Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego Nr 19 – 1842 – Poz. 586

586

UCHWAŁA Nr XXXVIII/261/2009 RADY GMINY KLESZCZEWO

z dnia 26 listopada 2009 r.

w sprawie: przyjęcia „Gminnego programu opieki nad zabytkami dla Gminy Kleszczewo na lata 2010 – 2013” Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 15 ustawy z dnia po uzyskaniu opinii Wielkopolskiego Wojewódzkie- 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jed- go Konserwatora Zabytków Rada Gminy Kleszcze- nolity z 2001 r. Dz.U. Nr 142, poz. 1591; z 2002 wo uchwala, co następuje: r. Nr 23, poz. 220, Nr 62, poz. 558, Nr 113, poz. 984, Nr 153, poz. 1271 i Nr 214, poz. 1806; z §1. Przyjmuje się „Gminny program opieki nad 2003 r. Nr 80, poz. 717 i Nr 162, poz. 1568; z zabytkami dla Gminy Kleszczewo na lata 2010 – 2004 r. Nr 102, poz. 1055, Nr 116, poz. 1203 i 2013”, stanowiący załącznik do niniejszej uchwały. Nr 167, poz. 1759; z 2005 r. Nr 172, poz. 1441 i §2. Wykonanie uchwały powierza się Wójtowi Nr 175, poz. 1457; z 2006 r. Nr 17, poz. 128 i Nr Gminy. 181, poz. 1337 oraz z 2007 r. Nr 48, poz. 327, Nr §3. Uchwała wchodzi w życie po upływie 14 dni 138, poz. 974 i Nr 173, poz. 1218, z 2008 r. Nr od dnia ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym Woje- 180, poz. 1111, Nr 223 poz. 1458), art. 87 ust. 3 wództwa Wielkopolskiego. ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i o opiece nad zabytkami (Dz.U. Nr 162, poz. 1568 Przewodnicząca z 2004 r. Nr 96, poz. 959; z 2005 r. Nr 238, poz. Rady Gminy 2390; z 2006 r. Nr 50, poz. 362 i Nr 126, poz. 875) (-) mgr Ewa Lesińska

Załącznik do Uchwały nr XXXVIII/261/2009 Rady Gminy Kleszczewo z dnia 26 listopada 2009 r.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY KLESZCZEWO NA LATA 2010-2013

