วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร School of Administrative Studies Academic Journal ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563)

กําหนดการเผยแพร ปละ 4 ฉบับ ฉบับที่ 1 มกราคม-มีนาคม ฉบับที่ 2 เมษายน-มิถุนายน ฉบับที่ 3 กรกฎาคม-กันยายน ฉบับที่ 4 ตุลาคม-ธันวาคม

วัตถุประสงค 1. เพื่อสงเสริมและเผยแพรผลงานวิชาการและผลงานวิจัยทางรัฐศาสตร รัฐประศาสตร นิติศาสตร และสหวิทยาการดานมนุษยศาสตรและสังคมศาสตร 2. เพื่อใหบริการวิชาการเกี่ยวกับการเสนอทางออกในการแกปญหาสังคม

การพิจารณาคัดเลือกบทความ บทความแตละบทความที่ตีพิมพจะไดรับพิจารณาจากคณะกรรมการกลั่นกรองบทความวารสาร (Peer Review) 2 ทาน ที่มีความเชี่ยวชาญในสาขาวิชาที่เกี่ยวของและไดรับความเห็นชอบจากกองบรรณาธิการ กอนตีพิมพ โดยพิจารณาบทความจะมีรูปแบบที่ผูพิจารณาบทความไมทราบชื่อหรือขอมูลของผูเขียน บทความและผูเขียนบทความไมทราบชื่อผูพิจารณาบทความ (Double-blind Peer Review)

คณะกรรมการที่ปรึกษา 1. ศาสตราจารย ดร.ประยงค แสนบุราณ มหาวิทยาลัยขอนแกน 2. ศาสตราจารย ดร.สิทธิ์ บุตรอินทร มหาวิทยาลัยเชียงใหม 3. รองศาสตราจารย ดร.วีระพล ทองมา มหาวิทยาลัยแมโจ

บรรณาธิการบริหาร (Executive Editor) รองศาสตราจารย ดร.เฉลิมชัย ปญญาดี มหาวิทยาลัยแมโจ

ผูชวยบรรณาธิการ (Editorial assistant) 1. ผูชวยศาสตราจารย ดร.วินิจ ผาเจริญ มหาวิทยาลัยแมโจ 2. นางนิตยา ไพยารมณ มหาวิทยาลัยแมโจ

กองบรรณาธิการ (Editorial Board) 1. รองศาสตราจารย ดร.พระมหาวิเศษ เสาะพบดี มหาวิทยาลัยมหามกุฎราชวิทยาลัย 2. รองศาสตราจารย ดร.สัญญา สะสอง มหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงใหม 3. รองศาสตราจารย ดร.วีระ เลิศสมพร มหาวิทยาลัยพะเยา 4. ผูชวยศาสตราจารย ดร.สถาพร แสงสุโพธิ์ มหาวิทยาลัยแมโจ 5. ผูชวยศาสตราจารย ดร.ปรารถนา ยศสุข มหาวิทยาลัยแมโจ 6. ผูชวยศาสตราจารย ดร.เอกพิชญ ชินะขาย มหาวิทยาลัยแมโจ 7. ผูชวยศาสตราจารย ดร.ศราภา ศุทรินทร มหาวิทยาลัยแมโจ 8. ผูชวยศาสตราจารย ดร.สุริยจรัส เตชะตันมีนสกุล มหาวิทยาลัยแมโจ 9. ผูชวยศาสตราจารย ดร.นพดณ ปญญาวีรทัต มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย 10. ผูชวยศาสตราจารย ดร.สุรพล พรมกุล มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย 11. ผูชวยศาสตราจารย ดร.ทรงศักดิ์ พรมดี มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย 12. ผูชวยศาสตราจารย ดร.วิเชียร แสนมี มหาวิทยาลัยขอนแกน 13. ผูชวยศาสตราจารย ดร.ระวี จันทรสอง มหาวิทยาลัยเชียงใหม 14. ผูชวยศาสตราจารย ดร.วันเพ็ญ เจริญตระกูลปติ มหาวิทยาลัยเชียงใหม 15. ผูชวยศาสตราจารย ดร.นิติ มณีกาญจน มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร

ออกแบบปก นายไพฑูรย สุวรรณขจร

เจาของ วิทยาลัยบริหารศาสตร มหาวิทยาลัยแมโจ อาคารเทพ พงษพานิช ตําบลหนองหาร อําเภอสันทราย จังหวัดเชียงใหม 50290 โทรศัพท 0-5387-5540-5 โทรสาร 0-5387-5540 https://so05.tci-thaijo.org/index.php/SASAJ/index E-mail: [email protected]

พิมพที่ ราน Top Speed Copy & Com เลขที่ 151/10 หมู 9 ตําบลหนองหาร อําเภอสันทราย จังหวัดเชียงใหม 50290 คณะกรรมการการกลั่นกรองบทความวารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร (Peer Review) ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม - กันยายน 2563)

ผูทรงคุณวุฒิจากภายใน

1. ผูชวยศาสตราจารย ดร.สุริยจรัส เตชะตันมีนสกุล มหาวิทยาลัยแมโจ 2. ผูชวยศาสตราจารย ดร.ปรารถนา ยศสุข มหาวิทยาลัยแมโจ 3. ผูชวยศาสตราจารย ดร.บงกชมาศ เอกเอี่ยม มหาวิทยาลัยแมโจ 4. ผูชวยศาสตราจารย ดร.สถาพร แสงสุโพธิ์ มหาวิทยาลัยแมโจ 5. อาจารย ดร.สมคิด แกวทิพย มหาวิทยาลัยแมโจ

ผูทรงคุณวุฒิจากภายนอก

1. รองศาสตราจารย ดร.สัญญา สะสอง มหาวิทยาลัยราชภัฎเชียงใหม 2. รองศาสตราจารย ดร.พระมหาวิเศษ เสาะพบดี มหาวิทยาลัยมหามกุฎราชวิทยาลัย 3. รองศาสตราจารย ดร.ภาสกร ดอกจันทร มหาวิทยาลัยมหามกุฎราชวิทยาลัย 4. รองศาสตราจารย ดร.อภิรมย สีดาคํา มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย 5. ผูชวยศาสตราจารย ดร.วินัย ผลเจริญ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม 6. ผูชวยศาสตราจารย ดร.ชุติมันต สะสอง มหาวิทยาลัยราชภัฎเชียงใหม 7. ผูชวยศาสตราจารย ดร.นฤเบศร พาผล มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลอีสาน 8. ผูชวยศาสตราจารย ดร.ประทีป พืชทองหลาง มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลลานนา 9. ผูชวยศาสตราจารย ดร.พูลพงศ สุขสวาง มหาวิทยาลัยบูรพา 10. ผูชวยศาสตราจารย ดร.วิเชียร แสนมี มหาวิทยาลัยขอนแกน 11. อาจารย ดร.ชาญชัย ฤทธิรวม มหาวิทยาลัยราชภัฎเชียงราย

บรรณาธิการแถลง

วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร มหาวิทยาลัยแมโจ ฉบับนี้เปน ปที่ 3 ฉบับที่ 3 ประจําเดือน กรกฎาคม – กันยายน 2563 วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร ไดรับการคัดเลือก เขาสูฐานขอมูล TCI และไดถูกจัดคุณภาพใหเปนวารสารกลุมที่ 2 ซึ่งฉบับนี้เปนฉบับที่ 2 ที่ไดเผยแพร ผานระบบวารสารออนไลนของระบบ ThaiJo2.0 ทั้งนี้ผูที่สนใจสงบทความ สามารถลงทะเบียนผาน ระบบไดที่ https://so05.tci-thaijo.org/index.php/SASAJ/ about/submissions กองบรรณาธิการตองขอขอบคุณผูนิพนธบทความทุกทาน ตลอดจนผูทรงคุณวุฒิทั้งภายใน และภายนอกมหาวิทยาลัย ที่ไดพิจารณาบทความและปรับปรุงบทความใหมีคุณภาพ โดยในฉบับนี้ มีบทความวิจัยที่ไดรับการคัดเลือกใหตีพิมพจํานวน 8 บทความ และบทความวิชาการ จํานวน 2 บทความ บรรณาธิการและคณะทีมงานจะรักษามาตรฐานการเผยแพรเพื่อมาตรฐานทางวิชาการ เพื่อประโยชนในการเพิ่มประสิทธิภาพของการศึกษาและการเผยแพรผลงานวิชาการและผลงานวิจัย ทางรัฐศาสตร รัฐประศาสนศาสตร นิติศาสตรและสหวิทยาการดานมนุษยศาสตรและสังคมศาสตรและ เพื่อใหบริการวิชาการ การเสนอทางออกในการแกปญหาสังคมใหปรากฏสูสาธารณชนตอไป หวังเปนอยางยิ่งวาบทความที่เลือกสรรมาตีพิมพจะมีประโยชนตอผูอาน กองบรรณาธิการ ขอขอบคุณผูเกี่ยวของทุกฝายที่สนับสนุนการจัดทําวารสารฉบับนี้ใหเสร็จสมบูรณดวยดี

รองศาสตราจารย ดร.เฉลิมชัย ปญญาดี

ทัศนะและขอคิดเห็นของบทความในวารสารฉบับนี้ เปนของผูเขียนแตละทาน ไมถือเปนทัศนะและความรับผิดชอบของกองบรรณาธิการ ส า ร บั ญ บรรณาธิการแถลง บทความวิจัย:  การมีสวนรวมในการสรางคุณคาผูสูงอายุผานการจัดการความรูภูมิปญญาเชิงเศรษฐกิจ 1 ของโรงเรียนผูสูงอายุตําบลนาโปง อําเภอเถิน จังหวัดลําปาง : ธนกร สิริสุคันธา  แนวทางการพัฒนาการใหบริการของสหกรณออมทรัพยมหาวิทยาลัยแมโจ จํากัด 19 : นัยนา โปธาวงค, พรศักดิ์ โพธิอุโมงค, ประเสริฐ จรรยาสุภาพ, นันทพรรดิ์ นิตยพงศชัย และพิมพชนก สังขแกว  ปจจัยที่สงผลตอการตัดสินใจเลือกเขาศึกษาตอระดับปริญญาตรี มหาวิทยาลัยขอนแกน 33 ของนักศึกษาผานระบบ TCAS (Thai University Central Admission System) ปการศึกษา 2562 : สมศักดิ์ ศรีสันติสุข, มัทนา บัวศรี และเปาซี วานอง  นวัตกรรมการทองเที่ยวทางวัฒนธรรม กรณีศึกษาการทองเที่ยวบานเกิดหลวงปูทวด 48 เหยียบน้ําทะเลจืดตําบลดีหลวง อําเภอสทิงพระ จังหวัดสงขลา : หทัยภัทร กงเสง, สุภาพร จันทนพันธ, ณัฐนิชา ชูเชิด และชลลดา แสงมณี ศิริสาธิตกิจ  แนวทางการสรางเครือขายกิจกรรมจิตอาสาที่สงเสริมทักษะชีวิตดานการสราง 65 สัมพันธภาพที่ดีกับผูอื่นของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาตอนปลายในจังหวัดนครนายก : ขนิษฐา สุขทวี, วรวุฒิ เพ็งพันธ, สุวิชัย โกศัยยะวัฒน และศุภัครจิรา พรหมสุวิชา  กิจกรรมการทองเที่ยวชุมชนบนฐานความหลากหลายทางชีวภาพ ตําบลนางพญา 78 อําเภอทาปลา จังหวัดอุตรดิตถ : มณฑณ ศรีสุข และวารัชต มัธยมบุรุษ  รูปแบบภาวะผูนําตามแนวพระพุทธศาสนา : ประเวช วะทาแกว และประภาส แกวเกตุพงษ 96  ผลการปรับรูปแบบการบําบัดยาเสพติดแบบจิตสังคมบําบัดตอการปฏิบัติตามแผน การบําบัดของผูรับการบําบัดยาเสพติดชนิดเมทแอมเฟตามีน : วิภากรณ ปญญาดี 107 บทความวิชาการ:  แนวทางการแกไขปญหาปรัชญาการเมืองของมหาตมะ คานธี : 120 พระมหาสุรชัย ชยาภิวฑฺฒโน (พุดชู)  ความคุมครองสิทธิของนายเงินตามพระไอยการทาส : อภิชาติ ปานสังข, 143 ธนารักษ หวยเล็ก, แพรวพรรณ ศาสตรเวช, มณีเพชร ไทยนอย และเชาวลิต สมพงษเจริญ ภาคผนวก:  กระบวนการพิจารณาบทความ 158  แนะนําสําหรับผูนิพนธบทความ 159

การมีสวนรวมในการสรางคุณคาผูสูงอายุผานการจัดการความรู ภูมิปญญาเชิงเศรษฐกิจของโรงเรียนผูสูงอายุ 1 ตําบลนาโปง อําเภอเถิน จังหวัดลําปาง0 * Participation in creating value of the elderly through economic wisdom knowledge management in School for the Elderly, Napong sub-district, Thoen district,Lampang Province

ธนกร สิริสุคันธา Thanakorn Sirisugandha มหาวิทยาลัยราชภัฏลําปาง Lampang Rajabhat University, Thailand Email : [email protected]

บทคัดยอ

งานวิจัยนี้ มีวัตถุประสงคเพื่อศึกษาการจัดการความรูภูมิปญญา เชิงเศรษฐกิจของ ผูสูงอายุเพื่อสงเสริมการสรางคุณคาผูสูงอายุโดยการมีสวนรวมและเพื่อหาแนวทางการเพิ่ม คุณภาพชีวิตของผูสูงอายุโดยใชภูมิปญญาเชิงเศรษฐกิจของโรงเรียนผูสูงอายุตําบลนาโปง อําเภอ เถิน จังหวัดลําปาง เปนงานวิจัยเชิงคุณภาพ กลุมเปาหมายคือ ผูมีสวนเกี่ยวของกับโรงเรียน ผูสูงอายุจํานวน 8 คน และสมาชิกโรงเรียนผูสูงอายุ จํานวน 35 คน เครื่องมือที่ใชในการวิจัย

* ไดรับบทความ: 14 กรกฎาคม 2563; แกไขบทความ: 5 กันยายน 2563; ตอบรับตีพิมพ: 7 กันยายน 2563 Received: July 14, 2020; Revised: September 5, 2020; Accepted: September 7, 2020

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 2

ประกอบดวย การสังเกต การสัมภาษณเชิงลึกและการสนทนากลุม ขอมูลที่ไดนํามาจัดหมวดหมู วิเคราะหเนื้อหาสาระและหาความถี่ประกอบการบรรยาย ผลการวิจัย พบวาในพื้นที่มีการจัดการความรูภูมิปญญาเชิงเศรษฐกิจอยู 3 ดาน คือ 1) ดานเกษตรกรรม 2) ดานอุตสาหกรรมและหัตถกรรม และ 3) ดานแพทยแผนไทย ในสวนของ การสงเสริมการสรางคุณคาผูสูงอายุโดยการมีสวนรวมในตัดสินใจจะมีการเสนอหรือคัดเลือก โครงการที่ชุมชนจะดําเนินการ การกําหนดการใชทรัพยากรแหลงตางๆการมีสวนรวมในการ ปฏิบัติงาน จะรวมกันประชาสัมพันธขอมูลขาวสาร รวมออกแรงหรือลงมือทํา การสนับสนุน ทรัพยสินเงินทองหรือวัสดุ การมีสวนรวมในการรับผลประโยชน ผูสูงอายุจะมีความยินดีหรือ ภาคภูมิใจในผลการดําเนินงานการมีสวนรวมในการติดตามและประเมินผล มักอยูในรูปของการ สังเกตการณ ดานแนวทางการเพิ่มคุณภาพชีวิตของผูสูงอายุโดยใชภูมิปญญาเชิงเศรษฐกิจ จะใชความรู ภูมิปญญาที่มีอยูในผูสูงอายุนํามาตอยอดเชิงเศรษฐกิจ ไดแก 1) ภูมิปญญาดานเกษตรกรรมดวยการ ปลูกพืชสมุนไพร ผักพื้นบานและผักปลอดสารพิษ 2) ภูมิปญญาดานอุตสาหกรรมและหัตถกรรมดวย การสานกองขาวและเครื่องจักสานอื่น ๆ และ 3) ภูมิปญญาดานแพทยแผนไทยดวยการทําน้ํามัน สมุนไพร โดยมีการวางแผนการทํางานลวงหนาแลวลงมือปฏิบัติทันทีจากทรัพยากรที่มีอยูใน ชุมชน ยอมรับความคิดสรางสรรคไมยอทอตอปญหาและอุปสรรคตางๆ รวมทั้งใหความเชื่อมั่น ในความสามารถและเคารพความรูภูมิปญญาของผูสูงอายุ

คําสําคัญ: การมีสวนรวม; ผูสูงอายุ; การจัดการความรู; ภูมิปญญาเชิงเศรษฐกิจ;

Abstract

This research has the objectives to study economic wisdom knowledge management of the elderly (EWKME) to support the creation of the elderly value by participation and to find ways to increase the elderly quality of life using EWKME at Napong sub-district School for the Elderly, Thoen district, Lampang province. It is a qualitative research and the target group was the personnel related to the School for the Elderly totaled 8 persons and members of the school totaled 35 persons. The

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 3

research tools consisted of observations, in-depth interviews and focus groups. The data were classified, analyzed for contents and frequencies supplementing description. The research found the elderly had economic wisdom knowledge management in 3 areas: 1) agriculture 2) industry and handicraft and 3) Thai traditional medicine. For the value creation for the elderly by participation in decision making, there would be a presentation or selection of projects operated by the community. For participation in working, there would be a joint in publicizing of information and working supporting by money or materials. For participation in receiving of benefits, the elderly are pleased or proud in the results of their operations and for participation in follow-up and evaluation, they are usually in the form of observations. Ways to increase the quality of life of the elderly using economic wisdom by using knowledge and wisdom in the elderly to further develop in the economy e.g. 1) agricultural wisdom by growing herbs, native vegetables and organic vegetables 2) industrial and handicraft wisdom by weaving rice containers and other basketry and 3) Thai traditional medicine wisdom by making herbal oils, by advanced work planning and doing it immediately from resources found in the community without being afraid of any problems or obstacles, accepting creative ideas including having confidence in the abilities and respect in the knowledge and wisdom of the elderly.

Keywords: Participation; The elderly; Knowledge management; Economic wisdom

1. บทนํา “ภูมิปญญา” คือพื้นฐานความรูความสามารถ (ราชบัณฑิตยสถาน, 2546) ที่เกิดจากการ สะสมการเรียนรูมาเปนระยะเวลายาวนาน มีลักษณะเชื่อมโยงกันไปหมดทุกสาขาวิชา ไมแยกเปน วิชาแบบที่เราเรียน ผสมกลมกลืนเชื่อมโยงกันหมด (ประเวศ วะสี, 2530) เปนทรัพยสินทางปญญา อันล้ําคาของทองถิ่น มีความสัมพันธกับแบบแผนการดํารงชีวิตที่ผสมกลมกลืนกับธรรมชาติแวดลอม

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 4

และกระบวนการทางสังคมเสมือนเปนแกนหลักของการใชชีวิตอยางมีความสุข (เอกวิทย ณ ถลาง, 2546) โดย ภูมิปญญาเปนรากฐานของความรูของชาวบานที่เชื่อมโยงเขาดวยกันอยางมีเอกภาพ ซึ่ง ภูมิปญญามีสองลักษณะ คือ สวนที่เปนนามธรรม เปนโลกทัศน ชีวทัศน ปรัชญา การดําเนินชีวิต คุณคาและความหมายของทุกสิ่งทุกอยางในชีวิตประจําวัน กับสวนที่เปนรูปธรรม เชน การทํามาหา กิน หัตถกรรม ศิลปะ ดนตรี เปนตน (เสรี พงศพิศ, 2536) หากสภาพสังคมและสิ่งแวดลอมแตกตาง กัน ยอมไดรับการถายทอดภูมิปญญาสืบตอกันมาเปนวัฒนธรรมของแตละทองถิ่น ไดแก 1) ภูมิปญญาชาวบานเพื่อการยังชีพ 2) ภูมิปญญาเกี่ยวกับการสราง พิทักษฐานะ และอํานาจ 3) ภูมิปญญาชาวบานดานการจัดการ 4) ภูมิปญญาชาวบานดานการรักษาโรคและการปองกัน และ 5) ภูมิปญญาชาวบานดานการผลิตและการบริโภค (สุธิวงศ พงศไพบูลย, 2545) จะเห็นไดวา ภูมิปญญาชาวบานเปนวิถีการดําเนินชีวิตของคนไทยที่ครอบคลุมในทุกๆ ดาน และมีผลตอการดํารง อยูของสังคม จึงเปนตองพยายามอนุรักษไวใหคงอยูกับสังคมไทยตลอดไป (สุรเชษฐ จิตตะวิกูล, 2542) ปจจุบันรัฐบาลใหความสําคัญเรื่องการสรางความเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจ ลดความเหลื่อมล้ําและขับเคลื่อนการเจริญเติบโตจากการเพิ่มผลิตภาพการผลิต บนฐานการใช ภูมิปญญาและนวัตกรรม (สํานักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ, 2560) ภูมิปญญาจึงเปนทุนทางสังคมที่มีคาในอันที่จะสงเสริมใหเกิดความมั่นคงทั้งในดานเศรษฐกิจและ สังคมแหงชาติ ภูมิปญญาตางๆ มากมายที่สั่งสมในรูปแบบของการสืบทอดจากรุนสูรุน ที่มีการ ถายทอดจากบุคคลในครอบครัว ชุมชนและสังคม โดยมุงเนนการยกระดับคุณภาพทุนมนุษยของ ประเทศและพัฒนาคนใหเหมาะสมตามชวงวัย (สํานักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและ สังคมแหงชาติ, 2560) ผูสูงอายุ เปนสมาชิกในสังคมที่เปยมไปดวยศักยภาพ ทั้งในดานภูมิปญญา ความรูและ ประสบการณการดําเนินชีวิต มีความเขาใจชีวิตอยางลึกซึ้ง สามารถชี้แนะลูกหลานและคนในชุมชน ใหดําเนินชีวิตอยางถูกตองเหมาะสม โดยภูมิปญญาของผูสูงอายุหากมีการสงเสริมอยางเปนรูปธรรม จะเกิดการถายทอดวิชาความรูใหแกคนรุนหลังอยางตอเนื่อง (สุรกุล เจนอบรม, 2541) การที่ประเทศ ไทยกําลังกาวสูสังคมผูสูงอายุโดยสมบูรณ โดยจํานวนของผูสูงอายุในแตละครัวเรือนจะมีมากกวาคน วัยทํางาน จึงจําเปนตองพัฒนาใหผูสูงอายุสามารถพึ่งพาตนเองไดและพนจากสภาพการเปนภาระ ของสังคมหรือคนในครอบครัว ซึ่งเปนภารกิจของทุกภาคสวนที่มีบทบาทในดานการจางงานหรือการ สรางรายได ไมใชหนาที่ของรัฐเทานั้น (กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย, 2559)

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 5

ดวยเหตุที่ผูสูงอายุเปนผูทรงวัยวุฒิ มีภูมิปญญา มีความสามารถ มีศักยภาพที่มีความหลากหลาย สามารถถายทอดภูมิปญญา ตามแนวทางการเผยแพรความรูของผูสูงอายุ การจัดเก็บรวบรวม องคความรูใหเปนระบบแบบแผน สามารถสืบคนไดอยางกวางขวาง ซึ่งผูสูงอายุควรถายทอดความรู และประสบการณใหสังคม มีโอกาสไดทํางานที่เหมาะสมกับวัย ตามความสมัครใจ โดยไดรับ คาตอบแทนที่เปนธรรมเพื่อใหเกิดความภูมิใจและเห็นชีวิตที่มีคุณคา อีกทั้งผูสูงอายุควรไดมีบทบาท และมีสวนรวมในกิจกรรมของครอบครัว ชุมชนและสังคมโดยเฉพาะการรวมกลุมเพื่อแลกเปลี่ยน เรียนรูและความเขาใจอันดีระหวางผูสูงอายุดวยกันและกับบุคคลทุกวัย (สํานักงานสงเสริมสวัสดิ ภาพและพิทักษเด็ก เยาวชน ผูดอยโอกาส คนพิการและผูสูงอายุ, 2550) ซึ่งถือเปนการสรางการมี สวนรวมขององคการภาครัฐ เอกชน ทองถิ่น ชุมชนเพื่อปลูกฝงคานิยมใหสังคมตระหนักถึงคุณคา ของผูสูงอายุ รวมทั้งเปนการสงเสริมผูสูงอายุและการเตรียมความพรอมของประชากรเพื่อวัยสูงอายุ ที่มีคุณภาพ (คณะกรรมการผูสูงอายุแหงชาติ, 2553) โรงเรียนผูสูงอายุ ต.นาโปง อ.เถิน จ.ลําปาง เริ่มกอตั้งในป พ.ศ. 2561 และไดจัดการเรียน การสอน การอบรมและมีกิจกรรมที่หลากหลาย ครอบคลุมความตองการของผูสูงอายุ ซึ่งผูสูงอายุที่ เปนสมาชิก ลวนแตมีภูมิปญญาที่ไดเรียนรู สั่งสมและสืบทอดตอกันมาจากอดีตถึงปจจุบันอยาง หลากหลาย แตผูสูงอายุเหลานี้ยังไมมีโอกาสที่เปนทางการและไมมีการจัดการความรูภูมิปญญาที่มี อยู ขาดผูรับการถายทอดความรู รวมทั้งไมไดการสนับสนุนดานการจัดการความรูภูมิปญญาเชิง เศรษฐกิจอยางจริงจัง ซึ่งจะสงผลใหความรูภูมิปญญาดังกลาวสูญหายไป การสนับสนุนใหผูสูงอายุถายทอดความรูภูมิปญญาเดิมผสมผสานกับความรูใหม เปนการ จัดการความรูภูมิปญญาผูสูงอายุ ทําใหผูสูงอายุสามารถดํารงตนไดอยางมีคุณคา ทั้งตอตนเอง ครอบครัวและสังคม เปนการสงเสริมการสรางคุณคาผูสูงอายุโดยการมีสวนรวม เพราะนอกจากจะ เปนการยกยองผูสูงอายุซึ่งเปนผูที่มีความรู ภูมิปญญา ประสบการณ มีองคความรูที่นอกจากจะเปน ประโยชนตอสังคมและการพัฒนาประเทศแลว ยังเปนการพัฒนาคุณภาพชีวิตผูสูงอายุโดยใช ภูมิปญญาเชิงเศรษฐกิจรองรับการเปลี่ยนแปลงเขาสูสังคมผูสูงอายุโดยสมบูรณอีกดวย

2. วัตถุประสงคของการวิจัย 1. เพื่อศึกษาการจัดการความรูภูมิปญญาเชิงเศรษฐกิจของผูสูงอายุ 2. เพื่อสงเสริมการสรางคุณคาผูสูงอายุโดยการมีสวนรวม 3. เพื่อหาแนวทางการเพิ่มคุณภาพชีวิตของผูสูงอายุโดยใชภูมิปญญาเชิงเศรษฐกิจ

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 6

3. วิธีดําเนินการวิจัย การวิจัยนี้เปนการวิจัยเชิงคุณภาพใชการบรรยายที่ไดจากการศึกษาวิเคราะหการสนทนา กลุม การสัมภาษณเชิงลึกการสังเกตภาคสนามของผูวิจัย และการสังเกตแบบมีสวนรวม แลวนํา ขอมูลมาประกอบกันในแตละขั้นตอนของการวิจัยเพื่อคนหาสิ่งที่ตองการทราบ กลุมเปาหมายและการสุมใชเทคนิคการสุมดังนี้ 1. กลุมเปาหมายผูมีสวนเกี่ยวของกับโรงเรียนผูสูงอายุ ไดแก เจาหนาที่ รพ.สต. กํานัน ผูใหญบาน ขาราชการ สมาชิก อปท. ประธานกลุมผูสูงอายุ อสม.ในชุมชน และญาติของผูสูงอายุ ใชการสุมแบบเจาะจง รวมทั้งสิ้นจํานวน 8 คน โดยใชวิธีการสนทนากลุม 2. กลุมเปาหมายผูสูงอายุ ไดแก สมาชิกชมรมผูสูงอายุ ซึ่งประกอบไปดวยผูสูงอายุจาก 12 หมูบาน ไดแก บานสันหลวง บานหวยแกว บานปากกอง บานหนองหา บานสันปาหนาด บานนาโปง บานนาเบี้ย บานสันปาจี้ บานหวยเกี๋ยง บานนาเบี้ยหลวงบานหวยโจ และบานปากกองตะวันออก จํานวนไมนอยกวารอยละ 50 จากสมาชิกชมรมผูสูงอายุ ต.นาโปงทั้งหมด 70 คน ไดกลุมเปาหมาย รวมทั้งสิ้น 35 คน คัดเลือกจากผูสูงอายุที่ไดรับการยอมรับจากสมาชิกวาเปนผูมีความรูภูมิปญญาเชิง เศรษฐกิจ โดยใชการสัมภาษณแบบเชิงลึก การสังเกตแบบมีสวนรวม และการสังเกตภาคสนาม ของผูวิจัย เพื่อใหไดขอมูลตรงตามวัตถุประสงคของการวิจัย

4. สรุปผลการวิจัย 1. การจัดการความรูภูมิปญญาเชิงเศรษฐกิจของผูสูงอายุ ในพื้นที่ ต.นาโปง อ.เถิน จ.ลําปาง มีการจัดการความรูภูมิปญญา แบงออกเปนประเภท ตาง ๆ ได 10 ประเภท คือ 1) เกษตรกรรม 2) อุตสาหกรรมและหัตถกรรม 3) แพทยแผนไทย 4) การ จัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม 5) กองทุน และธุรกิจชุมชน 6) สวัสดิการ 7) ศิลปกรรม 8) การจัดการ 9) ภาษาและวรรณกรรม และ 10) ศาสนาและประเพณี ผูสูงอายุที่เปนสมาชิกโรงเรียนผูสูงอายุ ต.นาโปง ไดมีความเห็นรวมกันในดานการ จัดการความรูภูมิปญญาที่สามารถมาตอยอดใหเกิดกระบวนการจัดการความรูภูมิปญญาเชิง เศรษฐกิจ ในระยะแรก คือ 1) ภูมิปญญาดานเกษตรกรรม 2) ภูมิปญญาดานอุตสาหกรรมและ หัตถกรรม และ 3) ภูมิปญญาดานแพทยแผนไทยโดยมีแนวทางของการนําเสนอชุดความรูภูมิปญญา เชิงเศรษฐกิจ ดังนี้

