1 I WSTĘP Polityka społeczna w ostatnich latach uległa przekształceniu pod wpływem przeobrażeń społecznych i gospodarczych. - od modelu państwa opiekuńczego do modelu pośredniego .W obecnych warunkach społeczeństwo musi wspierać jednostki i rodziny znajdujące się w trudnej sytuacji życiowej,które własnym staraniem nie są w stanie ich przezwyciężyć. Również rozwój gospodarczy Gminy musi być ściśle powiązany z poprawą jako ści życia mieszkańców. Dobre warunki życia oznaczają dobry dostęp do opieki zdrowotnej edukacji,pomocy społecznej, instytucji kultury, sportu oraz zapewnienia bezpieczeństwa socjalnego i publicznego. Dzięki sprecyzowaniu najważniejszych problemów społecznych naszej gminy, wybrane cele i ich hierarhia powinny przyczynić się do poprawy sytuacji osób wykluczonych lub zagrożonych wykluczeniem społecznym. W związku z wejściem Polski w struktury Unii Europejskiej, nałożono na władze samorządowe nowe zadania z zakresu polityki społecznej, wynikające z polityki regionalnej Unii Europejskiej. Ponadto od 2000r. mamy do czynienia z istotnymi zmianami w obszarze prawnym regulującym normy prawne ochraniające interesy obywateli. Wejście w życie takich ustaw jak: Ustawa o zatrudnieniu socjalnym z dnia 13 czerwca 2003r., Ustawa o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004r. nałożyła na gminy obowiązek realizowania aktywnych form polityki społecznej (poprzez wypłatę zasiłków), które mają poprawić jakość życia lokalnej społeczności, a tym samym zapobiegać społecznej bezradności. Zjawisko bezrobocia i pogorszenie warunków bytowych ludności, a tym samym przyczynienia się do zwiększenia strefy ubóstwa. Bezradność łączy się też z podstawą bierności, poczuciem marginalizacji, zaprzestaniem uczestniczenia w życiu społecznym. Realizacji tych założeń służyć będzie opracowana Strategia Integracji i Polityki Społecznej dla Gminy Rachanie,zaplanowana na lata 2007-2015 Strategia rozwiązywania problemów społecznych jest wyrazem zintegrowanego planowania społecznego.Cele integracji winne być wyrazem dążeń i aspiracji społeczności lokalnej zmierzających do rozwązywania zidentyfikowanych problemów,likwidacji barier i zagrożeń,oraz do wykorzystania wszelkich szans tkwiących w potencjale ludzkim i materialnym dla przyszłej integracji. 2 Realizacja zadań postawionych przed pomocą społeczną zarówno na poziomie społeczności lokalnej jak i na poziomie rodziny i jednostki, wymaga profesjonalnego i systemowego diagnozowania problemów społecznych. Ogromną rolę w identyfikacji problemów społecznych mają pracownicy socjalni. Pracując bezpośrednio w środowisku stawiają właściwą diagnozę, która ułatwia skuteczne rozwiązywanie problemów społecznych.Najbardziej efektywna w prespektywie lat jest nauka niezbędnych umiejętności do radzenia sobie z problemami. Ta metoda będzie podstawą realizacji celów strategicznych. Cele strategiczne będą wyrazem dążeń, aspiracji zmierzajacych do rozwiązania zidentyfikowanych problemów likwidacji barier i zagrożeń,oraz do wykorzystania wszelkich szans tkwiących w potencjale ludzkim i materialnym dla przyszłej integracji. Diagnoza problemów społecznych występujących na terenie Gminy Rachanie została sporządzona w oparciu o dane będące w dyspozycji Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej, Gminnej Strategii Rozwoju Gospodarczego Gminy, Powiatowego Urzędu Pracy w Tomaszowie Lubelskim, Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie oraz Rewiru Policji Dzielnicowych w Rachaniach. Podstawą prawną opracowania niniejszej strategii jest ustawa z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej (Dz. U. Nr 64 poz. 593 z późń. zm.). Zgodnie z art.. 17 ust. 8 pkt. 1 cytowanej ustawy stanowi, że do zadań własnych gminy o charakterze obowiązkowym należy opracowanie i realizacja gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych ze szczególnym uwzględnieniem programów pomocy społecznej, profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych i innych, których celem jest integracja osób i rodzin z grupy szczególnego ryzyka.zapobieganie ryzyku wyklucczenia społecznego,zapewnienie dostępu do pracy, zasobów, praw i usług dla wszystkich mieszkańców gminy. Ponadto pod uwagę wzięto także inne akty prawne, które mają istotny wpływ na opracowanie tejże strategii. Są to między innymi: - ustawa z dnia 13 czerwca 2003r. o zatrudnieniu socjalnym (Dz. U. z 2003r. Nr 122 poz. 1143) - ustawa z dnia 24 kwietnia 2003r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2003r. Nr 96 poz. 873 z późń. zm.) 3 - ustawa z dnia 20 kwietnia 2004r o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2004r. Nr 99 poz. 1001) - ustawa z dnia 26 października 1982r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. z 2001r. Nr 147 poz. 1231 z późń. zm.) - ustawa z dnia 27 sierpnia 1997r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 1997r. Nr 