STRATEGIA ROZWOJU GMINY MILANÓW NA LATA 2007-2015

MILANÓW 2007 2

3

Spis tre ści

Wst ęp ...... 5

1. Diagnoza stanu wyj ściowego ...... 7

1.1. Analiza uwarunkowa ń zewn ętrznych rozwoju gminy ...... 7

1.2. Analiza uwarunkowa ń wewn ętrznych gminy ...... 10

2.2.1. Rys historyczny oraz ogólne informacje o gminie...... 10

2.2.2. Przestrze ń i środowisko ...... 11

Układ osadniczy...... 11

Walory przyrodnicze ...... 12

Walory kulturowe...... 13

2.2.3. Społecze ństwo...... 14

Demografia...... 14

Wiek i struktura wykształcenia mieszka ńców ...... 15

Gospodarstwa domowe oraz źródła ich utrzymania...... 17

Warunki mieszkaniowe...... 17

Lokalny rynek pracy...... 18

Poziom bezrobocia i jego struktura...... 20

2.2.4. Gospodarka ...... 20

Sektor rolniczy ...... 20

Sektor pozarolniczy ...... 24

Rozwój sektora turystyki...... 26

2.2.5. Infrastruktura techniczna...... 27

Infrastruktura transportowa i komunikacyjna...... 27

Gospodarka wodno-ściekowa...... 28

Gospodarka odpadami komunalnymi ...... 30

Infrastruktura elektroenergetyczna i gazowA...... 31

Infrastruktura telekomunikacyjna...... 31

4

2.2.6. Infrastruktura społeczna...... 32

Infrastruktura edukacyjna...... 32

Infrastruktura sportowa ...... 33

Infrastruktura kultury...... 33

Infrastruktura ochrony zdrowia i opieki społecznej ...... 34

2.2.7. Jako ść rz ądzenia w gminie...... 35

Analiza zdolno ści inwestycyjnej gminy...... 35

Jako ść kapitału społecznego gminie ...... 37

Praktyka planowania strategicznego i promowania gminy...... 38

2.3. Analiza SWOT...... 39

3. Wizja strategicznego rozwoju gminy...... 40

Przyj ęta logika strategicznych działa ń...... 40

Po żą dany stan rozwoju gminy...... 42

4. Misja oraz cele strategii...... 42

Misja strategii...... 42

Cele strategii...... 43

Główne kierunki działa ń w ramach celów operacyjnych ...... 45

5. System wdra żania i finansowania strategii ...... 53

Główne instytucje i podmioty zaanga żowane we wdra żanie strategii ...... 53

Środki niezb ędne na realizacj ę strategii ...... 54

Źródła finansowania strategii...... 55

6. System monitorowania i oceny realizacji strategii...... 56

7. Zał ącznik 1: Podsumowanie rezultatów procesu konsultacji społecznych ...... 58

8. Zał ącznik 2: Wieloletni Plan Inwestycyjny na lata 2008-2010...... 62

5

WST ĘP

Strategia rozwoju gminy jest kluczowym elementem planowania rozwoju lokalnego. Jest to dokument, którego celem jest wskazanie wizji oraz strategicznych kierunków rozwoju gminy. Strategia jest podstawowym instrumentem długofalowego zarz ądzania gmin ą. Pozwala na zapewnienie ci ągło ści i trwało ści w poczynaniach władz gminy, niezale żnie od zmieniaj ących si ę uwarunkowa ń politycznych. Strategia umo żliwia równie ż efektywne gospodarowanie własnymi, zwykle ograniczonymi zasobami gminy, takimi jak środowisko przyrodnicze, zasoby ludzkie, infrastruktura czy te ż środki finansowe.

Dobrze zorganizowany proces opracowania strategii umo żliwia zaanga żowanie władz lokalnych oraz mieszka ńców w planowanie swojej przyszło ści. Uwzgl ędnienie zgłaszanych opinii i pomysłów pozwala na wypracowanie strategii, z któr ą w du żym stopniu b ędzie identyfikowała si ę społeczno ść lokalna. Uto żsamianie si ę władz i mieszka ńców gminy z opracowan ą strategi ą stanowi niezb ędny warunek jej skutecznej realizacji.

Konieczno ść posiadania aktualnej strategii rozwoju gminy podyktowana jest nie tylko wzgl ędami praktycznymi „dobrego rz ądzenia”, ale równie ż wynika z uregulowa ń prawnych, zawartych mi ędzy innymi w ustawie o samorz ądzie gminnym czy te ż ustawie o zasadach prowadzenia polityki rozwoju, w której strategie gmin i powiatów zostały zaliczone – obok strategii rozwoju kraju, strategii sektorowych oraz strategii wojewódzkich – do kluczowych dokumentów planistycznych, na podstawie których powinna by ć prowadzona polityka rozwoju kraju 1. Strategia rozwoju gminy stanowi równie ż formaln ą podstaw ę do przygotowania i oceny wniosków o finansowanie zada ń ze źródeł zewn ętrznych (krajowych i zagranicznych). Na przykład jednym z warunków ubiegania si ę o środki z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Lubelskiego na lata 2007-13 jest posiadanie aktualnej strategii rozwoju lokalnego wraz z wynikaj ącym z niej wieloletnim planem inwestycyjnym 2.

Zało żono, że zaktualizowana strategia b ędzie dokumentem średniookresowym, a okres jej realizacji przypadnie na lata 2007-2015. Przyj ęcie takiego horyzontu czasowego jest zgodne z zaleceniami planistycznymi oraz pozwala na dostosowanie strategii do wymogów wynikaj ących z obowi ązuj ącej perspektywy finansowej Unii Europejskiej 2007-2013. Z uwagi na do ść długi okres obowi ązywania strategii, przyj ęto, że musi to by ć dokument uniwersalny, koncentruj ący si ę na rozwi ązaniu najwa żniejszych problemów rozwojowych gminy i jej mieszkańców.

1 Art. 9 ustawy z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju, Dz. U. Nr 227, poz. 1658 2 Vademecum opracowania strategii rozwoju lokalnego, przyj ęte przez Zarz ąd Województwa Lubelskiego w dniu 1 sierpnia 2007.

6

Znowelizowana strategia składa si ę z trzech zasadniczych cz ęś ci:
diagnozy strategicznej, w której poddano analizie główne obszary rozwoju społeczno-gospodarczego gminy, z uwzgl ędnieniem uwarunkowa ń wewn ętrznych (tj. słabych i mocnych stron gminy) oraz zewn ętrznych (tj. mo żliwych szans i zagro żeń rozwoju gminy),
wizji strategicznej oraz głównych kierunków rozwoju gminy uwzgl ędniaj ących specyfik ę gminy i zewn ętrzne warunki jej funkcjonowania,
systemu realizacyjnego strategii, w tym ram finansowych oraz wykazu projektów kluczowych uj ętych w formie zał ącznika jako Wieloletni Plan Inwestycyjny (WPI).

Przy opracowaniu niniejszej strategii przyj ęto model ekspercko-partycypacyjny, polegaj ący na mo żliwie szerokim udziale władz i społeczno ści lokalnej w pracach nad strategi ą, przy jednoczesnym zaanga żowaniu ekspertów zewn ętrznych, odpowiadaj ących mi ędzy innymi za zorganizowanie procesu konsultacji społecznych oraz przygotowanie ko ńcowej wersji dokumentu.

Prace nad aktualizacj ą strategii trwały nieco ponad cztery miesi ące i obejmowały nast ępuj ące etapy:
analiza obowi ązuj ących w gminie dokumentów o charakterze strategicznym,
przygotowanie diagnozy stanu wyj ściowego, czyli opisu sytuacji społeczno- gospodarczej gminy wraz z elementami analizy strategicznej,
konsultacje społeczne, słu żą ce mi ędzy innymi weryfikacji analizy strategicznej oraz wypracowaniu wizji rozwoju gminy i jej głównych kierunków rozwoju,
identyfikacja kluczowych zada ń i projektów przyczyniaj ących si ę do realizacji strategii,
przygotowanie ostatecznej wersji strategii oraz jej zatwierdzenie przez Rad ę Gminy.

Niniejszy dokument bazuje na dokumentach planistycznych, które z mocy prawa zostały opracowane na przestrzeni ostatnich sze ściu lat. Chodzi tu głównie o dokumenty zwi ązane z ochron ą środowiska (program ochrony środowiska, plan gospodarki odpadami) lub polityk ą społeczn ą (np. strategia rozwi ązywania problemów społecznych).

Wa żnym źródłem informacji były równie ż dane statystyczne, uzyskane głównie z Banku Danych Regionalnych, oraz wyniki Narodowego Spisu Powszechnego z roku 2002. Przy opracowaniu cz ęś ci diagnostycznej wykorzystano równie ż wyniki bada ń ankietowych, przeprowadzonych w trakcie organizowania spotka ń konsultacyjnych.

7

1. DIAGNOZA STANU WYJŚCIOWEGO

Zaprezentowana poni żej diagnoza stanu wyj ściowego obejmuje szczegółow ą analiz ę uwarunkowa ń zewn ętrznych i wewn ętrznych rozwoju gminy. Do czynników zewn ętrznych mog ących w istotny sposób wpłyn ąć na rozwój gminy zaliczono post ępuj ące procesy integracyjne i globalizacyjne w Europie, stosowanie polityk wspólnotowych (w tym polityki rolnej i polityki rozwoju obszarów wiejskich), a tak że takie zjawiska jak rozwój społecze ństwa informacyjnego czy niekorzystnie kształtuj ące si ę trendy demograficzne.

Oceny czynników wewn ętrznych rozwoju gminy dokonano w sze ściu najwa żniejszych obszarach rozwoju społeczno-gospodarczego gminy, zwracaj ąc szczególn ą uwag ę na powi ązanie analizowanych obszarów z przyj ętym w strategii systemem monitorowania. Zbiorcza analiza SWOT jest podsumowaniem przeprowadzonych bada ń analitycznych i stanowi podstaw ę do sformułowania wła ściwej diagnozy strategicznej, która z kolei słu ży do okre ślenia wła ściwej wizji i strategii rozwoju gminy.

1.1. ANALIZA UWARUNKOWA Ń ZEWN ĘTRZNYCH ROZWOJU GMINY

Nale ży przypuszcza ć, że rozwój gminy Milanów, podobnie jak i zdecydowanej wi ększo ści gmin w Polsce, b ędzie mocno uzale żniony od szeregu czynników zewn ętrznych. Niektóre z nich b ędą miały pozytywny wpływ na rozwój gminy, natomiast inne mog ą w sposób istotny przyczyni ć si ę do ograniczenia jej rozwoju. W niniejszej analizie ograniczono si ę do krótkiej charakterystyki kilku najwa żniejszych pozytywnych i negatywnych zjawisk, które w znacz ący sposób mog ą wpłyn ąć na dalszy rozwój gminy. Od u świadomienia sobie znaczenia tych zjawisk zale ży w du żej mierze poprawno ść sformułowania diagnozy i strategicznej wizji rozwoju gminy.

Do głównych czynników zewn ętrznych, mog ących pozytywnie wpłyn ąć na rozwój gminy Milanów, nale ży z pewno ści ą zaliczy ć:

Post ępuj ące procesy integracyjne w Unii Europejskiej , dokonuj ące si ę w wymiarze przestrzennym, społecznym i gospodarczym. Z licznych analiz oceniaj ących mo żliwy wpływ procesów integracyjnych na rozwój Lubelszczyzny wynika, że w dłu ższej perspektywie czasu nale ży spodziewa ć si ę szeregu pozytywnych zjawisk zwi ązanych z modernizacj ą gospodarki i infrastruktury technicznej, napływem inwestycji i nowych technologii, rozwojem nowych form zatrudnienia, a tak że popraw ą poziomu wykształcenia i jako ści życia mieszka ńców regionu. Nale ży mie ć nadziej ę, że równie ż gmina Milanów b ędzie obj ęta cz ęś ci ą pozytywnych procesów rozwojowych zachodz ących na obszarze Polski i województwa lubelskiego.

Transfer do regionu znacznych środków finansowych zwi ązanych z realizacj ą przez Polsk ę programów współfinansowanych z Unii Europejskiej. Szacuje si ę, że w latach 2007-2015 ł ączny napływ środków z UE

8

do województwa lubelskiego mo że wynie ść nawet 5 mld euro. Około 60% tych środków (3 mld euro) b ędzie pochodzi ć z programów realizowanych w ramach unijnej polityki spójno ści, natomiast pozostała kwota (2 mld euro) będzie dost ępna w ramach wdra żania w województwie lubelskim instrumentów Wspólnej Polityki Rolnej (w tym tych zwi ązanych z rozwojem obszarów wiejskich i płatno ściami bezpo średnimi dla rolników). Od wielko ści i efektywno ści wykorzystania tych środków zale żał b ędzie mi ędzy innymi rozwój społeczno ści lokalnych, w tym równie ż mieszka ńców gminy Milanów.

Rozwój społecze ństwa informacyjnego i mo żliwo ści z tym zwi ązanych . Przewiduje si ę, że w ci ągu najbli ższych lat nast ąpi szybki rozwój technologii informacyjnych i komunikacyjnych przyczyniaj ący si ę do ich powszechnego stosowania przez coraz szersze kr ęgi społecze ństwa. Łatwy dost ęp do informacji i wiedzy stanowi obecnie fundament rozwoju i mo że sta ć si ę wa żnym czynnikiem zmierzaj ącym do wyrównywania szans rozwojowych oraz przeciwdziałania marginalizacji terenów wiejskich i małych miasteczek Lubelszczyzny. Wraz z upowszechnianiem si ę infrastruktury komunikacji elektronicznej mo żliwy b ędzie stopniowy rozwój ró żnych form zatrudnienia oraz samokształcenia mieszka ńców. Powszechny dost ęp do technik informacyjnych b ędzie z pewno ści ą przyczyniał si ę do zwi ększania atrakcyjno ści obszaru i ograniczania wyst ępuj ących w poszczególnych gminach problemów społecznych i gospodarczych, takich jak bezrobocie, ubóstwo, patologie społeczne, itd.

Rosn ące znaczenie walorów przyrodniczych i kulturowych w rozwoju ró żnych form turystyki . W ci ągu najbli ższych lat turystyka b ędzie stanowiła jedn ą z najszybciej rozwijaj ących si ę bran ż zarówno w Europie jaki i Polsce 3. Rynek usług turystycznych b ędzie w du żej mierze kształtowany przez kompleksowe produkty turystyczne, które w du żym stopniu oparte b ędą na lokalnych walorach przyrodniczych i kulturowych. Bior ąc pod uwag ę bogate dziedzictwo przyrodnicze i kulturowe Lubelszczyzny, wydaje si ę, że wiele gmin z regionu b ędzie miało du że mo żliwo ści wł ączenia si ę w ogólnokrajowy proces rozwoju i świadczenia kompleksowych usług turystycznych. Dotyczy to równie ż gminy Milanów, która z pewno ści ą b ędzie miała realne szanse na rozwój ró żnorodnych form turystyki i rekreacji.

Rozwój sektora odnawialnych źródeł energii . Zało żenia polityki energetycznej Wspólnoty Europejskiej zakładaj ą wzrost udziału energii ze źródeł odnawialnych w produkcji energii ogółem w krajach Unii Europejskiej do 12% w roku 2010 i 21% w roku 2020. Ponadto udział biopaliw w zu życiu paliw silnikowych w transporcie ma w roku 2020 wynie ść nie mniej ni ż 5,75%. Przewiduje si ę, że sektor energetyki odnawialnej w Polsce b ędzie rozwijał si ę w oparciu o trzy podstawowe źródła: biomas ę (pochodz ącą głównie z upraw energetycznych oraz odpadów rolnych i komunalnych), energi ę wiatrow ą

3 Strategia rozwoju turystyki na lata 2007-2013, Warszawa, czerwiec 2005

9

oraz wodn ą. Dodatkowym źródłem do wykorzystania, chocia ż na mniejsz ą skal ę, b ędzie równie ż energia geotermalna i słoneczna. Rozwój energetyki odnawialnej b ędzie z pewno ści ą stanowił mocny impuls rozwojowy dla kraju i regionów. W dłu ższej perspektywie czasu nale ży spodziewa ć si ę napływu nowych inwestycji i technologii, a popyt na odnawialne surowce energetyczne stworzy dla wielu gmin wiejskich alternatyw ę dla modernizacji rolnictwa oraz dodatkowe szanse na ró żnicowanie działalno ści gospodarczej na wsi.