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 7

1.1 ภูมิปญญาดานเกษตรกรรม จากสภาวะปจจุบันในชุมชนนาโปงมีการนําเขาพืชผักผลไมจากที่อื่นซึ่งเปนการ ปลูกที่ใชสารเคมีและเปนสาเหตุใหเกิดโรคเรื้อรังตางๆมากมายทําใหตองใชจายงบประมาณในการ บําบัดรักษา รพ.สต.บานนาเบี้ยหลวง และ รพ.สต.บานหวยแกว ซึ่งเปนหนวยงานสําคัญในการ สงเสริมสุขภาพของผูสูงอายุใน ต.นาโปง ไดเล็งเห็นถึงความปลอดภัยทางดานอาหาร รวมทั้ง อบต. นาโปง ไดตระหนักถึงความมั่นคงทางดานอาหาร จึงมีความเห็นรวมในการรณรงคใหคนชุมชนปลูก ผักพื้นบานและผักปลอดสารเพื่อบริโภค หากปลูกมากขึ้นจะทําใหมีผลผลิตสําหรับการขาย ถือเปน การสงเสริมใหมีรายไดเพิ่มขึ้นบนฐานของภูมิปญญาดานเกษตรกรรมที่ผูสูงอายุมีความถนัดอยูแลว โดย อบต.นาโปง ยังไดสงเสริมโดยการจัดประกวดเมนูอาหารจากผักพื้นบานและผักปลอดสารพิษใน งานประเพณี ทั้งงานลอยกระทง งานสงกรานต เปนตน ผูสูงอายุที่ใหสัมภาษณสวนใหญกลาววา คนในชุมชนนาโปงประกอบอาชีพทํา เกษตรกรรมเปนหลัก โดยปกติในการปลูกผัก ผลไมเพื่อรับประทานจะไมใชสารเคมี เชน พริก กระหล่ําปลี ผักกาด ผักคะนา ตนหอม ผักชี กลวยหอมกลวยน้ําวา หรือยอดผักจากตนไม เชน ผักเชียงดา ผักเสี้ยว ผักชะอม หนอไม หัวปลีตาล ยอดมะพราว เปนตน แตในการปลูกนั้น ตางคน ตางปลูกตางคนตางขาย ไมไดรวมกลุมกันขายในระดับอําเภอ มีเพียงตลาดในหมูบานซึ่งขายสัปดาห ละ 1 วัน เทานั้น ซึ่งจากรายงานผลการตรวจสุขภาพของโรงพยาบาลสงเสริมสุขภาพบานนาเบี้ย หลวง และโรงพยาบาลสงเสริมสุขภาพบานหวยแกว ไดรายงานผลการวิเคราะหของสํานักงาน สาธารณสุขจังหวัดลําปาง พบวาชาวบานสวนใหญมีสารปนเปอนในรางกายเพิ่มขึ้นทุกป ดังนั้นจึงได ทําแผนเรื่องผักปลอดสารอาหารปลอดภัย รวมกับองคการบริหารสวนตําบลนาโปง ทําการสงเสริม การปลูกผักพื้นบานและผักปลอดสารพิษพรอมทั้งมีแผนประสานงานไปยังสํานักงานสาธารณสุข อําเภอเถิน ใหรับรองคุณภาพสินคาเกษตรกรรม ดานอาหารบริโภคที่ปลอดภัยเพื่อเพิ่มความเชื่อมั่น ใหแกผูบริโภค เพื่อใหคนในชุมชนนาโปง และในอําเภอเถินไดมีทางเลือกในการบริโภคอาหารที่ ปลอดภัยและเปนการสงเสริมการออกกําลังใหแกผูสูงอายุและคนในชุมชน อีกทั้งยังทําใหมีรายได เพิ่มขึ้น 1.2 ภูมิปญญาดานอุตสาหกรรมและหัตถกรรม ใน ต.นาโปง จะมีผูสูงอายุที่มีความชํานาญในการสานกระติ๊บขาว หรือกองขาว ถือเปนหัตถกรรมพื้นบานที่มาจากฐานสังคมเกษตรกรรม ผูสานกองขาวจะเปนผูสูงอายุที่ไดรับการ

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 8

ถายทอดภูมิปญญาที่ตกทอดและสืบตอกันมาจากรุนสูรุน จะนิยมสานดวยใบลานเพราะไมคอยเปน เชื้อรา ซึ่งกองขาวเปนภาชนะในการเก็บอาหารที่ทรงคุณคา มากดวยภูมิปญญา ผูสูงอายุที่ยังคงใช กองขาวในวิถีชีวิตปจจุบันใหความรูภูมิปญญาการสานกองขาวนี้ที่นาสนใจคือการสานจะทําสองชั้น ชั้นในสุดจะสานใหมีความหางเล็กนอย เพื่อใหไอน้ําระเหยออกจากขาวไปสูชองวางภายในกองขาวได ในขณะที่ชั้นนอกสุดจะสานใหมีความชิดแนนหนากวาดานใน เพื่อเก็บกักความรอนไว ไอน้ําที่มีความ รอนอยูภายในชองวางนี้ จะชวยทําใหขาวเหนียวที่อยูภายในกองขาวยังคงความรอนไดอีกนาน โดย เมล็ดขาวจะไมมีไอน้ําเกาะ จึงไมแฉะเหมือนกับการบรรจุในกระติกน้ําแข็งหรือภาชนะพลาสติกยุค ใหม ปจจุบันไดมีการสงเสริมการสานกองขาวในกลุมสมาชิกโรงเรียนผูสูงอายุ และ นํามาใชในชีวิตประจําวัน รวมทั้งมีการออกแบบกองขาวที่มีความหลากหลายมากขึ้น ทั้งขนาด รูปราง รูปทรงและการออกแบบลวดลายของการสานกองขาว 1.3 ภูมิปญญาดานแพทยแผนไทย เนื่องจากผูสูงอายุในชุมชนนาโปงมักจะมีปญหาสุขภาพตามวัยอยูเปนประจํา หนึ่งในปญหาสุขภาพที่พบ คืออาการปวดเมื่อยรางกายและวิงเวียนศีรษะ ในชุมชนจะมีผูมีความรู เรื่องของตํารับยาสมุนไพร ซึ่งถือวาเปนปราชญพื้นบาน ไดนําเอาพืชสมุนไพรในชุมชน เชน ปูเลย (ไพล) มาทําเปนน้ํามัน เพื่อใชในการแกปวดเมื่อยและขจัดอาการวิงเวียน หนามืด ทาถอนพิษแมลง สัตวกัดตอย แกเคล็ดขัดยอก ฟกช้ําดําเขียว การอักเสบของผิวหนัง ฯลฯ เนื่องจากชุมชนมีการ ประกอบอาชีพเกษตรกรรม ทํานา ทําไร มีการกม ๆ เงย ๆ บอยครั้ง อีกทั้งอายุที่เพิ่มขึ้นทําใหมี อาการปวดเมื่อยบอยครั้ง ซึ่งการทําผลิตภัณฑใชเองโดยใชสมุนไพร ที่อยูในชุมชนทําใหเกิดผลดีตอ สุขภาพผูใช เพราะตนทุนต่ําและทราบแหลงที่มีของวัตถุดิบจึงหมดกังวลเกี่ยวกับปญหาการใช สารเคมี นอกจากการผลิตน้ํามันสมุนไพรเพื่อใชและจัดจําหนายเปนรายไดของโรงเรียน ผูสูงอายุแลว ความรูภูมิปญญาดังกลาวยังสามารถตอยอดเชิงเศรษฐกิจดวยการสรางการมีสวนรวม ในการอนุรักษและเห็นถึงความสําคัญของทรัพยากรธรรมชาติที่มีอยูในชุมชน สามารถพัฒนาเปน แหลงถายทอดความรูและภูมิปญญาในการใชสมุนไพรรักษาโรค และตอยอดเปนการผลิตสมุนไพรหา ยากที่ใชเปนอาหารและยารักษาโรคไดตอไป ดังนั้นความรูภูมิปญญาทั้ง 3 ดานที่ชุมชนคัดเลือก ถือเปนความชํานาญและเปน ความรูภูมิปญญาดั้งเดิมที่ผูสูงอายุมีประสบการณ มีความชํานาญ สามารถพลิกแพลงหรือตอยอดได

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 9

ไมยากมากนัก ถือเปนตนทุนทางสังคมที่สําคัญในการตอยอดเชิงเศรษฐกิจและสรางความเจริญงอก งามมั่นคงใหเกิดขึ้นได เนื่องจากเปนภูมิปญญาที่ถายทอดจากรุนสูรุนและเปนภูมิปญญาดั้งเดิม เกิดขึ้นในชุมชน จึงสอดคลองตามสภาพสิ่งแวดลอมนั้น ๆ ที่สามารถปรับใชในการดํารงชีวิตของ ชุมชนตําบลนาโปงไดอยางเหมาะสม

2. การมีสวนรวมของชุมชนในการสงเสริมการสรางคุณคาผูสูงอายุ กอใหเกิดผลดีตอ การไดแนวทางการเพิ่มคุณภาพชีวิตของผูสูงอายุโดยใชภูมิปญญาเชิงเศรษฐกิจของโรงเรียนผูสูงอายุ ต.นาโปง เพราะผูที่เขามามีสวนรวมจะเกิดความภูมิใจที่ไดเปนสวนหนึ่งของการดูแลสุขภาพและเพิ่ม คุณภาพชีวิตผูสูงอายุ เนื่องจากไดมีสวนรวมในการประชุมวางแผนหรือขับเคลื่อนการดําเนินงาน การ ใหขอมูลเกี่ยวกับปญหาและความตองการ เพื่อนําไปประกอบการพิจารณาจัดทํากิจกรรมหรือ โครงการที่เหมาะสมกับสมาชิกโรงเรียนผูสูงอายุ โดยอาจมีสวนรวมในการกําหนดขั้นตอนการ ดําเนินงานดานการพัฒนากระบวนการสงเสริมการสรางคุณคาผูสูงอายุ มีสวนรวมในการ ประชาสัมพันธ มีสวนรวมสนับสนุนทรัพยสินเพื่อใชในการดําเนินกิจกรรม รวมทั้งมีสวนรวมในการ ติดตามและประเมินผล ซึ่งจําแนกประเด็นสําคัญในการวิเคราะหหาแนวทางการเพิ่มคุณภาพชีวิตของ ผูสูงอายุโดยใชภูมิปญญาเชิงเศรษฐกิจ แบงออกเปน 4 ดาน ดังนี้ 2.1 การมีสวนรวมในการตัดสินใจ ซึ่งเปนการกําหนดขั้นตอนของการดําเนินงานการ สงเสริมการสรางคุณคาผูสูงอายุการเสนอหรือคัดเลือกโครงการที่ชุมชนจะดําเนินการ การ กําหนดการใชทรัพยากรแหลงตางๆ ของชุมชนพื้นที่ตําบลนาโปง รวมทั้งการแสดงความคิดเห็น คัดคานหรือโตแยงอยางมีเหตุผลในการตัดสินใจตางๆ จากการสังเกตของผูวิจัย พบวาหนวยงานและภาคีที่เกี่ยวของยังไมสามารถสราง การมีสวนรวมในการตัดสินใจของโรงเรียนผูสูงอายุ ต.นาโปง ไดอยางเหมาะสม แมวาจะมีตัวแทน ผูสูงอายุเขาไปมีสวนรวมในการคัดเลือกโครงการและกําหนดการใชทรัพยากรแหลงตาง ๆ ของชุมชน โดยตัวแทนบางสวนเปนผูบริหาร อปท. ที่มีอายุเกิน 60 ป จึงถือวาเปนตัวแทนของผูสูงอายุโดย ปริยาย ดังนั้นการมีสวนรวมดานการตัดสินใจของชุมชนในการกําหนดขั้นตอนการดําเนินงานของ ผูสูงอายุและประชาชนในพื้นที่จึงยังไมชัดเจนเทาที่ควร เมื่อบริบทการมีสวนรวมในการตัดสินใจยังไมชัดเจน ทางผูบริหาร อบต. นาโปง จึงไดกําหนดแผนการพัฒนากระบวนการสงเสริมการสรางคุณคาผูสูงอายุขึ้นมา โดยการจัดตั้ง โรงเรียนผูสูงอายุ ซึ่งไดถอดบทเรียนการดําเนินงานของโรงเรียนผูสูงอายุในหลายพื้นที่ ชี้ใหเห็นวา

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 10

การดําเนินงานภายใตเครือขายตาง ๆ มีความจําเปนอยางยิ่ง ทั้งนี้กิจกรรมการกอตั้งโรงเรียน ผูสูงอายุดําเนินงานโดยมีการแตงตั้งคณะกรรมการที่มาจากประธานผูสูงอายุ จํานวน 12 หมูบาน ผูทรงคุณวุฒิ และนักวิชาการ เพื่อกําหนดกติกาหรือขอตกลงรวมกัน กําหนดหัวขอในการทํากิจกรรม ตารางการเรียนการสอนและการตั้งกองทุนเพื่อดําเนินกิจกรรม ทั้งนี้จะเห็นวาหัวใจสําคัญของการ พัฒนากระบวนการดูแลผูสูงอายุนั้น ก็คือ การทํางานดวยจิตอาสา เสียสละเพื่อสวนรวม มีการกําหนดกิจกรรมการเรียนการสอนของโรงเรียนผูสูงอายุในหลายพื้นที่ เวียน ไปในหลายๆ หมูบาน แตในระยะเริ่มแรกไดใชอาคารหอประชุมของ อบต. นาโปง เปนสถานที่ ดําเนินการ โดยจัดตารางกิจกรรมในแตละสัปดาห เริ่มตนจากการรวมกลุมพบปะพูดคุยกัน แลวจึง คอยๆ พัฒนารูปแบบการจัดกิจกรรมใหมีความชัดเจนมากขึ้น โดยพยายามตอบสนองความตองการที่ หลากหลายของผูสูงอายุ หรืออาจเปนการขยายกิจกรรมที่มีการดําเนินงานอยูแลว เชน การตรวจ สุขภาพประจําสัปดาหของ อสม. การดําเนินงานของศูนยเศรษฐกิจพอเพียง โครงการศูนยสามวัย หรือธนาคารความดี เปนตน ซึ่งจะเห็นวาแนวทางการจัดกิจกรรมจะมีความยืดหยุนคอนขางสูง 2.2 การมีสวนรวมในการปฏิบัติ ซึ่งเปนขั้นตอนที่ชุมชนในเขต อบต.นาโปง รวมกัน ประชาสัมพันธขอมูลขาวสาร รวมลงมือทํา สนับสนุนทรัพยสินเงินทองหรือวัสดุ อุปกรณเพื่อใชใน การดําเนินกิจกรรม การพัฒนากระบวนการดูแลสุขภาพผูสูงอายุ จากการสนทนากลุมสวนใหญมอง วาในภาพรวมตัวแทนทั้ง 12 หมูบาน มีสวนรวมในการประชาสัมพันธอยูในระดับมาก เมื่อมีกิจกรรม ตางๆ จะสื่อสารขอมูลไปใหผูสูงอายุในหมูบานของตนเองรับทราบ ผานชองทางที่หลากหลาก เชน เสียงตามสาย ปากตอปาก การโทรศัพท การประกาศในงานวัด งานประชุมตางๆ เปนตน การจัดกิจกรรมโรงเรียนผูสูงอายุ ถือวาเปนชวงของการทดลอง ทั้งนี้ภาคีรวม พัฒนาในพื้นที่เคยมีประสบการณเกี่ยวกับโรงเรียนผูสูงอายุมาบางแลว เชน การศึกษาดูงาน เปนตน จึงทําใหมีความเขาใจและสามารถผลักดันโรงเรียนผูสูงอายุไดเปนอยางดี อีกทั้งเมื่อมีหนวยงานใน ทองถิ่นใหการสนับสนุน โรงเรียนผูสูงอายุจึงมีกิจกรรมเกิดขึ้นในทุกสัปดาห โดยกําหนดกิจกรรมไว คือ สัปดาหละ 1 วัน จากการดําเนินงานที่ผานไดเริ่มเห็นแนวโนมและทิศทางของการพัฒนา กระบวนการดูแลสุขภาพผูสูงอายุในเขต อบต.นาโปง เชน มีการรวมทําบุญเลี้ยงวันเกิดของผูบริหาร อปท. ดวยการจัดเลี้ยงอาหารกลางวันแกผูที่มารวมกิจกรรมของโรงเรียนผูสูงอายุ มีการนําผลผลิตที่ ไดจากการสรางสรรคภูมิปญญาของผูสูงอายุที่ทํากิจกรรมตางๆ ไปจําหนาย เปนตน

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 11

ทั้งนี้ประธานผูสูงอายุของแตละหมูบานก็จะมีความเขมแข็งที่แตกตางกันออกไป ตางก็นําความเขมแข็งและภูมิปญญาของตนเองมามีสวนรวมในการปฏิบัติอยางเต็มที่ โดยที่ไมตองมี การออกกฎหรือบังคับใหรวมกิจกรรม แตเปนความสมัครใจและโดยสวนใหญสมาชิกชมรมผูสูงอายุก็ ใหความรวมมือเปนอยางดี กิจกรรมตางๆ ที่โรงเรียนผูสูงอายุไดดําเนินการในรอบปที่ผานมาไดมี กระบวนการมีสวนรวมในการตัดสินใจ ดังนั้นจึงไมเกิดปญหาในการปฏิบัติ มีการจัดกิจกรรมวัน สงกรานต วันลอยกระทง โดยการนําโครงการที่เกี่ยวของของ อปท. และสวนราชการในพื้นที่ มา ผนวกกับกิจกรรมของโรงเรียนผูสูงอายุ สงผลใหกิจกรรมขับเคลื่อนไปไดดวยดี อยางไรก็ดีเพื่อลดปญหาดานงบประมาณและความซ้ําซอนของกิจกรรมอาจมี การบูรณการงานหลาย ๆ งานเพื่อตอบสนองเปาหมายเดียวกันได โดยควรมีการประชุมหนวยงานที่ เกี่ยวของเพื่อตรวจสอบการกําหนดกิจกรรมที่เกี่ยวกับการดูแลสุขภาพของผูสูงอายุ 2.3 การมีสวนรวมในผลประโยชนทั้งการไดรับการพัฒนาศักยภาพของตนเอง การที่ ตนเองไดรับประโยชนจากการรวมกันทํางาน การมีความยินดีหรือภาคภูมิใจในผลการดําเนินงาน การที่จะใหผูสูงอายุมีสวนรวมในผลประโยชนจากกระบวนการดูแลสุขภาพไดนั้น จะตองมีการจัดกิจกรรมที่เกิดจากความตองการของคนสวนใหญอาจจะเปนกิจกรรมที่ทําขึ้นมาใหม หรือเปนกิจกรรมที่ผูสูงอายุเคยทํารวมกันมากอนก็ได ทั้งนี้กิจกรรมที่ไดดําเนินการและผูสูงอายุสวน ใหญเห็นวาไดประโยชน เชน การจัดกิจกรรมใหความรูดานศาสนา การตรวจสุขภาพประจําสัปดาห หรือการจัดกิจกรรมที่นําไปสูการพัฒนาคุณภาพชีวิตแบบองครวม โดยการบูรณาการการทํางาน รวมกันจากสหสาขาวิชาชีพ หากมีการคํานึงถึงความแตกตางหลากหลายของผูสูงอายุในชุมชนก็จะ ทําใหเกิดการมีสวนรวมในผลประโยชนอยางชัดเจน ที่ผานมาโรงเรียนผูสูงอายุไดมีการดําเนินงานดานกิจกรรมที่สอดคลองกับ ความตองการของผูสูงอายุในชุมชน ไดเนนกิจกรรมที่สงเสริมสุขภาพ การออกกําลัง นันทนาการ การ ฟอนรํา การปลูกผักสวนครัว ศาสนา ดานเศรษฐกิจ และการสงเสริมรายได เพราะผูสูงอายุจะให ความสนใจและสรางการมีสวนรวมไดมาก 2.4 การมีสวนรวมในการประเมินผล ไมวาจะเปนการติดตามสภาพปญหา อุปสรรค ในการดําเนินงาน ผลการดําเนินงาน การสังเกตการณและการประเมินผลดานขอมูลสถิติตาง ๆ ใน การดําเนินกิจกรรม

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 12

จากการสนทนากลุมมองวาในภาพรวม คนใน ต.นาโปง สวนใหญมีสวนรวมใน การประเมินผล เชน ในการสงเสริมงานจิตอาสาของผูสูงอายุ การรวมงานประจําป การถายทอด ความรูภูมิปญญาตางๆ จะมีการสังเกตจํานวนผูมารวมงาน การสัมภาษณความตองการและ ประโยชนที่ไดรับจากการดําเนินกิจกรรม รวมทั้งการพูดคุยถึงความตองการอื่นๆ และนําเสนอขอมูล ใหกับเจาหนาที่ของหนวยงานที่เกี่ยวของเหลานี้ลวนแสดงถึงการมีสวนรวมในการประเมินผล เพียงแตไมไดประเมินผลเชิงสถิติ ทั้งนี้จากการสัมภาษณเชิงลึก ผูสูงอายุไดสะทอนความคิดเห็นดานการมีสวนรวม ของชุมชนในการสงเสริมการสรางคุณคาผูสูงอายุวามีบทบาทสําคัญในการพัฒนากระบวนการดูแล สุขภาพผูสูงอายุ เนื่องจากการจัดตั้งโรงเรียนผูสูงอายุขึ้นมา ถือเปนการสงเสริมคุณคาผูสูงอายุใหมี แหลงสงเสริมการเรียนรูตลอดชีวิต ดวยกิจกรรมที่หลากหลาย ผูสูงอายุไดทําในสิ่งที่ไมเคยทําและได เขาถึงการใชทรัพยากรบางอยางที่ไมเคยเขาถึงมากอน เปนการเปดพื้นที่ทางสังคมใหผูสูงอายุตาง หมูบานมาพบปะพูดคุยกัน ทําใหคลายความกังวลดานความเหงา การถูกทอดทิ้ง หรือแมแตเยียวยา อาการทางใจดานการเจ็บปวยเรื้อรังลงไปได เหลานี้ลวนแตทําใหผูสูงอายุมีความรูสึกวาชีวิตของ ตนเองยังคงมีคุณคา จะเห็นไดจากหลายกิจกรรมที่ผูสูงอายุในชุมชนจะเปนวิทยากรและถายทอด ความรูใหกับเพื่อนผูสูงอายุดวยกัน ทําใหเกิดเพื่อนวัยเดียวกัน ซึ่งเปนความรูสึกสําคัญที่จะนําไปสู สุขภาพที่ดี เชน การชวนกันออกกําลังกาย การปรับรสชาติอาหาร ไมกินรสจัดหรือการกระตุน ความคิดลดความเสี่ยงตอโรคความจําเสื่อม เปนตน 3. แนวทางการเพิ่มคุณภาพชีวิตของผูสูงอายุโดยใชภูมิปญญาเชิงเศรษฐกิจ สมาชิกของโรงเรียนผูสูงอายุ ต.นาโปง ไดรวมกันนําเสนอความรูภูมิปญญา ที่จะนํามาตอยอดเชิงเศรษฐกิจเพื่อเพิ่มคุณภาพชีวิตของผูสูงอายุอยู 3 ดานประกอบดวย 3.1 ภูมิปญญาดานเกษตรกรรม: การปลูกพืชสมุนไพร ผักพื้นบานและผักปลอดสารพิษ 3.2 ภูมิปญญาดานอุตสาหกรรมและหัตถกรรม: การสานกองขาวและเครื่องจักสานอื่น 3.3 ภูมิปญญาดานแพทยแผนไทย: การทําน้ํามันสมุนไพร โดยความรูภูมิปญญาทั้ง 3 ดานอยูในวิสัยที่ผูสูงอายุจะทําได ซึ่งในการสนทนากลุมได รวมกันกําหนดแนวทางการเพิ่มคุณภาพชีวิตของผูสูงอายุโดยใชภูมิปญญาเชิงเศรษฐกิจ จะตองมี ขั้นตอนการดําเนินงาน 6 ขั้นตอน ดังนี้ 1) วางแผนการทํางานลวงหนา เพราะการนําความรูภูมิปญญามาตอยอดเชิงเศรษฐกิจ เปนสิ่งใหมที่ผูสูงอายุยังไมเคยทํา ดังนั้นหากตองการประสบความความสําเร็จจะตองมีการวางแผนที่

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 13

ชัดเจน กําหนดวัตถุประสงค เปาหมาย ระยะเวลารูปแบบของกิจกรรม ขั้นตอนการดําเนินงานตาง ๆ อยางครบถวน นอกจากนั้นหลังจากสิ้นสุดในทุก ๆ กิจกรรม คณะกรรมการโรงเรียนผูสูงอายุควรมี การวัดและประเมินผล หรือตรวจสอบการดําเนินงานเพื่อเปนแนวทางในการปรับปรุงและแกไขตอไป 2) ลงมือทําทันที โดยการขจัดความขี้เกียจออกไป เพราะความขี้เกียจเปนอุปสรรค สําคัญในการพัฒนาคุณภาพชีวิต เมื่อผูสูงอายุปลอยใหความขี้เกียจเขามาเยือน โดยใชขออางเชน เดินทางไมสะดวก นั่งนานไมได หรืออื่น ๆ ก็ตาม จะทําใหความขี้เกียจเขาครอบงําจนยากที่จะสลัด ความขี้เกียจนั้นออกไป จึงควรลงมือปฏิบัติทันทีเมื่อไดวางแผนการทํางานลวงหนาอยางพรอม เพรียงกัน 3) ฝกนิสัยประหยัด อดออมและบริโภคสิ่งที่มีอยูในชุมชน ปลูกในสิ่งที่กิน กินในสิ่งที่ปลูก หากเหลือใหนําไปแบงปนและจําหนายเพื่อสรางรายไดพิเศษ เพราะการ ใชจายที่ถูกวิธี สมควรแกฐานะเปนการสรางระเบียบวินัยขั้นพื้นฐานใหแกผูสูงอายุและยังใชเปน หลักประกันที่แนนอนเมื่อถึงคราวคับขันหรือยามเจ็บปวยฉุกเฉิน 4) คิดในมุมสรางสรรค เปนการคิดเชิงบวก คิดแตเรื่องที่ดีงาม มองปญหาตางๆ ใหเปน เรื่องเล็กที่สามารถแกไขได การเปดมุมมองใหมๆ ยอมรับการปรับเปลี่ยนจากยุคดั้งเดิมมาสูยุค ปจจุบัน ซึ่งจะเปนการสรางทัศนคติที่ดีใหเกิดขึ้นแกผูสูงอายุโดยหลีกเลี่ยงการมองตนเองเปน ศูนยกลาง รับฟงความคิดเห็นของผูอื่นใหมากขึ้นและสละเวลาบางสวนแลกเปลี่ยนเสวนาแสดงความ คิดเห็นกับผูอื่นอยูเสมอ 5) ไมยอทอตออุปสรรค ปญหาและอุปสรรคตางๆ เปรียบเสมือนบททดสอบที่จะนํา ทางสูความสําเร็จ การนําความรูภูมิปญญาที่จะนํามาตอยอดเชิงเศรษฐกิจอาจจะมีปญหาหรือ อุปสรรคในการดําเนินงาน 6) เชื่อมั่นในความสามารถ เคารพความสามารถความรูภูมิปญญาของผูสูงอายุ โดย ใหโอกาสผูสูงอายุในการนําความรูภูมิปญญามาใชเชิงเศรษฐกิจ ถือเปนความกลาในการทดลองสิ่ง ใหม ๆ ดังนั้นโรงเรียนผูสูงอายุ ต.นาโปง อ.เถิน จ.ลําปาง จะใชความรูภูมิปญญา การปลูกพืช สมุนไพร ผักพื้นบานและผักปลอดสารพิษ การสานกองขาวและเครื่องจักสานอื่น ๆ และการทําน้ํามัน สมุนไพร มาใชเปนแนวทางในการเพิ่มคุณภาพชีวิตของผูสูงอายุ ทําใหเกิดการเขากลุมรวมกิจกรรม ทางสังคม สงผลดีแกผูสูงอายุใหมีสุขภาพกาย สุขภาพใจที่ดี มีความสุข มีรายไดเพิ่มขึ้น รวมถึงการ

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 14

สรางคุณคาแกผูสูงอายุไดทําประโยชนแกสวนรวม เปนรมโพธิ์รมไทรแกลูกหลาน ทั้งปจจุบันและใน อนาคต

5. อภิปรายผลการวิจัย 1. การจัดการความรูภูมิปญญาเชิงเศรษฐกิจของผูสูงอายุ ผูสูงอายุในอดีตจะมีบทบาททั้งในครอบครัวและสังคมภายนอกคอนขางสูง มีบารมีและ อิทธิพลในการชี้ถูกผิด เพราะการเรียนรูทางวิชาชีพของบุคคลตาง ๆ ยอมไดรับการปลูกฝงอบรมมา จากผูสูงอายุ อันเนื่องมาจากผูสูงอายุเปนผูผานประสบการณมากมายในชีวิตและมีความรู ความสามารถในดานใดดานหนึ่งเปนอยางดี ทําใหสามารถจัดการความรูภูมิปญญาที่มีอยูเพื่อชวย ครอบครัวและสังคม ซึ่งถือวาเปนความรูที่ฝงอยู เชน ทักษะในการทํางาน หรือการคิดเชิงวิเคราะห แตยังไมเปนความรูที่ชัดแจง เพราะยังไมมีการบันทึกเปนลายลักษณอักษรหรือจัดทําเปนคูมือ สอดคลองกับงานวิจัยของ ปยรัตน กาญจนะจิตรา (2550) เรื่องการจัดการความรูในระบบราชการ ไทย: กรณีศึกษากรมสงเสริมการเกษตร กรมอนามัยและกรมสุขภาพจิต พบวา การสรางและคนควา หาความรูสวนใหญจะมีการสรางและคนหาความรูจากการสอบถามผูรูหรือผูมีประสบการณและการ ใชเทคโนโลยีสารสนเทศในการแสวงหาความรู การจัดเก็บความรูสวนใหญ จะจัดอยูในรูปของแฟม เอกสาร การแลกเปลี่ยนเรียนรูมีลักษณะไมเปนทางการ ไดแก การพูดคุยกันระหวางกลุมเพื่อน การ สอนงานจากหัวหนา เปนตน ซึ่งจะทําใหไดความรูที่เปนประสบการณที่ฝงอยูในตัวของผูแลกเปลี่ยน และยังสอดคลองในดานหลักการดําเนินงานกับงานวิจัยของ ฉวีวรรณ ปานชี (2550) จากการศึกษา เรื่อง การจัดการความรูภูมิปญญาทองถิ่นเพื่อพัฒนาอาชีพการทําขนมโบราณชุมชนกุฏิจีน แขวงวัด กัลปยาณ เขตธนบุรี กรุงเทพมหานคร ที่พบวา การนําเอาความรูจากผูผลิตซึ่งเปนความรูที่ฝงอยูใน คน นํามาจัดการความรูใหเปนความรูชัดแจง เปนการเพิ่มองคความรูภูมิปญญาใหแกแหลงคนควา 2. การสงเสริมการสรางคุณคาผูสูงอายุโดยการมีสวนรวม การที่คนในชุมชนสวนใหญมีสวนรวมในการสรางคุณคาผูสูงอายุ อาจเปนเพราะการ อาศัยอยูในกลุมเครือญาติและรูจักกันทั้งชุมชน มีแตการรวมกันทํางานเปนครั้งคราว แตอาจไมชิน ตอการทํางานรวมกันอยางจริงจังและถาวร เนื่องจากในอดีตประเทศไทยเปนสังคมที่มั่งคั่ง จึงไม จําเปนตองเสริมสรางการทํางานรวมกัน (เจิมศักดิ์ ปนทอง, 2523) สงผลตอจํานวนผูสูงอายุที่เขา มามีสวนรวมไมมากนัก สอดคลองกับ กชกร สังขชาติ และสมโภชน อเนกสุข (2548) มีขอคนพบที่ นาสนใจวา การที่ผูสูงอายุมีสวนรวมในชุมชน สังคมและรวมพัฒนาทองถิ่นไดนอย อาจเปนเพราะมี