Spis treści: 3. Zasoby dziedzictwa i krajobrazu kulturowego 1. Wstęp. gminy 1.1. Postanowienia ogólne 3.1. Obiekty zabytkowe nieruchome wpisane do 1.2. Cel opracowania gminnego programu opieki rejestru zabytków nieruchomych nad zabytkami 3.2. Obiekty wskazane przez WWKZ do ujęcia w 1.3. Podstawa prawna opracowania gminnego gminnej ewidencji zabytków nieruchomych programu opieki nad zabytkami 3.3. Zabytki ruchome 2. Uwarunkowania zewnętrzne ochrony zasobów 3.5. Stanowiska archeologiczne dziedzictwa kulturowego. 3.5.1. Wykaz stanowisk archeologicznych wpisa- 2.1. Relacje gminnego programu opieki nad za- nych do rejestru zabytków bytkami z opracowaniami wykonanymi na poziomie 3.5.2. Wykaz stanowisk o własnej formie krajo- województwa brazowej 2.1.1. Strategią rozwoju województwa wielkopol- 3.5.3. Zestawienie liczbowe zewidencjonowa- skiego nych stanowiska archeologicznych 2.1.2. Planem zagospodarowania przestrzennego 4. Uwarunkowania wewnętrzne ochrony zasobów województwa wielkopolskiego dziedzictwa i krajobrazu kulturowego. 2.1.3. Wielkopolskim Regionalnym Programem 4.1.1. Stan zachowania zabytków nierucho- Operacyjnym na lata 2007-2013 mych.. Charakterystyka zasobów kulturowych Gmi- 2.1.4. Tezy krajowego programu ochrony zabyt- ny Kleszczewo ków 4.1.2. Stan zachowania stanowisk archeologicz- 2.1.5. Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na nych lata 2004-2013 4.1.3. Obszary największego zagrożenia dla za- 2.1.6. Uzupełnienie Narodowej Strategii Rozwoju bytków nieruchomych Kultury na lata 2004-2020 4.1.4. Istotne zagrożenia dla zabytków archeolo- 2.1.7. Wielkopolski Wojewódzki Program Opieki gicznych nad Zabytkami na lata 2008-2011 4.1.5. Obszary największego zagrożenia dla za- 2.1.8. Program Opieki Nad Zabytkami Powiatu bytków archeologicznych Poznańskiego na lata 2008-2011 4.2. Uwarunkowania wynikające ze studium Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego Nr 19 – 1843 – Poz. 586 uwarunkowań i kierunków zagospodarowania prze- rodową Strategię Rozwoju Kultury na lata 2004- strzennego gminy Kleszczewo 2013, 4.3. Uwarunkowania wynikające z miejscowych i) Wojewódzkim Programie – rozumie się przez to planów zagospodarowania przestrzennego gminy Wielkopolski Wojewódzki Program Opieki nad Za- 4.4. Uwarunkowania wynikające z ochrony przy- bytkami na lata 2008-2011 rody i równowagi ekologicznej j) Powiatowym Programie – rozumie się przez to 4.5. Uwarunkowania wewnętrzne ochrony zabyt- Program Opieki nad Zabytkami Powiatu Poznańskie- ków archeologicznych go na lata 2008-2011 5. Cele gminnego programu opieki nad zabytkami. (art. 87 ust. O ochronie zabytków oraz inne określo- 1.2. CEL OPRACOWANIA GMINNEGO PROGRA- ne przez gminę) MU OPIEKI NAD ZABYTKAMI. 6. Kierunki działań dla realizacji gminnego progra- Celem „Gminnego Programu Opieki nad Zabytka- mu gminnego programu opieki nad zabytkami. mi Gminy Kleszczewo” jest: 6.1.1. Sporządzenie gminnej ewidencji zabytków - wzmocnienie ochrony i opieki nad materialną nieruchomych części dziedzictwa kulturowego oraz poprawa sta- 6.1.2. Sporządzenie gminnej ewidencji zabytków nu zabytków poprzez zahamowanie procesów ich archeologicznych degradacji, a w dalszej kolejności poprawa stanu ich 6.1.3. Udostępnienie i promocja zabytków zachowania, 6.1.4. Popularyzacja i edukacja - uwzględnianie uwarunkowań ochrony zabytków 6.1.4. Włączenie zabytków w procesy gospodar- przy sporządzaniu i zmianie miejscowych planów cze zagospodarowania przestrzennego gminy, 6.1.6. Aktywizacja społeczności lokalnych na - aktywne zarządzanie zasobem stanowiącym ma- rzecz opieki nad zabytkami terialne dziedzictwo kulturowe poprzez komplekso- 7. Określenie sposobu realizacji poszczególnych wą rewaloryzację zabytków i po wykonaniu analizy celów gminnego programu funkcjonalnej ich adaptację na cele kulturalne, tu- 8. Instrumentarium realizacji gminnego programu rystyczne, edukacyjne, rekreacyjne i inne cele spo- opieki nad zabytkami określone przez gminę łeczne. Projekty muszą posiadać znaczący wpływ 9. Monitoring działania gminnego programu opieki ekonomiczny na rozwój regionalny, w tym przyczy- nad zabytkami – forma organizacyjno-instytucjonal- niać się szczególnie do wzrostu dochodów i zwięk- na określona przez gminę szania ilość miejsc pracy. 10. Niektóre zewnętrzne źródła finansowania - określenie celów, kierunków działań oraz zadań, gminnego programu opieki nad zabytkami określone które powinny być podjęte przez organy i jednostki przez gminę administracji publicznej w zakresie ochrony zabyt- ków i opieki nad zabytkami. 1. WSTĘP - zapoznanie się z zasobami dziedzictwa kulturo- 1.1. POSTANOWIENIA OGÓLNE wego, historią i zabytków gminy, z wykazem obiek- Ilekroć w niniejszym programie mowa o: tów wpisanych do rejestru zabytków oraz wykaz a) ustawie – rozumie się przez to ustawę z dnia obiektów typowanych do Gminnej Ewidencji Zabyt- 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad ków, - ocena stanu gminnego zasobu zabytków nie- zabytkami (Dz.U. Nr 162, poz. 1568 oraz z 2004 ruchomych – określenie kategorii i stopnia zagrożeń r. Nr 96 poz. 959, Nr 238, poz. 2390, Nr 50 poz. - podejmowanie i określanie warunków współ- 362 z 2006 r) pracy z właścicielami obiektów zabytkowych dla b) Gminie – rozumie się przez to Gminę Kleszcze- zapewnienia im należytej opieki oraz określenia wo sposobów udostępnienia dóbr kultury narodowej, c) Programie - rozumie się przez to Gminny Pro- będących ich własnością, a także wskazywanie po- gram Opieki nad Zabytkami Gminy Kleszczewo na tencjalnych źródeł finansowania, lata 2010-2013 - inicjowanie i wspieranie działań edukacyjnych, d) Konserwatorze – rozumie się przez to Wielko- informacyjnych, turystycznych itp. mających na polskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków celu propagowanie znajomości zabytków i uświada- w Poznaniu mianie konieczności opieki nad zabytkami. e) Planie – rozumie się przez to Plan Zagospodaro- - wspieranie działań mających na celu pozyskanie wania Przestrzennego Województwa Wielkopolskie- środków finansowych na opiekę nad zabytkami. go z dnia 26 listopada 2001 r. f) Strategii – rozumie się przez to Strategię Roz- 1.3. PODSTAWA PRAWNA OPRACOWANIA woju Województwa Wielkopolskiego do roku 2020 GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI. z dnia 19 grudnia 2005 r. 1. Uregulowania formalno prawne ochrony i opieki g) Programie Operacyjnym – rozumie się przez nad zabytkami. to Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny na Wykonanie „Gminnego programu opieki nad za- lata 2007-2013, bytkami Gminy Kleszczewo” programu wynika z: h) Narodowej Strategii – rozumie się przez to Na- - Ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego Nr 19 – 1844 – Poz. 586 gminnym (Dz.U. z 2001 r. Nr 142 poz. 1591 z póź- wpisanym do rejestru według zasad określonych w niejszymi zmianami). Ustawa ta włącza do zadań podjętej prze ten organ uchwale, własnych gminy ochronę zabytków i opiekę nad za- - art. 87 - Wójt Gminy Kleszczewo sporządza na bytkami (art. 7 ust. 1 pkt 9) okres 4 lat gminny program opieki nad zabytkami, - Ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie za- z którego sporządza co 2 lata sprawozdanie, które bytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. Nr 162, poz. przedstawia Radzie Gminy Kleszczewo 1568 oraz z 2004 r. Nr 96 poz. 959, Nr 238, poz. 2390) Przeanalizowano akty prawne określają- 2. UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE OCHRONY ce możliwości oraz warunki ochrony i opieki nade ZASOBÓW DZIEDZICTWA KULTUROWEGO. zabytkami. Ustawa o ochronie zabytków określa 2.1. RELACJE GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI przedmiot, zakres i formy ochrony zabytków oraz NAD ZABYTKAMI Z OPRACOWANIAMI WYKONA- opieki nad nimi, zasady tworzenia krajowego pro- NYMI NA POZIOMIE WOJEWÓDZTWA. gramu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami 2.1.1. Strategia rozwoju województwa wielkopol- oraz finansowania prac konserwatorskich, restaura- skiego torskich i robót budowlanych przy zabytkach a tak- „Strategia rozwoju województwa wielkopolskie- że organizację organów ochrony zabytków (rozdz. go do roku 2020” została opracowana przez Urząd 1 art. 1) W ustawie określono podział kompetencji Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego a w zakresie ochrony zabytków. Zgodnie z art. 87. przyjęta przez Sejmik Województwa Wielkopolskie- 1 wójt ma obowiązek sporządzenia na okres 4 lat go w dniu 19 grudnia 2005 r. Dokument ten sta- odpowiednio gminnego programu opieki nad zabyt- nowi podstawę do sporządzenia planu zagospoda- kami. Ustawa nakłada na gminę obowiązki i upraw- rowania przestrzennego województwa oraz określa nienia najważniejsze kierunki rozwoju społeczno-gospodar- - zgodnie z art. 16 ust. 1 rada gminy, po zasię- czego regionu. gnięciu opinii wojewódzkiego konserwatora zabyt- Strategia wyznacza kierunki działań i pozwala zo- ków, ma możliwość stworzenia parku kulturowego rientować priorytety na konkurencyjność regional- na podstawie podjętej uchwały, celem objęcia sku- ną, wzrost zatrudnienia oraz wzrost wykształcenia teczną ochroną krajobrazu kulturowego oraz wy- mieszkańców, różniających się krajobrazowo terenów, na którym Jednym z głównych celów kierunkowych strate- zabytki charakterystyczne dla danego regionu (po gii jest „Poprawa jakości przestrzeni województwa, uprzednim zasięgnięciu opinie właściwego konser- systemu edukacji, rynku pracy, gospodarki oraz sfe- watora zabytków) ry społecznej skutkująca wzrostem poziomu życia - art. 18, art. 19, art. 20 wprowadzają obowiązek mieszkańców” poprzez zwiększenie konkurencyjno- uwzględniania ochrony zabytków i opieki nad zabyt- ści regionalnej poprzez promocję dziedzictwa kultu- kami przy sporządzaniu i aktualizacji miejscowych rowego i kulturowego miast i obszarów miejskich planów zagospodarowania przestrzennego, studiów (budowa marki i wizerunku regionu) oraz zwiększe- uwarunkowań i kierunków zagospodarowania prze- nie spójności społecznej, gospodarczej i przestrzen- strzennego oraz uzgodnienia ich projektów zmian z nej dzięki zachowaniu i wykorzystaniu dziedzictwa wojewódzkim konserwatorem zabytków. kulturowego, przyrodniczego i rozwój turystyki. - art. 22 ust. 4 nakłada na Wójta Gminy Kleszcze- Główny cel strategiczny – „Dostosowanie prze- wo obowiązek prowadzenia gminnej ewidencji za- strzeni do wyzwań XXI wieku” ma zostać osiągnię- bytków w formie zbioru kart adresowych zabytków ty za pomocą zróżnicowanych celów operacyjnych. nieruchomych z terenu gminy, objętych wojewódz- Jednym z nich jest wzrost znaczenia i zachowanie ką ewidencją zabytków dziedzictwa kulturowego. Dziedzictwo kulturowe - art. 31 ust. 1 pkt 2, ust 2 oraz art. 33 ust. 1 wykorzystane w sposób efektywny może stanowić i ust. 2 zobowiązuje wójta (burmistrza, prezyden- jeden z elementów rozwoju gospodarczego regio- ta miasta) do przyjęcia zawiadomienia o odkryciu nu jako baza dla turystyki i usług kulturalnych oraz lub znalezieniu przedmiotu co do którego istnieje czynnikiem integracji społecznej. Cel ten ma być re- podejrzenie, ze jest zabytkiem lub zabytkiem arche- alizowany poprzez: ”inwestycje w instytucje kultu- ologicznym oraz natychmiastowego przekazania tej ry, ochronę dorobku kulturowego, wsparcie działań wiadomości wojewódzkiemu konserwatorowi za- powiększających dorobek kulturalny regionu, pro- bytków mocję aktywności kulturalnej mieszkańców”. Jego - art. 71 ust. 1 i ust. 2 –w przypadku gdy jednost- miarą będzie m.in. ilość odrestaurowanych obiek- ka samorządu terytorialnego posiada tytuł prawny tów dziedzictwa kulturowego. do zabytku do jej zadań własnych należy sprawo- 2.1.2. Plan zagospodarowania przestrzennego wanie opieki w tym finansowanie prac konserwa- Województwa Wielkopolskiego. torskich, restauratorskich i budowlanych przy tym Plan Zagospodarowania Przestrzennego Woje- zabytku wództwa Wielkopolskiego został uchwalony w dniu - art. 81 – organ stanowiący gminy lub powia- 26 listopada 2001 r. przez Sejmik Województwa tu może udzielać dotacji na prace konserwatorskie, Wielkopolskiego (Uchwała nr XLII/628/2001). Jest restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku to dokument planowania strategicznego określający Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego Nr 19 – 1845 – Poz. 586 działania, za pomocą których samorząd wojewódz- tego 1962 r. o ochronie dóbr kultury (Dz.U. z 1999 twa wpływa na rozmieszczenie funkcji terenów w r. Nr 8 poz. 1150) oraz w ustawie o muzeach z przestrzeni i ich wzajemne powiązanie. dnia 21 listopada 1996 r o ochronie dóbr kultury Za cel przewodni przyjęto doprowadzenie do zrów- znajdujących się w zbiorach muzealnych. Ochrona noważonego rozwoju całego terytorium wojewódz- krajobrazu kulturowego ma być realizowana po- twa poprzez tworzenie m.in. ładu przestrzennego, przez stosowanie zapisów zawartych w studiach ekonomicznego i ekologicznego. Ład przestrzenny uwarunkowań i kierunków zagospodarowania prze- wyrażający się dążeniem do harmonijności i propor- strzennego gminy oraz w miejscowych planach za- cjonalności wszystkich elementów środowiska czło- gospodarowania przestrzennego. wieka, który można uzyskać przez realizowanie na- Główne zasady zagospodarowania przestrzenne- stępujących zasad stosowanych w czasie tworzenia go Województwa Wielkopolskiego: miejscowych planów zagospodarowania przestrzen- - tworzenie warunków do współistnienia środowi- nego oraz studiów uwarunkowań i kierunków za- ska przyrodniczego i zurbanizowanego, gospodarowania przestrzennego gmin w aspekcie - zachowanie dziedzictwa kulturowego i wpisanie szeroko rozumianej ochrony zasobów kulturowych. go w struktury przestrzenne i otaczający krajobraz. W planie określone zostały ogólne zasady kształto- Za ograniczenia mające wpływ na kształtowanie wania przestrzeni: przestrzeni regionu uznano: bariery określone w pla- kształtowanie przestrzeni miejskiej poprzez ochro- nach ochrony parków krajobrazowych, dokumen- nę dziedzictwa kulturowego, tożsamości i trady- tach powołujących obszary chronionego krajobrazu cyjnych elementów środowiska (zabytkowe dziel- oraz w ogólnych zasadach konstruujących ład prze- nice, budynki, dominanty przestrzenne, panoramy, strzenny, w myśl których dąży się do zachowania tereny zielone, tereny otwarte) – w miejscowych obiektów cennych kulturowo a ich otoczenie chroni planach zagospodarowania przestrzennego mają zo- się przed działaniami dysharmonizującymi. stać zwiększone wymogi architektoniczne odnośnie Specjalne zapisy ukierunkowujące kształtowanie nowych obiektów powstających w pobliżu terenów przestrzeni dotyczą stref ochrony konserwatorskiej o ważnych pod względem kulturowym i przyrodni- i stref ochrony widokowej. Zagospodarowanie prze- czym, strzeni na tych obszarach powinno odbywać się na respektowanie wytycznych konserwatorskich nie zasadach określonych przez służby konserwatorskie tylko w przypadku obiektów objętych ochrona ale oraz odpowiednie zapisy w miejscowych planach i także w przypadku zagospodarowania zabytkowych studiach uwarunkowań. układów urbanistycznych i ruralistycznych, W punkcie dotyczącym wykorzystania szans i - w celu lepszego wyeksponowania miejsc szcze- możliwości tkwiących w zagospodarowaniu prze- gólnie cennych kulturowo wykorzystanie atutów strzennym Plan podkreśla, że elementy naturalne i wynikających z ukształtowania terenu, osi widoko- kulturowe w krajobrazie mogą spełniać rolę stymula- wych, panoram, tora innych dziedzin życia ile zostaną wykorzystane - w zapisach miejscowych planów zagospoda- we właściwy sposób, min. wykorzystanie zasobów rowania przestrzennego położenie nacisku na har- dziedzictwa kulturowego dla celów turystycznych monijne wkomponowywanie nowej architektury w poprzez dostosowanie obiektów do nowych funkcji, historyczną zabudowę w obszarach śródmiejskich dbałość o stan techniczny oraz estetykę zarówno oraz w pobliżu terenu o najwyższych walorach kul- samych zabytków jak i ich otoczenia. turowych i przyrodniczych, - podejmowanie opracowań dotyczących rewalo- 2.1.3. Wielkopolski Regionalny Program Operacyj- ryzacji zabytkowych dzielnic. ny na lata 2007-2013. - w przypadku nowej zabudowy odwoływanie się Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny do wzorców architektury regionalnej, na lata 2007-2013 został opracowany w związ- - podkreślona została ochrona środowiska przy- ku z Rozporządzeniem Rady nr 1083/2006 z dnia rodniczego poprzez objęcie obszarów chronionego 11.07.2006 r., w którym ustanowiono przepisy krajobrazu oraz zespołów przyrodniczo-krajobra- ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju zowych miejscowymi planami zagospodarowania Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego przestrzennego, i Funduszu Spójności. - w przypadku kształtowania przestrzeni wiejskiej W VI Priorytecie Programu dotyczącym „Turystyki przyjęto ochronę charakterystycznych układów i środowiska kulturowego” określono główny cel – ruralistycznych, zespołów sakralnych, pałacowo- wykorzystanie środowiska przyrodniczego i kulturo- parkowych, folwarków, zabytkowych budynków wego dla zwiększenia atrakcyjności regionu. Zosta- mieszkalnych, gospodarskich, użyteczności publicz- nie on osiągnięty poprzez realizację następujących nej oraz pozostałych elementów typowych dla ar- celów szczegółowych: wzrostu udziału turystyki w chitektury wiejskiej (przydrożne krzyże, kapliczki). gospodarce regionu oraz wzrostu udziału kultury w W zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego życiu mieszkańców. przyjęto zasadę bezwzględnego zachowania obo- Dziedzictwo kulturowe zostało uznane obok wiązującego prawa, ujętego w ustawie z dnia 15 lu- wsparcia rozwoju infrastruktury na terenach tury- Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego Nr 19 – 1846 – Poz. 586 stycznych za jedno z pól interwencji, odnośnie któ- jać ma wzrostowi konkurencyjności regionów dla rego określono dwie kategorie: turystów, inwestorów i mieszkańców oraz uznanie - ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego, go za podstawę rozwoju kultury i upowszechniania rozwój infrastruktury kulturalnej kultury. Jest to dokument podejmujący próbę okre- ślenia nowocześnie pojmowanej polityki kulturalnej 2.1.4. Tezy krajowego programu ochrony zabyt- państwa, funkcjonującej na warunkach rynkowych. ków. Celem strategicznym Narodowego Programu jest Opracowanie Krajowego Programu Ochrony Za- zrównoważenie rozwoju kulturalnego regionów w bytków i Opieki nad Zabytkami jest ustawowym Polsce, który ma zostać osiągnięty poprzez realiza- obowiązkiem Ministra Kultury i Dziedzictwa Naro- cję następujących celów cząstkowych: dowego, zgodnie z zapisem ustawy z dnia 23 lipca - wzrost efektywności zarządzania sferą kultury, 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytka- - wprowadzenie innowacyjnych rozwiązań w sys- mi. Zadaniem głównym polityki Państwa jest stwo- temie organizacji działalności kulturalnej i w syste- rzenie mechanizmów porządkujących sferę ochrony mie upowszechniania kultury, zabytków i dostosowanie jej do gospodarki rynko- - zmniejszenie dysproporcji regionalnych w rozwo- wej. Zadaniem programu jest określenie celów, kie- ju kultury, runków oraz zadań poszczególnych organów i jed- - wzrost uczestnictwa i wyrównywanie szans w nostek administracji publicznej w zakresie ochrony i dostępie do szkolnictwa artystycznego, dóbr i usług opieki nad zabytkami, wzmocnienie ochrony, opieki kultury, nad dziedzictwem kulturowym oraz sposób finanso- - poprawa warunków działalności artystycznej wania planowanych działań wraz z harmonogramem - efektywna promocja twórczości ich realizacji. - zachowanie dziedzictwa kulturowego i aktywna Tezy dotyczące zakresu opracowania programu ochrona zabytków ochrony zabytków: - zmniejszenie luki cywilizacyjnej poprzez moderni- a) uwarunkowania ochrony i opieki nad zabytka- zację i rozbudowę infrastruktury kultury. mi, Określone zostały następujące priorytety „Narodo- - stan zabytków nieruchomych, ruchomych, ar- wego Programu Kultury „Ochrona Zabytków i dzie- cheologicznych, zabytków techniki, pomników hi- dzictwa Kulturowego” na lata 2004-2013: storii i obiektów wpisanych na listę światowego 1. aktywne zarządzanie zasobem stanowiącym dziedzictwa, stan służb konserwatorskich, stan materialne dziedzictwo kulturowe; opieki nad zabytkami, stan uregulowań prawnych, - budowa nowoczesnych rozwiązań organizacyj- b) działania o charakterze systemowym: no-finansowych w sferze ochrony zabytków, któ- - powiązania ochrony z polityką ekologiczną, rych głównym celem jest dostosowanie sfery ochro- ochroną przyrody, architektoniczną i przestrzenną, ny zabytków do rzeczywistości gospodarczej, celną i polityka bezpieczeństwa państwa, - kompleksowa rewaloryzacja zabytków i ich ada- - wypracowanie strategii ochrony dziedzictwa i ptacja na cele kulturalne, turystyczne, edukacyjne, wprowadzenie jej do polityk sektorowych, rekreacyjne i inne cele społeczne c) system finansowania - zwiększenie roli zabytków w rozwoju przedsię- - stworzenie sprawnego systemu finansowania i biorczości i turystyki poprzez tworzenie zintegrowa- opieki konserwatorskiej nych narodowych produktów turystycznych d) dokumentowanie, monitorowania i standaryza- 2. Edukacja i administracja na rzecz ochrony i za- cja metod działania chowanie dziedzictwa kulturowego: e) kształcenie i edukacja - rozwój zasobów ludzkich oraz podnoszenie świa- - kształcenie specjalistyczne, podyplomowe i sys- domości społecznej w sferze ochrony dziedzictwa tem uznawalności wykształcenia, kulturowego, - edukacja społeczeństwa, - ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego - edukacja właścicieli i użytkowników, przed nielegalnym wwozem, wywozem i przewo- f) współpraca międzynarodowa zem przez granice - współpraca z instytucjami i organizacjami, - współpraca w obszarze Europy Środkowej 2.1.6. Uzupełnienie Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata 2004-2020 2.1.5. Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na Jest to program uzupełniający Narodową Strate- lata 2004-2013 gię Rozwoju Kultury na lata 2004-2020 r., poprzez Strategiczne cele polityki w zakresie ochrony za- rozszerzenie celów strategii, wprowadzenie syste- bytków zostały sformułowane z Narodowym Pro- mu jej realizacji, monitorowania i ewaluacji. gramie Kultury „Ochrona Zabytków i Dziedzictwa Określone zostały kierunki działań z zakresu kul- Kulturowego na lata 2004-2013” przyjętym przez tury przyjęte we wstępnym projekcie Narodowego Rząd RP 21 września 2004 r. Podstawa jego opraco- Planu Rozwoju na lata 2007-2013 dot. ochrony i za- wania było określenie dziedzictwa kulturowego jako chowania dziedzictwa kulturowego obejmujące min. potencjału poszczególnych regionów, który sprzy- kompleksową rewaloryzację zabytków, obiektów Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego Nr 19 – 1847 – Poz. 586 poprzemysłowych i powojskowych, ich adaptację źródła finansowania zadań realizowanych w ramach na cele kulturalne, turystyczne, edukacyjne, rekre- wojewódzkiego programu opieki nad zabytkami w acyjne, a także inne cele społeczne, zwiększenie roli województwie wielkopolskim min. w okresie pro- zabytków w rozwoju turystyki i przedsiębiorczości, gramowania 2007-2013 z postulatem, aby w obiek- tworzenie zintegrowanych narodowych produktów tach, w których przeprowadzono prace z udziałem turystycznych, budowę i rozbudowę sieci informa- środków publicznych, istniała możliwość udostęp- tycznych w celu promocji potencjału kulturowego nienia dla społeczeństwa. regionów, inwentaryzację i digitalizację zabytków Określone zostały sposoby organizacji i realizacji dziedzictwa ruchomego i nieruchomego oraz jego Wielkopolskiego Wojewódzkiego Programu Opieki promocję, organizację imprez o międzynarodowym nad Zabytkami poprzez: ewidencję, dokumentację, charakterze, tworzeniu warunków dla rozwoju i udostepnianie, promocję i monitoring. ochrony dziedzictwa kultury ludowej, zachowaniu i ochronie krajobrazu kulturowego wsi 2.1.8. Program Opieki nad Zabytkami Powiatu Po- Celem strategicznym jest zrównoważenie kultury znańskiego na lata 2008-2011 w regionach, które zostanie osiągnięte poprzez re- Program opieki nad zabytkami powiatu poznań- alizację min. następujących celów cząstkowych; skiego został uchwalony przez Radę Powiatu Po- - wzrost efektywności zarządzania sferą kultury, znańskiego Uchwałą Nr XX/151/III/2008 z dnia 25 - zmniejszenie dysproporcji regionalnych w rozwo- czerwca 2008 r. zgodnie z art. 87 ustawy o ochro- ju i dostępie do kultury nie zabytków i opiece nad zabytkami z dnia 23 lipca - wzrost udziału kultury w PKB 2004 r. Opracowanie powiatowego programu na- - zachowanie dziedzictwa kulturowego i aktywna leży do zadań własnych samorządu terytorialnego. ochrona zabytków Zostaje on sporządzony na okres 4 lat przez Zarząd - modernizacja i rozbudowa infrastriuktury kultury Powiatu Poznańskiego, a po zaopiniowaniu przez - wzrost uczestnictwa w kulturze właściwego konserwatora wojewódzkiego Rada po- - efektywna promocja twórczości wiatu poznańskiego przyjmuje go w formie uchwa- W programie operacyjnym „Dziedzictwo kulturo- ły. we” określono dwa priorytety: rewaloryzację zabyt- W pkt 1 „Wstęp” określony został cel opracowa- ków nieruchomych i ruchomych oraz rozwój kolekcji nia powiatowego programu opieki nad zabytkami, muzealnych podstawa prawna jego opracowania (ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. W pdpkt 2.1.7. Wielkopolski Wojewódzki Program Opieki 1.2.2. „Zadania i kompetencje organów powiatu w nad Zabytkami na lata 2008-2011 zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytka- Podstawowym celem Wielkopolskiego Wojewódz- mi” wymienione został szczegółowy zakres zadań kiego Programu Opieki nad Zabytkami w skali wo- i kompetencji organów samorządu powiatowego w jewództwa jest koordynacja i stymulacja działań oparciu o Ustawę z dnia 5 czerwca o samorządzie związanych z opieką nad zabytkami. Cele programu powiatowym oraz Ustawę z dnia 23 lipca 2003 r. o opieki nad zabytkami zostały określone w ustawie z ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. W usta- dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece wie o samorządzie powiatowym kultura i ochrona nad zabytkami (Dz.U. Nr 162, poz. 1568 z późn. dóbr kultury należy do jednej z 22 kategorii zadań zmianami). publicznych. W ustawie o ochronie zabytków i opie- Program zawiera raport o stanie zabytków na te- ce nad zabytkami określone zostały następujące renie województwa wielkopolskiego oraz założenia kompetencje starosty: programu ochrony zabytków i stanowi element re- - w zakresie powoływania społecznych opieku- gionalnej polityki rozwoju. nów zabytków, Omówiono zasoby dziedzictwa i krajobrazu kul- - możliwości umieszczania na zabytku nierucho- turowego województwa z podaniem zabytków nie- mym wpisanym do rejestru zabytków (w uzgod- ruchomych wpisanych do rejestru, zabytków nie- nieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków) ruchomych ujętych w ewidencji konserwatorskiej, znaku informującego o tym, że zabytek podlega zabytków ruchomych i parków kulturowych. Wy- ochronie, mieniono obiekty znajdujące się na liście światowe- - w przypadku zagrożenia zabytku nieruchome- go dziedzictwa, europejskiego dziedzictwa, pomniki go wpisanego do rejestru zniszczeniem lub zagro- historii, parki kulturowe oraz szlaki kulturowe wy- żeniem, na wniosek wojewódzkiego konserwatora stępujące na terenie województwa. zabytków, starosta może wydać decyzję o zabez- Określono uwarunkowania wewnętrzne opieki pieczeniu zabytku w formie ustanowienia czaso- nad zasobami dziedzictwa i krajobrazu kulturowe- wego zajęcia do czasu usunięcia zagrożenia lub na go w Województwie Wielkopolskim określając stan wniosek wojewódzkiego konserwatora zabytków zachowania i współczesne zagrożenia zabytków w wywłaszczyć zabytek na rzecz Skarbu Państwa lub Wielkopolsce gminy, gdy usunięcie zagrożenia nie jest możliwe. W pkt 5 „Realizacja Wielkopolskiego Wojewódz- - możliwość udzielenia przez organ stanowiący kiego Programu Opieki nad Zabytkami” określono powiatu dotacji na prace restauratorskie, konserwa- Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego Nr 19 – 1848 – Poz. 586 torskie lub budowlane, do najbardziej wysuniętego na południe miasteczka W pkt 3 „Zasoby dziedzictwa i krajobrazu kultu- w Wielkopolsce. rowego powiatu” w pdpkt 3.1 „Zabytki na terenie W pkt 6 „Zadania z zakresu ochrony i opieki powiatu poznańskiego” odnotowane zostały histo- nad zabytkami realizowane w latach 1999-2007” ryczne układy urbanistyczne, zabytki architektury w pdpkt 6.1 „Zadania finansowane z działu 921 sakralnej, ratusze, obiekty użyteczności publicznej, (92120) Ochrona i konserwacja zabytków” wymie- domy mieszkalne, architektura przemysłowa, pen- nione zostały kwoty przeznaczone w poszczegól- sjonaty i wille. Wśród dworów i pałaców wspo- nych latach na ochronę i konserwację obiektów za- mniano neorenesansowy pałac w Nagradowicach. bytkowych. Wśród nich znalazły się min. dotacje na W grupie murowanych zabytków sakralnych jako remont drewnianej dzwonnicy z 2 pol. XIX w. przy jeden z najstarszych wymieniony został późnoro- kościele pw. Św. Jana Chrzciciela w Krerowie, kon- mański kościół parafialny pw. Narodzenia NMP w serwację ołtarza w kościele pw. Narodzenia NMP w Tulcach z 1 poł. XIII w., a spośród kościołów drew- Tulcach nianych kościół pw. Wszystkich Świętych w Klesz- W pkt 8 „Cele powiatowego programu opieki nad czenie z lat 1760-1762. W pdpt. 3.2 „Wykaz zabyt- zabytkami” określono cele wynikające z Ustaw z ków ruchomych na terenie powiatu poznańskiego” dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece obydwie świątynie uznano za mogące poszczycić nad zabytkami. W pkt 9 „Kierunki działań dla reali- się wyjątkowo bogatym wyposażeniem wnętrza (w zacji powiatowego programu opieki nad zabytkami. Kleszczewie barokowym i rokokowym, w Tulcach Podział na obszary, projekty, zadania” wymieniono gotyckim, renesansowym i barokowym). zadania dot. ochrony i konserwacji obiektów zabyt- W pdpkt 3.3 „Zabytki archeologiczne” spośród kowych stanowiących własność powiatu, udziela- 7468 faktów osadniczych odnotowanych na obsza- nie na wniosek zainteresowanych podmiotów dota- rze powiatu na terenie gminy Kleszczewo znajduje cji celowych na sfinansowanie lub dofinansowanie się 335. prac konserwatorskich, restauratorskich lub budow- W pkt 4 „Uwarunkowania wewnętrzne opieki nad lanych wg. zasad określonych w Uchwale Rady zasobami dziedzictwa kulturowego” kulturowego Powiau Poznańskiego nr XLV/406/II/2006 z dnia pdpkt 4.1. „Stan zachowania zabytków nierucho- 17.10.2006 r. Ustanawianie społecznych opieku- mych i archeologicznych. Główne postulaty konser- nów zabytków, wydawanie decyzji o zabezpiecze- watorskie” opisane zostały największe zagrożenia niu obiektów zabytkowych zagrożonych zniszcze- oraz stan zachowania odnośnie urbanistyki, rurali- niem lub uszkodzeniem, styki, architektury sakralnej, cmentarzy. Jako jedne Min. współpraca na wniosek zainteresowanych z najlepiej zachowanych świątyń wiejskich wymie- stron w zakresie utrzymania istniejących istnieją- niony został kościół w Krerowie. Spośród zespołów cych wytyczanie nowych szlaków kulturowych rezydencjonalno-parkowych min. dwór w Krerowie. W pdpkt 4.2 „Szlaki turystyczne” jako jedna z 3. ZASOBY DZIEDZICTWA I KRAJOBRAZU KUL- najważniejszych form promocji dziedzictwa kulturo- TUROWEGO GMINY wego i wykorzystania jego potencjału. Szlaki są wy- Gmina Kleszczewo zajmuje obszar na południowy- znaczane przez PTTK oraz samorządy wojewódzkie, wschód od Poznania w centralnej części wojewódz- powiatowe, gminne oraz organizacje pozarządowe. twa wielkopolskiego wchodząc w skład Powiatu Ich głównym zadaniem jest wspieranie społeczno- Poznańskiego. Od wschodu graniczy z gminą Ko- ści lokalnych (rozwój lokalnej przedsiębiorczości, strzyn, od północy z gminą Swarzędz, na południu z tworzenie miejsc pracy, ochrona tradycyjnych za- gminą Kórnik, od pd-wsch. z gminą Środa Wlkp., od wodów), korzystanie z lokalnych zasobów (przyrod- pd-wsch. z miastem Poznań. Gmina o typowo rol- niczych, kulturowych, bazy noclegowej, żywienio- niczym charakterze zlokalizowana w bezpośrednim wej), wspieranie i ochrona lokalnego dziedzictwa sąsiedztwie miasta Poznania, z którym wykazuje sil- przyrodniczego i kulturowego. Na trasach szlaków ne powiązania. na terenie powiatu poznańskiego znajdują się cenne Siedzibą władz gminy jest wieś gminna Kleszcze- budowle, założenia parkowo-rezydencjonalne, pozo- wo oddalona od centrum Poznania około 20 km. stałości dawnej wytwórczości. Gmina zlokalizowana na monotonnej Równinie W opisanej charakterystyce szlaków kulturowych Wrzesińskiej w mezoregionie stanowiącym część przez teren gminy Kleszczewo przebiega Szlak Ro- makroregionu Pojezierze Wielkopolskie i podprowin- mański promujący najstarsze w Polsce budowle sa- cji Pojezierza Południowobałtyckiego, o mało zróżni- kralne związane z początkami państwa polskiego. cowanym ukształtowaniu terenu. Krajobraz tworzy Prowadzi z Gniezna przez Ostrów Legnicki, następ- wysoczyzna morenowa płaska, wysoczyzna more- nie Poznań i kościół pw. Narodzenia NMP w Tul- nowa falista, dolina Michałówki (rynna subglacjalna, cach. Szlak ten stanowi fragment ogólnoeuropej- która stanowi część wieloprzestrzennego systemu skiego projektu „Romanesque Europe”. obszarów chronionych województwa) oraz doliny Wśród szlaków rowerowych powiatu poznańskie- erozyjno-denudacyjne. Obszar gminy Kleszczewo go południowa część Transwielkopolskiej Trasy Ro- położony jest w dorzeczu rzeki Warty, z biegnącymi werowej biegnie przez Tulce i dalej Środę Wlkp. Aż w zachodniej części rzeką Kroplą z dopływami Mi- Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego Nr 19 – 1849 – Poz. 586 chałówką i Męciną a na południu Średzką Strugą. Tulce - kościół p.w. Narodzenia NMP, 1 poł. XIII, Większość obszaru gminy jest bezleśna, zajęta XVI, XVIII-XX, nr rej.: 2445 z 22.12.1932 przez grunty orne. Większe skupiska lasów i grun- - zespół pałacowy, XIX-XX: tów leśnych znajdują się w zachodniej części gminy. - pałac, nr rej.: 2066/A z 25.02.1986 Są to zróżnicowane siedliska borowo-lasowe z uroz- - oficyna, nr rej.: j.w. maiconym drzewostanem. - park, nr rej.: 1833/A z 20.02.1981 oraz 2068/A Przez gminę przebiegają drogi wojewódzkie nr z 27.02.1986 433 Swarzędz- Tulce - Gądki i 434 Kostrzyn- Kórnik – Śrem – Gostyń – Rawicz a w południowej części 3.2. OBIEKTY WSKAZANE PRZEZ WWKZ DO autostrada A-2 relacji Warszawa – Poznań – Świec- UJĘCIA W GMINNEJ EWIDENCJI ZABYTKÓW ko. Na terenie gminy znajduje się 12 sołectw: By- Bylin lin, Gowarzewo, Kleszczewo, Komorniki, Krerowo, Zagroda nr 1: Krzyżowniki, Markowie, Nagradowiece, Pokladki, stodoła, mur., 1909, Śródka, Tulce, Zimin. Główne typy ruralistycznych obora, mur., 1900-1910. układów przestrzennych występujące we wsiach na Dom nr 3, mur., 1900-1910. terenie gminy to układy powstałe w oparciu o zało- Obora nr 4, mur., 1900-1910. żenia pałacowo- dworsko-parkowe lub zespoły ko- Zespół domu nr 5: ścielne (Kleszczewo, Tulce, Gowarzewo, Szewce, dom, mur., 1896, Poklatki i Nagradowice), układy ulicówki (Komorni- obora, mur., 1896. ki, Krerowo, Zimin i Śródka) oraz pozostałe wsie o Zespół domu nr 17: zabudowie rozproszonej. dom, mur., 1900-1910, Wsie należące do obecnej gminy nie stanowiły budynek gospodarczy, 1900-1910. znaczących ośrodków gospodarczych ani politycz- nych. Zachowana zabudowa wiejska, pochodząca Gowarzewo przeważnie z 2 poł. XIX w. i pocz. XX związana była szkoła, ob. dom nr 37, mur., pocz. XX, przebud. z zespołami rezydencjonalnymi lub kościelnymi. Za- Zespół dworsko-parkowy: budowa gospodarcza narażona była na daleko idące dwór, mur., 1 poł. XIX, przebud. 4 ćw. XIX, przekształcenia. Część układów kompozycyjnych park krajobrazowy, 1 poł. XIX, uległa zniszczeniu na skutek podziałów własnościo- folwark – zespół nr 28 wych, przebudów obiektów, wznoszeniu nowych dom z częścią gospodarczą, mur., 1895, budowli i rozbiórki starych.. obora, mur., 4 ćw. XIX, Na terenie gminy znajdują się 3 kościoły wpisane 3 stodoły, 4 ćw. XIX. do rejestru zabytków, z czego 2 są o proweniencji Dom nr 13, wł.., ok. 1910. średniowiecznej jak kościół pw. Narodzenia NMP w Dom nr 14/15, mur., l. 20-30 XX. Tulcach z XIII w. lub kościół pw św. Jana Chrzciciela Dom nr 22, mur., 4 ćw. XIX. w Krerowie. Na 8 zespołów pałacowo- lub dworsko- Dom nr 23, mur., ok. 1910. parkowych 6 jest wpisanych do rejestru zabytków. Dom nr 44, mur., pocz. XX. Dom nr 45, mur., 1900. 3.1. OBIEKTY ZABYTKOWE WPISANE DO REJE- Dom nr 46, mur., 1900. STRU ZABYTKÓW NIERUCHOMYCH: Dom nr 65, mur., 1 ćw. XX. Miejsce po cmentarzu ewangelickim, XIX w. Do rejestru zabytków wpisano najcenniejsze obiekty sakralne i założenia pałacowo-dworsko-par- Kleszczewo kowe. Zespół kościoła par. pw. Wszystkich Świętych: kościół, drewn., 1760-1762, restaur. 1843 i Gowarzewo - park, 1 poł. XIX, nr rej.: 1787/A z 1861, 1980 plebania, mur., pocz. XX. Kleszczewo - kościół par. p.w. Wszystkich Świę- szkoła, ob. komisariat policji, mur., ok. 1910. tych, drewn., 1760, nr rej.: 2435/A z 22.12.1932 Zespół dworsko-folwarczny: - park dworski nr rej: 43/A z 20.07.1949 dwór, mur., 1920, Komorniki - park dworski, 2 poł. XIX, nr rej.: park krajobrazowy, XIX, 1782/A z 14.02.1979 stajnia, mur., 1902, Krerowo - kościół par. p.w. św. Jana Chrzciciela, obora i chlewnia, mur., 1902, nr rej.: 2437/A z 22.12.1932 stodoła, mur., 1911, - dzwonnica, drewn., nr rej.: 804/A z 12.12.1969 spichlerz, mur., 2 poł. XIX, - dwór, 1906, nr rej.: 2073/A z 24.02.1986 wieża ciśnień, mur., pocz. XX. Nagradowice- zespół dworski, pocz. XX: Dom nr 14mur., ok.1920. - dwór, nr rej.: 2072/A z 27.02.1986 Dom nr 18, mur., pocz. XX. - park, nr rej.: 2069/A z 20.02.1986 Cmentarz przykościelny, ok. XVI w. rzym-kat. Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego Nr 19 – 1850 – Poz. 586