Do negatywnych czynników zewn ętrznych mog ących ograniczy ć mo żliwo ści rozwojowe gminy Milanów nale ży zaliczy ć:

Peryferyjne poło żenie województwa lubelskiego i jego zapó źnienie w zakresie rozwoju infrastruktury drogowej. Jest to niew ątpliwie jeden z głównych czynników hamuj ących rozwój poszczególnych miast i gmin Lubelszczyzny. Bez poprawy dost ępno ści komunikacyjnej całego województwa i polepszenia infrastruktury drogowej wewn ątrz regionu trudno b ędzie planowa ć działania strategiczne na poziomie lokalnym w zakresie przyci ągania inwestycji i rozwoju nowych usług rynkowych. Innym sposobem na ograniczenie peryferyjnego poło żenia regionu i jego gmin powinien by ć wszechstronny rozwój współpracy mi ędzynarodowej województwa z Białorusi ą i Ukrain ą, obejmuj ący mi ędzy innymi budow ę transgranicznej infrastruktury drogowej i turystycznej.

Wspólna polityka rolna , która z jednej strony wymusza modernizacj ę i efektywno ść polskich gospodarstw rolnych, za ś z drugiej mo że prowadzi ć do upadku znacznej cz ęś ci małych i nierentownych gospodarstw rolnych. Problem ten mo że w szczególno ści dotyczy ć gospodarstw rolnych z województwa lubelskiego, które w wi ększo ści s ą rozdrobnione i w dłu ższej perspektywie czasu mog ą nie sprosta ć narastaj ącej w tym sektorze konkurencji. Bior ąc pod uwag ę niekorzystn ą struktur ę zatrudnienia w rolnictwie, upadek wielu gospodarstw rolnych mógłby spowodowa ć powa żne problemy społeczne na poziomie lokalnym, ograniczaj ąc znacznie mo żliwo ści rozwojowe i inwestycyjne wielu gmin, w tym równie ż gminy Milanów.

Narastaj ąca emigracja ludzi młodych za granic ę. Coraz szerszy dost ęp do europejskiego rynku pracy, poł ączony z brakiem realnych mo żliwo ści zatrudnienia w miejscu zamieszkania, powoduje że coraz wi ęcej młodych i dobrze wykształconych ludzi decyduje si ę na szukanie pracy poza granicami kraju. Proces ten zaczyna negatywnie wpływa ć na regionalny rynek pracy oraz sytuacj ę gospodarcz ą w regionie, ograniczaj ąc szanse rozwojowe województwa i poszczególnych jednostek samorz ądowych. W wymiarze lokalnym, dalsze utrzymywanie si ę zjawisk emigracyjnych mo że prowadzi ć do wyludniania si ę obszarów wiejskich i zachwiania funkcjonowania podstawowych struktur społeczno-kulturowych w wielu miejscowo ściach wiejskich Lubelszczyzny.

10

Niedostosowanie środków unijnych do potrzeb inwestycyjnych samorz ądów lokalnych w regionie. Ryzyko takie jest coraz bardziej realne w zwi ązku z zobowi ązaniem si ę Polski do przeznaczenia co najmniej 60% środków z Unii Europejskiej na realizacj ę celów tzw. Strategii Lizbo ńskiej, koncentruj ącej si ę przede wszystkim na rozwi ązywaniu problemów ogólnoeuropejskich, za ś w niewielkim stopniu uwzgl ędniaj ącej potrzeby rozwojowe wielu samorz ądów lokalnych. Takie podej ście mo że doprowadzi ć do sytuacji, w której tylko niewielki odsetek samorz ądów lokalnych b ędzie mógł uzyska ć wsparcie na modernizacj ę swojej podstawowej infrastruktury, za ś zdecydowana wi ększo ść b ędzie musiała rozło żyć w czasie zaplanowane inwestycje, co z pewno ści ą ograniczy ich konkurencyjno ść i zdolno ść do inwestowania w innych obszarach rozwoju.

1.2. ANALIZA UWARUNKOWA Ń WEWN ĘTRZNYCH GMINY

Analiza uwarunkowa ń wewn ętrznych rozwoju gminy została dokonana w sze ściu podstawowych kategoriach, obejmuj ących takie zagadnienia jak: przestrze ń i środowisko, sfera społeczna i gospodarcza, infrastruktura techniczna i społeczna oraz zdolno ść instytucjonalna gminy do efektywnego rz ądzenia. Analiz ę oparto na najbardziej aktualnych danych statystycznych, staraj ąc si ę opisywa ć w układzie graficznym zachodz ące na przestrzeni ostatnich lat trendy i zjawiska. Wiele zaprezentowanych danych porównano ze średnimi warto ściami w województwie i kraju. Takie podej ście pozwoliło na ukazanie pozycji konkurencyjnej gminy i b ędzie przydatne w procesie monitorowania rozwoju gminy.

2.2.1. RYS HISTORYCZNY ORAZ OGÓLNE INFORMACJE O GMINIE

Dzieje Milanowa nie s ą dokładnie znane. Po raz pierwszy w źródłach historycznych nazwa Milanów pojawiła si ę w 1431 roku. Stolica dzisiejszej gminy le ży w odległo ści 7 km od Parczewa (tj. o dawn ą mil ę, co mo że sugerowa ć nazw ę osady). Wie ś była wówczas własno ści ą szlachcica Andrzeja Kostro. W 1440 r. Mroczko z Milanowa, rz ądca łukowski, kupił starostwo parczewskie. Wie ś le żała na terenach b ędących przedmiotem sporu pomi ędzy Koron ą a Wielkim Ksi ęstwem Litewskim. Nazwa pobliskiego uroczyska „Mogiłki” pochodzi od potopionych żołnierzy szwedzkich, których podczas potopu szwedzkiego rozgromili pod Milanowem miejscowi chłopi. W XVIII wieku Milanów nale żał do dóbr Potockich, a pó źniej Czetwerty ńskich, którzy zbudowali tu pi ękn ą

11

rezydencj ę. Po roku 1875 wsie gminy były miejscem prze śladowa ń unitów. Milanów został gmin ą w roku 1973.

Pod wzgl ędem administracyjnym gmina Milanów jest jedn ą z 7 jednostek powiatu parczewskiego i nale ży do średnich pod wzgl ędem obszaru gmin województwa lubelskiego. Liczy 117 km 2 powierzchni, zajmuje 10,5% powiatu i 0,46% powierzchni województwa.

Gmina cechuje si ę stosunkowo dobr ą dost ępno ści ą komunikacyjn ą. Przez północn ą cz ęść gminy przebiega droga krajowa S63 (Siedlce – Łuków - Radzy ń Podlaski – Sławatycze) oraz droga wojewódzka nr 813 (Ł ęczna – Parczew – Mi ędzyrzec Podlaski). Przez teren gminy prowadzi równie ż linia kolejowa relacji Lublin – Łuków.

Gmin ę zamieszkuje 4 203 osoby, co stanowi 11,3% ludno ści powiatu i 0,2% województwa. Przekłada si ę to na g ęsto ść zaludnienia wynosz ącą 36 osób na km 2 (przy średniej dla powiatu wynosz ącej 38 osób i województwa – 87 osób).

2.2.2. PRZESTRZE Ń I ŚRODOWISKO

UKŁAD OSADNICZY

Na układ osadniczy gminy składa si ę wie ś Milanów – b ędąca siedzib ą gminy – oraz nast ępuj ące osady: Cichostów, Czeberaki, Kopina, Kostry, Milanów, Okalew, Radcze, Rudno, Rudzieniec, Zieleniec i Cichostów-Kolonia. Sie ć osadnicza w gminie jest dosy ć rozproszona, co stwarza okre ślone trudno ści w wyposa żeniu gminy w podstawow ą infrastruktur ę, a w szczególno ści kanalizacyjn ą i gazow ą.

Wiele wsi zachowało swój historyczny wygl ąd, jednak ich stan i zagospodarowanie wymaga wielu działa ń rewitalizacyjnych. Odnosi si ę to zarówno do budynków mieszkalnych i gospodarczych (wi ększo ść została wybudowana przed rokiem 1970), jak i szeroko rozumianej przestrzeni publicznej.

12

Mapa 2. Układ osadniczy i komunikacyjny gminy

WALORY PRZYRODNICZE

Gmina poło żona jest na zachodnim kra ńcu jednostki fizjograficznej Polesia Zachodniego, a ści ślej w obr ębie Równiny Parczewskiej. Na obszarze gminy nie ma zbyt wielu obszarów chronionych. S ą to zaledwie 24 ha, co stanowi 0,2% obszaru gminy, przy średniej dla województwa wynosz ącej 22,8%, a dla kraju – ponad 33%. Wśród obszarów prawnie chronionych nieco ponad 16 ha zajmuje rezerwat przyrody „Czarny Las”, za ś niecałe 8 ha to u żytki ekologiczne. Na terenie gminy została wyznaczona równie ż ostoja siedliskowa PLH060002 – „Czarny Las”, obj ęta sieci ą NATURA 2000.

Obszar gminy Milanów le ży w zasi ęgu dwóch zlewni rzek Starej Piwonii i Żarnicy, które rozdziela dział wodny przechodz ący przez teren gminy. Zlewnia rzeki Piwonii obejmuje około 60% powierzchni gminy, w tym wsie Milanów, Kolonia Milanów, Kolonia Zieleniec, Ciechostów i zachodni ą cz ęść wsi Kostry.

Lasy zajmuj ą 18% ogółu powierzchni gminy i swoim obszarem obejmuj ą ponad 2,1 tys. ha. Kompleksy le śne charakteryzuj ą si ę bogat ą ró żnorodno ści ą siedliskow ą i stanowi ą istotny element systemu ekologicznego. Lasy mog ą by ć równie ż wa żnym

13

elementem rozwoju turystyki w gminie. Warunkiem jest jednak ograniczenie zjawiska zanieczyszczania lasów przez mieszka ńców gminy.

Gmina jest dosy ć uboga, je żeli chodzi o wyst ępowanie surowców mineralnych. Wyst ępuj ą tu gliny, pokłady kredy oraz piaski. Niestety występuj ące tu surowce nie stanowi ą cennego surowca ceramicznego z uwagi na zbyt du ży stopie ń frakcji piaszczystej.

Natomiast wydaje si ę, że gmina Milanów dysponuje znacznym potencjałem, je żeli chodzi o rozwój energii ze źródeł odnawialnych. Ze wzgl ędu na swoje poło żenie gmina jest uprzywilejowanym obszarem do rozwoju energetyki wiatrowej i słonecznej 4. Ponadto du ża ilo ść gruntów ornych oraz tradycja rolnicza stwarza realne szanse rozwoju upraw energetycznych na terenie gminy oraz produkcji biogazu z odpadów pochodzenia ro ślinnego (z miejscowej gorzelni) oraz zwierz ęcego (z gospodarstw rolnych).

WALORY KULTUROWE

Na terenie gminy znajduje si ę niewielka liczba obiektów zabytkowych podlegaj ących ochronie. S ą to głównie ko ścioły parafialne w miejscowo ściach Milanów, Radcze oraz Rudno. Bez w ątpienia najcenniejszym zabytkiem gminy jest zespół cerkwi unickiej pod wezwaniem Przemienienia Pa ńskiego w Rudnie. Drewniana świ ątynia, stanowi ąca przykład podlaskiej architektury drewnianej, została zbudowana w latach 1817 - 1818 na miejscu poprzedniej cerkwi z 1550 roku. Na szczególn ą uwag ę zasługuje równie ż zespół dworsko-parkowy w Kopinie oraz zespół dworsko- ogrodowy w Milanowie z infrastruktur ą gorzelni.

Wa żnym elementem dziedzictwa kulturowego gminy s ą liczne pomniki i miejsca upami ętniaj ące tragiczne miejsca w historii Polski i regionu. Na szczególn ą uwag ę zasługuje cmentarz unicki z II połowy XVIII wieku w miejscowo ści Radcze, cmentarz epidemiologiczny z ko ńca XIX wieku w Rudnie oraz cmentarz wojenny z I wojny światowej w miejscowo ści Okalew.

4 Wojewódzki program rozwoju alternatywnych źródeł energii dla województwa lubelskiego, BPP, Lublin 2006.

14

Mapa 3. Walory przyrodnicze i kulturowe gminy

2.2.3. SPOŁECZE ŃSTWO

DEMOGRAFIA

Ludno ść gminy Milanów liczy 4 203 osoby i na przestrzeni ostatnich 10 lat odnotowuje si ę stały spadek liczby ludno ści w gminie ( średnio około 20 osób rocznie). Długoterminowe prognozy demograficzne wskazuj ą na dalszy spadek liczby ludno ści do około 3,8 tys. osób w roku 2015.

15

Wykres 1. Liczba ludno ści zameldowanej w gminie Milanów

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych US

Na spadek liczby ludno ści w gminie maj ą wpływ zarówno migracje jak i ujemny przyrost naturalny. Przyrost naturalny w gminie Milanów jest ponad 4-krotnie ni ższy ni ż w kraju i województwie i ponad dwukrotnie ni ższy ni ż w powiecie. Długotrwałe utrzymywanie si ę tego trendu mo że by ć powa żnym zagro żeniem dla funkcjonowania lokalnej społeczno ści.

Wykres 2. Przyrost naturalny i migracje w gminie Milanów

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych US

WIEK I STRUKTURA WYKSZTAŁCENIA MIESZKA ŃCÓW

Podział ludno ści według grup wiekowych jest bardzo podobny do struktury ogólnokrajowej, wojewódzkiej i powiatowej. W gminie Milanów jest o 1,7 punktu procentowego wi ęcej osób w wieku przedprodukcyjnym ni ż średnia dla województwa, w wieku produkcyjnym ró żnice te wynosz ą 4,9 i 2,5 punktu procentowego (województwo i powiat). W gminie jest wi ęcej osób w wieku produkcyjnym ni ż w województwie (o 3,2%) i o 1,7% wi ęcej ni ż w powiecie. Jest to mniej korzystna struktura wiekowa ni ż w kraju i województwie, wynikaj ąca z szybszego starzenia si ę społecze ństwa i zmniejszania si ę liczby osób w wieku produkcyjnym.

16

Wykres 3. Udział ludno ści wg ekonomicznych grup wieku w % ludno ści ogółem

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych US

Ści śle powi ązany ze struktur ą wieku jest wska źnik obci ąż enia demograficznego, który wskazuje liczb ę osób w wieku nieprodukcyjnym przepadaj ących na 100 osób w wieku produkcyjnym. W gminie Milanów wynosi on 73,8. Jest zatem o 18,1 wy ższy ni ż w kraju, o 13,2 wy ższy ni ż w województwie i o 7 wy ższy ni ż w powiecie.

Wysoka warto ść wska źnika obci ąż enia demograficznego wpływa niekorzystnie na lokalny rynek pracy i sprawia, że zbyt du ży odsetek mieszka ńców utrzymuje si ę z socjalnych źródeł dochodów.

Równie ż niekorzystnie kształtuje si ę struktura wykształcenia ludno ści gminy. Notuje si ę tu znacznie ni ższy poziom wykształcenia ni ż średnie warto ści dla powiatu, kraju i województwa. Tylko 4% ludno ści posiada wykształcenie wy ższe (przy średniej dla powiatu 6,2%, 8% dla województwa i 8,4% dla kraju). Wykształceniem średnim legitymuje si ę 18% mieszka ńców gminy, przy warto ściach 23,7% w powiecie, 23,2% w województwie i 24% w Polsce. A ż 6% mieszka ńców nie ma wykształcenia nawet na poziomie uko ńczonej szkoły podstawowej (w takiej sytuacji znajduje si ę 5,7% mieszka ńców powiatu, 4,5% mieszka ńców województwa oraz 3% mieszka ńców kraju). Niemal połowa mieszka ńców uko ńczyła jedynie szkoł ę podstawow ą a trzy czwarte nie posiada matury. Struktur ę wykształcenia przedstawia wykres 4.

