Biuletyn Lokalnej Grupy Działania nr 9 (2013)

W środku - mapa Kociewia i kalendarium imprez - Lato 2013

Jubileusze gmin

W tym roku jesteśmy pomiędzy jubileuszami gmin - 40 lat od powstania obecnych gmin, a przed nami -80 lecie powstania pierwszych gmin samorządo- wych w II Rzeczpospolitej. Pierwsze zbiorowe gminy wiejskie (wielowioskowe) w II Rzeczpospolitej zo- Metamorfoza Wzgórza Zamkowego stały utworzone 1 sierpnia 1934r. tj: , Godziszewo, Małe Walichnowy, , Subkowy, Pelplin, Morzeszczyn, i Janowo (za Wisłą tzw. „Mała Zamek Gniew należy dziś do najciekawszych miejsc na turystycz- Polska”). Funkcjonowały, z przerwą wojenną, do 29.91954r. nej mapie Pomorza. Dzieje się tak za sprawą grup rekonstrukcyjnych cd. na str.2 stacjonują w twierdzy oraz firmy Polmlek – gospodarza tego miejsca, który w modernizację Wzgórza Zamkowego inwestuje olbrzymie środki finansowe. cd. na str.2

Adam i Ewa na Kociewiu, czyli jak stworzyć drzewo genealogiczne

Od najmłodszych lat mówiono nam, że wszy- scy pochodzimy od jednej pary rodziców, Adama i Ewy. Te biblijne doniesienia zostały potwierdzone przez genetyków. O ile pamiętam naukowcy nie mają wątpliwości co do Ewy, spór dotyczy Adama, a niektórzy genetycy uważają, że nie był on jedy- nym „mężem” Ewy. Druga, jeszcze „świeża” infor - macja - otóż naturalnym kolorem oczu człowieka jest kolor brązowy, jak twierdzą duńscy genetycy ok. 6 -10 tys. lat temu na terenie dzisiejszego pół- nocnego Afganistanu urodził się człowiek z mu- tacją genu odpowiadającego za kolor tęczówki, a jego oczy były niebieskie. Obrady Zgromadzenia Partnerów cd. na str. 7 Fot.księgi chrztów -Zamieszczono dzięki uprzej- mości ks. Henryka Karolewskiego, proboszcza walichnowskiego. 17.06.2013 odbyło się coroczne posiedzenia Zgromadzenia Partne- rów LGD Wstęga Kociewia. Obrady, jak zwykle prowadził Prezes Za- rządu Bogdan Badziong. Podstawowym tematem było zapoznanie się z informacją Komisji Rewizyjnej zatwierdzeniu rocznego sprawozdania z działalności LGD w 2012 . cd. na str. 8 Fefernuski na Agrotravel w Kielcach

Spośród wielu specjałów, które wystawiono do promocji i degustacji można było skosztować fefernuski ko- ciewskie, które w 2006r zarejestrowała mieszkanka Lignów Szlacheckich Kry- styna Gierszewska

