Wody Powierzchniowe

WODY POWIERZCHNIOWE

Bo¿ena Czermiñska, Ewa Glubiak-Witwicka, Jerzy G³¹b, Janina Krawczak-Kajdañska, Mariola £atkowska, Teresa Nowakowska, Stanis³awa Piszczek, Jerzy Solich, Anna Szumowska

Poni¿ej przedstawiono wyniki badañ monitoringowych informacje uzyskane z Urzêdu Statystycznego w Ka- rzek, osadów rzecznych, zbiorników zaporowych oraz towicach dotycz¹ce gospodarki wodno-œciekowej woje- wylotów œcieków nieoczyszczonych. Rozdzia³ zawiera tak¿e wództwa œl¹skiego.

1. Gospodarka wodno-œciekowa Poni¿szy rozdzia³ opracowano na podstawie danych do roku poprzedniego iloœæ œcieków wymagaj¹cych oczy- Urzêdu Statystycznego w Katowicach [1]. Zgodnie z „Pro- szczania w roku 2002 zmniejszy³a siê 9%. W 2002 roku 97% gramem badañ statystycznych” dane o gospodarowaniu œcieków odprowadzono z terenu miast, w tym 37% z terenu wod¹, œciekami i zawartymi w nich ³adunkami zanieczy- Bytomia, Jaworzna, Katowic i Sosnowca. szczeñ pozyskiwane by³y w ramach sprawozdañ GUS OS-3, natomiast o oczyszczalniach œcieków miejskich i wiejskich 1.2.1. Œcieki przemys³owe w ramach sprawozdañ GUS OS-5. W 2002 roku iloœæ œcieków przemys³owych wymagaj¹- cych oczyszczania odprowadzona do wód powierzchnio- 1.1. Pobór i zu¿ycie wody wych wynosi³a 206,8 hm3 (o ok. 12% mniej ni¿ w 2001 r.). W 2002 roku na potrzeby gospodarki narodowej i lu- Procentowy udzia³ tych œcieków wg Polskiej Klasyfikacji dnoœci pobrano w województwie œl¹skim 577,8 hm3 wody Dzia³alnoœci (PKD) przedstawiono na ryc.1 (wg danych US (o 5% mniej ni¿ w roku 2001), w tym 135,5 hm3 na cele w Katowicach) w sekcjach i podsekcjach. produkcyjne, 85,4 hm3 do nawodnieñ w rolnictwie, leœni- Oko³o 93% œcieków wymagaj¹cych oczyszczania odpro- ctwie i uzupe³nianie stawów rybnych oraz 356,9 hm3 na cele wadzonych do wód powierzchniowych w województwie œl¹- komunalne. G³ównym Ÿród³em zaopatrzenia w wodê skim wytworzy³o górnictwo i kopalnictwo, hutnictwo oraz województwa by³y wody powierzchniowe. Stanowi³y one energetyka (w tym 68% górnictwo wêgla kamiennego). 44% wód pobranych na cele produkcyjne oraz 62% wód W ostatnich latach wzros³a iloœæ œcieków odprowadzanych pobranych na potrzeby sieci wodoci¹gowych. Udzia³ wód przez dzia³y produkcji metali oraz energetykê. podziemnych wynosi³ odpowiednio 18 i 38%. W 2002 roku iloœæ œcieków wymagaj¹cych oczyszczania Na potrzeby gospodarki narodowej i ludnoœci w 2002 3 odprowadzona do wód powierzchniowych przez górnictwo roku zu¿yto w województwie œl¹skim 466,3 hm wody (o 6% wêgla kamiennego wynosi³a 141,2 hm3 , o 14% mniej ni¿ mniej ni¿ w roku 2001), w tym 49% na potrzeby komunalne, w 2001 roku, w tym 80,0 hm3 wód zasolonych (o stê¿eniu 33% na potrzeby przemys³u oraz 18% na potrzeby rolnictwa 3 i leœnictwa. Najwiêcej wody do produkcji w³asnej zu¿y³y sumy chlorków i siarczanów powy¿ej 1800 mg/dm ), nastêpuj¹ce dzia³y przemys³u: energetyka (40%), górnictwo obci¹¿onych ³adunkami oko³o 1,1 mln ton chlorków i sia- (35%), produkcja metali (ok. 8%). rczanów. Odbiornikami wód zasolonych w zlewni Wis³y by³y: Wis³a, Gostynia, Mleczna, Potok £awecki, Go³awiecki, 1.2. Gospodarka œciekowa Przemsza z dop³ywami, w zlewni Odry: Szotkówka z dop³y- Województwo œl¹skie odprowadzi³o w 2002 roku do wód wami, Nacyna, Bierawka, K³odnica z dop³ywami. powierzchniowych 385,3 hm3 œcieków wymagaj¹cych W roku 2002 œcieki przemys³owe oczyszczane by³y oczyszczania (najwiêcej w kraju), w tym 11% nieoczyszczo- w 198 oczyszczalniach. Ze wzglêdu na charakter przemys³u nych (drugie miejsce w kraju po mazowieckiem). W ogólnej przewa¿a³y oczyszczalnie mechaniczne, które oczyœci³y ok. iloœci odprowadzonych œcieków 54% stanowi³y œcieki prze- 82% œcieków przemys³owych. W oczyszczalniach chemi- mys³owe, pozosta³e 46% œcieki komunalne. W porównaniu cznych oczyszczono 11% œcieków, w biologicznych 7%. WODY POWIERZCHNIOWE 58

Zgodnie z danymi US w Katowicach wraz ze œciekami przemys³owymi w 2002 roku wprowadzono do wód powierzchniowych województwa 844 tony BZT5, 3914 ton

ChZTCr , 4319 ton zawiesiny, 337 ton azotu ogólnego, 32 tony fosforu ogólnego. 1.2.2. Œcieki komunalne W 2002 roku województwo œl¹skie odprowadzi³o do wód powierzchniowych 178,5 hm3 œcieków komunalnych (o 6% mniej ni¿ w 2001 roku), w tym 88% (156,5 hm3 ) oczyszczonych. W 2002 roku eksploatowano 206 oczyszczalni œcieków, w tym 15 mechanicznych, 128 biologicznych, 63 z podwy- ¿szonym usuwaniem biogenów. Oko³o 97% œcieków oczyszczono biologicznie. Oczyszczalni œcieków nie posiada³o 6 miast województwa. Zgodnie z danymi GUS oko³o 73% Fot. 1. Rawa w Katowicach, wylot nr 16 R, ul. Kantorówny ludnoœci miast oraz 12% ludnoœci wsi województwa obs³ugi- wane by³o przez oczyszczalnie œcieków. Z sieci kanaliza- rzchniowych) i liniowych. Do pierwszej grupy zaliczono za- cyjnej korzysta³o oko³o 81 % ludnoœci miast. Powy¿sze dane nieczyszczenia pochodz¹ce z terenów zurbanizowanych wskazuj¹, ¿e z terenu miast czêœæ œcieków komunalnych nie posiadaj¹cych systemów kanalizacyjnych, sp³ukiwane odprowadzana by³a do wód powierzchniowych bez oczy- z obszarów rolnych i leœnych oraz przedostaj¹ce siê do szczania a tak¿e z pominiêciem sieci kanalizacyjnej. Najwiê- odbiorników z wodami gruntowymi, do drugiej zanieczy- cej nie oczyszczonych œcieków komunalnych w 2002 roku szczenia komunikacyjne, wytwarzane przez œrodki transpo- odprowadzi³y miasta: Katowice, Mys³owice, Bytom, Ruda rtu drogowego i kolejowego. Spowodowa³y one wystêpo- Œl¹ska. Znaczny ³adunek zanieczyszczeñ odprowadzany wanie podwy¿szonych stê¿eñ zwi¹zków biogennych, by³ do œrodowiska z terenów wiejskich, s³abo skanali- zanieczyszczeñ charakterystycznych dla œcieków komu- zowanych. nalnych oraz specyficznych - g³ównie wêglowodorów aro- Zanieczyszczenia pochodz¹ce z tych Ÿróde³ powodo- matycznych emitowanych przez samochody. £adunek zawa³y w odbiornikach deficyt tlenowy, podwy¿szon¹ zawa- nieczyszczeñ wprowadzany przez te Ÿród³a by³ zró¿nico- rtoœæ zwi¹zków organicznych i biogennych oraz decydowa³y wany, uzale¿niony od stopnia zurbanizowania, poziomu o zanieczyszczeniu bakteriologicznym. kultury rolnej, intensywnoœci ruchu komunikacyjnego, itp.

1.2.3. Inne Ÿród³a zanieczyszczeñ wód powierzchnio- 1.3. Monitoring Ÿróde³ zanieczyszczeñ w latach wych 2001-2002 Do odbiorników doprowadzane by³y równie¿ znaczne Barbara Malkowska - Oœrodek Badañ i Kontroli Œrodowiska PP ³adunki zanieczyszczeñ ze Ÿróde³ obszarowych (powie- w Katowicach W ramach „Programu Pañstwowego Monitoringu Œrodowiska na lata 2001-2002 dla województwa œl¹skiego” CA [2] Oœrodek Badañ i Kontroli Œrodowiska w Katowicach przeprowadzi³ badania nieoczyszczonych œcieków komunalnych [3,4], których bezpoœrednim odbiornikiem by³y rzeki przep³ywaj¹ce przez miasta: Katowice, Mys³owice, Ruda Œl¹ska, Bytom, Zabrze, Gliwice, Piekary Œl¹skie, CzeladŸ, Sosnowiec, Jaworzno, £aziska Górne. Wy¿ej wymienione gminy figuruj¹ w wykazie GUS jako miasta o du¿ej skali zagro¿enia œciekami. Monitoringiem objêto 26 wylotów odprowadzaj¹cych nieoczyszczone œcieki komunalne, które stanowi³y bezpoœrednie Ÿród³o zanieczyszczeñ rzek: Cza- DJ rnej Przemszy, w tym jej prawobrze¿nych dop³ywów: Brynicy DA z Raw¹(fot. 1, 2) i potoku Bolina, Przemszy (fot. 3) oraz CB E K³odnicy (w tym jej dop³ywu Bytomki).

CA górnictwo i wzbogacanie wêgla kamiennego, DJ produkcja metali i wyrobów z metali CB wydobycie ¿wiru, piasku i gliny E zaopatrywanie w energiê elektryczn¹, gaz i wodê DF produkcja koksu, produktów rafinacji ropy naftowej DK,DL,DM produkcja maszyn i urz¹dzeñ, maszyn i aparatury elektrycznej, pojazdów mechanicznych DE produkcja celulozowo papiernicza DG,DH produkcja chemikaliów i wyrobów chemicznych, wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych DA produkcja artyku³ów spo¿ywczych

Ryc.1. Procentowy udzia³ œcieków odprowadzonych w 2002 roku przez przemys³ wg PKD 59

Przep³yw mierzony by³ dla ka¿dego wylotu w godzinach dziennego maksymalnego sp³ywu wód zu¿ytych tzn. od go- dziny 11 do 17 (czas trwania pomiaru wynosi³ ok. 6 godzin). Wyniki pomiarów rejestrowane by³y z czêstotliwoœci¹ œrednio co 1 minutê. Próbki œcieków pobierane by³y do ba- dañ z czêstotliwoœci¹ co 30 minut. Próba reprezentatywna uœredniona zosta³a z 12 próbek jednorazowych pobieranych proporcjonalnie do natê¿enia przep³ywu œcieków w kanale. Analiza chemiczna obejmowa³a oznaczenia nastêpuj¹cych wskaŸników: barwa, mêtnoœæ, zapach, temperatura powie-

trza, temperatura œcieków, odczyn, zawiesina ogólna, BZT5 ,

ChZTcr , azot amonowy, azot azotynowy, azot azotanowy, azot ogólny Kjeldahla, azot ogólny, fosfor ogólny, cynk, o³ów, kadm, chlorki, siarczany, ekstrakt eterowy. Do interpretacji wyników wykorzystano równie¿ pewne relacje pomiêdzy g³ównymi wskaŸnikami oznaczanymi

w œciekach: zawiesina : ChZTCr : BZT 5 :N og :P og . 1.3.2. Omówienie wyników badañ Wyniki badañ zestawiono tabelarycznie. Do obliczenia ³adunków zanieczyszczeñ przyjêto œrednie przep³ywy okreœlone na podstawie przeprowadzonych dwóch serii pomiarowych w roku 2002 (tabela 1). Fot. 2. Brynica w Czeladzi, wylot nr 7, Os. Ro¿ka Staszic Analiza jakoœciowa wykaza³a, i¿ dla wiêkszoœci kolekto- rów wartoœci wskaŸników zanieczyszczeñ okreœlonych £adunki zanieczyszczeñ wprowadzane do wód poprzez w próbkach reprezentatywnych s¹ charakterystyczne dla wyloty œcieków nieoczyszczonych by³y dotychczasowo œcieków bytowo-gospodarczych, a relacje pomiêdzy wska- okreœlane tylko szacunkowo. Uzyskanie wiarygodnych da- Ÿnikami takimi jak ChZTCr ,BZT 5 wskazuj¹ na podatnoœæ œcie- nych na temat iloœci i jakoœci œcieków nieoczyszczonych ków na rozk³ad biologiczny. Stwierdzone podczas badañ wprowadzanych bezpoœrednio do wód powierzchniowych wysokie obci¹¿enie œcieków ³adunkiem azotu BZT5 /N < 4 pozwoli³o na uszeregowanie wp³ywu poszczególnych kole- by³o zjawiskiem niekorzystnym mog¹cym w przysz³oœci ktorów (gmin) na jakoœæ wód zlewni Przemszy i K³odnicy. wp³ywaæ na nisk¹ efektywnoœæ oczyszczania œcieków w uk³adzie konwencjonalnym (metod¹ osadu czynnego). 1.3.1. Metodyka wykonywania badañ Obecnoœæ azotynów w œciekach sanitarnych stwierdzona W 2001 przeprowadzono badania pilotowe 12 kolekto- podczas badañ jest wynikiem wstêpnego rozk³adu zanie- rów. W 2002 roku dla 26 kolektorów przeprowadzone zosta³y czyszczeñ zachodz¹cego jeszcze w kanalizacji. Przepro- 2 serie badañ (w III i IV kwartale roku), podczas których wy- wadzone dwie serie pomiarów potwierdzi³y du¿¹ zmiennoœæ konano analizy iloœciowe i jakoœciowe œcieków. Badania pro- jakoœciow¹ œcieków odprowadzanych kanalizacj¹ ogólno- wadzone by³y w porze bezdeszczowej, celem wyelimino- sp³awn¹. WyraŸnie bardziej stabilny jest charakter œcieków wania wp³ywu wód opadowych. Pomiar przep³ywu realizo- z sieci sanitarnej. Szczególnie niepokoj¹ce by³y równie¿ wany by³ kompaktowym, przenoœnym urz¹dzeniem, wypo- obserwowane podczas badañ zrzuty œcieków zagnitych sa¿onym w system zapamiêtywania danych, przeznaczo- (z tzw. szamb), nielegalnie odprowadzanych poprzez sieæ nym do kontroli dowolnych koryt i kana³ów, typu Sigma 950. kanalizacyjn¹ do rzeki.

Tabela 1. Iloœci œcieków wprowadzonych do wód Przemszy i K³odnicy w 2002 roku

WODY POWIERZCHNIOWE 60

Tabela 2. £adunki zanieczyszczeñ podstawowych w 2002 roku

Tabela 3. Iloœci œcieków oraz ³adunki wybranych zanieczyszczeñ wprowadzonych do wód Przemszy i K³odnicy z poszczególnych miast w 2002 roku

Wprowadzanie tak znacznych ³adunków zwi¹zków Wyniki monitoringu potwierdzaj¹ fakt, i¿ obecnie jakoœæ organicznych jest szczególnie niebezpieczne dla niewielkich wód powierzchniowych uzale¿niona jest g³ównie od wiel- odbiorników, powoduje bowiem odk³adanie siê osadów koœci emisji zanieczyszczeñ wprowadzanych do wód z se- dennych, których obecnoœæ w p³ytkich wodach odbiornika ktora komunalnego, g³ównie poprzez ³adunek zawarty prowadzi do procesów beztlenowego rozk³adu zanie- w œciekach nieoczyszczonych. Potwierdzeniem tego s¹ czyszczeñ i uci¹¿liwoœci zapachowej. Monitoring jakoœci równie¿ badania jakoœci wód Przemszy i K³odnicy w 2002 œcieków odprowadzanych kanalizacj¹ miejsk¹ pozwoli³ roku, które przede wszystkim ze wzglêdu na ponadnorma- równie¿ na zidentyfikowanie innych ni¿ sektor komunalny tywn¹ zawartoœæ zwi¹zków organicznych i biogennych zali- (zak³ady przemys³owe) u¿ytkowników sieci ogólno- czane zosta³y do wód pozaklasowych. Porównanie wyników sp³awnych. badañ 12 kolektorów opomiarowanych zarówno w 2001 jak 61

i 2002 roku wykaza³o du¿¹ zmiennoœæ iloœciow¹ i jakoœciow¹ œcieków (tabela 4). Na podstawie wyników monitoringu œcieków nieczyszczonych mo¿na stwierdziæ, i¿ oczyszczanie œcieków odprowadzanych kolektorami, zgodnie z wymogami okreœlonymi w Rozporz¹dzeniu Ministra Œrodowiska z dnia 29 listopada 2002 roku w sprawie warunków, jakie nale¿y spe³niæ przy wprowadzaniu œcieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla œrodowiska, (Dz. U Nr 212, poz.1799), pozwoli³oby na zmniejszenie ³adunku zanieczyszczeñ organicznych wprowadzanych do wód zlewni Przemszy i K³odnicy o oko³o 85 %.Wyloty œcieków nieczyszczonych wytypowanych do badañ w latach 2001 i 2002 roku zosta³y zweryfikowane. Z 40 wylotów objêtych programem 10 zosta³o zlikwidowanych w latach 1999-2001. Z informacji przekazanych przez administratorów sieci wynika, ¿e do koñca 2006 roku zostanie zlikwidowanych jeszcze 9 wylotów, miêdzy innymi z Czeladzi, £azisk Gór- nych, Rudy Œl¹skiej, Bytomia. Pomimo wzrastaj¹cych (wg danych GUS 2002) nak³adów na inwestycje w dziedzinie gospodarki wodno-œciekowej, nieoczyszczone œcieki komunalne nadal stanowi¹ powa¿ne zagro¿enie rzek w Fot. 3. Przemsza w Mys³owicach, wylot nr M -1/P, województwie œl¹skim. ul. Stawowa