Wykres 4. Struktura wykształcenia ludno ści gminy Milanów

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych US

17

GOSPODARSTWA DOMOWE ORAZ ŹRÓDŁA ICH UTRZYMANIA

Łącznie w gminie funkcjonuje 1 290 gospodarstw domowych, z czego tylko 51% utrzymuje si ę ze źródeł zarobkowych, tj. pracy najemnej i na własny rachunek lub w gospodarstwie rolnym. Dla pozostałej grupy (49%) głównym źródłem utrzymania są świadczenia społeczne (emerytury, renty, zasiłki społeczne).

Wykres 5. Gospodarstwa domowe wg źródeł utrzymania

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych US

Tak du ża liczba gospodarstw domowych utrzymuj ących si ę z dochodów niezarobkowych potwierdza tez ę o socjalnym charakterze lokalnej gospodarki i wskazuje na znaczny poziom ubóstwa i wykluczenia społecznego w gminie. Potwierdzeniem takiego stanu rzeczy jest bardzo du ża liczba osób korzystaj ących z pomocy społecznej. Ocenia si ę, że ponad 30% rodzin obj ętych jest ró żnymi formami pomocy społecznej, na które przeznaczanych jest około 16% wydatków gminy (17% średnio w województwie).

WARUNKI MIESZKANIOWE

O jako ści życia mieszka ńców świadcz ą warunki mieszkaniowe, w jakich przychodzi im żyć. Na ogóln ą liczb ę 1 287 mieszka ń w gminie, ponad połowa wyposa żona jest w łazienk ę i ust ęp spłukiwany. Prawie co drugie mieszkanie posiada centralne ogrzewanie, a najwi ększym problemem pozostaje w dalszym ci ągu brak dost ępu do gazu sieciowego.

18

Wykres 7. Liczba mieszka ń zaopatrzonych w niezb ędne warunki sanitarno-ciepłownicze

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych US

LOKALNY RYNEK PRACY

Na koniec 2006 roku liczba pracuj ących w gminie kształtowała si ę na poziomie 207 osób i jest ni ższa ni ż w latach poprzednich (w stosunku do roku 1996 liczba zatrudnionych spadła o ponad 100 osób). Nale ży jednak pami ęta ć, że liczba ta nie obejmuje osób pracuj ących w indywidualnych gospodarstwach rolnych oraz zatrudnionych w mikroprzedsi ębiorstwach.

Wykres 8. Liczba pracuj ących w latach 1996-2006

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych US

Zbyt niskiej liczbie pracuj ących towarzyszy równie ż niekorzystna struktura zatrudnienia w podziale na poszczególne sektory gospodarki. W odniesieniu do liczby osób w wieku produkcyjnym poza rolnictwem pracuje 9% mieszka ńców

19

(w powiecie 16% a w województwie 23%). Najwi ęcej miejsc pracy (75%) jest w sektorze usług nierynkowych, gdzie pracodawcami są głównie instytucje użyteczno ści publicznej, finansowane ze środków bud żetu pa ństwa (Urz ąd Gminy wraz z podległymi jednostkami, zakłady opieki zdrowotnej, szkoły, itd.). W przyszło ści nale ży d ąż yć do zwi ększenia miejsc pracy w sektorze usług rynkowych (szczególnie w dziale turystyki i rekreacji) oraz przetwórstwie przemysłowym.

Wykres 9. Liczba zatrudnionych w podziale na sektory

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych US

Do najwi ększych pracodawców w gminie nale ży zaliczy ć: Liczba osób Nazwa pracodawcy zatrudnionych Szkoły podstawowe 51

Liceum Ogólnokształc ące w Milanowie 50

Gimnazjum w Milanowie 23

Gminna Spółdzielnia „Samopomoc Chłopska” w Milanowie 23

Urz ąd Gminy Milanów 19 Przedsi ębiorstwo Wielobran żowe Mieczysław Piotrowski w Milanowie 10 (gorzelnia) Zakład Stolarski Robert Zabielski w Okalewie 5

Zakład Stolarski Andrzej Samora ński w Milanowie 4

20

POZIOM BEZROBOCIA I JEGO STRUKTURA

Na koniec czerwca 2007 roku w gminie było zarejestrowanych 238 bezrobotnych, w tym 48% stanowiły kobiety. W stosunku do grudnia 2006 liczba bezrobotnych spadła o 9 osób (czyli o prawie 4%). Spadek liczby bezrobotnych wynika nie tylko z coraz lepszej koniunktury gospodarczej w kraju i regionie, ale w du żej mierze zwi ązany jest z emigracj ą zarobkow ą młodych ludzi za granic ę.

Wykres 10. Liczba bezrobotnych w gminie

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych US

Nie ma dokładnych danych statystycznych mówi ących o strukturze bezrobocia w gminie. Generalnie w śród osób bezrobotnych dominuj ą osoby słabo wykształcone i stosunkowo młode (55% bezrobotnych nie przekroczyło 34 lat). Nieco ponad 32% bezrobotnych to osoby pozostaj ące bez pracy powy żej 24 miesi ęcy. Dane te wskazuj ą na strukturalny charakter bezrobocia w gminie Milanów i jego dalsze ograniczenie będzie zale żało nie tylko od poprawy koniunktury gospodarczej w gminie, ale równie ż od przekwalifikowania si ę wielu osób i znalezienia pracy w innym zawodzie.

2.2.4. GOSPODARKA

Gmina Milanów, podobnie jak wiele innych gmin wiejskich w województwie, cechuje si ę stosunkowo niekorzystn ą struktur ą gospodarki, z dominuj ącą pozycj ą mało efektywnego sektora rolnego i słabo rozwini ętą działalno ści ą pozarolnicz ą.

SEKTOR ROLNICZY

Gmina Milanów ma typowo rolniczy charakter. U żytki rolne zajmuj ą 8,5 tys. ha, czyli 73% ogólnej powierzchni gminy. A ż 83% powierzchni u żytków rolnych zajmuj ą grunty orne, ponad 15% ł ąki i pastwiska, natomiast tylko 1% stanowi ą sady.

21

Gleby w gminie charakteryzuj ą si ę dobr ą żyzno ści ą. Przewa żaj ą tutaj gleby bielicowe, ale wyst ępuj ą tu równie ż czarne ziemie, gleby torfowe i pseudobielicowe. Nale żą one do dosy ć dobrych klas bonitacyjnych, chocia ż zagra ża im naturalny proces zakwaszania, chemizacja rolnictwa, rozwój sieci dróg oraz składowisko odpadów i dzikie wysypiska śmieci.

Mapa 4. Uwarunkowania rozwoju gospodarczego gminy

Jako ść gleb determinuje w du żym stopniu kierunki upraw ro ślin i hodowli zwierz ąt. W uprawach dominuj ą zbo ża i ziemniaki. Domen ą gminy jest tak że hodowla żywca wieprzowego i bydła.

22

Wykres 11. Podstawowe kierunki upraw ro ślinnych wg areału i liczby gospodarstw (w %)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych US

Wykres 12. Podstawowe kierunki hodowli zwierz ąt wg sztuk

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych US

Pod wzgl ędem wielko ści gospodarstw gmina Milanów charakteryzuje si ę lepszymi wska źnikami ni ż średnie wielko ści dla województwa. Na ponad 850 gospodarstw rolnych funkcjonuj ących w gminie, prawie 40% przekracza areał 10 ha. Średnia wielko ść gospodarstwa rolnego w gminie jest dosy ć wysoka i wynosi ponad 10 ha (przy średniej dla województwa wynosz ącej 6,1 ha).

23

Wykres 13. Wielko ść gospodarstw rolnych wg areału

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych US

Szacuje si ę, że prawie 60% gospodarstw rolnych w gminie produkuje towar na rynek, pozostałe za ś zajmuj ą si ę produkcj ą roln ą głównie na własne potrzeby (prawie 10% w ogóle nie prowadzi produkcji rolniczej). Wśród gospodarstw rolnych dominuj ą tradycyjne metody produkcji, bez nadmiernego stosowania środków chemicznych do nawo żenia i ochrony upraw. Powy ższe czynniki mog ą stanowi ć atut do rozwoju rolnictwa ekologicznego, zwłaszcza, że na terenie gminy działaj ą ju ż dwa certyfikowane gospodarstwa rolne w Kostrach i Czeberakach.

Niewielki jest równie ż odsetek gospodarstw staraj ących si ę ró żnicowa ć swoj ą działalno ść roln ą. Ocenia si ę, że niecałe 10% gospodarstw prowadzi działalno ść pozarolnicz ą. Główne obszary działalno ści pozarolniczej to: przetwórstwo przemysłowe, handel, budownictwo oraz obróbka drewna. Na terenie gminy istnieje tylko jedno gospodarstwo agroturystyczne w miejscowo ści Kopina.

O słabo ści sektora rolnego świadczy równie ż niekorzystna struktura wykształcenia rolników. Ponad 50% gospodarstw rolnych prowadzonych jest przez osoby nie posiadaj ące wykształcenia rolniczego. Tylko w szesnastu przypadkach gospodarstwa rolne prowadzone s ą przez osoby z kierunkowym wykształceniem wy ższym. Niskie wykształcenie rolników prowadz ących gospodarstwa rolne jest jednym z powodów niskiej efektywno ści sektora rolnego i trudno ści z dostosowaniem ich do potrzeb rynkowych.

24

Wykres 14. Liczba gospodarstw rolnych wg wykształcenia rolniczego osoby kieruj ącej

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych US

Gospodarstwa rolne dysponuj ą znacznie wi ększ ą ilo ści ą maszyn rolniczych ni ż wskazuje średnia dla kraju i województwa. Wynika to z faktu posiadania przez rolników wi ększych gospodarstw, co w poł ączeniu z dobrymi warunkami glebowymi pomaga w prowadzeniu efektywnej gospodarki rolnej.

Tabela 1: Ilo ść sprz ętu rolniczego przypadaj ąca na 100 gospodarstw rolnych Samochody Kombajny Kombajny Ci ągniki ci ęż arowe zbo żowe ziemniaczane Polska 46 5 4,2 3

Lubelskie 51 3 4,9 3 Powiat parczewski 60 3 8 8 gm. Milanów 84 3 16 25

Wi ększo ść instytucji otoczenia rolnictwa skupia si ę w mie ście powiatowym – Parczewie. Brak jest rozwini ętej infrastruktury skupu i przetwarzania produktów rolnych. Jedynym wyj ątkiem w tym zakresie mo że by ć Gorzelnia Milanów, przetwarzaj ąca zbo że od miejscowych rolników. Na terenie gminy działa jedna grupa producencka: Zwi ązek Producentów Owoców i Warzyw „Brokmark” w Milanowie, za ś zdecydowana wi ększo ść rolników nie nale ży do żadnej organizacji zrzeszaj ącej.

SEKTOR POZAROLNICZY

Na koniec 2006 roku na terenie gminy funkcjonowało 150 podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w systemie REGON, w tym 96 jednostek to osoby fizyczne prowadz ące działalno ść gospodarcz ą. Tzw. wska źnik przedsi ębiorczo ści, liczony liczb ą zarejestrowanych podmiotów gospodarczych na 1000 mieszka ńców,

25

wynosi 38 i jest niższy ni ż średnia dla powiatu (55), województwa (69) i kraju (95). Kształtowanie si ę liczby podmiotów na przestrzeni ostatnich lat ilustruje wykres 15.

Wykres 15. Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON wg sektorów własno ściowych

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych US

Najliczniej reprezentowan ą dziedzin ą działalno ści jest handel hurtowy i detaliczny oraz naprawa sprz ętu (sekcja G), w której działa 45 podmiotów. W sekcji przetwórstwo przemysłowe (D) działaj ą 23 jednostki, w budownictwie (F) 15 jednostek. Najmniej jednostek działa w sekcji pośrednictwo finansowe – 1 jednostka, w sekcji H hotele i restauracje – 2 jednostki i w sekcji N ochrona zdrowia i pomoc społeczna – 4 jednostki.

Wykres 16. Podmioty gospodarki narodowej wg sekcji PKD

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych US

26

Wspieraj ąc procesy restrukturyzacyjne i rozwój przedsi ębiorczo ści w gminie nale ży przede wszystkim d ąż yć do wzrostu liczby przedsi ębiorstw w najwa żniejszych dla rozwoju gminy bran żach, tj. budownictwie, przetwórstwie i usługach rynkowych, w tym w sekcji H (hotele i restauracje).

Na terenie gminy nie funkcjonuje ani jedna firma z udziałem kapitału zagranicznego. Świadczy to nie tylko o braku zainteresowania inwestorów zagranicznych tym obszarem województwa, ale mo że by ć równie ż rezultatem braku atrakcyjnych terenów inwestycyjnych. Dlatego te ż w najbli ższych latach nale ży zwróci ć szczególn ą uwag ę na wyznaczenie takich terenów i wyposa żenie ich w podstawow ą infrastruktur ę techniczna. Tereny inwestycyjne zostały wst ępnie wyznaczone w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego i s ą zlokalizowane w takich miejscowo ściach jak: Milanów, Kopina, Okalew, Cichostów, Kostry, Czeberaki, Rudno, Radcze i Rudzieniec.

ROZWÓJ SEKTORA TURYSTYKI

Rozwój sektora turystyki mo że by ć jedn ą z form wzmacniania lokalnej gospodarki i tworzenia nowych miejsc pracy poza rolnictwem. Najwi ększym walorem turystycznym gminy s ą pi ękne lasy, obfituj ące w jagody, grzyby oraz zwierzyn ę łown ą. Zachęcaj ą one do turystyki pieszej i rowerowej tzw. " ście żkami zdrowia". Szczególn ą atrakcj ą jest rezerwat „Czarny Las”, utworzony w 1981 roku na obszarze 16 ha. Obejmuje on fragment starego, wielogatunkowego lasu mieszanego, całkowicie naturalnego pochodzenia, z rzadkimi chronionymi gatunkami ro ślin w runie. Rosn ący w rezerwacie drzewostan charakteryzuje du ża ilo ść egzemplarzy o rozmiarach zbli żonych do drzew pomnikowych. Rezerwat otaczaj ą podmokłe ł ąki i torfowiska pomi ędzy wsi ą Kostry a Rudzie ńcem.

Do głównych form turystyki i rekreacji maj ących realne szanse rozwoju w gminie Milanów nale ży zaliczy ć:

świ ąteczny wypoczynek mieszka ńców Parczewa i Lublina przy wykorzystaniu kompleksów le śnych i przydatnych rekreacyjnie ł ąk i pastwisk,
turystyka piesza i rowerowa rozwijana szlakami biegn ącymi przez miejscowo ści: Milanów, Okalew, Kopina, Zieleniec, Rudno, Rudzieniec i Kostry),
je ździectwo uprawiane na trasach le śnych wokół Milanowa i Radcza,
agroturystyka oraz organizacja letniego wypoczynku dla dzieci w szkołach wiejskich,

Niestety, pomimo bogatych walorów przyrodniczych i krajobrazowych, gmina Milanów wci ąż postrzegana jest jako obszar mało atrakcyjny i przyjazny dla turystów. Do głównych czynników ograniczaj ących rozwój sektora turystyki w gminie nale ży zaliczy ć:

27

brak podstawowej infrastruktury, w tym przede wszystkim bazy gastronomicznej i noclegowej, niezb ędnej do stworzenia kompleksowej oferty turystycznej i zapewnienia zadawalaj ącej jako ści usług - jedynie dwie jednostki zarejestrowane w sekcji H (hotele i restauracje) i jedno gospodarstwo agroturystyczne w Kopinie,
brak atrakcyjnej oferty turystycznej zdolnej przyciągn ąć i zatrzyma ć na dłu żej turystów,
brak aktywno ści ze strony gminy i mieszka ńców w tworzeniu lokalnych produktów turystycznych i promowaniu ich na zewn ątrz,
brak aktywno ści w zakresie promowania walorów turystycznych gminy.

Stosunkowo du ża efektywno ść rolnictwa mo że utrudnia ć rozwój sektora agroturystyki, ale liczne walory przyrodnicze mog ą sprzyja ć rozwojowi turystyki pieszej i rowerowej. Wła śnie w tym kierunku powinny i ść starania gminy maj ące na celu stworzenie pieszych tras turystycznych oraz ście żek rowerowych. Nale ży jednocze śnie d ąż yć do rozbudowy bazy noclegowej, która obecnie jest bardzo uboga i obejmuje jedno gospodarstwo agroturystyczne w Kopinie (5 miejsc noclegowych) oraz internat w Zespole Szkół Ogólnokształc ących w Milanowie, oferuj ący w trakcie wakacji 50 miejsc noclegowych.