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 15

ปญหาดานสุขภาพรางกายที่ไมสมบูรณแข็งแรงและยังสัมพันธกับขอคนพบของ นพพรรณพร อุทโธ (2552) ที่พบวา การมีสวนรวมของผูสูงอายุในกิจกรรมชุมชนลดลง เนื่องจากผูสูงอายุมีปญหาดาน ฐานะทางเศรษฐกิจ บางสวนสุขภาพรางกายไมแข็งแรง จนเปนอุปสรรคในการถายทอดความรู ซึ่งจากการสังเกตและการสนทนาเชิงลึก พบวาการมีสวนรวมของชุมชนในการสราง คุณคาผูสูงอายุ ต.นาโปง บางครั้งไมสามารถทําใหครอบคลุมทั้งตําบล เนื่องจากขอจํากัดดาน งบประมาณของหนวยงานที่เกี่ยวของ สอดคลองกับผลการวิจัยของ กฤตศิลป อินทชัย (2551) ที่ พบวาปญหาอุปสรรคการแสดงบทบาทและการมีสวนรวมในการพัฒนาทองถิ่นของผูสูงอายุที่สําคัญ คือ อปท. ไมไดใหความสําคัญกับผูสูงอายุในการรวมกันพัฒนาทองถิ่นโดยจะดําเนินการและจัด กิจกรรมเอง อีกทั้งไมไดมีการประชาสัมพันธขอมูลขาวสารในเรื่องตาง ๆ ใหไดรับทราบ ประกอบกับ ผูสูงอายุบางสวนไมคอยมีเวลาเขารวมประชาคมในการพัฒนาทองถิ่นโดยปจจัยที่มีผลตอการแสดง บทบาทของผูสูงอายุตอการพัฒนาทองถิ่นคือ ปจจัยเรื่องการไมมีเวลาที่จะเขารวมทํากิจกรรม สุขภาพของผูสูงอายุ การไมมีประสบการณรวมกับทองถิ่น ไมมีตําแหนงหนาที่ในชุมชนและโอกาสที่ จะรวมทํากิจกรรมพัฒนาทองถิ่นมีนอย 3. แนวทางการเพิ่มคุณภาพชีวิตของผูสูงอายุโดยใชภูมิปญญาเชิงเศรษฐกิจ ในชุมชน ต.นาโปง อ.เถิน จ.ลําปาง มีหนวยงานที่เกี่ยวของกับการพัฒนากระบวนการ ดูแลสุขภาพของคนในชุมชนที่สงผลตอการเพิ่มคุณภาพชีวิตของผูสูงอายุ ทั้งในระดับหมูบานและ ระดับตําบล เชน อบต.นาโปง ชมรมผูสูงอายุ รพ.สต.บานหวยแกว รพ.สต.บานนาเบี้ยหลวง อสม. โรงเรียนและวัด เปนตน การจัดกิจกรรมที่มีเวลาและเนื้อหาที่เหมาะสม ตลอดจนเกิดความตอเนื่อง นั้น จําเปนตองมีการวางแผนการพัฒนารวมกันของหนวยงานเหลานี้ มีการแบงหนาที่รับผิดชอบ ผลัดเปลี่ยนกันเปนแมงาน ซึ่งแตละหนวยงานมักมีปญหาดานงบประมาณที่ไมเพียงพอ จึงไม จําเปนตองรับผิดชอบกิจกรรมผูสูงอายุทั้งหมด แตสามารถบูรณาการกับแผนประจําป มีการพูดคุย ระหวางหนวยงานเพื่อกําหนดกิจกรรมรวมกัน โดยควรนําความรูภูมิปญญามาตอยอดเชิงเศรษฐกิจที่ จะทําใหคุมคาตอการจัดกิจกรรมเพราะผูสูงอายุจะใหความสนใจเปนพิเศษ เชน การปลูกพืชสมุนไพร ผักพื้นบานและผักปลอดสารพิษการสานกองขาวและการทําน้ํามันสมุนไพร ดังนั้นจึงควรมีการกําหนดแนวทางการเพิ่มคุณภาพชีวิตของผูสูงอายุโดยใชภูมิปญญา เชิงเศรษฐกิจ คือการทํากิจกรรมในโรงเรียนผูสูงอายุที่เปดโอกาสใหสมาชิกทุกคนไดเขารวมกิจกรรม อยางเทาเทียมกัน ไมมีการบังคับ ใหเลือกเขารวมกิจกรรมอยางมีความสุข เปนการสรางการมีสวน รวมและคํานึงถึงความตองการของผูสูงอายุอยางเหมาะสม โดยสํารวจความตองการของผูสูงอายุผาน

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 16

กิจกรรมตางๆ เชน การสํารวจขอมูลประชากรประจําป เพื่อใหเกิดการวางแผนที่ชัดเจน ซึ่งสอดคลอง กับงานของ กุลวดี โรจนไพศาลกิจ และวรากร เกรียงไกรศักดา (2560) ที่ชี้วาการดําเนินงานเพื่อ พัฒนาสุขภาวะผูสูงอายุในชุมชนนั้น ตองใหความสําคัญกับดุลยภาพของชีวิตและการดูแลสุขภาวะ แบบองครวม คือ กาย จิต สังคมและปญญา ภายใตการสนับสนุนและความรวมมือจากภาคีเครือขาย สนับสนุนสงเสริมการดําเนินการผานการจัดการระบบการพัฒนาสุขภาวะผูสูงอายุในชุมชน ยิ่งไปกวา นั้น ควรมีการสงเสริมศักยภาพใหกับชมรมผูสูงอายุซึ่งมีผูสูงอายุจํานวนมากที่ยังไมไดเปนสมาชิก โรงเรียนผูสูงอายุ ใหมีความรูความเขาใจในเรื่องการบริหารจัดการใหมากขึ้น เพื่อเปนกลไกในการ สรางการมีสวนรวมและสามารถระดมความคิดเห็นจากสมาชิกในลักษณะ รวมคิด รวมทํา รวมประเมินผลและรวมรับผลประโยชน และสอดคลองกับ ศิริพงษ เกี้ยวสกุล (2555) ที่เห็นวาการ เปดพื้นที่ใหผูสูงอายุจัดกิจกรรมและตอยอดองคความรูโดยการนําภูมิปญญามาใชบนฐานวัฒนธรรม และความใฝรูของผูสูงอายุ จะเปนแนวทางการเพิ่มคุณภาพชีวิตของผูสูงอายุโดยใชภูมิปญญาเชิง เศรษฐกิจ ซึ่งถือวาเปนการนําความรูภูมิปญญาของผูสูงอายุมาใชในการพัฒนาชุมชน

6. ขอเสนอแนะ 1. ขอเสนอแนะเชิงนโยบาย องคกรปกครองสวนทองถิ่นในฐานะเปนผูกํากับและใหการดูแลโรงเรียนผูสูงอายุ ควร เปนผูสนับสนุนดานงบประมาณเปนหลักและควรเอื้ออํานวยการจัดกิจกรรม เพื่อใหผูสูงอายุไดนํา ความรูภูมิปญญามาถายทอดและกระตุนใหคนรุนใหมเกิดความสนใจหรือตอยอดภูมิปญญา อันจะ นําไปสูการสรางสรรคเชิงเศรษฐกิจอยางตอเนื่อง 2. ขอเสนอแนะเชิงปฏิบัติการ ในการจัดกิจกรรมตาง ๆ ผูสูงอายุตองเดินทางระยะไกลจากหมูบานของตนเอง เนื่องจาก ต.นาโปง มี 12 หมูบาน หากผูสูงอายุไมมีรถรับสงจะเปนอุปสรรคตอการรวมกิจกรรม จึง ควรสรางสรรคกิจกรรมสําหรับผูสูงอายุที่มีปญหาดานสุขภาพตามวัยหรือไมสามารถเขารวมกิจกรรม นอกสถานที่ได 3. ขอเสนอแนะในการวิจัยครั้งตอไป ควรใหความสนใจตอประเด็นดานการสื่อสารเพื่อสรางความเขาใจใหกับทุกคนในชุมชน ไมเฉพาะกับผูสูงอายุเทานั้น

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 17

เอกสารอางอิง

กชกร สังขชาติ และสมโภชน อเนกสุข. (2548). รูปแบบการดําเนินชีวิตของผูสูงวัยอายุเกิน 100 ป จังหวัดชลบุรี. วารสารศึกษาศาสตร, 17(1), 95-108. กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย. (2559). ยุทธศาสตรกระทรวง พ.ศ. 2560-2564. กองยุทธศาสตรและแผนงาน สํานักงานปลัดกระทรวงพัฒนาสังคมและความ มั่นคงของมนุษย. กฤตศิลป อินทชัย. (2551). บทบาทผูสูงอายุตําบลฟาฮามตอการพัฒนาทองถิ่น. วิทยานิพนธปริญญา รัฐศาสตรมหาบัณฑิต. มหาวิทยาลัยเชียงใหม. กุลวดี โรจนไพศาลกิจ และวรากร เกรียงไกรศักดา. (2560). การพัฒนาแนวทางการดําเนินงานของ ชุมชนในการพัฒนาสุขภาวะผูสูงอายุ. วารสารสมาคมนักวิจัย, 22(1), 81-88. คณะกรรมการผูสูงอายุแหงชาติ. (2553). แผนผูสูงอายุแหงชาติฉบับที่ 2 (พ.ศ. 2545- 2564). กรุงเทพฯ: โรงพิมพเทพเพ็ญวานิสย. เจิมศักดิ์ ปนทอง. (2523). การระดมประชาชนเพื่อการพัฒนาการบริหารงานพัฒนาชนบท. กรุงเทพฯ: โอเดียนสโตร. ฉวีวรรณ ปานชี. (2550). การจัดการความรูภูมิปญญาทองถิ่นเพื่อพัฒนาอาชีพการทําขนมโบราณ ชุมชนกุฎีจีน แขวงวัดกัลปยาณ เขตธนบุรี กรุงเทพมหานคร. รายงานการวิจัย. มหาวิทยาลัย ราชภัฏธนบุรี. นพพรรณพร อุทโธ. (2552). บทบาทของผูสูงอายุในเขตเทศบาลเมืองกาฬสินธุที่มีตอการพัฒนา ชุมชน การศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรมประเพณี. วิทยานิพนธปริญญาศิลปศาสตรมหา บัณฑิต. มหาวิทยาลัยราชภัฏมหาสารคาม. ประเวศ วะสี. (2530). การสรางสรรคภูมิปญญาไทยเพื่อการพัฒนา. ชุมชนพัฒนา, 1(5), 75-78. ปยรัตน กาญจนะจิตรา, 2550. การจัดการความรูในระบบราชการไทย : กรณีศึกษา กรมสงเสริมการ เกษตร กรมอนามัยและกรมสุขภาพจิต. วิทยานิพนธปริญญารัฐประศาสนศาสตรดุษฎี บัณฑิต. มหาวิทยาลัยรามคําแหง. ราชบัณฑิตยสถาน. (2546) พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2542. กรุงเทพฯ: นานมีบุคสพับลิเคชั่นส.

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 18

ศิริพงษ เกี้ยวสกุล. (2555). การนําเสนอแนวทางการสงเสริมการจัดการความรูของชุมชนในการนํา พลังผูสูงอายุมาใชในการพัฒนาชุมชน. วิทยานิพนธปริญญาครุศาสตรดุษฎีบัณฑิต. จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย. สามารถ จันทรสูรย. (2536). ภูมิปญญากับการพัฒนาชนบท. กรุงเทพฯ: มูลนิธิภูมิปญญา. สํานักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ. (2560). แผนพัฒนาเศรษฐกิจและ สังคมแหงชาติฉบับที่ 12 (พ.ศ.2560-2564). กรุงเทพฯ: สํานักนายกรัฐมนตรี. สํานักงานสงเสริมสวัสดิภาพและพิทักษเด็ก เยาวชน ผูดอยโอกาส คนพิการและผูสูงอายุ. (2550). ตัวแบบการคุมครองและพิทักษสิทธิผูสูงอายุในชุมชน. กรุงเทพฯ: สํานักสงเสริมและพิทักษ ผูสูงอายุ. สุธิวงศ พงศไพบูลย. (2545). บทบาทของสถานศึกษากับภูมิปญญาไทย. วารสารหองสมุด, 44(3),14. สุรกุล เจนอบรม. (2541). วิสัยทัศนผูสูงอายุและการศึกษานอกระบบสําหรับผูสูงอายุไทย. กรุงเทพฯ: นิชินแอดเวอรไทซิ่งกรุป. สุรเชษฐ จิตตะวิกูล. (2542). หลักสูตรและการจัดการมัธยมศึกษา. กรุงเทพฯ: สถาบันราชภัฎ จันทรเกษม. เสรี พงศพิศ. (2536). ภูมิปญญาชาวบานกับการพัฒนาชนบท. กรุงเทพฯ: มูลนิธิภูมิปญญา. เอกวิทย ณ ถลาง. (2546). ภูมิปญญาทองถิ่นกับการจัดการความรู. กรุงเทพฯ: อมรินทร.

แนวทางการพัฒนาการใหบริการของสหกรณออมทรัพย 1 มหาวิทยาลัยแมโจ จํากัด0 * Services Development Guidelines of Maejo University Thrift and Credit Cooperative Limited

นัยนา โปธาวงค, พรศักดิ์ โพธิอุโมงค, ประเสริฐ จรรยาสุภาพ, นันทพรรดิ์ นิตยพงศชัย และพิมพชนก สังขแกว Naiyana Pothawong, Pornsak Potiumong, Prasert Janyasupab, Nantapat Nittayapongchai and Phimchanok Sangkaew. คณะเศรษฐศาสตร มหาวิทยาลัยแมโจ Faculty of Economics, Maejo University, Chiang-Mai Thailand Corresponding Author, Email: [email protected]

บทคัดยอ

งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงคเพื่อศึกษาคุณภาพการใหบริการและแนวทางการพัฒนา คุณภาพการใหบริการของสหกรณออมทรัพยมหาวิทยาลัยแมโจ จํากัด เครื่องมือที่ใชในการวิจัย คือ แบบสอบถาม การสัมภาษณเชิงลึก และการสนทนากลุม วิเคราะหขอมูลดวยสถิติเชิง พรรณนา ไดแก คารอยละ คาเฉลี่ย สวนเบี่ยงเบนมาตรฐาน รวมกับการเปรียบเทียบความ แตกตางของคาเฉลี่ยดวยสถิติทดสอบทีและการวิเคราะหความแปรปรวน ผลการศึกษา คุณภาพการใหบริการสมาชิกของสหกรณออมทรัพยมหาวิทยาลัยแมโจ จํากัด พบวา ในภาพรวมอยูในระดับมาก โดยที่ ดานคุณลักษณะของผูใหบริการ มีผลการ ประเมินสูงสุด รองลงมาคือ ดานการติดตอสื่อสาร ดานความนาเชื่อถือในมาตรฐานคุณภาพการ

* ไดรับบทความ: 8 มิถุนายน 2563; แกไขบทความ: 7 กันยายน 2563; ตอบรับตีพิมพ: 8 กันยายน 2563 Received: June 8, 2020; Revised: September 7, 2020; Accepted: September 8, 2020

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 20

ใหบริการ ดานมาตรฐานการใหบริการ และดานความปลอดภัย ตามลําดับ และพบวา สมาชิกที่มี ปจจัยสวนบุคคลดานอายุ ระดับการศึกษา รายได และระยะเวลาการเปนสมาชิกที่แตกตางกัน มี ความคิดเห็นตอคุณภาพการใหบริการของสหกรณออมทรัพยมหาวิทยาลัยแมโจ จํากัด แตกตาง กันอยางมีนัยสําคัญทางสถิติที่ระดับความเชื่อมั่น 95% สวนปจจัยสวนบุคคลดานเพศ ไมมีความ แตกตางกัน แนวทางการพัฒนาคุณภาพการใหบริการของสหกรณออมทรัพยมหาวิทยาลัยแมโจ จํากัด พบวา มี 2 แนวทาง คือ แนวทางที่ 1 การพัฒนาเชิงระบบ โดยนําเทคโนโลยีที่ทันสมัยมา ใชในการใหบริการสมาชิก สามารถทําธุรกรรมการเงินผานระบบออนไลนบนมือถือ ตูเอทีเอ็ม และเคานเตอรเซอรวิสได แนวทางที่ 2 การเสริมคุณภาพการใหบริการ มี 4 ดาน ไดแก 1) ดาน การประเมินคุณภาพการใหบริการแกสมาชิก 2) ดานการพัฒนาบุคลากร 3) ดานขอมูลขาวสาร และ 4) ดานสวัสดิการ

คําสําคัญ: คุณภาพการใหบริการ; การพัฒนาสหกรณ; สหกรณออมทรัพยมหาวิทยาลัยแมโจ จํากัด

Abstract

This study had an objective to study the service quality and service development guidelines of Maejo University Thrift and Credit Cooperative Limited. Questionnaires, in-depth interviews, and focus group discussions were used to collect the study data. Percentage, mean, standard deviation, t test, and analysis of variance were used in the data analysis. The study results showed that the cooperative had very good overall service quality. Characteristics of customer service employees obtained the highest scored, while the other aspects: communication, reliability, customer service standard, and safety, received lower scores respectively. Furthermore, cooperative’s members with differences in their ages, educational achievements, incomes, and ages of membership, had significantly different opinions at the 95% significance level upon the quality of the

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 21

cooperative’s service. However, gender differences had not significantly resulted in different opinions among the members. For service development guidelines of the cooperative, 2 guidelines were applied. The first guideline - System Development, was to use modern service technologies – mobile transaction, ATM, and counter service, to serve the cooperative’s members. The other guideline - Service Enhancement, was to improve 4 involving aspects of the cooperative’s service which were 1) service evaluation, 2) personnel development, 3) communication with members, and 4) members’ welfare.

Keywords: quality services, service providers, MJU Thrift Cooperative Limited

1. บทนํา สหกรณเปนองคกรของประชาชนที่ทําหนาที่ทางเศรษฐกิจและสังคม เปนสวนหนึ่งในการ พัฒนาประชากรใหมีวิถีชีวิตที่ดีขึ้นเนื่องจากสหกรณเปนแหลงสะสมทุน แหลงผลิต แหลงพัฒนา และแหลงฝกฝนอาชีพใหแกสมาชิก รวมทั้งเปนตัวกลางที่คอยประสานงานระหวางรัฐบาลกับ ประชาชน สามารถเขาถึงประชาชนไดมาก สามารถรับรูถึงปญหาและความตองการของประชาชนได เปนอยางดี โดยหลักการแลวสหกรณตางมีเปาหมายในการดําเนินงานคือ ตองการยกระดับความ เปนอยูของสมาชิกใหอยูดีกินดี เมื่อสมาชิกสหกรณมีเศรษฐกิจที่ดียอมสงผลใหสังคมมีความเปนอยูที่ ดีขึ้น ซึ่งการดําเนินงานของสหกรณจะดําเนินงานภายใตอุดมการณสหกรณคือ ชวยเหลือตนเอง และ ชวยเหลือซึ่งกันและกัน อันจะนําไปสูความสําเร็จตามวัตถุประสงคของแตละสหกรณที่ไดกําหนดไว โดยมีสมาชิกของสหกรณเปนตัวแปรที่สําคัญ การดําเนินงานของสหกรณจึงเปนสวนหนึ่งที่มี ความสําคัญไมนอยตอการพัฒนาเศรษฐกิจและความเจริญของประเทศ ในขณะที่ภาครัฐบาลก็ สามารถที่จะใหการสนับสนุนเพื่อเสริมประสิทธิภาพและศักยภาพในการดําเนินงานดานตาง ๆ ใหกับ สหกรณ (สมาน สุภัควาณิชย และนัยนา โปธาวงค, 2547) สหกรณออมทรัพยมหาวิทยาลัยแมโจ จํากัด เปนองคกรธุรกิจในรูปแบบของสหกรณ จัดตั้งขึ้นเมื่อวันที่ 12 ธันวาคม พ.ศ. 2533 โดยการรวมตัวกันของบุคลากรมหาวิทยาลัยแมโจที่ มองเห็นถึงประโยชนของการรวมกลุมขาราชการและลูกจางประจํา ดําเนินการตามหลักการและ อุดมการณของสหกรณ มุงเนนการชวยเหลือตนเองและการชวยเหลือซึ่งกันและกันเพื่อใหสมาชิก

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 22

มีความอยูดี กินดี และมีความสุข โดยเนนหลักการมีสวนรวม และความเปนอิสระในการตัดสินใจ มีการดําเนินธุรกิจในลักษณะของการสงเสริมใหสมาชิกรูจักการออมโดยการถือหุน และการรับฝาก เงิน ไดแก ฝากออมทรัพย ฝากออมทรัพยพิเศษ ฝากประจํา และใหเงินกูเพื่อชวยเหลือสมาชิก ไดแก กูฉุกเฉิน กูสามัญ และกูพิเศษ อีกทั้งยังใหสหกรณภายนอกกูเพื่อทําธุรกิจ ซึ่งเมื่อสิ้นปสหกรณจะมี ผลตอบแทนในลักษณะของเงินปนผลและเงินเฉลี่ยคืนใหกับสมาชิกตามสัดสวนการทําธุรกิจของ สมาชิก (สหกรณออมทรัพยมหาวิทยาลัยแมโจ จํากัด, 2562) การดําเนินธุรกิจของสหกรณออมทรัพยมหาวิทยาลัยแมโจ จํากัด ดําเนินการภายในเฉพาะ กลุมบุคลากรของมหาวิทยาลัย มีลักษณะของการใหบริการทั้งฝากเงิน ถอนเงิน และกูเงิน โดย ประชาสัมพันธขอมูลขาวสารผานชองทางตาง ๆ รวมถึงตัวแทนหนวยงาน การทําธุรกรรมสมาชิก จะตองมาใชบริการ ณ สหกรณ ซึ่งบางครั้งอาจเกิดความไมสะดวก หรือไมไดรับการบริการที่ เหมาะสม ไมประทับใจ ขาดความเชื่อมั่นในการใหขอมูลประกอบการตัดสินใจ เกิดความไมมั่นใจใน การทําธุรกรรมกับสหกรณ อาจสงผลตอคุณภาพการใหบริการสมาชิกของสหกรณ ซึ่งปจจุบันองคกร ธุรกิจใหความความสําคัญกับคุณภาพการใหบริการสมาชิกหรือลูกคาโดยเนนการเขาถึงงาย ความ สะดวก และมีเทคโนโลยีที่ทันสมัย เพื่อสรางสวนแบงทางการตลาดที่สูงขึ้น และสรางความรักและ ภักดีตอองคกร ผูวิจัยในฐานะสมาชิกของสหกรณฯ จึงมีความสนใจศึกษาสถานการณคุณภาพการ ใหบริการของสหกรณออมทรัพยมหาวิทยาลัยแมโจ จํากัด และหาแนวทางพัฒนาคุณภาพการให บริการที่เหมาะสมและทันตอสถานการณที่เปลี่ยนแปลงไปอยางรวดเร็ว รวมถึงการเพิ่มสมรรถนะ เชิงรุกในการใหบริการแกสมาชิกที่สอดคลองตามหลักการและอุดมการณของสหกรณ

2. วัตถุประสงคของการวิจัย 1. เพื่อศึกษาคุณภาพการใหบริการของสหกรณออมทรัพยมหาวิทยาลัยแมโจ จํากัด 2. เพื่อศึกษาแนวทางการพัฒนาคุณภาพการใหบริการของสหกรณออมทรัพย มหาวิทยาลัยแมโจ จํากัด

3. วิธีดําเนินการวิจัย 1. ประชากรและกลุมตัวอยาง ประชากรและกลุมตัวอยางของวัตถุประสงคที่ 1 คือ สมาชิกสหกรณออมทรัพย มหาวิทยาลัยแมโจ จํากัด จํานวน 1,498 คน (สหกรณออมทรัพยมหาวิทยาลัยแมโจ จํากัด, 2563)

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 23

โดยใชวิธีเลือกกลุมตัวอยางแบบใชความนาจะเปนใชการสุมตัวอยางอยางงายเพราะกลุมตัวอยางมี ลักษณะคลายกันมีโอกาสในการถูกเลือกเทากัน กลุมตัวอยางที่ใชในการศึกษา ใชหลักการกําหนด ขนาดตัวอยางแบบทราบคาจํานวนประชากร โดยใชสูตรสําหรับคํานวณของ Taro Yamane (1967) ใชระดับความเชื่อมั่น รอยละ 95 สัดสวนความคลาดเคลื่อนที่ยอมรับไดเทากับ รอยละ 5 ทําใหได ขนาดกลุมตัวอยาง จํานวน 316 คน ประชากรและกลุมตัวอยางของวัตถุประสงคที่ 2 ประชากรแบงออกเปน 3 กลุม ซึ่งแต ละกลุมมีลักษณะคลายคลึงกัน จึงใชวิธีการสุมตัวอยางแบบเจาะจง คือ เจาหนาที่สหกรณ ไดกลุม ตัวอยาง จํานวน 7 คน คณะกรรมการดําเนินงานสหกรณ ไดกลุมตัวอยาง จํานวน 8 คน และ สมาชิกสหกรณฯ ไดกลุมตัวอยาง จํานวน 8 คน 2. เครื่องมือที่ใชในการวิจัย ไดแก แบบสอบถามออนไลน (Questionnaire Online) การสนทนากลุม (Focus Group) และแบบสัมภาษณแบบเจาะลึก (In-depth Interview) ดังนี้ 2.1 แบบสอบถามออนไลน (Questionnaire Online) เปนแบบสอบถามเรื่อง คุณภาพ การใหบริการของสหกรณออมทรัพยมหาวิทยาลัยแมโจ จํากัด โดยแบงออกเปน 2 สวน คือ สวนที่ 1 เปนแบบสอบถามเกี่ยวกับปจจัยสวนบุคคล ประกอบดวย เพศ อายุ ระดับการศึกษา รายได สถานภาพ และระยะเวลาการเปนสมาชิกสหกรณฯ ซึ่งมีลักษณะแบบเลือกตอบ (Check List) และ สวนที่ 2 เปนแบบสอบถามเกี่ยวกับคุณภาพการใหบริการของสหกรณฯ ซึ่งประกอบดวย 5 ดาน คือ ดานความนาเชื่อถือในมาตรฐานคุณภาพการใหบริการ ดานคุณลักษณะผูใหบริการ ดานมาตรฐาน การใหบริการ ดานความปลอดภัย และดานการติดตอสื่อสาร ซึ่งเปนคําถามปลายปด (Close Ended) ลักษณะแบบมาตรสวนประมาณคา (Rating Scale) ตามวิธีการของ Likert Scale มีเกณฑ การใหน้ําหนักคะแนน 5 ระดับ โดยมีกลุมเปาหมายคือ สมาชิก 2.2 การสนทนากลุม (Focus Group) เปนการจัดเวทีสนทนากลุมเกี่ยวกับคุณภาพการ ใหบริการของสหกรณฯ เพื่อหาแนวทางพัฒนาคุณภาพการใหบริการของสหกรณฯ โดยการปอน คําถามเพื่อใหผูเขารวมสนทนาไดแสดงความคิดเห็นรวมกัน และมีขอสรุปจากประเด็นคําถามรวมกัน โดยมีกลุมเปาหมายคือ สมาชิก และเจาหนาที่ผูปฏิบัติงานสหกรณ 2.3 การสัมภาษณแบบเจาะลึก (In-depth Interview) เปนการสัมภาษณเชิงลึก เกี่ยวกับคุณภาพการใหบริการของสหกรณฯ เพื่อหาแนวทางพัฒนาคุณภาพการใหบริการของ สหกรณ โดยการสัมภาษณประเด็นคําถามและสรุปเนื้อหาสําคัญ โดยมีกลุมเปาหมายคือ คณะกรรมการดําเนินการสหกรณ