Tabela 4. Porównanie ³adunków zanieczyszczeñ podstawowych w latach 2001-2002

2. Charakterystyka stanów wody w rzekach w 2002 roku Antonina Barczyk, Bo¿ena Dubiel, Iwona Ho³da IMGW, Oddzia³ Katowice Charakterystykê stanów wody i przep³ywów w rzekach wnego wezbrania w czerwcu na Czarnej Przemszy, gdzie opracowano na podstawie informacji z wybranych posteru- kulminacja przekroczy³a najwy¿sze do tej pory obserwowa- nków wodowskazowych Instytutu Meteorologii i Gospodarki ne maksimum z 1996 roku. Na rzekach g³ównych amplitudy Wodnej w Katowicach zlokalizowanych na g³ównych rze- stanów wody i przep³ywów nie by³y du¿e, a kulminacje kach województwa œl¹skiego (tabela 5). wezbrañ niewysokie. Rok 2002 charakteryzowa³ siê: Na pocz¹tku roku stany wody w rzekach uk³ada³y siê • niskimi stanami wody w rzekach i niewielkimi wartoœcia- w strefie wody œredniej i niskiej. Od 19 stycznia na ca³ym mi przep³ywów w ci¹gu roku, obszarze województwa œl¹skiego nast¹pi³o ocieplenie, które • znacznym niedoborem opadów w okresie wiosny, spowodowa³o topnienie pokrywy œnie¿nej. Dodatkowo • wystêpowaniem krótkotrwa³ych, bardzo intensywnych w trzeciej dekadzie miesi¹ca wyst¹pi³y doœæ intensywne opadów na niewielkich obszarach w okresie letnim, opady deszczu, powoduj¹ce szybkie zasilanie rzek i zna- • w strefie czêsto wystêpuj¹cych ulew, gwa³townym i nie- czne wzrosty stanów wody. Na rzekach utworzy³y siê fale bezpiecznym wzrostem stanów w ma³ych rzekach . wezbraniowe, a lokalnie wyst¹pi³y podtopienia. Kulminacja W przebiegu rocznym stany wody i przep³ywy uk³ada³y tego wezbrania uk³ada³a siê w górnej czêœci strefy wody siê g³ównie w strefie stanów niskich i œrednich, lokalnie tylko œredniej i dolnej czêœci strefy wody wysokiej. By³y to najwy- w strefie stanów wysokich (ryc.2). Wartoœci stanów wody ¿sze stany wody okresu zimowego w 2002 roku. i przep³ywów kszta³towa³y siê nieco powy¿ej minimalnych W lutym stany wody w rzekach ulega³y czêstym i zna- i œrednich w wieloleciu i by³y zdecydowanie ni¿sze od cznym wahaniom: krótkie okresy opadania wystêpowa³y na wartoœci maksymalnych. W sezonie zimowym maksima przemian z okresami wzrostu, zwi¹zanymi z topnieniem stanów wody i przep³ywów wyst¹pi³y w styczniu, w sezonie œniegu i opadami deszczu. Wahania te mieœci³y siê w strefie letnim - w czerwcu. Du¿e amplitudy stanów wody i prze- wody œredniej. p³ywów obserwowano w ma³ych ciekach, w czasie przecho- W marcu i kwietniu sumy opadów atmosferycznych by³y o 100% ni¿sze od przeciêtnie wystêpuj¹cych w tym okresie. dz¹cych ulew. WODY POWIERZCHNIOWE Bardzo wysoki stan wody wyst¹pi³ podczas gwa³to- Ten niedobór opadów wyraŸnie zaznaczy³ siê w przebiegu 62

stanów wody. Obserwowano opadanie wody w rzekach, przy Do po³owy lipca stany wody w rzekach obni¿a³y siê, czêstych, lecz niewielkich wzrostach powodowanych topnie- a okresowe gwa³towne wzrosty, wywo³ane lokalnymi opada- niem resztek œniegu, niewielkimi opadami deszczu i prac¹ mi burzowymi, obserwowano g³ównie na ma³ych ciekach. zbiorników wodnych. Wahania poziomu wody wystêpowa³y Kolejne wezbranie okresu letniego spowodowa³y opady za- w strefie wody œredniej i niskiej. notowane w dniach od 14 do 18 lipca. Kulminacje tego we- Maj by³ miesi¹cem mokrym, czêsto wystêpowa³y lokalne zbrania by³y zdecydowanie ni¿sze od wezbrania czerwco- burze z intensywnymi opadami deszczu. Pocz¹tkowo, przy wego uk³ada³y siê na granicy wody œredniej i wysokiej. niewielkim nape³nieniu koryt rzecznych, opady te nie mia³y W kolejnych, gor¹cych, z ma³ymi opadami tygodniach, istotnego wp³ywu na zmianê sytuacji hydrologicznej rzek. obserwowano wyraŸn¹ tendencjê spadkow¹ stanów wody Dopiero opady, które wyst¹pi³y w dniach od 26 do 29 maja w rzekach. Wystêpuj¹ce lokalnie intensywne opady by³y spowodowa³y znaczny wzrost stanów wody w rzekach krótkotrwa³e, co przy silnie przesuszonym pod³o¿u i wysokim lokalnie do strefy stanów wysokich. Maksymalne sumy parowaniu nie wp³ywa³o zasadniczo na zmianê sytuacji hy- dobowe opadów zanotowane w tych dniach wynios³y: 27 drologicznej. W dniach 13-17 sierpnia, szczególnie wysokie maja 61,6 mm w zlewni So³y , 28 maja 42,0 mm w zlewni i intensywne opady wyst¹pi³y w zlewni Wis³y do zbiornika Olzy i So³y, 29 maja - 57,1 mm w zlewni So³y, 37,2 mm w Gocza³kowicach i lewobrze¿nych dop³ywów Odry. Kulmi- w zlewni Wis³y i 39,2 mm w zlewni Przemszy. W charakte- nacje wezbrania, które wyst¹pi³o 14 i 15 sierpnia uk³ada³y ryzowanych profilach wodowskazowych na Sole i Wiœle siê nastêpuj¹co: na Odrze i jej dop³ywach oraz na Wiœle do wzrost stanów wody przekracza³ 100 cm, na Odrze, Olzie zbiornika i Sole - na granicy stanów œrednich i wysokich , na i Przemszy kszta³towa³ siê w granicach 50-70 cm, a na Wiœle poni¿ej zbiornika - w strefie stanów œrednich, na dolnej Warcie 40 cm. W okresie tym na obszarach o s³abych Przemszy i Warcie - w strefie stanów niskich. warunkach odp³ywu wyst¹pi³y podtopienia. We wrzeœniu, w którym czêsto wystêpuj¹ jesienne ni¿ó- Pierwsze dni czerwca charakteryzowa³y siê niewielkimi wki, obserwowano stabilizacjê lub niewielkie wahania wzrostami stanów i przep³ywów w rzekach, zwi¹zanymi stanów wody w strefie wody œredniej i niskiej, spowodowane z przemieszczaj¹cymi siê burzami. W dniu 10 czerwca na- niewielkimi opadami i prac¹ urz¹dzeñ hydrotechnicznych. st¹pi³o kolejne letnie wezbranie, spowodowane wysokimi i WyraŸniejszy wzrost stanów wody, w granicach 20-40 cm na intensywnymi opadami deszczu, których wysokoœæ kszta- wszystkich rzekach, zanotowano jedynie w dniach 14 i 15 ³towa³a siê w granicach od 68 mm w zlewni Olzy, 83 mm wrzeœnia. w zlewni So³y do prawie 100 mm w zlewni Czarnej Przemszy PaŸdziernik by³ miesi¹cem deszczowym, okresy z wy- i Wis³y do zbiornika w Gocza³kowicach. Suma dobowa opa- ¿szymi opadami wyraŸnie zaznacza³y siê w przebiegu sta- dów w zlewni Przemszy przekroczy³a przeciêtn¹ wysokoœæ nów wody. Wzrost stanów wody nast¹pi³ po opadach miesiêcznej sumy opadów dla czerwca , w pozosta³ych w dniach 6 i 8 paŸdziernika, nastêpnie od 12 paŸdziernika, zlewniach stanowi³a oko³o 50% normy wieloletniej dla tego gdy opady wystêpowa³y prawie codziennie, a ich wysokoœæ i miesi¹ca. Najwiêksze i najbardziej gwa³towne dobowe natê¿enie by³y doœæ zró¿nicowane. Na Wiœle i Sole poziom przyrosty stanów wody zanotowano: na Czarnej Przemszy wody uk³ada³ siê na granicy stanów œrednich i wysokich, w Piwoniu o 287 cm, na Wiœle w Nowym Bieruniu o 231 cm, w pozosta³ych rzekach w strefie stanów œrednich. na Odrze w Cha³upkach o 100 cm, na odcinku Krzy¿anowice Pod koniec roku, w listopadzie i grudniu, obserwowano - Miedonia o 205-212 cm. Liczne podtopienia i zalania nieznaczne tylko wahania stanów wody, w strefie stanów wyst¹pi³y w wielu miastach Górnego Œl¹ska. Na Czarnej œrednich i niskich, z tendencj¹ do opadania. W grudniu wraz Przemszy zosta³o przekroczone o 23 cm maksimum stanu ze spadkiem temperatury nast¹pi³ rozwój zjawisk lodowych. wody tj. 455 cm pochodz¹ce z 1996 roku. Na wszystkich W ostatnich dniach grudnia tj. 30 i 31 opady deszczu i to- rzekach utworzy³y siê fale wezbraniowe w strefie wody pniej¹ca pokrywa œnie¿na spowodowa³y wzrost poziomu wysokiej - najczêœciej by³y to kulminacje okresu letniego. wody w rzekach. Maksymalny dobowy przyrost stanu wody

Tabela 5. Stany wody i przep³ywy w 2002 roku na tle wielolecia 63

obserwowano w dniu 31 grudnia. Kulminacje, które wyst¹pi³y ! w strefie wody œredniej Olza, Odra Warta, Wis³a, górna w tym dniu wynosi³y: na Odrze w Cha³upkach 210 cm , w Mie- Przemsza, doni 290 cm , na Warcie w Krêciwilku 32 cm, na Wiœle w No- ! na granicy wody œredniej i niskiej Warta poni¿ej zbiornika wym Bieruniu 100 cm, na Przemszy w Jeleniu 190 cm i na w Poraju, Sole w ¯ywcu 234 cm. W dniu 31 grudnia na obszarze ! w strefie wody niskiej Przemsza w dolnym biegu, województwa œl¹skiego stan wody w rzekach uk³ada³ siê Liswarta. nastêpuj¹co:

Ryc. 2. Przebieg stanów wody w wybranych profilach rzek w odniesieniu do wody wysokiej, œredniej i niskiej

3. Ocena stanu czystoœci powierzchniowych wód p³yn¹cych

Prace maj¹ce na celu okreœlenie stanu czystoœci W województwie œl¹skim w roku 2002 badania powierzchniowych wód p³yn¹cych prowadzone by³y zgodnie realizowane by³y w ramach sieci krajowej i regionalnej. Sieæ z „Programem pañstwowego monitoringu œrodowiska na krajowa obejmowa³a 40 przekrojów pomiarowych w tym 5 lata 2001 - 2002 dla województwa œl¹skiego” [2]. Zosta³ on granicznych (4 na Olzie i 1 reperowy na Odrze w Cha³u- opracowany, podobnie jak w roku 2000 na podstawie „Wska- pkach). W sieci regionalnej badania prowadzono w 187 zówek metodycznych do projektowania regionalnego przekrojach pomiarowych.

WODY POWIERZCHNIOWE monitoringu wód powierzchniowych p³yn¹cych” [5]. Lokalizacjê przekrojów z obu sieci przedstawiono na 64

Punkty monitoringu krajowego regionalnego stacje automatyczne

Ryc. 3. Lokalizacja punktów pomiarowych jakoœci wód powierzchniowych w 2002 roku 65

Klasy czystoœci I klasa II klasa III klasa pozaklasowe

Ryc. 4. Klasyfikacja jakoœci wód w 2002 roku na podstawie parametrów BZT5CrMn , CHZT , CHZT WODY POWIERZCHNIOWE (wg metody statystycznej Nesmeraka w=90) 66

Klasy czystoœci I klasa II klasa III klasa pozaklasowe

Ryc. 5. Klasyfikacja jakoœci wód w 2002 roku na podstawie zwi¹zków biogennych bez azotu azotynowego (wg metody statystycznej Nesmeraka w=90) 67

Klasy czystoœci I klasa II klasa III klasa pozaklasowe

Ryc. 6. Klasyfikacja jakoœci wód w 2002 roku na podstawie zwi¹zków mineralnych (wg metody statystycznej WODY POWIERZCHNIOWE Nesmeraka w=90) 68

Klasy czystoœci Klasy czystoœci I klasa I klasaII klasa II klasaIII klasa III klasapozaklasowe pozaklasowe

Ryc. 7. Klasyfikacja jakoœci wód w 2002 roku na podstawie kryterium fizykochemicznego i bakteriologicznego (wg metody statystycznej Nesmeraka w=90) 69

ryc.3. Wyniki badañ za rok 2002 gromadzone by³y w postaci charakterystycznych dla III klasy. Pogorszenie jakoœci do zbioru danych i stanowi³y podstawê opracowania oceny wartoœci pozaklasowych wyst¹pi³o w ujœciu do zbiornika stanu czystoœci wód na terenie województwa œl¹skiego. Gocza³kowice, natomiast na wyp³ywie ze zbiornika rzeka Ocenê jakoœci wód powierzchniowych przeprowadzono odzyska³a III klasê czystoœci. Zdecydowanie gorsz¹ jakoœæ dla 227 punktów pomiarowych metod¹ statystyczn¹ wód odnotowano od punktu pomiarowego w Jawiszowicach Nesmeraka o w=90. Otrzymane wyniki porównane zosta³y i taki stan utrzymywa³ siê a¿ do ujœcia Przemszy. Na tym ze wskaŸnikami zawartymi w rozporz¹dzeniu Ministra odcinku Ma³a Wis³a prowadzi³a wody pozaklasowe. Prze- Ochrony Œrodowiska, Zasobów Naturalnych i Leœnictwa kroczenia dotyczy³y w Jawiszowicach zwi¹zków minera- z dnia 5 listopada 1991 roku w sprawie klasyfikacji wód oraz lnych i zawiesiny, a w Nowym Bieruniu zwi¹zków organi- warunków jakim powinny odpowiadaæ œcieki wprowadzane cznych, biogennych, mineralnych, nadmiernej iloœci zawie- do wód lub do ziemi (Dz. U. nr 116 poz. 503). siny oraz miana Coli typu ka³owego. Klasyfikacja bakteriolo- Dla okreœlenia wp³ywu Ÿróde³ zanieczyszczeñ na jakoœæ giczna rzeki niewiele odbiega³a od klasyfikacji ogólnej, z wy- powierzchniowych wód p³yn¹cych dokonano klasyfikacji j¹tkiem odcinka rzeki w ujœciu do zbiornika Gocza³kowice, fizykochemicznej w punktach pomiarowych dla nastêpuj¹- gdzie miano Coli odpowiada³o III klasie czystoœci. Znacznie cych grup wskaŸników: lepiej przedstawia³ siê stan czystoœci rzeki Ma³ej Wis³y - tlen rozpuszczony bior¹c pod uwagê wskaŸniki fizykochemiczne. Rzeka od

- BZT5CrMn , ChZT , ChZT (ryc.4), Ÿróde³ do ujœcia do zbiornika Gocza³kowice odpowiada³a I i II - zwi¹zki biogenne bez azotynów (ryc.5), klasie czystoœci, tylko w samym ujœciu ze wzglêdu na - zwi¹zki mineralne (ryc.6), zawiesinê wody Ma³ej Wis³y nie odpowiada³y normom. Na - metale ciê¿kie, wylocie ze zbiornika prowadzi³a wody III klasy czystoœci. - zawiesina. Wody rzeki by³y ponadnormatywnie zanieczyszczone od Klasyfikacjê ogóln¹ jakoœci wód w punktach pomiaro- przekroju w Jawiszowicach a¿ do ujœcia Przemszy. wych przeprowadzono na podstawie zanieczyszczeñ fizyko- Spoœród badanych dop³ywów Ma³ej Wis³y wed³ug chemicznych i bakteriologicznych (ryc.7). Przy omawianiu klasyfikacji ogólnej: Bia³a Wise³ka, Malinka, Dobka, poszczególnych zlewni uwzglêdniono zanieczyszczenia Jaszowiec odpowiada³y II klasie czystoœci, Jawornik, Bre- specyficzne. nnica odpowiada³y III klasie czystoœci, natomiast B³adnica, Udzia³ procentowy rzek w klasach czystoœci w zlewni Knajka i Bajerka przekroczy³y dopuszczalne normy. Podo- Wis³y przedstawiono na ryc.8-19, rzek zlewni Odry na bnie przedstawia³a siê klasyfikacja bakteriologiczna, która ryc.20-27. mia³a decyduj¹cy wp³yw na klasê czystoœci. Wyj¹tek stano- Dla oceny jakoœci wód wykorzystano równie¿ wyniki wi³ potok Knajka, który prowadzi³ wody III klasy czystoœci. uzyskane w punkcie pomiarowym sieci krajowej rzeki Warty Jeœli chodzi o klasyfikacjê pod wzglêdem fizykochemi- w Bobrach (wykonywane przez Wojewódzki Inspektorat cznym, to dop³ywy Ma³ej Wis³y w górnym jej biegu spe³nia³y Ochrony Œrodowiska w £odzi - Delegaturê w Piotrkowie normy I klasy czystoœci, a tylko B³adnica prowadzi³a wody II Trybunalskim) oraz Wis³y w Bobrku (wykonywane przez klasy, natomiast Knajka i Bajerka wody pozaklasowe ze Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska w Krakowie). wzglêdu na wysok¹ iloœæ zawiesiny. Stan jakoœci wód w zlewni Ma³ej Wis³y w latach 2001 3.1. Zlewnia Wis³y i 2002 uleg³ niewielkim zmianom: uby³o wód I klasy czystoœci W zlewni Wis³y usytuowanych by³o 131 punktów pomia- i wód pozaklasowych, a przyby³o II i III klasy czystoœci rowych, w których prowadzono badania monitoringowe. zarówno w klasyfikacji ogólnej, jak i bakteriologicznej. Nieco lepiej przedstawia³a siê jakoœæ wód jeœli chodzi o wskaŸniki 3.1.1. Rzeka Ma³a Wis³a fizykochemiczne, gdzie przyby³o wód I klasy czystoœci i uby- Rzeka Ma³a Wis³a kontrolowana by³a od Ÿróde³ do ujœcia ³o wód pozaklasowych (ryc. 8). rzeki Przemszy (przyk³adowy punkt poboru, fot. 4). Jej bada- Ostatnim dop³ywem Ma³ej Wis³y wpadaj¹cym do niej na d³ugoœæ wraz z dop³ywami wynosi³a 191,7 km (wy³¹cza- przed ujœciem Przemszy jest Potok Go³awiecki. W 2002 roku j¹c zbiornik Gocza³kowice). Jakoœæ wód Ma³ej Wis³y wg wprowadzi³ do odbiornika wody dobrze natlenione, ale klasyfikacji ogólnej w górnym biegu odpowiada³a II klasie zanieczyszczone zwi¹zkami chemicznymi i bakteriologi- czystoœci. Od punktu pomiarowego na Ma³ej Wiœle w Ustro- cznie. Jakoœæ wód nie uleg³a zmianie w stosunku do osi¹- niu wartoœci stê¿eñ zanieczyszczeñ wzros³y do wielkoœci gniêtej w roku 2001 i nadal nie odpowiada³a normom

Ryc. 8. Klasyfikacja Ma³ej Wis³y wraz z dop³ywami

w latach 2001-2002; 1 - fizykochemiczna, WODY POWIERZCHNIOWE Fot. 4. Wis³a poni¿ej Skoczowa 2 - bakteriologiczna, 3 - ogólna 70

Ryc. 9. Klasyfikacja I³ownicy wraz z Jasienic¹ Ryc.10. Klasyfikacja Wapienicy (bez zbiornika w latach 2001-2002 ; 1 - fizykochemiczna, Wapienica) w latach 2001-2002; 1 - fizykoche- 2 - bakteriologiczna, 3 - ogólna miczna,2 - bakteriologiczna, 3 - ogólna okreœlonym dla klas czystoœci wód. Wartoœci analizowanych 3.1.4. Rzeka Bia³a w poszczególnych grupach zanieczyszczeñ wskaŸników Rzeka Bia³a badana by³a od Ÿróde³ do ujœcia do Ma³ej przekracza³y dopuszczalne wielkoœci. O ile jednak stê¿enia Wis³y. Jej d³ugoœæ wraz z dop³ywami wynosi³a 71,3 km.