gorzelnia, mur., 1885, Komorniki 7 czworaków, ob. domów nr 1-7, mur., pocz. XX, szkoła, mur., ok. 1910. dom folwarczny, mur., pocz. XX. Zespół dworsko-folwarczny: dwór, mur., l. 60 XIX, Śródka oficyna, mur., XIX/XX, Zespół dworsko-parkowy: park krajobrazowy, XIX, dwór, mur., 3 lub 4 ćw. XIX, folwark: park krajobrazowy, XIX, rządcówka, mur., XIX/XX, obora i stajnia, mur., 4 ćw. XIX, stajnia, ob. cielętnik, mur., k. XIX, chlewnia, mur., k. XIX, stajnia, ob. magazyn, mur., k. XIX, chlewnia, mur., 1880, 2 obory, mur., k. XIX, spichlerz i stodoła, mur., ok. 1880, stodoła, mur., k. XIX, pięciorak, mur., ok. 1913. spichlerz i stajnia, mur., k. XIX, Zespół domu nr 7,: gorzelnia, mur., pocz. XX, dom, mur., 1912, chłodnia, mur., XIX/XX, obora, mur., 1914, 7 czworaków, ob. domów nr 3-6 i 8-10, mur., 4 budynek gospodarczy, mur., 2 dek. XX. ćw. XIX. Dom nr 10, mur., 2 dek. XX. Budynek gospodarczy, ob. dom nr 11, mur.- Dom nr 19, mur., 4 ćw. XIX. szach., 4 ćw. XIX. Dom nr 33, mur., 1902.