cd. na str.8

„Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa Inwestująca w obszary wiejskie.” Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Osi 4 LEADER Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013. Publikacja opracowana w Lokalnej Grupie Działania Wstęga Kociewia. Instytucja zarzą- Europejski Fundusz Rolny dzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013: Minister Rolnictwa i na rzecz rozwoju Rozwoju Wsi. obszarów wiejskich 2 3 Jubileusze gmin cd. zes tr.1 Projekty Zbiorowe gminy wiejskie (wielowioskowe), KalendarzKalendarz imprezimprez jako jednostki władzy i administracji państwa Leadera zostały ponownie utworzone 1.01.1973 r. Każda środa lipca i sierpnia 2 sierpnia W powiecie tczewskim utworzono nastę- małe projekty pujące gminy: XV Międzynarodowy Festiwal Muzyki Organowej III Morzeszczyńskie Konfrontacje Muzyczne 1) gminę Gniew- sołectwa: Ciepłe, Gogole- Podziel się kulturą Pelplin Borkowo wo, Kuchnia, , , Piaseczno, W 1999 roku zainicjowana została pierwsza znana z „Barwnego dotyku Kociewia” regionalnymi haftami, a sprawiającymi przy- „(...)Poznanie rzeczywistości przez pryzmat sztuki – prowadzi człowieka do poszukiwa- , Szprudowo, Tymawa, W.Wa- edycja „Międzynarodowego Festiwalu Muzyki jemność wzrokowi, tym razem podziała na zmysł słuchu. Przed Państwem koncert solistów nia, dostrzegania i doznawania piękna, a ono nie poucza, lecz raduje i nasyca naszą świa- lichnowy; Organowej”, który od początku swego istnienia i zespołów muzycznych. Konferansjer zapowiada kolejnych wykonawców – Państwo starają domość, nasze zmysły, wyobraźnię i uczucia – podobnie jak woda i chleb sycą nasze ciało.” 2) gminę Morzeszczyn - sołectwa: Bielsk, Dzierżążno, Gąsiorki, Gętomie, Kierwałd, Kró- stał się jedną z największych tego typu imprez się rozpoznać prezentowany przez niego styl. Stefan Szuman lów Las, Lipia Góra, Morzeszczyn, Nowa Cerkiew, Olsze, Rzeżęcin; kulturalnych w Polsce. Od tego czasu rozszerzył Często przez młodych ludzi postrzegani jesteśmy jako instytucja propo- 3) gminę Opalenie -sołectwa: Jaźwiska, Jeleń, Opalenie, Rakowiec, Widlice; się harmonogram artystyczny Festiwalu, wzrosła 3-4 sierpnia nująca ofertę zajęć edukacyjnych i artystycznych, która jest dla nich niezbyt 4) gminę Pelplin-sołectwa: Janiszewko, Kulice, Pomyje, Rajkowy, Rombark, Ropuchy, Ro- ilość koncertów, a dzięki występującym artystom Dorszowe Żniwa atrakcyjna, „sztywna” i nie dająca szansy na rozwinięcie prawdziwych zainte- żental; nie tylko krajowym, ale również zagranicznym, Gniew resowań. Dlatego też w ramach „Pracowni sztuki...” prowadzone są warszta- 5) gminę Rudno, sołectwa: Gręblin, Lignowy Szlacheckie, Małe Walichnowy, Międzyłęż, zmienił się ich charakter i ranga. Zawsze w każdą X Międzynarodowe Mistrzostwa Polski w Potrawach z Ryb Morskich to jeden z najlepszych ty artystyczne, muzyczne z wykorzystaniem instrumentów Orffa oraz tańca z Rudno, Wielki Garc; środę lipca i sierpnia. konkursów kulinarnych w Polsce. Doskonałą kuchnią mogą bawić się dzieci – dla nich przy- ogniem. Wszystkie te warsztaty są innowacyjne, co zaowocowało dużym zain- 6) gminę Subkowy, sołectwa: Brzuśce, Gorzędziej, Mała Słońca, Narkowy, Subkowy, Ra- gotowano fantazyjne zmagania. Dorośli staną w poważne szranki, których wyniki oceniać teresowaniem wśród młodych ludzi, którzy coraz częściej obalają mit nudnego 13 lipca dostowo, Waćmierz, Wielka Słońca; będzie surowo jury złożone z profesjonalistów i mistrzów w kreacji rybnych smaków. Domu Kultury czy świetlicy wiejskiej. 7) gminę Tczew, sołectwa: Bałdowo, , , Dąbrówka Tczewska, , V Bieg Turystyczny Czterech Jezior Lubiszewo Tczewskie, Malenin, Mieścin, Miłobądz, Rokitki, Śliwiny, Stanisławie, Swarożyn, Skórcz 10-11 sierpnia Tczewskie Łąki, Zajączkowo; W połowie lipca, pośrodku Kociewia, w najstar- Kociewsko-Borowiacki Rajd Rowerowy 8) gminę Turze, sołectwa: , Dalwin, Godziszewo, Gołębiewko, Goszyn, Łuko- szym mieście Regionu, Skórczu z ptolemejskich Starogardzkie cin, Małżewo, , Siwiałka, Szczerbięcin, Turze, Wędkowy; map. Z antycznego Scurgonu wielbiciele przełajo- Już od 16 lat zawsze w pierwszej połowie sierp- W 1975 z gminy Nowe w powiecie świeckim i województwie bydgoskim wyłączono ob- wej rekreacji wybiegną na 15 - kilometrową trasę nia po pograniczu kociewsko-borowiackim krąży szary sołectw: , Pieniążkowo oraz Półwieś i włączono się je do gminy Opa- wiodącą wśród czterech jezior kociewskich. Popo- przez dwa dni peleton miłośników aktywnego spę- lenie, w powiecie tczewskim. W województwie gdańskim połączono gminy Rudno i Pelplin łudnie na łonie natury, wieczór na zabawie. dzenia czasu na dwóch kółkach. W czasie dwóch w gminę o nazwie Pelplin z siedzibą gminnych organów władzy i administracji państwowej w wakacyjnych dni na Kociewiu uczestnicy mają Pelplinie”, a także zniesiono gminę Turze. Miejscowości zlikwidowanej Gminy Turze włączo- 19–21 lipca okazję poznać, często nieznane, zakątki borowiac- no do gmin: Skarszewy, Starogard Gdański, Tczew i Trąbki Wielkie. Zlot Weteranów Szos – historia na kołach kiej części Regionu. W 1976r. połączono gminy Opalenie i Gniew w gminę o nazwie Gniew z siedzibą gmin- Starogard Gdański nych organów władzy i administracji państwowej w Gniewie”. Już od trzech lat w Starogardzie Gdańskim od- 15 sierpnia W ramach tej operacji po raz pierwszy w niemal wszystkich obiektach kul- Kolejne zmiany nastąpiły w 1990r. wraz ze zmianą ustroju państwa. bywa się impreza przeznaczona dla miłośników i tury na terenie Gminy Subkowy odbywają się warsztaty artystyczne, które skie- Kuj żelazo póki gorące Z dniem 27 maja 1990r. weszła w życie ustawa z dnia 8 marca 1990r. o samorządzie posiadaczy zabytkowych aut i motocykli. Chcesz rowane są do osób dorosłych. „Mobilna Pracownia Kreatywności” to warsztaty: Nowa Cerkiew terytorialnym (Dz. U. 1990r., nr 16, poz. 95), która w art. 1 stanowiła:. Mieszkańcy gminy zobaczyć kolekcjonerskie egzemplarze samocho- origami modułowe, decoupage, wiklina papierowa, filcowanie oraz kwiaty z Skrzydlate słowa przysłów zmaterializują się w ogniu i brzdęku. Festyn w średniowiecznym tworzą z mocy prawa wspólnotę samorządową. Ww. ustawa wprowadziła fundamentalną re- dów? To odpowiednie miejsce, aby tego dokonać. krepiny. Warsztaty są propozycją kreatywnego podejścia do tradycji oraz rozwo- gorącym klimacie połączony z tradycjami kowalstwa rozgrzeje powietrze i rozpali emocje. formę, tworząc podwaliny pod