BZT5Mn , ChZT , azotu ogólnego, fosforu ogólnego, zawiesiny Zlewnia Bia³ej jest odbiornikiem œcieków z dwóch oœrodków i o³owiu przekracza³y dopuszczalne wartoœci 1-3 razy, to miejsko-przemys³owych: Bielska-Bia³ej i Czechowic-Dziedzic. w przypadku stê¿eñ substancji rozpuszczonych przekrocze- Jakoœæ wód omawianej rzeki na ca³ej d³ugoœci wg klasyfikacji nia te by³y 35 krotne. Maksymalne stê¿enie chlorków a¿ 44 ogólnej nie odpowiada³a normom. Jeœli chodzi o klasyfikacjê razy przekroczy³o dopuszczalne normy (wp³yw wód do³o- bakteriologiczn¹ i fizykochemiczn¹ mo¿na stwierdziæ, ¿e tylko wych kopalñ wêgla kamiennego). na krótkich odcinkach Bia³a prowadzi³a wody III klasy czysto- œci. Zadecydowa³y o tym g³ównie: zawiesina, zwi¹zki orga- 3.1.2. Rzeka I³ownica niczne, zwi¹zki biogenne i miano Coli typu ka³owego. Badana d³ugoœæ rzeki I³ownicy z Jasienic¹ wynosi³a 48,2 Wszystkie badane dop³ywy Bia³ej prowadzi³y wody po- km. Rzeka I³ownica prowadzi³a wody pozaklasowe zarówno zaklasowe bior¹c pod uwagê klasyfikacjê ogóln¹. Zade- w klasyfikacji ogólnej jak i bakteriologicznej. Ze wzglêdu na cydowa³y o tym g³ównie zwi¹zki organiczne, biogenne, za- zanieczyszczenia fizykochemiczne I³ownica na odcinku 0,8 wiesina i miano Coli. Jeœli chodzi o klasyfikacjê bakterio- km (powy¿ej Cukrowni „Chybie”) prowadzi³a wody II klasy logiczn¹ to tylko Potok Kamienicki I prowadzi³ wody III klasy czystoœci, a na odcinku 4,9 km wody klasy III (w ujœciu do czystoœci, a ze wzglêdu na wskaŸniki fizykochemiczne potok Ma³ej Wis³y), pozosta³a d³ugoœæ przypada³a na wody poza- Bia³ka wody II klasy czystoœci oraz Straconka wody III klasy. klasowe. Na z³¹ jakoœæ wód rzeki mia³a wp³yw du¿a iloœæ Prowadzone badania jakoœci wód w zlewni rzeki Bia³ej zawiesin. Stê¿enia pozosta³ych wskaŸników odpowiada³y w roku 2002 wykaza³y pogorszenie w stosunku do 2001 roku najczêœciej I i II klasie czystoœci. g³ównie ze wzglêdu na wskaŸniki fizykochemiczne (ryc. 11). Jakoœæ wód potoku Jasienica w klasyfikacji ogólnej oraz wg wskaŸników fizykochemicznych nie odpowiada³a no- 3.1.5. Rzeka Pszczynka rmom ze wzglêdu na zwi¹zki organiczne i zawiesinê. Pod Zlewnia Pszczynki to obszary rolnicze i leœne. Jedyny wzglêdem sanitarnym Jasienica prowadzi³a wody III klasy wiêkszy oœrodek przemys³owy to Pszczyna, gdzie znajduj¹ czystoœci. siê g³ówne Ÿród³a zanieczyszczeñ. Omawiane poni¿ej cieki W zlewni I³ownicy jakoœæ wód w stosunku do roku 2001 zlewni Pszczynki to: rzeka Pszczynka oraz jej dop³ywy uleg³a pogorszeniu zarówno pod wzglêdem fizykochemi- Korzenica i Dokawa. cznym jak i bakteriologicznym (ryc. 9).

3.1.3. Rzeka Wapienica Badana d³ugoœæ rzeki (wy³¹czaj¹c zbiornik Wapienica) wynosi³a 20,3 km. Analizuj¹c jakoœæ wód Wapienicy mo¿na stwierdziæ, ¿e w górnym biegu (poni¿ej zbiornika Wapienica) rzeka prowadzi³a wody I klasy czystoœci zarówno pod wzglê- dem fizykochemicznym jak i bakteriologicznym. Zanie- czyszczenie wzros³o do ponadnormatywnego pod wzglêdem bakteriologicznym poni¿ej oczyszczalni „Beski- diana” i taki stan utrzymywa³ siê a¿ do ujœcia do I³ownicy. Natomiast ze wzglêdu na wskaŸniki fizykochemiczne Wapie- nica na tym odcinku prowadzi³a wody III klasy czystoœci. Klasyfikacja ogólna przedstawia³a siê podobnie jak klasyfikacja sanitarna. Prowadzone badania w 2002 r. wykaza³y poprawê jako- œci wód w klasyfikacji ogólnej w stosunku do roku 2001. Ryc.11. Klasyfikacja Bia³ej wraz z dop³ywami W rzece Wapienicy zosta³y obni¿one wartoœci stê¿eñ wska- w latach 2001-2002; 1 - fizykochemiczna, Ÿników fizykochemicznych i bakteriologicznych (ryc. 10). 2 - bakteriologiczna, 3 - ogólna 71

Na podstawie przeprowadzonych w 2002 roku badañ Potok £awecki odbieraj¹ zanieczyszczenia z po³udniowych stwierdzono, ¿e wody Pszczynki zarówno w klasyfikacji wg dzielnic Katowic i Mys³owic. Na jakoœæ wód zlewni Gostyni oznaczeñ fizykochemicznych, jak i bakteriologicznych by³y mia³y wp³yw wody do³owe kopalñ wêgla kamiennego. nadmiernie zanieczyszczone. Na ocenê ogóln¹ jakoœci wód Prowadzone w 2002 roku badania wód Gostyni i jej do- Pszczynki w 2002 roku najwiêkszy wp³yw mia³y substancje p³ywów wykaza³y, ¿e analogicznie jak i w roku poprzednim biogenne, analogicznie jak w roku poprzednim. Ponadno- wody cieków nie spe³ni³y norm klas czystoœci zarówno rmatywne stê¿enia fosforu ogólnego i fosforanów spowodo- w klasyfikacji wg oznaczeñ fizykochemicznych jak i baterio- wa³y, ¿e jakoœæ wód nie odpowiada³a przyjêtym kryteriom logicznych. czystoœci na ca³ej badanej d³ugoœci rzeki. W roku 2001 nie- Wody Gostyni nie zaliczono do ¿adnej z trzech klas czy- dotlenienie wód Pszczynki mia³o miejsce powy¿ej Paw³ówki stoœci z powodu ponadnormatywnych stê¿eñ wskaŸników i w Miêdzyrzeczu, a w roku 2002 stwierdzono je tak¿e powy- zanieczyszczeñ we wszystkich grupach za wyj¹tkiem tlenu ¿ej ujœcia Dokawy. rozpuszczonego i metali ciê¿kich. WskaŸniki, które znacznie

W zakresie BZT5 i zawiesiny nast¹pi³a znaczna poprawa zanieczyœci³y wody tej rzeki w 2002 roku to zawiesina, której jakoœci wód rzeki w stosunku do osi¹gniêtej w 2001 roku. najwy¿sze stê¿enie w 2002 roku wynosi³o 191 mg/l, BZT5

Tylko 0,1 km wód Pszczynki ze wzglêdu na wielkoœæ BZT5 (max. stê¿enie 91,0 mg/l) i substancje rozpuszczone (6060 nie odpowiada³o normom klas czystoœci, podczas gdy w ro- mg/l). ku poprzednim 26,9 km. Potok Tyski nadal prowadzi³ wody pozaklasowe g³ównie Ze wzglêdu na stê¿enie zawiesiny 32,7 km Pszczynki ze wzglêdu na wysokie stê¿enia fosforanów, fosforu ogólne- w 2001 roku zaliczono do pozaklasowych, natomiast go i cynku. W zakresie pozosta³ych wskaŸników zanieczy- w 2002 roku ju¿ tylko 5,9 km jej wód. szczeñ w roku 2002 jakoœæ wód Potoku Tyskiego nie uleg³a W grupie zwi¹zków mineralnych i metali ciê¿kich wody zmianie. Nadal stê¿enia tlenu rozpuszczonego i zwi¹zków Pszczynki odpowiada³y, analogicznie jak w roku 2001 mineralnych klasyfikowa³y wody do II klasy, a zawiesiny do III normom I i II klasy czystoœci. klasy czystoœci wód. Jakoœæ Dokawy identycznie jak w roku 2001 nie odpo- Stan czystoœci Mlecznej tak¿e nie uleg³ zmianie. Ze wiada³a na ca³ej d³ugoœci wymaganiom klas czystoœci za- wzglêdu na ponadnormatywne stê¿enia fosforu ogólnego, równo w klasyfikacji wg oznaczeñ fizykochemicznych jak fosforanów i zwi¹zków mineralnych Mleczna prowadzi³a bakteriologicznych. W zakresie tlenu, BZT5 , zwi¹zków bio- wody nie odpowiadaj¹ce normom klas czystoœci na ca³ej gennych stan rzeki nadal nie odpowiada³ normom klas badanej d³ugoœci wynosz¹cej 22,3 km. W zakresie pozosta- czystoœci, natomiast stê¿enia metali ciê¿kich spe³nia³y no- ³ych parametrów zanieczyszczeñ jakoœæ wód spe³nia³a rmy I klasy czystoœci. W stosunku do roku ubieg³ego po- wymogi I i II klasy czystoœci, ale tylko do punktu zlokalizo- gorszy³a siê jakoœæ wód Dokawy w zakresie zawiesiny, która wanego powy¿ej ujœcia Potoku £aweckiego. Od tego osi¹gnê³a wartoœci ponadnormatywne. miejsca zanieczyszczenie wód wzros³o obejmuj¹c równie¿ W wodach Korzenicy zmala³a iloœæ metali ciê¿kich z wie- wskaŸniki z grupy substancji organicznych oraz zawiesinê. lkoœci pozaklasowych do I klasy czystoœci. W pozosta³ych Natlenienie na ca³ej d³ugoœci cieku mieœci³o siê w klasach grupach wskaŸników zanieczyszczeñ nie zmieni³a siê ja- czystoœci. koœæ w porównaniu do osi¹gniêtej w roku ubieg³ym, st¹d Wody Potoku £aweckiego podobnie jak w roku 2001 nie w 2002 roku wody Korzenicy na ca³ej badanej d³ugoœci 21,1 odpowiada³y wymogom jakoœci ¿adnej z trzech klas czysto- km w klasyfikacji wg oznaczeñ fizykochemicznych jak i ba- œci z powodu przekroczenia dopuszczalnych stê¿eñ w za- kteriologicznych zaliczono do III klasy czystoœci (ryc. 12). kresie BZT5 , zwi¹zków biogennych oraz nadmiernej iloœci bakterii Coli typu ka³owego. W porównaniu do roku poprze- 3.1.6. Rzeka Gostynia dniego w potoku wzros³a iloœæ zwi¹zków mineralnych z po- W górnym odcinku biegu Gostynia jest odbiornikiem za- ziomu charakteryzuj¹cego wody klasy III do wielkoœci prze- nieczyszczeñ z rejonu £azisk Górnych. Z biegiem rzeki kraczaj¹cych te normy oraz zawiesin z klasy II do III. przyjmuje zanieczyszczenia z rejonu miast Tychy (potok Poprawi³o siê natomiast natlenienie potoku i w 2002 roku Tyski) i Lêdziny, a w dolnym biegu z miejscowoœci Bieruñ stê¿enie tlenu rozpuszczonego odpowiada³o normom III i Bojszowy. Górny odcinek Mlecznej i jej lewobrze¿ny dop³yw klasy (ryc. 13).

Ryc. 12. Klasyfikacja Pszczynki wraz z dop³ywami Ryc. 13. Klasyfikacja Gostyni wraz z dop³ywami

w latach 2001-2002; 1 - fizykochemiczna, w latach 2001-2002; 1 - fizykochemiczna, WODY POWIERZCHNIOWE 2 - bakteriologiczna, 3 - ogólna 2 - bakteriologiczna, 3 - ogólna 72

3.1.7. Rzeka Czarna Przemsza Zlewnia Czarnej Przemszy to Czarna Przemsza oraz jej dop³ywy: potok Mitrêga, Trzebyczka, Pogoria, Brynica (z do- p³ywami Potokiem O¿arowickim, Szarlejk¹, Wielonk¹, Rowem Micha³kowickim, Raw¹ z Potokiem Leœnym) oraz potok Bolina. Badana zlewnia to 230,6 km wód powierzchniowych. Jest ona odbiornikiem zanieczyszczeñ z rejonów miejsko- przemys³owych Piekar Œl¹skich, Siemianowic Œl¹skich, Chorzowa, Œwiêtoch³owic, Katowic, D¹browy Górniczej, Bêdzina, Czeladzi, Sosnowca i Mys³owic. Stan czystoœci wód zlewni Czarnej Przemszy nie uleg³ zmianie i w 2002 roku nie odpowiada³ normom ¿adnej z trzech klas czystoœci zarówno w klasyfikacji wg oznaczeñ fizykochemicznych, jak i bakteriologii. Analizuj¹c wyniki badañ nale¿y stwierdziæ, ¿e na odci- Ryc. 14. Klasyfikacja Czarnej Przemszy wraz z dop³y- nku 60 km, od Ÿród³a do Sosnowca nast¹pi³o pogorszenie wami w latach 2001-2002; 1 - fizykochemiczna, jakoœci wód Czarnej Przemszy w zakresie fosforu ogólnego 2 - bakteriologiczna, 3 - ogólna i zawiesiny. Stê¿enie zawiesiny wzros³o z poziomu klasy I do wielkoœci III klasy czystoœci, natomiast fosfor ogólny utrzy- Kolejnym i najwiêkszym dop³ywem Czarnej Przemszy muj¹cy siê poprzednio w granicach II-III klasy przekroczy³ o d³ugoœci 54,9 km jest Brynica, która z dop³ywami tworzy dopuszczalne normy. W pozosta³ych grupach wskaŸników zlewniê cieków o d³ugoœci 114,2 km. Zgodnie z przyjêtymi zanieczyszczeñ nie zanotowano zmian jakoœci na tym odci- kryteriami oceny stanu jakoœci wód powierzchniowych nku rzeki w stosunku do roku 2001. stwierdzono, ¿e w 2002 roku jakoœæ wód Brynicy i jej Poni¿ej Sosnowca, podobnie jak w roku poprzednim za- dop³ywów przedstawia³a siê identycznie jak w roku nieczyszczenie wód Czarnej Przemszy przez wszystkie poprzednim. Wody Brynicy tylko w miejscowoœci Winowno wskaŸniki z analizowanych grup zanieczyszczeñ (oprócz tle- utrzyma³y III klasê czystoœci osi¹gniêt¹ w 2001 roku. W da- nu) by³o nadmierne, powoduj¹ce ich dyskwalifikacjê. lszym biegu rzeka prowadzi³a wody nie odpowiadaj¹ce no- Potok Pogoria wed³ug przyjêtych kryteriów oceny stanu rmom III klasy czystoœci. W pozosta³ych punktach pomiaro- jakoœci wód powierzchniowych p³yn¹cych nie prowadzi³ wych zlokalizowanych do ujœcia Szarlejki wystêpowa³y nie- w analizowanym roku wód odpowiadaj¹cych wymogom wielkie zmiany w poszczególnych grupach oznaczeñ, nie klas czystoœci. W stosunku do jakoœci osi¹gniêtej w roku wp³ywaj¹ce jednak na ogóln¹ klasyfikacjê. Brynica od ujœcia