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 24

3. การตรวจสอบคุณภาพของเครื่องมือ การตรวจสอบความตรงเชิงเนื้อหา (Content Validity) โดยผูเชี่ยวชาญจํานวน 3 คน ตรวจสอบคุณภาพเครื่องมือในดานความตรงตามเนื้อหา ความครอบคลุมของเนื้อหา และความถูก ตองชัดเจนของภาษา และใชดัชนี IOC ในการใหคะแนน ซึ่งมีคาดัชนีเทากับ 0.76 จากนั้นจึงทําการ ตรวจสอบความเที่ยง (Reliability) โดยนําแบบสอบถามไปทดสอบกับสมาชิก จํานวน 30 คน และ นํามาปรับปรุงแกไขกอนใชจริง ในสวนของขอมูลเชิงคุณภาพจะใชวิธีการตรวจสอบขอมูลแบบสาม เสา (Triangulation) และหาขอสรุปจากผูทรงคุณวุฒิ 4. การเก็บรวบรวมขอมูล การเก็บรวบรวมขอมูลเพื่อการวิจัยครั้งนี้ แบงออกได ดังนี้ 4.1 ขอมูลทุติยภูมิ (Secondary Data) โดยเก็บรวบรวมขอมูลจากเอกสาร รายงาน และสิ่งพิมพที่เกี่ยวของ เพื่อใชเปนกรอบในการศึกษา และเปนทฤษฎีรองรับผลงานวิจัย 4.2 ขอมูลปฐมภูมิ (Primary Data) แบงเปน ดังนี้ 4.2.1 การเก็บรวบรวมขอมูลในเชิงปริมาณ โดยแบบสอบถาม (Questionnaire) นําขอมูลที่ไดจากแบบสอบถามที่ผูวิจัยสรางขึ้นไปสอบถามกลุมตัวอยาง เพื่อใหไดขอมูลคุณภาพการ ใหบริการของสหกรณออมทรัพยมหาวิทยาลัยแมโจ จํากัด 4.2.2 การเก็บรวบรวมขอมูลในเชิงคุณภาพ โดยใชการสนทนากลุม (Focus Group) และการสัมภาษณแบบเจาะลึก (In-depth Interview) เพื่อเก็บรวบรวมขอมูลแนวทางการ พัฒนาคุณภาพการใหบริการของสหกรณออมทรัพยมหาวิทยาลัยแมโจ จํากัด 5. การวิเคราะหขอมูล การวิเคราะหขอมูล ประกอบดวย 2 สวนดังนี้ 5.1 การใชสถิติพรรณนา (Descriptive statistics) เปนการอธิบายขอมูลทางดาน ปจจัยสวนบุคคล และคุณภาพการใหบริการของสหกรณออมทรัพยมหาวิทยาลัยแมโจ จํากัด ไดแก คารอยละ (percentage) คาเฉลี่ย (mean) และสวนเบี่ยงเบนมาตรฐาน (standard deviation: S.D) โดยใชการวิเคราะห t-test และ f-test เพื่อหาความแตกตางของคุณภาพการใหบริการของสหกรณ ออมทรัพยมหาวิทยาลัยแมโจ จํากัด 5.2 การวิเคราะหเนื้อหา (Content Analysis) โดยการนําเนื้อหาที่ไดจากการสนทนา กลุม (Focus Group) และการสัมภาษณแบบเจาะลึก (In-depth Interview) มาวิเคราะหเนื้อหา และสรางขอสรุป โดยเชื่อมโยงกับงานวิจัยและทฤษฎีที่เกี่ยวของ

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 25

4. สรุปผลการวิจัย ผลการวิจัยแบงออกเปน 2 ดานตามวัตถุประสงค คือ ดานที่ 1 คุณภาพการใหบริการ ของสหกรณออมทรัพยมหาวิทยาลัยแมโจ จํากัด และดานที่ 2 แนวทางการพัฒนาคุณภาพการ ใหบริการของสหกรณออมทรัพยมหาวิทยาลัยแมโจ จํากัด ดังนี้ 1. คุณภาพการใหบริการของสหกรณออมทรัพยมหาวิทยาลัยแมโจ จํากัด 1. ขอมูลสวนบุคคลของผูตอบแบบสอบถาม ผลการวิจัย พบวา ผูตอบแบบสอบถาม จํานวน 316 คน สวนใหญเปนเพศหญิง คิดเปนรอยละ 63.20 มีอายุระหวาง 41-50 ป คิดเปน รอยละ 32.70 มีการศึกษาระดับปริญญาตรี คิดเปนรอยละ 51.00 มีรายไดตอเดือนสูงกวา 30,001 บาท คิดเปนรอยละ 32.70 มีสถานภาพสมรส คิดเปนรอยละ 58.40 และมีระยะเวลา เปนสมาชิกระหวาง 5-10 ป คิดเปนรอยละ 36.80 2. คุณภาพการใหบริการสมาชิกของสหกรณออมทรัพยมหาวิทยาลัยแมโจ จํากัด ผลการวิจัย พบวา คุณภาพการใหบริการของสหกรณออมทรัพยมหาวิทยาลัยแมโจ จํากัด อยูใน ระดับมาก เมื่อพิจารณารายดานพบวา ดานที่มีความคิดเห็นเปนลําดับแรกคือ ดานคุณลักษณะ ของผูใหบริการ รองลงมาคือ ดานการติดตอสื่อสาร ดานความนาเชื่อถือในมาตรฐานคุณภาพการ ใหบริการ ดานมาตรฐานการใหบริการ และลําดับสุดทายคือ ดานความปลอดภัย (ตารางที่ 1)

ตารางที่ 1 แสดงคาเฉลี่ย สวนเบี่ยงเบนมาตรฐานของผูตอบแบบสอบถามที่มีตอคุณภาพการ ใหบริการของสหกรณออมทรัพยมหาวิทยาลัยแมโจ จํากัด ลําดับ คุณภาพการใหบริการ คาเฉลี่ย สวนเบี่ยงเบนมาตรฐาน แปรผล 1 ดานความนาเชื่อถือในมาตรฐานคุณภาพ 4.08 0.41 มาก การใหบริการ 2 ดานคุณลักษณะของผูใหบริการ 4.16 0.41 มาก 3 ดานมาตรฐานการใหบริการ 4.00 0.43 มาก 4 ดานความปลอดภัย 3.87 0.55 มาก 5 ดานการติดตอสื่อสาร 4.13 0.49 มาก คาเฉลี่ยรวม 4.05 0.36 มาก

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 26

เมื่อพิจารณาปจจัยสวนบุคคลมีผลตอคุณภาพการใหบริการของสหกรณออมทรัพย มหาวิทยาลัยแมโจ จํากัด พบวา ปจจัยสวนบุคคลดานเพศ ไมมีความแตกตางกันอยางมีนัยสําคัญ ทางสถิติที่ระดับ 0.05 ปจจัยสวนบุคคลดานอายุ พบวา ชวงอายุตางกันมีความคิดเห็นแตกตาง กัน โดยดานความเชื่อถือในมาตรฐานคุณภาพการใหบริการ มีความคิดเห็นแตกตางกันอยางมี นัยสําคัญยิ่งทางสถิติที่ระดับ 0.05 (P<0.001) สวนดานอื่นไมมีความแตกตางกัน ปจจัยสวน บุคคลดานระดับการศึกษา พบวา สมาชิกที่มีระดับการศึกษาแตกตางกัน มีความคิดเห็นตอ คุณภาพการใหบริการของสหกรณออมทรัพยมหาวิทยาลัยแมโจ จํากัด แตกตางกันที่ระดับ นัยสําคัญทางสถิติที่ระดับ 0.05 ปจจัยสวนบุคคลดานรายได พบวา สมาชิกที่มีรายไดแตกตางกัน มีความคิดเห็นแตกตางกันอยางมีนัยสําคัญทางสถิติที่ระดับ 0.05 และปจจัยดานระยะเวลาการ เปนสมาชิก พบวา สมาชิกที่มีระยะเวลาการเปนสมาชิกแตกตางกัน มีความคิดเห็นแตกตางกัน อยางมีนัยสําคัญทางสถิติที่ระดับ 0.05 (ดังตารางที่ 2)

2. แนวทางพัฒนาคุณภาพการใหบริการของสหกรณออมทรัพยมหาวิทยาลัยแมโจ จํากัด ผลจากการจัดเวทีสนทนากลุมจํานวน 2 กลุม คือ กลุมเจาหนาที่ผูใหบริการ สหกรณ และกลุมสมาชิกสหกรณฯ และจากการสัมภาษณเชิงลึกกลุมคณะกรรมการดําเนินการ สหกรณ สามารถสรุปผลเพื่อเปนแนวทางการพัฒนาคุณภาพการใหบริการของสหกรณออม ทรัพยมหาวิทยาลัยแมโจ จํากัด ได 2 แนวทาง ดังนี้

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 27

2.1 การพัฒนาเชิงระบบ โดยการนําเทคโนโลยีที่ทันสมัยมาใชในการใหบริการ สมาชิก ผลจากการสนทนากลุมสมาชิกสหกรณ และกลุมผูปฏิบัติงานสหกรณ และการสัมภาษณ เชิงลึกคณะกรรมการดําเนินงานสหกรณออมทรัพยมหาวิทยาลัยแมโจ สรุปไดวา สหกรณฯ ควร นําเทคโนโลยีสมัยใหมมาใชในการใหบริการสมาชิก ซึ่งปจจุบันสหกรณออมทรัพยหรือสถาบัน การเงินตางนําเทคโนโลยีที่สมาชิกสามารถเขาถึงมาใชในการอํานวยความสะดวกและทําธุรกรรม เพื่อเพิ่มความสะดวก รวดเร็ว ปลอดภัย เขาถึงงาย สามารถติดตามตรวจสอบสถานภาพและ รับทราบขาวสารขอมูลหรือการประชาสัมพันธไดงายตลอดเวลา ซึ่งจากการสัมภาษณ คณะกรรมการดําเนินงานสหกรณ พบวา สหกรณมีนโยบายในการนําระบบบริการสมาชิกแบบ ออนไลนมาใชในการบริหารงานเพื่อยกระดับการบริหารจัดการงานสหกรณ และเพื่อพัฒนาการ ทําธุรกรรมทุกอยางผานระบบออนไลน ซึ่งคณะกรรมการดําเนินงานสหกรณอยูระหวาง การศึกษาระบบปฏิบัติการและการพัฒนาซอฟแวรเพื่อใหสอดคลองตอการใหบริการของสมาชิก ใหมากขึ้น สามารถทําธุรกรรมการเงินผานระบบออนไลนบนมือถือ ตูเอทีเอ็ม และเคานเตอร เซอรวิสได โดยพิจารณาถึงขอดี ขอเสีย และความคุมคาของระบบโดยคํานึงถึงผลประโยชนของ สมาชิกมากที่สุด และเมื่อวันที่ 18 พฤศจิกายน 2562 คณะกรรมการดําเนินงานไดไปศึกษาดูงาน ดานระบบโปรแกรมบัญชีสหกรณ ณ สหกรณออมทรัพยครูเชียงใหม จํากัด เพื่อเปนขอมูล ประกอบการตัดสินใจ โดยมีแนวทางคือ พัฒนาตอยอดจากฐานขอมูลเดิมที่ใชอยู หรือจัดซื้อ ระบบใหม ทั้งนี้ระบบควรประกอบดวย 1) การใหบริการฝากเงิน ถอนเงิน และโอนเงิน 2) การ ใหบริการตรวจสอบขอมูลของสมาชิก เชน ทุนเรือนหุน เงินกู การเปนผูค้ําประกัน ยอดคงเหลือผู ค้ําประกัน หรือสามารถกูหรือทําธุรกรรมอื่นไดหรือไม 3) การประชาสัมพันธขอมูลขาวสารและ สวัสดิการ และ 4) การทําธุรกรรมผานระบบ ทั้งนี้ทางกลุมคณะกรรมการดําเนินงานสหกรณ เจาหนาที่สหกรณ และกลุมสมาชิกสหกรณ เห็นวาผลของการนําเทคโนโลยีที่ทันสมัยมา ใหบริการสมาชิก จะทําใหสหกรณลดความเสี่ยงดานการใหบริการ การใหขอมูลที่ถูกตองและ ชัดเจนของเจาหนาที่สหกรณ ลดขั้นตอนการดําเนินงานที่ลาชา และเพิ่มสมรรถนะทางดานการ ทําธุรกรรมใหหลากหลาย สะดวก และปลอดภัย ซึ่งถือเปนการทําธุรกรรมเชิงรุกของสหกรณ ทั้ง ยังสงผลถึงสมาชิกที่อยู ณ มหาวิทยาลัยแมโจ-แพร และชุมพร ใหไดรับความสะดวกสบายมาก ยิ่งขึ้น และยังแสดงถึงการบริหารจัดการองคกรและการควบคุมภายในที่ดีของสหกรณ

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 28

2.2 การเสริมคุณภาพการใหบริการ ผลจากการสนทนากลุมสมาชิกสหกรณ และ กลุมผูปฏิบัติงานสหกรณ และการสัมภาษณเชิงลึกคณะกรรมการดําเนินงานสหกรณออมทรัพย มหาวิทยาลัยแมโจ สามารถสรุปเปนแนวทางการเสริมคุณภาพดานการใหบริการ 4 ดาน ดังนี้ 2.2.1 ดานการประเมินคุณภาพการใหบริการแกสมาชิก สหกรณควรดําเนินการ ประเมินคุณภาพการใหบริการเปนประจําทุกป หรือทุก 2 ป เพื่อทราบถึงคุณภาพการใหบริการ และทราบถึงความตองการของสมาชิกตามสถานการณที่เปลี่ยนแปลงไป 2.2.2 ดานการพัฒนาบุคลากร สหกรณควรดําเนินการเปนประจําทุกปอยาง ตอเนื่อง เพื่อเสริมคุณภาพบุคลากรใหทันตอสถานการณที่มีการแขงขันอยูตลอดเวลา โดยเฉพาะ ดาน service mind เพื่อสรางความประทับใจแกผูมาใชบริการซึ่งจะทําใหไดเปรียบในเชิงการ แขงขัน 2.2.3 ดานขอมูลขาวสาร ควรใหขอมูลขาวสารที่เปนประโยชนตอสมาชิกใน หลากหลายชองทาง และควรประเมินชองทางที่สมาชิกสามารถเขาถึงหรือใชประโยชนไดมาก ที่สุด 2.2.4 ดานสวัสดิการ ควรเพิ่มการใหสวัสดิการแกครอบครัวสมาชิก เชน กิจกรรมทางดานผูสูงอายุ กิจกรรมเสริมการเรียนรูของเด็กเล็ก เนื่องจากสมาชิกสวนใหญมีภาระ งานประจํา ทําใหขาดโอกาสในการทํากิจกรรมรวมกับครอบครัว หากสหกรณสามารถเติมเต็มได จะทําใหสรางความประทับใจ ความรัก และความภักดีแกองคกรเพิ่มมากขึ้น

5. อภิปรายผลการวิจัย 1. คุณภาพการใหบริการของสหกรณออมทรัพยมหาวิทยาลัยแมโจ จํากัด ผลการวิจัยพบวา สมาชิกที่เปนกลุมตัวอยางสวนใหญเปนเพศหญิง มีอายุระหวาง 41-50 ป มีการศึกษาระดับปริญญาตรี มีรายไดตอเดือนสูงกวา 30,001 บาท มีสถานภาพสมรส และมี ระยะเวลาการเปนสมาชิกระหวาง 5-10 ป สวนใหญเห็นวา คุณภาพการใหบริการสมาชิกของ สหกรณออมทรัพยมหาวิทยาลัยแมโจ จํากัด อยูในระดับมาก มีลําดับคุณภาพจากมากไปหานอยดังนี้ ดานคุณลักษณะของผูใหบริการ ดานการติดตอสื่อสาร ดานความนาเชื่อถือในมาตรฐานคุณภาพการ ใหบริการ ดานมาตรฐานการใหบริการ และดานความปลอดภัย ทั้งนี้อาจเปนเพราะผูใหบริการมี สถานะความเปนเจาของสหกรณ คือ เปนทั้งผูใหบริการและผูใชบริการจึงเขาใจบริบทของสมาชิก

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 29

และสหกรณ เขาถึงหลักการและวิธีการสหกรณ ทําใหสามารถบริการไดอยางตรงความตองการ สอดคลองกับแนวคิดของ Schein (1992) กลาววา วัฒนธรรมองคกรเปนตัวกําหนดแนวทางความ รวมมือเพื่อใหสมาชิกปฏิบัติงานใหบรรลุเปาหมาย ประกอบกับสหกรณฯ จัดตั้งอยูภายในมหา วิทยาลัยการติดตอประสานงานจึงมีความสะดวกและปลอดภัย และมีชองทางใหสมาชิกไดแสดง ความคิดเห็นตอการใหบริการทั้งขณะติดตอประสานงาน หรือชองทางออนไลนตาง ๆ จึงสามารถ ปรับปรุงพัฒนาไดอยางทันทวงที อีกทั้งการดําเนินกิจกรรมทุกประเภทของสหกรณจะตองไดรับ ความเห็นชอบจากสมาชิก ซึ่งหมายถึงสมาชิกจะมีบทบาทตั้งแตรวมคิด รวมทํา และรวมรับ ผลประโยชน ทําใหตระหนักในการบริหารจัดการและรวมพัฒนางานสหกรณใหกาวหนายิ่งขึ้น สอดคลอง สหกรณจังหวัดแพร (2559) ไดวิเคราะหรูปแบบการบริหารจัดการสหกรณเชิงกลยุทธของ สหกรณ และพบวารูปแบบการมีสวนรวมของบุคลากรสหกรณเพื่อใหสหกรณประสบความสําเร็จใน การดําเนินงาน ประกอบดวย รวมคิด รวมวางแผน รวมทํา รวมรับผลประโยชน รวมรับผิดชอบ และ รวมติดตามและแกไข ผลการวิเคราะหคาความแตกตางของปจจัยสวนบุคคลที่มีผลตอคุณภาพการใหบริการ ของสหกรณออมทรัพยมหาวิทยาลัยแมโจ จํากัด สามารถสรุปไดวา สมาชิกที่มีปจจัยสวนบุคคลดาน อายุ ระดับการศึกษา รายได และระยะเวลาการเปนสมาชิกที่แตกตางกัน มีความคิดเห็นตอคุณภาพ การใหบริการของสหกรณออมทรัพยมหาวิทยาลัยแมโจ จํากัด แตกตางกันอยางมีนัยสําคัญ สวน ปจจัยสวนบุคคลดานเพศที่แตกตางกัน มีความคิดเห็นตอคุณภาพการใหบริการของสหกรณฯ ไม แตกตางกันอยางมีนัยสําคัญทางสถิติ ผลการศึกษาไมสอดคลองกับ ภูผา เรืองสินทรัพย (2553) ศึกษาความพึงพอใจของสมาชิกที่มีตอการใหบริการของสหกรณออมทรัพยบริษัท สแต็ทส ซิพแพ็ค (ประเทศไทย) ที่พบวา สมาชิกที่มีปจจัยสวนบุคคล ไดแก เพศ อายุ ระดับการศึกษา รายได และ ระยะเวลาการเปนสมาชิกแตกตางกัน มีความพึงพอใจในการรับบริการของสหกรณไมแตกตางกัน และผลการศึกษาความพึงพอใจของสมาชิกตอคุณภาพการใหบริการของสหกรณการเกษตรปฏิรูป ที่ดินหนองกอก จํากัด ของ นพคุณ เดชะผล (2558) ที่พบวา สมาชิกที่มีปจจัยสวนบุคคล ไดแก เพศ อายุ การศึกษา รายไดแตกตางกัน มีความพึงพอใจตอคุณภาพการใหบริการของสหกรณไมแตกตาง กัน ทั้งนี้อาจเปนเพราะสมาชิกของสหกรณออมทรัพยมหาวิทยาลัยแมโจ จํากัด เปนบุคลากร ทางดานการศึกษาทั้งสายวิชาการและสายสนับสนุนวิชาการ ซึ่งมีความแตกตางดานความเชี่ยวชาญ ศาสตรที่หลากหลายแขนงวิชา อาจมีผลตอวิธีการคิด วิธีการดําเนินงาน และวิธีการใชชีวิตที่แตกตาง กัน และสงผลตอคุณภาพการใหบริการที่แตกตางกัน

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 30

2. แนวทางการพัฒนาคุณภาพการใหบริการของสหกรณมหาวิทยาลัยแมโจ จํากัด แนวทางการพัฒนาคุณภาพการใหบริการสมาชิกของสหกรณออมทรัพยมหาวิทยาลัย แมโจ จํากัด สามารถจําแนกได 2 แนวทาง ไดแก แนวทางที่ 1 การพัฒนาเชิงระบบ โดยการนํา เทคโนโลยีที่ทันสมัยมาใชในการใหบริการสมาชิก โดยสามารถทําธุรกรรมการเงินผานระบบออนไลน บนมือถือ ตูเอทีเอ็ม และเคานเตอรเซอรวิสได ทั้งนี้เนื่องจากเทคโนโลยีมีความกาวหนาอยางตอเนื่อง การปรับตัวใหสอดคลองกับสถานการณเปนสิ่งจําเปน เพื่อสรางคุณภาพและมาตรฐานในการ ใหบริการที่ทันสมัยเพื่อตรึงสวนแบงทางการตลาดหรือสรางการตลาดเชิงรุก (disruptive technology) ประกอบกับปจจุบันเทคโนโลยีสามารถทําธุรกรรมทางการเงินผานระบบสารสนเทศ หรือสมารทโฟน ทําใหสังคมเกิดการเปลี่ยนแปลงเปน สังคมไมใชเงินสด (cashless society) ซึ่งสราง ความสะดวก ปลอดภัยใหกับผูใชบริการ และยังสามารถบริหารจัดการยอดเงินไดตลอดเวลา สอดคลองกับแนวคิดของ ธงชัย สันติวงษ (2539 อางใน ชลธิชา ศรีบํารุง, 2557) วิธีการบริหารของ รัฐใหดีขึ้นจะตองพัฒนาระบบบริการใหมีกระบวนการและขั้นตอนที่สามารถแกปญหาจากปจจัยที่ เปนแรงกดดันใหลุลวงไปไดมากที่สุด โดยการนําเทคโนโลยีสมัยใหมมาใชเพื่อการบริการในแงของผู คนทํางานจะตองมีการอบรมและพัฒนาความรูและทักษะตาง ๆ เพื่อใหสามารถทํางานไดดีขึ้นสงผล ใหการผลิตสินคาและบริการทําไดดีขึ้น การปรับปรุงการใหบริการใหทําไดรวดเร็ว สิ่งสําคัญที่สุดคือ ความไวของสิ่งตาง ๆ อันเกิดจากเทคโนโลยี ชวยใหการทํางานสะดวก งาย ฉับไว และครบถวน ถูกตอง ทั้งนี้การพัฒนาระบบขางตนควรมีมาตรการในการปองกันขอมูล โดยอาจแบงเปนลําดับชั้น สําคัญ เพื่อสามารถติดตามพัฒนาการไดอยางตรงประเด็น เชน ผูบริหาร ควรติดตามในเชิงกลยุทธ โดยมุงเปาพัฒนาระบบการบริหารจัดการเงินทุน ฝายปฏิบัติการ ควรมุงเนนการติดตามการทํา ธุรกรรมทางการเงิน ซึ่งตองอาศัยความสะดวกรวดเร็ว และอาจตอง standby ตลอดเวลา แนวทางที่ 2 การเสริมคุณภาพดานการใหบริการ 4 ดาน ไดแก 1) ดานการประเมินคุณภาพการใหบริการแก สมาชิก 2) ดานการพัฒนาบุคลากร 3) ดานขอมูลขาวสาร และ 4) ดานสวัสดิการ ทั้งนี้เนื่องจาก บุคลากรเปนผูขับเคลื่อนพัฒนาระบบ จึงควรมีความรูความสามารถและเขาถึงเทคโนโลยีไดอยางมี ประสิทธิภาพ เพื่อใหการพัฒนาเปนไปในทิศทางเดียวกันและทันตอสถานการณอยางทัดเทียมกัน รวมถึงเปนผูพัฒนาดานขอมูลขาวสาร และการติดตามประเมินผลอยางสม่ําเสมอเพื่อคอยสงเสริม และตรวจสอบการทํางานของระบบใหเปนไปตามเปาหมาย ซึ่งสอดคลองกับ นพคุณ เดชะผล (2558) ไดศึกษาความพึงพอใจของสมาชิกตอคุณภาพการใหบริการของสหกรณการเกษตรปฏิรูปที่ดินหนอง กอก จํากัด มีขอสรุปวาสหกรณควรพัฒนาศักยภาพของตนเองเพื่อสามารถบริหารจัดการงานและ

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 31

พัฒนาการใหบริการไดโดยมีคุณภาพมากขึ้น รวมทั้งควรขยายงานบริการใหกวางขึ้นเพื่อรองรับความ ตองการที่หลากหลายของผูมารับบริการ

6. ขอเสนอแนะ 1. สหกรณออมทรัพยมหาวิทยาลัยแมโจ จํากัด ควรมีการวิเคราะหความพรอมในการนํา ระบบมาใชในการพัฒนา โดยการศึกษาความเปนไปได ความคุมทุน และความเหมาะสมกับบริบท ของสหกรณ เพื่อใหการพัฒนาคุณภาพการใหบริการของสหกรณเกิดประสิทธิภาพและประสิทธิผล สูงสุดภายใตหลักและวิธีการสหกรณ 2. สหกรณออมทรัพยมหาวิทยาลัยแมโจ จํากัด ควรทบทวนคุณภาพการใหบริการแก สมาชิกอยางตอเนื่อง เนื่องจากปจจุบันสถานการณทางดานเศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดลอมมีการ เปลี่ยนแปลงไปอยางรวดเร็วสงผลกระทบตอการดําเนินชีวิตของสมาชิก ซึ่งจะทําใหสหกรณลดความ เสี่ยงและพัฒนาคุณภาพการใหบริการไดอยางทันสถานการณ

เอกสารอางอิง

ชลธิชา ศรีบํารุง. (2557). การศึกษาคุณภาพการใหบริการของธนาคารกรุงเทพ สาขาดอนหัวฬอ จังหวัดชลบุรี. งานนิพนธปริญญารัฐประศาสนศาสตรมหาบัณฑิต. มหาวิทยาลัยบูรพา. นพคุณ เดชะผล. (2558). การศึกษาความพึงพอใจของสมาชิกตอคุณภาพการใหบริการของสหกรณ การเกษตรปฏิรูปที่ดินหนองกอก จํากัด. สารนิพนธปริญญาสังคมสงเคราะหศาสตรมหา บัณฑิต. มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร. ภูผา เรืองสินทรัพย. (2553). ความพึงพอใจของสมาชิกที่มีตอการใหบริการของสหกรณออมทรัพย บริษัท สแต็ทส ซิพแพ็ค (ประเทศไทย) จํากัด. การศึกษาคนควาอิสระปริญญาบริหารธุรกิจ มหาบัณฑิต. มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร. สหกรณออมทรัพยมหาวิทยาลัยแมโจ จํากัด. (2562). ประวัติสหกรณ. สืบคนเมื่อ 23 พฤศจิกายน 2562, จาก http://www.co-saving.mju.ac.th สหกรณออมทรัพยมหาวิทยาลัยแมโจ จํากัด. (2563). รายงานประจําป 2562. พิมพครั้งที่ 1. เชียงใหม: สํานักพิมพ สํานักบริหารและพัฒนาวิชาการ มหาวิทยาลัยแมโจ.

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 32

สมาน สุภัควาณิชย และ นัยนา โปธาวงค. (2547). โครงการการวิจัยเพื่อพัฒนาความรวมมือทาง ธุรกิจสหกรณในเขตอําเภอสันทราย จังหวัดเชียงใหม. รายงานการวิจัยฉบับสมบูรณ สํานักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย. สํานักงานสหกรณจังหวัดแพร. (2559). รูปแบบการจัดการสหกรณเชิงกลยุทธของสหกรณ. สืบคน เมื่อ 15 มกราคม 2563, จาก http://km.cpd.go.th/pdf-bin/pdf_1670361987.pdf Schein, E.H. (1992). Organization Cultural and Leadership. 2 nd Edition, Jossey-Bass, San Francisco, CA. Yamane, Taro. (1967). Statistics: An Introductory Analysis, 2 nd Edition, New York: Harper and Row.

ปจจัยที่สงผลตอการตัดสินใจเลือกเขาศึกษาตอระดับ ปริญญาตรี มหาวิทยาลัยขอนแกน ของนักศึกษาผานระบบ TCAS (Thai University Central Admission System) 1 ปการศึกษา 25620 * Factors Affecting the Decision on Bachelor Degree Study at Khon Kaen University of the Students through the Thai University Central Admission System (TCAS System), in the Academic Year 2019

สมศักดิ์ ศรีสันติสุข, มัทนา บัวศรี, เปาซี วานอง และ Panyasack Sengonkeo Somsak Srisontisuk, Mattana Buasri, Paosee Wanong and Panyasack Sengonkeo สาขาวิชารัฐประศาสนศาสตร คณะมนุษยศาสตรและสังคมศาสตร มหาวิทยาลัยขอนแกน Department of Public Administration Faculty of Humanities and Social Sciences, Khon Kaen University Corresponding Author, Email: [email protected]

บทคัดยอ

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงคเพื่อศึกษาปจจัยที่สงผลตอการตัดสินใจเลือกเขาศึกษาตอระดับ ปริญญาตรีที่มหาวิทยาลัยขอนแกนของนักศึกษา ผานระบบ TCAS (Thai University Central Admission System) ในปการศึกษา 2562 เปนการวิจัยเชิงปริมาณโดย กลุมตัวอยางที่ใชในการ

* ไดรับบทความ: 1 เมษายน 2563; แกไขบทความ: 17 กรกฎาคม 2563; ตอบรับตีพิมพ: 24 กรกฎาคม 2563 Received: April 1, 2020; Revised: July 17, 2020; Accepted: July 24, 2020

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 34

วิจัยคือ นักศึกษารับปริญญาตรี ปการศึกษา 2562 โดยทําการสุมตัวอยางแบบหลายขั้นตอน โดย การจับสลากเลือกคณะจํานวน 9 คณะ คิดเปนรอยละ 35 ของจํานวนคณะทั้งหมด จากนั้นเลือก กลุมตัวอยาง โดยใชตารางของเครซี่และมอรแกน ในระดับความเชื่อมั่น 95% ไดกลุมตัวอยาง จํานวน 368 คน ดําเนินการเก็บรวบรวมขอมูลโดยใชแบบสอบถามที่มีคาความเชื่อมั่นทั้งฉบับ เทากับ 0.892 สถิติที่ใชในการวิเคราะหขอมูล ไดแก ความถี่ รอยละ คาเฉลี่ย สวนเบี่ยงเบน มาตรฐาน วิเคราะหขอมูลแบบถดถอยพหุคูณ (Multiple Regression Analysis) และการ วิเคราะหเนื้อหา ผลการศึกษาพบวา ปจจัยที่มีอิทธิพลตอการตัดสินใจเลือกเขาศึกษาตอในแตละรอบมี ความแตกตางกัน โดยลําดับอิทธิพลจากมากไปหานอย คือ 1) รอบที่ 4 การรับ Admission ไดแก ปจจัยดานภาพลักษณของมหาวิทยาลัยขอนแกน ดานหลักสูตร ดานการบริหารจัดการ และดานอาจารยผูสอน 2) รอบที่ 1 การคัดเลือกโดยการสงแฟมสะสมผลงาน (Portfolio) ไดแก ปจจัยดานภาพลักษณของมหาวิทยาลัยขอนแกน ดานหลักสูตร และดานการบริหารจัดการ 3) รอบที่ 5 การรับตรงแบบอิสระ ไดแก ปจจัยดานภาพลักษณของมหาวิทยาลัยขอนแกน ดาน การบริหารจัดการ และดานสภาพแวดลอมของมหาวิทยาลัย 4) รอบที่ 2 การสมัครโควตาแบบมี สอบขอเขียนสําหรับนักเรียนในพื้นที่ ไดแก ปจจัยดานอาจารยผูสอน และดานสภาพแวดลอม ของมหาวิทยาลัย 5) รอบที่ 3 การรับตรงรวมกัน ไดแก ปจจัยดานภาพลักษณของ มหาวิทยาลัยขอนแกน และดานสภาพแวดลอมของมหาวิทยาลัย ตามลําดับ และมีนัยสําคัญทาง สถิติที่ระดับ 0.05

คําสําคัญ: การรับนักศึกษา; การตัดสินใจ; ระบบ TCAS

Abstract

The purpose of this research was to study the factors that affect the students' decision to study undergraduate programs at Khon Kaen University through the Thai University Central Admission System (TCAS system) in the academic year 2019. It was quantitative research which the sample group used in the research was students who receive a bachelor's degree in the academic year 2019 by random sampling. From the

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 35

lottery, choose 35% of the faculty. A total of 9 groups chose a sample group. By using Krejcie and Morgan table at a level of confidence of 95%, 368 people were collecting data using a questionnaire with a reliability test of 0.892. The statistics used for the data analysis were frequency, percentage, average, standard deviation, multiple regression analysis. Content analysis was also used. The study found that the factors that influenced the decision to study in each round were different ranked from highest to lowest were 1) Round 4: Admission: Khon Kaen University's image, curriculum, and management 2) Round 1: Chosen by submitting portfolio were image aspect of Khon Kaen University, curriculum, and management 3) Round 5: Direct admission was the image of Khon Kaen University, management, and the environment of the university 4) Round 2: Apply for the quota with written examination for students in the target area, as teachers, and the environment of the university 5) Round 3: Direct admissions were the image of the University and the university environment, respectively, and have statistical significance at the level of 0.05.