samorząd gminny, który faktycznie przestał istnieć w 1939r. ju. Poprzez warsztaty chcemy zachęcić uczestniczki i uczestników do wspólnego W czasach, gdy plastikowe berło pierwszeństwa dzierży masowa produkcja, warto docenić Ta reforma spowodowała przekształcenie gmin z jednostek władzy i administracji państwa we 20 lipca i twórczego spędzania czasu przy tworzeniu upominków i ozdób. Własnoręczne szlachetne i solidne rzemiosło. wspólnoty samorządowe. Budowanie kociewskiej wsi marzeń wytwarzanie ozdób i prezentów - kiedyś część tradycji obecnie odchodzi do W gminach, bardzo istotną sprawą jest kultywowanie dorobku pokoleń i ludzi, którzy tu Subkowy 15-18 sierpnia lamusa w obliczu powszechnej komercjalizacji. Chcemy pokazać, że nie trzeba żyli i pracowali, tworząc gminne wspólnoty samorządowe. Warto, więc sięgać do źródeł do Pod taką nazwą kryje się piknik rzemiosła i rękodzieła artystycznego. Sobotni dzień, w czasie kupować prezentów i ozdób, lecz można je zrobić samemu. Przetwarzanie jest Festiwal Muzyki Gospel początków samorządności. którego organizatorzy imprezy, artyści i goście wspólnie postarają się, by po zakończeniu częścią naszej kultury. “W kulturze wszystko się może przydać i zostać ponow- Gniew Mamy trzy symboliczne daty warte upamiętnienia: spotkania najbliższa okolica stała się piękniejsza. Po powrocie do swoich domów, w każdym nie wykorzystane, często zmieniając swoje przeznaczenie”. Odwołując się do Festiwal nieprzerwanie od 1997 roku odbywał 1) 1 sierpień 1934, utworzenie samorządowych gmin wiejskich w II Rzeczpospolitej, będą wzbierać pragnienia o otaczaniu się przejawami smaku i stylu. tych wartości oraz wykorzystując materiały recyklingowe oraz niepotrzebne się w miejscowości Osiek. Obecnie zasięg im- 2) 1 styczeń 1973, utworzenie państwowych gmin wiejskich, przedmioty, uczestnicy warsztatów wykonają ozdoby niepowtarzalne i jedyne prezy nie ogranicza się do jednej miejscowości 3) 27 maja 1990, przekształcenie państwowych gmin wiejskich w samorządowe gminy 20-21 lipca w swoim rodzaju. Uczestnictwo w warsztatach pozwala na oderwanie się od co- – festiwalowe koncerty odbywają się również w wiejskie – wspólnoty samorządowe. dziennej rutyny, a powstałe dzieła wywołują zadowolenie i dumę swych autorów. Festyn Kociewski Gdańsku czy Malborku. Od roku 2012 postano- Upamiętnienie jubileuszy zaplanowano już w Gminie Morzeszczyn poprzez przygoto- Dorota Nawój Zblewo wiono przenieść imprezę, a na miejsce wydarze- wanie wydawnictwa o gminie, konferencję i inne imprezy towarzyszące. To także zadanie Dom Kultury w Subkowach Coroczna impreza plenerowa, która przyciąga nia wybrano Gniew. dla partnerów LGD współuczestniczących w kształtowaniu i wspieraniu idei samorządności. rzesze mieszkańców i turystów. W nowej for- Bogdan Badziong mule festyn odbywa się dwóch miejscowościach 17 sierpnia gminy Zblewo. W swej kilkunastoletniej historii Na świętego Bernarda gościł już wiele gwiazd polskiej sceny muzycznej. Pelplin Metamorfoza Wzgórza Zamkowego przy wzmocnieniu i wymianie pokrycia dachowego twierdzy Dlaczego? Bo nie tylko Kociewie najlepiej czuje Pelplin wraz ze swoim patronem zapraszają na II Spotkanie Kociewiaków. W duchowej sto- cd. ze str. 1 Wszystko to okraszone spektaklami historycznymi, podczas oraz budowie 28 lukarn (okien dachowych), które odzwiercie- się w Zblewie… licy naszego Regionu odbędzie się uroczysta Msza św. w intencji miejsca i jego mieszkańców. Usytuowany na nadwiślańskiej skarpie kompleks pałacowo których rycerze kruszą kopie, a husaria ściera się ze szwedzki- dlą wizerunek twierdzy sprzed pożaru w 1921 roku – mówi To stworzy atmosferę dostojeństwa. Aura festynu będzie odczuwalna dzięki aromatom mio- – zamkowy zachęca do odkrywania historii. Jego sztandaro- mi muszkieterami. Krzysztof Lisiecki prezes spółki Zamek Gniew. Całkowity 28 lipca du, ziół i runa leśnego… wym elementem jest potężna, gotycka warownia słynąca nie Ta metamorfoza Wzgórza Zamkowego trwa już kilka lat. koszt tego etapu prac wyniesie prawie 1,2 mln złotych, z cze- Krzyżacy kontra Kociewiacy tylko z turniejów rycerskich, zaciętych bitew, wspaniałych W tym czasie za pomocą unijnych środków ukończony został go 400 tys. pozyskano z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Gniew 24 sierpnia spektakli, ale i wysokiej klasy bazy hotelowej. Na gości cze- kapitalny remont dziedzińca zamkowego, który nadał mu cał- Narodowego. Pierwsza edycja w Gniewie, druga w Nowem. W ka tu 390 miejsc noclegowych, sale konferencyjne, restauracja kiem nowe funkcje turystyczne i kulturalne. Teraz ogrzewany XI Regaty im. Lesława Gąsiorowskiego W tym roku gościom odwiedzającym zamek udostępnione tym roku impreza powraca do miasta u zbiegu z widokiem na dolinę Wisły i świetnie zaaranżowana prze- z rozpostartym u góry szklanym dachem, granitową posadzką Osiek zostały odnowione, piwnice skrzydła północnego, w których Wierzycy i Wisły. Ten festiwal dziedzictwa regio- strzeń, w której wyprawić można wspaniały bankiet, urządzić i dobrą akustyką dziedziniec tworzy całoroczną przestrzeń te- Największa impreza żeglarska na Kociewiu. Spo- mieści się izba historii, gdzie turyści mogą podziwiać galerię nalnego to znakomita okazja, by poznać historię konferencję, szkolenie czy atrakcyjną imprezę integracyjną. atralno – koncertową. Inwestycję wartą 2,5 mln złotych udało tkanie wielbicieli wody i wiatru na największym zdjęć z różnych okresów i obejrzeć multimedialny film oraz kociewskiej ziemi zanim stała się ona kociewską. się zrealizować dzięki kociewskim jeziorze. Akwen Kałębie, zwany ko- męczennica, w której zgromadzono średniowieczne narzędzia Średniowiecze wypraw krzyżowych w rywalizacji finansowemu wspar- ciewskim morzem, czeka na śmiałków chętnych tortur. Gościom do użytku oddano również wejście do donżo- z XIX-wiecznym folklorem. Pojedynki na ubitej ciu z Europejskiego stanąć do walki z kociewskimi falami. Silnie ob- na, czyli wieży ostatecznej obrony. ziemi i potyczki słowno-muzyczne. Siła oręża czy Funduszu Rozwoju sady poszczególnych klas żeglarskich czekają na A na tych, którzy lubią aktywny wypoczynek czekają ostoja etnotradycji? Za kim staniesz murem pod Regionalnego. Ale to gęsto obsadzone kibicami jeziorne brzegi. lekcje jazdy konnej, rekreacyjne rejsy gondolą po Wiśle, prze- gniewskim zamkiem? nie koniec zmian. – jażdżki powozem czy wycieczki rowerowe. A więc do zoba- Obecnie trwają prace czenia w Gniewie.