2001 nie nast¹pi³a zmiana. Wartoœci BZT5CrMn , ChZT , ChZT , Szarlejki, a potem kolejnych dop³ywów a¿ do Czarnej zwi¹zków biogennych i zawiesiny nadal wykazywa³y ponad- Przemszy prowadzi³a wody nie odpowiadaj¹ce normom klas normatywne stê¿enia. Przyk³adowo maksymalne, odnoto- czystoœci w prawie ¿adnej z grup wskaŸników zanieczy- wane w 2002 roku stê¿enie zawiesiny wynios³o 137 mg/l, szczeñ. Najwiêcej prób, które nie odpowiada³y wymogom a dla BZT52 62 mgO /l. Stê¿enie metali ciê¿kich nie zmieni³o klas czystoœci dotyczy³o fosforu ogólnego i cynku. siê i spe³nia³o wymogi I klasy czystoœci. Pogorszy³o siê nato- Maksymalne stê¿enia wymienionych wskaŸników zanie- miast natlenienie potoku. Stê¿enie tlenu rozpuszczonego czyszczeñ wynios³y w badanym roku odpowiednio 2,45 mg w 2002 roku osi¹gnê³o normy III klasy podczas gdy w roku P/l oraz 3,12 mg Zn/l . poprzednim by³o na poziomie II klasy czystoœci wód. Potok O¿arowicki, Szarlejka i Wielonka oraz Rów Mi- Potok Mitrêga uchodz¹cy do Czarnej Przemszy powy¿ej cha³kowicki wprowadzi³y w 2002 roku do wód Brynicy wody zbiornika w Przeczycach i potok Trzebyczka uchodz¹cy do zanieczyszczone, o jakoœci nie spe³niaj¹cej wymogów klas Czarnej Przemszy poni¿ej tego zbiornika by³y w 2001 roku czystoœci w klasyfikacji wed³ug oznaczeñ fizykochemi- jedynymi dop³ywami rzeki, które w klasyfikacji wg oznaczeñ cznych i bakteriologicznych. fizykochemicznych dotrzyma³y norm klas czystoœci. Potok W 2002 roku wody Szarlejki nie dotrzyma³y norm czy- Mitrêga osi¹gn¹³ II klasê, a potok Trzebyczka III klasê stoœci we wszystkich grupach zanieczyszczeñ, tak jak w czystoœci wód. W 2002 roku jakoœæ omawianych powy¿ej roku poprzednim. W wodach Rowu Micha³owickiego zmala- cieków obni¿y³a siê. Potok Mitrêga zosta³ zaliczony do III ³a iloœæ zawiesiny z wielkoœci pozaklasowych do wartoœci klasy ze wzglêdu na fosfor ogólny. Wody potoku Trzebyczka klasy III oraz poprawi³o siê natlenienie cieku do poziomu nie osi¹gnê³y w kwalifikacji wg oznaczeñ fizokochemicznych klasy II. Stê¿enia BZT5 ,fosforu ogólnego i fosforanów powo- ¿adnej z klas czystoœci z powodu ponadnormatywnego dowa³y dyskwalifikacjê wód potoku Wielonka. stê¿enia fosforu ogólnego (max stê¿enie 1,14 mg/l) i fosfo- Potok O¿arowicki prowadzi³ nadal wody nie odpowiada- ranów (max stê¿enie 3,07 mg/l). W pozosta³ych grupach j¹ce wymogom klas czystoœci ze wzglêdu na przekroczenie oznaczeñ fizykochemicznych stê¿enia wskaŸników zanie- norm okreœlonych dla fosforu ogólnego, przy czym przekro- czyszczeñ, chocia¿ wy¿sze ni¿ w roku poprzednim, odpo- czenie to by³o niewielkie. Pogorszy³o siê natlenienie wód wiada³y normom klas czystoœci. Dyskwalifikacjê wód poto- potoku z I do III klasy czystoœci. Stê¿enia zwi¹zków minera- ków powodowa³y równie¿ zanieczyszczenia bakteriolo- lnych wzros³y z poziomu I do II klasy, a iloœæ bakterii Coli typu giczne. ka³owego z poziomu III klasy do wielkoœci przekraczaj¹cych Analogicznie jak w roku 2001 potok Bolina prowadzi³ tê normê. wody pozaklasowe we wszystkich grupach zanieczyszczeñ Kolejny dop³yw Brynicy poddany ocenie stanu czystoœci fizykochemicznych, za wyj¹tkiem metali ciê¿kich ( I klasa). w roku 2002 to Rawa z Potokiem Leœnym. Wody Rawy Stan sanitarny tak¿e nie odpowiada³ normom okreœlonym w 2002 roku nie odpowiada³y normom ¿adnej z trzech klas dla klas czystoœci. czystoœci wód podobnie jak w roku 2001. Prawie na ca³ej 73

Ryc. 15. Klasyfikacja Bia³ej Przemszy wraz z dop³y- Ryc. 16. Klasyfikacja Przemszy wraz z potokiem wami w latach 2001-2002, 1 - fizykochemiczna, W¹wolnica w latach 2001-2002, 1 - fizykoche- 2 - bakteriologiczna, 3 - ogólna miczna,2 - bakteriologiczna, 3 - ogólna badanej d³ugoœci rzeki ponadnormatywne stê¿enia fizykochemicznych spe³nia³y I klasê czystoœci, jednak w roku osi¹gnê³y wskaŸniki zanieczyszczeñ ze wszystkich grup nastêpnym stê¿enie biogenów wzros³o do poziomu klasy II. oznaczeñ za wyj¹tkiem metali, które degradowa³y wody Pozosta³e dop³ywy Bia³ej Przemszy s¹ znacznie Rawy tylko w odcinku ujœciowym. Odnotowano bardzo zanieczyszczone. Niewiele poprawi³o siê natlenienie ich wysokie stê¿enia fosforu ogólnego (max stê¿enie 18,8 wód i tak w 2002 w potokach Kozi Bród i Rakówka stê¿enie mg/l), fosforanów ( max stê¿enie 10,28 mg/l) i zawiesiny 103 tlenu rozpuszczonego nie przekroczy³o poziomu norm klasy mg/l. I, a w potoku Bobrek III klasy czystoœci wód. Potok Leœny jest jednym z nielicznych cieków w zlewni Potok Bia³a w 2002 roku prowadzi³ wody nadmiernie Czarnej Przemszy, którego wody w roku 2002 w klasyfikacji zanieczyszczone w zakresie stê¿eñ zawiesiny oraz cynku i bez zwi¹zków biogennych osi¹gnê³y jakoœæ odpowiadaj¹c¹ o³owiu. W 2002 roku stê¿enie cynku odnotowane w wodach wymogom III klasy czystoœci. Przekroczenia wartoœci potoku waha³o siê od wartoœci 0,701 mg Zn/l do 1,08 mg dopuszczalnych w zakresie fosforu ogólnego i fosforanów Zn/l. O³owiu natomiast od 0,227 mg Pb/l do 0,68 mgPb/l. W by³y nieznaczne. Stê¿enia pozosta³ych wskaŸników pozosta³ych grupach zanieczyszczeñ potok ten prowadzi³ zanieczyszczeñ fizykochemicznych znacznie zmala³y w sto- wody odpowiadaj¹ce wymogom klas czystoœci, chocia¿ sunku do roku 2001. I tak np. iloœæ metali ciê¿kich zmala³a nast¹pi³o pogorszenie jakoœci wód z I klasy do II w zakresie z wielkoœci pozaklasowych do I klasy czystoœci, a zwi¹zków BZT5 , natomiast zmniejszy³a siê iloœæ zwi¹zków mineralnych mineralnych z klasy non do II. Jest to jedyny przypadek tak z wartoœci przekraczaj¹cych dopuszczalne normy do radykalnej poprawy jakoœci wód w ci¹gu jednego roku poziomu klasy III. badawczego (ryc. 14). Jakoœæ wód potoku Kozi Bród dyskwalifikowa³y nie tylko

zanieczyszczenia mineralne i BZT5 , podobnie jak w roku 3.1.8. Rzeka Bia³a Przemsza poprzednim, lecz równie¿ dodatkowo azot amonowy, azot Wed³ug przyjêtych kryteriów oceny jakoœci wód ogólny i cynk. Wielkoœci stê¿eñ wymienionych wskaŸników powierzchniowych w 2002 roku jakoœæ wód cieków zlewni nie dotrzyma³y dopuszczalnych wartoœci okreœlonych dla Bia³ej Przemszy, tak jak w roku ubieg³ym nie odpowiada³a klas czystoœci. normom klas czystoœci zarówno w klasyfikacji wed³ug Nadal najbardziej zanieczyszczonym dop³ywem Bia³ej oznaczeñ fizykochemicznych jak i bakteriologii. Stan Przemszy jest potok Bobrek, którego wody we wszystkich czystoœci wód poszczególnych cieków zlewni w 2002 roku grupach wskaŸników zanieczyszczeñ, za wyj¹tkiem tlenu przedstawiono poni¿ej. rozpuszczonego, przekroczy³y dopuszczalne wartoœci dla W 2002 roku stwierdzono poprawê jakoœci wód na ca³ej klas czystoœci. d³ugoœci rzeki w zakresie BZT5 , zawiesiny, fosforu ogólnego Wody potoku Rakówka, dop³ywu potoku Bobrek, tak¿e i fosforanów. Degradacjê wód Bia³ej Przemszy spowodo- w 2002 roku nie odpowiada³y wymogom klas czystoœci. wa³y g³ównie metale ciê¿kie - cynk i o³ów, na odcinku od Potok nadal prowadzi³ wody pozaklasowe nie tylko ze punktu pomiarowego w Maczkach do jej ujœcia, podobnie jak wzglêdu na BZT5 , zwi¹zki mineralne i cynk, pogorszenie w roku 2001. ród³em tego zanieczyszczenia by³y wody stanu czystoœci wód potoku w stosunku do osi¹gniêtej w ro- potoku Bia³a. Ponadnormatywne zanieczyszczenie wód ku poprzednim nast¹pi³o w grupie zwi¹zków biogennych spowodowa³y równie¿ zwi¹zki biogenne od B³êdowa do i zawiesiny. Maczek oraz w ujœciu do Czarnej Przemszy. Pozosta³e Stan sanitarny dop³ywów Bia³ej Przemszy, oprócz poto- zanieczyszczenia fizykochemiczne mieœci³y siê w granicach ku Centuria, przekracza³ normy III klasy czystoœci (ryc. 15). dopuszczalnych norm, natomiast w klasyfikacji bakteriologicznej poni¿ej B³êdowa do Maczek wody spe³nia³y normy 3.1.9. Rzeka Przemsza II klasy czystoœci, na pozosta³ej d³ugoœci by³y pozaklasowe. Na podstawie przeprowadzonej analizy stanu czystoœci Jakoœæ wód dop³ywów Bia³ej Przemszy nie uleg³a w wód Przemszy w 2002 roku stwierdzono ponadnormatywne 2002 roku du¿ej zmianie. zanieczyszczenie rzeki. Przekroczenia dopuszczalnych Najmniej zanieczyszczony ciek tej zlewni potok Centuria wartoœci stê¿eñ odnotowano na ca³ej jej d³ugoœci. Dotyczy³o nie przekroczy³ norm III klasy czystoœci w klasyfikacji ogólnej to wskaŸników: BZT5 , zawiesiny, fosforu ogólnego, fosfo- WODY POWIERZCHNIOWE i bakteriologicznej. W 2001 roku wszystkie grupy oznaczeñ ranów, metali ciê¿kich, a poni¿ej Jaworzna do miejscowoœci 74

Ryc. 17. Klasyfikacja So³y wraz z dop³ywami (bez ¯ylicy) Ryc. 18. Klasyfikacja ¯ylicy wraz z dop³ywami w latach w latach 2001-2002; 1 - fizykochemiczna, 2001-2002; 1 - fizykochemiczna, 2 - bakteriolo- 2 - bakteriologiczna, 3 - ogólna giczna, 3 - ogólna

Che³mek dodatkowo siarczanów. Natlenienie wód, zmienne Rajczy a¿ do ujœcia do zbiornika Tresna wody So³y odpowia- z biegiem rzeki, odpowiada³o wymogom klas czystoœci. da³y I i II klasie. O klasie czystoœci rzeki So³y zadecydowa³a Podobnie jak w roku ubieg³ym wody Przemszy w klasyfikacji zawiesina, która spowodowana by³y opadami deszczu i pra- wed³ug oznaczeñ bakteriologicznych nie zaliczono do ¿a- cami regulacyjnymi. Analizuj¹c klasyfikacjê ogóln¹ bada- dnej z trzech klas czystoœci. nych potoków nale¿y stwierdziæ, ¿e Leœnianka odpowiada³a Wody potoku W¹wolnica nie zosta³y zaliczone do ¿adnej II klasie czystoœci, a ¯abniczanka i Koszarawa klasie III. z klas czystoœci nie tylko z powodu fosforu i zwi¹zków O klasie czystoœci zadecydowa³a bakteriologia, natomiast mineralnych oraz miana Coli typu ka³owego jak w 2001 roku, pod wzglêdem fizykochemicznym wartoœci stê¿eñ nie prze- ale tak¿e ze wzglêdu na ponadnormatywne stê¿enia BZT5 , kracza³y II klasy czystoœci. Potoki: £êkawka, Ponikwia i Wie-

ChZTCr , ChZT Mn i zawiesiny. W lipcu 2002 roku wymienione lka Puszcza prowadzi³y wody pozaklasowe ze wzglêdu na wskaŸniki osi¹gnê³y najwy¿sze w roku pomiarowym stê¿e- wskaŸniki fizykochemiczne. Zadecydowa³y o tym zwi¹zki biogenne i zawiesina spowodowana du¿ymi opadami de- nia: BZT5Mn - 140 mg/l, zawiesina - 522 mg/l , ChZT - 137 mg/l, szczu. Pod wzglêdem bakteriologicznym wody omawianych a ChZTCr - 422 mg/l. Prowadzone w 2002 roku badania monitoringowe wykaza³y ponadnormatywne stê¿enia pestycy- potoków odpowiada³y III klasie czystoœci. dów w wodach W¹wolnicy zwi¹zane z oddzia³ywaniem W stosunku do roku 2001 nast¹pi³o pogorszenie jakoœci miejscowych zak³adów chemicznych. W 2002 roku potok wód w zlewni So³y pod wzglêdem fizykochemicznym W¹wolnica prowadzi³ wody odpowiadaj¹ce wymogom klas g³ównie za przyczyn¹ potoków: £êkawki, Ponikwii i Wielkiej czystoœci tylko w zakresie metali ciê¿kich (I klasa) i tlenu Puszczy (ryc. 17, fot. 5). rozpuszczonego ( I klasa) - ryc. 16. 3.1.12. Rzeka ¯ylica 3.1.10. Rzeka Wis³a Badana d³ugoœæ rzeki ¯ylicy wraz z dop³ywami wynosi³a Pocz¹wszy od ujœcia Przemszy Ma³a Wis³a przyjmuje 35,5 km. Analizuj¹c ocenê stanu czystoœci mo¿na stwie- nazwê Wis³a i jest kontrolowana w dó³ swojego biegu. rdziæ, ¿e ¯ylica wed³ug klasyfikacji ogólnej w górnym biegu Pierwszy punkt pomiarowy zlokalizowany jest w miejsco- prowadzi³a wody II klasy czystoœci, poni¿ej Rybarzowic za- woœci Bobrek 0,5 km (kontrolê prowadzi WIOŒ Kraków). nieczyszczenie wzros³o do ponadnormatywnego, natomiast Ocena jakoœci wód rzeki Wis³y zarówno w roku 2001, jak i 2002 wykaza³a nadmierne zanieczyszczenie w wiêkszoœci grup oznaczeñ fizykochemicznych, a tak¿e ze wzglêdu na stan sanitarny. Na tak¹ jakoœæ rzeki mia³a wp³yw mocno zanieczyszczona Ma³a Wis³a wraz z dop³ywami: I³ownic¹, Bia³¹, Pszczynk¹, Gostyni¹ i Przemsz¹.

3.1.11. Rzeka So³a D³ugoœæ badanego odcinka So³y wraz z dop³ywami (bez ¯ylicy i zbiorników zaporowych kaskady So³y) wynosi³a 142,8 km. Analiza stanu zanieczyszczenia wykaza³a, ¿e rzeka So³a na ca³ej badanej d³ugoœci wg klasyfikacji ogólnej prowadzi³a wody III klasy i pozaklasowe. Klasyfikacja bakteriologiczna wykaza³a, ¿e za wyj¹tkiem odcinka poni¿ej Milówki (zanieczyszczenie ponadnormatywne) rzeka prowadzi³a wody III klasy czystoœci. W kategorii fizykochemicznej stan jakoœci wód So³y przedstawia³ siê korzystniej, oprócz krótkiego odcinka w górnym biegu i poni¿ej zbiornika Czaniec do granicy z woj. ma³opolskim. Rzeka prowadzi³a Fot. 5. Potok Ponikwia, wp³yw do zbiornika tam wody III klasy czystoœci i pozaklasowe. Natomiast od w Miêdzybrodziu 75

Ryc. 19. Klasyfikacja Pilicy wraz z dop³ywami Ryc. 20. Klasyfikacja Odry w latach 2001-2002; w latach 2001-2002; 1 - fizykochemiczna, 1 - fizykochemiczna, 2 - bakteriologiczna, 2 - bakteriologiczna, 3 - ogólna 3 - ogólna w ujœciu do zbiornika Tresna odzyska³a III klasê czystoœci. niecpolem nast¹pi³ wzrost zanieczyszczeñ zarówno Podobnie przedstawia³ siê stan czystoœci pod wzglêdem fizykochemicznych, jak i bakteriologicznych do wielkoœci bakteriologicznym. Bior¹c pod uwagê zanieczyszczenia fi- przekraczaj¹cej normy klasy III. Rzeka by³a dobrze zykochemiczne ¯ylica w górnym biegu prowadzi³a wody kla- natleniona (I klasa czystoœci), zwi¹zki mineralne i metale sy I, a w dolnym biegu stwierdzono wody III klasy czystoœci ciê¿kie równie¿ spe³nia³y normy klasy I, natomiast i pozaklasowe ze wzglêdu na zwi¹zki biogenne i zawiesinê. zanieczyszczenia organiczne nie przekroczy³y warunków Do takiego zanieczyszczenia rzeki ¯ylicy przyczyni³a siê Ÿle klasy II. Iloœci zwi¹zków biogennych i zawiesiny mieszcz¹ce dzia³aj¹ca oczyszczalnia œcieków w Rybarzowicach. siê w granicach od II klasy do wielkoœci ponadnormatywnych Klasyfikacja ogólna dop³ywów ¯ylicy wykaza³a, ¿e pro- (na odcinku Szczekociny Koniecpol) decydowa³y o kla- wadzi³y one wody pozaklasowe. Zadecydowa³a o tym syfikacji fizykochemicznej. Porównuj¹c stan czystoœci rzeki w przypadku potoku Bi³a bakteriologia, natomiast w przy- w 2002 roku z rokiem ubieg³ym nast¹pi³a poprawa jakoœci jej padku potoku Kalonka zwi¹zki biogenne i zawiesina. wód. Tylko na odcinku 24,4 km poni¿ej Szczekocin p³ynê³y W stosunku do roku 2001 uleg³a poprawie jakoœæ wód wody pozaklasowe, natomiast poprzednio w normach ¯ylicy w ujœciu do zbiornika Tresna z pozaklasowej do klasy obowi¹zuj¹cych klas czystoœci mieœci³ siê tylko niewielki III, natomiast na pozosta³ej d³ugoœci nie uleg³a zasadniczym odcinek rzeki d³ugoœci 5,3 km miêdzy Koniecpolem a Ra- zmianom (ryc. 18). doszewnic¹, a pozosta³e badane 62,5 km to by³y wody ponadnormatywnie zanieczyszczone. 3.1.13. Rzeka Pilica Najmniej zanieczyszczonym dop³ywem Pilicy by³a Bia³- Ocen¹ stanu zanieczyszczenia Pilicy i jej dop³ywów by³y ka, która prowadzi³a na ca³ej d³ugoœci wody II klasy czy- objête odcinki o ³¹cznej d³ugoœci 138,4 km, identycznie jak stoœci. Stan sanitarny oraz zwi¹zki biogenne kwalifikowa³y w 2001 roku. Jakoœæ wód dotrzymywa³a norm III klasy wodê rzeki do tej klasy. Pozosta³e oznaczane wskaŸniki czystoœci od Ÿróde³ do punktu poni¿ej Szczekocin oraz od odpowiada³y I klasie czystoœci. Jakoœæ wód Bia³ki poprawi³a Koniecpola do granic województwa. Zarówno w klasyfikacji siê w odniesieniu do roku 2001 w zwi¹zku ze spadkiem iloœci fizykochemicznej, jak i bakteriologicznej spe³nione by³y biogenów. warunki klasy III. Natomiast miêdzy Szczekocinami a Ko- Nastêpne badane cieki - Krztynia razem z ¯ebrówk¹ prowadzi³y wody nie przekraczaj¹ce norm III klasy czystoœci. WskaŸnikiem fizykochemicznym decyduj¹cym o klasyfikacji by³a zawiesina. W porównaniu do roku poprzedniego klasyfikacja ogólna tych wód nie zmieni³a siê, zmala³a natomiast iloœæ biogenów z poziomu III do II klasy oraz iloœæ bakterii Coli w Krztyni równie¿ z III do klasy II. W ¯ebrówce stan sanitarny pozosta³ bez zmian, na poziomie klasy III. Z kolei w Krztyni wzros³a iloœæ zawiesiny z I do III klasy (ryc. 19).

