Program Opieki Nad Zabytkami Gminy Morawica 2010-2014
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY MORAWICA 2010-2014 Autor opracowania : Jan Szuli ński Współpraca: Margerita Szuli ńska ARTECA STUDIO ARCHITEKTURY arch. Jan Szuliński tel. 501 061 160 e-mail: [email protected] www.arteca.pl SIERPIE Ń 2010 1 SPIS TRE ŚCI 1. Wst ęp. Podstawy prawne i główne cele gminnego programu opieki nad zabytkami 2. Uwarunkowania zewn ętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego 2.1. Strategiczne cele pa ństwa w zakresie ochrony zabytków i opieki nad za- bytkami 2.1.1. Krajowy program opieki nad zabytkami 2.1.2. Narodowa strategia kultury na lata 2004-2020 2.2. Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami wyko- nanymi na poziomie województwa i powiatu 2.2.1. Gminny program opieki nad zabytkami a Strategia Rozwoju Woje- wództwa Świ ętokrzyskiego do 2020 r. 2.2.2. Gminny program opieki nad zabytkami a Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Świ ętokrzyskiego 2.2.3. Program opieki nad zabytkami w województwie świ ętokrzyskim 2007-2011 3. Uwarunkowania wewn ętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego 4. Charakterystyka zasobów i analiza stanu dziedzictwa kulturowego gminy Morawica 4.1. Zarys historii obszaru gminy 4.2. Krajobraz kulturowy 5. Ochrona zabytków na terenie gminy. Stan prawny 5.1. Rejestr zabytków. Zabytki nieruchome 5.2. Gminna Ewidencja Zabytków 5.3. Rejestr zabytków. Zabytki ruchome 5.4. Wykaz zabytków ruchomych istotnych dla krajobrazu kulturowego 5.5. Zabytki archeologiczne 5.6. System ochrony krajobrazu kulturowego gminy w dokumentach prawa miejscowego 6. Ocena szans i zagro Ŝeń dla środowiska kulturowego gminy Morawica 7. Zało Ŝenia programowe programu opieki nad zabytkami 7.1. Główne cele polityki gminnej zwi ązane z ochron ą zabytków 7.2. Program działa ń zwi ązanych z ochron ą zabytków le Ŝą cych na terenie gminy 7.2.1. Działania w zakresie planowania przestrzennego oraz gospodarce nieruchomo ściami 7.2.2. Działania informacyjne, popularyzacyjne i edukacyjne zwi ązane z ochron ą zabytków gminy i walorów krajobrazu kulturowego 8. Aneks 1. Uwarunkowania prawne ochrony i opieki nad zabytkami w Pol- sce. Struktura ustawodawca 9. Aneks 2. Park kulturowy 10. Aneks 3. Fotografie 2 1. Wst ęp. Podstawy prawne i główne cele gminnego programu opieki nad zabytkami Program opieki nad zabytkami gminy Morawica 2010-2014 w powi ązaniu z do- kumentami prawa miejscowego stanowi instrument koordynacyjny do działa ń samo- rz ądowych zwi ązanych z ochron ą dziedzictwa kulturowego. Podstaw ę prawn ą gmin- nego programu opieki nad zabytkami stanowi ą nast ępuj ące przepisy ustawowe: a. Art. 87 Ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad za- bytkami (Dz. U. z 2003 r. Nr 162, poz. 1568), w my śl którego wójt sporz ądza na okres 4 lat gminny program opieki nad zabytkami podlegaj ący uchwaleniu przez rad ę gminy po uzyskaniu opinii wojewódzkiego konserwatora zabyt- ków. Gminny program opieki nad zabytkami ogłaszany jest w wojewódzkim dzienniku urz ędowym, a z jego realizacji wójt sporz ądza co 2 lata sprawoz- danie, które przedstawia radzie gminy b. Art. 7, ust. 1, pkt. 9 Ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorz ądzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591, z pó źniejszymi zmianami) zgodnie z któ- rym wykonywanie zada ń w zakresie kultury i ochrony zabytków jest ustawo- wym zadaniem samorz ądów. W szczególno ści zadania te obejmuj ą sprawy m.in. ładu przestrzennego, kultury, oraz ochrony zabytków i opieki nad za- bytkami. Opracowanie powstało na zlecenie Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, zgodnie z Umow ą nr 153/10.MSAP z dn. 07.06.2010, w ramach projektu „ Podnie- sienie jako ści działania urz ędów i usług dla mieszka ńców poprzez wdro Ŝenie zaktu- alizowanej Metody PRI w gminach i powiatach”. Przyj ęte zało Ŝenia struktury i formy opracowania opieraj ą si ę na wytycznych re- komendowanych przez Krajowy O środek Bada ń i Dokumentacji Zabytków – Gminny program opieki nad zabytkami. Poradnik Metodyczny . Z uwagi na stosunkowo skromne zasoby obiektów zabytkowych na terenie gminy niniejsze opracowanie wy- konano przed przygotowaniem i zatwierdzeniem aktualnej gminnej ewidencji zabyt- ków, przeprowadzaj ąc jednak wst ępn ą weryfikacj ę istniej ących zasobów. Opraco- wanie jednocze śnie zakłada wykonanie gminnej ewidencji zabytków jako jeden z elementów programu. Podstaw ą merytoryczn ą dla warstwy dokumentacyjnej zwi ązanej z histori ą i dziedzictwem kulturowym na terenie gminy Morawica są artykuły zawarte w mono- grafii gminy wydanym w 2003 r. z inicjatywy Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Morawic- kiej i przy wsparciu gminy - Morawica. Szkic do portretu gminy oraz istniej ące wcze- śniejsze dokumentacje obiektów zabytkowych (białe karty, ewidencje parkowe, spi- sy obiektów zabytkowych). Konsultacje merytoryczne i uzgodnienia przeprowadzo- ne były z pracownikami WUOZ w Kielcach: Urszulą Ciosek (zespoły dworskie i pa- łacowe), Olgierdem Chojnackim (rejestr zabytków i wojewódzka ewidencja zabyt- ków) i Andrzejem Przychodnim (Archeologia). 