123 poz. 776 z późń. zm) - ustawa z dnia 28 listopada 2003r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2003r. Nr 228 poz. 2255 z późń. zm) - ustawa z dnia 29 lipca 2005r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. z 2005r. Nr 179, poz. 1485 z późń. zm.) - ustawa z dnia 29 lipca 2005r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. z 2005r. Nr 180 poz. 1493 z późń. zm) - ustawa z dnia 22 kwietnia 2005r. o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych oraz zaliczce alimentacyjnej (Dz. U. z 2005r. Nr 86 poz. 732 z późń. zm) - ustawa z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 1998r. Nr 137 poz. 887 z późń. zm.) - ustawa z dnia 6 lutego 1997r. o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym (Dz. U. z 1997r. Nr 28 poz. 153 z późń. zm.) Przyjęcie tego dokumentu do realizacji umożliwi nie tylko budowanie zintegrowanego systemu pomocy społecznej z Rachań, ale również stworzy większe szanse na pozyskiwanie dodatkowych żródeł zasilania finansowego,jakimi są środki z budżetu państwa i fundusze pomocowe Unii Europejskiej. Działania będą prowadzone na trzech poziomach| -profilaktyki -pomocy doraźnej -długofalowych programów społecznych i lokalnych. Takie ujęcie pozwala na przedstawienie pełnego obrazu problemów społeczności lokalnej nie zawężając ich jedynie do zakresu działalności Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Rachaniach. Jako element żywy strategia będzie podlegać ciągłym zmianom,zaś pojawiające się nowe ważne cele w miarę realizacji z przedstawionych w dokumencie straci swoją aktualnóść. Ciągły proces zmian jest jak najbardziej pożądany z uwagi na to iż będzie on miernikiem działań i dążeń społecznościu lokalnej. 4 5 II. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY 1. Położenie administracyjne Gmina Rachanie położona jest w regionie południowo-wschodniej części Polski w powiecie Tomaszów Lubelski w południowo wschodniej części województwa lubelskiego. Pod względem fizjograficznym obszar Gminy Rachanie znajduje się we wschodniej części Grzędy Sokalskiej i Roztocza Środkowego. Gmina Rachanie graniczy od - północy z gminami Tyszowce i Komarów, - południa z gminami Tomaszów Lubelski i Jarczów – wschodu z gminą Łaszczów – zachodu z gminami Krynice i Tarnawatka Ludność tutejsza zajmuje się przede wszystkim działalnością rolniczą, niemniej jednak pewien procent tej ludności oprócz zajęcia w rolnictwie trudni się pozarolnicza pracą zawodową. Odsetek ten stanowią właściciele małych nierentownych gospodarstw, z których dochód nie wystarcza na zaspokojenie potrzeb członków rodziny, stąd konieczność dorabiania. 2. Ludność i jej struktura. Powierzchnia Gminy Rachanie wynosi 94,05 km, co stanowi 6,32% powierzchni powiatu tomaszowskiego i liczy 5 936 mieszkańców. Pod względem zajmowanej powierzchni Gmina Rachanie należy do średnich w powiecie i zajmuje piątą pozycję na 13 gmin powiatu. Administracyjnie Gmina Rachanie podzielona jest na 14 sołectw i 19 miejscowości wiejskich wg przedstawionej tabeli; Tabela nr. 1 Podział administracyjny Gminy Rachanie LP Wyszczególnienie Liczba Kobiety Mężczyźni mieszkańców 1 Falków 19 7 12 2 Grodysławice 308 161 147 3 Grodysławice-Kolonia 183 89 94 4 Józefówka 421 220 201 6 5 Kociuba 24 13 11 6 Kozia Wola 95 45 50 7 Michalów 343 179 164 8 Michalów-Kolonia 274 126 148 9 Pawłówka 343 167 176 10 Rachanie 917 460 457 11 Rachanie-Kolonia 42 15 27 12 Siemierz 334 160 174 13 Siemnice 374 189 185 14 Werechanie 410 203 207 15 Werechanie-Kolonia 73 14 59 16 Wożuczyn 804 415 389 17 Wożyczyn-Cukrownia 802 407 395 18 Źwiartówek 184 100 84 19 Źwiartówek-Kolonia 28 11 17 Razem 5936 2981 2955 Ważnym elementem struktury demograficznej jest wiek społeczeństwa, a wzajemne relacje pomiędzy poszczególnymi grupami wiekowymi świadczą o stanie jego kondycji demograficznej, co obrazuje tabela nr 2 i tabela nr 3. Wykres nr 1. Ludność i gęstość zaludnienia w Gminie Rachanie. k m Falków 7 12 Grodysławice 161 147 475 Grodysławice-Kolonia89 94 450 Józefówka 220 201 425 Kociuba 13 11 400 Kozia Wola 45 50 375 Michalów 179 164 350 Michalów - Kolonia126 148 325 Pawłówka 167 176 300 Rachanie 460 457 275 Rachanie-Kolonia 15 27 250 Siemierz 160 174 225 Kolumna C Siemnice 189 185 200 Werechanie 203 207 175 Kolumna D Werechanie-Kolonia14 59 150 Wożuczyn 415 389 125 Wożuczyn-Cukrow4n0ia7 395 100 Źwiartówek 100 84 75 Źwiartówek-Kolonia 11 17 50 25 0 Fa Gr Gr Jó Ko Ko Mi Mi Pa Ra Ra Si Si W W W W Źw Źw lkó od od ze- ciu zia ch ch wł ch ch e e er er oż oż iar iar w ysł ysł fó ba W aló aló ów ani ani mi m ec ec uc uc tó tó 7 Tabela nr 2. Liczba ludności w poszczególnych przedziałach wiekowych (stan na 31 grudnia 2006r.) Wiek (lata) Liczba osób 0-4 223 5-9 269 10-14 376 15-19 869 20-59 3055 60 i więcej 1144 Razem 5936 W strukturze ludności gminy według podstawowych grup wiekowych najwięcej stanowią osoby w wieku