3.2. Zlewnia Odry W zlewni Odry badania monitoringowe prowadzono w 96 punktach pomiarowych (fot. 6).

3.2.1. Rzeka Odra Odra na terenie województwa œl¹skiego badana by³a na d³ugoœci 50,2 km. Bezpoœrednio do rzeki wprowadzane by³y œcieki komunalne i przemys³owe z rejonu Raciborza. Odra na ca³ym badanym odcinku prowadzi³a wody ponadnormatywnie zanieczyszczone zarówno pod wzglêdem fizyko- Fot. 6. Odra w Krzy¿anowicach poni¿ej ujœcia Olzy chemicznym jak i bakteriologicznym. Jakoœæ wód dyskwali- WODY POWIERZCHNIOWE 76

Ryc. 21. Klasyfikacja Olzy wraz z dop³ywami Ryc. 22. Klasyfikacja Psiny w latach 2001-2002; w latach 2001-2002; 1 - fizykochemiczna, 1 - fizykochemiczna, 2 - bakteriologiczna, 2 - bakteriologiczna, 3 - ogólna 3 - ogólna fikowa³y wysokie stê¿enia zwi¹zków organicznych, bioge- 3.2.4. Rzeka Ruda nnych, zawiesiny i miano Coli typu ka³owego. W stosunku do Z analizy wyników badañ wód rzeki w 2002 roku wynika, roku 2001 stan zanieczyszczenia rzeki Odry wg klasyfikacji ¿e jakoœæ wód nie uleg³a zmianie. Ruda nadal w klasyfikacji ogólnej nie uleg³ zmianie. Odnotowano tylko niewielk¹ po- wed³ug oznaczeñ fizykochemicznych i bakteriologicznych prawê w grupie wskaŸników fizykochemicznych (ryc. 20). nie odpowiada³a normom ¿adnej z trzech klas czystoœci. Tak jak w 2001 roku na ca³ej d³ugoœci rzeki wody by³y dobrze 3.2.2. Rzeka Olza natlenione, a dopuszczalne normy przekroczy³y stê¿enia Rzeka Olza wraz z dop³ywami badana by³a na odcinku zwi¹zków biogennych. W punktach pomiarowych w posz- o d³ugoœci 123,6 km. Analizuj¹c stan czystoœci Olzy wg kla- czególnych grupach wskaŸników zanieczyszczeñ nie odno- syfikacji ogólnej mo¿na stwierdziæ, ¿e rzeka prowadzi³a towano zmian jakoœci wód Rudy poni¿ej ¯or. Powy¿ej i poni- wody pozaklasowe. Wyj¹tek stanowi³ krótki odcinek poni¿ej ¿ej zbiornika Rybnik w wodach Rudy wzros³o stê¿enie za- jazu w Cieszynie (1,9 km d³ugoœci), gdzie stwierdzono III kla- wiesiny ponad wartoœci dopuszczalne dla klas czystoœci, sê czystoœci. Zadecydowa³a o tym g³ównie zawiesina i mia- natomiast w odcinku ujœciowym wody rzeki zdeklasowa³y no Coli, natomiast w ujœciu do Odry zwi¹zki biogenne, orga- zwi¹zki mineralne. niczne i mineralne. Pod wzglêdem sanitarnym rzeka Olza od Badane dop³ywy Rudy to Nacyna i Sumina. granicy do punktu zlokalizowanego poni¿ej Cieszyna odpo- Nacyna jest lewobrze¿nym dop³ywem Rudy, a g³ównymi wiada³a III klasie czystoœci, dalej zanieczyszczenie wzros³o Ÿród³ami zanieczyszczeñ jej wód by³y œcieki miejskie Rybni- do ponadnormatywnego i taki stan utrzymywa³ siê a¿ do ka oraz wody kopalniane z tego rejonu. Stan czystoœci wód ujœcia do rzeki Odry. W zakresie wskaŸników fizykoche- Nacyny w stosunku do 2001 roku nie uleg³ zmianie zarówno micznych rzeka prowadzi³a wody III klasy czystoœci i poza- w poszczególnych grupach wskaŸników zanieczyszczeñ, klasowe, a tylko na krótkim odcinku poni¿ej jazu w Cieszynie jak i w klasyfikacji ogólnej. Wody Nacyny nadal nie odpowia- wody II klasy czystoœci (ryc. 21). da³y wymogom klas czystoœci (ryc. 23). Badane dop³ywy: Bobrówka, Piotrówka z Pielgrzymó- W ujœciowym odcinku Rudy dop³ywa Sumina. Sumina wk¹ oraz Szotkówka z Leœnic¹ i Ruptawk¹ wed³ug klasy- jest ciekiem, który osi¹gn¹³ stan odpowiadaj¹cy normom III fikacji ogólnej prowadzi³y wody nie odpowiadaj¹ce normom. klasy czystoœci. W roku poprzednim tylko ze wzglêdu na Podobnie przedstawia³a siê klasyfikacja w zakresie przekroczenie norm w grupie zwi¹zków biogennych nie zali- wskaŸników fizykochemicznych. O tak z³ym stanie cieków czono jej wód do ¿adnej z klas czystoœci. w zlewni Olzy zadecydowa³y g³ównie: zawiesina ogólna, zwi¹zki organiczne, zwi¹zki biogenne, a w Szotkówce, Ruptawce i Leœnicy dodatkowo zwi¹zki mineralne. Pod wzglêdem sanitarnym Pielgrzymówka prowadzi³a wody II klasy czystoœci, a Piotrówka w górnym biegu III klasy, pozosta³e potoki prowadzi³y wody ponadnormatywnie zanieczyszczone. Porównuj¹c rok 2001 z 2002 mo¿na stwierdziæ, ¿e jakoœæ wód w zlewni Olzy przedstawia³a siê podobnie, jeœli chodzi o klasyfikacjê ogóln¹. Nieznacznie poprawi³ siê stan sanitarny Olzy, Piotrówki i Pielgrzymówki.

3.2.3. Rzeka Psina Psina, lewobrze¿ny dop³yw Odry badana by³a w granicach województwa œl¹skiego na odcinku 24 km. Analogi- cznie jak w roku 2001 rzeka prowadzi³a wody pozaklasowe ze wzglêdu na ponadnormatywne zanieczyszczenie zwi¹- Ryc. 23. Klasyfikacja Rudy wraz z dop³ywami w latach zkami organicznymi, biogennymi, zawiesin¹ i mianem Coli 2001-2002; 1 - fizykochemiczna, typu ka³owego (ryc. 22). 2 - bakteriologiczna, 3 - ogólna 77

W analizowanej zlewni Odry jest to jedyny przypadek tak radykalnej zmiany czystoœci wód powierzchniowych.

3.2.5. Rzeka Bierawka Bierawka wraz za dop³ywami - Rowem Knurowskim i Potokiem Sierakowickim badana by³a na d³ugoœci 52,9 km. G³ównymi Ÿród³ami zanieczyszczeñ wód zlewni Bierawki by³y oœrodki miejsko-przemys³owe Knurowa, Czerwionki- Leszczyny oraz wody do³owe z kopalñ wêgla kamiennego. Na podstawie wyników badañ tych cieków stwierdza siê, ¿e w 2002 roku nie nast¹pi³a zmiana ich jakoœci. Bierawka prowadzi³a wody pozaklasowe pod wzglêdem fizykochemicznym (zwi¹zki mineralne, organiczne i biogenne) oraz bakteriologicznym. W punkcie pomiarowym zlokalizowanym na Bierawce poni¿ej Rowu Knurowskiego okresowo Ryc. 25. Klasyfikacja K³odnicy wraz z dop³ywami wystêpowa³y przekroczenia wartoœci dopuszczalnych fenoli w latach 2001-2002; 1 - fizykochemiczna, lotnych. 2 - bakteriologiczna, 3 - ogólna Rów Knurowski nadal by³ najbardziej zanieczyszczonym dop³ywem Bierawki. Analogicznie jak w 2001 roku wprowadzi³ do odbiornika znacznie zanieczyszczone wody zarówno w grupach oznaczeñ fizykochemicznych jak fizykochemicznych oraz bakteriologicznych - analogicznie równie¿ ze wzglêdu na zanieczyszczenie bakteriami Coli jak w 2001 roku. Wody K³odnicy by³y nadmiernie zanie- typu ka³owego. czyszczone na ca³ej badanej d³ugoœci do wp³ywu do zbio- W dolnym odcinku Bierawki dop³ywa Potok Sierako- rnika Dzier¿no Du¿e. wicki. W 2001 roku prowadzi³ on wody stosunkowo czyste, W Brynowie natlenienie wód by³o na poziomie III klasy lecz stê¿enie fosforu ogólnego i stan sanitarny dyskwali- czystoœci, podczas gdy poni¿ej Jamny stê¿enie tlenu by³o fikowa³y jakoœæ jego wód. W 2002 roku do wskaŸników poni¿ej wartoœci 4 mg O2 /l (poni¿ej dopuszczalnych norm). zanieczyszczeñ, które nie dotrzyma³y dopuszczalnych W 2001 roku stê¿enie zawiesiny powy¿ej Jamny oraz powy- wartoœci zaliczono tak¿e zawiesinê, której maksymalne stê- ¿ej i poni¿ej Potoku Bielszowickiego spe³nia³o wymogi III ¿enie wynios³o 163 mg/l (ryc. 24). klasy czystoœci. W analizowanym 2002 roku stê¿enia zawiesiny nie odpowiada³y normom klas czystoœci ju¿ od 3.2.6. Rzeka K³odnica Ÿróde³ a¿ do miejscowoœci Ujazd. Maksymalne stê¿enia Zlewnia K³odnicy omawiana poni¿ej to K³odnica oraz jej zawiesiny waha³y siê od 200 mg/l w Brynowie, 1712 mg/l dop³ywy: potok Jamna, Promna, Chudowski z Ornontowi- poni¿ej Czarniawki, 2722 mg/l poni¿ej Bytomki a¿ do warto- ckim, Potok Bielszowicki, rzeki Czarniawka, Bytomka z Po- œci 4621 mg/l na wp³ywie do zbiornika Dzier¿no Du¿e. tokiem Mikulczyckim i Rowem Miechowickim, Drama i Potok W miejscowoœci Ujazd widoczna jest poprawa jakoœci Toszecki. Zlewnia powy¿sza to 190,2 km wód powierzchnio- wód rzeki. Identycznie jak w roku ubieg³ym zosta³y przekro- wych monitorowanych w 2002 roku. czone normy czystoœci tylko dla zwi¹zków biogennych, W górnym biegu K³odnica z dop³ywami p³ynie przez gê- mineralnych oraz miana Coli typu ka³owego, natomiast sto zaludnione, przemys³owe tereny Górnoœl¹skiego Okrê- pozosta³e wskaŸniki mieœci³y siê w dopuszczalnych klasach gu Przemys³owego. Zlewnia K³odnicy jest odbiornikiem za- jakoœci. nieczyszczeñ z Katowic, Rudy Œl¹skiej, Zabrza, Bytomia Dop³ywy K³odnicy za wyj¹tkiem Dramy i Potoku Tosze- i Gliwic, a wiêc wiêkszoœci miast GOP-u. ckiego na ca³ej d³ugoœci przep³ywaj¹ przez tereny przemy- Stê¿enia wiêkszoœci badanych wskaŸników zanieczy- s³owo-górnicze o du¿ej gêstoœci zaludnienia i zasilane s¹ szczeñ by³y wy¿sze od dopuszczalnych dlatego jakoœæ K³o- w znacznym stopniu przez wody kopalniane i œcieki komu- dnicy nie odpowiada³a ¿adnej z klas czystoœci, wg oznaczeñ nalne z Katowic, Miko³owa, Rudy Œl¹skiej, Zabrza, Bytomia i Gliwic. Dlatego wody dop³ywów K³odnicy by³y nadmiernie zanieczyszczone zwi¹zkami charakterystycznymi dla wód do³owych (zwi¹zki mineralne) i œcieków komunalnych (g³ó- wnie fosfor i fosforany). Jakoœæ dop³ywów K³odnicy analogicznie jak w roku ubie- g³ym nie odpowiada³a normom w zakresie oznaczeñ fizykochemicznych oraz bakteriologicznych. W Bytomce okresowo wystêpowa³y ponadnormatywne stê¿enia fenoli lotnych (ryc. 25). Drama, prawobrze¿ny dop³yw K³odnicy w 2002 roku prowadzi³a wody stosunkowo czyste, ale wystêpuj¹ce w stosunku do norm przekroczenia w stê¿eniach fosforu ogó- lnego i azotu ogólnego nie pozwoli³y zaliczyæ jej wód do ¿a- dnej z klas czystoœci. Prowadzone w 2002 roku badania moni-toringowe Dramy wykaza³y obecnoœæ trichloroetenu i tetra-chloroetenu, zwi¹zków nie normowanych w wodach Ryc. 24. Klasyfikacja Bierawki wraz z dop³ywami powierzchniowych.

w latach 2001-2002; 1 - fizykochemiczna, Potok Toszecki uchodzi do Zbiornika P³awniowickiego. WODY POWIERZCHNIOWE 2 - bakteriologiczna, 3 - ogólna 78

W 2002 roku wody potoku zaliczono do pozaklasowych ze Jakoœæ wód Lublinicy poprawi³a siê od Ÿróde³ do punktu wzglêdu na nadmierne iloœci zawiesiny, podczas gdy w roku zlokalizowanego poni¿ej Lubliñca i utrzymywa³a siê w no- ubieg³ym ze wzglêdu na przekroczenia w zakresie fosforu rmie III klasy czystoœci (w roku ubieg³ym normy klasy III ogólnego . zosta³y przekroczone). Na pozosta³ej d³ugoœci jej wody by³y Warunki sanitarne Potoku Toszeckiego odpowiada³y wy- nadal pozaklasowe. mogom III klasy czystoœci wód i jest to poprawa w stosunku W wodach Leœnicy wzros³o w porównaniu do 2001 roku do roku poprzedniego. stê¿enie fosforu ogólnego do wielkoœci pozaklasowej i w zwi¹zku z tym pogorszy³a siê klasyfikacja ca³ej rzeki. 3.2.7. Rzeka Ma³a Panew Najmniej zanieczyszczonym dop³ywem Ma³ej Panwi by- W 2002 roku badania Ma³ej Panwi wraz z dop³ywami ³a Pi³a. Charakterystyka stanu zanieczyszczenia wykaza³a, objê³y 147 km rzek. Jest to ta sama d³ugoœæ co w roku po- ¿e prowadzi³a wody III klasy czystoœci na ca³ej badanej przednim. d³ugoœci, zarówno w grupie fizykochemicznej (decydowa³y Wody Ma³ej Panwi spe³nia³y normy III klasy czystoœci od zwi¹zki biogenne), jak i bakteriologii. W stosunku do roku Ÿróde³ do punktu zlokalizowanego powy¿ej m. Krupski M³yn. poprzedniego w wodach rzeki zdecydowanie zmala³a iloœæ Dalej, a¿ za granice województwa œl¹skiego p³ynê³y wody zwi¹zków biogennych, pozosta³e wskaŸniki nie zmieni³y przekraczaj¹ce dopuszczalne normy czystoœci. Zasadniczo klasy (ryc. 26). o klasyfikacji decydowa³a bakteriologia. Pod wzglêdem fizykochemicznym jedynie od Ÿróde³ do Bruœka p³ynê³y 3.2.8. Rzeka Warta wody II klasy czystoœci, natomiast od Krupskiego M³yna do Warta wraz z dop³ywami badana by³a w 2002 roku na od- Kielczy zanieczyszczenie biogenami przekroczy³o cinku 436,7 km. Jest to wielkoœæ identyczna jak w roku po- dopuszczalne normy. Na pozosta³ej d³ugoœci zanieczy- przednim. W klasyfikacji ogólnej na ca³ej d³ugoœci prowa- szczenia fizykochemiczne nie przekroczy³y norm klasy III. dzi³a wody pozaklasowe, dopiero województwo opuszcza³y Tlen, zwi¹zki mineralne oraz metale ciê¿kie (do punktu zlo- wody III klasy czystoœci. W kategorii fizykochemicznej wody kalizowanego powy¿ej Krupskiego M³yna) spe³nia³y wymogi pozaklasowe p³ynê³y jedynie od Ÿróde³ do Krêciwilka oraz od klasy I, natomiast pozosta³e zwi¹zki rozpatrywane w gru- Lgoty do Korwinowa, o czym decydowa³y zwi¹zki biogenne. pach mieœci³y siê w granicach II III klasy, z wyj¹tkiem bio- Na pozosta³ej d³ugoœci p³ynê³y wody II-III klasy czystoœci. genów powy¿ej Krupskiego M³yna. W odniesieniu do roku Metale ciê¿kie i zwi¹zki mineralne na ca³ej d³ugoœci mieœci³y poprzedniego poprawi³a siê jakoœæ rzeki od Bruœka do pu- siê w normie I klasy czystoœci, jedynie w odcinku Ÿród³owym nktu zlokalizowanego powy¿ej ujœcia Sto³y. Zmala³a bowiem stê¿enie substancji rozpuszczonych osi¹gnê³o normê klasy iloœæ bakterii Coli typu ka³owego z pozaklasowej, do spe- II. Pod wzglêdem bakteriologicznym wody te spe³nia³y ³niaj¹cej wymogi III klasy czystoœci. Na pozosta³ej d³ugoœci normê I klasy czystoœci jedynie od Ÿróde³ do Krêciwilka, klasyfikacja ogólna i bakteriologiczna nie zmieni³y siê, nie- w pozosta³ym biegu rzeki a¿ do miejscowoœci W¹sosz by³y wielkie ró¿nice wyst¹pi³y jedynie w poszczególnych grupach ponadnormatywnie zanieczyszczone bakteriami Coli typu oznaczeñ fizykochemicznych (fot. 7). ka³owego. I to zanieczyszczenie g³ównie decydowa³o o ich Najsilniej zanieczyszczonym dop³ywem Ma³ej Panwi klasyfikacji ogólnej. Porównuj¹c otrzymane wyniki z danymi wci¹¿ pozosta³a Sto³a. Jej zanieczyszczenie by³o nadmie- za rok ubieg³y pogorszy³a siê jakoœæ wody na odcinku od rne we wszystkich analizowanych grupach oznaczeñ, tylko Korwinowa do Mirowa, natomiast poni¿ej miejscowoœci zwi¹zki mineralne nie przekroczy³y II klasy czystoœci. W uj- W¹sosz uleg³a poprawie. W pozosta³ym biegu rzeki nadal œciu do odbiornika wzros³a iloœæ tlenu rozpuszczonego do p³ynê³y wody pozaklasowe. poziomu II klasy czystoœci oraz spad³a zawartoœæ substancji Najwiêkszym badanym dop³ywem Warty jest Liswarta. rozpuszczonych (I klasa czystoœci). Wody Liswarty w 2002 roku spe³nia³y normy III klasy W punktach monitoringu zlokalizowanych na rzece Stole czystoœci na ca³ej d³ugoœci. Klasyfikacja ogólna wód rzeki (poni¿ej Tarnowskich Gór oraz w ujœciu do Ma³ej Panwi), by³a identyczna z klasyfikacj¹ wed³ug oznaczeñ bakterio- a tak¿e w Ma³ej Panwi powy¿ej ujœcia Sto³y (fot. 3) prowa- logicznych. Spoœród zwi¹zków frizykochemicznych tlen, dzone by³y dodatkowo badania strontu, baru i boru. Spoœród zwi¹zki mineralne i metale ciê¿kie dotrzymywa³y norm tych wskaŸników jedynie zawartoœæ boru jest wielkoœci¹ normowan¹ i dla wszystkich klas czystoœci wartoœæ grani- czna wynosi 1 mg B/l. W badanym przekroju Ma³ej Panwi zawartoœæ boru zmienia³a siê w granicach 0,024 do 0,163 mg B/l, to znaczy nie przekracza³a dopuszczalnej normy. W pozosta³ych punktach, tj. w Stole poni¿ej TarnowskichGór (od 3,06 do 6 mg B/l) oraz w ujœciu do Ma³ej Panwi (od 0,281 do 1,74 mg B/l) wyst¹pi³y wielkoœci ponadnormatywne. Dla strontu nie ma norm okreœlaj¹cych jego zawartoœci w œródl¹dowych wodach powierzchniowych. Bar jest normo- wany w wodzie powierzchniowej wykorzystywanej do spo¿y- cia i jego dopuszczalne stê¿enie dla kategorii A23 , A wynosi 1 mg/dm3 . Œrednia wartoœæ roczna baru w badanych punktach nie przekroczy³a tej wielkoœci. W wodach Sto³y przeprowadzano równie¿ analizy okre- œlaj¹ce zawartoœæ trichloroetenu i tetrachloroetenu. S¹ to równie¿ wskaŸniki nie normowane w wodach powierzchniowych. Normy dla wód pitnych wynosz¹ dla nich 10m g/l. Ich Fot. 7. Ma³¿œ³ a Panew powy ej uj cia Sto y stê¿enia w Stole nie przekracza³y tych norm. 79