Krerowo Tulce Zespół kościoła pw. Św. Jana Chrzciciela Zespół kościoła parafialnego pw. Narodzenia NMP: kościół, mur., pocz. XVI remont. 1616, 1645 i kościół, mur., 1 poł. XIII, rozbud. 1784 i pocz. 1702, dobud. kruchty i zakrystii, pocz. XX, XX, dzwonnica, drewn., 2 poł. XIX, dzwonnica, drewn., 1860, plebania, mur., 4 ćw. XIX. plebania, ul. Poznańska nr 2, mur., k. XIX, Szkoła, mur., 4 ćw. XIX. organistówka, ul. pocztowa nr 2, mur., k. XIX. Szkoła ob. dom nr 11, mur., 4 ćw. XIX. Kaplica cmentarna, ul. Cmentarna, mur., 1912. Zajazd, ob. poczta, mur., pocz. XX. Poczta, ul. Pocztowa nr 10, mur., 4 ćw. XIX. Zespół dworsko-parkowy: Zespół dworsko-parkowy: dwór, mur., 1905-1906, arch. Roger Sławski, re- pałac, mur., 1920, mont. 1980-1987, dwór, mur., 3 ćw. XIX, przebud. 1897 i l. 60 XX, park krajobrazowy, k. XIX, park krajobrazowy, XIX, obora, mur., 1874, folwark: spichlerz, mur., k. XIX, rządcówka, mur., 4 ćw. XIX, kuźnia, ob. dom nr 39, mur., 4 ćw. XIX. stajnia, mur., 1910, Dom nr 9, mur., 1935. obora, mur., 1905, Dom nr 14, mur., 4 ćw. XIX. obora, mur., pocz. XX, Dom nr 15, mur., 1912. spichlerz, ob. dom mieszkalny, mur., k. XIX, prze- Dom nr 18, mur., 1922. bud., Cmentarz przykościelny, ok. XVIII w., rzym-kat spichlerz, mur., 1907, Cmentarz parafialny, 2 poł. XIX w. rzym-kat. gorzelnia, mur., przebud. 1890, 2 czworaki, mur., XIX/XX. Markowice Dom, ul. Poznańska nr 26, mur., pocz. l. 20 XX. szkoła, mur., 1 dek. XX. Cmentarz przykościelny, ok. XIII w., rzym-kat. Dom nr 5, mur., pocz. XX. Cmentarz parafialny, pocz. XX w., rzym-kat

Nagradowice Zimin szkoła, ob. dom nr 15, mur., ok. XX. Zespół dworski: Zespół dworsko-parkowy: dwór mur., XIX/XX, cz. przebud. i rozbud. po pałac, mur., ok. 1910, 1945, kaplica grobowa, mur., 1 ćw. XX, budynek mieszkalno-inwentarski, mur., XIX/XX, park krajobrazowy, XIX, stajania, ob. garaż, mur., k. XIX, przebud., folwark: obora, ob. chlewnia, mur., k. XIX, oficyna, mur., 1 ćw. XX, stodoła, mur.-drew., pocz. XX. 2 obory, mur., 1885 i 1886, stodoła, mur., 1867, ZABYTKI RUCHOME. spichlerz, mur., k. XIX, W Gminie Kleszczewo do rejestru zabytków ru- kuźnia i stelmacharnia, mur., 1885, chomych województwa wielkopolskiego wpisano Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego Nr 19 – 1851 – Poz. 586 głównie obiekty sakralne. Jest to większość wy- nych stanowisk archeologicznych łącznie z ich posażenia z kościoła parafialnego p.w. Narodzenia funkcją oraz krótką analizą chronologiczną (opis NMP w Tulcach z najcenniejszym obiektem - gotyc- koncentracji stanowisk archeologicznych – uwarun- ką rzeźbą Matki Boskiej. Ponadto na terenie gminy kowania fizjograficzne). wpisano do rejestru zabytków dwa zespoły zabyt- Podstawową i wiodącą metodą ewidencjonowania ków zgromadzone w budowlach sakralnych: zespół stanowisk archeologicznych jest ogólnopolski pro- wyposażenia kościoła parafialnego p.w. Wszystkich gram badawczo – konserwatorski Archeologiczne Świętych w Kleszczewie i kościoła parafialnego Zdjęcie Polski (AZP). Systematyzuje dotychczasowy p.w. św. Jana Chrzciciela w Krerowie. zasób wiedzy o rozpoznaniu archeologicznym tere- NaNa terenie terenie gminy gminy Kleszczewo Kleszczewo znajduj znajdująą się kapliczki się kapliczki i figury przydronu, żpoprzezne. Na szczególn obserwacjęą uwag archeologicznąę zasługuje późnorenesansowa terenu oraz kapliczka w formie cyborium na słupie ze scenami Męki Pańskiej usytuowana w obrębie dziedzińca kościelnego w Tulcach poddana i figury przydrożne. Na szczególną uwagę zasługu- uwzględnianie informacji zawartych w archiwach, gruntownej konserwacji w 1999 r. je późnorenesansowa kapliczka w formie cyborium zbiorach muzealnych, instytucjach i publikacjach. na słupie ze scenami Męki Pańskiej usytuowana w Należy jednak pamiętać, że zbiór dokumentacji STANOWISKA ARCHEOLOGICZNE: 3.5.1.obrębie Wykazdziedzińca stanowisk kościelnego archeologicznych w Tulcach wpisanych poddana do rejestru AZP, zabytków reprezentujący ewidencję zasobów archeolo- Nagruntownej terenie gminy konserwacji Kleszczewo w brak 1999 jest r. stanowisk archeologicznychgicznych, wpisanych jest do otwarty rejestru i zabytków.ciągle uzupełniany w proce- 3.5.2. Wykaz stanowisk o własnej formie krajobrazowej sie archeologicznego rozpoznania terenu. Do zbioru NaSTANOWISKA terenie gminy zarejestrowano ARCHEOLOGICZNE: 1 stanowisko archeologiczne owłączane własnej formie są informacje krajobrazowej. o wszystkich Jest to grodzisko sukcesywnie w Gowarzewie. 3.5.3.3.5.1. Zestawienie Wykaz stanowisk liczbowe zewidencjonowanycharcheologicznych wpisa stanowisk- archeologicznychodkrywanych reliktach łącznie z ich przeszłości funkcją oraz niezależnie krótką analiz odą chronologicznnych do rejestruą (opis zabytków koncentracji stanowisk archeologicznych –charakteru uwarunkowania badań, fizjograficzne). a także wszystkie bieżące infor- PodstawowNa terenieą i wiodgminyącą Kleszczewometodą ewidencjonowania brak jest stanowisk stanowisk archeologicznychmacje weryfikujące jest ogólnopolski lub uzupełniające program badawczo dotychczaso – konserwatorski- Archearcheologicznychologiczne Zdję wpisanychcie Polski (AZP). do rejestru Systematyzuje zabytków. dotychczasowy we dane. zasób Wwiedzy ten o sposób rozpoznaniu dokumentacja archeologicznym stanowisk terenu, poprzez obserwacj3.5.2. ę Wykaz archeologiczn stanowiską terenu o oraz własnej uwzgl formieędnianie krajo informacji- archeologicznych zawartych w archiwach, utworzona zbiorach metodą muzealnych, AZP instytucjach jest źró- i publikacjach.brazowej Należy jednak pamiętać, że zbiór dokumentacji AZP,dłem reprezentuj najbardziejący ewidencjaktualneję zasobówwiedzy archeologicznych,o terenie. jest otwarty i ciNaągle terenie uzupeł nianygminy w zarejestrowano procesie archeologicznego 1 stanowisko rozpoznania ar- terenu.Poniższa Do zbioru tabela włą prezentujeczane są informacje zasoby oarcheologiczne wszystkich sukcesywnie- odkrywanychcheologiczne rel oiktach własnej przesz formiełości niezale krajobrazowej.żnie od charakteru Jest badagoń ,dziedzictwa a także wszystkie kulturowego bieżące informacje na terenie weryfikuj gminyą Kleszce lub- uzupeto grodziskołniające dotychczasowe w Gowarzewie. dane. W ten sposób dokumentacjaczewo. stanowisk archeologicznych utworzona metodą AZP jest źródłem najbardziej3.5.3. Zestawienieaktualnej wiedzy liczbowe o terenie. zewidencjonowa- Poniższa tabela prezentuje zasoby archeologicznego dziedzictwa kulturowego na terenie gminy Kleszczewo.

STANOWISKA w tym wpisanych ilość ARCHEOLOGICZNE do rejestru grodziska 1 x osady 226 x cmentarzyska 3 x inne 1 x

TerenTeren obejmuj obejmującyący gmin ę gminę Kleszczewo Kleszczewo w podziale w geomorfologicznym podziale wielokulturowe należy do regionu osady, Pojezierza rozległe Pozna o dużymńskiego, rozrzucie będącego pogeomorfologicznymłudniową częścią mezoregionu należy doPojezierza regionu Wielkopolskiego. Pojezierza Obszarmateriału ten stanowi zabytkowego lekko pofa nałdowana powierzchni, wysoczyzna, na których poprzecinana maPoznańskiego,łymi ciekami wodnymibędącego o dobrzepołudniową wykszta częściąłconych dolinach,mezo- o znajdująstosunkowo się ł agodnychnarzędzia zboczach krzemienne sprzyjaj z epokiących osadnictwu.kamienia, Zarejestrowaneregionu Pojezierza stanowiska Wielkopolskiego. rozmieszczone Obszar są w miar tenę równomiernie sta- materiały na obszarze z wczesnej gminy, epokiz wyra źbrązu,ną tendencj kulturyą do łużyckiej,lokowania się wzdnowiłu żlekko dolin pofałdowanawiększych cieków. wysoczyzna, Stanowiska poprzecinanaarcheologiczne z terez okresunu gminy wpływów przede wszystkim rzymskich są reprezentowane i wczesnego przezśrednio osady.- Szczególniemałymi ciekami dużą koncentracj wodnymi ęo stanowisk dobrze wykształconych archeologicznych stwierdzonowiecza. wokóWśródł Gowarzewa punktów aosadniczych także w okolicach z okresu wsi Śepokiródka, w rejonie Tulec i Krerowa. Zagęszczenie stanowisk występuje wzdłuż doliny rzeki Kopli. dolinach, o stosunkowo łagodnych zboczach sprzy- brązu szczególną wartość reprezentują osady kul- W przekroju chronologiczno kulturowym przeważają obiekty wczesnośredniowieczne, następnie stanowiska kultury łużyckiej i jających osadnictwu. Zarejestrowane stanowiska tury łużyckiej w Gowarzewie. Z okresu rzymskiego późnośredniowieczne. rozmieszczone są w miarę równomiernie na obsza- pochodzą rozległe osady również w Gowarzewie W materiałach archeologicznych reprezentowany jest niemal cały przekrój chronologiczny pradziejów i średniowiecza aż po czasy noworze gminy,żytne. Dominuj z wyraźnąą wielokulturowe tendencją osady, do lokowania rozległe o sięduż ym orazrozrzucie w Krerowie.materiału zabytkowego Na szczególną na powierzchni, uwagę zasługuje na których znajdują siwzdłużę narzę dziadolin krzemienne większych z epoki cieków. kamienia, Stanowiska materiał yarche z wczesnej- grodzisko epoki brą zu, wczesnośredniowieczne kultury łużyckiej, z okresu wwp ł Gowarzewieywów rzymskich i wczesnegoologiczne śzredniowiecza. terenu gminy Wś ródprzede punktów wszystkim osadniczych są zre okresu- (znane epoki brz ąliteratury),zu szczególn otoczoneą wartość reprezentujniewielkimią osady osadami. kultury łużyckiej wprezentowane Gowarzewie. Z przez okresu osady. rzymskiego pochodzą rozległe osady równieStanowiskaż w Gowarzewie późnośredniowieczne oraz w Krerowie. Na i szczególn nowożytneą uwag ę zasSzczególnieługuje grodzisko dużą wczesno koncentracjęśredniowieczne stanowisk w Gowarzewie arche- (znanewystępują z literatury), najczęściej otoczone w niewielkimi pobliżu obecnych osadami. miejsco- Stanowiskaologicznych pó stwierdzonoźnośredniowieczne wokół i nowo Gowarzeważytne wyst aę pujtakżeą najcz ęśwościciej w wyznaczającpobliżu obecnych tym miejscowo samymś ciich wyznaczaj metrykę.ąc tymI tak samym ich metrykw okolicachę. I tak koncentrwsi Śródka,acja osadnictwa w rejonie ś redniowiecznegoTulec i Krerowa. wyst ękoncentracjapuje wokół miejscowo osadnictwaści Gowarzewo, średniowiecznego Krerowo, Ś ródkawystę czy- Tulce. Zagęszczenie stanowisk występuje wzdłuż doliny puje wokół miejscowości Gowarzewo, Krerowo, UWARUNKOWANIArzeki Kopli. WEWNĘTRZNE OCHRONY ZASOBÓWŚródka DZIEDZICTWA czy Tulce. I KRAJOBRAZU KULTUROWEGO. 4.1.1.W przekrojuSTAN ZACHOWANIA chronologiczno ZABYTKÓW kulturowym NIERUCHOMYCH. przewa- Wiżająększo obiektyść miejscowo wczesnośredniowieczne,ści na terenie gminy Kleszczewo następnie stajest- o proweniencjiUWARUNKOWANIA średniowiecznej . WEWNĘTRZNE W XIX w. został y OCHRONYone powiązane z powstajnowiskaącymi kultury zespo łużyckiejłami dworsko i późnośredniowieczne.-parkowymi.. ZASOBÓW DZIEDZICTWA I KRAJOBRAZU KULTU- W materiałach archeologicznych reprezentowany ROWEGO. GOWARZEWOjest niemal cały przekrój chronologiczny pradziejów 4.1.1. STAN ZACHOWANIA ZABYTKÓW NIERU- Zespói średniowieczał dworsko –parkowy aż po czasyw Gowarzewie, nowożytne. Dominują CHOMYCH. Gowarzewo usytuowane 4 km. na pn-zach. od Kleszczowa. W XVIII wieku Gowarzewo stanowiło własność kolegium jezuickiego w Poznaniu. Jednym z kolejnych właścicieli był Eduard Helldorf, któremu dobra rycerskie Gowarzewo i Synowiec przekazały władze pruskie na początku lat siedemdziesiątych XIX wieku. W centrum wsi w k. XIX w. założono zespół dworsko-parkowy z budynkiem dworu wzniesionym w jego pn. części. W 1905 roku majątek został rozparcelowany, a ziemie rozdzielono kolonistom niemieckim. Dwór przeznaczony został na szkołę dla dzieci kolonistów niemieckich (ob. mieszkania prywatne) a wschodnie skrzydło zostało przebudowane na kaplicę protestancką (od 1945 r. funkcjonuje jako kaplica p.w. św. Stanisława Kostki będąca filią parafii tuleckiej). Park krajobrazowym z końca 1 poł. XIX w., w kształcie zbliżonym do prostokąta, z charakterystyczną drogą przebiegającą wśród starodrzewu, od zach. i częściowo od pd. obsadzoną jednorzędowym szpalerem grabowym okalającą jego wnętrze. Część wschodnia zadrzewiona bez większych przekształceń w układzie wnętrza. W części zachodniej pierwotnie znajdował się ogród, po usunięciu drzew przeznaczony na pole uprawne. Z oryginalnego drzewostanu zachowało się niewiele drzew. W pocz. XX w. roślinność parku została wzbogacona o graby pospolite tworzące szpaler. Od strony wsch. park otoczony jest zabytkowym murem z łamanego

27 Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego Nr 19 – 1852 – Poz. 586

