życia w ich dotychczasowym środowisku społecznym tak długo jak tego tylko chcą poprzez zapewnienie im dziennej opieki. - opracowanie programu dotyczącego utworzenia placówki Dziennego Domu Pomocy na terenie Gminy Rachanie 2. Szerzenie i poprawa jakości usług skierowanych do ludzi w wieku poprodukcyjnym; 3. Aktywizacja środowiska poprzez tworzenie grup samopomocowych sąsiedzkich oraz grup wsparcia - utworzenie klubu; 4. Stały monitoring gospodarstw domowych ludzi starszych w celu rozeznania na bieżąco ich potrzeb i oczekiwań. 5. Realizacja zadań ustawowych służących ochronie położenia materialnego osób starszych. 6. Rozwój poradnictwa służącego poprawie racjonalnego gospodarowania budżetem domowym. 7. Ewaluacja programów pomocy socjalnej adresowanych do osób starszych zagrożonych ubóstwem. Przewidywany efekt: 1. Respektowanie praw osób starszych do godnego życia w społeczeństwie. 2. Zapewnienie komfortu psychicznego i poczucia bezpieczeństwa osobom starszym poprzez zabezpieczenie ich funkcjonowania w środowisku lokalnym. 3. Zagospodarowanie wolnego czasu osób starszych. 4. Włączenie osób starszych do życia w lokalnej społeczności.

Cel strategiczny 3. Wyrównanie szans życiowych osób niepełnosprawnych.

Cel szczegółowych Osoby niepełnosprawne wymagają szcególnego rodzaju wsparcia i pomocy w codziennym fun kcjonowaniu. Poznawanie i rozumienie problemów, trudności osób niepełnosprawnych jest zadaniem dla wszystkich. Osoby niepełnosprawne mają prawo jak wszyscy żyć w społeczeństwie i korzystać z dóbr cywilizacji i ją współtworzyć.

40 Realizacja celu: 1. Zintegrowanie osób niepełnosprawnych ze środowiskiem i umożliwienie pełnego uczestnictwa w życiu społecznympoprzez pracę socjalną. 2. Pomoc przy współpracy z Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w organizowaniu turnusów rehabilitacyjnych. 3. Doradztwo specjalistyczne i pomoc ekonomiczna zgodnie z ustawą o pomocy społecznej. 4. Likwidacja barier architektonicznych, urbanistycznych, komunikacyjnych w miejscu zamieszkania, pracy, obiektach publicznych. 5. Zwiększenie możliwości dostępu do korzystania z niezbędnego sprzętu ortopedycznego. 6. Dofinansowanie tworzonych i istniejących miejsc pracy-wsperanioe osób niepełnosprawnych na wolnym rynku. 7. Współdziałanie z PEFRON. Przewidywany efekt: 1. Usprawnienie fizyczne i społeczne osób niepełnosprawnych. 2. Zapewnienie dostępu do placówek oświatowych, kultury, ochrony zdrowia i administracji. 3. Zapewnienie kształcenia dzieciom i młodzieży niepełnosprawnej w formie kształcenia integracyjnego specjalnego i zwodowego. 4. Zwiększająca się liczba osób niepełnosprawnych podejmujących różne formy zatrudnienia.

Cel strategiczny 4. Ograniczenie ubóstwa i zapewnienie bezpieczeństwa socjalnego osobom najuboższym

Cel szczegółowy Wysoka stopa bezrobocia, brak środków finansowych prowadzi do rozszerzenia się sfery ubóstwa, zwiększenia patologii. Trudno ustalić kryterium ubóstwa. Jedna z metod to stosowanie minimum egzystencji.

41 Ubóstwo to jeden z powodów udzielania pomocy finansowej z pomocy społecznej, który powiązany jest najczęściej z pozostałymi powodami powstawania sytuacji problemowych. Pośród nich wymienić należy przede wszystkim: bezradność w sprawach opiekuńczo- wychowawczych, bezrobocie, starość, niepełnosprawność. Realizacja celu: 1. Umożliwienie funkcjonowania osobom i rodzinom ubogim w warunkach odpowiadającym godności człowieka oraz zapewnienie podstawowych warunków życia poprzez wsparcie finansowe. 2.Udzielenie niezbędnej do właściwej egzystencji pomocy finanasowej i rzeczowej. 3.Prowadzenie szeroko pojętej pracy socjalnej przez pracowników pomocy społecznej. 4.Pozyskiwanie i przekazywanie potzrebującym odzieży, artykułów gospodarstwa domowego- propagowanie akcji „Pomagajmy sobie wzajemnie”. 5.Pomoc rodzinom wielodzietnym.