Departament Programów Rozwoju Obszarów Wiejskich Koordynator Gminny: Karolina Liebrecht Urz¹d Marsza³kowski Województwa Pomorskiego tel. 58 530 51 19 ul. Okopowa 21/27 80-810 Gdañsk [email protected] www.gmina-tczew.pl siedziba Departamentu: ul. Augustyñskiego 2 Urząd Gminy Tczew Europejski Fundusz Rolny tel. 58 326 86 50 fax 58 326 86 73 Europejski Fundusz Rolny ul. Lecha 12 83-110 Tczew na rzecz rozwoju e-mail: [email protected] www.pomorskie.eu/pl/dprow na rzecz rozwoju godziny pracy: 7.30 - 15.30 obszarów wiejskich obszarów wiejskich 4 5 8 52 20 Malbork Elbląg Warszawa 330 Białystok 375 Kwidzyn Gorzędziej Wydawca: 3 sanktuarium św. wojciecha św. sanktuarium Gniew zamek pokrzyżacki Dolina Dolnej Wisły Dolnej Dolina krajobrazowy park Nowe zamek pokrzyżacki Nizina Walichnowska hydrotechniki zabytki Most Most opaleński 70 Dziedzictwo Dziedzictwo Mennonickie 270 230 Grudziądz Kończyce przepompownia mosty tczewskie Tczew rzeczna przystań Toruń Łódź Warszawa 33 Pelplin katedralna bazylika Kociewskiej Lalkowy Piaseczno maryjne sanktuarium Partnerzy: Urząd Gminy Morzeszczyn Lubiszewo maryjne sanktuarium Centrum Kultury Kultury Centrum Lignowy Szlacheckie regionalna kuchnia tel.: 58 536 27 24 lub 19, wew. 14 Godz. pracy: Pn. – Pt.- 7.30-15.30 ul. 22 Lipca 4 83-132 Morzeszczyn Sady Górna Grupa Górna MISYJNE MUZEUM Gdańsk Koordynator Gminny: Magdalena Tkaczyk Morzeszczyn haft kociewski Rulewo linowy park JABŁONIOWE e-mail: [email protected] www.morzeszczyn.pl Rynkówka grabowy dwór Bobowo Starogard Gdański Starogard staromiejski ratusz 55 215 Owidz zamek pokrzyżacki zamek pokrzyżacki Świecie grodzisko Kościół św. Wojciecha św. Kościół Skórcz Jezioro Stelchno Jezioro Płochocin maryjne sanktuarium Trąbki Wielkie Trąbki maryjne sanktuarium legenda deyny legenda Toruń Łódź Osiek kałębie jezioro układ urbanistyczny Wirty ogród dendrologiczny Skarszewy Wycinki REGIONALNA IZBA panorama miasta miasta panorama Gródek, Żur wodne elektrownie Leosia Chrystkowo pomennonicka chata Tleń nad Wdą Tleń Zblewo Osie Szczodrowo kościół drewniany drewniany kościół festyn kociewski Jezioro Ocypel Jezioro kamień św. Wojciecha św. kamień 37 185 Wda nordic walking nordic Kociewskie Trasy Rowerowe Trasy Kociewskie Gruczno Wierzyca natury, nurty kultury nurty Frank zabytkowy młyn zabytkowy szlak kajakowy Kasparus Zabudowa kociewsko-borowiacka tel. 58 535 40 21 Bydgoszcz Poznań ogrody ozdobne ogrody Urząd Miasta i Gminy Gniew Kościerzyna 15 e-mail.: [email protected] www.gniew.pl Koordynator Gminny: Kinga Olszewska Śliwice zamek pokrzyżacki Stara Kiszewa Stara Czarna Woda Czarna ludowa sztuka grota nmp z lourdes grota Referat Promocji i Informacji, Plac Grunwaldzki 16/17, 83 - 140 Gniew 175 325 Kociewie na 4 Kopyta Kociewie na 4 Kopyta szlaki konne Godziny pracy: PN. – Wt. - 8.30-16.30 Śr.- 8.30-18.30 Czw. Pt . 8.30-.16.30 Odry Szlachta gra w kapele Kościerzyna 20 Koszalin Szczecin 30 kręgi kamienne 415 olny R jskich Chojnice Berlin Kociewski Ośrodek Informacji Turystycznej Informacji Ośrodek Kociewski Tczew 4 / 83-110 30 Stycznia ul. tel./fax 58 531 37 41 www.lot.kociewie.eu Turystycznej Informacji Centrum Powiatowe Gdański 17a / 83-200 Starogard Kościuszki ul. 58 767 35 98 tel. www.powiatstarogard.pl Turystycznej Informacji Centrum Powiatowe 9 / 86-100 Świecie Józefa Hallera Gen. ul. 52 568 31 65 tel. [email protected] Turystycznej Informacji Diecezjalne Centrum 1 / 83-130 Pelplin Tumski Plac 58 536 19 49 tel. www.informacja.pelplin.com Turystycznej Informacji Centrum Pierścienia Kaszubskiego Brama Kiszewa Wilcze Błota 2B / 83-430 Stara 58 380 03 90 tel. www.starakiszewa.pl jski jski Fundusz na na rz e cz rozwoju obszarów obszarów wi e Europ e 6 7