Większość miejscowości na terenie gminy Klesz- Skarbka Malczewskiego starosty kleszczewskiego. czewo jest o proweniencji średniowiecznej. W XIX Kościół drewniany o konstrukcji wieńcowej z wę- w. zostały one powiązane z powstającymi zespoła- głami ułożonymi na „jaskółczy ogon”. Nawa o pla- mi dworsko-parkowymi. nie zbliżonym do kwadratu, prezbiterium zamknięte trójbocznie. Do północnej ściany prezbiterium do- GOWARZEWO stawiona została zakrystia z wydłużonym przed- Zespół dworsko –parkowy w Gowarzewie, sionkiem. Świątynia kryta wysokim dwuspadowym Gowarzewo usytuowane 4 km. na pn-zach. od dachem zwieńczonym sygnaturką. Wewnątrz za- Kleszczowa. W XVIII wieku Gowarzewo stanowiło chowane barokowe wyposażenie. W latach 1861 i własność kolegium jezuickiego w Poznaniu. Jednym 1843 prowadzono remonty.. z kolejnych właścicieli był Eduard Helldorf, któremu Na zachód od kościoła położona jest plebania zbu- dobra rycerskie Gowarzewo i Synowiec przekazały dowana na początku XX wieku. władze pruskie na początku lat siedemdziesiątych Park w Kleszczewie - w drugiej połowie XVIII wie- XIX wieku. W centrum wsi w k. XIX w. założo- ku w pd. części wsi powstał nieistniejący już dwór no zespół dworsko-parkowy z budynkiem dworu wraz z parkiem krajobrazowym. W XIX wieku wieś wzniesionym w jego pn. części. W 1905 roku ma- przeszła w ręce niemieckie. W okresie międzywo- jątek został rozparcelowany, a ziemie rozdzielono jennym majątek pozostał własnością niemiecką, kolonistom niemieckim. Dwór przeznaczony został a po II wojnie światowej został upaństwowiony. na szkołę dla dzieci kolonistów niemieckich (ob. Wzniesiony w centralnej części parku dwór Hilde- mieszkania prywatne) a wschodnie skrzydło zostało brantów (właścicieli majątku od 1891 r. do 1945 przebudowane na kaplicę protestancką (od 1945 r. r.) rozebrano w 1969 roku. Do dnia dzisiejszego za- funkcjonuje jako kaplica p.w. św. Stanisława Kostki chował się park krajobrazowy z przełomu XIX i XX będąca filią parafii tuleckiej). wieku, położone na południe od niego zabudowania Park krajobrazowym z końca 1 poł. XIX w., w folwarczne, a także pozostałości alei wiązowej. kształcie zbliżonym do prostokąta, z charaktery- Nadal czytelny jest układ kompozycyjny. Park sta- styczną drogą przebiegającą wśród starodrzewu, nowi własność Gminy Kleszczewo. od zach. i częściowo od pd. obsadzoną jednorzę- Wieś Kleszczewo ze zwartą zabudową, w typie dowym szpalerem grabowym okalającą jego wnę- nieregularnej wielodrożnicy trze. Część wschodnia zadrzewiona bez większych przekształceń w układzie wnętrza. W części zachod- KOMORNIKI niej pierwotnie znajdował się ogród, po usunięciu Zespół pałacowo-parkowy w Komornikach drzew przeznaczony na pole uprawne. Z oryginalne- Wieś położona jest 4 km na zachód od Kleszcze- go drzewostanu zachowało się niewiele drzew. W wa, przy bocznej drodze prowadzonej od drogi Tul- pocz. XX w. roślinność parku została wzbogacona o ce-Nagradowice do Bylina. Pierwotnie była to kró- graby pospolite tworzące szpaler. Od strony wsch. lewska osada służebna. Na początku XIX majątek park otoczony jest zabytkowym murem z łamanego ziemski był własnością polską, a następnie aż do kamienia polnego z poł. XIX w. Wzdłuż drogi wiodą- okresu międzywojennego niemiecką. Pałac z 2 poł. cej od zespołu dworskiego do drogi w kierunku Tu- XIX w. o elementach klasycyzujących, usytuowany lec zachowały się pozostałości alei kasztanowców. pomiędzy rozległym założeniem parkowym i obszer- Park zasadniczo zachował swój historyczny układ nym podwórzem gospodarczym. Murowany, dwu- z okazałymi 100 letnimi dębami, kasztanowcami i kondygnacyjny, na nieregularnym rzucie złożonym lipami, zlikwidowano gazon z klombem kwiatowym z dwóch usytuowanych prostopadle względem sie- przed pd. elewacją dworu. Park stanowi własność bie prostokątów, przekrytych odrębnymi dachami Gminy Kleszczewo. Dwór oddzielony geodezyjnie dwuspadowymi. Frontowy budynek z wysuniętym od parku co praktycznie uniemożliwia prawidłowe ryzalitem na osi, zamknięty trójkątnym szczytem. zagospodarowanie i rewaloryzację parku. Elewacje wschodniej części zdobione boniowaniem. Wieś Gowarzewo o zwartej zabudowie w typie Park założony prawdopodobni przez właścicieli dóbr wielodrożnicy z usytuowanym w części centralnej Zofię z Zabłockich Ponińską i Henryka Ponińskie- interesującym układem przestrzennym i zabudową go w poł. XIX w. Park o nieregularnym kształcie i zagrodową rozciągającą się promieniście wzdłuż urozmaiconej konfiguracji. Część pn. z 4 stawami o trzech dróg. różnych poziomach lustra wody. Pierwotnie przed dworem znajdował się okrągły podjazd z kwietni- KLESZCZEWO kami i fontanną pośrodku a stawy połączone były Istniejąca na terenie wsi Kleszczewo parafia, mostami. Częściowo zachowany historyczny drze- utworzona była prawdopodobnie po lokacji wsi wostan: dęby, wiązy i kasztanowce. Park oraz dwór (1292 r.). Usytuowany na niewielkim wzniesieniu w złym stanie. Własność RSP w Komornikach. W we wschodniej części wsi drewniany kościół p.w. pobliżu pałacu znajduje się zabudowa folwarczna z św. Wszystkich Świętych w Kleszczewie zbudowa- początku XX wieku, w skład której wchodzą: oficy- ny w latach 1760 – 1762 z fundacji ks. Łukasza na, chłodnia na mleko, dom rządcy, dawna stajnia, Lubaszowskiego dziekana kostrzyńskiego i Adama spichlerz, gorzelnia oraz obora. Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego Nr 19 – 1853 – Poz. 586