Keywords: admission; decision; TCAS System

1. บทนํา การศึกษาเปนปจจัยสําคัญในการพัฒนาคนใหมีคุณภาพ โดยเฉพาะการศึกษาใน ระดับอุดมศึกษา ที่เนนการพัฒนาความสามารถที่ยั่งยืนของผูเรียนในการหาความรูใหมตลอดชีวิต ซึ่ง จะเปนประโยชนในการดํารงชีวิตและการประกอบอาชีพ ถือเปนเรื่องที่คนสวนใหญที่ใหความสนใจ ในการศึกษาอยางมาก รวมถึงรัฐบาลไดมีการสงเสริมและสนับสนุนใหประชาชนใหความสนใจในเรื่อง ของการศึกษาที่เปนพื้นฐานในความสําเร็จของชีวิต สามารถนําเอาความรูที่ไดไปประกอบอาชีพเพื่อ เลี้ยงดูตนเองและครอบครัวไดในอนาคตมหาวิทยาลัยขอนแกนเปนสถาบันอุดมศึกษาแหงแรกของ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ กอตั้งขึ้นตามนโยบายการขยายการศึกษาระดับอุดมศึกษาสูสวนภูมิภาค ตามแผนพัฒนาเศรษฐกิจฉบับที่ 1 ของประเทศ โดยมีจุดมุงหมายเพื่อพัฒนากําลังคนและองคความรู เพื่อการแกปญหาใหกับภาคตะวันออกเฉียงเหนือซึ่งเปนภูมิภาคที่มีพื้นที่ขนาดใหญ และมีประชากร

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 36

เปน 1 ใน 3 ของประเทศ ในแตละปตองเผชิญกับปญหาภัยแหงแลงและผลผลิตทางภาคการเกษตร ไมดีอยางตอเนื่อง อีกทั้งยังมีประชากรที่ยากจนอาศัยอยูเปนจํานวนมาก พระบาทสมเด็จพระมหา ภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร และสมเด็จพระนางเจาฯ พระบรมราชินีนาถ ไดเสด็จพระ ราชดําเนินมาทรงเปดมหาวิทยาลัยขอนแกนอยางเปนทางการเมื่อวันที่ 20 ธันวาคม พ.ศ. 2510 และ ไดพระราชทานพระราชดํารัสความตอนหนึ่งวา “การตั้งมหาวิทยาลัยขอนแกนเพิ่มขึ้นอีกแหงหนึ่งนั้น เปนคุณอยางยิ่ง เพราะทําใหการศึกษาชั้นสูงขยายออกไปถึงภูมิภาคที่สําคัญที่สุดสวนหนึ่งของ ประเทศ ซึ่งตอไปจะเปนผลดีแกการพัฒนา ยกฐานะความเปนอยูของประชาชนในภูมิภาคนี้เปนอยาง ยิ่ง ความสําเร็จในการตั้งมหาวิทยาลัยขอนแกนจึงเปนความสําเร็จที่ทุกคนควรจะยินดี” (มหาวิทยาลัยขอนแกน, 2563) มหาวิทยาลัยขอนแกน ไดกําหนดเปาหมายที่จะเปน "มหาวิทยาลัย วิจัยและพัฒนาชั้นนําระดับโลก" ซึ่งไดกําหนดนโยบายการรวมรับผิดชอบในเปาหมายผลผลิต และ ผลลัพธของมหาวิทยาลัยในทุกภาคสวน มหาวิทยาลัยขอนแกน มีคณะวิชาจัดการศึกษา 26 คณะ (รวมบัณฑิตวิทยาลัย) มีหลักสูตรทั้งหมด จํานวน 334 หลักสูตร โดยจําแนกเปน ระดับปริญญาตรี 95 หลักสูตร ระดับปริญญาโท 134 หลักสูตร ระดับปริญญาเอก 87 หลักสูตร ระดับประกาศนียบัตร บัณฑิต 1 หลักสูตร ประกาศนียบัตรบัณฑิตชั้นสูง 17 หลักสูตร ซึ่งแตละคณะวิชาสามารถผลิต บัณฑิตที่มีคุณภาพตรงตามความตองการของตลาดแรงงาน (แผนปฏิบัติการประจําปงบประมาณ พ.ศ. 2562 มหาวิทยาลัยขอนแกน ฉบับปรับปรุง, 2562) ระบบการรับบุคคลเขาศึกษาในสถาบันอุดมศึกษาในประเทศไทย เปนระบบการรับสมัคร บุคคลที่จบการศึกษาระดับชั้นมัธยมศึกษาตอนปลายหรือเทียบเทา และคัดเลือกเพื่อเขาศึกษาใน สถาบันอุดมศึกษา ระบบคัดเลือกเขาอุดมศึกษามีการพัฒนามาตั้งแตป พ.ศ. 2504 ระบบเริ่มแรก เปนระบบคัดเลือกเขาอุดมศึกษากลาง UCAS ซึ่งมักเรียกกันวา การสอบเอ็นทรานซ (Entrance Examination) องคการและหนวยงานในสังกัดทบวงมหาวิทยาลัย หรือสํานักงานคณะกรรมการการ อุดมศึกษา (ปจจุบัน) และสถาบันอุดมศึกษาของไทย ก็ไดรวมมือกันปรับปรุงระบบอยางตอเนื่องเปน ระบบกลาง (Admission) ซึ่งสามารถแบงออกเปน 3 ระบบ ตามกระบวนการรับสมัคร และเกณฑ การคัดเลือกบุคคลเขาศึกษาในสถาบันอุดมศึกษา คือ ระบบกลาง (Admission) ระยะที่ 1 (ป 2549 - 2552), ระบบกลาง (Admission) ระยะที่ 2 (ป 2553 - 2560) และระบบกลาง (Admission) TCAS (ป 2561 - ปจจุบัน) ซึ่งการผลิตบัณฑิตที่มีคุณภาพของมหาวิทยาลัยขอนแกนที่ผานมา มหาวิทยาลัยขอนแกนไดพยายามปรับปรุงพัฒนาระบบการรับนักศึกษาใหมีความหลากหลายมากขึ้น เชน การรับนักศึกษาโดยวิธีโควตาประเภทตาง ๆ การสอบรับตรง การรับโดยระบบกลาง

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 37

(Admission) และ โครงการพิเศษอื่น ๆ เปนตน โดยมีวัตถุประสงคเพื่อใหจํานวนนักศึกษาใหมชั้นป ที่ 1 สอดคลองกับแผนการรับนักศึกษาของคณะและหลักสูตรที่กําหนดไว ทั้งนี้ สําหรับปการศึกษา 2561 ที่ประชุมอธิการบดีแหงประเทศไทย (ทปอ.) ไดเสนอแนวทางวิธีการรับนักเรียนเขาศึกษาตอใน สถาบันอุดมศึกษารูปแบบใหมในสถาบันอุดมศึกษาในเครือขาย ทปอ.เรียกวา “Thai University Central Admission System” หรือ TCAS โดยระบบดังกลาวเริ่มใชตั้งแตปการศึกษา 2561 ซึ่งแบง ออกเปน 5 รอบ ไดแก รอบที่ 1 การรับดวยแฟมสะสมผลงาน (Portfolio) โดยไมมีการสอบขอเขียน รอบที่ 2 การรับแบบโควตาที่มีการสอบขอเขียน หรือ ขอสอบปฏิบัติ รอบที่ 3 การรับตรงรวมกัน รอบที่ 4 การรับแบบ Admission และ รอบที่ 5 การรับตรงอิสระ โดยอยูภายใตหลักการสําคัญ จํานวน 3 ประการ คือ 1) นักเรียนควรอยูในหองเรียนจนจบชั้นมัธยมศึกษาปที่ 6 2) ผูสมัครแตละ คนมีเพียง 1 สิทธิ์ในการตอบรับในสาขาวิชาที่เลือกเพื่อความเสมอภาค และ 3) สถาบันอุดมศึกษาทุก แหงที่สังกัดกระทรวงศึกษาธิการจะเขาระบบยืนยันสิทธิ์ (Clearing House) คือ การยืนยันสิทธิ์หรือ สละสิทธิ์ในคณะและสาขาที่ตองการตามวันเวลาที่กําหนดไดคนละ 1 สิทธิ์เทานั้น เพื่อไมใหเกิด ปญหาการกันสิทธิ์ที่เรียนคนอื่น ๆ จากผูที่ผานการคัดเลือกหลายที่ (สุริยา ฆองเสนาะ, 2561) ในปจจุบันนักเรียนที่กําลังจะสําเร็จการศึกษาในระดับมัธยมศึกษา มีทางเลือกในการ ตัดสินใจเขามาศึกษาตอในสถาบันระดับอุดมศึกษา ผานระบบการคัดเลือกบุคคลเขาศึกษาตอใน ระดับมหาวิทยาลัยโดยระบบใหม โดย TCAS แตเนื่องจากสถาบันอุดมศึกษามีอยูจํานวนมาก จึงมี การแขงขันกันมากขึ้น สถาบันแตละแหงจําเปนที่จะตองสรางแรงดึงดูดใจใหโรงเรียนและนักเรียน ระดับชั้นมัธยมศึกษาปที่ 6 นักเรียนระดับประกาศนียบัตรวิชาชีพ (ปวช.) และนักเรียนระดับ ประกาศนียบัตรวิชาชีพชั้นสูง (ปวส.) ที่กําลังจะสําเร็จการศึกษาไดมีโอกาส และสรางเลือกในการ ตัดสินใจเลือกสถานศึกษาผานการแนะแนวทางการศึกษา ซึ่งถึงแมวามหาวิทยาลัยขอนแกนเปน มหาวิทยาลัยที่มีชื่อเสียงแตก็ตองสรางกลลุทธหรือหาวิธีการที่จะใหโรงเรียนและนักเรียนกลุม เปาหมายตัดสินใจเลือกเขาศึกษาตอระดับปริญญาตรีในมหาวิทยาลัยขอนแกน คณะผูวิจัยจึงมีความ สนใจที่จะศึกษาปจจัยที่สงผลตอการตัดสินใจเลือกเขาศึกษาตอในระดับปริญญาตรี มหาวิทยาลัยขอนแกน ของนักศึกษาผานระบบ TCAS (Thai University Central Admission System) ในปการศึกษา 2562 ที่ผานมา โดยขอมูลที่ไดจากการศึกษาครั้งนี้จะเปนแนวทาง ในการ พัฒนาและปรับปรุงการประชาสัมพันธการใหขอมูลขาวสารของมหาวิทยาลัยฯ และเปนแนวทางใน การแนะแนวเพื่อใหนักเรียนเกิดความสนใจและตัดสินใจเลือกเขาศึกษาตอในมหาวิทยาลัยขอนแกน ตามเปาหมายการรับนักศึกษา ของมหาวิทยาลัยตอไป

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 38

2. วัตถุประสงคของการวิจัย เพื่อศึกษาปจจัยที่สงผลตอการตัดสินใจเลือกเขาศึกษาตอระดับปริญญาตรีใน มหาวิทยาลัยขอนแกนของนักศึกษา ผานระบบ TCAS (Thai University Central Admission System) ปการศึกษา 2562

3. วิธีดําเนินการวิจัย การศึกษาครั้งนี้ใชขอมูลแบบปฐมภูมิ (Primary Data) และทุติยภูมิ (Secondary Data) จากหนังสือ วารสาร และงานวิจัยที่เกี่ยวของกับปจจัยที่สงผลตอการตัดสินใจเลือกเขาศึกษาตอ ระดับปริญญาตรี และทําการสุมตัวอยางจากคณะตาง ๆ เพื่อใหไดขอมูลที่ครบถวน ถูกตองและ เปนไปตามวัตถุประสงคของการวิจัย 1. กรอบแนวคิดของการวิจัย

การตัดสินใจเลือกเขาศึกษาตอในระดับปริญญาตรี ปจจัยเกี่ยวกับมหาวิทยาลัยขอนแกน มหาวิทยาลัยขอนแกน - ดานภาพลักษณของมหาวิทยาลัยฯ ปการศึกษา 2562 ผานระบบ TCAS (Thai University - ดานหลักสูตร Central Admission System) - ดานการบริหารจัดการ

- ดานอาจารยผูสอน 1. รอบ 1 คัดเลือกโดยการสงแฟมสะสมผลงาน (Portfolio) - ดานสภาพแวดลอมของมหาวิทยาลัย 2. รอบ 2 สมัครโควตาแบบมีสอบขอเขียน สําหรับนักเรียนในพื้นที่ - ดานเหตุผลสวนตัว 3. รอบ 3 การรับตรงรวมกัน 4. รอบ 4 การรับ Admission 5. รอบ 5 การรับตรงแบบอิสระ

2. ประชากร กลุมตัวอยาง และวิธีการสุมตัวอยาง 2.1 ประชากรที่ใชในการศึกษาครั้งนี้ ไดแก นักศึกษาระดับปริญญาตรีที่เขาศึกษาตอ ในปการศึกษา 2562 จากทุกคณะในสังกัดมหาวิทยาลัยขอนแกน จํานวน 8,217 คน 2.2 กลุมตัวอยาง คือ การเลือกกลุมตัวอยาง โดยใชตารางสําเร็จรูปของเครซี่และมอร แกน (ธานินทร ศิลปจารุ, 2560) ที่ระดับความคลาดเคลื่อนที่ยอมรับได 5% และระดับความ เชื่อมั่น 95% ไดจํานวนกลุมตัวอยาง 368 คน

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 39

2.3 การสุมตัวอยาง โดยการจับสลากเลือกคณะ 35% ไดทั้งหมด 9 คณะ ตามสัดสวน ดังตารางที่ 1

ตารางที่ 1 จํานวนประชากรและกลุมตัวอยางที่ใชในการศึกษา คณะ จํานวนนักศึกษา กลุมตัวอยาง คณะวิศวกรรมศาสตร .1, EN 682 96 คณะศึกษาศาสตร .2, ED 494 79 คณะพยาบาลศาสตร .3, NU 178 25 คณะแพทยศาสตร .4, MD 354 50 คณะเทคนิคการแพทย .5, AM 291 41 คณะสาธารณสุขศาสตร .6, PH 156 22 คณะสัตวแพทยศาสตร .7, VM 74 10 คณะศิลปกรรมศาสตร .8, FA 245 34 คณะเศรษฐศาสตร .9, ECON 149 21 รวมทั้งสิ้น 2,623 368

3. เครื่องมือที่ใชในการวิจัย ใชแบบสอบถามเปนเครื่องมือสําหรับเก็บรวบรวมขอมูล เกี่ยวกับปจจัยที่สงผลตอการตัดสินใจเลือกเขาศึกษาตอระดับปริญญาตรีในมหาวิทยาลัยขอนแกน ในระบบ TCAS (Thai University Central Admission System) ปการศึกษา 2562 โดยแบง แบบสอบถามออกเปน 3 ตอน ดังนี้ ตอนที่ 1 ขอมูลทั่วไปของผูใหขอมูล ไดแก เพศ ภูมิลําเนา ผลการเรียนในระดับมัธยมศึกษาปที่ 6 อาชีพของผูปกครอง รายไดรวมตอเดือนของครอบครัว คณะ และรอบระบบ TCAS ที่นักศึกษาไดรับคัดเลือกเขาศึกษาในมหาวิทยาลัยขอนแกนป การศึกษา 2562 ตอนที่ 2 ปจจัยที่สงผลตอการตัดสินใจเลือกเขาศึกษาตอในระดับปริญญาตรี มหาวิทยาลัยขอนแกน ของนักศึกษาผานระบบ TCAS มีคําถามจํานวน 36 ขอ โดยไดกําหนด ระดับปจจัยที่สงผลตอการตัดสินใจเปน 5 ระดับ คือ มากที่สุด มาก ปานกลาง นอย และนอย ที่สุด ตอนที่ 3 ขอเสนอแนะอื่น ๆ

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 40

4. การเก็บรวบรวมขอมูล ใชวิธีการเก็บรวบรวมขอมูลโดยใชแบบสอบถามออนไลน โดยมีขั้นตอนดังนี้ 1) จัดทําหนังสือขออนุญาตคณะฯ เพื่อสงแบบสอบถามออนไลน 2) สงแบบ สอบถามออนไลนไปยัง E-mail นักศึกษาโดยใหตอบกลับมาภายใน 7 วัน และสงซ้ําอีก 3 ครั้ง เพื่อใหไดรับแบบสอบถามกลับมาจนครบจํานวนกลุมตัวอยาง 100 % 3) ตรวจสอบความถูกตอง สมบูรณของแบบสอบถามที่ไดรับกลับคืน 5. การทดสอบเครื่องมือในการวิจัย เพื่อพิจารณาถึงความแมนตรงเชิงเนื้อหาสาระ (Content Validity) และการทดสอบความเชื่อถือได (Reliability) รายละเอียดดังนี้ 1) การ ทดสอบความแมนตรงเชิงเนื้อหา โดยการนําแบบสอบถามที่สรางขึ้นจากการศึกษาเอกสารและ งานวิจัยที่เกี่ยวของ ใหผูทรงคุณวุฒิ จํานวน 3 ทาน ตรวจสอบความถูกตองของเนื้อหาและหาคา IOC ไดเทากับ 1.00 2) การทดสอบความเชื่อถือได โดยการนําแบบสอบถามที่ผานการปรับปรุง แกไขแลวไปทดสอบความเชื่อถือไดกับนักศึกษามหาวิทยาลัยนราธิวาสราชนครินทรที่มีลักษณะ ใกลเคียงกับกลุมตัวอยางที่จะจํานวน 30 ชุด แลวนํามาหาคาความเชื่อถือไดโดยใชสูตร Cronbach's alpha ไดคาความเชื่อมั่นเทากับ 0.892 6. การประมวลผลและการวิเคราะหขอมูล คณะผูวิจัยประมวลผลขอมูล โดยใช โปรแกรมสถิติสําเร็จรูป SPSS โดยวิเคราะหขอมูลดังนี้ 1) การวิเคราะหขอมูลทั่วไป โดยใชสถิติ เชิงพรรณนา ซึ่งประกอบดวย การแจกแจงความถี่ คารอยละ เพื่อวิเคราะหลักษณะของของกลุม ตัวอยางที่ศึกษา 2) การวิเคราะหขอมูลเกี่ยวกับปจจัยที่สงผลตอการตัดสินใจเลือกเขาศึกษาตอ ระดับปริญญาตรีในมหาวิทยาลัยขอนแกน ประจําปการศึกษา 2562 โดยใชสถิติเชิงพรรณนา ประกอบดวยความถี่ รอยละ คาเฉลี่ย สวนเบี่ยงเบนมาตรฐาน และวิเคราะหขอมูลแบบถดถอย พหุคูณ ดวยวิธีแบบคัดเลือกเขา (Stepwise Selection) เพื่อใชวิเคราะหขอมูลเกี่ยวกับปจจัยที่ สงผลตอการตัดสินใจเลือกเขาศึกษาตอระดับปริญญาตรีในมหาวิทยาลัยขอนแกน

4. สรุปผลการวิจัย ผลของการศึกษาปจจัยที่สงผลตอการตัดสินใจเลือกเขาศึกษาตอในระดับปริญญาตรี มหาวิทยาลัยขอนแกน ของนักศึกษาผานระบบ TCAS คณะผูวิจัยสามารถสรุปไดดังนี้ 1. ปจจัยรายดานที่สงผลตอการตัดสินใจเลือกเขาศึกษาตอในระดับปริญญาตรี มหาวิทยาลัยขอนแกน ปการศึกษา 2562 สามารถสรุปผลไดดังนี้

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 41

ตารางที่ 2 แสดงคาเฉลี่ย และสวนเบี่ยงเบนมาตรฐาน ปจจัยที่สงผลตอการตัดสินใจเลือกเขา ศึกษาตอในระดับปริญญาตรี มหาวิทยาลัยขอนแกน ของนักศึกษาผานระบบ TCAS ปการศึกษา 2562 ที่ ปจจัยที่สงผลตอการตัดสินใจ S.D. แปล 𝐗𝐗� ความหมาย 1 ดานภาพลักษณของมหาวิทยาลัยฯ 4.06 0.57 มาก 2 ดานหลักสูตร 4.03 0.58 มาก 3 ดานการบริหารจัดการ 4.10 0.55 มาก 4 ดานอาจารยผูสอน 4.01 0.61 มาก 5 ดานสภาพแวดลอมของมหาวิทยาลัย 4.12 0.63 มาก 6 ดานเหตุผลสวนตัว 3.57 0.72 มาก เฉลี่ยรวมทุกดาน 3.98 0.62 มาก

ปจจัยรายดานที่สงผลตอการตัดสินใจเลือกเขาศึกษาตอในระดับปริญญาตรี มหาวิทยาลัยขอนแกน ปการศึกษา 2562 พบวา ภาพรวมทุกดานมีคาเฉลี่ยอยูในระดับมาก (คาเฉลี่ย = 3.98) พิจารณาเปนรายขอโดยเรียงลําดับจากมากไปนอย 3 อันดับ ดังนี้ อันดับที่ 1 คือ ดานสภาพแวดลอมของมหาวิทยาลัย (คาเฉลี่ย = 4.12) อันดับที่ 2 คือ ดานการบริหารจัดการ (คาเฉลี่ย = 4.10) และอันดับ 3 คือ ภาพลักษณของมหาวิทยาลัย ฯ (คาเฉลี่ย = 4.06) 2. ปจจัยที่สงผลตอการตัดสินใจเลือกเขาศึกษาตอในระดับปริญญาตรี มหาวิทยาลัยขอนแกน ปการศึกษา 2562 สามารถพยากรณการตัดสินใจเลือกเขาศึกษาตอ ผานระบบ TCAS สามารถสรุปผลไดดังนี้ 2.1 ระบบ TCAS รอบ 1 คัดเลือกโดยการสงแฟมสะสมผลงาน (Portfolio) (Y1) มี ปจจัยที่สามารถพยากรณการตัดสินใจเลือกเขาศึกษาตอ คือ ดานหลักสูตร (x2) ดานภาพลักษณ ของมหาวิทยาลัยฯ (x1) ดานการบริหารจัดการ (x3) โดยมีคาอํานาจพยากรณรอยละ 5.9 และ มีคาความคลาดเคลื่อนของการพยากรณที่ ±0.11 ซึ่งสามารถสรางสมการถดถอย คือ Y1 = 0.080 - 0.135 X2 + 0.077 X1 + 0.053 X3

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 42

2.2 ระบบ TCAS รอบ 2 สมัครโควตาแบบมีสอบขอเขียน (Y2) มีปจจัยที่สามารถ พยากรณการตัดสินใจเลือกเขาศึกษาตอ คือ ดานสภาพแวดลอมของมหาวิทยาลัย (x5) ดาน อาจารยผูสอน (x4) โดยมีคาอํานาจพยากรณรอยละ 2.8 และมีคาความคลาดเคลื่อนของการ พยากรณที่ ±0.19 ซึ่งสามารถสรางสมการถดถอย คือ Y2 = 0.286 + 0.143 X5 - 0.119X4 2.3 ระบบ TCAS รอบ 3 การรับตรงรวมกัน (Y3) มีปจจัยที่สามารถพยากรณการ ตัดสินใจเลือกเขาศึกษาตอ คือ ดานภาพลักษณของมหาวิทยาลัยฯ (x1) ดานสภาพแวดลอมของ มหาวิทยาลัย (x5) โดยมีคาอํานาจพยากรณรอยละ 4.4 และมีคาความคลาดเคลื่อนของการ พยากรณที่ ±0.18 ซึ่งสามารถสรางสมการถดถอย คือ Y3 = -0.080 + 0.162 X1 -0.080X5 2.4 ระบบ TCAS รอบ 4 การรับ Admission (Y4) มีปจจัยที่สามารถพยากรณการ ตัดสินใจเลือกเขาศึกษาตอ คือ ดานหลักสูตร(x2) ดานภาพลักษณของมหาวิทยาลัยฯ (x1) ดาน การบริหารจัดการ (x3) ดานอาจารยผูสอน (x4) โดยมีคาอํานาจพยากรณรอยละ 8.0 และมีคา ความคลาดเคลื่อนของการพยากรณที่ ±0.14 ซึ่งสามารถสรางสมการถดถอย คือ Y4 = 0.286 + 0.152X2 - 0.152X1 - 0.123X3 + 0.086 X4 2.5 ระบบ TCAS รอบ 5 การรับตรงแบบอิสระ (Y5) มีปจจัยที่สามารถพยากรณการ ตัดสินใจเลือกเขาศึกษาตอ คือ ดานสภาพแวดลอมของมหาวิทยาลัย (x5) ดานการบริหารจัดการ (x3) ดานภาพลักษณของมหาวิทยาลัยฯ (x1) โดยมีคาอํานาจพยากรณรอยละ 5.2 และมีคา ความคลาดเคลื่อนของการพยากรณที่ ±0.12 ซึ่งสามารถสรางสมการถดถอย คือ Y5 = 0.323 - 0.076X5 + 0.080X3 - 0.066X1 3. ความสัมพันธแบบพหุคูณที่มีอิทธิพลตอการตัดสินใจเลือกเขาศึกษาตอของ นักศึกษามหาวิทยาลัยขอนแกนผาน ระบบ TCAS สามารถสรุป ไดดังนี้ จากตารางที่ 3 สรุปความสัมพันธแบบพหุคูณที่มีอิทธิพลตอการตัดสินใจเลือกเขา ศึกษาตอของนักศึกษามหาวิทยาลัยขอนแกนผานระบบ TCAS พบวา ในแตรอบของระบบ TCAS ปจจัยที่มีอิทธิพลในแตละรอบที่มากที่สุด คือ รอบที่ 4 การรับ Admission มีปจจัยที่มีอิทธิพลตอ การตัดสินใจเลือกเขาศึกษาตอ ไดแก ดานภาพลักษณของมหาวิทยาลัยขอนแกน ดานหลักสูตร ดานการบริหารจัดการ ดานอาจารยผูสอน รองลงมาคือ รอบที่ 1 คัดเลือกโดยการสงแฟมสะสม ผลงาน (Portfolio) มีปจจัยที่มีอิทธิพลตอการตัดสินใจเลือกเขาศึกษาตอ ไดแก ดานภาพลักษณ ของมหาวิทยาลัยขอนแกน ดานหลักสูตร ดานการบริหารจัดการ รอบที่ 5 การรับตรงแบบอิสระ มีปจจัยที่มีอิทธิพลตอการตัดสินใจเลือกเขาศึกษาตอ ไดแก ดานภาพลักษณของมหาวิทยาลัย

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 43

ขอนแกน ดานการบริหารจัดการ ดานสภาพแวดลอมของมหาวิทยาลัย รอบที่ 2 สมัครโควตาแบบ มีสอบขอเขียน สําหรับนักเรียนในพื้นที่ มีปจจัยที่มีอิทธิพลตอการตัดสินใจเลือกเขาศึกษาตอ ไดแก ดานอาจารยผูสอน ดานสภาพแวดลอมของมหาวิทยาลัย รอบที่ 3 การรับตรงรวมกัน มี ปจจัยที่มีอิทธิพลตอการตัดสินใจเลือกเขาศึกษาตอ ไดแก ดานภาพลักษณของมหาวิทยาลัย ขอนแกน ดานสภาพแวดลอมของมหาวิทยาลัย ตามลําดับ และ ปรากฏวาการตัดสินใจเลือกเขา ศึกษาตอของนักศึกษาผานระบบ TCAS ในทุกรอบ ปจจัยดานเหตุผลสวนตัวเชน เลือกเขาศึกษา ตามเพื่อน ครูที่ปรึกษาแนะนํา และรุนพี่แนะนํา พบวาไมมีอิทธิพลตอการตัดสินใจเลือกเขาศึกษา ตอของนักศึกษาผานระบบ TCAS

ตารางที่ 3 สรุปความสัมพันธแบบพหุคูณที่มีอิทธิพลตอการตัดสินใจเลือกเขาศึกษาตอของ นักศึกษามหาวิทยาลัยขอนแกนผานระบบ TCAS ระบบ TCAS รอบ 1 รอบ 2 รอบ 3 รอบ 4 รอบ 5 ปจจัยที่สงผลตอการตัดสินใจ (Y1) (Y 2) (Y3) (Y4) (Y5) 1) ดานภาพลักษณของมหาวิทยาลัยขอนแกน / / / / 2) ดานหลักสูตร / / 3) ดานการบริหารจัดการ / / / 4) ดานอาจารยผูสอน / / 5) ดานสภาพแวดลอมของมหาวิทยาลัย / / / 6) ดานเหตุผลสวนตัว