3 Główne cele gminnego programu opieki nad zabytkami wyznacza Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami: - wł ączenie problemów ochrony zabytków do systemu zada ń strategicznych, wynika- jących z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju - uwzgl ędnienie uwarunkowa ń ochrony zabytków, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego ł ącznie z uwarunkowaniami wynikaj ącymi z ochrony przyrody i równowagi ekologicznej - zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania - wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego - podejmowanie działa ń zwi ększaj ących atrakcyjno ść zabytków dla potrzeb społecz- nych, turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjaj ących wzrosto- wi środków finansowych na opiek ę nad zabytkami - okre ślenie warunków współpracy z wła ścicielami zabytków, eliminuj ących sytuacje konfliktowe zwi ązane z wykorzystaniem zabytków - podejmowanie przedsi ęwzi ęć umo Ŝliwiaj ących tworzenie miejsc pracy zwi ązanych z opiek ą nad zabytkami. Szczegółowe uwarunkowania formalno-prawne wynikaj ące z Ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami zawiera Aneks 1. 2. Uwarunkowania zewn ętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego 2.1. Strategiczne cele pa ństwa w zakresie ochrony zabytków i opieki nad za- bytkami 2.1.1. Krajowy program opieki nad zabytkami Opracowanie krajowego programu opieki nad zabytkami jest ustawowym obowi ązkiem Ministra Kultury. Program ma okre śli ć cele i kierunki działa ń organów i jednostek administracji publicznej oraz zadania w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, warunki i sposób finansowania planowanych działa ń, a tak Ŝe harmo- nogram planowanych realizacji. Do czasu zako ńczenia prac nad Programem opieki nad zabytkami gminy Morawica 2010-2014 nie uko ńczono prac nad programem kra- jowym, przyjmuj ąc jednak Ŝe poni Ŝej przedstawione zało Ŝenia, które b ędą wchodziły w jego zakres: 1. Sfera ochrony zabytków dotycz ąca post ępowania konserwatorów, pracowni- ków urz ędów, restauratorów dzieł sztuki, architektów, urbanistów, archeolo- gów, wła ścicieli i uŜytkowników obiektów zabytkowych w której wskazano sie- dem podstawowych zasad konserwatorskich: • zasady primum non nocere , 4 • zasady maksymalnego poszanowania oryginalnej substancji zabytku i wszyst- kich jego warto ści (materialnych i niematerialnych), • zasady minimalnej niezb ędnej ingerencji (powstrzymywania si ę od działa ń niekoniecznych), • zasady, zgodnie z któr ą usuwa ć nale Ŝy to (i tylko to), co na oryginał działa niszcz ąco, • zasady czytelno ści i odró Ŝnialno ści ingerencji, • zasady odwracalno ści metod i materiałów, • zasady wykonywania wszelkich prac zgodnie z najlepsz ą wiedz ą i na najwy Ŝ- szym poziomie. 2. Uwarunkowania dotycz ące ochrony i opieki nad zabytkami: • okre ślenie stanu zabytków ruchomych i nieruchomych, zabytków ar- cheologicznych i techniki, a tak Ŝe ocena i stan krajowych zasobów pomników historii i obiektów wpisanych na list ę światowego dziedzic- twa • ocena stanu słu Ŝb zwi ązanych z ochron ą i opiek ą nad zabytkami, sta- nu uregulowa ń prawnych, organizacyjnych i finansowych 3. Działania o charakterze systemowym: • powi ązanie ochrony zabytków z polityk ą ekologiczn ą, ochrony przyro- dy, polityk ą przestrzenn ą, celn ą i polityk ą bezpiecze ństwa pa ństwa • przygotowanie strategii i głównych zało Ŝeń ochrony dziedzictwa kultu- rowego w Polsce oraz wprowadzenie jej do polityk sektorowych 4. System finansowania: • stworzenie sprawnego systemu finansowania ochrony i opieki konser- watorskiej 5. Dokumentowanie, monitorowanie i standaryzacja metod działania. Ujednolice- nie metod działa ń profilaktycznych, konserwatorskich, restauratorskich i ochronnych 6. Kształcenie i edukacja, kształcenie specjalistyczne, podyplomowe i system uznawalno ści wykształcenia, edukacja społecze ństwa, edukacja wła ścicieli i uŜytkowników 7. Współpraca mi ędzynarodowa 2.1.2. Narodowa Strategia Kultury na lata 2004-2020 Przyj ęta w 2004 roku Narodowa Strategia Kultury na lata 2004-2013 , a na- st ępnie jej przedłu Ŝenie zawarte w dokumencie Uzupełnienie Narodowej Strategii Kultury na lata 2004-2020 stanowi ą rz ądowe dokumenty tworz ące ogólne ramy dla polityki kulturalnej pa ństwa funkcjonuj ącej w warunkach rynkowych, której głównym celem jest działanie na rzecz zrównowa Ŝonego rozwoju kulturalnego regionów w Polsce. Dokumentem wdro Ŝeniowym w sferze dziedzictwa materialnego jest Naro- 5 dowy Program Kultury – Ochrona Zabytków i Dziedzictwa Kulturowego . W jego ra- mach przyj ęto nast ępuj ące priorytety