2.2.5. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA

Wyposa żenie gminy w podstawow ą infrastruktur ę techniczn ą decyduje w du żym stopniu o jako ści życia mieszka ńców i wpływa na atrakcyjno ść inwestycyjn ą gminy. Ogólnie nale ży stwierdzi ć, że gmina Milanów boryka si ę z wieloma problemami, je żeli chodzi o jako ść i stopie ń wyposa żenia w podstawow ą infrastruktur ę techniczn ą. Poni żej dokonano krótkiej analizy głównych elementów składowych infrastruktury technicznej w gminie.

INFRASTRUKTURA TRANSPORTOWA I KOMUNIKACYJNA

Wa żnym czynnikiem wpływaj ącym na jako ść życia mieszka ńców jest stan infrastruktury transportowej. W sposób bezpo średni wpływa na bezpiecze ństwo, czas i komfort przemieszczania si ę oraz zu żywanie si ę pojazdów mieszka ńców. Po średnio dost ępno ść komunikacyjna jest jedn ą z wa żniejszych przesłanek lokalizacji zakładów przemysłowych i usług, które daj ą miejsca pracy i dodatkowe dochody lokalnym samorz ądom.

Transport i komunikacj ę w gminie nale ży rozpatrywa ć w kontek ście jej miejsca w układzie komunikacyjnym województwa i kraju. Przez gmin ę Milanów przebiegaj ą drogi z Radzynia Podlaskiego do miejscowo ści Sławatycze (droga krajowa 63) oraz droga wojewódzka nr 813 (z Ł ęcznej do Mi ędzyrzeca Podlaskiego), zapewniaj ąca dobry dojazd do północnego w ęzła komunikacyjnego regionu.

28

Ponadto przez gmin ę przebiega 7 dróg powiatowych i 54 drogi gminne. Przez teren gminy przebiega równie ż mało eksploatowana linia kolejowa relacji Lublin – Łuków.

Gmina zarz ądza 122 km dróg, z czego zaledwie 11 km posiada nawierzchni ę tward ą. Ocenia si ę, że tylko około 10% dróg gminnych posiada nawierzchnię tward ą. To prawie czterokrotnie gorszy wynik ni ż średnia dla województwa i dwukrotnie mniej w porównaniu ze wska źnikami dla powiatu

Wykres 17. Udział dróg o nawierzchni twardej w drogach gminnych

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych US Parametry techniczne i u żytkowe wi ększo ści dróg powiatowych i gminnych nie odpowiadaj ą wymaganym standardom. Wiele odcinków dróg nie posiada dostatecznej no śno ści - bardzo wa żnego parametru technicznego przy obecnym stałym wzro ście przewozu towarów transportem kołowym. Post ępuj ąca degradacja dróg wymaga przeprowadzenia prawie na całej długo ści sieci du żego zakresu remontów bie żą cych, poprawy stanu poboczy i odwodnienia oraz uregulowania stanu prawnego pasów drogowych.

Niestety ograniczone mo żliwo ści finansowe gminy nie pozwalaj ą nawet na cz ęś ciowe odtwarzanie stanu technicznego dróg gminnych. Rocznie gmina wydaje na prace remontowe i modernizacyjne dróg gminnych około 150 tys. zł, co stanowi nieco mniej ni ż 1% wydatków gminy. Tymczasem potrzeby inwestycyjne w tym zakresie oceniane s ą na poziomie około 6 mln zł. Dlatego te ż niezmiernie wa żną kwesti ą b ędzie skuteczne pozyskiwanie środków zewn ętrznych na inwestycje drogowe oraz bliska współpraca z władzami powiatu w zakresie modernizacji dróg powiatowych.

GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA

Gmina jest słabo wyposa żona w infrastruktur ę wodno-kanalizacyjn ą. Z sieci wodoci ągowej (o długo ści 75,9 km, niezmiennie od roku 1995) korzysta 3 557 osób w 1 150 budynkach mieszkalnych. Zwodoci ągowanie gminy oceniane jest na

29

poziomie ponad 90% (nie obejmuje osady Rudzieniec) i w najbli ższych latach prawdopodobnie nieznacznie wzro śnie w zwi ązku z planowanymi inwestycjami w tym zakresie.

Wykres 18. Długo ść sieci wodoci ągowej w km i woda dostarczona gospodarstwom w dam 3

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych US

Brak jest natomiast zbiorczego systemu kanalizacji. Ścieki odprowadzane s ą do około 1100 zbiorników bezodpływowych, opró żnianych bezpo średnio przez użytkowników.

W ci ągu najbli ższych lat nale ży podj ąć pilne działania na rzecz wyposa żenia gminy w infrastruktur ę kanalizacyjn ą. Na terenach zwartego osadnictwa nale ży wdro żyć koncepcj ę budowy zbiorczej sieci kanalizacyjnej i sfinansowanie tej inwestycji w ramach Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych. Budowa sieci kanalizacyjnej w miejscowo ściach o rozproszonej zabudowie jest nieopłacalna pod wzgl ędem ekonomicznym oraz kłopotliwa do realizacji pod wzgl ędem technicznym. Dlatego te ż na takich terenach najlepszym rozwi ązaniem powinna by ć instalacja indywidualnych, przydomowych oczyszczalni ścieków (takie przykłady istniej ą ju ż w Cichostowie i Milanowie).

Obecnie brak jest infrastruktury oczyszczania ścieków komunalnych w gminie. W najbli ższych latach gmina planuje wybudowa ć mechaniczno-biologiczn ą oczyszczalni ę ścieków typu BIOPAK o wydajno ści 440 m 3 na dob ę. Zgodnie z opracowan ą koncepcj ą zrzucanie oczyszczonych ścieków b ędzie nast ępowało do Kanału Milanowskiego, którego wody odprowadzane s ą do Piskorzanki.

30

Mapa 4. Stopie ń zwodoci ągowania i skanalizowania gminy

GOSPODARKA ODPADAMI KOMUNALNYMI

Na stan środowiska naturalnego znacz ąco wpływa gospodarka odpadami. Ocenia si ę, że rocznie na terenie gminy powstaje ł ącznie około 1 000 Mg odpadów komunalnych, w tym 82% to odpady pochodz ące z gospodarstw domowych. Szacuje si ę, że w najbli ższych latach ilo ść odpadów komunalnych w gminie b ędzie nieznacznie rosła i w 2015 wzro śnie do około 1 280 Mg. 5

Ocenia si ę, że tylko niewiele ponad 30% odpadów komunalnych trafia na lokalne składowisko w Cichostowie (o pojemno ści 10 250 m 3). Pozostałe odpady s ą spalane, gromadzone w obr ębie poszczególnych posesji, cz ęś ciowo kompostowane, a tak że wywo żone na dzikie wysypiska odpadów, powstaj ące najcz ęś ciej w pobliskich lasach. Na terenie gminy nie funkcjonuje odr ębny system odbioru odpadów komunalnych od podmiotów gospodarczych. Nie jest prowadzona selektywna zbiórka odpadów opakowaniowych i użytkowych, chocia ż ocenia si ę, że corocznie mo żna odzyskiwa ć około 5 Mg makulatury, 54 Mg szkła, 37 Mg tworzyw sztucznych i 35 Mg metali 6.

5 Prognoza na podstawie średniego przyrostu masy odpadów w latach 1999-2006 (dane z BDR GUS) 6 Program Ochrony Środowiska z Planem Gospodarki Odpadami na lata 2004-2014

31

W ci ągu najbli ższych lat nale ży doprowadzi ć do wdro żenia sprawnego systemu zbiórki, segregacji i unieszkodliwiania odpadów w gminie Milanów. Zarys funkcjonowania takiego systemu został opracowany w Planie gospodarki odpadami gminy Milanów. Oprócz zrealizowania niezb ędnych inwestycji, wa żnym elementem efektywnej gospodarki odpadami powinny by ć działania u świadamiaj ące mieszka ńców gminy w zakresie wła ściwego post ępowania z powstaj ącymi w ich gospodarstwach odpadami.

INFRASTRUKTURA ELEKTROENERGETYCZNA I GAZOWA

Energia elektryczna stanowi podstawowe źródło energetyczne. Na terenie gminy wszystkie zakłady, instytucje i gospodarstwa rolne s ą zelektryfikowane. Nale ży podkre śli ć, i ż wraz z post ępem technicznym wzrasta zapotrzebowanie na pobór mocy z sieci elektrycznej. Obecnie nie dostrzega się niedoboru energii elektrycznej na terenie gminy. W dłu żej perspektywie nale ży jednak liczy ć si ę z inwestycjami w zakresie infrastruktury niskonapi ęciowej, której stan techniczny systematycznie si ę pogarsza.

Obecnie na terenie gminy nie funkcjonuje zbiorcza sie ć gazowa. W Milanowie rozpocz ęto budow ę sieci niskiego ci śnienia z zało żeniem rozprowadzenia sieci gazu na terenie gminy w ci ągu najbli ższych 6 lat.

INFRASTRUKTURA TELEKOMUNIKACYJNA

Dost ępno ść mieszka ńców gminy do infrastruktury telekomunikacyjnej systematycznie poprawia si ę. Dzieje si ę tak za spraw ą rozwoju telefonii stacjonarnej (TP S.A.), jak i coraz powszechniejszego dost ępu mieszka ńców do usług telefonii komórkowej. Praktycznie cały obszar gminy obj ęty jest zasi ęgiem wszystkich funkcjonuj ących w Polsce operatorów sieci komórkowej (GSM/GPRS).

Dost ęp do Internetu jest oferowany przez trzech działaj ących w gminie operatorów: firm ę PROMAX z Łukowa, TP S.A. i firm ę BIGNET. Urz ąd gminy, szkoły, biblioteka oraz o środki zdrowia maj ą dost ęp do szerokopasmowego internetu oferowanego przez TP S.A. Trudno dokładnie oszacowa ć liczb ę osób korzystaj ących z internetu, ale bior ąc pod uwag ę dosy ć wysokie opłaty abonamentowe, nale ży s ądzi ć, że jest to ci ągle niewielki odsetek mieszka ńców.

Dalszy rozwój społecze ństwa informacyjnego na terenie gminy b ędzie uzale żniony od ograniczenia bariery ekonomicznej w dost ępie do internetu oraz od efektywnego informatyzowania administracji w gminie, poł ączonej z procesem u świadamiania i uczenia si ę mieszka ńców jak korzysta ć z usług i technologii informacyjnych.

32

2.2.6. INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA

INFRASTRUKTURA EDUKACYJNA

Gmina dysponuje stosunkowo dobrze rozwini ętą sieci ą placówek o światowo – wychowawczych. Ogółem funkcjonuje sze ść szkół podstawowych sze ścioklasowych, jedno gimnazjum i jedno liceum ogólnokształc ące. W Milanowie funkcjonuje równie ż jedno przedszkole publiczne, do którego ucz ęszcza 45 dzieci w wieku od 3 do 6 lat oraz cztery oddziały przedszkolne przy szkołach (49 dzieci). Tym samym wska źnik obj ęcia dzieci w wieku od 3 do 6 lat edukacj ą przedszkoln ą wynosi około 50% (przy średniej dla województwa wynosz ącej prawie 36%).

Łącznie do szkół podstawowych ucz ęszcza 319 dzieci, za ś do szkół gimnazjalnych – 182 uczniów. Liczba uczniów w szkołach podstawowych i gimnazjalnych systematycznie spada i ta tendencja b ędzie si ę utrzymywa ć w ci ągu najbli ższych lat. Kształtowanie si ę liczby uczniów w szkołach podstawowych i gimnazjach na przestrzeni ostatnich lat przedstawiono na wykresie 19.

Wykres 19. Liczba przedszkolaków i uczniów w podstawówkach i gimnazjach

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych US

Infrastruktura edukacyjna jest dosy ć dobrze dostosowana do liczby uczniów. Średnio na jeden oddział w szkole podstawowej przypada prawie 14 uczniów (przy 18 średnio w województwie), natomiast w gimnazjum na jeden oddział przypada 23 uczniów (podczas gdy wska źnik ten dla województwa kształtuje si ę na poziomie 24 uczniów).

Wszystkie szkoły podstawowe i gimnazjum posiadaj ą pracownie multimedialne z dost ępem do internetu. Wyposa żenie szkół w komputery jest lepsze ni ż średnie wska źniki w województwie i kraju. Średnio w szkołach podstawowych przypada 9 uczniów na komputer, natomiast w gimnazjach na jeden komputer przypada 17 uczniów. S ą to jednak wska źniki znacznie odbiegaj ące od tego co jest notowane w innych regionach Unii Europejskiej.

33

INFRASTRUKTURA SPORTOWA

Gmina jest stosunkowo słabo wyposa żona w infrastruktur ę sportow ą. Co prawda ka żda ze szkół posiada boisko przyszkolne, ale w gminie istnieje tylko jedna sala gimnastyczna, funkcjonuj ąca przy Liceum Ogólnokształc ącym w Milanowie.

W najbli ższych latach nale ży zatem zadba ć o wi ększy dost ęp uczniów i mieszka ńców do infrastruktury sportowej. Temu celowi ma mi ędzy innymi słu żyć planowana budowa szkolnej hali widowiskowo-sportowej wraz z kompleksem boisk przy Zespole Placówek O światowych w Milanowie.

INFRASTRUKTURA KULTURY

W skład gminnej infrastruktury kultury wchodz ą przede wszystkim takie placówki jak: Gminny O środek Kultury i Gminna Biblioteka Publiczna oraz stra żnice (remizy stra żackie).

Gminny O środek Kultury w Milanowie jest jednym z głównych animatorów życia kulturalnego w gminie. Oprócz codziennej działalno ści kulturalnej, GOK organizuje szereg cyklicznych imprez, w których licznie uczestnicz ą mieszka ńcy gminy. Imprezy najcz ęś ciej organizowane s ą wspólnie ze Stowarzyszeniem Miło śników Ziemi Milanowskiej i obejmuj ą takie wydarzenia jak: Powiatowe Warsztaty Teatralne "Teatr i Muzyka - Najlepsza Profilaktyka", Dni Milanowa czy Dzie ń Pieczonego Ziemniaka.

Funkcje o środka kultury w gminie pełni równie ż Gminna Biblioteka Publiczna w Milanowie i jej filia w Rudnie. Ksi ęgozbiór biblioteki liczy ponad 17 tys. woluminów i ka żdego roku wzbogaca si ę o nowe zbiory. Ogólnie w bibliotece zarejestrowanych jest około 400 czytelników, czyli około 10% społecze ństwa, przy średniej dla województwa wynosz ącej 20%. Czytelnicy w ci ągu roku wypo życzaj ą średnio 17 ksi ąż ek, podczas gdy w województwie średnia wypo życze ń wynosi 19 ksi ąż ek.

Biblioteka prowadzi równie ż działalno ść kulturaln ą i o światow ą - organizowane s ą imprezy środowiskowe, takie jak konkursy i spotkania literackie oraz wystawy.

Wa żną funkcj ę kulturaln ą w życiu mieszka ńców gminy pełni ą równie ż remizy stra żackie, funkcjonuj ące przy jednostkach Ochotniczej Stra ży Po żarnej (OSP). Na szczególn ą uwag ę zasługuje jednostka OSP z Milanowa, która w ostatnich latach odniosła ogromne sukcesy w krajowych i mi ędzynarodowych Zawodach Sportowo - Po żarniczych

W gminie funkcjonuje 6 remiz stra żackich. Oprócz wypełniania wa żnych zada ń z zakresu bezpiecze ństwa publicznego, stra żnice s ą zwykle najwa żniejszym centrum życia kulturalnego na wsi. Stanowi ą te ż doskonałe narz ędzie do mobilizowania (szczególnie młodych ludzi) do aktywno ści społecznej. Dlatego nale ży zadba ć o wła ściwe funkcjonowanie OSP i ich doposa żenie w niezb ędny sprz ęt i środki.