5. อภิปรายผลการวิจัย ปจจัยที่สงผลตอการตัดสินใจเลือกเขาศึกษาตอในระดับปริญญาตรีมหาวิทยาลัยขอนแกน ของนักศึกษาผานระบบ TCAS ปการศึกษา 2562 เมื่อพิจารณาความสัมพันธแบบพหุคูณ (Multiple Regression) ที่มีอิทธิพลตอการตัดสินใจเลือกเขาศึกษาตอของนักศึกษามหาวิทยาลัยขอนแกน ผาน ระบบ TCAS โดยลําดับรายรอบการรับสมัครของระบบ TCAS ที่ไดรับอิทธิพลจากปจจัยรายดานมาก ไปหานอย

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 44

จากผลการศึกษาการตัดสินใจเลือกเขาศึกษาตอในระดับปริญญาตรี มหาวิทยาลัยขอนแกน ของนักศึกษาผานระบบ TCAS ในแตละรอบนั้นสามารถอภิปรายโดยลําดับจากรอบที่ไดรับอิทธิพล จากปจจัยรายดานจากมากไปหานอย ดังนี้ 1. รอบที่ 4 การรับ Admission เปนรอบที่มีปจจัยที่มีอิทธิพลตอการตัดสินใจเลือกเขา ศึกษาตอมากที่สุด มี 4 ปจจัย ไดแก ดานภาพลักษณของมหาวิทยาลัยขอนแกน ดานหลักสูตร ดาน การบริหารจัดการ ดานอาจารยผูสอน ซึ่งสอดคลองกับผลการศึกษาของณัชชา สุวรรณวงศ ที่ศึกษา เรื่องปจจัยที่สงผลตอการตัดสินใจเขาศึกษาตอระดับปริญญาตรีในมหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคล อีสานนครราชสีมา (ระบบโควตา) (ณัชชา สุวรรณวงศ, 2560) ซึ่งพบวา ปจจัยดานภาพลักษณของ สถานศึกษาและดานหลักสูตรสงผลตอการตัดสินใจเขาศึกษาตอในระดับปริญญาตรีในมหาวิทยาลัย เทคโนโลยีราชมงคลอีสานนครราชสีมา (ระบบโควตา) ในระดับมากที่สุด ทั้งนี้ รอบนี้เปนรอบสําหรับ นักเรียนทั่วไป นักเรียนสามารถเลือกได 4 สาขาวิชา แบบมีลําดับ จะไดสิทธิ์เขาสอบสัมภาษณเพื่อไป ยืนยันสิทธิ์เพียง 1 อันดับเทานั้น ซึ่งสถาบันอุดมศึกษาแตละแหงจะกําหนดเกณฑการรับ ตาม ขอตกลงตามองคประกอบของ Admission โดยใชสัดสวนคะแนน GPAX ในทุกกลุมสาขาวิชาสูงถึง 20% ของคะแนน 9 วิชาสามัญ O-NET GAT/PAT (ที่ประชุมอธิการบดีแหงประเทศไทย, 2561) ทั้งนี้ จะมีการแบงกลุมสาขาวิชาเปนทั้งหมด 10 กลุม ในแตละกลุมจะมีสัดสวนการใชคะแนนไมแตกตาง กัน ซึ่งคณะตาง ๆ ภายในมหาวิทยาลัยขอนแกน มีการกําหนดขอตกลงที่แตกตางกันออกไปตาม ความเหมาะสม ซึ่งปจจัยที่อิทธิพลทั้ง 4 ปจจัยนั้น เนื่องมาจากเปนรอบที่สามารถเลือกสาขาวิชาได มาก นักเรียนมีการวางแผนอยางรอบคอบในการสมัคร ซึ่งผูสมัครจะตองรูวาตัวเองถนัดอะไร จาก การตั้งใจเรียนในหองเรียนตั้งแตชั้นมัธยมศึกษาปที่ 4 เพื่อใหไดคะแนน GPAX ออกมาดี และสามารถ นําผลมายื่นสมัครในสาขาวิชาหรือมหาวิทยาลัยที่ตนอยากศึกษาตอในรอบดังกลาว ซึ่งแตละ มหาวิทยาลัยมีเกณฑคะแนนที่กําหนดไวอยางชัดเจน 2. รอบที่ 1 คัดเลือกโดยการสงแฟมสะสมผลงาน (Portfolio) มี 3 ปจจัยที่มีอิทธิพลตอการ ตัดสินใจเลือกเขาศึกษาตอ ไดแก ดานภาพลักษณของมหาวิทยาลัยขอนแกน ดานหลักสูตร และดาน การบริหารจัดการ ตามลําดับ ซึ่งสอดคลองกับผลการศึกษาของ สุริยันต บุญเลิศวรกุล และนงลักษณ เกตุบุตร (2562) ซึ่งศึกษาปจจัยที่สงผลตอการตัดสินใจเลือกยืนยันสิทธิ์เขาศึกษาระดับปริญญาตรี ในมหาวิทยาลัยสงขลานครินทร วิทยาเขตตรัง ภายใตระบบทีแคส (TCAS) พบวา ปจจัยดาน หลักสูตร และกระบวนการในการบริหารจัดการสงผลตอการตัดสินใจเลือกยืนยันสิทธิ์เขาศึกษาระดับ ปริญญาตรีในมหาวิทยาลัยสงขลานครินทร วิทยาเขตตรัง ภายใตระบบทีแคส (TCAS) ในระดับมาก

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 45

ทั้งนี้รอบนี้เปนรอบสําหรับนักเรียนทั่วไปที่มีความสามารถพิเศษ ไดโควตาที่ไมตองสอบขอเขียน โดย ยื่นสมัครกับสถาบันอุดมศึกษาตามเกณฑที่สถานศึกษากําหนดโดยไมตองสอบขอเขียน (ที่ประชุม อธิการบดีแหงประเทศไทย, 2561) ซึ่งสามารถ Pre-Screening กอนเรียกสัมภาษณได โดยแฟม สะสมผลงาน (Portfolio) คือ เอกสารที่แสดงตัวตน ความรูความสามารถ ทักษะ การเขารวมกิจกรรม ตลอดจนรางวัลที่ไดรับ ที่มีความสอดคลองกับสาขาวิชาที่ตองการจะสมัคร ซึ่งรอบนี้เปนรอบที่ นักเรียนมีความสามารถพิเศษโดนเดน มีผลการเรียนดี มีหลักฐานที่แสดงถึงการเขารวมกิจกรรมดาน วิชาการตาง ๆ ซึ่งปจจัยที่อิทธิพลทั้ง 3 ปจจัยนั้น เนื่องมาจากเปนรอบที่นักเรียนนั้นไดใช ความสามารถที่ตนเองไดสะสมมาในรูปของผลงานทั้งทางวิชาการหรือความสามารถดานอื่น ๆ ซึ่ง ผลงานที่หลากหลาย ทั้งเปนผลงานที่สามารถสรางชื่อเสียงใหมหาวิทยาลัยได ผลงานที่ไดทําที่ โรงเรียนมากอน หรือผลงานที่เคยทํารวมกับมหาวิทยาลัยหรือคณะฯ ที่นักเรียนสนใจ 3. รอบที่ 5 การรับตรงแบบอิสระ มี 3 ปจจัยที่มีอิทธิพลตอการตัดสินใจเลือกเขาศึกษาตอ ไดแก ดานภาพลักษณของมหาวิทยาลัยขอนแกน ดานการบริหารจัดการ ดานสภาพแวดลอมของ มหาวิทยาลัย ตามลําดับ โดยรอบนี้เปนรอบสําหรับนักเรียนทั่วไปสามารถสมัครสอบโดยตรงกับ สถาบันอุดมศึกษาไดตามความตองการ โดยที่แตละมหาวิทยาลัยจะรับตรงดวยวิธีการของ มหาวิทยาลัยเอง โดยมีเงื่อนไขที่หลากหลายแตกตางกันออกไป เชน มีการกําหนดเกรดขั้นต่ํา ใช GAT/PAT หรือ วิชาสามัญเปนเกณฑในการคัดเลือก หรือการใช Portfolio ซึ่งปจจัยที่อิทธิพลทั้ง 3 ปจจัยนั้น เนื่องมาจากเปนรอบที่เปดรับนักศึกษาไดอยางอิสระ เปนรอบสุดทายของระบบ TCAS ใช เกณฑที่คอนขางหลากหลาย (ที่ประชุมอธิการบดีแหงประเทศไทย, 2561) 4. รอบที่ 2 สมัครโควตาแบบมีสอบขอเขียน สําหรับนักเรียนในพื้นที่ มี 2 ปจจัยที่มี อิทธิพลตอการตัดสินใจเลือกเขาศึกษาตอ ไดแก ดานอาจารยผูสอน และดานสภาพแวดลอมของ มหาวิทยาลัย ตามลําดับ โดยรอบนี้เปนรอบสําหรับนักเรียนที่อยูในเขตพื้นที่หรือภาค โรงเรียนใน เครือขาย โครงการความสามารถพิเศษ และเขตพิเศษของประเทศ สามารถสมัครสอบโดยตรงกับ สถาบันอุดมศึกษาไดตามความตองการ โดยมหาวิทยาลัยจะกําหนดเกณฑในการคัดเลือก ซึ่งปจจัยที่ อิทธิพลทั้ง 2 ปจจัยนั้น เนื่องจากเปนรอบที่มีการกําหนดพื้นที่จังหวัด กําหนดคุณสมบัติเฉพาะ หรือ มีการใหทุน (ที่ประชุมอธิการบดีแหงประเทศไทย, 2561) 5. รอบที่ 3 การรับตรงรวมกัน มี 2 ปจจัยที่มีอิทธิพลตอการตัดสินใจเลือกเขาศึกษาตอ ไดแก ดานภาพลักษณของมหาวิทยาลัยขอนแกน ดานสภาพแวดลอมของมหาวิทยาลัย ตามลําดับ โดยรอบนี้เปนรอบสําหรับนักเรียนทั่วไป นักเรียนในโครงการ กสพท. นักเรียนในโครงการอื่น ๆ โดย

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 46

สมัครผานระบบ TCAS เลือกไดสูงสุด 6 สาขาวิชา และเรียงลําดับสาขาวิชาที่เลือกสมัคร ซึ่งปจจัยที่ อิทธิพลทั้ง 2 ปจจัยนั้น เนื่องจากเปนรอบที่ใชคะแนนสอบทุกแบบ และแตละมหาวิทยาลัยจะมี เกณฑของแตละมหาวิทยาลัยแตกตางกันออกไป (ที่ประชุมอธิการบดีแหงประเทศไทย, 2561)

6. ขอเสนอแนะ 1. ขอเสนอแนะตอมหาวิทยาลัย 1.1 จากการศึกษาพบวา ระบบ TCAS ในรอบที่ 4 การรับ Admission มหาวิทยาลัย ขอนแกนควรใหความสําคัญและนําใชเปนรูปแบบในการรับนักศึกษาตอไป เนื่องจากในรอบที่ 4 การ รับ Admission เปนการวัดความสามารถที่ไดมาตรฐาน ใชเกรดเฉลี่ยสะสม (GPAX) คะแนน 9 วิชา สามัญ O-NET GAT/PAT ซึ่งมหาวิทยาลัยจะไดนักศึกษาที่มีคุณภาพจากเนื่องจากการใชเกรดเฉลี่ย สะสม (GPAX) นั้นเปนเตรียมตัวของนักเรียนที่ตั้งใจเรียนในหองเรียนตั้งแตเรียนชั้นมัธยมศึกษาปที่ 4 1.2 จากการศึกษาพบวา ปจจัยดานภาพลักษณของมหาวิทยาลัยที่ทําใหนักศึกษาสวน ใหญในทุกรอบ ตัดสินใจเลือกเขาศึกษาตอ ดังนั้นจึงควรสงเสริมดานภาพลักษณของมหาวิทยาลัย ขอนแกน โดยเฉพาะเรื่องบัณฑิตที่สําเร็จการศึกษาแลวไดรับการยอมรับจากหนวยงานทั้งภาครัฐและ ภาคเอกชน เนื่องจากเปนปจจัยหลักที่สงผลการตัดสินใจเลือกเขาศึกษาตอในระดับปริญญาตรี มหาวิทยาลัยขอนแกน ซึ่งแสดงใหเห็นวา การประชาสัมพันธศิษยเกาที่ประสบความสําเร็จและไดรับ การยอมรับเปนจุดแข็งของมหาวิทยาลัย ซึ่งสมควรดําเนินการตอไป 1.3 สถานการณปจจุบัน ประเด็นปจจัยดานหลักสูตร พบวา ปจจัยในขอที่นอยที่สุดคือ เรื่องหลักสูตรที่เปดสอนเนนทางดานวิชาชีพ เพราะฉะนั้น มหาวิทยาลัยควรมีหลักสูตรที่เนนทางการ ปฏิบัติดานวิชาชีพที่เอื้อตอทักษะที่สําคัญของนักศึกษาในการทํางานตอไปในอนาคต 2. ขอเสนอแนะสําหรับการศึกษาครั้งตอไป 2.1 เนื่องจากการศึกษาครั้งนี้ปจจัยที่สงผลตอการตัดสินใจเลือกเขาศึกษาตอมีรอยละ ของคาอํานาจพยากรณที่นอย ควรทําการศึกษาในเชิงคุณภาพ โดยการสัมภาษณเชิงลึก ถึงปจจัยที่มี อิทธิพลตอการเลือกศึกษาตอผานระบบ TCAS ในแตละรอบการรับ เพื่อยืนยันปจจัยที่ได ทําการศึกษาหรือหาปจจัยอื่น ๆ มาทําการศึกษาเพิ่มเติม 2.2 ควรศึกษาเปรียบเทียบเงื่อนไขของระบบการรับนักศึกษาเขาศึกษาตอผานระบบ TCAS ในแตละรอบการรับ กับมหาวิทยาลัยอื่นเพื่อกําหนดและปรับเปลี่ยนกลยุทธที่เหมาะสมในการ รับนักศึกษาในแตละรอบของปการศึกษาถัดไป

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 47

เอกสารอางอิง

ณัชชา สุวรรณวงศ. (2560). ปจจัยที่สงผลตอการตัดสินใจเขาศึกษาตอระดับปริญญาตรีใน มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลอีสานนครราชสีมา (ระบบโควตา). รายงานวิจัย. มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลอีสาน. ที่ประชุมอธิการบดีแหงประเทศไทย. (5 ตุลาคม 2561). คูมือระบบTCAS62 สําหรับนักเรียน และผูสมัคร. สืบคนเมื่อ 21 มกราคม 2563, จาก https://entry. wu.ac.th/ download/tcas62.pdf ธานินทร ศิลปจารุ. (2560). การวิจัยและวิเคราะหขอมูลทางสถิติดวย SPSS และ AMOS. (พิมพครั้งที่ 17). กรุงเทพฯ: บิสซิเนสอารแอนดดี. มหาวิทยาลัยขอนแกน. (2562). แผนปฏิบัติการประจําปงบประมาณ พ.ศ. 2562 มหาวิทยาลัย ขอนแกน ฉบับปรับปรุง. มหาวิทยาลัยขอนแกน. มหาวิทยาลัยขอนแกน. (2563). ประวัติความเปนมามหาวิทยาลัยขอนแกน. สืบคนเมื่อ 10 กุมภาพันธ 2563, จาก https://th.kku.ac.th/about/history สุริยันต บุญเลิศวรกุล และ นงลักษณ เกตุบุตร. (2562). ปจจัยที่สงผลตอการตัดสินใจเลือก ยืนยันสิทธิ์เขาศึกษาระดับปริญญาตรีในมหาวิทยาลัยสงขลานครินทร วิทยาเขตตรัง ภายใตระบบทีแคส (TCAS). วารสารวิชาการ ปขมท, 8(3), 54 – 62. สุริยา ฆองเสนาะ. (1 กรกฎาคม 2561). TCAS ระบบการคัดเลือกเขาศึกษาในสถาบันอุดม ศึกษารูปแบบใหม. สืบคนเมื่อ 21 มกราคม 2563, จาก http://library2paliament.go.th/ebook/content-issue/2561/hi2561-046.pdf.

นวัตกรรมการทองเที่ยวทางวัฒนธรรม กรณีศึกษา การทองเที่ยวบานเกิดหลวงปูทวดเหยียบน้ําทะเลจืด 1 ตําบลดีหลวง อําเภอสทิงพระ จังหวัดสงขลา0 * Cultural Tourism Innovation : A Case Study of Tourism in the Birthplace of Luang Pu Thuad Yiab Nam Talay Chued, Di Luang Subdistrict, Sathing Phra District, Songkhla Province

หทัยภัทร กงเสง, สุภาพร จันทนพันธ, ณัฐนิชา ชูเชิด และชลลดา แสงมณี ศิริสาธิตกิจ Hataipat Kongseng, Supaporn Jantanapan, Natnicha Chochard and Chonlada Sangmanee Sirisatidkid คณะมนุษยศาสตรและสังคมศาสตร มหาวิทยาลัยทักษิณ Faculty of Humanities and Social Sciences, Thaksin University, Thailand Corresponding Author, E-mail: [email protected]

บทคัดยอ

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค 1) เพื่อศึกษาศักยภาพของทุนในชุมชนที่กอใหเกิด นวัตกรรมการทองเที่ยวบานเกิดหลวงปูทวดเหยียบน้ําทะเลจืด ตําบลดีหลวง อําเภอสทิงพระ จังหวัดสงขลา 2) เพื่อศึกษาการบริหารจัดการนวัตกรรมการทองเที่ยวทางวัฒนธรรมของกลุม การทองเที่ยวบานเกิดหลวงปูทวดเหยียบน้ําทะเลจืด ตําบลดีหลวง อําเภอสทิงพระ จังหวัด สงขลา และ 3) เพื่อศึกษาผลกระทบและแนวทางสงเสริมการพัฒนานวัตกรรมการทองเที่ยว

* ไดรับบทความ: 24 เมษายน 2563; แกไขบทความ: 15 กรกฎาคม 2563; ตอบรับตีพิมพ: 24 กรกฎาคม 2563 Received: April 24, 2020; Revised: July 15, 2020; Accepted: July 15, 2020

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 49

บานเกิดหลวงปูทวดเหยียบน้ําทะเลจืด ตําบลดีหลวง อําเภอสทิงพระ จังหวัดสงขลา โดยการวิจัย ครั้งนี้เปนการวิจัยเชิงคุณภาพ ผลการวิจัยพบวา ตําบลดีหลวงมีสภาพพื้นที่เปนพื้นที่ราบต่ํา ลาดเอียงขนานกับทะเล อาวไทย พื้นที่ดานทิศตะวันตกและทิศเหนือเปนพื้นที่นา ชาวบานสวนใหญประกอบอาชีพทํา การเกษตร จากการศึกษาทุนในชุมชน พบวา นอกจากชุมชนจะมีทุนวัฒนธรรมที่สําคัญ ซึ่งไดแก ทุนวัฒนธรรมเกี่ยวกับหลวงปูทวดแลว ชุมชนยังมีทุนที่สําคัญอีก 4 ดาน ไดแก ทุนดานมนุษย ทุนดานทรัพยากรธรรมชาติ ทุนดานประเพณี วัฒนธรรม และภูมิปญญา และทุนดานสถาบัน หรือองคกร ซึ่งเปนทุนที่มีศักยภาพเอื้อใหเกิดนวัตกรรมการทองเที่ยวทางวัฒนธรรมขึ้น สําหรับ การบริหารจัดการนวัตกรรมการทองเที่ยวทางวัฒนธรรมของกลุมการทองเที่ยวบานเกิดหลวงปู ทวดเหยียบน้ําทะเลจืด มีการบริหารจัดการในรูปแบบของกลุม เปนการบริหารจัดการที่อาศัย การมีสวนรวมของหลายฝาย โดยมีกระบวนการบริหารจัดการ ประกอบดวย การวางแผน การ จัดองคการ การชี้นํา การประสานงาน และการควบคุม สําหรับแนวทางการสงเสริมการพัฒนา นวัตกรรมการทองเที่ยวทางวัฒนธรรม ไดแก การสงเสริมใหมีการปลูกตนโกสนทั้งสองขางทาง ตามเสนทางการทองเที่ยว การทําปายบอกเสนทางการทองเที่ยวตามจุดตาง ๆ การสงเสริมใหมี อาสาสมัครมัคคุเทศก การสงเสริมการสรางชองทางประชาสัมพันธการทองเที่ยว และการ สงเสริมการออกแบบผลิตภัณฑทองถิ่น ทั้งนี้เพื่อยกระดับการทองเที่ยวและดึงดูดให นักทองเที่ยวเดินทางเขามาทองเที่ยวมากขึ้น

คําสําคัญ: นวัตกรรมการทองเที่ยว; การทองเที่ยวทางวัฒนธรรม; ศักยภาพ

Abstract

The purposes of this research were 1) to examine the potential of capital in the community that creates tourism innovation in the birthplace of Luang Pu Thuad Yiab Nam Talay Chued, Di Luang subdistrict, Sathing Phra district, Songkhla province. 2) to investigate management of cultural tourism innovation of the tourism group in the birthplace of Luang Pu Thuad Yiab Nam Talay Chued, Di Luang subdistrict, Sathing Phra district, Songkhla province. and 3) to study the impact and ways of promoting the

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 50

development of tourism innovation in the birthplace of Luang Pu Thuad Yiab Nam Talay Chued, Di Luang subdistrict, Sathing Phra district, Songkhla province. The qualitative research was used as the research design. The results showed that: topography of Di Luang subdistrict is a low plain terrain with slope in which runs parallel to the coastline of the Gulf of Thailand. The west and the north areas are surrounded by rice fields. Most of the villagers are farmers. Additionally, this study shows that the major cultural capital is not only about Luang Pu Tuad but also about another four capitals which are human capital, natural resources capital, traditional, cultural, and local wisdom capital, as well as institutional or organizational capital. It concluded that these capitals have the potential to promote cultural tourism innovation. Furthermore, there are forms of management as the form of group based on the participation of many parties of cultural tourism innovations on tourism group in the birthplace of Luang Pu Thuad Yiab Nam Talay Chued. The management process consists of planning, organizing, guidance, coordinating and controlling. As for guidelines to promote the development of cultural tourism innovation such as these, the promotion of the croton trees growing along both sides of tourism route, the tourist signs for variety of tourist destinations. And also encouraging volunteer tour guides as well as promoting the creation of channels for tourism promotions including local product design. In order that to promote the tourism and attract more tourists to travel in the future.

Keywords: Tourism Innovation; Cultural Tourism; Potential

1. บทนํา ตําบลดีหลวง อําเภอสทิงพระ จังหวัดสงขลา เปนตําบลที่มีทุนชุมชนหลากหลาย ตลอดจน เปนถิ่นกําเนิดของหลวงปูทวด ซึ่งเปนพระเกจิอาจารยชื่อดังที่เปนศูนยรวมจิตใจของคนใตมา ยาวนานนับตั้งแตอดีตจนถึงปจจุบัน ดังนั้นชุมชนจึงเกิดแนวคิดที่จะเผยแพรใหบุคคลภายนอก ชุมชนไดรับรูและทราบเกี่ยวกับประวัติความเปนมาของหลวงปูทวดและสถานที่สําคัญตาง ๆ ที่

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 51

เกี่ยวของกับ หลวงปูทวด โดยจัดเปนแหลงทองเที่ยวทางวัฒนธรรมขึ้น รวมไปถึงการนําวิถีชีวิต โหนด-นา-เล (ตาลโตนด-ทุงนา-ทะเล) ซึ่งไดแก การดํารงชีวิตของชาวบานในชุมชนภายใตระบบ ความสัมพันธกับทรัพยากรธรรมชาติที่โดดเดนของชุมชน ไดแก ตาลโตนด ทุงนา และทะเล มาปรับ ประยุกตใชใหเกิดประโยชนสูงสุดตอชุมชน โดยการพัฒนาเปนการทองเที่ยวทางวัฒนธรรมใน ลักษณะของการทองเที่ยวแสวงบุญตามรอยหลวงปูทวด จากสภาพดังกลาว นวัตกรรมการทองเที่ยว บานเกิดหลวงปูทวดจึงเปนการเริ่มตนจากการนําสิ่งที่มีอยูในชุมชนมาพัฒนาโดยอาศัยการมีสวนรวม ของชุมชน ดวยเหตุนี้คณะผูวิจัยจึงมีความสนใจที่จะศึกษา นวัตกรรมการทองเที่ยวทางวัฒนธรรม กรณีศึกษาการทองเที่ยวบานเกิดหลวงปูทวดเหยียบน้ําทะเลจืด ตําบลดีหลวง อําเภอสทิงพระ จังหวัดสงขลา ที่ไดมีการนําทุนชุมชนที่มีอยูเดิมมาปรับประยุกตใชใหเกิดประโยชนตอชุมชน โดยอาศัยการบริหารจัดการและการมีสวนรวมของชาวบานในชุมชน ทําใหเกิดการกระจายรายไดใน ชุมชน และยังเปนแหลงเรียนรูแกนักทองเที่ยวหรือผูที่มีความสนใจเกี่ยวกับประเพณี วัฒนธรรม ภูมิปญญาทองถิ่น และวิถีชีวิตของชาวบานในชุมชนอีกดวย ซึ่งนวัตกรรมการทองเที่ยวบานเกิด หลวงปูทวดไมไดเปนการทองเที่ยวที่มุงหวังเพียงดานเศรษฐกิจเทานั้น แตยังเปนการทองเที่ยวที่ มุงหวังใหนักทองเที่ยวไดเรียนรูและเขาใจเกี่ยวกับประวัติความเปนมาของหลวงปูทวดอยางถูกตอง รวมทั้งการรับรูถึงคุณคาประเพณี วัฒนธรรม และภูมิปญญาทองถิ่น ตลอดจนนวัตกรรมการ ทองเที่ยวบานเกิดหลวงปูทวดยังเปนสวนหนึ่งของการพัฒนาชุมชนที่ทําใหชุมชนเกิดความเขมแข็ง และพึ่งตนเองไดอีกดวย

2. วัตถุประสงคของการวิจัย 1. เพื่อศึกษาศักยภาพของทุนในชุมชนที่กอใหเกิดนวัตกรรมการทองเที่ยวบานเกิด หลวงปูทวดเหยียบน้ําทะเลจืด ตําบลดีหลวง อําเภอสทิงพระ จังหวัดสงขลา 2. เพื่อศึกษาการบริหารจัดการนวัตกรรมการทองเที่ยวทางวัฒนธรรมของกลุมการ ทองเที่ยวบานเกิดหลวงปูทวดเหยียบน้ําทะเลจืด ตําบลดีหลวง อําเภอสทิงพระ จังหวัดสงขลา 3. เพื่อศึกษาผลกระทบและแนวทางสงเสริมการพัฒนานวัตกรรมการทองเที่ยวบาน เกิดหลวงปูทวดเหยียบน้ําทะเลจืด ตําบลดีหลวง อําเภอสทิงพระ จังหวัดสงขลา

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 52

3. วิธีดําเนินการวิจัย การวิจัยครั้งนี้เปนการวิจัยเชิงคุณภาพ (Qualitative Research) โดยมีรายละเอียดใน ประเด็นตาง ๆ ดังตอไปนี้ 1. พื้นที่ศึกษา ไดแก พื้นที่ตําบลดีหลวง อําเภอสทิงพระ จังหวัดสงขลา 2. กลุมผูใหขอมูลหลัก (Key Informants) ไดแก ผูที่มีสวนเกี่ยวของกับการทองเที่ยว บานเกิดหลวงปูทวดเหยียบน้ําทะเลจืด ตําบลดีหลวง อําเภอสทิงพระ จังหวัดสงขลา จํานวน 22 คน ประกอบดวย 2.1 ผูนําชุมชน ไดแก ผูใหญบาน หมูที่ 1 บานตนเลียบ และหมูที่ 2 บานดีหลวง ตําบลดีหลวง อําเภอสทิงพระ จังหวัดสงขลา รวมจํานวน 2 คน 2.2 คณะกรรมการกลุมการทองเที่ยวบานเกิดหลวงปูทวดเหยียบน้ําทะเลจืด ไดแก ประธานกลุม ที่ปรึกษากลุม จํานวน 2 คน ผูจัดการกลุม มัคคุเทศก และประชาสัมพันธ รวมจํานวน 6 คน 2.3 เจาหนาที่หนวยงานที่เกี่ยวของ ไดแก นักพัฒนาชุมชน อําเภอสทิงพระ จังหวัด สงขลา จํานวน 1 คน 2.4 ชาวบานในชุมชน หมูที่ 1 บานตนเลียบ จํานวน 3 คน และหมูที่ 2 บานดีหลวง จํานวน 3 คน รวมจํานวน 6 คน 2.5 นักทองเที่ยวชาวไทย จํานวน 7 คน 3. เครื่องมือที่ใชในการเก็บรวบรวมขอมูล ไดแก 1) แบบสังเกต 2) แบบสัมภาษณเชิงลึก และ 3) แบบบันทึกการสนทนากลุม เพื่อใหไดมาซึ่งขอมูลที่ตอบวัตถุประสงคการวิจัย 4. การเก็บรวบรวมขอมูล 4.1 การเก็บรวบรวมขอมูลปฐมภูมิ คณะผูวิจัยดําเนินการเก็บรวบรวมขอมูล ภาคสนามโดยใชวิธีการ 1) การสังเกต (Observation) ทั้งการสังเกตแบบมีสวนรวม (Participant Observation) และการสังเกตแบบไมมีสวนรวม รวม (Non-Participant Observation) โดยการ สังเกตแบบมีสวนรวม ไดแก การสังเกตโดยการเขาไปรวมในกิจกรรมตาง ๆ ของกลุมการทองเที่ยว บานเกิดหลวงปูทวดเหยียบน้ําทะเลจืด สวนการสังเกตแบบไมมีสวนรวม ไดแก การสังเกตสภาพ ทั่วไปของชุมชน พฤติกรรมการมีสวนรวมของชาวบาน การทําหนาที่ของผูนําชุมชน ทรัพยากรใน ชุมชน และพฤติกรรมของนักทองเที่ยว เปนตน 2) การสัมภาษณเชิงลึก (In-depth Interview) โดย การสัมภาษณผูนําชุมชน คณะกรรมการกลุมการทองเที่ยวบานเกิดหลวงปูทวด เจาหนาที่หนวยงาน