Przewidywany efekt: 1. Zwiększenie poczucia wartości w celu przezyciężenia bezradności. 2. Poprawa sytuacji materialnej. 3. Zmniejszenie liczby osób długotrwale korzystających z pomocy społecznej. 4. Aktywność klientów w pokonywaniu trudności życiowych, usamodzielnienie rodzin.

Cel strategiczny 5. Wspieranie rodzin dysfunkcyjnych

Cel szczegółowy Dysfunkcja opiekuńczo-wychowawcza w rodzinach wymagających profesjonalnej pomocy w rozwiazywaniu pojawiających się trudności rzutują na wszechstronny rozwój dzieci i młodzieży. Zapewnienie właściwych form opieki dla dzieci i młodzieży, których rodziny nie mogą sobie poradzić. Realizacja celu:

42 1. Zapewnienie rodzinom z dziećmi warunków życia poprzez wsparcie finansowe oraz pomoc w rozwiązywaniu problemów - pomoc finansowa; 2. Zapewnienie posiłku dzieciom. 3. Pomoc w formie świadczeń rodzinnych. 4. Praca socjalna w zakresie pobudzania rodzin do wykorzystania własnych zasobów i możliwości w rozwiązywaniu problemów. 5. Zorganizowanie wsparcia dla ofiar przemocy. 6. Organizowanie wolnego czasu dzieci i młodzieży. 7. Utworzenie Klubu Intregracji Społecznej 8. Współpraca z organizacjami w zakresie pomocy materialnej oraz z Bankiem Żywności. 9. Systrematyczne współdziałanie Ośrodka Pomocy Społecznej z placówkami oświatowymi w celu bieżącej analizy sytuacji dzieci i młodzieży uczęszczającej do szkół, a w szcególności przeciwdziałanie pojawiającym się patologiom. Przewidywany efekt: 1. Zwiększenie aktywności własnej rodziny. 2. Umożliwienie osobom i rodzinom przezyciężenia trudnych sytuacji życiowych. 3. Zapewnienie dzieciom i młodzieży odpowiednich warunków życia i rozwoju zgodnie z ich potrzebami i przysługującymi im prawami. 4. Uzyskanie środków finansowych na zaspokojenie niezbędnej infrastruktury pomocowej. 5. Zmniejszona liczba dzieci niedożywionych.

Cel strategiczny 6. Budowa zintegrowanego systemu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych oraz narkomanii na terenie Gminy Rachanie. Cel szczegółowy Przeciwdziałanie alkoholizmowi i narkomanii. Promocja zdrowego trybu życia. Wspieranie rodzin doznających agresji i przemocy. Realizacja celu: 1. Ograniczenie i zmiana struktury spożycia napojów alkoholowych.

43 2. Tworzenie na terenie Gminy programów profilaktycznych ze szczególnym uwzględnieniem programów kształtujących umiejętności społecznych skierowanych głównie do dzieci i młodzieży. 3. Wspieranie działalności instytucji działających na rzecz zdrowia upowszechniania kultury fizycznej oraz rozwijanie zainteresowań mieszkańców. 4. Opracowanie i realizacja lokalnego programu przeciwdziałania przemocy domowej. 5. Stworzenie korzystnych warunków dla powstawania i rozwoju organizacji pozarządowych na terenie gminy. 6. Przeciwdziałanie przemocy w rodzinie przez doskonalenie procedury „Niebieskiej Karty”. Planowany efekt. Uzasadnienie wyboru celu zostały zawarte w Gminnym Programie Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Przeciwdziałania Narkomanii dla Gminy.