34

Szczególnie chodzi tutaj o zapewnienie odpowiedniego zaplecza socjalnego w stra żnicach i dostosowanie ich do funkcji remizo-świetlic środowiskowych.

INFRASTRUKTURA OCHRONY ZDROWIA I OPIEKI SPOŁECZNEJ

Dost ęp mieszka ńców gminy do usług medycznych jest dosy ć dobry. W gminie działa jedna niepubliczna przychodnia lekarska, funkcjonuj ący przy niej Punkt Lekarski w Rudnie i dwa punkty apteczne. Na jedn ą placówk ę lekarsk ą i punkt apteczny przypada zatem 2,1 tys. mieszka ńców. S ą to wska źniki porównywalne ze średni ą w województwie (1800 osób na 1 przychodni ę i 2761 osób na 1 aptek ę), ale nale ży pami ęta ć, że spora cz ęść mieszka ńców gminy korzysta z usług placówek opieki zdrowotnej w Lublinie i Parczewie.

Wykres 20. Liczba przyj ęć w gabinetach lekarskich i wska źnik ludno ści na aptek ę ogólnodost ępn ą

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych US

W gminie działa Gminny O środek Pomocy Społecznej, z usług którego korzysta około 20% mieszka ńców. Pomoc udzielana jest głównie w formie świadcze ń niematerialnych, zasiłków pieni ęż nych, poradnictwa specjalistycznego oraz pomocy rzeczowej (np. do żywianie dzieci). Głównymi powodami przyznania pomocy społecznej s ą: ubóstwo (33% korzystaj ących z pomocy), niezaradno ść (20%), niepełnosprawno ść (19%) oraz bezrobocie (19%).

35

Wykres 21. Powody przyznawania pomocy społecznej

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych US

2.2.7. JAKO ŚĆ RZ ĄDZENIA W GMINIE

Zdolno ść gminy do skutecznego rz ądzenia i przezwyci ęż ania problemów rozwojowych stanowi obecnie jedno z głównych wyzwa ń samorz ądów lokalnych w Polsce. W niniejszej analizie skoncentrowano si ę na krótkim omówieniu trzech najwa żniejszych czynników decyduj ących o jako ści rz ądzenia w gminie, tj.: zdolno ści inwestycyjnej gminy, zaanga żowania kapitału społecznego w proces rz ądzenia gmin ą oraz stosowanych praktyk planowania strategicznego i promowania gminy na forum krajowym i mi ędzynarodowym.

ANALIZA ZDOLNO ŚCI INWESTYCYJNEJ GMINY

Zdolno ść gminy do inwestowania uzale żniona jest głównie od wielko ści dochodów oraz struktury wydatków w bud żecie gminy. W ci ągu ostatnich lat mo żna zaobserwowa ć stały wzrost dochodów gminy Milanów. Wielko ść tych dochodów w roku 2006 wyniosła prawie 7,3 mln zł i w porównaniu z rokiem 2000 wzrosła o 106%. Głównym składnikiem dochodów bud żetu gminy s ą wpływy z subwencji (53%). Dotacje celowe z bud żetu pa ństwa wynosz ą 24,8%. Dochody własne stanowi ą 22% i ich udział w dochodach ogółem pozostaje od lat na podobnym poziomie.

36

Wykres 22. Dochody gminy Milanów

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych US

Pomimo obserwowanego stałego wzrostu dochodów w budżecie gminy, ich wielko ść w przeliczeniu na jednego mieszka ńca pozostaje nadal niska i kształtuje si ę na poziomie 1 748 zł (około 95% średniej dla województwa).

Wykres 23. Dochody i wydatki w przeliczeniu na 1 mieszka ńca

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych US

Stosunkowo niekorzystnie kształtuje si ę struktura wydatków w bud żecie gminy. Szacuje si ę że prawie 60% wydatków bud żetu gminy stanowi ą wydatki bie żą ce (z czego ponad 60% przeznacza si ę na wynagrodzenia pracownicze, a niecałe 18% na zakup materiałów i usług). Roczne wydatki inwestycyjne kształtuj ą si ę na poziomie około 10% wydatków gminy (przy 14% średnio dla gmin w województwie). W liczbach bezwzgl ędnych nakłady inwestycyjne wynosz ą około 818,5 tys. zł, czyli niecałe 200 zł na mieszka ńca.

37

Wykres 24. Wydatki inwestycyjne gminy (jako % bud żetu)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych US Niska zdolno ść inwestycyjna gminy powoduje konieczno ść poszukiwania zewn ętrznych źródeł dofinansowania. W latach 2000-2006 na działania inwestycyjne udało si ę gminie pozyska ć środki na poziomie około 450 tys. zł Głównymi źródłami dofinansowania były takie programy jak: SAPARD (370 tys. zł) i Kontrakt Wojewódzki (80 tys. zł).

JAKO ŚĆ KAPITAŁU SPOŁECZNEGO GMINIE

Jako ść kapitału społecznego i jego zaanga żowanie w proces zarz ądzania wspólnot ą gminn ą jest obecnie jednym z głównych przejawów dobrego rz ądzenia na poziomie lokalnym. Zwykle kapitał społeczny oceniany jest w takich kategoriach jak: aktywno ść obywatelska (mierzona mi ędzy innymi udziałem w wyborach i organizacjach społecznych), zaradno ść mieszka ńców (poł ączona z ch ęci ą współpracy i pomagania innym, np. w ramach pomocy dobros ąsiedzkiej), poziom wzajemnego zaufania i bezpiecze ństwa mieszka ńców (równie ż socjalnego), religijno ść oraz niski poziom wyst ępowania patologii społecznych.

Trudno jest jednoznacznie oceni ć zasoby kapitału społecznego w gminie Milanów. Wydaje si ę, że s ą one znaczne, jednak wymagaj ą dalszego uaktywnienia. Za takim stwierdzeniem przemawiaj ą nast ępuj ące argumenty:

Stosunkowo korzystne wska źniki wykształcenia radnych w gminie (26% radnych legitymuje si ę wy ższym wykształceniem),
Aktywnie działaj ące organizacje pozarz ądowe (Stowarzyszenie Przyjaciół Ziemi Milanowskiej, Ochotnicza Stra ż Po żarna, Stowarzyszenie Kulturalno- Oświatowe),
Rosn ące zaanga żowanie mieszka ńców gminy w życie społeczno-kulturalne (rosn ąca aktywno ść czytelnicza i sportowa mieszka ńców)
Stosunkowo wysoka aktywno ść wyborcza mieszka ńców gminy ( średnia frekwencja w ostatnich wyborach przekroczyła 52%).

38

PRAKTYKA PLANOWANIA STRATEGICZNEGO I PROMOWANIA GMINY

O jako ści rz ądzenia w gminie decyduje w du żym stopniu równie ż praktyka planowania strategicznego i jako ść przygotowywanych dokumentów. Gmina Milanów posiada wi ększo ść wymaganych prawem dokumentów strategicznych. Ogólna polityka rozwoju gminy prowadzona jest w oparciu o strategi ę opracowan ą w 2000 roku i uszczegółowion ą w 2004 w postaci Planu Rozwoju Lokalnego na lata 2004-2006. Polityka w zakresie planowania przestrzennego prowadzona jest na podstawie Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy z roku 2000, za ś sprawy zwi ązane z ochron ą środowiska zostały szczegółowo uregulowane w dokumencie pt. Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami na lata 2004-2014. Kwestie polityki społecznej zostały omówione w Strategii polityki społecznej na lata 2005-2009. W przyszło ści nale ży w wi ększym stopniu zadba ć o aktualno ść obowi ązuj ących dokumentów oraz o efektywny system ich monitorowania.

Działalno ść promocyjna gminy jest prowadzona na niewielk ą skal ę. Co prawda funkcjonuje strona internetowa gminy, lecz od strony wizualnej i merytorycznej nie przyci ąga uwagi turystów i inwestorów. Na głównej stronie internetowej brakuje wyra źnych odno śników do cz ęś ci po świ ęconej turystyce i promocji gminy oraz angloj ęzycznej wersji strony internetowej gminy. Jedyna informacja w j ęzyku angielskim jest umieszczona w podstronie, do której dost ęp osób nie posługuj ących si ę j ęzykiem polskim jest bardzo utrudniony. Od 1997 roku Gmina Milanów utrzymuje partnerskie kontakty ze Zwi ązkiem Gmin Menigoute poło żonych w Departamencie DEUX-SEVRES we Francji, jednak strona internetowa gminy nie posiada równie ż wersji francuskoj ęzycznej. W przyszłych działaniach nale ży zatem dąż yć do zwi ększenia aktywno ści gminy w zakresie promocji i współpracy mi ędzynarodowej.

39

2.3. ANALIZA SWOT

Analiza SWOT jest podsumowaniem mocnych i słabych stron gminy wynikaj ących z uwarunkowa ń wewn ętrznych oraz szans i zagro żeń zdeterminowanych w du żej mierze przez czynniki zewn ętrzne.

Mocne strony Słabe strony

• Korzystna lokalizacja (blisko ść Lublina, • Wyludnianie si ę gminy oraz niska Parczewa), gęsto ść zaludnienia, • Ró żnorodne i cenne przyrodniczo • Niski poziom wykształcenia środowisko naturalne i krajobrazowe, mieszka ńców, • Dobre warunki do rozwoju rolnictwa • Stosunkowo niska jako ść kapitału (w tym ekologicznego), ludzkiego – du ża zale żno ść od • Wysoki poziom zmechanizowania świadcze ń socjalnych i pomocy gospodarstw rolnych, społecznej, • Wysoki stopie ń zwodoci ągowania • Ci ągle niska dochodowo ść gospodarstw gminy, rolnych, • Zwi ększaj ący si ę dost ęp do Internetu • Słabo rozwini ęta przedsi ębiorczo ść , i telefonii (w tym komórkowej), • Niski standard nawierzchni dróg • Stosunkowo dobrze rozwini ęta • Brak wyposażenia gminy w sie ć infrastruktura edukacyjna, kanalizacyjn ą i gazow ą, • Wolne tereny inwestycyjne do rozwoju • Słabe wyposa żenie gminy ró żnych form turystyki i rekreacji, w infrastruktur ę turystyczn ą, • Spore zasoby kapitału społecznego • Niska atrakcyjno ść inwestycyjna w gminie. i turystyczna gminy, Szanse Zagro żenia

• Wykorzystanie szans rozwoju gminy • Bierno ść i niech ęć mieszka ńców do i jej społeczno ści wynikaj ących zmiany swojej sytuacji życiowej z programów wspólnotowych, (zwi ększaj ąca si ę zale żno ść od tzw. • Wł ączenie si ę gminy w szeroki nurt transferów socjalnych), rozwoju turystyki w Polsce (promocja, • Wyludnianie si ę wsi oraz post ępuj ąca budowa infrastruktury, rozwój ró żnych degradacja społeczna, produktów turystycznych, itd.), • Post ępuj ąca marginalizacja gminy • Modernizacja i post ępuj ąca (w tym trudno ści w dost ępie do specjalizacja rolnictwa (w tym rolnictwo środków rozwojowych z UE), ekologiczne i specjalistyczne, • Obni żanie si ę konkurencyjno ści gminy odnawialne źródła energii, itd.), (spowodowane niskim stanem • Rozwój społecze ństwa informacyjnego infrastruktury, niskim poziomem (dost ęp mieszka ńców do informacji, rozwoju przedsi ębiorczo ści, itd.), wiedzy i zatrudnienia),

40

3. WIZJA STRATEGICZNEGO ROZWOJU GMINY

Przy okre ślaniu wizji rozwoju gminy wzi ętą pod uwag ę nast ępuj ące czynniki:
uwarunkowania zewn ętrzne, czyli otoczenie zewn ętrzne rozwoju gminy zdefiniowane w analizie SWOT jako potencjalne szanse i zagro żenia,
uwarunkowania wewn ętrzne, okre ślone w analizie SWOT jako mocne i słabe strony gminy,
obowi ązuj ące dokumenty strategiczne, zarówno te na poziomie gminy, jak i wy ższym – na poziomie województwa i kraju,
kompetencje samorz ądu gminnego, stanowi ące punkt wyj ścia do okre ślenia działa ń i kluczowych projektów dla rozwoju gminy,
instrumenty i programy finansowe, dost ępne dla gminy w ramach obecnie obowi ązuj ącej perspektywy finansowej Unii Europejskiej,
konsultacje społeczne, przeprowadzone w formie warsztatów i bada ń ankietowych (wyniki zostały omówione w Zał ączniku 1).

Z przeprowadzonej analizy SWOT wynika, że gmina Milanów boryka si ę z wieloma powa żnymi problemami rozwojowymi. Ogólnie mo żna stwierdzi ć, że problemy te s ą typowe dla wielu gmin wiejskich w Polsce i dotycz ą głównie niedorozwoju podstawowej infrastruktury technicznej oraz niskiej jako ści kapitału ludzkiego. Czynniki te maj ą decyduj ący wpływ na słabo funkcjonuj ącą gospodark ę lokaln ą, zdominowan ą w du żym stopniu przez rozdrobnione i niedochodowe rolnictwo oraz słabo rozwini ętą przedsi ębiorczo ść pozarolnicz ą. Z kolei słabo funkcjonuj ąca gospodarka nie jest w stanie zapewni ć mieszka ńcom wystarczaj ącej ilo ści miejsc pracy, przez co sytuacja materialna i jako ść życia wielu gospodarstw domowych uzale żniona jest w zbyt du żym stopniu od dochodów socjalnych.

Z drugiej strony gmina dysponuje znacz ącymi atutami, które je śli zostan ą we wła ściwy sposób wykorzystane, mog ą doprowadzi ć do uruchomienia pozytywnych mechanizmów rozwoju gminy. Atuty te to przede wszystkim czysta i ró żnorodna przyroda, dobre warunki do produkcji wysokiej jako ści żywno ści oraz znaczne zasoby zdolnych do pracy ludzi.

PRZYJ ĘTA LOGIKA STRATEGICZNYCH DZIAŁA Ń

Kluczem do zmiany niekorzystnej sytuacji w gminie powinno by ć przede wszystkim ukierunkowanie działa ń na popraw ę funkcjonowania lokalnej gospodarki . Powinno to si ę odbywa ć poprzez lepsze wykorzystanie zasobów wewn ętrznych gminy, tkwi ących chocia żby w sektorze rolnym, jak i pozarolnym – na przykład poprzez aktywne wspieranie lokalnej przedsi ębiorczo ści. W swoich strategicznych działaniach gmina powinna równie ż zadba ć o popraw ę swojej atrakcyjno ści, po to aby zwi ększy ć szanse na przyci ąganie potencjalnych inwestorów i turystów z zewn ątrz. Dlatego te ż nale ży d ąż yć przede wszystkim do poprawy stanu infrastruktury drogowej i wodno-kanalizacyjnej oraz stworzenia terenów

41

inwestycyjnych do rozwoju przedsi ębiorczo ści zwi ązanej głównie z rekreacj ą i turystyk ą. Działaniom tym powinna towarzyszy ć aktywna promocja gminy oraz poprawa efektywno ści zarz ądzania gmin ą, prowadz ąca mi ędzy innymi do jak najlepszego wykorzystywania środków unijnych skierowanych na rozwój samorz ądów lokalnych w Polsce.

Drugim po żą danym kierunkiem rozwoju gminy powinna by ć poprawa jako ści kapitału ludzkiego i społecznego w gminie . Lepsza jako ść kapitału ludzkiego i społecznego wpłynie korzystnie na ogóln ą atrakcyjno ść gminy oraz wywoła dodatkowe mechanizmy rozwojowe. Środkiem do osi ągni ęcia tego celu powinny by ć nie tylko inwestycje w rozwój infrastruktury społecznej, ale równie ż – a mo że przede wszystkim - działania nakierowane na podnoszenie poziomu wykształcenia mieszka ńców oraz mobilizowanie ich do wi ększej aktywno ści społecznej i ekonomicznej.

Nale ży oczekiwa ć, i ż pozytywne zmiany, jakie zajd ą w wyniku realizacji szeregu działa ń nakierowanych na rozwój gospodarki i zasobów ludzkich, przyczyni ą si ę w dłu ższej perspektywie do poprawy jako ści życia mieszka ńców, co jest celem nadrz ędnym niniejszej strategii. Uproszczon ą logik ę strategicznych działa ń przedstawiono w układzie graficznym poni żej.