Wieś Komorniki rozproszonej zabudowie, usytu- W 1910 r. miała miejsce budowa nowego dworu owanej wzdłuż dróg w stylistyce podmiejskiej willi. Obiekt murowany, wzniesiony na nieregularnym rzucie zbliżonym do KREROWO prostokąta wzbogaconego aneksami. Przekryty da- Położone w pobliżu dróg prowadzących z Pozna- chem pogrążonym ze świetlikiem witrażowym do- nia do Środy i z Zimina do Krerowa w centrum wsi świetlającym klatkę schodową. wzniesiony został kościół pocz. XVI kościół gotycki Elewacja frontowa trójosiowa z wejściem ujętym kościół p.w. Jana Chrzciciela w Krerowie. Przebu- portykiem flankowanym toskańskimi kolumnami i fi- dowywany w 1616, 1645, 1792 i na pocz. XX w. larami dźwigającymi loggię. Elewacja pd. czteroosio- Czasie II wojny światowej zamieniony został na ma- wa z dwukondygnacyjnym dwuosiowym ryzalitem. gazyn, w 1945 kościół był częściowo spalony. Zo- Elewacja wsch. trójosiowa, do jej pn. części dosta- stał odbudowany i wyposażony na nowo w latach wiona tzw. „kaplica” – prostokątne pomieszczenie 50 i 60 XX w. zakończone trójbocznie, o podziałach pionowych w Świątynia jednonawowa na rzucie prostokąta z formie toskańskich pilastrów i wielkich półkoliście niewyodrębnionym zamkniętym trójbocznie prezbi- zamkniętych wysokich oknach. Na jej dachu taras. terium. Korpus murowany z cegły pełnej, stropy Elewacje zdobione boniowaniem wzmocnionym na płaskie z profilowanymi gzymsami (pierwotnie pła- narożach. ski drewniany strop), otwory okienne ostrołukowe Park o charakterze krajobrazowym, z wcześniejszą w tynkowanych opaskach. W końcu XIX w. dosta- częścią wschodnią. Czytelny układ kompozycyjny. wione zostały: od zachodu na osi neogotycka kwa- W pn-zach. narożniku parku w 1 ćw. XX w. zo- dratowa kruchta, od północy prostokątny budynek stała ufundowana przez Hermana Bittera kaplica. zakrystii. Budynek kryty dachem dwuspadowym, Obiekt o formach neogotyckich wzniesiony został od zachodu zamknięty płaską ścianą zwieńczo- jako kaplica kommemoratywna, w której pochowa- ną schodkowym szczytem wypełnionym pięcioma no fundatora. Murowany na podmurówce z kamie- ostrołukowymi płycinami z płaskorzeźbami. W 2008 ni polnych, o kwadratowym rzucie, kryty wysokim r. przeprowadzono wymianę pokrycia dachowego. dwuspadowym dachem. Własność Parafii Rzysko- Po południowej stronie kościoła w 2 poł. XIX w. katolickiej w Kleszczewie. usytuowano drewnianą dzwonnicę z dachem i ko- pułką krytymi blachą miedziana, która została w POKLATKI 2007 r. poddana gruntownemu remontowi. Wraz z Park krajobrazowy w Poklatkach założony w 2 grobowcami rodziny Wantoch-Rekowskich, murem poł. XIX w. na pd. skraju wsi. W 1926 r. w wyniku o cechach neogotyckich, plebanią z końca XIX wie- parcelacji majątku uległ przekształceniom (zlikwido- ku stanowią zabytkowy zespół kościelny. wano dawny główny wjazd do parku od północy). W pn-zach. skraju wsi znajduje się zespół dwor- Po II wojnie światowej granice parku uległy dalszym sko-parkowy w Krerowie. Budynek dworu został zmianom, obecnie park w rękach prywatnych. zbudowany na miejscu wcześniejszego obiektu, w W centralnej części parku usytuowany blok miesz- latach 1905 – 1906 wg. projektu architekta Rogera kalny - powstały po przebudowie starego partero- Sławskiego dla ówczesnych właścicieli wsi – Re- wego dworu. kowskich.. Budynek ceglany, tynkowany, na rzu- cie prostokąta z dwoma ryzalitami, które od strony ŚRÓDKA fasady zostały połączone owalnym wybrzuszeniem Miejscowość położona przy drodze Kórnik – Ko- przedsionka. Bryła zwarta, o jednokondygnacyjnym strzyn, pierwotnie stanowiąca własność kapituły trójosiowym korpusie i dwukondygnacyjnych dwu- poznańskiej, po przejęciu przez rząd pruski wcielona osiowych ryzalitach bocznych. Dwór otoczony par- do domeny Swarzędz. kiem o zatartym dawnym układzie komunikacyjnym, W pn. części wsi znajduje się zespół dworsko-par- z zachowanym pierwotnym drzewostanem z dużą kowy w Śródce. Dwór wzniesiony w 1880 r., ok. ilością drzew pomnikowych. Własność prywatna. 1910 r. rozbudowany z inicjatywy właściciela Han- We wsi Krerowo zachował się zabytkowy układ sa Sanitza. Budynek murowany, na planie wydłu- w formie ulicówki z zabudową rozciągniętą po obu żonego prostokąta, o trzyczęściowej bryle. Część stronach prostej ulicy. pn. dwukondygnacyjna z wysokim mansardowym dachem ze świetlikami. Park pierwotnie z niewiel- NAGRADOWICE kim sadem. Ze względu na niewielki obszar dojazd W XIX wieś była własnością niemiecką. W okresie do dworu wkomponowany na końcu osi podłużnej. międzywojennym stanowiła wyposażenie poznań- Zmiany w układzie kompozycyjnym zostały spowo- skiego Seminarium Duchownego. dowane przez budowę w latach po II wojnie świato- W centralnej części miejscowości zlokalizowane wej budynku administracyjno-socjalnego. Własność jest założenie pałacowo-parkowe, obecnie własność prywatna.. Poznańskiej Hodowli Roslina Sp. z o.o. w Tulcach k. Poznania. Budynek pałacowy usytuowany w pd. TULCE skraju parku, na miejscu wcześniejszego dworu. Pierwotnie wieś była własnością Łodziów, w XV Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego Nr 19 – 1854 – Poz. 586 w. Łodziów i Doliwów. Od 1486 roku dobra przeszły Oficyna pałacowa zbudowana w końcu XIX w., z we władanie poznańskiego biskupa Uriela Górki. Na cegły, na planie wydłużonego prostokąta, o zwar- początku XIX wieku należała do Jana Potockiego, tej jednokondygnacyjnej prostopadłościennej bryle. następnie majątek dzierżawił Tadeusz Radoński, Własność prywatna, budynek w złym stanie tech- uczestnik powstania listopadowego. Od końca XIX nicznym. wieku oraz w czasie okresu międzywojennego wieś Wśród zabudowy folwarcznej zachowały się spi- była własnością niemiecką. chlerz z końca XIX wieku, stajnia i wozownia z około Jeden z najcenniejszych obiektów na terenie gmi- 1910 roku, dwie obory z 1905-1910 roku, gorzelnia ny kościół p.w. Narodzenia NMP. w Tulcach, usy- wybudowana przed rokiem 1890, magazyn paszo- tuowany w centrum wsi na niewielkim wzniesieniu. wo-zbożowy oraz czworak z końca XIX wieku. Zbudowany w 1 poł. XIII w. jako romański. W 1580 roku po reformacji polskiej kościół został zajęty 4.1.3. STAN ZACHOWANIA STANOWISK AR- przez Stanisława Górkę, wojewodę poznańskiego. CHEOLOGICZNYCH Przywrócono go katolikom dopiero w 1593 roku. 4.1.3. Stan zachowania stanowisk archeologicz- W 1 poł. XVI w. odnawiany był staraniem Łuka- nych sza Górki, po czym pozostały szkarpy wzmacnia- Należy zaznaczyć na wstępie, że wszystkie sta- jące zachodnie narożniki. W 1794 r. rozbudowany nowiska archeologiczne są tak samo ważne dla w stylu barkowym – przedłużono wówczas nawę rekonstrukcji większych procesów lub wyjaśnienia w kierunku zachodnim, przemurowano okna, wyko- mniejszych problemów i zagadnień. W myśl art. 6 nano nową fasadę oraz wieżę nad zachodnią partią pkt 3 Ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie nawy. W pocz. XX w. dostawiono zakrystię od pn. zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. Nr 162, i kruchtę od pd., Świątynia murowana, jednonawo- poz. 1568) wszystkie zabytki archeologiczne – bez wa, jednokondygnacyjna z korpusem dzielonym na względu na stan zachowania podlegają ochronie i część wschodnią i węższą zachodnią. Elewacje z opiece. dwukondygnacyjną fasadą z portalem na osi zwień- Stanowiska archeologiczne nie wpisane do reje- czonym wimpergą z oślim grzbietem. stru zabytków, ujawnione głównie podczas badań W pobliżu kościoła, od strony północnej uloko- AZP, stanowią podstawową i najliczniejszą grupę, wana późnorenesansowa kapliczka w formie cybo- która składa się na archeologiczne dziedzictwo kul- rium na słupie ze scenami męczeństwa Chrystusa, turowe. Z powodu ich liczebności trudno określić ufundowana w k. XVI w. przez Jana Winklera i jego stan zachowania każdego pojedynczego stanowiska żonę Elżbietę z Frauenbergów. Pierwotnie była to archeologicznego. Najmniej narażone na zniszczenia kapliczka przydrożna, którą w XIX w. ustawiono na są stanowiska archeologiczne położone na terenach cmentarzu przykościelnym. niezabudowanych, nieużytkach i zalesionych. W 1860 roku na południe od kościoła wzniesiona została dzwonnica. Pod koniec XIX wieku w pół- 4.1.4. OBSZARY NAJWIĘKSZEGO ZAGROŻENIA nocno-zachodniej części terenu kościelnego wybu- DLA ZABYTKÓW NIERUCHOMYCH: dowano plebanię. Całość założenia uzupełniona jest W oparciu o plany inwestycyjne gminy można budynkiem gospodarczym z 1895 roku i otoczona określić obszary zagrożone pod względem zacho- ceglanym murem postawionym w 1930 roku. Na- wania zabytków: przeciwko kościoła zachowała się organistówka po- a) urbanistyka: chodząca z końca XIX wieku. - zły stan techniczny obiektów powstałych w koń- Zespół pałacowo-parkowy w Tulcach. Pałac zlo- cu XIX w. oraz nie przystawanie do standardów kalizowany w pd. części wsi, we wschodniej części współczesnego budownictwa powodują zastąpienie parku, na terenie opadającym w kierunku wschod- ich współczesnymi realizacjami nim. Budynek z 1 ćw. XX w., murowany, na prosto- - znaczenie nowej zabudowy lokalizowanej w kątnym rzucie, dwukondygnacyjny, kryty dachem obrębie zespołów historycznych - wprowadzanie mansardowym z wystawkami. Elewacja pd- fron- nowoczesnej wielkokubaturowej architektury w towa z potraktowanym dekoracyjnie ryzalitem ciągach historycznej zabudowy, problemy z respek- mieszczącym wejście główne - drzwi wejściowe z towaniem stałych zasad kształtowania architektury nadświetlem obramione portalem ze spływami wo- w odniesieniu do zabytkowej zabudowy oraz har- lutowymi zamkniętymi łukiem odcinkowym wspar- monijnym wprowadzeniem nowego budownictwa tymi na pilastrach o stylizowanych kapitelach. - wymogiem koniecznym przy projektowaniu jest Park założony w poł. XIX w. gdy majątek należał dopasowanie nowych budynków gabarytami oraz do Ponińskich. Park w kształcie trapezu o układzie stylistyką do istniejącej historycznej zabudowy po- przestrzennym opartym na jednej głównej drodze przez zachowanie tradycyjnych kształtów dachów, wiodącej do budynku dworskiego. We wschodniej ceramicznych pokryć, stonowanej kolorystyki, granicy parku – aleja z cennych okazów starodrze- - zabudowa gospodarcza – w niewielkich miejsco- wia. Czytelny układ kompozycyjny. wościach budownictwo mieszkaniowe było ściśle Własność Poznańskiej Hodowli Roślin Sp. z o.o. w powiązane z zabudowa gospodarczą. W związku Tulcach k. Poznania. z zanikaniem pierwotnej funkcji następuje szybka Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego Nr 19 – 1855 – Poz. 586 degradacja obiektów prowadząca do całkowitego - degradacja obszarów parkowych oraz otulin par- zniszczenia a w kolejności do rozbiórki budynków ków poprzez źródła zanieczyszczeń: środki ochrony gospodarczych, roślin, zrzuty ścieków na łąki, ścieki, nielegalne skła- - wprowadzanie elementów obcych stylowi – dowiska odpadów. W planach zagospodarowania wpływ na taki stan rzeczy mają przekształcenia wła- przestrzennego należy dążyć do tego aby w najbliż- snościowe obiektów nieruchomych przez właścicieli szym sąsiedztwie parków nie lokalizować inwesty- prywatnych często wykonujących prace przy zabyt- cji mogących niekorzystnie wpływać na warunki mi- ku bez wymaganego pozwolenia konserwatorskie- kroklimatyczne panujące w parkach oraz stan zieleni go w sposób niezgodny z zasadami sztuki i techniki - remonty prowadzone w sposób nieprawidłowy, konserwatorskiej, niezgodnie z zasadami sztuki konserwatorskiej z za- - narażenie obiektów z terenu gminy posiadają- stosowaniem najtańszych materiałów przeznaczo- cych walory historyczne bądź wartość lokalno-kul- nych do współczesnego masowego budownictwa, turową, nie objętych wpisem do rejestru zabytków a e) układy ruralistyczne, układy przestrzenne ujętych w ewidencji WWKZ, na degradację spowo- - generalnym problemem nie tylko w skali gmi- dowaną wymogami współczesności i w związku z ny lecz i powiatu jest lokalizacja wież telefonii ko- tym prowadzonymi adaptacjami i remontami obiek- mórkowej oraz pojawiające się potencjalnie nowe tów zabytkowych. Likwidacja oryginalnych elemen- zagrożenie –elektrownie wiatrowe - wpływająca tów dekoracji architektonicznej, zdobionej stolarki deprecjonująco na panoramę miejscowości i zespo- okiennej, drzwiowej, klatek schodowych, dawnych łów zabytkowych, stanowiąc konkurencję dla za- witryn sklepowych,, wprowadzanie współczesnych bytkowej architektury – wież kościołów, będących materiałów budowlanych typu blacha dachówkopo- historycznymi dominantami obszarów wiejskich. dobna, w miejsce ceramicznych pokryć dachowych, Tego typu inwestycje mają niekorzystny wpływ na okien z PVC oraz ocieplanie płytami styropianowymi ukształtowanie zabytkowej przestrzeni jako element - prowadzi do degradacji pojedynczych obiektów a nie harmonizujący z krajobrazem kulturowym. Po- także całych obszarów starej zabudowy, pozbawia- przez ingerencję elementów obcych zniszczeniu ule- jąc je charakterystycznego klimatu a co za tym idzie gają wartości widokowe– przestrzenne założenia, wartości turystycznych. Brak szczegółowych zapi- panoramy oraz otoczenie zabytkowych obiektów o sów dotyczących ochrony historycznych założeń wartości lokalnej. ruralistycznych, zespołów folwarcznych, cmentarzy - niewielka możliwość wykorzystania starych bu- umożliwia wprowadzanie daleko idących przekształ- dynków folwarcznych do nowoczesnej produkcji, ceń przestrzennych, kubaturowych, materiałowych, niszczenie kompozycji podwórza folwarcznego oraz architektonicznych niekorzystnych dla krajobrazu charakteru zachowanej zabudowy. Budynki te wy- kulturowego gminy, magają przeróbek i adaptacji, a w wielu przypadkach c) zespoły pałacowo/dworsko-parkowe: również znalezienia nowej funkcji. Z tych powodów - konserwacji i fachowej pielęgnacji wymagają w złym stanie jest wiele obiektów folwarcznych na głównie parki podworskie w Komornikach i Śródce. terenie gminy. Konieczna wydaje się podbudowa zielenią dużych - złożonym problemem wymagającym szerszych fragmentów lokalnych łączników ekologicznych. W działań, także w skali ponad powiatowej, jest bu- przypadku stref wododziałowych wskazane byłoby downictwo drewniane zarówno sakralne jak i pozo- nawet odtworzenie całkowicie zniszczonej roślinno- stałości drewnianej zabudowy wsi (stodoły, budyn- ści. ki szkieletowe). Są to obiekty w najgorszym stanie - dużym zagrożeniem dla parków są także podzia- technicznym wynikającym z racji użycia nietrwałe- ły działek prowadzone na terenach parków, których go materiału, jakim jest drewno, braku prowadzenia konsekwencją jest zmiana własności części założe- bieżących napraw i remontów, wtórnych przebu- nia jak stało się np. w Gowarzewie gdzie nastąpił dów i przekształceń z użyciem niewłaściwych ma- geodezyjny podział budynku dworu oraz parku Tego teriałów, a także nieprzystosowaniem do obecnych typu postępowanie skutkuje zniszczeniem historycz- wymogów cywilizacyjnych. nych układów komunikacyjnych i osi widokowych. f) niedostatek środków publicznych na rewitali- W związku z tym należy zapobiegać podziałom dzia- zacje oraz brak powszechnej świadomości realnej i łek na terenach wpisanych do rejestru i dążyć do potencjalnej wartości zasobów kulturowych, który scalania powierzchni parków w ręku jednego wła- skutkuje bezmyślnym niszczeniem obiektów lub po- ściciela. woduje degradację miejsc o lokalnej wartości histo- - brak środków finansowych na rewaloryzację i rycznej, utrzymanie zieleni. 4.1.5. ISTOTNE ZAGROŻENIA DLA ZABYTKÓW - brak stref ochronnych istniejących w starych ARCHEOLOGICZNYCH planach zagospodarowania przestrzennego. Stąd Podstawowym zagrożeniem dla stanowisk ar- często pojawiają się zamiary lokalizowania tuż przy cheologicznych oraz nawarstwień kulturowych są granicy parku lub w najbliższym sąsiedztwie bądź to wszelkie inwestycje gospodarcze związane z zabu- zakładów lub urządzeń przemysłowych albo dużych dowaniem i zagospodarowaniem terenu, które wy- ferm zwierzęcych. magają prowadzenia prac ziemno-budowlanych a Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego Nr 19 – 1856 – Poz. 586 ingerujące w substancję archeologiczną. zagraża cmentarzyskom oraz grodziskom zlokalizo- Aby zapobiec zniszczeniu stanowisk archeologicz- wanym na terenie gminy. Wiele zagrożeń wynika nych oraz nawarstwień kulturowych, prace ziemne z przyspieszonego rozwoju gospodarczego– jak już prowadzone w strefie ochrony stanowisk archeolo- wspomniano użycie ciężkiego sprzętu w rolnictwie, gicznych wymagają prowadzenia badań archeolo- rozwój budownictwa i budowa dróg. gicznych w zakresie uzgodnionym z Wielkopolskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków. Jest to 4.1.6. OBSZARY NAJWIĘKSZEGO ZAGROŻENIA szczególnie ważne podczas takich inwestycjach jak DLA STANOWISK ARCHEOLOGICZNYCH budowa budynków mieszkalnych i usługowych oraz W oparciu o istniejące plany inwestycyjne można inwestycje liniowe: przyłącza kanalizacji deszczo- wymienić obszary na terenie gminy, zagrożonych wej, sanitarnej, gazowej, telekomunikacyjnej. pod względem zachowania zabytków archeologicz- Natomiast realizacja inwestycji takich jak bu- nych. Zadania te wymagają prowadzenia badań ar- dowa obwodnic, dróg, zbiorników retencyjnych, cheologicznych ze względu na niszczący charakter bezwzględnie wymaga prawidłowego rozpoznania ich prac ziemnych. Na terenie gminy priorytetowe terenu pod względem faktycznej ilość stanowisk zamierzenia inwestycyjne wiążą się przede wszyst- archeologicznych oraz przeprowadzenia ratowni- kim z funkcjonowaniem układu drogowego, syste- czych badań wykopaliskowych na wytypowanych mem wodno-kanalizacyjnym, siecią gazową i ener- stanowiskach. Z uwagi na szerokopłaszyznowy getyczną oraz rozwojem infrastruktury społecznej. zakres prac ziemnych charakteryzujący tego typu W celu ochrony stanowisk archeologicznych oraz przedsięwzięcia budowlane, w bezpowrotny sposób pradziejowych, średniowiecznych i nowożytnych niszczony się substancję zabytkową i obiekty arche- nawarstwień kulturowych niezbędne jest uzgad- ologiczne. nianie wszystkich inwestycji budowlanych oraz Należy pamiętać również o pracach ziemno-bu- wypełnianie przez inwestorów wymogów konser- dowlanych związanych z przebudową lub rozbiórką watorskich określonych przez Wielkopolskiego Wo- budynków wpisanych do rejestru zabytków i uję- jewódzkiego Konserwatora Zabytków. tych w ewidencji zabytków. Towarzyszące im bada- nia archeologiczne są niezwykle istotne w procesie 4.2. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE ZE STU- rekonstrukcji dawnej zabudowy. DIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPO- Przebudowa układów ruralistycznych i założeń DAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY KLESZ- pałacowo-parkowych prowadzi często do narusze- CZEWO nia średniowiecznych i nowożytnych nawarstwień Studium uwarunkowań i kierunków zagospodaro- kulturowych. W związku z tym wszystkie prace wania przestrzennego zostało uchwalone przez Radę ziemne wymagają jednoczesnego prowadzenia ba- Gminy w Kleszczewie w dniu 26 września 2001 r. dań archeologicznych. Wyniki badań często stano- i stanowi załącznik do Uchwały nr XXXII/186/01. wią jedyną dokumentację następujących po sobie W Studium zostały ustalone podstawowe zasady epizodów osadniczych. na tym terenie. Pozwalają rozwoju przestrzennego gminy, dotyczące działań skorygować, uszczegółowić i potwierdzić dane ze w zakresie ochrony, rewitalizacji i kreacji wartości źródeł pisanych. Pozyskany w trakcie badań mate- kulturowych. riał ruchomy umożliwia uzupełnienie danych o kultu- Cele strategiczne polityki przestrzennej gminy, rze materialnej oraz statusie społecznym i zawodo- gwarantujące zrównoważony rozwój obejmują min. wym mieszkańców. Dlatego ważne jest wypełnianie ochronę zasobów przyrodniczych i kulturowych, przez inwestorów wymogów konserwatorskich gwarantujących zrównoważony rozwój społeczno- określonych przez Wielkopolskiego Wojewódzkiego gospodarczy gminy Konserwatora Zabytków w Poznaniu. W części „Diagnoza stanu gminy” w rozdziale I. Zagrożeniem dla dziedzictwa archeologiczne jest Środowisko przyrodnicze pkt 1. „Charakterystyka też rozwój turystyki zwłaszcza nad zbiornikami przyrodniczo-geograficzna gminy” pdpkt 1.7 „Sza- wodnymi i w obszarach leśnych. Tereny te atrakcyj- ta roślinna” wśród zieleni urządzonej wymieniono ne pod względem rekreacyjnym często były również parki podworskie, w których występują rzadkie okupowane przez ludzi w pradziejach i wczesnym okazy drzew (dęby szypułkowe, wiązy, białodrzew, średniowieczu. Dostęp do wody, który stanowił klon srebrzysty i in.). orasz starodrzew z gatunkami podstawę egzystencji osadniczej umożliwiał tworze- drzew pospolitych. W pkt 1 „Oceny stanu i funk- nie niezwykle licznych osad o metryce sięgającej od cjonowania środowiska” zauważono niekorzystną epoki kamienia po czasy nowożytne. izolację parków podworskich od innych terenów zie- Istotne zagrożenie dla zachowania substancji za- lonych i naturalnych ciągów dolinnych. W pkt 2.2 bytkowej stanowisk archeologicznych zlokalizowa- „Tereny wymagające rekultywacji i rewitalizacji” za nych w obrębie pół uprawnych stanowi głęboka orka. wymagające konserwacji i fachowej pielęgnacji par- Niektóre zagrożenia pojawiły się w ciągu ostatnich ki podworskie w Komornikach i Śródce. lat, jak na przykład działalność tzw. poszukiwaczy W pkt 2.3 „Obszary i obiekty prawnie chronione” skarbów z wykrywaczami metali, których rozmia- za najcenniejsze uznano zachowane krajobrazowe rów nie potrafimy ocenić. Działalność ta szczególnie parki podworskie, które następnie wymieniono po- Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego Nr 19 – 1857 – Poz. 586 dając ich obszar, czas powstania i stan zachowa- przestrzennego gminy będą uwzględniać min. natu- nia.. ralne tendencje rozwojowe i tradycje, W rozdziale V „Przestrzeń zurbanizowana” w pkt W Rozdziale 5 „Uwarunkowania rozwoju” w §20 1 „Rys historyczno-przestrzenny” opisane zostały „Kierunki rozwoju przestrzennego gminy Kleszcze- obiekty zabytkowe w poszczególnych miejscowo- wo” wyznaczono w oparciu o sprzyjające czynniki ściach oraz podano wykaz chronionych obiektów wewnętrzne, takie jak układy przestrzenne wsi opar- architektonicznych. W pkt 3. „Ochrona zabytków te na założeniach dworsko-parkowych, zabytkowe archeologicznych” podano ogólną liczbę stanowisk zespoły kościelne, krajobrazowe parki podworskie, archeologicznych zarejestrowanych na terenie gmi- W części studium „Kierunki zagospodarowania ny z podziałem na ich wartość poznawczą oraz przestrzennego gminy” w pkt 1 „Wstęp” pdpkt podziałem na stanowiska z epoki kamienia, brązu, 1.1 „Podstawa prawna opracowania” jako jeden z żelaza i wczesnego średniowiecza. Jednocześnie przedmiotów Studium - diagnoza stanu istniejące- wymieniono miejscowości, w których odkryto sta- go i uwarunkowania rozwoju gminy, wynikający ze nowiska archeologiczne z danej epoki oraz obsza- stanu i funkcjonowania środowiska przyrodniczego ry koncentracji stanowisk na terenie gminy. W tym i kulturowego, a w kierunkach rozwoju przestrzen- punkcie studium podkreślono również, że „Wszyst- nego i zasadach polityki przestrzennej – uznano kie stanowiska zlokalizowane na terenie gminy obszary objęte ochroną środowiska przyrodnicze- podlegają ochronie konserwatorskiej.” Ponadto in- go i kulturowego. W rozdziale 2 „Uwarunkowania formuje się, że „zasięg stanowiska wyznaczony na rozwoju” pkt 2.2 „Uwarunkowania wewnętrzne” podstawie badań powierzchniowych nie zawsze jest - „uwarunkowania przyrodnicze” wskazano, że o zasięgiem, który dokładnie odpowiada występowa- atrakcyjności terenu decydują zachowane parki kra- niu pozostałości pradziejowego osadnictwa pod jobrazowe. Wśród uwarunkowań kulturowych jako ziemią. Tak więc wyznaczony na mapach zasięg umacniające szanse rozwoju funkcji turystycznej stanowiska należy traktować orientacyjnie, bowiem w gminie wymienione zostały zasoby dziedzictwa podczas prac ziemnych może okazać się, że obiek- kulturowego: obiekty zabytkowe i obiekty archi- ty archeologiczne zalegają także w sąsiedztwie wy- tektury, (np. turystyka pielgrzymkowa do sanktu- znaczonych na podstawie obserwacji powierzchnio- arium maryjnego w Tulcach może ulec dalszemu wych zasięgów stanowisk.” Należy zatem operować rozwojowi w oparciu o wartościowe zasoby kultury „pojęciem strefy intensywnego występowania sta- sakralnej) i ponownie parki podworskie. W pdpkt nowisk archeologicznych”. W zakresie wytycznych 2.2 „Zadania służące realizacji ponadlokalnych ce- konserwatorskich zaznaczono, że należy zasięgnąć lów publicznych” wyodrębniono zadania służące opinii „Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków – realizacji ponadlokalnych celów publicznych, które Konserwatora Zabytków Archeologicznych”, który stanowią propozycję do uwzględnienia w planie za- może nałożyć wymóg przeprowadzenia nadzoru ar- gospodarowania przestrzennego woj. wielkopolskie- cheologicznego nad pracami ziemnymi. Na mapie go. Z zakresu publicznych usług ponadlokalnych i będącej załącznikiem do studium „nie uwzględniono dóbr kultury materialnej należą do nich - ochrona wszystkich znanych stanowisk, gdyż informacje o i renowacja zabytków. W pdpkt 2.3 „Zadania słu- niektórych pochodzą tylko z przekazów archiwal- żące realizacji ponadlokalnych celów publicznych”: nych i nie posiadają dokładnej lokalizacji.” zinwentaryzowanie obszarów i obiektów stanowią- W rozdziale VII „Ocena stanu zagospodarowania cych elementy tożsamości kulturowej gminy oraz gminy” pkt 1 „Wnioski wynikające ze stanu śro- opracowanie programu ich wykorzystania, a z za- dowiska przyrodniczego” pdpkt 1.1 „Problemy do kresu ochrony przyrody – objęcie ochroną konser- rozwiązania” wymieniono odbudowę i fachową watorską drzewostanów parkowych. W pkt 3 „Kie- pielęgnację zachowanych zespołów zieleni kształ- runki zagospodarowania przestrzennego” pdpkt 3.6 towanej, zwłaszcza zasobnych w pomnikowe oka- „Ochrona i kształtowanie środowiska przyrodnicze- zy drzew (chociaż nie objętych ochroną) parków w go” ponownie za najcenniejsze w krajobrazie gminy Gowarzewie, Kleszczewie, Komornikach, Krerowie, uznano zachowane parki podworskie, o założeniach Nagradowicach, Poklatkach, Śródce i Tulcach. krajobrazowych, w części zniszczone i zaniedbane. W części 2 „Polityka przestrzenna” rozdział 2 Zmiany w środowisku objąć powinny bezwzględną „Zasady polityki przestrzennej” określono zasady ochronę drzewostanów parkowych. W pdpkt 3.7 rozwoju polityki przestrzennej gminy jako jeden sys- „Ochrona środowiska kuilturowego” jako środowi- tem, który tworzą człowiek, przyroda oraz funkcjo- sko kulkturowe gminy Kleszczewo określono zabyt- nalno-przestrzenne, społeczne i techniczne struk- ki architektoniczne ujęte w ewidencji WWKZ, obiek- tury. Wobec tego polityka przestrzenna powinna ty wpisane do rejestru zabytków, parki i założenia odnosić się do czterech podstawowych płaszczyzn dworsko-parkowe wg. wykazu WWKZ, cmentarze zrównoważonego rozwoju, tworzących główne ele- oraz zabytki ujęte w ewidencji stanowisk archeolo- menty struktury przestrzennej gminy (środowiska gicznych.. Określono także zasady, które muszą być mieszkaniowego i wizerunku (klimatu) gminy, bazy respektowane (zakaz wydzielania nowych działek miejsc pracy, sfery wypoczynku i rekreacji, środo- w parkach, stawiania ogrodzeń, budowy nowych wiska przyrodniczego) a działania na rzecz rozwoju obiektów, uzgadnianie prac przy obiektach zabyt- Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego Nr 19 – 1858 – Poz. 586 kowych) W przypadku zabytków archeologicznych §116 wśród elementów tworzących system zieleni ochrona ma polegać na respektowaniu zasady mó- wymieniono min. zieleń parków i cmentarzy. wiącej o tym, że „Wszelkie prace ziemne w obrębie śladów przeszłości historycznej regionu, w tym śla- 4.3. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z MIEJ- dów osadnictwa oraz miejsca występowania zaso- SCOWYCH PLANÓW ZAGOSPODAROWANIA bów archeologicznych winny być prowadzone pod PRZESTRZENNEGO. nadzorem archeologicznym – Konserwatora Zabyt- Zgodnie z Ustawą z dnia 27 marca 2003 r. o pla- ków Archeologicznych Muzeum Archeologicznego nowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. w Poznaniu.” z 2003 r. Nr 80 po.717) większość planów utra- W Rozdziale 6 „Cele rozwoju przestrzennego” §24 ciła ważność w 2004 r. Gmina Kleszczewo jako wśród licznych celów zrównoważonego rozwoju jedna z niewielu jest w całości objęta aktualnym przestrzennego gminy wymieniona została ochrona planem zagospodarowania przestrzennego, który krajobrazu i środowiska kulturowego, a w §25 wy- został uchwalony przez Radę Gminy w Kleszczewie znaczono równorzędne cele i zadania rozwoju ekolo- Uchwałą nr XXXVII/181/2005 z dnia 30.09.2005 r. gicznego – ochronę unikatowych i charakterystycz- W rozdz. I „Uchwalenia ogólne” §3 „Szczegól- nych cech naturalnych środowiska przyrodniczego ne warunki zagospodarowania wynikające z po- przyrodniczego tym drzewostanów parkowych. trzeb środowiska kulturowego” zostały wymienione W Rozdziale 7 „Zadania ponadlokalne” w §28 obiekty zabytkowe wpisane do rejestru zabytków, wśród zadań ponadlokalnych służących realizacji określono warunki ochrony obiektów zabytkowych celów publicznych, z zakresu usług ponadlokalnych (zachowanie i restauracja pałaców i zabudowy pod- i dóbr kultury materialnej wymieniono ochronę i worskiej, restauracja i rekonstrukcja elementów za- renowację zabytków, zinwentaryzowanie obsza- bytkowych układu terenu, osi kompozycyjnych i wi- rów i obiektów stanowiących elementy tożsamości dokowych, zachowanie i konserwacja starodrzewu, kulturowej gminy oraz opracowanie programu ich usunięcie elementów zniekształcających kompozy- wykorzystania a z zakresu ochrony przyrody obję- cję terenu, zakaz lokalizowania na terenie założeń cie ochroną konserwatorską drzewostanów parko- i w ich otoczeniu inwestycji o charakterze uciążli- wych. wym, ochrona form budowli zabytkowych, ścisłe W Części 3: „Tereny chronione na podstawie przestrzeganie wytycznych konserwatorskich). Po- przepisów szczegółowych” w Rozdziale 8 „Ochrona dano spis obiektów zabytkowych występujących zasobów przyrodniczych” w §29 wymieniono kra- na terenie gminy wpisanych do rejestru i ujętych w jobrazowe parki podworskie podlegające ochronie ewidencji konserwatorskiej. W pkt 4 wprowadzono konserwatorskiej (we wsiach: Gowarzewo, Klesz- zapis„Z racji występowania dużej liczby stanowisk czewo, Komorniki, Krerowo, Nagradowice, Poklatki, archeologicznych w liczbie 210 na terenie gminy Śródka i Tulce). W Rozdziale 9 „Ochrona dóbr kul- oraz z uwagi, że zasięg stanowisk archeologicznych tury” w §32 wymienione zostały obiekty podlegają- wyznaczonych na podstawie badań powierzchnio- ce ochronie na zasadach określonych w ustawie o wych nie zawsze zgodny jest z ich rzeczywistym ochronie dóbr kultury i muzeach z dnia 15.02.1962 zasięgiem, przed przystąpieniem do prac ziemnych r.. należy uzyskać opinię Wojewódzkiego Konserwato- - obiekty architektury znajdujące się w rejestrze ra Zabytków Archeologicznych (opinia Wojewódz- Wielkopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Za- kiego Konserwatora Zabytków Archeologicznych w bytków w Poznaniu, Poznaniu)” - obiekty, które znajdują się w ewidencji Wielko- W §5 „Komunikacja. Linie rozgraniczające ulic i polskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków dróg publicznych” w pkt 11 ujęto zapis o koniecz- w Poznaniu, ności uzgadniania z WWKZ przebudowy lub moder- - parki (wg wykazu Wielkopolskiego Wojewódz- nizacji dróg zlokalizowanych w granicach stanowisk kiego Konserwatora Zabytków w Poznaniu), archeologicznych. - cmentarze (wg wykazu Wielkopolskiego Woje- 2) UCHWAŁA Nr XIX/117/2008 Rady Gminy w wódzkiego Konserwatora Zabytków w Poznaniu). Kleszczewie z dnia 30 września 2008 r. w sprawie: W §33 ochronie polegającej na pielęgnacji i uzu- uchwalenia zmiany miejscowego planu zagospoda- pełnianiu drzewostanu, podtrzymywaniu składu ga- rowania przestrzennego Gminy Kleszczewo w miej- tunkowego, zachowaniu układów alejek – podlegają scowości Gowarzewo historyczne układy zieleni położone na terenie gmi- dla ochrony dziedzictwa archeologicznego w tek- ny. ście uchwały, w I „Ustalenia wstępne” §1 pkt 8 W części 5 „Struktura osiedleńcza – funkcje gmi- wprowadzono zapis: „Dla ochrony archeologiczne- ny” w Rozdziale 18 „Turystyka i wypoczynek” w go dziedzictwa kulturowego ustala się obowiązek §88 określono, iż wszelka działalność turystyczna i uzgadniania z WUOZ w Poznaniu inwestycji związa- wypoczynkowa musi być podporządkowana zacho- nych z zagospodarowaniem i zabudowaniem terenu waniu wartości środowiska przyrodniczego i histo- a wymagających prac ziemnych, celem ustalenia ryczno-kulturowego. W części 6 „Organizacja prze- obowiązującego inwestora zakresu badań archeolo- strzeni gminy” w rozdziale 23 „System zieleni” w gicznych” Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego Nr 19 – 1859 – Poz. 586