44 HARMINOGRAM ZIDENTYFIKOWANYCH DZIAŁAŃ

LP. ZADANIA OKRES ŻRÓDŁO REALIZATORZY REALIZACJI FINANSOWANIA 1. Ograniczenie bezrobocia w Gminie Rachanie ● aktywizacja lokalnego rynku pracy 2007-2012 Budżet Gminy, GOPS, ● współpraca z Powiatowy Urząd Urząd Gminy, podmiotami Pracy Powiatowy Urząd gospodarczymi w Pracy sferze walki z bezrobociem ● organizowanie szkoleń warsztatów celem doskonalenia zawodowego ● integracja i reintegracja zawodowa i społeczna kobiet ● utworzenie Klubu Integracji Społecznej 2007-2008 Budżet Gminy ● Stworzenie środki pomocowe możliwości z UE zarobkowania poprzez organizowanie prac publicznych, umów absolwenckich, zatrudnienie młodzieży w ramach stażu pracy 2 Stworzenie systemu opieki nad seniorami ● utworzenie Klubu 2007-2010 Budżet Gminy Seniora i kół środki pomocowe zainteresowań z UE ● włączenie ludzi starszych w życie gminy i korzystanie z ich doswiadczeń ● uruchomienie różnych usług wspierających ludzi starszych, samotnych

45 3. Wspieranie osób niepełnosprawnych ● likwidacja barier 2007-2010 PEFRON PEFRON architektonicznych PUP PUP ● prowadzenie usług Centrum Pomocy Centrum Pomocy opiekuńczych Rodzinie Rodzinie ● utworzenie mieszkań środki pomocowe środki pomocowe chronionych dla osób z UE z UE niepełnosprawnych 4. Budowa/wzmacnianie potencjału rozwojowego rodziny ● promocja programów 2007-2012 Urząd Gminy GOPS służących rozwojowi środki pomocowe Szkoły młodego pokolenia z UE Gminny Ośrodek ● utworzenie punktu Kultury informacyjno- UE poradnictwa rodzinnego ● realizacja programu ● wdrożenie w życie programu o kawiarenkach internetowych na terenie Gminy ● utworzenie Klubu Integracji Kryzysowej ● stypendia dla dzieci i młodzieży ● kolonie dla dzieci i młodzieży

46 5. Profilaktyka zmiejszania rozmiarów uzależnień ● aktywizacja społeczna Urząd Gminy GOPS i zawodowa osób i środki pomocowe GOK rodzin wykluczonych z UE Komosja społecznie Organizacje Przeciwdziałania ● utworzenie Klubu Pozarządowe Alkoholizmowi Integracji Społecznej Urząd Gminy Szkoły ● zagospodarowanie Policja czasu wolnego w szczególności dzieci i młodzieży ● bezpłatne dostępność 2007-2010 do obiektów sportowych ● rozwój bazy sportowej ● prowadzenie profilaktyki zdrowotnej organizowanie okresowych badań przesiewowych ● rozwijanie pomocy psychologicznej wychowawczej i terapeutycznej poprzez utworzenie świetlicy socjoterapeutycznej

47 VI. ZAKOŃCZENIE

Niniejsza strategia jest dokumentem, który wskazuje na konieczność konkretnych działań w ramach podnoszenia jakości życia mieszkańców Gminy Rachanie. Jest dokumentem otwartym, który w czasie jej obowiązywania może zostać zmieniony lub uzupełniony o aktualnie występujące problemy. Realizowana będzie przez odrębne programy działań m. in.: ● Program Profilaktyki Rozwiązywania Problemów Alkoholowych; ● Program Profilaktyki i Opieki nad Dzieckiem i Rodziną; ● Program wsparcia osób starszych wymagających pomocy; ● Program zapobiegania patologiom społecznym i niedostosowaniu, przestępczości wśród dzieci i młodzieży; ● Program przeciwdziałania zjawiskom przemocy w rodzinie; ● Program łagodzenia skutków bezrobocia. Realizacja programów nastąpi ze środków budżetu Gminy, Powiatowego Urzędu Pracy, jednostek podlegającym Gminie, organizacji żytku publicznego oraz ze środków pomocowych Unii Europejskiej.

48