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 53

ที่เกี่ยวของ ชาวบานในชุมชน และนักทองเที่ยว โดยใชแนวคําถามที่มีเนื้อหาครอบคลุมวัตถุประสงค ของการวิจัย และ 3) การสนทนากลุม (Focus Group) มีการกําหนดหัวขอใหสอดคลองกับ วัตถุประสงคของการวิจัย โดยเปดประเด็นใหผูเขารวมการสนทนากลุมไดแสดงความคิดเห็น จากนั้น คณะผูวิจัยนําขอมูลที่ไดมาสังเคราะหเนื้อหาและเขียนสรุปเปนความเรียง 4.2 การเก็บรวบรวมขอมูลแบบทุติยภูมิ โดยการศึกษาขอมูลจากเอกสารที่เกี่ยวของ กับขอมูลพื้นฐานของชุมชน องคกรในชุมชน กิจกรรมของชุมชน และงานวิจัยที่เกี่ยวของเพื่อใช ประกอบเปนแนวทางในการศึกษา

4. สรุปผลการวิจัย 1. ศักยภาพของทุนในชุมชนที่กอใหเกิดนวัตกรรมการทองเที่ยวบานเกิดหลวงปู ทวดเหยียบน้ําทะเลจืด ตําบลดีหลวง อําเภอสทิงพระ จังหวัดสงขลา ตําบลดีหลวงมีสภาพพื้นที่เปนพื้นที่ราบต่ํา ลาดเอียงขนานกับทะเลอาวไทย พื้นที่ ดานทิศตะวันตกและทิศเหนือเปนพื้นที่นา ลักษณะดินเปนดินเหนียวเหมาะแกการทํานาขาว และมีไมยืนตนสําคัญอันเปนเอกลักษณที่โดดเดนของตําบล ไดแก ตนตาลโตนด หรือ ตนโหนด มีคลองชลประทานตัดผานตลอดตามแนวยาวของตําบล โดยชาวบานสวนใหญประกอบอาชีพทํา การเกษตรเปนอาชีพหลัก รองลงมา ไดแก การทําประมง รับจาง และการทําผลิตภัณฑจาก ตาลโตนด จากการศึกษาทุนในชุมชนของตําบลดีหลวง พบวา นอกจากชุมชนจะมีทุน วัฒนธรรมที่สําคัญ ซึ่งไดแก ทุนวัฒนธรรมเกี่ยวกับหลวงปูทวดแลว ไมวาจะเปนความเชื่อและ สถานที่สําคัญที่เกี่ยวกับหลวงปูทวด เชน วัดพะโคะ และวัดตนเลียบ เปนตน ชุมชนยังมีทุนที่ สําคัญๆ อีก 4 ดาน ที่มีศักยภาพเอื้อใหชุมชนเกิดนวัตกรรมการทองเที่ยวทางวัฒนธรรมขึ้น ไดแก 1.1 ทุนดานมนุษย เปนทุนที่มีความสําคัญตอการเกิดนวัตกรรมการทองเที่ยวบาน เกิดหลวงปูทวดเหยียบน้ําทะเลจืด โดยการเกิดนวัตกรรมการทองเที่ยวดังกลาวเกิดจากความคิด ริเริ่มของพระครูใบฎีกาศักรินทร สิริภทฺโท ที่ไดเล็งเห็นความสําคัญของทุนวัฒนธรรมเกี่ยวกับ ประวัติความเปนมาของหลวงปูทวด รวมไปถึงผูนําชุมชนและชาวบานตางก็ใหความสําคัญและ เขามามีสวนรวมในกิจกรรมการทองเที่ยว โดยชาวบานมีความรักในบานเกิด และมีผูนําชุมชน คอยใหการสงเสริมและสนับสนุน จนเกิดเปนนวัตกรรมการทองเที่ยวบานเกิดหลวงปูทวดเหยียบ

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 54

น้ําทะเลจืด ซึ่งทั้งหมดลวนเกิดจากศักยภาพของผูนําชุมชน ผูนําทางศาสนา และชาวบาน ที่มี ความตองการที่จะพัฒนาการทองเที่ยวชุมชน โดยการพัฒนาและตอยอดจากสิ่งที่มีอยูเดิมใน ชุมชน (สุภัทร บัวหัน, 21 มกราคม 2563) 1.2 ทุนดานทรัพยากรธรรมชาติ ทรัพยากรธรรมชาติที่มีความเกี่ยวของกับ นวัตกรรมการทองเที่ยวบานเกิดหลวงปูทวดเหยียบน้ําทะเลจืด ไดแก ตนตาลโตนด และตระพัง พระ จากที่พื้นที่ภาคใตบริเวณคาบสมุทรสทิงพระ โดยเฉพาะอําเภอสทิงพระ มีปริมาณตน ตาลโตนดเปนจํานวนมาก ทําใหชาวบานนําสวนตาง ๆ ของตนตาลโตนดมาใชใหเกิดประโยชนใน ดานตาง ๆ มากมาย เชน ผลตาลโตนดนํามาทําเปนขนมหลากหลายชนิด น้ําจากงวงตาลโตนด นํามาทําเปนน้ําตาลสด น้ําผึ้งตาลโตนด น้ําตาลแวน และน้ําตาลผง เปนตน ใบตาลโตนดนํามา จักสานเปนผลิตภัณฑตาง ๆ เชน กระเปา ตะกรา หมวก และพัด เปนตน สวนลําตนนํามาทํา เปนเฟอรนิเจอร เชน โตะ และเกาอี้ เปนตน โดยในการทองเที่ยวบานเกิดหลวงปูทวดเหยียบน้ําทะเลจืด ชาวบานไดมีการ นําผลิตภัณฑจากตาลโตนดมาจําหนายใหกับนักทองเที่ยว นับเปนการสงเสริมและกระจายรายได ใหกับชาวบานในชุมชน อีกทั้งยังเปนการเปดโอกาสใหนักทองเที่ยวไดเรียนรูและสัมผัสถึงวิถีชีวิต ของชาวบานในชุมชนอีกดวย นอกจากนี้ยังมี ตระพังพระ ซึ่งเปนสระน้ําโบราณขนาดใหญ โดยบริเวณกลาง ตระพังจะมีเกาะอยูกลางน้ํา และบริเวณเกาะดังกลาวเคยพบวัตถุโบราณทําดวยสําริด ซึ่งจัดเปน ทุนดานทรัพยากรธรรมชาติที่สําคัญอีกอยางหนึ่ง 1.3 ทุนดานประเพณี วัฒนธรรม และภูมิปญญา ชุมชนมีทุนประเพณี วัฒนธรรม และภูมิปญญาที่กอใหเกิดนวัตกรรมการทองเที่ยวบานเกิดหลวงปูทวดเหยียบน้ําทะเลจืด ไดแก 1.3.1 ประเพณี และวัฒนธรรม ชุมชนมีประเพณีและวัฒนธรรมที่แสดงใหเห็น ถึงความเคารพนับถือและเลื่อมใสศรัทธาตอหลวงปูทวดเหยียบน้ําทะเลจืด โดยชุมชนจะมีการจัด งานสมโภชครบชาตกาลหลวงปูทวด ณ วัดตนเลียบ ซึ่งจะเปนงานทอดผาปาสามัคคีและทําบุญ ใหบิดามารดาของหลวงปูทวด ตลอดจนมีการแหผาหมตนเลียบ บวงสรวงหลวงปูทวด และพิธี ทําบุญสมโภชหลวงปูทวด ซึ่งแสดงใหเห็นถึงความศรัทธาและความเลื่อมใสของชาวบานในชุมชน ที่มีตอหลวงปูทวด 1.3.2 ภูมิปญญาทองถิ่น ชุมชนมีภูมิปญญาทองถิ่นที่สืบทอดจากรุนสูรุน คือ การทําน้ําตาลแวน และน้ําสมโตนด เปนการนําน้ําตาลโตนดจากตนตาลโตนดมาแปรรูปให

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 55

สามารถนําไปประกอบอาหารได โดยน้ําตาลแวน จะมีรสชาติหวาน นําไปเปนสวนประกอบของ ขนมหวานได สวนน้ําสมโตนด จะมีรสชาติเปรี้ยว สามารถใชแทนน้ํามะนาวในการประกอบ อาหารได ผลิตภัณฑดังกลาวจึงเปนนวัตกรรมที่เกิดจากภูมิปญญาทองถิ่นที่ตองสืบทอด และตอ ยอดใหเปนผลิตภัณฑเดนของชุมชน ซึ่งกอใหเกิดเปนรายไดและเศรษฐกิจในชุมชน อีกทั้ง เปน การใชเวลาวางของชาวบานในชุมชนใหเกิดประโยชน  โดยเนนการพึ่งพาตนเองเปนหลัก ซึ่งจะ ชวยใหชาวบานมีความเขมแข็ง สามารถพึ่งพาตนเองได และใชทรัพยากรที่มีอยูใหคุมคามากที่สุด (เสนห บัวมาก, 21 มกราคม 2563) 1.4 ทุนดานสถาบันหรือองคกร ซึ่งเปนเครือขายที่มีพลังในการขับเคลื่อนนวัตกรรม การทองเที่ยวบานเกิดหลวงปูทวดเหยียบน้ําทะเลจืด ทําใหชุมชนมีศักยภาพในการพัฒนาชุมชน มากขึ้น และการรวมกลุมยังสามารถทําใหชาวบานในชุมชนเกิดการชวยเหลือซึ่งกันและกัน กอใหเกิดความรักและความสามัคคี โดยชุมชนมีสถาบันหรือองคกรที่มีสวนในการขับเคลื่อน นวัตกรรมการทองเที่ยวบานเกิดหลวงปูทวดเหยียบน้ําทะเลจืด เชน 1.4.1 กลุมการทองเที่ยวบานเกิดหลวงปูทวดเหยียบน้ําทะเลจืด เปนการ รวมกลุมเพื่อใชในการติดตอประชาสัมพันธ จัดเตรียม และตอนรับนักทองเที่ยวที่จะมาทองเที่ยว บานเกิดหลวงปูทวด โดยกลุมการทองเที่ยวบานเกิดหลวงปูทวดเปนกลุมที่ทําหนาที่ถายทอด เรื่องราวตํานานของหลวงปูทวดเหยียบน้ําทะเลจืดใหแกนักทองเที่ยว และเปนกลุมที่ใหชาวบาน เขามามีสวนรวมในการตอนรับนักทองเที่ยว การเปนมัคคุเทศก การนําผลิตภัณฑทองถิ่นมา จําหนายใหกับนักทองเที่ยว ซึ่งเปนการสงเสริมอาชีพและสรางรายไดใหกับชาวบานในชุมชน (บุญศิริ สุวรรณศรี, 21 มกราคม 2563) 1.4.2 กลุมอาชีพผลิตภัณฑน้ําตาลโตนด หรือ กลุมดาวราย เปนกลุมที่เกิดจาก การรวมตัวของชาวบานกลุมหนึ่งเพื่อรับซื้อน้ําตาลโตนดจากชาวบานในชุมชนเพื่อนําไปแปรรูป เปนน้ําตาลแวน และน้ําตาลผง โดยกลุมจะรับซื้อน้ําตาลโตนดจากชาวบานที่มีอาชีพขึ้นตน ตาลโตนด โดยชาวบานจะนําน้ําตาลโตนดมาจําหนายใหกับกลุม ซึ่งกลุมจะมีการตรวจสอบความ เขมขนของน้ําตาลโตนดที่นํามาจําหนาย ถาน้ําตาลโตนดมีความเขมขนมากจะจําหนายไดราคา สูง โดยจะมีตลาดรับซื้อประจําทั้งตลาดทองถิ่นและตลาดที่กรุงเทพฯ นอกจากนี้กลุมอาชีพ ผลิตภัณฑน้ําตาลโตนดยังเปนแหลงเรียนรูใหกับนักทองเที่ยวที่มาทองเที่ยวอีกดวย โดย นักทองเที่ยวจะไดเรียนรูเกี่ยวกับกรรมวิธีการทําน้ําตาลโตนด เชน การขึ้นตนตาลโตนด และการ

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 56

แปรรูปน้ําตาลโตนดเปนน้ําตาลแวนและน้ําตาลผง เปนตน และนักทองเที่ยวยังสามารถซื้อ ผลิตภัณฑจากน้ําตาลโตนดจากกลุมไดอีกดวย (ดํา คลายสีนวล, 22 มกราคม 2563) 1.4.3 สํานักงานพัฒนาชุมชนอําเภอสทิงพระ เปนหนวยงานสงเสริมและ สนับสนุนทั้งในเรื่องของงบประมาณและความรูเพื่อเปนแนวทางในการสงเสริมและพัฒนา เกี่ยวกับนวัตกรรมการทองเที่ยว เพื่อใหการทองเที่ยวเปนที่รูจักอยางแพรหลายและสรางรายได ใหกับชุมชน รวมไปถึงการสงเสริมใหชาวบานนําทรัพยากรที่มีอยูในชุมชนมาปรับประยุกตใชให เกิดประโยชนสูงสุด ซึ่งจะชวยสรางรายไดใหกับชาวบาน อีกทั้งยังเปนการชวยประหยัดตนทุน ทางการผลิต นอกจากนี้สํานักงานพัฒนาชุมชนอําเภอสทิงพระยังเขามามีบทบาทในการกระตุน ใหชาวบานทํางานรวมกันเปนกลุม เพื่อใหงานมีประสิทธิภาพอีกดวย (ทิพาพันธ บัวเผือนนอย, 21 มกราคม 2563) 2. การบริหารจัดการนวัตกรรมการทองเที่ยวทางวัฒนธรรมของกลุมการทองเที่ยว บานเกิดหลวงปูทวดเหยียบน้ําทะเลจืด ตําบลดีหลวง อําเภอสทิงพระ จังหวัดสงขลา การบริหารจัดการนวัตกรรมการทองเที่ยวทางวัฒนธรรมของกลุมการทองเที่ยวบาน เกิดหลวงปูทวดเหยียบน้ําทะเลจืด มีการบริหารจัดการในรูปแบบของกลุม เปนการบริหารจัดการ ที่อาศัยการมีสวนรวมของหลาย ๆ ฝาย ทั้งผูนําชุมชน ผูนําทางศาสนา นักพัฒนาชุมชน และ ชาวบาน มีการนําทุนชุมชนที่มีอยูมาพัฒนาและปรับประยุกตใชจนเกิดเปนการทองเที่ยว ซึ่งมี รายละเอียดเกี่ยวกับการบริหารจัดการดังตอไปนี้ 2.1 การกอตั้งกลุมการทองเที่ยวบานเกิดหลวงปูทวดเหยียบน้ําทะเลจืด การกอตั้งกลุมเริ่มตนจากพระครูใบฎีกาศักรินทร สิริภทฺโท เกิดแนวคิดที่จะ พัฒนาการทองเที่ยวบานเกิดหลวงปูทวดขึ้น อันเนื่องมาจากชุมชนมีทุนชุมชนที่โดดเดน โดยเฉพาะทุนทางวัฒนธรรมเกี่ยวกับตํานานหลวงปูทวดเหยียบน้ําทะเลจืด จึงเกิดความคิดที่จะ เผยแพรขอมูลเกี่ยวกับประวัติความเปนมาของหลวงปูทวดที่มีความเกี่ยวของกับพื้นที่ตําบลดี หลวง และทําเปนแหลงทองเที่ยวทางวัฒนธรรม รวมทั้งการเผยแพรวิถีชีวิตความเปนอยู ประเพณี และวัฒนธรรม ของชาวบานในชุมชนอีกดวย จึงไดมีการนําแนวคิดนี้เสนอตอ สํานักงานพัฒนาชุมชนอําเภอสทิงพระ และปรึกษาหารือรวมกันกับชุมชน รวมทั้งสํานักงาน วัฒนธรรมจังหวัดสงขลา และไดมติเอกฉันทรวมกัน คือ การจัดทําการทองเที่ยวแสวงบุญตาม รอยหลวงปูทวดเหยียบน้ําทะเลจืด และไดจัดตั้งกลุมการทองเที่ยวบานเกิดหลวงปูทวดเหยียบน้ํา

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 57

ทะเลจืดขึ้น เมื่อป พ.ศ.2559 โดยใหชุมชนเขามามีสวนรวมในการบริหารจัดการ (พระครูใบฎีกา ศักรินทร สิริภทฺโท, 21 มกราคม 2563)

2.2 โครงสรางกลุมการทองเที่ยวบานเกิดหลวงปูทวดเหยียบน้ําทะเลจืด

แผนภาพที่ 1 โครงสรางกลุมการทองเที่ยวบานเกิดหลวงปูทวดเหยียบน้ําทะเลจืด

ประธาน ที่ปรึกษา

รองประธาน

เลขานุการ เหรัญญิก

ผูจัดการ

ฝาย ฝาย ฝาย ฝาย ฝาย ประชาสัมพันธ มัคคุเทศก ตลาดทิวโหนด สินคา อาหาร/เครื่องดื่ม

ฝายที่พัก ฝายยานพาหนะ ฝายภูมิทัศน ฝายความปลอดภัย

ที่มา: ปรับปรุงจาก แผนธุรกิจทองเที่ยวชุมชน OTOP นวัตวิถี ตําบลดีหลวง อําเภอสทิงพระ จังหวัดสงขลา บานเกิดหลวงปูทวด, ม.ป.ป.

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 58

2.3 การบริหารจัดการนวัตกรรมการทองเที่ยวทางวัฒนธรรมของกลุมการทองเที่ยว บานเกิดหลวงปูทวดเหยียบน้ําทะเลจืด มีรายละเอียดดังนี้ 2.3.1 การวางแผน กลุมการทองเที่ยวบานเกิดหลวงปูทวดเหยียบน้ําทะเลจืด และนักพัฒนาชุมชนอําเภอสทิงพระ ไดจัดประชุมรวมกัน เดือนละ 2 ครั้ง ทุกวันอาทิตยที่ 1 และ วันอาทิตยที่ 4 ของเดือน เพื่อปรึกษาหารือ วางแผน และแกไขปญหา ทั้งในเรื่องของการตอนรับ นักทองเที่ยว การจัดเตรียมสถานที่และเสนทางการทองเที่ยว หรือการหาแนวทางแกไขปญหา เพื่อปรับปรุงขอผิดพลาดของกลุมที่เกิดจากการดําเนินงาน 2.3.2 การจัดองคการ กลุมมีการจัดองคการโดยกําหนดโครงสรางการทํางาน ของกลุม ประกอบดวย ที่ปรึกษาทําหนาที่ใหคําปรึกษา ประธานทําหนาที่ควบคุมการทํางานของ แตละฝาย โดยมีรองประธานและเลขานุการเปนผูชวยในการทํางาน เหรัญญิกทําหนาที่ดาน การเงิน ผูจัดการทําหนาที่ในการติดตอประสานงาน และมีฝาย 9 ฝาย ไดแก ฝาย ประชาสัมพันธ ฝายมัคคุเทศก ฝายตลาดทิวโหนด ฝายสินคา ฝายอาหาร/เครื่องดื่ม ฝายที่พัก ฝายยานพาหนะ ฝายภูมิทัศน และฝายความปลอดภัย ซึ่งแตละฝายจะมีการจัดแบงหนาที่ ความรับผิดชอบอยางเปนรูปธรรม และมีการติดตามการทํางานอยางสม่ําเสมอ 2.3.3 การชี้นํา การทองเที่ยวบานเกิดหลวงปูทวดเหยียบน้ําทะเลจืดจะมีผูนํา ชุมชน ผูนําทางศาสนา และนักพัฒนาชุมชน คอยชี้นําและกระตุนเพื่อใหทุกฝายใหความรวมมือ และดําเนินงานตามหนาที่ความรับผิดชอบ และปฏิบัติตามกฎระเบียบของกลุม 2.3.4 การประสานงาน กลุมการทองเที่ยวบานเกิดหลวงปูทวดเหยียบน้ําทะเล จืดมีการทํางานประสานกับทุกสวน ทั้งผูนําชุมชน ผูนําทางศาสนา ชาวบาน และนักพัฒนาชุมชน โดยกลุมจะติดตอและประชาสัมพันธเพื่อใหทุกสวนทราบ และชวยกันจัดเตรียมสถานที่ เสนทาง หรืออุปกรณตาง ๆ ที่จะใชในการตอนรับนักทองเที่ยว 2.3.5 การควบคุม หลังจากดําเนินกิจกรรมการทองเที่ยวเสร็จสิ้น กลุมไดพูดคุย รวมกัน เพื่อสรุปผลการดําเนินงาน เปนการพูดคุยถึงผลลัพธ ปญหา และการแกไขปญหา เพื่อ นําไปสูการปรับปรุงและพัฒนาตอไป 2.4 สถานที่สําคัญที่เปนเสนทางการทองเที่ยวบานเกิดหลวงปูทวดเหยียบน้ําทะเล จืด เมื่อมีนักทองเที่ยวเขามาทองเที่ยว กลุมจะนํานักทองเที่ยวไปไหวสักการะบูชา สถานที่สําคัญ เพื่อขอพรเสริมบุญบารมีเพื่อเปนสิริมงคลแกชีวิตตามสถานที่ศักดิ์สิทธิ์เชิงประวัติศาสตร จํานวน

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 59

5 สถานที่ โดยเรียงลําดับตามเสนทางการทองเที่ยว ดังตอไปนี้ (ณัฐพงศ ไชยหาญ, 21 มกราคม 2563) 2.4.1 วัดดีหลวง สถานที่บรรพชาสามเณรและศึกษาเลาเรียนของหลวงปูทวด ในวัยเยาว เพื่อเสริมสิริมงคลแกชีวิต “ดานการศึกษา การงาน และการเงิน” 2.4.2 วัดตนเลียบ สถานที่ฝงรกของหลวงปูทวด เพื่อเสริมสิริมงคลแกชีวิต “ดานรากฐานชีวิตมั่นคง” 2.4.3 สํานักสงฆนาเปล สถานที่ผูกเปลและพญางูคายแกวคูบารมีแกหลวงปู ทวด เพื่อเสริมสิริมงคลแกชีวิต “ดานสุขภาพแข็งแรง” 2.4.4 ถ้ําเขาคูหา-ตระพังพระ ศาสนสถานฮินดู ถ้ําขุดโบราณหนึ่งเดียวใน ประเทศไทย อายุประมาณ 1,200 ป เพื่อเสริมสิริมงคลตอชีวิต “ดานความอุดมสมบูรณ” 2.4.5 วัดพะโคะ (วัดราชประดิษฐาน) สถานที่จําพรรษาของหลวงปูทวด เพื่อ เสริมสิริมงคลแกชีวิต “ดานความเจริญรุงเรือง” 2.5. ปญหาและอุปสรรคของการบริหารจัดการนวัตกรรมการทองเที่ยวทาง วัฒนธรรมของกลุมการทองเที่ยวบานเกิดหลวงปูทวดเหยียบน้ําทะเลจืด ไดแก 2.5.1. ปญหาความเขาใจไมตรงกันเกี่ยวกับการนํารถรางเขามาใหบริการแก นักทองเที่ยว ทําใหมีการตอตาน เนื่องจากชาวบานมองวามีรถซาเลงไวคอยใหบริการ นักทองเที่ยวอยูแลว อาจทําใหไดรับผลกระทบได 2.5.2 ปญหาเกี่ยวกับสิ่งกีดขวางเสนทางการทองเที่ยว ทําใหการเดินทาง ทองเที่ยวตามเสนทางเกิดความไมสะดวก 2.5.3 ปญหาดานการประชาสัมพันธ กลาวคือ การประชาสัมพันธยังไมทั่วถึง ไมหลากหลาย และไมนาสนใจเทาที่ควร ทําใหไมสามารถดึงดูดนักทองเที่ยวไดตามที่ตั้งเปาไว 2.5.4 ปญหางบประมาณไมเพียงพอในการดําเนินงานเกี่ยวกับการทองเที่ยว 2.6 การแกไขปญหาและอุปสรรคการบริหารจัดการนวัตกรรมการทองเที่ยวทาง วัฒนธรรมของกลุมการทองเที่ยวบานเกิดหลวงปูทวดเหยียบน้ําทะเลจืด ไดแก 2.6.1 กลุมไดทําความเขาใจกับชาวบานในเรื่องของรถที่จะใหบริการแก นักทองเที่ยว โดยชาวบานสามารถนํารถซาเลงมาใหบริการนักทองเที่ยวไดเชนเดิม แตจะตองมี การทําความสะอาดรถใหสะอาดอยูเสมอ และจะตองตรงตอเวลา

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 60

2.6.2 กลุมไดมีการพูดคุยและขอความรวมมือกับชาวบานในเรื่องของการดูแล รักษาความสะอาด และการชวยกันดูแลไมใหมีสิ่งกีดขวางเสนทางการทองเที่ยว 2.6.3 กลุมจะตองเรงสรางชองทางการประชาสัมพันธใหนาสนใจในรูปแบบตาง ๆ เพื่อใหนักทองเที่ยวสนใจและเขามาทองเที่ยว โดยเฉพาะการประชาสัมพันธผานสื่อออนไลน 2.6.4 กลุมใชวิธีการหมุนเวียนเงินที่ไดจากการทองเที่ยวเพื่อนํามาใชในการ ดําเนินงานหรือบริหารจัดการ และพยายามพึ่งพางบประมาณจากภายนอกใหนอยที่สุด 3. ผลกระทบและแนวทางสงเสริมการพัฒนานวัตกรรมการทองเที่ยวบานเกิดหลวงปู ทวดเหยียบน้ําทะเลจืด ตําบลดีหลวง อําเภอสทิงพระ จังหวัดสงขลา 3.1 ผลกระทบเชิงบวก ไดแก 3.1.1 ชาวบานในชุมชนเกิดความตระหนักเกี่ยวกับการอนุรักษประเพณี วัฒนธรรม และภูมิปญญาทองถิ่น 3.1.2 การสรางรายไดใหกับชาวบานในชุมชน อันเนื่องมาจากการพัฒนา นวัตกรรมการทองเที่ยวบานเกิดหลวงปูทวด ไมวาจะเปนรายไดจากการจําหนายผลิตภัณฑ ทองถิ่น การจําหนายอาหารและเครื่องดื่ม การใหบริการรถซาเลง และการนําเที่ยว เปนตน 3.1.3 การสงเสริมการทํางานรวมกันระหวางชาวบานกับชาวบาน และระหวาง ชาวบานกับหนวยงานภายนอก กอใหเกิดความรักความสามัคคี และการชวยเหลือซึ่งกัน 3.1.4 การสงเสริมและเผยแพรเกี่ยวกับประวัติความเปนมาของหลวงปูทวด รวมทั้งการเผยแพรเกี่ยวกับวิถีโหนด-นา-เล ซึ่งเปนวิถีชีวิตของชาวบานในชุมชนใหเปนที่รูจัก 3.2 ผลกระทบเชิงลบ ไดแก เมื่อมีการทองเที่ยวบานเกิดหลวงปูทวดขึ้น ไดมีการ สรางตลาดสวนจันทรเพื่อใหชาวบานไดนําผลิตภัณฑทองถิ่นมาจําหนายใหกับนักทองเที่ยว แต ปจจุบันตลาดไดซบเซาลง เนื่องจากชาวบานมองวา นักทองเที่ยวไมไดเดินทางเขามาทองเที่ยว เปนประจําทุกวัน จึงไมไดนําสินคามาวางจําหนายในตลาดที่ไดจัดไวให ประกอบกับการขาดคน ดูแลรักษาตลาด สงผลใหตลาดซบเซา และใชประโยชนไดไมเต็มที่ ไมคุมคากับงบประมาณที่ ดําเนินการไป 3.3 แนวทางการสงเสริมการพัฒนานวัตกรรมการทองเที่ยวบานเกิดหลวงปูทวด เหยียบน้ําทะเลจืด ไดแก

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 61

3.3.1 การสงเสริมใหมีการปลูกตนโกสนทั้งสองขางทางตามเสนทางการ ทองเที่ยว เพราะตนโกสนมีสีสันหลากหลายและสวยงาม ซึ่งจะสงผลใหภูมิทัศนมีความสวยงาม มากขึ้น 3.3.2 การทําปายบอกเสนทางการทองเที่ยวไวตามจุดตาง ๆ เพื่อใหเปนที่รับรู อีกทั้งยังเปนการประชาสัมพันธการทองเที่ยวไปในตัวตัวอีกดวย 3.3.3 การสงเสริมใหมีอาสาสมัครมัคคุเทศก โดยการจัดใหมีกิจกรรมอบรมให ความรูเกี่ยวกับการทองเที่ยวแกอาสาสมัครมัคคุเทศกหรือผูที่สนใจ 3.3.4 การสงเสริมการสรางชองทางการประชาสัมพันธการทองเที่ยวใหมีความ หลากหลายและนาสนใจ เพื่อใหสามารถเผยแพรขอมูลขาวสารไดทั่วถึง และทันเหตุการณ 3.3.5 การสงเสริมการออกแบบผลิตภัณฑทองถิ่นในมีความนาสนใจ และได มาตรฐาน เพื่อจําหนายใหกับนักทองเที่ยว อันเปนการสรางรายไดใหกับชาวบานในชุมชน

5. อภิปรายผลการวิจัย ตําบลดีหลวงมีสภาพพื้นที่เปนพื้นที่ราบต่ํา พื้นที่ดานทิศตะวันตกและทิศเหนือเปนพื้นที่ นา ชาวบานสวนใหญทําการเกษตรเปนอาชีพหลัก จากการศึกษาทุนในชุมชน พบวา นอกจากชุมชน จะมีทุนวัฒนธรรมที่สําคัญ ซึ่งไดแก ทุนวัฒนธรรมเกี่ยวกับหลวงปูทวดแลว ชุมชนยังมีทุนที่สําคัญๆ อีก 4 ดาน ไดแก ทุนดานมนุษย ทุนดานทรัพยากรธรรมชาติ ทุนดานประเพณี วัฒนธรรม และ ภูมิปญญา และทุนดานสถาบันหรือองคกร ซึ่งเปนทุนที่มีศักยภาพเอื้อใหชุมชนเกิดนวัตกรรมการ ทองเที่ยวขึ้น สําหรับการบริหารจัดการนวัตกรรมการทองเที่ยวทางวัฒนธรรมของกลุมมีการบริหาร จัดการในรูปแบบของกลุม เปนการบริหารจัดการที่อาศัยการมีสวนรวมของหลายฝาย โดยมี กระบวนการบริหารจัดการ ประกอบดวย การวางแผน การจัดองคการ การชี้นํา การประสานงาน และการควบคุม ซึ่งทุนชุมชนจะมีความสําคัญอยางมากในการนํามาปรับประยุกตใชในการ พัฒนาการทองเที่ยวและพัฒนาชุมชน อีกทั้งการบริหารจัดการก็เปนสิ่งที่มีความสําคัญอยางยิ่งใน กระบวนการขับเคลื่อนและดําเนินการตาง ๆ ซึ่งสอดคลองกับงานศึกษาของ สุพัตรา คงขํา (2561) ที่พบวา ทุนชุมชนมีความสําคัญตอการบริหารจัดการชุมชน ไมวาเปนทุนมนุษย ทุนวัฒนธรรมและ ภูมิปญญา ทุนสถาบัน และทุนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม ซึ่งทุนตาง ๆ เหลานี้ สามารถ นําไปบริหารจัดการชุมชนไดอยางยั่งยืน เชนเดียวกับกลุมการทองเที่ยวบานเกิดหลวงปูทวดเหยียบ น้ําทะเลจืดที่มีการนําทุนชุมชนมาใชในการพัฒนาการทองเที่ยวและพัฒนาชุมชน และสอดคลองกับ