Bardzo bogatym źródłem wiedzy są księgi parafialne, w naszej diecezji wyjątkowo dobrze opracowane i dostępne dla wszyst- Adam i Ewa na Kociewiu kich. Wieloletnia praca dyrektora pelplińskiego archiwum ks. Kalendarz imprez cd ze str.1 Gniew, Piaseczno, Dzierżążno, Nowa Cerkiew, Lignowy i Pą- profesora Anastazego Nadolnego daje ogromne możliwości. Kalendarz imprez Druga, jeszcze „świeża” informacja, otóż naturalnym ko- czewo k. Skórcza. Doliczyłem się ponad 500 moich krewnych Zainteresowani mogą w każdy wtorek i środę, w pracowni lorem oczu człowieka jest kolor brązowy, jak twierdzą duńscy mieszkających dzisiaj na terenie powiatu tczewskiego, licząc archiwum, przeglądać księgi parafialne w zdigitalizowanej 24-25 sierpnia 28 września genetycy ok. 6 -10 tys. lat temu na terenie dzisiejszego północ- tylko od poziomu dziadków i niekiedy pradziadków, każda postaci. Początkowa trudność wynikająca z tego, że najstarsze nego Afganistanu urodził się człowiek z mutacją genu odpo- kolejna generacja to znaczne zwiększenie tej liczby. Piaseczno Folklor Festiwal Śliwkowe Spotkania wpisy są po łacinie, a dziewiętnastowieczne po niemiecku, jest wiadającego za kolor tęczówki, jego oczy były niebieskie. . W Moja teza brzmi: Kociewiacy, których rodziny mieszkają do pokonania. Dla mnie to te księgi są ( bo prace ciągle trwają Piaseczno Nowe związku z występującą w przyrodzie tendencją do kojarzenia na tym terenie od wieków, są mocno spokrewnieni, każdy z ) największym źródłem wiedzy. Najsłabiej opracowana gałąź Zapraszające turystycznie i otwarte arty- Stało się już zwyczajem, że w ostatnią wrześniową sobotę w No- się osobników o różnych cechach, należy przypuszczać, że nas jest przecież cząstką setek naszych przodków. Ilu z czytel- drzewa to przodkowie mojego pradziadka Henryka Kreffta, stycznie Sanktuarium Maryjne przez dwa wem spotykamy się z tradycją smażenia powideł. Już od siedmiu ów człowiek miał wyjątkowe powodzenie u płci przeciwnej. A ników odnajdzie w moim drzewie genealogicznym nazwiska ten przodek urodził się w rodzinie ewangelickiej, w parafii dni gości zespoły folklorystyczne. Sobo- lat mieszkańcy i turyści mają możliwość wspólnie zabawić się na teraz niebieskookie i niebieskoocy wystąp! Jesteśmy przecież występujące wśród swoich przodków? Jestem przekonany, że Rudno i próżno szukać jego przodków w katolickich księgach. ta pod znakiem rodzimych kociewskich plenerowej imprezie, gdzie pachnie powidłami śliwkowymi i innymi rodziną! bardzo wielu. Jeżeli zaczniecie tworzyć swoje drzewa i je roz- Ale mam nadzieję na postęp po analizie ksiąg cywilnych i ksiąg grup, niedziela zaś należy do gości z róż- smakowitościami prosto z Kociewia… W roku 2009 zwrócił się do mnie dr Krzysztof Rębała z budowywać to zbieżność nazwisk, a za tym i pokrewieństwo parafii Rudno. Kolejnym źródłem wiedzy jest internet, na stro- nych zakątków północnej Polski. Ku czci Katedry Medycyny Sądowej Uniwersytetu Medycznego w będą występować jeszcze częściej, postawiona teza znajdzie nie Pomorskiego Towarzystwa Genealogicznego www.ptg.gda. Władczyni Kociewia i ku chwale Matki 5 października Gdańsku, powodem jego wizyty był udział w największym na więc uzasadnienie. pl znajduje się pomocna wyszukiwarka. Jedności i Królowej Pomorza. Sympozjum Kulinarne świecie projekcie badań genetyczno – antropologicznych, któ- A teraz informacja o źródłach poszukiwań genealogicz- Na koniec polecam jeszcze jedno, najmniej skompliko- Subkowy rego częścią było min. badanie genetyczne Kaszubów i Kocie- nych. Należy zacząć od pytań kierowanych do dziadków i 24-25 sierpnia wane źródło internetowe, strona www.geneteka.genealodzy. Sympozjum Kulinarne już na stałe wpisa- wiaków. Zostałem wytypowany do badań, gdyż wszyscy moi pradziadków ( często nie korzystamy z okazji, bo mamy inne pl Po wybraniu parafii, księgi i nazwiska przodków ukażą się Festiwal Smaku ło się w kalendarz ważnych wydarzeń na dziadkowie urodzili się na Kociewiu jeszcze przed I Wojną cele, potem jest już za późno ). W urzędach miast i gmin dostępne informacje. Dostępne, czyli nie wszystkie, ponieważ Gruczno terenie Kociewia. Jego celem jest pokaza- Światową. Cząstkowe wyniki tych badań są już opublikowane przechowywane są księgi cywilne, można na ich podstawie nie zawsze zachowały się wszystkie księgi, i nie wszystkie księ- Festiwal w Grucznie to niepowtarzalna nie bogactwa kociewskiej kuchni, prezen- w internecie, niestety ciągle jeszcze w naukowej formie. Trzeba uzyskać informacje, ale tylko z ostatnich 100 lat, po tym gi zostały jeszcze zindeksowane, ale prace dziesiątków pasjo- okazja, aby skosztować odmian miodu, tacja potraw i kształtowanie właściwych też mieć świadomość, że te badania dotyczą migracji ludności okresie księgi przechowywane są w Archiwum Państwowym natów trwają i zasób jest sukcesywnie wzbogacany. wędlin, win i powideł z całego Regionu. postaw dzieci i młodzieży w odniesieniu na przestrzeni tysięcy lat. w Gdańsku. Z informacji na stronie internetowej tej instytu- Mariusz Śledź Warto wybrać się tam bez samochodu, do dawnych tradycji Regionu. Wszystkich Ta wizyta, cel badań, a także to, że jestem coraz starszy i cji można dowiedzieć się o zasadach korzystania z zasobów. chyba że nie chce się skosztować niesa- gości wita zawsze kociewskie jadło. zmieniają się moje priorytety, spowodowały, że postanowiłem Nazwiska moich przodków występujące w księgach kociewskich parafii. mowitych smaków domowych trunków szukać moich przodków. Korzystając z nowych możliwości Przy nazwisku zapisano także rok, w którym nazwisko pojawia się po raz pierwszy biorących udział w Turnieju Nalewek. 19-20 października poszukiwań ( napiszę o nich dalej ) zacząłem tworzyć moje Parafia Nazwisko w formie męskiej Wśród gości festiwalu znajdziemy pasjo- Starogard Deyna Cup drzewo genealogiczne. Każdy z nas ma dwoje rodziców ( natów kulinariów z całego kraju, w tym póki co, żądania niektórych środowisk i możliwości genetyki Nowakowski ( 1759 ), Wesołowski ( 1759 ), Perłowski (1763), Górkowski (1763), Starogard Gdański Filcek ( 1768 ), Dziarnowski ( 1768), Trochowski ( 1773), Mrozikowski (1775), Zie- wielu znanych restauratorów oraz dzien- Odwiedź Kazika Deynę, który siedzi na Bóg jeden wie co mogą przynieść ), mamy czworo dziadków, liński (1775), Wasielewski (1782), Derda (1782), Flizikowski ( 1791), Karczewski nikarzy kulinarnych. trybunie nowego stadionu i wraz z nim ośmioro pradziadków, szesnaścioro pra-pradziadków, dalej (1796), Garck (1796), Bałdowski (1797), Szulmach (1797), Szymański ( 1798), Cza- kibicuj młodym piłkarskim talentom. 32, 64,128...... Z łącznej liczby 32 moich przodków, któ- plewski (1798), Ormianin (1801), Szałwiński (1802). Zblewski (1802), Bunkowski 8 września Trzydniowe rozgrywki młodzieżowego rzy przychodzili na świat na początku XIX w. udało mi się (1811), Kurowski ( 1813), Zdrojewski (1832), Śledź (1850) Dożynki Powiatowe turnieju Deyna Cup to znakomita okazja, ustalić imiona i nazwiska 26 osób, w wielu przypadkach także Gniew Śledzikowski (1734), Czarnecki (1734), Kowalski (1767), Maciejewski (1797) Swarożyn byś poczuł ducha futbolu, poznał jego daty urodzin, ślubów i śmierci oraz miejsca tych wydarzeń. Dzierżążno Witkowski (1768), Lis (1778), Perłowski (1792), Wodzak (1797), Ormieński Pięć gmin Powiatu Tczewskiego zapra- sportowe dzieje i sportową siłę. W week- Zaskoczony jestem małą mobilnością moich przodków, albo (1818), Śledzikowski (1818), Śledź (1819), Kamrowski ( 1823), Wąsik (1826) sza do wspólnego świętowania tego- end przed rocznicą urodzin legendarnego tkwili w jednej parafii, albo „poruszali się z szybkością” jedna Nowa Cerkiew Nelkowski (1745), Kuropatwiński (1759), Frost (1759), Zgoda (1770), Grucza rocznych zbiorów. Ulga po wytrwałej piłkarza (23 X) podążaj starogardzkim parafia ( często sąsiednia ) na pokolenie. Zdecydowana więk- (1782), Kamrowski (1850), Pawłowski (1860) ciężkiej pracy zamieni się w radość z Szlakiem Deyny, aż do bram stadionu jego szość moich przodków pochodzi z terenu 3 dzisiejszych gmin: Pączewo Nawrocki (1819), Turski (1819) obfitych plonów, a ta w zasłużony od- imienia. Morzeszczyn, Gniew i Pelplin, jedna gałąź wywodzi się okolic Lignowy Szlacheckie, Schulz (1832), Wierzbicki (1832), Schinka (1837), Kołek (1837), Krefft (1878), poczynek przy muzyce, zapachach i Skórcza. Dominują parafie Wielkie Walichnowy, Wielki Garc, Wielki Garc Pawłowski (1911) smakach Kociewia Tczewskiego. 26 października Bieg Nadwiślański grup, które przez 38 tygodni doskonaliły talent z zakresu Jarmarku 14-15 września Kociewie Tczewskie Projekty Leadera gry na gitarze elektrycznej, basowej i akustycznej, instru- Domini- Jarmark Cysterski 20 km wzdłuż malowniczego Szlaku mentach perkusyjnych oraz rozwijały swoje umiejętności kańskim Pelplin Dolnej Wisły. Po drodze i wschodniej małe projekty wokalne. Program warsztatów obejmował także naukę podczas Zawsze w trzeci weekend września, na granicy Kociewia do zobaczenia zabytki aranżacji standardów muzyki rozrywkowej jak i własnych Unikatów terenie dawnego klasztoru cysterskiego w hydrotechniczne Niziny Walichnowskiej, utworów, szkolenie głosu poprzez odpowiednie ćwiczenia z Kocie- Pelplinie, zobaczysz jak wspaniale może sanktuarium w Gorzędzieju oraz na mecie Pozytywna Energia Dźwięku oddechowo - emisyjne oraz śpiewanie wielogłosowe. - Za- wia. bawić się średniowieczny zakonnik, rycerz zabytki tczewskie. Ostatnia niedziela paź- - warsztaty muzyczne jęcia te były swoistym poligonem doświadczalnym, w cza- Śmia- czy też dwórka. Koncerty, kociewskie jadło dziernika – sportowy wysiłek, relaks na sie którego dowiedzieliśmy się, jak swobodnie wydobywać ło można i napitki, targ staroci, wiele zabaw i kon- świeżym powietrzu i turystyczne wspo- Koncerty, nauka gry na instrumentach, warsztaty własną ekspresję, kształtować poszukując postawę wobec stwierdzić, kursów przygotowanych specjalnie z my- mnienia z Kociewia Tczewskiego. wokalne to tylko nieliczne z działań, jakie były podej- muzyki oraz pobudzać wyobraźnię – mówił Tomasz Raj- że pełen sukces projektu oraz widoczne zapotrzebowa- ślą o jego uczestnikach, jak również bogata mowane w ramach projektu Pozytywna energia dźwięku ski, wokalista zespołu Chałturrka. W ramach projektu od- nie na działania kulturalne, oparte na muzyce alterna- oferta wyrobów rzemieślniczych z terenu realizowanego przez Stowarzyszenie Centrum Aktyw- było się kilka wydarzeń kulturalnych. Największym zain- tywnej, rodzą dalszą potrzebę prowadzenia podobnych całej Polski – to wszystko w Pelplinie pod- nych - Gniew. teresowaniem cieszył się koncert charytatywny „Zagrajmy przedsięwzięć. Projekt był współfinansowany z Progra- czas Jarmarku Cysterskiego. Zajęcia rozpoczęły się w maju zeszłego roku i trwały dla Bońka”, której celem była zbiórka funduszy na rehabi- mu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013. Więcej szczegółów o tych wydarzeniach na Kociewiu aż do stycznia 2013 r. W ich wyniku zawiązało się osiem litację gniewianiana Ireneusza Osińskiego oraz występ na 21-22 września dowiesz się na: VIVAT VASA! Bitwa pod Gniewem 1626 www.akcja.kociewie.eu Filety śledziowe wy- olejem. Przykryć i wstawić na 12 godz. do lodówki. Przed Gniew moczyć i przekroić na pół podaniem układać na półmisku i każdego rolmopsa deko- Bitwa rozgrywa się w realiach wojny Sledzie po kociewsku oraz w: wzdłuż śledzia. Przygoto- rować majonezem i listkiem pietruszki. pruskiej 1626 roku podczas której pod wać pastę: grzyby ugoto- Składniki: Gniewem spotkały się armie dwóch Lokalnej Organizacji Turystycznej KOCIEWIE wać w małej ilości wody Przepisy na inne regionalne potrawy takie jak zupy, 0,5 kg solonych filetów śledziowych królów z rodu Wazów - Zygmunta III Kociewskim Ośrodku Informacji Turystycznej i odcedzić. Makrelę bez sosy, desery, ciasta, potrawy z mąki z ziemniaków itp. Farsz-pasta: 20 dag wędzonej makreli Wazy króla polskiego oraz Gustawa ości i skóry, grzyby icebulę można znaleźć w mojej książce kucharskiej „Dawne ul. 30 Stycznia 4, Tczew 3 dag suszonych grzybów II Adolfa króla szwedzkiego. Rekon- zmielić. Ogórki obrać ze smaki Kociewia”. Zachęcam Państwa do wypróbowania tel. 58 531 37 41 2 średnie cebule strukcja odbywa się na terenie zamku, skóry i pokroić w drobną kostkę. Wszystko razem połą- swoich kulinarnych możliwości. Wszystkie potrawy są 2 łyżki koncentratu pomidorowego podzamcza i okolic. Vivat Vasa, vivat [email protected] czyć i wymieszać z koncentratem pomidorowym. Pastą bardzo łatwe do wykonania, a co najważniejsze - wy- 2 średnie ogórki kiszone Gniew! smarować filety, zwijać jak rolmopsy i spiąć wykałaczką. próbowane i na pewno się udadzą. Życzę smacznego. pieprz, olej do zalania rolmopsów Ułożyć w głębokim naczyniu, posypać pieprzem i zalać Krystyna Gierszewska dekoracja: 2 łyżki majonezu i gałązka pietruszki