Poprawa jako ści życia mieszka ńców gminy

Zwi ększenie efektywno ści Wy ższa jako ść kapitału lokalnej gospodarki ludzkiego i społecznego

Obszary działa ń: infrastruktura Obszary działa ń: infrastruktura społeczna, wykształcenie techniczna, sektor rolny, i kwalifikacje, kultura przedsi ębiorczo ść pozarolnicza, i sport, zdrowie i bezpiecze ństwo turystyka, promocja, jako ść publiczne, pomoc społeczna, rz ądzenia aktywno ść obywatelska

42

PO ŻĄ DANY STAN ROZWOJU GMINY

Zakłada si ę, że w wyniku wdro żenia działa ń zaproponowanych w niniejszej strategii, nast ąpi zauwa żalna poprawa sytuacji społeczno-gospodarczej w gminie. Poni żej dokonano krótkiej projekcji po żą danego stanu rozwoju gminy, do jakiego nale ży d ąż yć wdra żaj ąc poszczególne elementy strategii.

Oczekuje si ę, że gmina Milanów w roku 2015 b ędzie:
bardziej atrakcyjnym miejscem do zamieszkania i obsługi turystów,
dysponowała lepiej rozwini ętą gospodark ą lokaln ą, charakteryzuj ącą si ę wi ększ ą ilo ści ą miejsc pracy i bardziej efektywnym rolnictwem,
miała bardziej wykształconych i aktywnych społecznie mieszka ńców,
borykała si ę z mniejszym poziomem ubóstwa i wykluczenia społecznego.

Sposób i zakres monitorowania zakładanych zmian został szczegółowo przedstawiono w rozdziale dotycz ącym systemu monitorowania realizacji strategii.

4. MISJA ORAZ CELE STRATEGII

W niniejszej strategii obowi ązuje hierarchiczny układ celów strategii, składaj ący si ę z trzech poziomów:
misji strategii , stanowi ącej swego rodzaju cel nadrz ędny działa ń strategicznych,
celów strategicznych , pozwalaj ących na strategiczne ukierunkowanie działa ń gminy w dłu ższym horyzoncie czasowym,
celów operacyjnych , uszczegóławiaj ących cele strategiczne i b ędących podstaw ą do zaplanowanych działa ń realizacyjnych.

MISJA STRATEGII

Misja rozwoju gminy wskazuje na cel nadrz ędny, do jakiego nale ży d ąż yć realizuj ąc poszczególne elementy strategii. Zwykle misja formułowana jest w sposób ogólny i adresowana jest do ogółu osób zamieszkuj ących dan ą gmin ę. W niniejszym dokumencie przyj ęto nast ępuj ące sformułowanie misji rozwoju dla gminy Milanów:

Misj ą gminy Milanów jest polepszenie jako ści życia mieszka ńców poprzez zapewnienie lepszych źródeł utrzymania oraz wszechstronny rozwój społeczno ści gminnej.

43

CELE STRATEGII

Misja b ędzie mo żliwa do spełnienia dzi ęki realizacji nast ępuj ących celów strategicznych (CS):

CS 1: Zwi ększenie efektywno ści lokalnej gospodarki CS 2: Wyższa jako ść kapitału ludzkiego i społecznego w gminie.

Jak ju ż wcze śniej wskazano, niezb ędnym warunkiem poprawy sytuacji społeczno- gospodarczej w gminie jest lepiej funkcjonuj ąca gospodarka lokalna. Od jej rozwoju – zarówno w sferze rolnej, jak i pozarolnej – zale żą w du żym stopniu źródła dochodów mieszka ńców. Obecnie efektywno ść lokalnej gospodarki jest bardzo ograniczona, czego przejawem s ą niskie dochody mieszka ńców oraz du ży poziom bezrobocia, równie ż tego ukrytego w rozdrobnionych i mało dochodowych gospodarstwach rolnych. Brak mo żliwo ści zatrudnienia powoduje, że du ży odsetek osób utrzymuje si ę ze źródeł niezarobkowych oraz jest zmuszonych korzysta ć z ró żnych form pomocy społecznej. Niskie dochody lub brak stałych źródeł utrzymania wpływa negatywnie na ogólne warunki życia mieszka ńców, a tak że cz ęsto prowadzi do licznych zjawisk patologii i wykluczenia społecznego.

Nie da si ę zbudowa ć podstaw dobrze funkcjonuj ącej gospodarki bez poprawy jako ści kapitału ludzkiego i społecznego w gminie. Z analizy SWOT wynika, że jako ść kapitału ludzkiego jest dosy ć niska i jest jednym z głównych czynników ograniczaj ących rozwój gminy. Ogólnie niskie wykształcenie mieszka ńców, a tak że brak wiedzy i kluczowych kwalifikacji, powoduje, że du ży odsetek mieszka ńców ma niewielkie szanse na znalezienie zatrudnienia lub zało żenia własnej działalno ści gospodarczej. Prowadzi to do ogólnej apatii i niewiary we własne mo żliwo ści oraz zbyt du żego uzale żnienia si ę mieszka ńców od pomocy społecznej. Przekłada si ę to na nisk ą aktywno ść obywatelsk ą i niech ęć mieszka ńców do samoorganizowania si ę i działania na rzecz społeczno ści lokalnej.

Wy żej wymienione słabo ści i bariery b ędą mogły by ć w znacznym stopniu ograniczone poprzez działania operacyjne zaproponowane w ramach przyj ętych celów strategicznych. W strategii przewidziano realizacj ę nast ępuj ących celów operacyjnych (CO), w ramach poszczególnych celów strategicznych:

CS 1: Zwi ększenie efektywno ści lokalnej gospodarki CO 1.1.: Wyposa żanie gminy w podstawow ą infrastruktur ę poprawiaj ącą atrakcyjno ść inwestycyjn ą gminy CO 1.2.: Zwi ększenie dochodowo ści gospodarstw rolnych CO 1.3.: Rozwój pozarolniczej sfery gospodarki

44

CS 2: Wy ższa jako ść kapitału ludzkiego i społecznego w gminie CO 2.1.: Zwi ększenie poziomu wykształcenia mieszka ńców CO 2.2.: Zwi ększenie integracji mieszka ńców i kapitału społecznego w gminie

Cele operacyjne nie maj ą układu hierarchicznego i b ędą realizowane równocze śnie, w zale żno ści od dost ępnych źródeł finansowania oraz zaanga żowania si ę poszczególnych instytucji i podmiotów we wdra żanie strategii.

Przyj ęty układ celów jest w pełni zgodny z priorytetami strategicznymi Strategii Rozwoju Kraju na lata 2007-2015, a tak że wpisuje si ę struktur ę celów Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2006-2020. Uwzględnia równie ż obowi ązuj ące dokumenty strategiczne na poziomie gminnym, tj.: Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami na lata 2004-2014 oraz Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego z elementami strategii rozwoju gminy Milanów z 2000 roku.

45

Polepszenie jako ści życia mieszka ńców poprzez zapewnienie lepszych źródeł utrzymania oraz wszechstronny rozwój społeczno ści gminnej

CS 1. Zwi ększenie efektywno ści CS 1. Wy ższa jako ść kapitału lokalnej gospodarki ludzkiego i społecznego w gminie

CO 1.1. Wyposa żenie gminy

w podstawow ą infrastruktur ę poprawiaj ącą atrakcyjno ść CO 2.1. Zwi ększenie poziomu inwestycyjn ą gminy wykształcenia mieszka ńców

CO 1.2. Zwi ększenie CO 2.2. Zwi ększenie integracji dochodowo ści gospodarstw mieszka ńców i kapitału rolnych społecznego w gminie

CO 1.3. Rozwój pozarolniczej sfery gospodarki

GŁÓWNE KIERUNKI DZIAŁA Ń W RAMACH CELÓW OPERACYJNYCH

Zaproponowane cele operacyjne b ędą wdra żane poprzez zestaw działa ń i kluczowych projektów, zidentyfikowanych i zaakceptowanych przez Rad ę Gminy w Wieloletnim Planie Inwestycyjnym, b ędącym nieodł ącznym elementem systemu wdra żania strategii. Poni żej dokonano krótkiej charakterystyki celów operacyjnych, wskazuj ąc jednocze śnie na główne kierunki działa ń w obr ębie poszczególnych celów oraz typy projektów, mo żliwych do sfinansowania ze źródeł krajowych i zagranicznych. Z uwagi na fakt, że nie wszystkie zidentyfikowane zadania inwestycyjne b ędą mogły by ć sfinansowane z bud żetu gminy lub źródeł zewn ętrznych, dla niektórych rodzajów inwestycji podano strategiczne kryteria jakimi nale ży kierowa ć si ę dokonuj ąc wyboru projektów do realizacji.

46

Cel strategiczny 1: Zwi ększenie efektywno ści lokalnej gospodarki

CO 1.1. Wyposa żanie gminy w podstawow ą infrastruktur ę poprawiaj ącą atrakcyjno ść inwestycyjn ą gminy

Podstaw ą do poprawy efektywno ści lokalnej gospodarki jest dobry stan infrastruktury technicznej. Z przeprowadzonych analiz wynika, że poziom wyposa żenia gminy w podstawow ą infrastruktur ę techniczn ą jest niski. Szczególnie dotyczy to braku infrastruktury kanalizacyjnej, gazowej oraz niskiej jako ści infrastruktury drogowej. Brak lub niska jako ść tej infrastruktury wpływa negatywnie nie tylko na jako ść życia mieszka ńców, ale równie ż skutecznie ogranicza funkcjonowanie lokalnej gospodarki oraz obni ża atrakcyjność inwestycyjn ą i turystyczn ą gminy. Niska atrakcyjno ść praktycznie uniemo żliwia przyci ąganie inwestycji zewn ętrznych, a jest to jeden z warunków modernizacji struktury lokalnej gospodarki i przyspieszenia procesów rozwojowych w gminie.

Główne kierunki działa ń / typy projektów W ramach powy ższego celu operacyjnego b ędą realizowane nast ępuj ące działania / typy projektów:
modernizacja wybranych elementów infrastruktury drogowej (gminnej oraz powiatowej) 7,
inwestycje i działania w zakresie uporz ądkowania gospodarki odpadami (w tym utworzenie systemu zbioru, segregacji i wywozu odpadów komunalnych i niebezpiecznych),
kanalizacja i gazyfikacja wybranych obszarów gminy,
informatyzacja gminy (budowa infrastruktury dost ępu do internetu oraz wspieranie rozwoju usług elektronicznych),
przygotowanie terenów inwestycyjnych (głównie na cele turystyczne i rekreacyjne),
inne.

Mo żliwe źródła finansowania działa ń / projektów W okresie realizacji strategii b ędzie istniała mo żliwo ść finansowania ww. zada ń m.in. z następuj ących źródeł:
Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego (wszystkie rodzaje infrastruktury),
Program Rozwoju Obszarów Wiejskich (infrastruktura wodno-kanalizacyjna, gospodarki odpadami),

7 Realizacja projektów w zakresie modernizacji dróg powiatowych mo żliwa b ędzie na podstawie odpowiedniej umowy pomi ędzy gmin ą i powiatem.

47

Program Rozwoju Polski Wschodniej (infrastruktura szerokopasmowego internetu),
Ekofundusz (infrastruktura wodno-kanalizacyjna, gospodarki odpadami),
Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (infrastruktura wodno-kanalizacyjna, gospodarki odpadami),
Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych (infrastruktura drogowa),
inne.

Kryteria wyboru projektów inwestycyjnych Przy wyborze zada ń inwestycyjnych do sfinansowania ze środków publicznych b ędą brane pod uwag ę przede wszystkim:
kryteria ekonomiczne (infrastruktura drogowa i wodno-kanalizacyjna),
kryteria ekologiczne (infrastruktura wodno-kanalizacyjna i gazowa),
kryteria równo ści szans (informatyzacja),
kryteria wynikaj ące z programu operacyjnego, w ramach którego b ędzie zło żony projekt do sfinansowania,
inne.

CO 1.2. Zwi ększenie dochodowo ści gospodarstw rolnych

Milanów jest gmin ą typowo rolnicz ą, w której wi ększo ść mieszka ńców utrzymuje si ę z rolnictwa. Sektor ten cechuje si ę jednak coraz ni ższymi dochodami i jest w du żym stopniu zdominowany przez małe i słabo wyposa żone gospodarstwa rolne. Gospodarstwa te produkuj ą głównie na własne potrzeby i w du żym stopniu uzale żnione s ą od dochodów socjalnych (tj. emerytur, rent i dopłat bezpo średnich).

Poprawa dochodowo ści gospodarstw rolnych b ędzie jednym z podstawowych warunków zwi ększenia efektywno ści lokalnej gospodarki. Z jednej strony rynek i konkurencja wymusz ą zaprzestanie działalno ści wielu gospodarstw rolnych, z drugiej za ś b ędzie nast ępował powolny proces konsolidacji i specjalizacji sektora rolnego w gminie. Wa żne jest, aby działania wynikaj ące z niniejszej strategii mogły nie tylko łagodzi ć trudne procesy restrukturyzacyjne zachodz ące w rolnictwie, ale równie ż przyczynia ć si ę do zwi ększenia konkurencyjno ści i specjalizacji gospodarstw wi ększych, zdolnych utrzyma ć si ę na rynku i dostosowa ć si ę do wymogów Wspólnej Polityki Rolnej. Nale ży równie ż zadba ć o rozwój gospodarstw mniejszych, szukaj ąc dla nich szans przetrwania w takich niszach jak: rolnictwo ekologiczne, produkcja surowca na potrzeby produkcji energii odnawialnej, agroturystyka.

48

Główne kierunki działa ń / typy projektów W ramach powy ższego celu operacyjnego b ędą realizowane nast ępuj ące działania / typy projektów 8:
podnoszenie wiedzy i kwalifikacji rolników (w tym rolników młodych) w zakresie prowadzenia gospodarstwa i jego modernizacji,
wspieranie procesu zwi ększania powierzchni gospodarstw rolnych (scalanie gruntów, przekazywanie gospodarstw za renty strukturalne, itd.),
wspieranie procesu ró żnicowania działalno ści gospodarstw rolnych (szkolenia przekwalifikowuj ące rolników, agroturystyka, produkcja biogazu, drobne przetwórstwo produktów rolnych i le śnych, zalesianie gruntów rolnych, itd.)
rozwój rolnictwa ekologicznego (zmiana metody upraw, certyfikacja produkcji i promocja produktów i żywno ści ekologicznej, itd.)
wspieranie instytucji otoczenia rolnictwa (zrzeszanie si ę rolników, grupy producenckie, infrastruktura skupu i przetwórstwa produktów rolnych, itd.)
inne.

Mo żliwe źródła finansowania działa ń / projektów W okresie realizacji strategii b ędzie istniała mo żliwo ść finansowania ww. zada ń m.in. z nast ępuj ących źródeł:
Program Rozwoju Obszarów Wiejskich (wszystkie rodzaje działa ń),
Program Operacyjny Kapitał Ludzki (szkolenia rolników w zakresie przekwalifikowania si ę na inne zawody)
Ekofundusz (produkcja energii ze źródeł odnawialnych)
Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska (ekologiczne formy produkcji rolnej),
inne.

Kryteria wyboru realizowanych projektów Wi ększo ść zaplanowanych działa ń w ramach tego celu b ędzie realizowana przez instytucje i podmioty niezale żne od samorz ądu gminnego. Prawie wszystkie działania b ędą finansowane z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich, w oparciu o ści śle okre ślone kryteria. Dlatego te ż, głównym zadaniem władz gminnych b ędzie przede wszystkim promocja dost ępnych instrumentów finansowania oraz zach ęcenie wszystkich obj ętych programem do korzystania z dost ępnych form pomocy na modernizacj ę sektora rolnego.

8 Nie wszystkie działania realizowane w ramach tego celu operacyjnego s ą w kompetencjach samorz ądu gminnego. Strategia jednak stara si ę uwzgl ędnia ć wszelkie działania, które kompleksowo przyczyniaj ą si ę do realizacji poszczególnych celów.