Ryc. 26. Klasyfikacja Ma³ej Panwi wraz z dop³ywami Ryc. 27. Klasyfikacja Warty wraz z dop³ywami w latach 2001-2002; 1 - fizykochemiczna, w latach 2001-2002; 1 - fizykochemiczna, 2 - bakteriologiczna, 3 - ogólna 2 - bakteriologiczna, 3 - ogólna

I klasy czystoœci. W wodach rzeki wyst¹pi³a równie¿ nie- w klasyfikacji fizykochemicznej nast¹pi³o pogorszenie przy- wielka iloœæ zawiesiny, która jedynie w odcinku ujœciowym by³o o 43,6,km wód pozaklasowych (ryc.28). wzros³a do poziomu II klasy czystoœci. Pozosta³e wskaŸniki W zlewni Wis³y wg klasyfikacji ogólnej wzros³a w poró- fizykochemiczne spe³nia³y warunki klasy II-III. W porówna- wnaniu do roku 2001 d³ugoœæ odcinków rzek prowadz¹cych niu do roku ubieg³ego klasyfikacja ogólna rzeki i wg ozna- wody pozaklasowe o 1,6 %, zmala³a d³ugoœæ odcinków rzek czeñ bakteriologicznych nie zmieni³a siê, wyst¹pi³y jedynie III klasy czystoœci o 5,6 %, wzros³a o 3,7% d³ugoœæ odcinków niewielkie ró¿nice w poszczególnych grupach oznaczeñ II klasy czystoœci oraz o 0,3 % I klasy czystoœci (ryc.29.). fizykochemicznych. Poprawê jakoœci wód zlewni Wis³y zauwa¿ono w: Ma- Wiercica, spoœród dop³ywów Warty jako jedyna prowa- lince, Jaworniku, Dobce, Jaszowcu, Wapienicy w odcinku dzi³a wody II klasy czystoœci. Mia³o to miejsce na odcinku od Ÿród³owym, Korzenicy, Sole w ujœciu do zbiornika Tresna, Ÿróde³ do miejscowoœci Knieja. Na pozosta³ej d³ugoœci do- ¯ylicy w ujœciu do Zbiornika Tresna, Pilicy w odcinku Ÿród³o- wym i w Radoszewnicy oraz jej dop³ywie Bia³ce. Najbardziej trzymane by³y warunki klasy III. Pod wzglêdem bakterio- radykalna poprawa jakoœci wody wyst¹pi³a w Leœniance, logicznym w górnym biegu rzeki p³ynê³y wody I klasy czy- gdzie dla wskaŸnika zawiesina z wartoœci ponadnorma- stoœci, dopiero od miejscowoœci Knieja zanieczyszczenie tywnej przyjê³a I klasê czystoœci, a klasyfikacja ogólna rzeki bakteriami Coli wzros³o do poziomu norm klasy III. Fizyko- z pozaklasowej osi¹gnê³a klasê II. chemicznie wody te spe³nia³y normy klasy II, o czym decydo- W roku 2002 najmniej zanieczyszczonymi ciekami na wa³y zwi¹zki biogenne oraz organiczne. W pozosta³ych terenie województwa œl¹skiego w zlewni Wis³y by³y: Ma³a grupach oznaczeñ wskaŸniki dotrzymywa³y norm klasy I. Wis³a do m. Ustroñ Ob³aziec, Bia³a Wise³ka, Malinka, Porównuj¹c z rokiem 2001 poprawi³a siê jakoœæ wód rzeki na Dobka, Jaszowiec, Wapienica w górnym biegu, Leœnianka, odcinku Knieja-Chmielarze z pozaklasowej do wielkoœci ¯ylica do Garbarni w £odygowicach oraz dop³yw Pilicy klasy III, natomiast na pozosta³ej d³ugoœci nie zmieni³a siê. Bia³ka. Wody Stradomki i Bia³ej Okszy, tak jak poprzednio by³y Najbardziej zanieczyszczone rzeki zlewni Wis³y w roku ponadnormatywnie zanieczyszczone. W Bia³ej Okszy 2002 to: Ma³a Wis³a poni¿ej Jawiszowic, I³ownica poni¿ej decydowa³o g³ównie zanieczyszczenie bakteriologiczne, wylotu z Cukrowni, Bia³a, Niwka, Starobielski, Krzywa, natomiast w Stradomce od Ÿróde³ do punktu monito- Pszczynka, Dokawa,Gostynia z dop³ywami, Potok Go³a- ringowego w Czêstochowie pozaklasowe by³o BZT , nato- wiecki, Czarna Przemsza i jej dop³ywy od ujœcia Brynicy, 5 Brynica od ujœcia Szarlejki wraz z dop³ywami oraz Przemsza miast w ujœciu normy klasy III przekroczy³a bakteriologia. z Potokiem W¹wolnica. Inne dop³ywy Warty takie jak: Czarka, Kamieniczka, Ko- cinka i dop³yw Liswarty - Pankówka, podobnie jak w roku poprzednim zaliczono do III klasy czystoœci (ryc. 27).

3.3. Ocena jakoœci powierzchniowych wód p³yn¹cych województwa œl¹skiego w 2002 roku w porównaniu do roku 2001 W roku 2002 w województwie œl¹skim zbadano 2280,0 km rzek, w tym w zlewni Odry 1115,4 km, a w zlewni Wis³y 1164,6 km. By³y to wielkoœci identyczne jak w roku poprzednim. Klasyfikacj¹ ogóln¹ objêto ca³¹ d³ugoœæ badanych rzek. W klasyfikacji tej 69,5 % d³ugoœci rzek prowadzi³o wody pozaklasowe, tj. o 0,4 % mniej ni¿ w roku 2001, 25,1 % wód III klasy czystoœci tj. z kolei o 1,6 % mniej ni¿ w roku poprzednim. Wód II klasy czystoœci by³o 5 %, tzn. 1,9 % wiêcej ni¿ w 2001 roku oraz wód I klasy by³o 0,4 % to jest o 0,1 % wiêcej ni¿ w roku 2001 (ryc.28). Ryc. 28. Klasyfikacja rzek zlewni Wis³y i Odry Ocena wed³ug klasyfikacji bakteriologicznej dla obu zle- w latach 2001-2002; 1 - fizykochemiczna, WODY POWIERZCHNIOWE wni w 2002 wypad³a korzystniej ni¿ w 2001 roku, natomiast 2 - bakteriologiczna, 3 - ogólna 80

Ryc. 29. Klasyfikacja rzek zlewni Wis³y Ryc. 30. Klasyfikacja rzek zlewni Odry w latach w latach 2001-2002; 1 - fizykochemiczna, 2001-2002; 1 - fizykochemiczna, 2 - bakteriologiczna, 3 - ogólna 2 - bakteriologiczna, 3 - ogólna

W zlewni Odry wed³ug klasyfikacji ogólnej w roku 2002 dem hydrobiologicznym wyst¹pi³y w górskich dop³ywach w stosunku do roku 2001 zmala³a o 2,6 % d³ugoœæ rzek Ma³ej Wis³y (powy¿ej zbiornika Gocza³kowice) oraz So³y. prowadz¹cych wody pozaklasowe, wzros³a o taki sam Wody pozaklasowe w latach 2001-2002 wyst¹pi³y w Sza- procent d³ugoœæ odcinków III klasy czystoœci, a d³ugoœæ rlejce i Rawie w zlewni Wis³y oraz w Bytomce i K³odnicy odcinków rzek prowadz¹cych II klasê czystoœci nie uleg³a w zlewni Odry. zmianie. Wód I klasy czystoœci podobnie jak w roku 2001 nie stwierdzono (ryc.30). 3.5. Wyniki pomiarów Zespo³u Automatycznych Poprawa klasyfikacji w zlewni Odry wyst¹pi³a w: Olzie poni¿ej jazu w Cieszynie, Suminie, Zbiorniku Dzier¿no Ma³e Stacji Badania Jakoœci Wody Odry na wyp³ywie do K³odnicy, Pile, Lublinicy w odcinku Barbara Malkowska Oœrodek Badañ i Kontroli Œrodowiska P.P. Ÿród³owym oraz w Wiercicy poni¿ej miejscowoœci Knieja. w Katowicach Najmniej zanieczyszczon¹ w dorzeczu Odry by³a Wie- Ci¹g³y pomiar jakoœci wód w rejonie przygranicznym rea- rcica do Kniei, która nie przekracza³a II klasy czystoœci lizowany jest na rzece Odrze w dwóch przekrojach pomiaro- w klasyfikacji ogólne. wych: Cha³upki-Bohumin (stacje polska i czeska) oraz Najbardziej zanieczyszczonymi rzekami zlewni Odry w przekroju poni¿ej ujœcia Olzy (stacja polska, ryc.6). by³y podobnie jak w roku poprzednim Odra, Olza poni¿ej Wykonywane na stacjach pomiary oraz obserwacje Cieszyna, Szotkówka, Leœnica, Ruptawka, Psina, Ruda, umo¿liwiaj¹ podejmowanie dzia³añ w przypadku wystêpo- Bierawka poni¿ej Dêbieñska, Rów Knurowski, K³odnica, wania nadzwyczajnych zagro¿eñ œrodowiska oraz pozwa- Potok Jamna i Bielszowicki, Bytomka, Rów Miechowicki, laj¹ na bie¿¹c¹ ocenê zmian podstawowych wskaŸników Potok Mikulczycki, Sto³a poni¿ej TarnowskichGór. jakoœci wody. Wyniki klasyfikacji uzyskane w 2002 roku wskazuj¹, ¿e Zainstalowane na stacjach urz¹dzenia mierz¹ nastêpu- podobnie jak w latach poprzednich decyduj¹cy wp³yw na j¹ce wskaŸniki: temperaturê wody, odczyn wody, tlen rozpu- jakoœæ badanych wód w województwie œl¹skim ma bakte- szczony, potencja³ oksydacyjno-redukcyjny, przewodnoœæ riologia. Klasyfikacja wykonana wg kryterium bakterio- elektrolityczn¹, mêtnoœæ (na stacji w Cha³upkach). logicznego wykaza³a, ¿e 57,3 % d³ugoœci badanych odcinków wód powierzchniowych jest pozaklasowa, Na stacji w Cha³upkach codziennie dokonuje siê odczytu podczas gdy wg parametrów fizykochemicznych normy poziomu wody w rzece. klasy III przekracza 56,7 % d³ugoœci badanych rzek.

3.4. Ocena hydrobiologiczna Ocenê hydrobiologiczn¹ wykonano na podstawie poró- wnania wartoœci œredniorocznych wskaŸników: indeks saprobowoœci sestonu oraz chlorofilu „a” do wartoœci norma- tywnych okreœlonych w rozporz¹dzeniu Ministra Ochrony Œrodowiska, Zasobów Naturalnych i Leœnictwa z dnia 5 listopada 1991 roku w sprawie klasyfikacji wód oraz warunków jakim powinny odpowiadaæ œcieki wprowadzane do wód lub do ziemi (Dz. U. nr 116 poz. 503). Analiz¹ objêto 178 punk- tów w roku 2001 (88 w zlewni Wis³y i 90 w zlewni Odry) oraz 169 punktów w 2002 roku (87 w zlewni Wis³y i 82 w zlewni Odry), w których by³y oznaczane wskaŸniki hydrobiologi- czne. O klasyfikacji w punkcie zadecydowa³ wskaŸnik o gor- szej jakoœci. Wyniki klasyfikacji hydrobiologicznej dla zlewni Wis³y i Odry w latach 2001-2002 s¹ podobne (ryc.31). Normy klas czystoœci spe³nia³o ponad 90 % badanych punktów. W roku 2002 nieznacznie wzros³a (o 3 %) iloœæ punktów w III klasie Ryc. 31. Klasyfikacja hydrobiologiczna rzek w punktach czystoœci na niekorzyœæ II. Wody I klasy czystoœci pod wzglê- pomiarowych w latach 2001-2002 81

3.5.1. Omówienie wyników badañ mie 44,8 do 67,9 %. Stopieñ nasycenia tlenem wód w Odrze Prezentacja graficzna wyników monitoringu wykonana w przekroju granicznym wyraŸnie zmala³ w miesi¹cach zosta³a w oparciu o œrednie dobowe wartoœci zanieczy- letnich. Wzrost temperatury wody w rzece, a co za tym idzie szczeñ (ryc.32, 33). nasilaj¹ce siê w tym okresie procesy rozk³adu zanieczy- Ci¹g³y pomiar przewodnictwa w³aœciwego w 2002 roku szczeñ skutkowa³y spadkiem zawartoœci tlenu w rzece potwierdzi³ wyraŸne ró¿nice poziomu tego wskaŸnika miêdzy w przekroju Cha³upki-Bohumin w lipcu i w sierpniu. Stopieñ stacjami w Olzie i w Cha³upkach. Œrednie miesiêczne wska- nasycenia tlenem wody w Odrze poni¿ej ujœcia Olzy zania przewodnoœci w³aœciwej w wodach Odry na granicy oscylowa³ w zakresie zawartoœci 18,8 do 64,2%, szcze- polsko-czeskiej kszta³towa³y siê na poziomie charakterysty- gólnie niepokoj¹ce by³y niskie zawartoœci tlenu w rzece na cznym dla wód I klasy czystoœci, podczas gdy na stacji poni- stacji Olza w ostatnim kwartale 2002 roku. W tym okresie ¿ej ujœcia Olzy przewodnoœæ by³a zdecydowanie wy¿sza, stopieñ nasycenia tlenem spad³ poni¿ej 40%. przekraczaj¹ca wartoœæ dopuszczaln¹ tego wskaŸnika w wo- Œrednie wskazania odczynu na stacjach w Cha³upkach dach powierzchniowych III klasy czystoœci. Œwiadczy to o nie- i w Olzie w 2002 roku mieœci³y siê w granicach norm obowi¹- korzystnym wp³ywie wód Olzy, która jest odbiornikiem miêdzy zuj¹cych dla wód I klasy czystoœci. innymi wód do³owych z kopalni rybnickiego i jastrzêbskiego Mêtnoœæ wód Odry, mierzona jedynie w przekroju gra- okrêgu wêglowego, na stan jakoœci wody w Odrze. nicznym Cha³upki-Bohumin, oscylowa³a wokó³ wielkoœci Na podstawie prowadzonych obserwacji œredniodobo- charakterystycznych dla wód o niskiej zawartoœci zawiesiny. wych wartoœci przewodnictwa w Odrze, stwierdzono zna- Wzrost poziomu tego wskaŸnika obserwowany by³ jedynie czne wahania tego wskaŸnika w przekrojach pomiarowych. w okresie wystêpowania podwy¿szonego stanu wód w rze- W miesi¹cach czerwiec-wrzesieñ w przekrojach bada- ce. Jest to zjawisko naturalne poniewa¿ w okresie nasilo- wczych zanotowano wy¿szy od charakterystycznego w tych nych opadów do rzeki odprowadzane s¹ znaczne iloœci za- punktach poziom przewodnictwa. W lipcu wartoœci przewo- wiesiny mineralnej, dodatkowo wzrost natê¿enia przep³ywu dnictwa w³aœciwego w przekroju Cha³upki - Bohumin docho- rzeki powoduje porywanie przez jej nurt osadów dennych. dzi³y nawet do poziomu 1,65 mS/cm, natomiast na stacji Badania przeprowadzone w roku 2002 potwierdzi³y Olza najwy¿sz¹ koncentracjê soli w rzece zaobserwowano podobnie jak w 2001 roku ró¿nice w jakoœci wód rzeki Odry w miesi¹cach sierpieñ-wrzesieñ, wtedy œrodniodobowe pomiêdzy punktem granicznym Cha³upki-Bohumin a prze- wskazania przewodnictwa osi¹ga³y nawet wartoœci oko³o 3 krojem pomiarowych zlokalizowanym poni¿ej ujœcia Olzy. mS/cm. Na fakt ten wp³yw mia³y zrzuty wód s³onych oraz pa- Zapis pomiarów wskazuje na niekorzystny wp³yw zanie- nuj¹ce wówczas niekorzystne warunki hydrologiczne. Niski czyszczonych wód Olzy na jakoœæ Odry. Rzeka poni¿ej uj- stan wód Odry w miesi¹cach letnich przyczyni³ siê do zatê- œcia Olzy charakteryzuje siê ni¿sz¹ zawartoœci¹ tlenu ro- ¿ania soli w wodzie. zpuszczonego oraz wysokim przewodnictwem w³aœciwym Ka¿dorazowo konsekwencj¹ pogorszenia jakoœci wód (ryc.33). Jest to rezultat wprowadzania do Olzy prawo- w przekroju pomiarowym w Cha³upkach by³ równie¿ wzrost brze¿nego dop³ywu Odry œcieków nieoczyszczonych w tym omawianego wskaŸnika w Odrze poni¿ej ujœcia Olzy. wód zasolonych. Wysoka przewodnoœæ obserwowana by³a Œrednie miesiêczne zawartoœci tlenu w rzece w przekroju szczególnie w okresie niskich stanów wody w Odrze w mie- pomiarowym Cha³upki-Bohumin kszta³towa³y siê na pozio- si¹cach letnich. W 2002 roku badania jakoœciowe uzupe-