Koordynator Gminny: Grzegorz Figas Koordynator Gminny: Dorota Nawój tel.: 58 536 12 61 wew. 15 tel.: 58 536 85 23 e-mail: [email protected] www.pelplin.pl e-mail.: [email protected] www.subkowy.pl Urząd Miasta i Gminy Pelplin, Plac Grunwaldzki 4, 83-130 Pelplin Dom Kultury ul. Wybickiego 22a 83-120 Subkowy Europejski Fundusz Rolny Godziny pracy: Pon-Wt 7.30 - 15.30 Środa 7.30 - 16.00 Europejski Fundusz Rolny na rzecz rozwoju Czwartek 7.30 - 15.30 Piątek 7.30 - 15.00 na rzecz rozwoju Godziny pracy: Pn.- Pt- 8.00-16.00 obszarów wiejskich obszarów wiejskich 8 Fefernuski kociewskie jedną z wizytówek Pomorza podczas targów Agrotravel w Kielcach cd. ze str. 1 wie pieczone przez nasze babcie raz do roku – na święta W dniach 5-7 kwietnia 2013 roku w Kielcach odbyły Bożego Narodzenia. Dziś piernikowe słodkości promują się V Międzynarodowe Targi Turystyki Wiejskiej i Agro- region, są wizytówką Kociewia i Pomorza, dlatego choć turystyki „Agrotravel”. Stoisko promocyjne wojewódz- gwiazdka i święta już dawno za nami, to korzenne przy- twa pomorskiego przyciągało zwiedzających zarówno prawy i topiony miód ciągle pachną w wielu domach na oprawą w klimacie nadmorskich plaż, ludową muzyką, Kociewiu. Fefernuski kociewskie do Kielc zawiozła ra- śpiewem i tańcem, ale także regionalną kuchnią i potra- zem z wystawcami z Pomorza, Wanda Redzimska i Te- wami z listy produktów tradycyjnych, na której woje- resa Zielińska ze Stowarzyszenia Kociewskie Forum Ko- wództwo pomorskie zajmuje pierwsze miejsce. Spośród biet. Oprócz prezentacji panie odpowiadały na pytania wielu specjałów, które wystawiono do promocji i degu- zwiedzających: Co to są fefernuski? Czy nazwa Kociewie stacji można było skosztować fefernuski kociewskie, pochodzi od kotów? które w 2006r zarejestrowała mieszkanka Lignów Szla- Krystyna Gierszewska checkich Krystyna Gierszewska. Fefernuski kociewskie, prezes Zarządu Stowarzyszenia to małe piernikowe ciasteczka w słodkiej, lukrowej pole- Kociewskie Forum Kobiet