49

CO 1.3. Rozwój pozarolniczej sfery gospodarki

Z przeprowadzonych analiz wynika, że poziom rozwoju przedsi ębiorczo ści w gminie jest dosy ć niski. Wpływa to negatywnie na niskie wska źniki zatrudnienia w sektorze pozarolniczym i w konsekwencji prowadzi do coraz wi ększego ubo żenia mieszka ńców. Z drugiej strony istniej ą realne szanse na rozwój sektora małej i średniej przedsi ębiorczo ści, szczególnie w takich obszarach jak: turystyka i rekreacja, usługi na rzecz rolnictwa i le śnictwa oraz rzemiosło i mała przetwórczo ść . Gmina posiada znaczny potencjał do rozwoju tych sektorów i b ędzie miała dost ęp do ró żnego rodzaju instrumentów wspierania małej i średniej przedsi ębiorczo ści na obszarach wiejskich.

Główne kierunki działa ń / typy projektów W ramach powy ższego celu operacyjnego b ędą realizowane nast ępuj ące działania / typy projektów:
aktywne wspieranie istniej ących i potencjalnych przedsi ębiorców w pozyskiwaniu środków na rozwój,
wspieranie rozwoju infrastruktury turystycznej (w tym bazy noclegowo- gastronomicznej, szlaków turystycznych, ście żek rowerowych, odnowa obiektów zabytkowych i lokalnych pomników historii, itd.),
rozwój lokalnych produktów turystycznych (potrawy regionalne, tradycyjne produkty r ękodzielnicze, itd.),
aktywna promocja gminy na forum krajowym i mi ędzynarodowym,
inne.

Mo żliwe źródła finansowania działa ń / projektów W okresie realizacji strategii b ędzie istniała mo żliwo ść finansowania ww. zada ń m.in. z nast ępuj ących źródeł:
Program Rozwoju Obszarów Wiejskich (wspieranie przedsi ębiorczo ści pozarolniczej na obszarach wiejskich oraz odnowa wsi),
Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego (dotacje inwestycyjne dla małych i średnich przedsi ębiorstw, rozwój infrastruktury turystycznej, współpraca mi ędzynarodowa, promocja),
Program Operacyjny Kapitał Ludzki (szkolenia i wsparcie dla przedsi ębiorstw oraz osób rozpoczynaj ących działalno ść gospodarcz ą),
Program Rozwoju Polski Wschodniej ( ście żki rowerowe, promocja gmin Polski Wschodniej),
Program Partnerstwa i S ąsiedztwa ‘Polska Białoru ś Ukraina’ (współpraca transgraniczna m.in. w zakresie rozwoju przedsi ębiorczo ści i turystyki),
inne.

Kryteria wyboru projektów Przy wyborze projektów do realizacji ze środków publicznych b ędą brane pod uwag ę przede wszystkim:

50

kryteria ekonomiczne (dotacje inwestycyjne dla przedsi ębiorstw, infrastruktura turystyczna),
kryteria równo ści szans (dotacje inwestycyjne dla przedsi ębiorstw),
kryteria wynikaj ące z programu operacyjnego, w ramach którego b ędzie składany dany projekt do sfinansowania,
inne.

Cel strategiczny 2: Wy ższa jako ść kapitału ludzkiego i społecznego w gminie

CO 2.1. Zwi ększenie poziomu wykształcenia mieszka ńców

Niski poziom wykształcenia mieszka ńców jest jednym z głównych czynników hamuj ących rozwój gminy Milanów. Słabe wykształcenie ogranicza aktywno ść gospodarcz ą i obywatelsk ą mieszka ńców oraz cz ęsto prowadzi do ubóstwa i wykluczania społecznego. Nale ży zatem d ąż yć do podniesienia wska źników wykształcenia mieszka ńców, zarówno w systemie szkolnym, jak i pozaszkolnym poprzez ró żne formy kształcenia ustawicznego. Podj ęte działania powinny by ć nakierowane nie tylko na rozwój infrastruktury edukacyjnej i sportowej, ale równie ż dotyczy ć szerokiej problematyki jako ści kształcenia i wsparcia młodzie ży (w tym młodzie ży najbardziej uzdolnionej).

Główne kierunki działa ń / typy projektów W ramach powy ższego celu operacyjnego b ędą realizowane nast ępuj ące działania / typy projektów:
dostosowanie infrastruktury edukacyjnej i sportowej gminy do zmieniaj ących si ę standardów i potrzeb (modernizacja budynków, dostosowanie boisk sportowych, itd.),
podnoszenie jako ści kształcenia w szkołach (doskonalenie kadr nauczycielskich, komputeryzacja i doposa żenie szkół w niezb ędny sprz ęt, wymiana młodzie ży i współpraca mi ędzynarodowa szkół, itd.),
wspieranie edukacji przedszkolnej (rozwój niezb ędnej infrastruktury przedszkolnej, promocja edukacji przedszkolnej w śród mieszka ńców, itd.),
wyrównywanie szans edukacyjnych młodzie ży (zaj ęcia wyrównawcze, zasiłki dla rodzin najubo ższych, systemy stypendialne dla młodzie ży gimnazjalnej, itd.),
promocja ró żnych form edukacji pozaszkolnej (kształcenie ustawiczne osób starszych, edukacja na odległo ść , itd.),
inne

Mo żliwe źródła finansowania działa ń / projektów W okresie realizacji strategii b ędzie istniała mo żliwo ść finansowania ww. zada ń m.in. z nast ępuj ących źródeł:

51

Program Rozwoju Obszarów Wiejskich (infrastruktura sportowa)
Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego (infrastruktura edukacyjno-sportowa, współpraca mi ędzynarodowa szkół),
Program Operacyjny Kapitał Ludzki (podnoszenie jakości kształcenia, doskonalenie kadry nauczycielskiej, systemy stypendialne dla uczniów, doposa żenie szkół w sprz ęt, itd.),
Program Partnerstwa i S ąsiedztwa Polska Białoru ś Ukraina (współpraca transgraniczna m.in. w zakresie edukacji, wymiany młodzie ży, itd.),
Program Wspólnotowy Comenius (wymiana do świadcze ń w zakresie kształcenia szkolnego na poziomie podstawowym)
Młodzie ż w działaniu (współpraca młodzie ży szkolnej na całym obszarze Unii Europejskiej),
inne.

Kryteria wyboru projektów Przy wyborze projektów do realizacji ze środków publicznych b ędą brane pod uwag ę przede wszystkim:
kryteria ekonomiczne i demograficzne (infrastruktura edukacyjna i sportowa)
kryteria równo ści szans (systemy stypendialne),
kryteria wynikaj ące z programu operacyjnego, w ramach którego dany projekt b ędzie mógł by ć finansowany,
inne.

CO 2.2. Zwi ększenie integracji mieszka ńców i kapitału społecznego w gminie

O rozwoju gminy w coraz w wi ększym stopniu decyduj ą równie ż takie czynniki jak kultura i kapitał społeczny. Kultura pozwala na kształtowanie postaw i zachowa ń ludzkich oraz jest nieodł ącznym elementem procesu kształcenia ludzi. Lokalne tradycje kulturowe i instytucje je promuj ące stanowi ą ponadto wa żny zasób rozwoju sektora usług turystycznych. Z kolei kapitał społeczny to przede wszystkim zwi ązki mi ędzy lud źmi, stopie ń zaufania mi ędzy nimi, a tak że umiej ętno ść i ch ęć współdziałania. Wysoki poziom kultury i kapitału społecznego wpływa na jako ść rz ądzenia w gminie, wyzwala w ludziach kreatywno ść , a tak że przyczynia si ę do ograniczenia patologii i wykluczenia społecznego.

Z przeprowadzonych analiz wynika, że gmina Milanów posiada ju ż pewne zasoby kapitału społecznego. Przejawem tego jest mi ędzy innymi rosn ąca ilo ść organizacji pozarz ądowych aktywnie działaj ących na terenie gminy, aktywno ść sportowa i kulturalna mieszka ńców oraz rosn ąca świadomo ść w zakresie dbania o rozwój swojej społeczno ści. Nale ży zatem d ąż yć do dalszego umacniania wi ęzi mi ędzyludzkich poprzez wi ększ ą integracj ę społeczn ą i eliminowanie wyst ępuj ących zagro żeń i patologii społecznych, takich jak bezrobocie, ubóstwo, alkoholizm, itd. Wa żną rol ę w tym zakresie będą miały władze lokalne, dla których doprowadzenie

52

do wi ększej integracji społecznej powinno by ć jednym z kluczowych elementów zasad ‘dobrego rz ądzenia’.

Główne kierunki działa ń / typy projektów W ramach powy ższego celu operacyjnego b ędą realizowane nast ępuj ące działania / typy projektów:
rozwój instytucji kultury (modernizacja niezb ędnej infrastruktury, w tym stra żnic OSP, doposa żenie w niezb ędny sprz ęt, wspieranie najwa żniejszych imprez kulturalnych, itd.),
aktywne wspieranie partnerstw i inicjatyw oddolnych na rzecz rozwoju gminy lub wsi (formalnych i nieformalnych),
prowadzenie efektywnej polityki społecznej (prowadzącej do integracji i aktywizacji osób wykluczonych i zagro żonych wykluczeniem społecznym),
podnoszenie świadomo ści mieszka ńców wokół najwa żniejszych problemów rozwoju gminy (ekologia, zdrowie i bezpiecze ństwo, przedsi ębiorczo ść , integracja europejska, itd.).
poprawa jako ści rz ądzenia w gminie (doskonalenie kadr administracji lokalnej, rozwój współpracy ponadgminnej, planowanie strategiczne, itd.),
inne.

Mo żliwe źródła finansowania działa ń / projektów W okresie realizacji strategii b ędzie istniała mo żliwo ść finansowania ww. zada ń m.in. z nast ępuj ących źródeł:
Program Rozwoju Obszarów Wiejskich (infrastruktura kulturalna),
Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego (infrastruktura turystyczna i kulturalna, współpraca mi ędzynarodowa gminy),
Program Operacyjny Kapitał Ludzki (integracja i pomoc społeczna, wspieranie partnerstw, podnoszenie świadomo ści mieszka ńców, itd.),
Program Partnerstwa i S ąsiedztwa ‘Polska Białoru ś Ukraina’ (współpraca transgraniczna m.in. w zakresie kultury i rozwoju inicjatyw lokalnych, itd.),
Program Kultura 2007 (wymiana do świadcze ń w zakresie szeroko poj ętej kultury europejskiej),
Europa dla Obywateli (promowanie idei europejskiego społecze ństwa obywatelskiego),
inne. Kryteria wyboru projektów Przy wyborze projektów do realizacji ze środków publicznych b ędą brane pod uwag ę przede wszystkim:
kryteria ekonomiczne (infrastruktura kulturalna)
kryteria równo ści szans (pomoc społeczna),
kryteria wynikaj ące z programu operacyjnego, w ramach którego dany projekt b ędzie mógł by ć finansowany.

53

5. SYSTEM WDRA ŻANIA I FINANSOWANIA STRATEGII

Przyj ęty system wdra żania zakłada realizacj ę całego szeregu działa ń i projektów, przewidzianych do realizacji w ramach poszczególnych celów operacyjnych strategii. Cz ęść projektów została zidentyfikowana i uj ęta w Wieloletnim Planie Inwestycyjnym na lata 2008-2010 (Zał ącznik 2). S ą to najwa żniejsze projekty inwestycyjne gminy, dla których zaplanowano dofinansowanie z bud żetu gminy. Za wdro żenie tych projektów b ędzie odpowiadał głównie samorz ąd gminy, b ądź jednostki mu podległe (np. placówki edukacyjne). Proces przygotowania i realizacji tych projektów b ędzie na bie żą co monitorowany przez Urz ąd Gminy, zarówno od strony finansowej, jak i technicznej.

Zakłada si ę, że zdecydowana wi ększo ść projektów pozostanie poza ramami Wieloletniego Planu Inwestycyjnego i b ędzie wdra żana przez uprawnione do tego instytucje i podmioty. Zatem głównym zadaniem władz gminnych w tym zakresie będzie zidentyfikowanie i zmobilizowanie wszystkich potencjalnych projektodawców i wsparcie ich od strony informacyjno-szkoleniowej w realizacji okre ślonych typów projektów.

Poni żej zidentyfikowano najwa żniejsze instytucje i podmioty zaanga żowane w proces wdra żania strategii gminy Milanów.

GŁÓWNE INSTYTUCJE I PODMIOTY ZAANGA ŻOWANE WE WDRA ŻANIE STRATEGII

Główn ą instytucj ą odpowiedzialn ą za wdro żenie strategii jest Wójt wraz z podległym mu Urz ędem Gminy. Wójt odpowiada za ogóln ą koordynacj ę procesu wdra żania i monitorowania strategii. W szczególno ści odpowiedzialny jest za przygotowanie i wdro żenie projektów wynikaj ących z Wieloletniego Planu Inwestycyjnego.

Instytucjami wspomagaj ącymi Urz ąd Gminy w procesie wdra żania strategii s ą:
Rada Gminy, która razem z radami sołeckimi powinna zadba ć o promocj ę i wła ściwe zrozumienie strategii w śród społeczno ści lokalnej,
Placówki szkolno-wychowawcze (szczególna wa żna rola nauczycieli jako liderów lokalnych),
Gminny O środek Pomocy Społecznej,
Gminny O środek Kultury,
Jednostki OSP i ich stra żnice,
Ko ściół,
Organizacje pozarz ądowe działaj ące na terenie gminy,
Inne.

54

Instytucje partnerskie , zarz ądzaj ące okre ślonymi instrumentami i programami, w ramach których będą finansowane niektóre działania wynikaj ące ze strategii, w tym:
Urz ąd Marszałkowski (jako instytucja zarz ądzaj ąca RPO WL, PO Kapitał Ludzki oraz cz ęś ci ą działa ń w ramach PROW),
Starostwo Powiatowe w Parczewie (dysponent cz ęś ci środków w ramach PROW i PO Kapitał Ludzki),
Powiatowy Urz ąd Pracy,
Powiatowy Oddział Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa,
Agencja Rozwoju Lokalnego,
Inne.

Do wa żnych pomiotów, które w istotny sposób b ędą przyczynia ć si ę do realizacji celów strategii, nale ży również zaliczy ć docelowe grupy beneficjentów pomocy , w tym przede wszystkim:
przedsi ębiorcy i ich zwi ązki,
rolnicy i ich zwi ązki,
koła gospody ń wiejskich,
bezrobotni,
osoby podnosz ące swoje kwalifikacje.

ŚRODKI NIEZB ĘDNE NA REALIZACJ Ę STRATEGII

Jest niezmiernie trudno okre śli ć wielko ść niezb ędnych środków na realizacj ę celów niniejszej strategii. Bior ąc pod uwag ę ogromne potrzeby gminy w zakresie wyposa żenia w podstawow ą infrastruktur ę techniczn ą i społeczn ą, zapotrzebowanie na realizacj ę najwa żniejszych projektów inwestycyjnych szacowane jest na około 70 mln zł.

Do tego dochodzi realizacja projektów nie zwi ązanych bezpo średnio z inwestycjami, ale wa żnych z punktu widzenia rozwoju zasobów ludzkich czy te ż budowania kapitału społecznego w gminie. Okre ślenie zapotrzebowania finansowego na tego rodzaju projektu nie jest jednak mo żliwe, cho ćby z tego wzgl ędu, że obecnie nie do ko ńca wiadomo, kto i w jakim zakresie mógłby realizować projekty o charakterze nieiwestycyjnym na terenie gminy. Mo żna natomiast wst ępnie oszacowa ć, jakiego rz ędu środki b ędą dost ępne dla gminy na realizacj ę tego typu projektów. Ocenia si ę, że w latach 2007-2013 na obszary wiejskie Lubelszczyzny trafi około 1 100 mln zł na projekty nieinwestycyjne. Oznacza to, że średnio na mieszka ńca wsi przypadnie około 950 zł . Zakładaj ąc, że skuteczno ść gminy w pozyskiwaniu środków nie b ędzie mniejsza ni ż innych gmin wiejskich w województwie, gmina Milanów w latach 2007- 2015 mo że liczy ć na środki rz ędu 4 mln zł . Fundusze te b ędą mogły by ć przeznaczone na projekty zwi ązane z działaniami rozwojowymi w zakresie poprawy jako ści kapitału ludzkiego i społecznego.