I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII

Ryc. 32. Œrednia dobowa przewodnoœæ w³aœciwa [mS/cm] - rok 2002, przekrój pomiarowo - kontrolny Odra WODY POWIERZCHNIOWE w Cha³upkach 82

I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII

Ryc. 33. Œrednia dobowa przewodnoœæ w³aœciwa [mS/cm] - rok 2002, przekrój pomiarowo - kontrolny: Odra w Olzie

³nione zosta³y o pomiar stanu wód w przekroju poni¿ej ujœcia VI klasa wody bardzo silnie zanieczyszczone Olzy. Ukoñczone zosta³y tak¿e prace zwi¹zane z pomiarami sytuacyjno-wysokoœciowymi koryta rzeki Odry pomiêdzy km 3.6.1. Rzeka Odra w Cha³upkach 28,567 do 28,431 w miejscowoœci Olza. W roku 2002 poszczególne wskaŸniki zanieczyszczenia sklasyfikowane zosta³y w nastêpuj¹cy sposób: 3.6. Ocena stanu czystoœci wód granicznych I klasa - odczyn pH, miedŸ, chrom ogólny, nikiel, cynk, Zakres i zasady kontroli stanu czystoœci wód w przekro- o³ów; jach granicznych ustalone zosta³y w „Porozumieniu Szcze- II klasa - tlen rozpuszczony, substancje rozpuszczone, gó³owym Pe³nomocników do spraw jakoœci wód wa¿nie- siarczany, chlorki, ChZTCr , detergenty anionowe; jszych cieków granicznych z dnia 27 kwietnia 1990 roku” III klasa - zawiesina ogólna, BZT5 , azot amonowy, azot oraz planach pracy polsko-czeskiej grupy roboczej do spraw azotanowy, ¿elazo ogólne, fenole lotne, ochrony wód granicznych przed zanieczyszczeniem (Grupa substancje ropopochodne, rtêæ, cyjanki; OPZ). W roku 2002 lokalizacja punktów pomiarowych, za- IV klasa - fosforany, miano coli; kresy i czêstotliwoœæ (za wyj¹tkiem Odry w Cha³upkach) V klasa - ekstrakt eterowy pozosta³a niezmieniona w stosunku do roku poprzedniego. W porównaniu do stanu w roku 2001 stwierdzono: W 2000 roku podczas 8 narady Grupy OPZ opracowano - poprawê o jedn¹ klasê wskaŸników: ¿elazo ogólne, rtêæ wspólny projekt nowego programu badañ Odry w przekroju (z IV na III) i miedŸ (z II na I), Cha³upki - Bohumin. Wg nowego projektu od 2001 roku Odra - pogorszenie o jedn¹ klasê wskaŸnika zawiesina ogólna w Cha³upkach jest badana z czêstotliwoœci¹ 52 razy w roku (z II na III). (1 raz w tygodniu) z rozszerzonym zakresem badañ: odczyn, W stosunku do stanu planowanego na 2010 rok stwie- tlen rozpuszczony, substancje rozpuszczone, zawiesina, rdzono: chlorki, siarczany, ¿elazo ogólne, ChZTCr , BZT 5 , ekstrakt ete- - stan lepszy o jedn¹ klasê dla wskaŸników: tlen rozpu- rowy, miedŸ, chrom ogólny, nikiel, cynk, rtêæ, detergenty szczony, chlorki, siarczany (II zamiast III) ¿elazo anionowe, fenole lotne, temperatura, czêœci lotne zawiesiny, ogólne (z IV na III), miedŸ, nikiel i cynk (z II na I), nato- OWO, azot amonowy, azot azotanowy, azot azotynowy, azot miast o dwie klasy we wskaŸniku substancje rozpu- ca³kowity, fosforany, fosfor ogólny, miano Coli typu ka³owe- szczone (z IV na II) go, substancje ropopochodne, kadm, o³ów, bar, glin, cyjanki wolne. Dodatkowo 12 razy w roku badane s¹ wskaŸniki: 3.6.2. Rzeka Olza powy¿ej Cieszyna WWA, PCB, DDT, i jego pochodne, gamma HCH, chlorofil. W 2002 roku poszczególne wskaŸniki zanieczyszczenia Badania wykonywane s¹ równolegle przez laboratorium sklasyfikowane zosta³y w nastêpuj¹cy sposób: w Polsce i w Czechach. Grupa OPZ wykonuje sprawozdanie I klasa - tlen rozpuszczony, substancje rozpuszczone, chlorki, siarczany, ChZT ; roczne o stanie jakoœci wód granicznych [6]. Sprawozdanie Mn roczne zawiera ocenê jakoœci wód oraz porównanie do roku II klasa - odczyn pH zawiesina ogólna, ¿elazo ogólne, BZT5 ; poprzedniego i stanu planowanego na rok 2010. Ocena ja- III klasa - fenole lotne. koœci wód granicznych wykonana by³a zgodnie z uzgodnio- W porównaniu do stanu w roku 2001 stwierdzono: n¹ metodyk¹, która ma szeœciostopniow¹ klasyfikacj¹: - poprawê o jedn¹ klasê wskaŸników: siarczany, ChZTMn I klasa wody bardzo czyste (z II na I) oraz ¿elazo og. i BZT5 (z III na II) II klasa wody czyste - pogorszenie o jedn¹ klasê wskaŸników: odczyn pH oraz III klasa wody ma³o zanieczyszczone zawiesina ogólna (z I na II) IV klasa wody zanieczyszczone W stosunku do stanu planowanego na 2010 rok stwie- V klasa wody silnie zanieczyszczone rdzono: 83

- stan lepszy: II klasa - odczyn pH, zawiesina ogólna, siarczany, ChZTMn ;

- o jedn¹ klasê dla wskaŸników: tlen rozpuszczony, III klasa - substancje rozpuszczone, BZT5 , fenole lotne; substancje rozpuszczone, siarczany, ChZTMn (z II na I) IV klasa - chlorki.

oraz BZT5 (z III na II) W porównaniu do stanu w roku 2001 stwierdzono - o dwie klasy wskaŸnika ¿elazo ogólne (z IV na II). pogorszenie o jedn¹ klasê wskaŸnika chlorki (z III na IV). - stan gorszy: - o jedn¹ klasê wskaŸnika odczyn pH (z I na II) 3.6.5. Rzeka Olza ujœcie do Odry W 2002 roku poszczególne wskaŸniki zanieczyszczenia 3.6.3. Rzeka Olza poni¿ej Kaczyc i Otrêbowa sklasyfikowane zosta³y w nastêpuj¹cy sposób: W 2002 roku poszczególne wskaŸniki zanieczyszczenia I klasa - odczyn pH; sklasyfikowane zosta³y w nastêpuj¹cy sposób: II klasa - tlen rozpuszczony, zawiesina ogólna, siarczany,

I klasa - tlen rozpuszczony, substancje rozpuszczone, ChZTMn ;

zawiesina ogólna, chlorki, ChZTMn ; III klasa - BZT5 ,fenole lotne;

II klasa - odczyn pH, siarczany, BZT5 ; IV klasy - substancje rozpuszczone, chlorki. III klasa - fenole lotne. W porównaniu do stanu w roku 2001 stwierdzono:

W porównaniu do stanu w roku 2000 stwierdzono: - poprawê o jedn¹ klasê wskaŸnika BZT5 (z IV na III), - poprawê o jedn¹ klasê wskaŸników: substancje - pogorszenie o jedn¹ klasê wskaŸników: tlen

rozpuszczone i ChZTMn (z II na I) oraz BZT 5 (z III na II) rozpuszczony oraz zawiesina ogólna (z I na II) - pogorszenie o jedn¹ klasê wskaŸnika odczyn pH (z I na II) W stosunku do stanu planowanego na 2010 rok stwierdzono: 3.6.4. Rzeka Olza powy¿ej Piotrówki - stan lepszy o jedn¹ klasê wskaŸników: siarczany

W 2002 roku poszczególne wskaŸniki zanieczyszczenia i ChZTMn (z III na II). sklasyfikowane zosta³y w nastêpuj¹cy sposób: - stan gorszy o jedn¹ klasê wskaŸników: substancje I klasa - tlen rozpuszczony; rozpuszczone oraz chlorki (z V na VI).

4. Monitoring geochemiczny osadów rzecznych Jednym ze wskaŸników stanu czystoœci wód powierz- 29 i na ryc.34, 35. Analiz¹ nie objêto wyników badañ osadów chniowych jest sk³ad geochemiczny osadów gromadz¹cych rzecznych z Wielonki (ujœcie do Brynicy) oraz potoku Bobrek siê na dnie rzek i zbiorników wodnych, który jest wynikiem (w Sosnowcu) jako niemiarodajne dla jakoœci wód w tych budowy geologicznej oraz procesów antropogenicznych punktach pomiarowych. zachodz¹cych w zlewni. Przeprowadzone w 2002 roku badania wykaza³y wysokie Zgodnie z „Programem Pañstwowego Monitoringu Œro- stê¿enia metali ciê¿kich w osadach rzecznych. Graniczne dowiska na lata 2001-2002 dla województwa œl¹skiego” [2] wartoœci t³a geochemicznego (okreœlonego jako potrójna w 2002 roku wykonano badania w 10 punktach sieci krajowej wartoœæ œredniej geometrycznej obliczonej dla 12778 próbek oraz w 8 punktach sieci regionalnej. Badania w sieci krajowej osadów Polski [7]) przekroczy³y œrednie geometryczne wykona³ Pañstwowy Instytut Geologiczny, w sieci regio-nalnej obliczone dla stê¿eñ cynku, rtêci, miedzi, chromu, kadmu, WIOŒ w Katowicach, Laboratorium w Czêstochowie. o³owiu, arsenu, baru i siarki (tabela 29).Najwy¿sze stê¿enia Program pomiarowy obejmowa³ oznaczenia we frakcjach wielokrotnie przekraczaj¹ce wartoœci graniczne t³a mniejszych od 0,2 mm stê¿eñ nastêpuj¹cych pierwiastków: geochemicznego wyst¹pi³y: w Brynicy w Sosnowcu dla cy- Ag,As,Ba,Cd,Cu,Cr,Co,Hg,Ni,Pb,Sr,ViZnorazCa,Fe, nku, o³owiu, arsenu, w Bolinie dla rtêci, miedzi, w Szarlejce dla

Mg, Mn, P, S i Corg (w sieci regionalnej nie oznaczano Ag, C org. ). kadmu, siarki, w I³ownicy dla chromu. W Rowie Micha³ko- Ponadto w 4 punktach sieci krajowej (Odra, Stradomka, Bia³a, wickim stwierdzono najwy¿sze stê¿enia ¿elaza, manganu, Brynica) oraz w sieci regionalnej oznaczono zawartoœæ 15 niklu i kobaltu. W Szarlejce poza ww. pierwiastkami wyst¹pi³y WWA (acenaftylen, acenaften, fluoren, fenantren, antracen, równie¿ wysokie stê¿enia baru, strontu, wanadu, wapnia fluoranten, piren, benzo-(a)antracen, chryzen, benzo(b)fluo- ifosforu. ranten, benzo(k)fluoranten, benzo(a)piren, indeno(1,2,3-cd)- Wyniki badañ w 2002 roku wykaza³y najwiêksze zanie- piren, dibenzo-(a,h)antracen, benzo(ghi)perylen). W sieci kra- czyszczenia w osadach Szarlejki, Brynicy w Sosnowcu oraz jowej dodatkowo oznaczono benzo(e)piren i perylen. Rowu Micha³kowickiego. W osadach Brynicy powy¿ej zbior- Wykaz punktów objêtych badaniami w 2002 roku: nika Koz³owa Góra, Potoku O¿arowickiego (ujœcie do Bryni- sieæ krajowa: cy) oraz Wis³y w Gocza³kowicach odnotowano minimalne Odra w Cha³upkach, Stradomka w Czêstochowie, Bia³a wartoœci oznaczonych pierwiastków. w Kaniowie, Brynica w Sosnowcu, Czarna Przemsza w So- Wp³yw oœrodków miejsko przemys³owych na zawartoœæ snowcu, Gostynia w Bojszowach, Przemsza w Jeleniu, metali w osadach rzecznych zaobserwowano na przyk³adzie Pszczynka w Korzenicy, I³ownica w Czechowicach Dziedzi- Brynicy, gdzie w punkcie poboru w Sosnowcu wyst¹pi³ wzrost cach, Wis³a w Gocza³kowicach. stê¿eñ cynku i o³owiu (ryc. 34). sieæ regionalna: Stê¿enia wêglowodorów aromatycznych, jako suma A, Pot. O¿arowicki ujœcie do Brynicy, Brynica powy¿ej suma B, suma C i suma EPA w poszczególnych punktach zbiornika Koz³owa Góra, Wielonka ujœcie do Brynicy, Rawa pomiarowych przedstawiono na ryc. 35. Najwy¿sze stê¿enia w Katowicach, Pot. Bobrek w Sosnowcu, Bolina w Mys³o- wêglowodorów, powy¿ej 2 ppm (zawartoœæ w nie zanie- wicach, Rów Micha³kowicki w Siemianowicach, Szarlejka czyszczonych glebach i osadach [8]), wyst¹pi³y w osadach w Piekarach Œl¹skich. Rawy, Szarlejki, Odry i Brynicy w Sosnowcu. Wyniki badañ osadów rzecznych przedstawiono w tabeli

WODY POWIERZCHNIOWE 84

Tabela 6. Parametry statystyczne zawartoœci pierwiastków w osadach rzecznych oraz wystêpowanie wartoœci minimalnych (min) i maksymalnych (max)

a) stê¿enia cynku poni¿ej 1000 ppm b) stê¿enia cynku powy¿ej 1000 ppm 1-Odra, 2-Bia³a, 3-Czarna Przemsza, 4-Gostynia, 5-Pszczynka, 1-Brynica-Sosnowiec, 2-Przemsz, 3-Bolina, 4-Rów Micha³kowicki, 6-Stradomka, 7-I³ownica, 8-Wis³a, 9-Potok O¿arowicki, 5-Szarlejka 10-Brynica powy¿ej zbiornika Koz³owa Góra, 11-Rawa

Ryc. 34. Stê¿enia cynku, o³owiu i baru w osadach rzecznych w 2002 roku poni¿ej (a) i powy¿ej(b) 1000 ppm cynku 85

1)Suma A suma 3-pierœcieniowych WWA (acenaftylen, acenaften, fluoren, fenantren, antracen) 2)Suma B suma 4-pierœcieniowych WWA (fluoranten, piren, benzo(a)antracen, chryzen) 3)Suma C suma 5- i 6-pierœcieniowych WWA (benzo(b) fuoranten, benzo(k)fluoranten, benzo(a)piren, indenol (1,2,3-c,d) piren, dibenzo(ah)antracen, benzo(ghi)perylen) 4) SumaEPA = Suma A+ Suma B+ Suma C (zalecana przez Amerykañsk¹ Agencjê Ochrony Œrodowiska) [8] 1-Odra, 2-Bia³a, 3-Brynica Sosnowiec, 4-Stradomka, 5-P. O¿arowicki, 6-Brynica pow. Koz³owej Góry,7-Rawa, 8-Bolina, 9-R. Micha³kowicki, 10-Szarlejka Ryc. 35. Stê¿enia wielopierœcieniowych wêglowodorów aromatycznych w osadach rzecznych w 2002 roku 5.Monitoring zbiornik ów zaporowych Badania monitoringowe zbiorników zaporowych realizo- mperatur powietrza w ci¹gu dnia poni¿ej 100 C. Stan taki spo- wane by³y zgodnie z Programem PMŒ dla województwa wodowa³ przyspieszone mieszanie wód oraz zahamowanie œl¹skiego na rok 2002 [2]. rozwoju i obumieranie glonów w silnie zeutrofizowanych Wyniki badañ opracowywane s¹ w systemie corocznym, zbiornikach. w postaci „Informacji o stanie czystoœci g³ównych zbiorników zaporowych województwa œl¹skiego”. 5.2. Ocena jakoœci wód zbiorników W roku 2002 badania monitoringowe objê³y 7 zbiorników Oceny jakoœci wód w zbiornikach zaporowych w roku zaporowych. Próby zosta³y pobrane z 22 punktów w pionach 2002 przeprowadzono na podstawie wytycznych monito- p³ytkich oraz z 11punktów w pionach g³êbokich. ringu jezior [9]. Badaniami objêto: " - zbiornik Gocza³kowice na rzece Ma³ej Wiœle 5.1. Warunki meteorologiczne w trakcie prowadzenia " - zbiornik Tresna na rzece Sole, badañ " - zbiornik Miêdzybrodzie na rzece Sole (fot. 8) Warunki meteorologiczne panuj¹ce w trakcie prowadze- " - zbiornik Czaniec na rzece Sole (fot. 9) nia badañ by³y znacznie zró¿nicowane i odbiega³y od prze- " - zbiornik Wapiennica na potoku Wapiennica (fot. 10) ciêtnych. " - zbiornik Koz³owa Góra na rzece Brynica W okresie badañ wiosennych mia³a miejsce ch³odna, " - zbiornik Poraj na rzece Warcie ale s³oneczna pogoda z przewag¹ s³abych wiatrów z kieru- Klasyfikacjê wód w zbiornikach zaporowych w roku 2002 nków po³udniowo-wschodnich i pó³nocnych. Badania rozpo- przedstawiono na ryc. 36, 37. czêto z opóŸnieniem z uwagi na niekorzystne warunki W roku 2002 zbiornik Gocza³kowice badano w 3 przekro- atmosferyczne (spadki temperatur poni¿ej zera, opady jach pomiarowych: G 1, G 2 i G 5. W pozosta³ych dwóch œniegu oraz silne wiatry pó³nocne i pó³nocno-zachodnie). przekrojach nie prowadzono badañ z uwagi na znaczne wy- W zwi¹zku z powy¿szym okres prowadzenia badañ przypad³ p³ycenie lub okresowo ca³kowity brak wody. na II i III dekadê kwietnia oraz na I dekadê maja. Wody zbiornika w badanych punktach pod wzglêdem fi- Temperatura powietrza w trakcie prac wynosi³a 10-170 C, zykochemicznym w okresie wiosennym i jesiennym zosta³y jedynie na zbiorniku Gocza³kowice w I dekadzie maja sklasyfikowane w II klasie czystoœci, natomiast latem w III wzros³a do 240 C. klasie czystoœci. W okresie letnim obserwowano masowy Temperatura wody w pionach g³êbokich by³a wyrównana zakwit glonów w zbiorniku spowodowany znacznym wyp³y- zarówno w warstwach powierzchniowych jak i naddennych, ceniem oraz wysokimi temperaturami wody, przekracza- chocia¿ obserwowano ju¿ ogrzewanie siê powierzchnio- j¹cymi 210 C. wych warstw wody. Z powy¿szego wynika, ¿e pomiary pro- Czystoœæ bakteriologiczna zbiornika by³a w ca³ym wadzone by³y w trakcie wiosennego mieszania wód i te- okresie badawczym wyrównana i odpowiada³a normom dla I mperatura wody by³a wyrównana we wszystkich warstwach klasy czystoœci, jedynie w okresie jesiennym w punkcie G 5 zbiornika. osi¹gnê³a wartoœci odpowiadaj¹ce II klasie czystoœci. W okresie letnim badania prowadzono w miesi¹cu lipcu Porównuj¹c stan zbiornika z wynikami oceny za rok 2001 przy ustabilizowanej pogodzie z temperaturami powietrza mo¿na stwierdziæ, ¿e w zakresie parametrów fizykochemi- 20-280 C . Temperatury wody w warstwach powierzchnio- cznych jakoœæ jego wód uleg³a znacznemu pogorszeniu. wych zbiorników wzros³y w tym czasie do poziomu od 190 C Stan ten nale¿y wi¹zaæ miêdzy innymi z obni¿eniem pozio- w zbiorniku Wapienica, do 240 C w zbiorniku Tresna. mu piêtrzenia wody w zbiorniku zwi¹zany z pracami konse- Znaczne nagrzanie mas wody w po³¹czeniu z ponadno- rwacyjno-remontowymi prowadzonymi w obrêbie zbiornika. rmatywnymi stê¿eniami zanieczyszczeñ w p³ytkich zbio- ZbiornikGocza³kowice zasilany jest wodami rozleg³ej rnikach: Gocza³kowice, Poraj i Koz³owa Góra, doprowadzi³o zlewni o zró¿nicowanym charakterze fizjograficznym i go- do masowego zakwitu glonów, w tym sinic. Widzialnoœæ spodarczym. Zanieczyszczeniami decyduj¹cymi o jakoœci kr¹¿ka Secchiego w trakcie pomiarów nie przekracza³a jego wód s¹ biogenne zwi¹zki azotu i fosforu, sprzyjaj¹ce poziomu 0,6 m, a w wiêkszoœci pomiarów wynosi³a 0,4 m. Na zjawiskom eutrofizacji zbiornika, po³¹czonymi z okresowym pozosta³ych badanych zbiornikach obserwowano równie¿ zakwitem glonów. niekorzystne zmiany, lecz nie tak drastyczne jak opisane Bior¹c pod uwagê fakt, ¿e na zbiorniku funkcjonuje du¿e powy¿ej. ujêcie wody dla celów wodoci¹gowych, ochrona jego wód W okresie jesiennym, na prze³omie wrzeœnia i paŸdzie- przed zanieczyszczeniem jest zadaniem szczególnie isto- rnika mia³o miejsce znaczne och³odzenie z przewag¹ wia- tnym, wymagaj¹cym prowadzenia konsekwentnej polityki WODY POWIERZCHNIOWE trów zachodnich, ci¹g³ymi opadami deszczu i spadkami te- ekologicznej na obszarze ca³ej zlewni zbiornika. 86