Proces powstawania i zawartość wydawnictwa przedstawił Jarosław Wojciechowski z Lokalnej Orga- Tropiciel Kociewski, nizacji Turystycznej Kociewie, która przygotowała ten mini przewodnik. Uzupełniał go Łukasz Ogonowski z czyli zaproszenie na wyprawę Eko Centrum Heliantus z Gniewa sprawującego mery- toryczną opiekę nad projektem. W piątek, 7 czerwca 2013 w gościnnych progach barwnych stronach można znaleźć wiele ciekawych in- Dla utrwalenia wrażeń przygotowano wystawę fo- Miejskiej Biblioteki Publicznej w Pelplinie odbyła się formacji oraz przepiękne fotografie roślin, zwierząt i tografii, którą otworzyli J.Puczyński Starosta Tczew- promocja wydawnictwa „Tropiciel Kociewski”. Publi- miejsc znanych i nieznanych. ski, A.Stanuch Burmistrz Pelplina i B.Badziong Prezes kacja została opracowana przez zespół Lokalnej Or - Prezes LGD, Bogdan Badziong witając gości odwo- LGD. Wystawę można oglądać w Miejskiej Bibliotece ganizacji Turystycznej Kociewie przy współpracy Eko łał się do słów prof.M.Pająkowskiej –Kensik i wiersza Publicznej w Pelplinie do końca czerwca. Autorami fo- Centrum Heliantus z Gniewa i nadleśnictwa Starogard ks.F.Kameckiego - mówił o jedności walorów przyrod- tografii są głównie Ł.Ogonowski, J.Wojciechowski. Gdański. Prace nad wydawnictwem trwały od ubiegłe- niczych i kulturowych Kociewia. Osoby zainteresowane otrzymaniem publikacji za- go roku. praszamy do Biura LGD.