55

ŹRÓDŁA FINANSOWANIA STRATEGII

Głównymi źródłami finansowania strategii b ędą:
bud żet gminy
zewn ętrzne środki publiczne (dost ępne przede wszystkim w ramach programów finansowanych z Unii Europejskiej),
środki z sektora prywatnego (np. w ramach projektów partnerstwa publiczno- prywatnego).

Mo żliwo ści finansowania strategii z bud żetu gminy s ą dosy ć ograniczone. Z przeprowadzonych analiz wynika, że gmina rocznie przeznacza średnio około 10% bud żetu na zadania inwestycyjne. Przy obecnym bud żecie gminy kształtuj ącym si ę na poziomie około 7,6 mln zł, s ą to wi ęc środki na poziomie 800 tys. złotych . Zakładaj ąc, że dochody bud żetu gminy w ci ągu najbli ższych lat b ędą rosły średnio o 10% i nast ąpi wzrost wydatków inwestycyjnych gminy do poziomu 10% rocznie, szacuje si ę, że gmina w latach 2007-2015 mo że dysponowa ć ł ącznie środkami inwestycyjnymi na poziomie około 11 mln zł .

Tabela 2: Projekcja dochodów i wydatków inwestycyjnych gminy w okresie realizowania strategii (w mln zł) Razem 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2007-2015

dochody ogółem 7,60 8,36 9,20 10,16 11,13 12,24 13,46 14,81 16,29 17,92 113,6

wydatki inwestycyjne 0,76 0,84 0,92 1,02 1,11 1,22 1,35 1,48 1,63 1,79 11,36

Dost ępne środki inwestycyjne gminy powinny by ć wykorzystywane przede wszystkim na zapewnienie współfinansowania do projektów realizowanych ze środków Unii Europejskiej.

Szacuje si ę, że w latach 2007-2015 na gmin ę wiejsk ą w województwie lubelskim przypadnie średnio około 5 300 zł na mieszka ńca. Czyli teoretycznie gmina Milanów i jej mieszka ńcy b ędzie miała dost ęp do środków rozwojowych na poziomie około 22 mln zł (czyli rocznie około 2,5 mln zł). Bior ąc pod uwag ę obecnie obowi ązuj ący poziom dofinansowania projektów unijnych (15%) oraz kształtuj ący si ę poziom środków inwestycyjnych gminy, nale ży przypuszcza ć, że w okresie obowi ązywania strategii nie wyst ąpi ą wi ększe problemy z zapewnieniem współfinansowania do projektów realizowanych ze środków unijnych.

Poni żej zaprezentowano najwa żniejsze źródła finansowania rozwoju gminy z funduszy unijnych, ze wskazaniem ilo ści środków, jakie mog ą by ć skierowane na obszary wiejskie.

56

Tabela 3: Najwa żniejsze źródła finansowania rozwoju samorz ądów gminnych) Lp Nazwa programu Instytucja Szacowana Szacowana zarz ądzaj ąca alokacja na alokacja na województwo obszary wiejskie (w mln zł)* (w mln zł) 1. Program Rozwoju Obszarów Agencja Restrukturyzacji 4 036 4 036 (100%) Wiejskich (PROW) i Modernizacji Rolnictwa / Urz ąd Marszałkowski 2. Regionalny Program Operacyjny Urz ąd Marszałkowski 4 393 1 934 (44%) Województwa Lubelskiego (RPO WL) 3. Program Operacyjny Kapitał Ministerstwo Rozwoju 1 946 194,6 (10%) Ludzki Regionalnego / Urz ąd (PO KL) Marszałkowski

4. Program Operacyjny Rozwój Ministerstwo Rozwoju 1 919 46 (2,4%) Polski Wschodniej (PO RPW) Regionalnego / Urz ąd Marszałkowski

5. Program Partnerstwa i Ministerstwo Rozwoju 74 15 (20%) Sąsiedztwa ‘Polska-Białoru ś- Regionalnego Ukraina’ 12 368 6 226 (50%) RAZEM 5 300 zł / per capita * Alokacje przeliczono na złote po kursie 3,8 zł/ euro

Oprócz funduszy unijnych, b ędą równie ż istniały inne mo żliwo ści finansowania rozwoju gminy, w tym mi ędzy innymi środki w ramach:
Mechanizmów Finansowych (Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego),
Ekofunduszu,
Poakcesyjnego Programu Wspierania Obszarów Wiejskich,
Szwajcarskiego Instrumentu Finansowego,
Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej,
Banku Gospodarstwa Krajowego (Fundusz Por ęcze ń Unijnych, Fundusz Rozwoju Inwestycji Komunalnych, itd.),
inne.

6. SYSTEM MONITOROWANIA I OCENY REALIZACJI STRATEGII

System monitorowania jest wa żnym elementem w procesie wdra żania strategii. Dane z monitoringu słu żą do oceny skuteczno ści realizowanych działa ń i pozwalaj ą na bardziej efektywne wydatkowanie środków publicznych.

Zakłada si ę, że instytucj ą odpowiedzialn ą za ogóln ą koordynacj ę i monitorowanie procesu realizacji strategii b ędzie Urz ąd Gminy w Milanowie, którego zadaniem będzie w szczególno ści:
zbieranie i przekazywanie partnerom społecznym i gospodarczym informacji o dost ępnych źródłach finansowania zewn ętrznego (kierowanie potencjalnych beneficjentów do odpowiednich instytucji),

57

wyra żanie opinii co do zgodno ści proponowanych zmian w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego z zapisami strategii,
wydawanie opinii o zgodno ści planowanej inwestycji/zadania z zapisami strategii (w przypadku gdy taka opinia jest wymagana),
inicjowanie i koordynowanie opracowania średniookresowych dokumentów programowych (np. program rozwoju bazy o światowej, program rozwoju usług społecze ństwa informacyjnego),
informowanie społeczno ści lokalnej o istnieniu strategii i obranych kierunkach rozwoju, a tak że o post ępach i efektach jej wdra żania.

Ocena post ępów we wdra żaniu strategii b ędzie dokonywana w cyklu rocznym i b ędzie bazowała na zestawie wska źników. Poni żej zaprezentowano wybrane rodzaje wska źników, dostosowuj ąc ich charakter do rodzaju monitorowanego celu.

a) cele strategiczne: Nazwa celu Rodzaj wska źnika Zwi ększenie efektywno ści lokalnej
Odsetek gospodarstw domowych utrzymuj ących si ę ze źródeł gospodarki zarobkowych,
Poziom dochodów własnych gminy

Wy ższa jako ść kapitału ludzkiego
Liczba pracuj ących, i społecznego w gminie
Odsetek ludzi korzystaj ący z pomocy społecznej,

b) cele operacyjne: Nazwa celu Rodzaj wska źnika Wyposa żanie gminy w
Odsetek dróg twardych w drogach gminnych ogółem, podstawow ą infrastruktur ę
Poziom zwodoci ągowania i skanalizowania gminy poprawiaj ącą atrakcyjno ść
Odsetek osób korzystaj ących z sieci gazowej
ść ą inwestycyjn ą gminy Ilo odpadów podlegaj cych unieszkodliwianiu

Zwi ększenie dochodowo ści
Średnia wielko ść areału gospodarstwa rolnego, gospodarstw rolnych
Odsetek gospodarstw produkuj ących na rynek Rozwój pozarolniczej sfery
Liczba podmiotów gospodarczych zarejestrowanych na 1000 gospodarki mieszka ńców,
Liczba przedsi ębiorstw działaj ących w sektorze turystyki (sekcja H)
Liczba miejsc noclegowych w gminie Zwi ększenie poziomu
Odsetek osób z wy ższym i średnim wykształceniem w gminie wykształcenia mieszka ńców
Odsetek dzieci obj ętych wychowaniem przedszkolnym
Współczynniki scholaryzacji brutto dla szkół podstawowych i gimnazjów
Ilo ść uczniów w szkołach podstawowych i gimnazjach przypadaj ących na jeden komputer z dost ępem do internetu Zwi ększenie integracji
Ilo ść organizacji pozarz ądowych działaj ących na terenie gminy, mieszka ńców i kapitału
Odsetek osób korzystaj ących z ksi ęgozbiorów bibliotecznych społecznego w gminie

Dane dotycz ące zaproponowanych powy żej wska źników dost ępne s ą w ramach oficjalnej statystyki i b ędą pozyskiwane z Banku Danych Regionalnych. Wska źniki te w wi ększo ści zostały opisane w cz ęś ci diagnostycznej, przy analizie sytuacji społeczno-gospodarczej gminy.

58

7. ZAŁ ĄCZNIK 1: PODSUMOWANIE REZULTATÓW PROCESU KONSULTACJI SPOŁECZNYCH

Konsultacje społeczne były wa żnym etapem prac nad strategi ą. Ich głównym celem było zapoznanie władz i społeczno ści lokalnej z procesem aktualizacji strategii oraz zebranie opinii i uwag od mieszka ńców na temat przyszłego rozwoju gminy. W trakcie konsultacji zorganizowano dwa spotkania robocze, w których ł ącznie wzi ęło udział ponad 100 osób. Głównymi uczestnikami spotka ń byli przedstawiciele władz gminy (wójt, radni, pracownicy administracji) oraz wybrani reprezentanci społeczno ści lokalnej (sołtysi, przedsi ębiorcy, nauczyciele, koła gospody ń wiejskich, itd.).

W trakcie pierwszego spotkania uczestnicy mogli zapozna ć si ę z aktualn ą sytuacj ą społeczno-gospodarcz ą w gminie oraz pozna ć główne instrumenty finansowania rozwoju gminy w latach 2007-2013. Podczas spotkania uczestnicy zostali równie ż poproszeni o wypełnienie ankiety identyfikuj ącej główne potrzeby i szanse rozwoju gminy. Ankieta składała si ę z pi ęciu pyta ń odnosz ących si ę do takich zagadnie ń jak:
identyfikacja pi ęciu głównych problemów w rozwoju gminy,
propozycja pi ęciu najwa żniejszych inwestycji w gminie,
wskazanie trzech najwa żniejszych działa ń nieinwestycyjnych w gminie,
podanie trzech najwa żniejszych walorów gminy (wyró żniaj ących j ą na tle innych),
zaproponowanie strategicznych kierunków rozwoju gminy.

Wyniki ankiet, opracowane w formie graficznej i zaprezentowane poni żej, posłu żyły jako jedno z wa żnych kryteriów przy wyborze strategicznych kierunków rozwoju gminy.

59

Wykres 25. Główne problemy rozwoju gminy

Wykres 26. Najwa żniejsze działania inwestycyjne w gminie

60

Wykres 27. Najwa żniejsze zadania nieinwestycyjne w gminie

Wykres 28. Główne walory gminy

61

Wykres 29. Proponowane strategiczne kierunki rozwoju gminy

Celem drugiego spotkania konsultacyjnego było zaprezentowanie wst ępnej wersji strategii oraz okre ślenie listy projektów inwestycyjnych, uj ętych w Wieloletnim Planie Inwestycyjnych na lata 2008-2010. Zgłoszone w trakcie spotkania uwagi i opinie zostały w du żym stopniu uwzgl ędnione w ko ńcowej wersji strategii.

8. ZAŁ ĄCZNIK 2: WIELOLETNI PLAN INWESTYCYJNY NA LATA 2008-2010

Wieloletni Plan Inwestycyjny (WPI) stanowi integraln ą cz ęść systemu wdra żania strategii gminy. Zawiera wykaz najwa żniejszych zada ń inwestycyjnych gminy, które będą realizowane w pierwszym okresie obowi ązywania strategii, tj. w latach 2007- 2010. Zadania te wynikaj ą z celów operacyjnych strategii i ich wdro żenie przyczyni si ę do osi ągni ęcia okre ślonych wska źników przyj ętych w systemie monitorowania strategii.

Przy wyborze zada ń inwestycyjnych kierowano si ę nast ępuj ącymi kryteriami:
wpływ realizacji danego zadania na cele strategii (głównie operacyjne),
efektywno ść ekonomiczna zadania (powi ązana z wpływem danej inwestycji na rozwój lokalnej gospodarki i rynku pracy),
wielko ść projektu (powy żej 50 tys. zł),
efekt ekologiczny (wyeliminowanie b ądź ograniczenie zagro żeń dla środowiska naturalnego),
wyniki bada ń ankietowych społeczno ści lokalnej,
zdolno ść gminy do zapewnienia współfinansowania na wybrane do realizacji zadania,
mo żliwo ść współfinansowania inwestycji ze źródeł zewn ętrznych.

Z uwagi na fakt, że na obecnym etapie prac trudno przewidzie ć poziom i zakres dofinansowania poszczególnych zada ń ze źródeł zewn ętrznych, niniejszy wykaz zada ń ma charakter wył ącznie indykatywny. Zakłada si ę, że zadania te b ędą dodatkowo zatwierdzane przez Rad ę Gminy w trybie przewidzianym dla podejmowania decyzji finansowych w samorz ądach gminnych.

Wykaz kluczowych zada ń inwestycyjnych gminy do realizacji w latach 2008-2010

Nazwa zadania Źródła finansowania zadania (w zł)

Instytucja Rok 2008 Rok 2009 Rok 2010 Cel programu odpowiedzial Koszt Uwagi / zadania na za całkowity Środki Środki Środki Środki UE Środki UE Środki UE realizacj ę własne własne własne

Cel strategiczny 1: Zwi ększenie efektywno ści lokalnej gospodarki

Gmina zewn z wsparcia uzyskania

Zakup sam. rat.-ga ś. dla b Projekty Wyposa jednostek OSP Milanów / 2 700 000 405 000 2 295 000 0 0 0 0 Powiat z powiatu parczewskiego poprawiaj Parczewski ż eniegminy w podstawow ę Budowa biogazowni Gmina 10 000 000 0 0 1 500 000 8 500 000 0 0 d ą ą mo c Milanów ą atrakcyjno ż

Rozbudowa sieci warunkiem pod realizacji do liwe kanalizacyjnej w gminie – Gmina 30 000 000 1 500 000 8 500 000 1 500 000 8 500 000 1 500 000 8 500 000 projekt kompleksowy Milanów ść ę trznych trznych inwestycyjn Projekty w zakresie sieci ą

infrastruktur Brak wodoci ągowej Gmina 0 0 0 0 0 0 Milanów danych

(m. Rudzieniec, Zieleniec) ź ródeł finansowania ródeł ą Gmina Modernizacja dróg gminnych

ę Milanów/ Brak i powiatowych 0 0 0 0 0 0 danych (w partnerstwie) Powiat Parczewski Inicjatywa lokalna na rzecz Rozwój podnoszenia poziomu pozarolniczej Gmina 50 000 2 550 14 450 2 550 14 450 2 400 13 600 aktywno ści zawodowej na sfery Milanów obszarach gospodarki

RAZEM ( 1 ) 42 750 000 1 907 550 10 809 450 3 002 550 17 014 450 1 502 400 8 513 600

Cel strategiczny 2: Wy ższa jako ść kapitału ludzkiego i społecznego w gminie uzyskania wsparcia z zewn z wsparcia uzyskania Budowa hali sportowo- Zwi widowiskowej wraz Gmina b Projekty wykształcenia wykształcenia ę mieszka

kszenie poziomu kszenie 6 000 000 450 000 2 550 000 450 000 2 550 000 0 0 z kompleksem boisk Milanów w Milanowie ń ę ców d

Oddolne inicjatywy ą mo Gmina edukacyjne na obszarach 50 000 2 400 13 600 2 550 14 450 2 550 14 450

Milanów ż wiejskich warunkiem pod realizacji do liwe kapitału społecznego społecznego kapitału ę

Inicjatywy lokalne na rzecz mieszka Gmina trznych trznych

Zwi 50 000 2 550 14 450 2 400 13 600 2 550 14 450 integracji aktywnej integracji gminiew Milanów ę kszenie kszenie ń ź ców i i ców

Budowa ście żek do jazdy finansowania ródeł

Gmina rowerowej i ście żek do jazdy 400 000 30 000 170 000 30 000 170 000 0 0 konnej Milanów

RAZEM ( 1 ) 6 500 000 484 950 2 748 050 484 950 2 748 050 5 100 28 900

RAZEM (1+2) 49 250 000 2 392 500 13 557 500 3 487 500 19 762 500 1 507 500 8 542 500