na załączniku graficznym oznaczono: „zasięg ze- 5. CELE GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD widencjonowanych stanowisk archeologicznych” ZABYTKAMI. 4.4. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z Opracowanie Gminnego Programu Opieki nad Za- OCHRONY PRZYRODY I RÓWNOWAGI EKOLO- bytkami Gminy Kleszczewo ma na celu poprawę GICZNEJ stanu zachowania lokalnego dziedzictwa kulturo- Gmina Kleszczewo położona jest poza układem wego w oparciu o istniejące instrumenty prawne i obszarów węzłowych i korytarzy ekologicznych sys- działania ochronne temu obszarów chronionych. Jedyny obszar chro- Poniższe cele wynikają z art. 87 ustawy z dnia niony to dolina Michałówki, która jest częścią wiel- 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad koprzestrzennego systemu obszarów chronionych zabytkami: województwa (WSOCH). Intensywna eksploatacja - włączenie problemów ochrony zabytków do sys- związana z działalnością człowieka doprowadziła do temu zadań strategicznych, wynikających z koncep- wylesienia tych terenów. Naturalne zespoły roślin- cji przestrzennego zagospodarowania kraju i gminy ne zajmują 6% obszaru gminy. Przeważa roślinność - uwzględnienie uwarunkowań ochrony zabytków, urządzona, szczególnie XIX w. parki dworskie, pała- w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa arche- cowe, starodrzew zachowany w pobliżu kościołów ologicznego, łącznie z uwarunkowaniami ochrony i na cmentarzach. przyrody i równowagi ekologicznej, Na terenie gminy zachowanych jest 8 parków - zahamowanie procesów degradacji zabytków i podworskich o założeniach krajobrazowych z za- doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania, chowanym starodrzewem gł. z lip drobnolistnych i - wyeksponowanie poszczególnych zabytków szerokolistnych, kasztanowców, klonów, jesionów oraz walorów krajobrazu kulturowego, i modrzewi oraz gatunki rzadkie dęby szypułkowe, - podejmowanie działań zwiększających atrak- wiązy, białodrzew, klon srebrzysty. Spośród 8 par- cyjność zabytków dla potrzeb społecznych, tury- ków 6 jest wpisanych do rejestru zabytków. Są to stycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw parki w Gowarzewie, Kleszczewie, Komornikach, sprzyjających wzrostowi środków finansowych na Krerowie, Nagradowicach, Tulcach. Pozostałe 2 opiekę nad zabytkami, nie wpisane do rejestru znajdują się w Poklatkach - określenie warunków współpracy z właścicielami i Śródce. zabytków, eliminując sytuacje konfliktowe związa- Na terenie gminy znajdują się 2 pomniki przyrody ne z wykorzystaniem zabytków, rosnące w Śródce: - podejmowanie przedsięwzięć umożliwiających - kasztanowiec zwyczajny o obwodzie (w pierśni- tworzenie miejsc pracy związanych z opieką nad za- cy) 370 cm.- nr 647 bytkami - klon o obwodzie 350 cm-. nr 648 Wzdłuż głównych dróg w gminie istnieją fragmen- 6. KIERUNKI DZIAŁAŃ DLA REALIZACJI GMIN- ty szpalerów drzew, które ze względów krajobrazo- NEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI. wych i przyrodniczych powinny zostać zachowane. 6.1.1. Sporządzenie gminnej ewidencji zabytków Korzystne byłoby również wprowadzenie nasadzeń nieruchomych. uzupełniających istniejące już ciągi drzew oraz cał- - wykonanie gminnej ewidencji zabytków nieru- kiem nowych przy śródpolnych drogach. chomych w formie kart obiektów, - systematyczna weryfikacja gminnej ewidencji 4.5. UWARUNKOWANIA WEWNĘTRZNE OCHRO- zabytków – przeprowadzanie przeglądów w terenie NY ZABYTKÓW ARCHEOLOGICZNYCH oraz uzupełnianie kart obiektów o uzyskane dane Przy sporządzaniu dokumentów planistycznych i dokumentację fotograficzną, wprowadzanie zmian należy respektować strefy ochrony stanowisk ar- dot. rozbiórek, modernizacji, remontów oraz zmian cheologicznych i wynikające z tego zalecenia kon- dotyczących stosunków własnościowych, serwatorskie. Wiąże się to z również z koniecznością - sporządzenie mapy dziedzictwa kulturowego wprowadzenie zapisu zapewniającego prawidłową gminy z naniesioną lokalizacją obiektów i obszarów ochronę archeologicznego dziedzictwa kulturowego chronionych, w stosunku do tych stref oraz obszarów chronio- (Wpis zabytków nieruchomych do gminnej ewi- nych tj. układów urbanistycznych, ruralistycznych, dencji sam w sobie nie stanowi formy ich ochrony, założeń pałacowo-parkowych, cmentarzy, obiektów jednak stanowi podstawę do objęcia tych zabytków wpisanych do rejestru zabytków i ujętych w ewi- ochroną w formie zapisu w studium uwarunkowań dencji zabytków: i kierunków zagospodarowania przestrzennego „Prace inwestycyjne, w tym ziemne związane z oraz w miejscowym planie zagospodarowania prze- budownictwem i zagospodarowaniem terenu, w ob- strzennego) rębie obszarów chronionych i stref występowania 6.1.2. Sporządzenie gminnej ewidencji zabytków stanowisk archeologicznych, wymagają uzgodnie- archeologicznych. nia z WUOZ, który określi warunki realizacji inwe- - wykonanie gminnej ewidencji zabytków arche- stycji.” ologicznych w formie kart zespołu stanowisk arche- ologicznych Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego Nr 19 – 1860 – Poz. 586