Jest to rodzaj Zapraszamy do obejrzenia publikacji mini przewodni- na stronie głównej WWW.wstega-kociewia.pl ka. Format i ob- jętość książeczki dobrano tak, aby można było Obradowało ją włożyć do kieszeni lub ple- Zgromadzenie Partnerów caka. Tropiciel nie ma zdobić cd. ze str.1 półek bibliotek, Organ ten, działający pod przewodnictwem Magdy a ma wędrować Olszewskiej, po zbadaniu dokumentów finansowych, po polach i la- a także szczegółowej analizie Sprawozdania finansowe- sach wraz z wła- go i merytorycznego za 2012 r. W dniu 23.05.2013 r. ścicielami. Na zdecydował o ich zatwierdzeniu. Zgromadzenie Part- 74 niezwykle nerów informację Komisji Rewizyjnej przyjęło bez uwag. Na posiedzeniu wskazywano na celowość konty- nuacji Programu Leader (po uproszczeniu procedur i Zapraszamy na warsztaty zmianie systemu finansowania operacji). Niestety na - Kociewskie organizacje pozarządowe w mediach lokalnych dzień dzisiejszy brak jednoznacznych informacji o za- mierzeniach rządu w tej materii. Organizatorzy II Spotkania Kociewiaków Na Pelplinie. Warsztaty poprowadzi animator medial- Świętego Bernarda w Pelplinie zapraszają przedsta- ny Bartosz Tobieński - rzecznik prasowy gdańskiej Zarząd Fundacji: wicieli stowarzyszeń z terenu Kociewia na warszta- ERGO ARENY. Bogdan Badziong - Prezes Zarządu ty dotyczące tworzenia wizerunku w mediach pn. Zgłoszenia przedstawicieli organizacji do udziału Piotr Kończewski - Wiceprezes Zarządu „Obraz aktywności organizacji pozarządowych w w tej debacie prosimy kierować pocztą elektronicz- Tadeusz Błędzki - Członek Zarządu mediach lokalnych na Kociewiu”, które odbędzie ną na adres: promocja@.tczew.pl do dnia 19 Eugenia Pokorska - Sawczuk- Członek Zarządu się w sobotę, 17 sierpnia 2013r. (sobota) w godz. lipca 2013 r. Mariusz Wiórek - Członek Zarządu 12.00- 15.00 na terenie Collegium Marianum w

Godziny otwarcia: Zapraszam do biura LGD poniedziałek – piątek: 7.30-15.30

Adres: 83-110 TCZEW, ul. S. Wyszyńskiego 3 Tel./fax: 58 562 71 43 e-mail: [email protected]

„Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa Inwe- stująca w obszary wiejskie.” Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Osi 4 LE- ADER Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013. Publikacja opracowana w Lokalnej Grupie Działania Wstęga Kociewia. Instytucja zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013: Minister Europejski Fundusz Rolny Rolnictwa i Rozwoju Wsi. na rzecz rozwoju obszarów wiejskich