Rys. 36. Klasyfikacja zbiorników zaporowych w 2002 roku pod wzglêdem fizykochemicznym i biologicznym 87

WODY POWIERZCHNIOWE Rys. 37. Klasyfikacja zbiorników zaporowych w 2002 roku pod wzglêdem bakteriologicznym 88

Fot. 8. Zbiornik Miêdzybrodzie Fot. 10. Zbiornik Wapienica Badania monitoringowe prowadzone w 2002 r. na zbio- w I klasie czystoœci. Jedynie w okresie letnim w punkcie W 1 rnikachTresna, Miêdzybrodzie i Czaniec wykaza³y, ¿e pod jakoœæ badanej wody pod wzglêdem fizykochemicznym nie- wzglêdem fizykochemicznym czystoœæ wód odpowiada³a, znacznie przekroczy³a dopuszczalne normy okreœlone dla podobnie jak w roku 2001 II klasie, jedynie w zbiorniku Tre- I klasy. Równie¿ pod wzglêdem bakteriologicznym w okresie sna i Miêdzybrodzie w okresie jesiennym w niektórych prze- jesiennym w punkcie W 2 w warstwie naddennej woda zosta- krojach osi¹gnê³a I klasê czystoœci. Zbiornik Czaniec za- ³a zakwalifikowana do II klasy czystoœci. Wody zbiornika równo w 2001 jak i 2002 roku pod wzglêdem fizyko- stanowi¹ bardzo dobre Ÿród³o wody dla istniej¹cego ujêcia chemicznym zaliczony zosta³ do II klasy. wodoci¹gowego. Stan ten powinien zostaæ utrzymany. Czystoœæ bakteriologiczna zbiorników by³a bardziej Zbiorniki zaporowePoraj i Koz³owa Góra maj¹ zdecy- zmienna i zawiera³a siê w przedziale od I do III klasy dowanie odmienny charakter od pozosta³ych badanych czystoœci. W okresie badañ nie stwierdzono wartoœci poza- zbiorników. S¹ to zbiorniki p³ytkie, ich zlewnie posiadaj¹ klasowych. W zbiorniku Czaniec czystoœæ bakteriologiczna typowo nizinny charakter, a g³ówne cieki zasilaj¹ce zbiorniki uleg³a w stosunku do 2001 roku poprawie i w wiêkszoœci (rzeka Warta dla zbiornika Poraj oraz rzeka Brynica dla przekrojów odpowiada³a I klasie czystoœci. zbiornika Koz³owa Góra) wprowadzaj¹ do retencjono- Zbiorniki kaskady rzeki So³y, to akweny zasilane rzekami wanych wód du¿e ³adunki zanieczyszczeñ g³ównie zwi¹- i potokami o typowo górskim charakterze, których wody zków azotu i fosforu, co powodowa³o w 2002 r. znaczne (a¿ wprowadzaj¹ do zbiorników znaczne iloœci zanieczyszczeñ. do pozaklasowego) zanieczyszczenie wód. W okresach wezbrañ s¹ to zanieczyszczenia sp³ukiwane Najwiêksze stê¿enia zanieczyszczeñ w zbiorniku Poraj z rozleg³ego terenu zlewni, ponadto trafiaj¹ do zbiorników odnotowano w grupie azotowej, chlorofilu „a”, przewodnoœci zanieczyszczenia ze Ÿróde³ komunalnych. Ze wzglêdu na elektrolitycznej, widzialnoœci kr. Secchiego i suchej masie wspó³pracê œrodkowego zbiornika kaskady (zbiornik sestonu, klasyfikuj¹c zbiornik w zakresie ww. parametrach Miêdzybrodzie) z elektrowni¹ szczytowo pompow¹, gospo- jako pozaklasowy. W okresie letnim na zbiorniku obse- darka zasobami wodnymi kaskady przebiega w okreœlonym rwowano masowy zakwit glonów w tym sinic. Zakwit glonów re¿imie, co w po³¹czeniu z okresowymi wezbraniami sku- w tym okresie prawdopodobnie by³ tak¿e przyczyn¹ poje- tkuje zmiennoœci¹ stanu czystoœci wód. dynczych przypadków œniêcia ryb (okonia i leszcza). Czy- ZbiornikWapienica to akwen o typowej zlewni górskiej. stoœæ bakteriologiczna zbiornika zawiera³a siê w przedziale Dziêki brakowi antropopresji w zlewni (powierzchnia od I do III klasy czystoœci. Nie stwierdzono wartoœci poza- ca³kowicie zalesiona) wody tego zbiornika zarówno pod klasowych. Najwiêksze zanieczyszczenie odnotowywano wzglêdem fizykochemicznym jak i bakteriologicznym skla- w punkcie P 1 w pobli¿u ujœcia rzeki Warty do zbiornika. Po- syfikowano w 2002 roku (podobnie jak w roku poprzednim) prawa czystoœci wód postêpowa³a liniowo w kierunku zapory czo³owej zbiornika. Wody zbiornikaKoz³owa Góra pod wzglêdem fizykochemicznym w 2002 r. zosta³y sklasyfikowane do II i III klasy czystoœci. Stê¿enia zanieczyszczeñ w niektórych parametrach, w tym biogennych, by³y pozaklasowe. Ma³a g³êbokoœæ zbiornika po³¹czona z ponadnormatywnym wprowadzaniem zwi¹zków fosforu i azotu do jego wód, by³a bezpoœredni¹ przyczyn¹ masowego zakwitu glonów w okresie prowadzenia badañ, co zosta³o uwidocznione miêdzy innymi w niskiej widzialnoœci kr¹¿ka Secchiego. Czystoœæ sanitarna zbiornika nie budzi³a wiêkszych za- strze¿eñ i odpowiada³a prawie w ca³oœci II klasie czystoœci. Poprawa jakoœci wód retencjonowanych w tych zbiornikach wymaga uporz¹dkowania gospodarki wodno - œcieko- wej na terenach ich zlewni oraz podjêcia dzia³añ rekultywacyjnych na samych zbiornikach. Fot. 9. Zbiornik Czaniec 89

6. Podsumowanie Na jakoœæ wód w rzekach mia³o wp³yw wiele czynników. ca³ego województwa. Do najwa¿niejszych z nich nale¿a³y warunki klimatyczne O sposobie gospodarczego wykorzystania cieków w ce- i hydrologiczne, zdolnoœæ samooczyszczania siê rzek oraz ntralnej czêœci województwa œl¹skiego decydowa³y szcze- Ÿród³a zanieczyszczeñ zlokalizowane w zlewniach. Dane gólnie uci¹¿liwe zanieczyszczenia jakimi by³y zwi¹zki mine- statystyczne dotycz¹ce gospodarki wodno-œciekowej woje- ralne, pochodz¹ce g³ównie z kopalñ wêgla kamiennego. wództwa œl¹skiego wykazuj¹ w ostatnich latach tendencjê Jednym z g³ównych Ÿróde³ zanieczyszczaj¹cych rzeki spadkow¹. Pobór wody na potrzeby gospodarki narodowej i przep³ywaj¹ce przez tereny rolnicze by³y zwi¹zki biogenne, ludnoœci zmala³ w 2002 roku o 5%, a iloœæ œcieków wyma- w tym azotyny i fosfor ogólny. Przyczyny wystêpowania tych gaj¹cych oczyszczania odprowadzana do wód powie- zwi¹zków wynika³y ze stosowania nawozów sztucznych rzchniowych o 9% w odniesieniu do roku poprzedniego. w rolnictwie, hodowli zwierz¹t oraz dop³ywu œcieków byto- Wyniki przeprowadzonego w latach 2001-2002 monitoringu wych. Wp³yw ww. Ÿróde³ zaobserwowano na rzekach: Ÿróde³ zanieczyszczeñ (26 wylotów nieoczyszczonych œcie- Pszczynce z Dokaw¹, w zlewni Brynicy powy¿ej zbiornika ków komunalnych) wykaza³y, ¿e ww. wylotami zlokalizo- Koz³owa Góra, Bia³ej Przemszy powy¿ej B³êdowa, w zlewni wanymi w zlewni Przemszy i K³odnicy, w roku 2002 odpro- Pilicy, w Odrze poni¿ej Miedoni, Piotrówce, Psinie, Dramie, wadzono nastêpuj¹ce ³adunki zanieczyszczeñ: zawiesiny - potoku Toszeckim,Lublinicy, górnym odcinku Warty, Wiercicy.

4862 kg, BZT5Cr 9431 kg, ChZT - 19131 kg, azotu amono- Przeprowadzone w roku 2002 badania na dwóch Auto- wego - 1114 kg, azotu ogólnego - 1879 kg oraz fosforu matycznych Stacjach Badania Jakoœci Wody potwierdzi³y ogólnego - 286 kg. podobnie jak w 2001 roku niekorzystny wp³yw zanieczy- Rok 2002 charakteryzowa³ siê niskimi stanami wody szczonych wód Olzy na jakoœæ Odry. W punkcie pomia- i niewielkimi wartoœciami przep³ywów. Wystêpuj¹ce w okre- rowym zlokalizowanym poni¿ej ujœcia Olzy obserwuje siê sie letnim lokalne wzrosty stanów wód zwi¹zane by³y z inte- ni¿sz¹ zawartoœæ tlenu rozpuszczonego oraz wysokie prze- nsywnymi opadami na niewielkich obszarach. wodnictwo w³aœciwe rzeki Odry w porównaniu z punktem Klasyfikacja przeprowadzona na podstawie wskaŸników granicznym Cha³upki-Bohumin. fizykochemicznych i bakteriologii dla rzek województwa Monitoring wód granicznych prowadzony w ramach œl¹skiego w 2002 roku wypad³a korzystniej ni¿ w 2001 roku. uzgodnieñ z Republik¹ Czesk¹ w 2002 roku wykaza³, ¿e po- W 2002 roku poprawi³ siê stan sanitarny rzek. Iloœæ wód dobnie jak w roku poprzednim przewa¿aj¹ca liczba ba- pozaklasowych pod wzglêdem bakteriologicznym danych wskaŸników jakoœci wód mieœci³a siê w klasach I-III. zmniejszy³a siê o 4%. Poprawê klasyfikacji wód zlewni Wis³y W rzece Olzie w 2002 roku dosz³o do ³agodnego spadku zauwa¿ono w Malince, Jaworniku, Dobce, Jaszowcu, substancji organicznych, natomiast zwiêkszy³a siê zawa- w odcinku Ÿród³owym Wapienicy, Korzenicy, Sole w ujœciu rtoœæ soli w porównaniu z wyj¹tkowo pomyœlnym rokiem do zbiornika Tresna, ¯ylicy w ujœciu do Zbiornika Tresna, 2001. Pilicy w odcinku Ÿród³owym i w Radoszewnicy oraz jej do- Przeprowadzone w 2002 roku badania wykaza³y zanie- p³ywie Bia³ce. Poprawa klasyfikacji w zlewni Odry wyst¹pi³a czyszczenie osadów rzecznych metalami ciê¿kimi. Najwy- w Olzie poni¿ej jazu w Cieszynie, Suminie, Zbiorniku ¿sze stê¿enia cynku, kadmu, o³owiu i rtêci stwierdzono Dzier¿no Ma³e na wyp³ywie do K³odnicy, Pile, Lublinicy w osadach Brynicy (w Sosnowcu), Szarlejki i Rowu Micha- w odcinku Ÿród³owym oraz w Wiercicy poni¿ej miejscowoœci ³kowickiego. Sk³ad osadów zmienia³ siê z biegiem rzeki. Knieja. Klasyfikacja hydrobiologiczna w punktach pomia- Wp³yw oœrodków miejsko-przemys³owych obserwowano na rowych w roku 2002 wypad³a na poziomie roku 2001. Wg przyk³adzie Brynicy w Sosnowcu, gdzie w osadach wyst¹- kryterium hydrobiologicznego ponad 90% punktów pi³y wysokie stê¿enia metali (cynku, o³owiu, arsenu) w po- pomiarowych spe³nia³o wymogi klas czystoœci wód powie- równaniu do punktu po³o¿onego poza zasiêgiem przemys³u rzchniowych. Wody I klasy czystoœci pod wzglêdem hydro- (Brynica powy¿ej zbiornika Koz³owa Góra). Stê¿enia wielo- biologicznym wyst¹pi³y w górskich dop³ywach Ma³ej Wis³y pierœcieniowych wêglowodorów aromatycznych w warto- (powy¿ej zbiornika Gocza³kowice) oraz So³y. œciach wskazuj¹cych na zanieczyszczenie tymi zwi¹zkami O klasyfikacji powierzchniowych wód p³yn¹cych na ob- zaobserwowano w osadach Rawy, Szarlejki, Odry i Brynicy szarze województwa œl¹skiego w roku 2002 tak jak w latach w Sosnowcu. poprzednich decydowa³y œcieki komunalne, œcieki przemy- Jakoœæ wód badanych zbiorników zaporowych w 2002 s³owe, w tym wody do³owe z kopalñ wêgla kamiennego i rud roku utrzymywa³a siê w klasach czystoœci. Wody najwy¿szej metali, œcieki z terenów rolniczych. jakoœci, I klasa pod wzglêdem fizykochemicznym oraz II pod Problemem ogólnowojewódzkim, podobnie jak w latach wzglêdem bakteriologicznym, wyst¹pi³y w zbiorniku Wapie- wczeœniejszych, by³a gospodarka œciekami komunalnymi. nica. Stwierdzono poprawê bakteriologii w wodach zbiornika Zanieczyszczenia pochodz¹ce z tego Ÿród³a powodowa³y Czaniec (w wiêkszoœci badanych punktów do I klasy). Zao- w odbiornikach deficyt tlenowy, podwy¿szon¹ zawartoœæ bserwowane pogorszenie jakoœci wody zbiornika Gocza³ko- zwi¹zków organicznych i biogennych oraz decydowa³y o za- wice w grupie fizykochemicznej zwi¹zane by³o z obni¿eniem nieczyszczeniu bakteriologicznym. Skanalizowanie wiê- poziomu piêtrzenia w wyniku prac konserwacyjno-remonto- kszych miast województwa œl¹skiego by³o stosunkowo wych. dobre, lecz czêœæ œcieków komunalnych, tak jak w ubieg³ych Dalsze ograniczanie emisji zanieczyszczeñ ze Ÿróde³ latach, bez ¿adnego oczyszczenia odprowadzana by³a do punktowych i obszarowych zlokalizowanych w zlewniach odbiorników. Nadal Ÿle przedstawia³a siê sytuacja w ma³ych przyczyni siê do poprawy stanu czystoœci rzek województwa miejscowoœciach i wsiach, bowiem skanalizowanie tych i zmniejszenia iloœci zanieczyszczeñ deponowanych w osa- obszarów by³o niewielkie. D³ugoœæ sieci kanalizacyjnej na dach rzecznych. Poprawa jakoœci wód retencjonowanych obszarach wiejskich wzros³a w 2002 roku o 15% w stosunku w zbiornikach zaporowych wymaga uporz¹dkowania do roku 2001 i wynosi³a 1310 km, co stanowi³o oko³o 20% gospodarki wodno-œciekowej na terenach ich zlewni oraz

d³ugoœci sieci kanalizacyjnej znajduj¹cej siê na terenie podjêcia dzia³añ rekultywacyjnych na samych zbiornikach. WODY POWIERZCHNIOWE