- sporządzenie elektronicznej systematycznie ak- bytków i dziedzictwa tualizowanej bazy informacji o stanowiskach arche- - popularyzacja tematyki poprzez publikację mate- ologicznych wpisanych do rejestru zabytków i sta- riałów dotyczących ochrony zabytków i opieki nad nowiskach archeologicznych wytypowanych, zabytkami w prasie lokalnej i na stronie internetowej - uzupełnianie i weryfikowanie istniejącej ewiden- gminy, włączanie poprzez media środowiska lokal- cji zabytków archeologicznych poprzez: włączanie nego do różnorodnych inicjatyw w zakresie ochro- informacji przekazywanych przez WUOZ w Pozna- ny dziedzictwa kulturowego, informowanie mediów niu o sprawach związanych z ochroną zabytków oraz 6.1.3. Udostępnianie i promocja zabytków: o inicjatywach podejmowanych w tym zakresie, - popularyzacja poszczególnych zabytków oraz współpraca z lokalną prasą i ukazywanie obiektów krajobrazu kulturowego poprzez ich wyeksponowa- po przeprowadzeniu prac konserwatorskich nie - rozwój turystyki kulturowej obejmującej szlaki - upowszechnianie wyników badań naukowych za i ścieżki przyrodniczo-kulturowe, pośrednictwem multimediów, wydawnictw nauko- - włączenie się do już istniejących oraz tworze- wych itp. nie tematycznych sieci rowerowych, pieszych, kon- - tworzenie stron internetowych na temat zabyt- nych, samochodowych szlaków turystycznych, co ków i tradycji ma na celu zwiększenie atrakcyjności turystycznej - wspieranie działań sprzyjających szerszemu za- regionu poprzez renowacje i udostępnianie zabyt- angażowaniu się sektora prywatnego w ochronę ków dziedzictwa kulturowego, - współpraca z właścicielami zabytków dla zapew- - wspieranie działalności organizacji społecznych, nienia im należytej opieki, wskazywanie potencjal- pozarządowych i środowisk zajmujących się ochro- nych źródeł finansowania, ną i opieką nad zabytkami - ustalenie z właścicielami obiektów zabytkowych - ustalenie stanu zasobów zabytkowych oraz ich zasad udostępniania obiektów w celach turystycz- znaczenia dla kultury regionu i kraju – zebraniu in- nych i edukacyjnych, formacji o aktualnym stanie zachowania zabytków, - oznakowanie obiektów, udostępnianych w ce- w tym obiektów chronionych, inwentaryzacji tere- lach turystycznych, stanowiących własność gmin- nowej obiektów o cechach zabytkowych, waloryza- ną, prywatną, diecezjalną lub Skarbu Państwa (do cji zabytków i określeniu ich znaczenia dla dziedzic- 2013 r.), twa regionu - opracowanie tablic informacyjnych zawierają- - wykorzystanie ścieżek turystyczno-edukacyj- cych podstawowe dane o obiekcie (do 2013 r.), nych do promocji znajdujących się na nich obiektów - opracowanie elektronicznej mapy turystycznej zabytkowych z naniesionymi i opracowanymi obiektami zabytko- 6.1.5. Włączenie zabytków w procesy gospodar- wymi (do 2013 r.), cze - wydanie mapki z zaznaczonymi obiektami zabyt- - wykorzystanie obiektów zabytkowych do celów kowymi na terenie gminy (do 2013 r.) min. turystycznych; w procesach gospodarczych - sporządzenie aktualnej dokumentacji i oznako- należy uwzględnić kształtowanie przestrzeni kultu- wanie Miejsc Pamięci Narodowej i miejsc upamięt- rowej, w celu zwiększenia atrakcyjności przestrzeni niających wydarzenia historyczne. należy prowadzić działania zmierzające do odtwo- - przygotowanie i oznaczenie szlaków turystycz- rzenia historycznych układów i obszarów ważnych nych, rowerowych, pieszych – utworzenie ścieżek dla kultury regionu i wzmocnienia lokalnej konku- turystyczno-edukacyjnych, włączenie materiałów rencyjności np. rewaloryzacja parku w Kleszczewie informacyjnych o przeszłości i historii miejscowości stanowiącego własność Gminy oraz przywrócenie zlokalizowanych na terenie gminy oraz o zabytkach, mu pierwotnego układu kompozycyjnego celem wy- oznakowanie szlaku i najważniejszych obiektów eksponowania wartości krajobrazowej i historycz- - powstanie tras rowerowych w oparciu o istnieją- nej, cy model gminnych połączeń drogowych, - wpisanie obiektów i obszarów chronionych w 6.1.4. Popularyzacja i edukacja działania gospodarcze gminy podnoszące atrakcyj- - edukacja w zakresie ochrony dziedzictwa kultu- ność jego wizerunku oraz rozwój przedsiębiorczości rowego - włączenie w programy kształcenia szkół - podjęcie działań promocyjnych w celu znalezienia prowadzonych przez gminę (szkoły podstawowe i użytkowników dla zdegradowanych obiektów użyt- gimnazja) elementów wiedzy na ten temat, włącze- kowych w gminie, prowadzenie na oficjalnej stronie nie tematyki ochrony dóbr kultury do zajęć szkol- internetowej oferty inwestycyjnej, uwzględniającej nych – opracowanie z nauczycielami planów zajęć kompleksowe i wariantowe określenia proponowa- z młodzieżą i dziećmi uwzględniających problemy nych funkcji użytkowych obiektów zabytkowych ochrony dziedzictwa kulturowego, przygotowanie - wykorzystanie potencjału kulturowego tury- konspektów oraz pomoc merytoryczna w prowa- stycznego gminy poprzez rozwój działalności agro- dzeniu lekcji dotyczących ochrony dziedzictwa kul- turystycznej, turystyki aktywnej oraz turystyki piel- turowego, wspieranie inicjatyw zmierzających do grzymkowej związanej z funkcjonującym na terenie upowszechnienia wiedzy na temat regionalnych za- gminy sanktuarium maryjnym w Tulcach – zaplano- Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego Nr 19 – 1861 – Poz. 586 wanie polityki promocyjnej nie, wspieranie poczynań właścicieli obiektów za- - zwiększenie absorpcji środków finansowych UE bytkowych w działaniach związanych z właściwym i innych grantów użytkowaniem i utrzymaniem zabytków 6.1.6. Aktywizacja społeczności lokalnych na - budowa ścieżek turystycznych -planuje się dal- rzecz opieki nad zabytkami szą współpracę z innymi gminami regionu w celu w celu poprawy stanu zasobów dziedzictwa kul- włączenia zabytków z gminy do już istniejących turowego regionu należy podjąć działania w zakre- szlaków stanowiących trasy wycieczek krajoznaw- sie stałego podnoszenia świadomości społecznej czych, w celu promocji obiektów i regionu np. poprzez zwiększanie atrakcyjności zabytków dla po- Transwielkopolskiej Trasy Rowerowej i Szlaku Ro- trzeb społecznych, turystycznych i edukacyjnych, mańskiego - rozwój tożsamości regionalnej poprzez inwenta- - w przypadku obiektów stanowiących własność ryzację zabytków regionu, infrastruktury zapewnia- Gminy: jącej jego bezpieczeństwo, propagowanie go wśród park w Kleszczewie- planuje się do roku 2012 mieszkańców, wykonanie prac rewaloryzacyjnych na terenie par- - zachowanie i wyeksponowanie unikalnych war- ku stanowiącego własność Gminy, mających na tości historycznych i artystycznych zabytków o celu wyeksponowanie wartości krajobrazowej i hi- dużym znaczeniu dla społeczności lokalnej,- aktywi- storycznej. Prace pielęgnacyjne oraz sanitarne pro- zacja gospodarcza regionu poprzez podejmowanie wadzone są na bieżąco. Zostaną podjęte działania przedsięwzięć umożliwiających tworzenie miejsc zmierzające przywrócenia pierwotnego układu kom- pracy związanych z opieką nad zabytkami, pozycyjnego zgodnie z zaopiniowanym pozytywnie - przygotowanie kompleksowej i łatwo dostępnej przez WWKZ „Koncepcją rewaloryzacji zabytkowe- informacji o ofercie turystyczno-kulturowej regionu, go parku dworskiego w Kleszczewie” Piotra Wila- w tym bazy danych ofert,- podniesienie świadomo- nowskiego ści społeczeństwa do wagi ochrony dziedzictwa kul- park w Gowarzewie - prowadzone są bieżące pra- turowego ce porządkowe oraz sanitarne zieleni parkowej, - dostęp do informacji o zabytkach - uwzględnienie dziedzictwa kulturowego przy - ustanowienie skutecznych zasad interwencyj- sporządzaniu dokumentów planistycznych nych robót zabezpieczających, podejmowanych w przypadku zagrożenia zabytkowej substancji oraz 8. INSTRUMENTARIUM REALIZACJI GMINNEGO skutecznej egzekucji zwrotu poniesionych kosztów PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI OKREŚLONE - realizacja zasad partnerstwa publiczno-prywat- PRZEZ GMINE nego w sferze adaptacji zabytków do nowych funk- Gmina w odniesieniu do obiektów wpisanych cji, do rejestru może korzystać z Ustawy o podatkach - ochrona dawnych cmentarzy jako miejsc pamięci i opłatach lokalnych (Dz.U. z 12 stycznia 1991 r) oraz istotnych skupiska zieleni na obszarach wiej- zwalniającej z opodatkowania obiekty użytkowa- skich ne i remontowane w sposób właściwy, zgodnie ze wskazaniami konserwatorskimi. 7. OKREŚLENIE SPOSOBU REALIZACJI POSZCZE- Rada Gminy Kleszczewo corocznie w uchwale GÓLNYCH CELÓW GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI budżetowej określi wysokość środków przeznaczo- NAD ZABYTKAMI nych na: Władze gminy Kleszczewo w latach 2010-2013 sporządzenie ewidencji, inwentaryzacji, oznako- przewidują: wania obiektów zabytkowych - zagospodarowanie turystyczne gminy – uatrak- edukację, cyjnienie oferty turystycznej przez inwestycje- re- promocje zabytków, mont i oznaczenie obiektów o charakterze histo- dotacje na prace konserwatorskie, restauratorskie rycznym i przyrodniczym, inwentaryzacja obiektów lub roboty budowlane przy obiektach wpisanych do zabytkowych pomników przyrody, budowa ścieżki rejestru zabytków oraz prace rewitalizacyjne na te- rowerowej, renie zabytkowego parku w Kleszczewie stanowią- - gmina planuje współpracę z instytucjami wpro- cego własność gminy, wadzającymi dodatkowe oznakowania na drogach Koordynacje prac związanych z realizacją poszcze- gminnych, powiatowych i wojewódzkich w celu gólnych zadań wynikających z ustaleń, ,Gminnego ułatwienia dojazdu do obiektów zabytkowych z te- Programu opieki nad zabytkami” w ramach organi- renu gminy Kleszczewo, zacyjnych Urzędu Gminy Kleszczewo, powierzono - odnośnie obiektów nie będących własnością Referatowi ds. Infrastruktury Komunalnej i Budow- gminy przewiduje się prowadzenie działań pośred- nictwa.. nich wynikających z ustawy oraz polityki prowadzo- nej przez Gminie takich jak: określanie i stwarzanie, 9. MONITORING DZIAŁANIA GMINNEGO PRO- przy sporządzaniu dokumentów planistycznych, GRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI – FORMA OR- warunków sprzyjających właściwemu wykorzysta- GANIZACYJNO-INSTYTUCJONALNA OKREŚLONA niu zabytków oraz zachowaniu ich w dobrym sta- PRZEZ GMINĘ. Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego Nr 19 – 1862 – Poz. 586, 587

Proces osiągania celów Programu opieki nad za- poprzez fundusze strukturalne (FS) utworzone w bytkami będzie monitorowany przez wyznaczoną celu wyrównywania poziomu rozwoju regionów (z osobę odpowiedzialną za koordynacje prac. Monito- funduszy strukturalnych znaczenie dla możliwości ring prowadzony będzie poprzez analizę stopnia ich finansowania sfery ochrony i opieki nad zabytkami realizacji. Analiza ta będzie dokonywana każdorazo- do 2006 roku miały: wo po upływie 2 lat funkcjonowania i zakończona Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego(ERDF), raportem przedkładanym Radzie Gminy. W miarę Europejski Fundusz Społeczny (ESF), rozwoju systemu monitorowania przewiduje się we- Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnych ryfikację sposobu tejże oceny. (EAGGF), W roku 2012 rozpoczęte zostaną przygotowania Dofinansowanie z tych funduszy w przypadku nie- do opracowania i przyjęcia w roku 2014 Gminne- których działań możliwe było do 2008 roku. go Programu Opieki nad zabytkami na lata 2014 Przewiduje się zarówno pozyskiwanie środków –2017. pozabudżetowych na odnowę zabytków, których właścicielem jest gmina, jak i pomoc właścicielom 10. NIEKTÓRE ZEWNĘTRZNE ŹRÓDŁA FINANSO- zabytków w pozyskiwaniu środków zewnętrznych WANIA GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZA- (strukturalnych, z budżetu państwa, z fundacji) oraz BYTKAMI OKREŚLONE PRZEZ GMINĘ. przygotowanie właścicieli i dysponentów obiektów W ramach pozyskiwania środków zewnętrznych zabytkowych do absorpcji programowych funduszy na prowadzenie prac konserwatorskich, restaurator- Wspólnoty Europejskiej poprzez dysponowanie ak- skich i rewitalizujących zabytków gmina na bieżąco tualnymi informacjami o możliwościach starania się monitorować będzie ogłaszane Programy Pomoco- o środki pozabudżetowe na dofinansowanie prac we z funduszy rządowych i pozarządowych oraz konserwatorskich przy obiektach zabytkowych. Projekty Unijne pomocne w uzyskaniu dotacji ce- Rozważana jest także możliwości dofinansowa- lowych. Unia Europejska finansuje sferę kultury, w nia z budżetu gminy (poprzez podjęcie stosownych tym ochronę zabytków w ramach celowych progra- uchwał) prac remontowych prowadzonych przez mów wspólnotowych (adresowany bezpośrednio do właścicieli obiektów zabytkowych posiadających in- sektora kultury był np. Program Kultura 2000) oraz dywidualny wpis do rejestru zabytków.

587

UCHWAŁA Nr XXXI/195/09 RADY GMINY I MIASTA ODOLANÓW

z dnia 26 listopada 2009 r.

w sprawie przyjęcia „Gminnego Programu opieki nad zabytkami dla Gminy i Miasta Odolanów na lata 2009 – 2013” Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 15 ustawy z dnia §2. Wykonanie uchwały powierza się Burmistrzo- 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. wi Gminy i Miasta. 2001, Nr 142, poz. 1591 ze zm.) w związku z art. §3. Uchwała wchodzi w życie po upływie 14 dni 87 ust 3 i 4 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochro- od ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym Wojewódz- nie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. 2003, twa Wielkopolskiego Nr 162, poz. 1568 ze zm.) Rada Gminy i Miasta Odolanów uchwala co następuje: Przewodniczący Rady Gminy i Miasta Odolanów §1. Przyjmuje się do realizacji „Program Opieki (-) mgr Jan Prokop nad Zabytkami Gminy i Miasta Odolanów na lata 2009 – 2013” stanowiący załącznik do Uchwały.