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 62

งานศึกษาของ วริศรา บุญสมเกียรติ (2555) ที่พบวา ผูมีสวนไดสวนเสีย และนักทองเที่ยวชาวไทยมี ความคิดเห็นที่สอดคลองกันเกี่ยวกับแหลงทองเที่ยวใน 3 ดาน ไดแก ดานกายภาพ ดานการเขาถึง แหลง ดานคุณคาและความดึงดูดใจ แตมีความแตกตางกันในดานสิ่งอํานวยความสะดวก ดาน มูลคาเพิ่มทางเศรษฐกิจ และดานการบริหารจัดการ ซึ่งแสดงใหเห็นวาสิ่งเหลานี้มีความสัมพันธกับ การทองเที่ยว โดยสิ่งเหลานี้ลวนเปนสิ่งที่กลุมการทองเที่ยวบานเกิดหลวงปูทวดเหยียบน้ําทะเลจืดให ความสําคัญในการพัฒนาการทองเที่ยว อีกทั้งยังสอดคลองกับงานศึกษาของ กรกนก เกิดสังข (2560) ที่พบวา รูปแบบการพัฒนาการทองเที่ยวของชุมชนมีวิธีการดําเนินการโดยการจัดตั้งกลุมการ ทองเที่ยว เพื่อใหบริการแกนักทองเที่ยว ซึ่งจะมีหัวหนาชุมชนเปนผูประสานงานและควบคุมการ บริการใหมีมาตรฐาน โดยกิจกรรมของทุกกลุมไดรับความรวมมือและสนับสนุนจากองคการบริหาร สวนตําบลเปนอยางดี ซึ่งการทองเที่ยวบานเกิดหลวงปูทวดเหยียบน้ําทะเลจืดเองก็มีลักษณะที่ คลายคลึงกัน สําหรับผลกระทบที่เกิดจากนวัตกรรมการทองเที่ยวมีทั้งผลกระทบเชิงบวกและเชิงลบ สวน แนวทางการสงเสริมการพัฒนานวัตกรรมการทองเที่ยวบานเกิดหลวงปูทวดเหยียบน้ําทะเลจืด ไดแก การสงเสริมใหมีการปลูกตนโกสนทั้งสองขางทางตามเสนทางการทองเที่ยว การทําปายบอกเสนทาง การทองเที่ยวไวตามจุดตาง ๆ การสงเสริมใหมีอาสาสมัครมัคคุเทศก การสงเสริมการสรางชองทาง ประชาสัมพันธการทองเที่ยว และการสงเสริมการออกแบบผลิตภัณฑทองถิ่น ทั้งนี้เพื่อเปนการ ยกระดับการทองเที่ยวบานเกิดหลวงปูทวด และเพื่อดึงดูดใหนักทองเที่ยวเกิดความสนใจและเดิน ทางเขามาทองเที่ยวมากขึ้น โดยประเด็นตาง ๆ เหลานี้ลวนมีอิทธิพลตอการดึงดูดนักทองเที่ยว ซึ่ง สอดคลองกับงานศึกษาของ กรกนก เกิดสังข (2560) ที่นําเสนอเกี่ยวกับการพัฒนาการทองเที่ยววา หนวยงานในพื้นที่ที่มีสวนเกี่ยวของกับการทองเที่ยวควรมีการจัดทําโครงการตาง ๆ ไดแก โครงการ สรางเสนทางการศึกษาทรัพยากรธรรมชาติและวิถีชีวิตชุมชน โครงการจัดตั้งศูนยบริการที่มี มาตรฐานและเอกสารสิ่งพิมพ โครงการซอมแซมและขยายเสนทางการคมนาคม โครงการมัคคุเทศก นอย และโครงการความรวมมือระหวางหัวหนาชุมชนและผูประกอบธุรกิจโรงแรม เพื่อเปนการเพิ่ม จํานวนนักทองเที่ยวใหเขามาทองเที่ยวในชุมชนมากขึ้น รวมทั้งเปนการอนุรักษสิ่งแวดลอมและ กอใหเกิดการทองเที่ยวอยางยั่งยืนอีกดวย

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 63

6. ขอเสนอแนะ 1.ขอเสนอแนะจากการวิจัย 1.1 ควรสงเสริมใหเด็กและเยาวชนเขามามีสวนรวมในการทํางานรวมกับกลุม เพื่อใหเด็กและเยาวชนเกิดการเรียนรู เกิดทักษะ และยังเปนการปลูกฝงใหเด็กและเยาวชน ตระหนักถึงคุณคาของประเพณี วัฒนธรรม และภูมิปญญาทองถิ่นอีกดวย 1.2 ควรมีการพัฒนาผลิตภัณฑทองถิ่นใหมีความหลากหลาย แปลกใหม และได มาตรฐาน เพื่อดึงดูดความสนใจของนักทองเที่ยวใหเดินทางเขามาทองเที่ยว อีกทั้งยังเปนการ สรางรายไดใหกับชาวบานในชุมชนอีกดวย 1.3 ผูนําชุมชน ชาวบาน และหนวยงานที่เกี่ยวของ ควรมีการรวมมืออยางตอเนื่อง และจริงจังในการดําเนินการเกี่ยวกับการพัฒนาการทองเที่ยว เพื่อใหเกิดความยั่งยืน 2. ขอเสนอแนะในการวิจัยครั้งตอไป 2.1 ควรมีการศึกษาเกี่ยวกับปจจัยที่สงผลใหนวัตกรรมการทองเที่ยวบานเกิดหลวง ปูทวดเหยียบน้ําทะเลจืดเกิดการพัฒนาอยางยั่งยืน 2.2 ควรมีการศึกษาเกี่ยวกับแนวทางการสงเสริมกลุมอาชีพที่มีบทบาทตอนวัตกรรม การทองเที่ยวบานเกิดหลวงปูทวดเหยียบน้ําทะเล

เอกสารอางอิง

กรกนก เกิดสังข. (2560). การพัฒนาการทองเที่ยวอยางยั่งยืนเชิงกลยุทธ: กรณีศึกษาตําบลบางใบไม อําเภอเมือง จังหวัดสุราษฎรธานี. วิทยานิพนธปริญญาบริหารธุรกิจมหาบัณฑิต. มหาวิทยาลัย สงขลานครินทร. ณัฐพงศ ไชยหาญ. (2563). ฝายยานพาหนะกลุมการทองเที่ยวบานเกิดหลวงปูทวดเหยียบน้ําทะเลจืด ตําบลดีหลวง อําเภอสทิงพระ จังหวัดสงขลา. สัมภาษณ. 21 มกราคม. 2563. ดํา คลายสีนวล. (2563). ชาวบานหมูที่ 1 ตําบลดีหลวง อําเภอสทิงพระ จังหวัดสงขลา. สัมภาษณ. 22 มกราคม 2563.

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 64

ทิพาพันธ บัวเผือนนอย. (2563). นักวิชาการพัฒนาชุมชนชํานาญการ สํานักงานพัฒนาชุมชนอําเภอ สทิงพระ จังหวัดสงขลา. สัมภาษณ. 21 มกราคม 2563. บุญศิริ สุวรรณศรี. (2563). ผูจัดการกลุมการทองเที่ยวบานเกิดหลวงปูทวดเหยียบน้ําทะเลจืด ตําบล ดีหลวง อําเภอสทิงพระ จังหวัดสงขลา. สัมภาษณ. 21 มกราคม 2563. แผนธุรกิจทองเที่ยวชุมชน OTOP นวัตวิถี ตําบลดีหลวง อําเภอสทิงพระ จังหวัดสงขลา บานเกิด หลวงปูทวด. (ม.ป.ป.). สงขลา : ม.ป.พ. พระครูใบฎีกาศักรินทร สิริภทฺโท. (2563). ที่ปรึกษากลุมการทองเที่ยวบานเกิดหลวงปูทวดเหยียบน้ํา ทะเลจืด ตําบลดีหลวง อําเภอสทิงพระ จังหวัดสงขลา. สัมภาษณ. 21 มกราคม 2563. วริศรา บุญสมเกียรติ (2555). แนวทางการพัฒนาแหลงทองเที่ยวเชิงวัฒนธรรม จังหวัดนครศรี ธรรมราช: วัดพระมหาธาตุวรมหาวิหาร วัดธาตุนอย และโบราณสถานวัดโมคลาน. วิทยานิพนธปริญญาศิลปศาสตรมหาบัณฑิต. มหาวิทยาลัยธุรกิจบัณฑิตย. สุพัตรา คงขํา. (2561). ทุนทางสังคมกับการบริหารจัดการชุมชนอยางยั่งยืน กรณีศึกษา : ชุมชนบาน บอน้ําซับ หมูที่ 1 ตําบลขุนทะเล อําเภอลานสกา จังหวัดนครศรีธรรมราช. Veridian E-journal, Silpakorn University ฉบับภาษาไทยสาขามนุษยศาสตร สังคมศาสตร และ ศิลปะ. 11(2), 1727-1743. สุภัทร บัวหัน. (2563). ประธานกลุมการทองเที่ยวบานเกิดหลวงปูทวดเหยียบน้ําทะเล และผูใหญบาน หมูที่ 1 ตําบลดีหลวง อําเภอสทิงพระ จังหวัดสงขลา. สัมภาษณ. 21 มกราคม 2563. เสนห บัวมาก. (2563). ฝายประชาสัมพันธกลุมการทองเที่ยวบานเกิดหลวงปูทวดเหยียบน้ําทะเลจืด ตําบลดีหลวง อําเภอสทิงพระ จังหวัดสงขลา. สัมภาษณ. 21 มกราคม 2563.

แนวทางการสรางเครือขายกิจกรรมจิตอาสาที่สงเสริมทักษะ ชีวิตดานการสรางสัมพันธภาพที่ดีกับผูอื่นของนักเรียน 1 ชั้นมัธยมศึกษาตอนปลายในจังหวัดนครนายก0 * The Guidelines on Volunteer Spirit Networks to Promote the Life Skills for Good Relations Building with Others of Senior High School Students in Nakhon Nayok Province

ขนิษฐา สุขทวี, วรวุฒิ เพ็งพันธ, สุวิชัย โกศัยยะวัฒน และศุภัครจิรา พรหมสุวิชา Khanittha Sukthawee, Worawut Phengphan, Suwichai Kosaiyawat and Supukjira Promsuwicha คณะศึกษาศาสตร มหาวิทยาลัยบูรพา Faculty of Education, Burapha University, Thailand Corresponding Author, E-mail: [email protected]

บทคัดยอ

งานวิจัยนี้มีจุดมุงหมายเพื่อศึกษา 1) โครงการกิจกรรมจิตอาสาที่สงเสริมทักษะชีวิต ดานการสรางสัมพันธภาพที่ดีกับผูอื่นของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาตอนปลายในจังหวัดนครนายก 2) คุณลักษณะของกิจกรรมจิตอาสาที่สงเสริมทักษะชีวิตดานการสรางสัมพันธภาพที่ดีกับผูอื่น และ 3) แนวทางการสรางเครือขายกิจกรรมจิตอาสาที่สงเสริมทักษะชีวิตดานการสราง สัมพันธภาพที่ดีกับผูอื่นของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาตอนปลายในจังหวัดนครนายก การวิจัยนี้เปน การวิจัยเชิงคุณภาพ พื้นที่ที่ศึกษาคือโรงเรียนมัธยมศึกษาตอนปลายในจังหวัดนครนายก

* ไดรับบทความ: 15 เมษายน 2563; แกไขบทความ: 11 มิถุนายน 2563; ตอบรับตีพิมพ: 15 กรกฎาคม 2563 Received: April 15, 2020; Revised: June 11, 2020; Accepted: July 15, 2020

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 66

ประจําปการศึกษา 2561 เก็บรวบรวมขอมูลดวยการวิเคราะหเอกสาร การสัมภาษณและการ สนทนากลุม ใชการวิเคราะหเนื้อหาและนําเสนอขอมูลเปนคารอยละและเขียนบรรยายเชิง พรรณนา ผลการวิจัยพบวา 1) โครงการจิตอาสา จํานวน 11 กิจกรรม สามารถสงเสริมทักษะ ชีวิตดานการสรางสัมพันธภาพที่ดีกับผูอื่นไดทั้ง 4 ดาน โดยภาพรวมคิดเปนรอยละ 92.73 ดานที่ มีคาเฉลี่ยรอยละมากที่สุดคือ ดานการสรางสัมพันธภาพที่ดีกับผูอื่น คิดเปนรอยละ 100 รองลงมาคือ ดานการตระหนักรู เห็นคุณคาในตนเองและผูอื่น คิดเปนรอยละ 92.73 ดานการ คิดวิเคราะห ตัดสินใจ และแกปญหาอยางสรางสรรค และดานการจัดการอารมณและ ความเครียด มีคาเทากันคิดเปนรอยละ 89.09 2) คุณลักษณะของกิจกรรมจิตอาสา มุงเนนการ ชวยเหลือผูอื่นที่เดือดรอนทั้งทางตรงและทางออม รูจักการเสียสละสวนตนเพื่อคนสวนรวม ให สังคมอยูรวมกันอยางเปนสุข และมีเปาหมายเพื่อการพัฒนาตนเองในทุกดาน 3) แนวทางการ สรางเครือขายกิจกรรมจิตอาสาที่สงเสริมสัมพันธภาพดานการสรางสัมพันธภาพที่ดีกับผูอื่นนั้น นักเรียน ครู ผูอํานวยการโรงเรียน องคกรของรัฐ และองคกรสาธารณะประโยชน สามารถ ดําเนินการสรางเครือขายคือ การชักชวน การประชาสัมพันธ การทําเปนแบบอยางที่ดี สราง พฤติกรรมทางบวก และแนะนํากิจกรรมตอ โดยสามารถแบงออกเปน 3 ระดับ ไดแก ระดับ โรงเรียน ระดับชุมชน และระดับสังคม

คําสําคัญ: แนวทางการสรางเครือขาย; จิตอาสา; ทักษะชีวิตดานการสรางสัมพันธภาพที่ดีกับ ผูอื่น Abstract

The purposes of this research were to study 1) the project on volunteer spirit networks to promote the life skills for good relations building with others of senior high school students in Nakhon Nayok Province, 2) characteristics of volunteer activity that promote the life skill for good relation building with others of senior high school in Nakorn Nayok Province, and 3) the guidelines on volunteer spirit networks to promote the life skills for good relations building with others of senior high school students in Nakorn Nayok Province. This research was qualitative research of senior high school

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 67

students in Nakhon Nayok Province in academic year 2018, consisted of documentary research, interview and focus group. The research analyzed the data from the contents analysis, mean, and descriptive statistic. The research result revealed that; 1) The project on volunteer spirit of 11 activities found that its capability able to promote the life skills for good relations with others in all 4 aspects in overall of 92.73. The highest mean score was an ability to build a relationship with others at the percentage of 100, followed by self-awareness and self-esteem with others in the percentage of 92.73. The critical thinking, decision making, and creative problem solving as well as the emotion and stress management were at the percentage of 89.09. 2) The characteristics of volunteer activity showed its part of direct and indirect help with others, knowing to sacrifice for others towards peaceful, and to meet the target of self-development. 3) The guideline on volunteer spirit networks to promote the life skills for good relations building with others were students, teachers, school’s director, government organization, and public benefits organization. The processes of creating the network were inviting, public relation, being a good role model, positive behavior, and activity invitation which can be divided into 3 levels namely school, community, and society.

Keywords: Guidelines for networks; Volunteer spirit; Life skills for good relations building with others

1. บทนํา สภาพสังคมในทศวรรษใหมเปนยุคของความเร็วและความล้ําสมัยของเทคโนโลยีการสื่อสาร ความหลากหลายทางเชื้อชาติวัฒนธรรม ภายใตสภาพของสังคมที่มีความซับซอน ทําใหเกิดความ ขัดแยง การแขงขัน อาชญากรรม และความเหลื่อมล้ําในรูปแบบตาง ๆ ซึ่งสงผลกระทบตอการดําเนิน ชีวิตของบุคคลในสังคมอยางหลีกเลี่ยงไมได การเรียนรูและพัฒนาทักษะชีวิตจึงเปนสิ่งสําคัญตอการ เตรียมความพรอม เพื่อการอยูรวมกับความเสี่ยง และความทาทายในยุคปจจุบันได รวมทั้งทําใหเกิด ปฏิสัมพันธกันในเชิงบวกและอยูรวมกันในสังคมอยางเปนสุข เพราะการเรียนรูและพัฒนาทักษะชีวิต

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 68

เปนกระบวนการ เปนการพัฒนาความสามารถที่จําเปน มีเนื้อหาความรูที่เกี่ยวของกับชีวิตประจําวัน ใหเกิดการพัฒนาทักษะและการเรียนรูแบบมีสวนรวม การพัฒนาและเสริมสรางทักษะชีวิตเปนการ สรางภูมิคุมกันใหแกเด็กและเยาวชนเตรียมพรอมสําหรับการดําเนินชีวิตในอนาคต กิจกรรมที่สําคัญ คือ การทํากิจกรรมเพื่อสังคมและสาธารณประโยชน กิจกรรมจิตอาสาเหลานี้จะทําใหเกิดลักษณะจิต อาสาที่สงเสริมทักษะชีวิต ในการทํางานใหบรรลุเปาหมาย วัตถุประสงค และความตองการรวมกัน เพราะเกิดการเชื่อมโยงบุคคล กลุม องคกรตาง ๆ ทั้งชาวบานและนักเรียนกลุมอื่นทั้งในโรงเรียน เดียวกัน ตางโรงเรียน และตางองคกรมาทํากิจกรรมรวมกัน (สํานักงานเลขาธิการสภาการศึกษา, 2560) “การบําเพ็ญประโยชนชวยเหลือผูอื่นนั้น เปนปจจัยที่จะสรางสรรคความมุงดีมุงเจริญตอ กันและกัน ความรักใครเผื่อแผแบงปนในกันและกัน ซึ่งในที่สุดจะกอใหเกิดความสามัคคีเปนปกแผน ในชาติขึ้น จนเปนพลังอันยิ่งใหญที่จะชวยใหเราสามารถรักษาความเปนอิสระ และความมั่นคงของ ชาติบานเมืองเราใหยืนยงอยูตลอดไป” พระบรมราโชวาทของพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิ พลอดุลยเดช เมื่อวันที่ 1 กรกฎาคม 2529 นั้น พระบาทสมเด็จพระวชิรเกลาเจาอยูหัวทรงพระกรุณา โปรดเกลาโปรดกระหมอมใหหนวยราชการในพระองค 904 รวมกันจัดโครงการจิตอาสาพระราชทาน ตามแนวพระราชดําริเพื่อเปนการเฉลิมพระเกียรติและแสดงความสํานึกในพระมหากรุณาธิคุณ แด พระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตรและสมเด็จพระบรมราชชนนีพันป หลวง ที่ทรงประกอบพระราชกรณียกิจนานัปการ เพื่อใหประชาชนมีความสมัครสมานสามัคคี มี ความสุขและประเทศชาติมีความมั่นคงอยางยั่งยืน โดยมีหนวยราชการในพระองค 904 เปนผูกํากับ ดูแลการปฏิบัติงานรวมกับหนวยงานภายนอกทั้งภาครัฐและเอกชน และใหจัดตั้งศูนยอํานวยการ ใหญโครงการจิตอาสาพระราชทานตามแนวพระราชดําริ มีหนาที่ควบคุม อํานวยการ และประสาน การปฏิบัติ เพื่อใหการจัดกิจกรรมจิตอาสาพระราชทานตามแนวพระราชดําริเปนไปอยางตอเนื่อง ถูกตองตามพระราโชบาย และสมพระเกียรติ (ศูนยอํานวยการใหญจิตอาสาพระราชทาน, 2559) จังหวัดนครนายกมีมรดกทางธรรมชาติและแหลงทองเที่ยวที่สําคัญ มีคนจํานวนมากทั้ง จากภายในและภายนอกพื้นที่มาใชประโยชน กอใหเกิดปญหาขยะมูลฝอย การแยงชิงทรัพยากร ชุมชน สงผลตอคุณภาพชีวิตของคนในพื้นที่ อันจะสงผลตอพฤติกรรมตอเด็กและเยาวชน จึงมีการ รวมกลุมของเยาวชนจัดกิจกรรมจิตอาสา เพื่อสรางจิตสํานึกตอการพัฒนาเชิงพื้นที่ขึ้นในหลายมิติ ดังนั้น การสรางเครือขายจิตอาสาเพื่อสงเสริมทักษะชีวิตของผูเรียนจะเปนแนวทางหนึ่งในการ สงเสริมทักษะชีวิต ผูเรียนไดเรียนรูทักษะตาง ๆ ผานกิจกรรมจิตอาสา ผูมีสวนรวมจากภาคสวน

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 69

ตาง ๆ ในสังคมเกิดการเรียนรู ความคิด ความรูสึก การปรับตัว การรวมคิด รวมทําดวยความสมัครใจ เปนการยกระดับความคิด คุณคาตนเอง และผูอื่น เกิดเครือขายสังคมเชื่อมโยงคนหรือกลุมองคกรที่ สมัครใจ ที่จะแลกเปลี่ยนขาวสารรวมกันหรือทํากิจกรรมรวมกัน อยางเปนอิสระ เทาเทียมกันภายใต พื้นฐานของความเคารพสิทธิ เชื่อถือ เอื้ออาทรซึ่งกันและกัน จากขอมูลดังกลาวจึงตองมีการ เสริมสรางทักษะชีวิตของนักเรียนในจังหวัดนครนายกเพื่อเตรียมตัวรับกับปญหาในปจจุบันและสราง ภูมิคุมกันในอนาคต บทความวิจัยนี้จะนําเสนอแนวทางการสรางเครือขายกิจกรรมจิตอาสาที่สงเสริม ทักษะชีวิตดานการสรางสัมพันธภาพที่ดีกับผูอื่นของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาตอนปลายในจังหวัด นครนายก อันจะเปนประโยชนสําคัญตอการพัฒนาเครือขายเยาวชนใหเปนกําลังคนที่มีคุณภาพเพื่อ การพัฒนาชุมชน สังคมและประเทศตอไป

2. วัตถุประสงคของการวิจัย 1. เพื่อศึกษาโครงการกิจกรรมจิตอาสาที่สงเสริมทักษะชีวิตดานการสรางสัมพันธภาพ ที่ดีกับผูอื่นของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาตอนปลายในจังหวัดนครนายก 2. เพื่อศึกษาคุณลักษณะของกิจกรรมจิตอาสาที่สงเสริมทักษะชีวิตดานการสราง สัมพันธภาพที่ดีกับผูอื่นของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาตอนปลายในจังหวัดนครนายก 3. เพื่อเสนอแนวทางการสรางเครือขายกิจกรรมจิตอาสาที่สงเสริมทักษะชีวิต ดานการ สรางสัมพันธภาพที่ดีกับผูอื่นของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาตอนปลายในจังหวัดนครนายก

3. วิธีดําเนินการวิจัย การวิจัยครั้งนี้เปนการวิจัยเชิงคุณภาพ (Qualitative research) มีกระบวนการวิจัย ดังนี้ ขั้นตอนที่ 1 การศึกษาโครงการกิจกรรมจิตอาสาที่สงเสริมทักษะชีวิตดานการสราง สัมพันธภาพที่ดีกับผูอื่นของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาตอนปลายในจังหวัดนครนายก โดยการวิเคราะห เอกสาร (Documentary research) รายงานการประเมินผลโครงการกิจกรรมจิตอาสาของนักเรียน ชั้นมัธยมศึกษาตอนปลายในจังหวัดนครนายก และรายงานการประเมินตนเองของสถานศึกษา ประจําปการศึกษา 2561 จํานวน 11 โครงการ (สํานักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษาเขต 7, 2562) ศึกษาวิเคราะหดานการสรางสัมพันธภาพที่ดีกับผูอื่นตามเกณฑที่กําหนดขึ้นวามี ความสัมพันธกับองคประกอบ 4 ดานคือ 1) ดานการตระหนักรู เห็นคุณคาในตัวเองและผูอื่น 2) ดาน การคิดวิเคราะห ตัดสินใจและแกปญหาอยางสรางสรรค 3) ดานการจัดการกับอารมณและ

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 70

ความเครียด 4) ดานการสรางสัมพันธภาพที่ดีกับผูอื่น โดยกําหนดใหแตละดานเปนคารอยละ นําเสนอผลคาเฉลี่ยรอยละ ขั้นตอนที่ 2 การศึกษาลักษณะของกิจกรรมจิตอาสาที่สงเสริมทักษะชีวิตดานการสราง สัมพันธภาพที่ดีกับผูอื่นของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาตอนปลายในจังหวัดนครนายก โดยการสัมภาษณ (Interview) เกี่ยวกับสภาพปญหาหรืออุปสรรค คุณลักษณะที่สําคัญ และตัวอยางของการจัด กิจกรรมจิตอาสา ผูใหขอมูลสําคัญ (Key Information) ไดแก ครู 15 คนและนักเรียนชั้นมัธยมศึกษา ตอนปลายในจังหวัดนครนายก 15 คน ใชการเลือกแบบเฉพาะเจาะจง (Purposive sampling) เกณฑการคัดเลือกผูใหขอมูลสําคัญในการวิจัยครั้งนี้คือ ครูและนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาตอนปลายใน จังหวัดนครนายกที่มีประสบการณในการทํางานที่เกี่ยวของกับกิจกรรมจิตอาสาอยางนอย 3 ป โดย วิธีการเลือกแบบลูกโซ (Snow ball) และใชวิธีการสัมภาษณอยางเปนทางการ การวิเคราะหเนื้อหา (Content Analysis) นําเสนอขอมูลแบบการเขียนบรรยายเชิงพรรณนา ขั้นตอนที่ 3 การเสนอแนวทางการสรางเครือขายกิจกรรมจิตอาสาที่สงเสริมทักษะชีวิต ดานการสรางสัมพันธภาพที่ดีกับผูอื่นของผูเรียน ใชวิธีการสนทนากลุม (Focus group discussion) จํานวน 1 กลุม เกี่ยวกับบทบาทของเครือขาย การดําเนินการสรางเครือขาย และแนวทางการสราง เครือขายกิจกรรมจิตอาสา โดยผูวิจัยเปนผูดําเนินการสนทนากลุม และผูรวมสนทนากลุมจากการ เลือกแบบเจาะจง (Purposive sampling) ประกอบดวย 1) ตัวแทนนักเรียนระดับชั้นมัธยมศึกษา ตอนปลายที่ทํากิจกรรมเครือขายจิตอาสา 2) ครูผูสอนวิชาสงเสริมทักษะชีวิต ที่โรงเรียนมีกิจกรรม เครือขายจิตอาสา 3) ผูอํานวยการโรงเรียนที่โรงเรียนมีกิจกรรมเครือขายจิตอาสา 4) องคกรของรัฐที่ ทํากิจกรรมเครือขายจิตอาสาเสริมสรางทักษะชีวิตนักเรียน 5) องคกรสาธารณะประโยชนไมแสวงหา ผลกําไรที่มีเครือขายมีกิจกรรมจิตอาสาเสริมสรางทักษะชีวิตผูเรียน เกณฑการคัดเลือกคือ มี ประสบการณเกี่ยวกับการจัดกิจกรรมจิตอาสาที่สงเสริมทักษะชีวิตอยางนอย 3 ปขึ้นไป จํานวน 8 คน โดยวิธีการโตตอบเพื่อเสนอแนวทางการสรางเครือขายจิตอาสาที่สงเสริมทักษะชีวิตของผูเรียน ดานการสรางสัมพันธภาพที่ดีกับผูอื่น และใชการวิเคราะหเนื้อหา (Content Analysis) นําเสนอ ขอมูลแบบการเขียนบรรยายเชิงพรรณนา การวิจัยนี้ไดผานการพิจารณาการวิจัยในมนุษย โดยคํานึงถึงการพิทักษสิทธิ์และจริยธรรม ในการวิจัย จากคณะกรรมการจริยธรรมการวิจัยของคณะศึกษาศาสตร มหาวิทยาลัยบูรพา มีมติ เห็นชอบ อนุมัติใหดําเนินการโครงการวิจัย เลขรับรองที่ 1.5-5/2562 ลงวันที่ 17 พฤษภาคม พ.ศ. 2562

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 71

4. สรุปผลการวิจัย 1. จากการศึกษารายงานการประเมินผลโครงการกิจกรรมจิตอาสาที่สงเสริมทักษะ ชีวิตดานการสรางสัมพันธภาพที่ดีกับผูอื่นของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาตอนปลายในจังหวัด นครนายก ประจําปการศึกษา 2561 จํานวน 11 โครงการ สามารถวิเคราะหคารอยละดังนี้

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 72

จากการวิเคราะหรายงานการประเมินผลโครงการจิตอาสาภายในโรงเรียนกลุมตัวอยาง พบวา โครงการจิตอาสาที่สงเสริมทักษะดานการสรางสัมพันธภาพที่ดีกับผูอื่น จากโรงเรียน มัธยมศึกษาตอนปลายในจังหวัดนครนายก ประจําปการศึกษา 2561 จํานวน 11 กิจกรรม สามารถสงเสริมทักษะชีวิตดานการสรางสัมพันธภาพที่ดีกับผูอื่นไดทั้ง 4 ดาน โดยภาพรวมคิด เปนรอยละ 92.73 ดานที่มีคาเฉลี่ยมากที่สุดคือ ดานการสรางสัมพันธภาพที่ดีกับผูอื่นคิดเปนรอย ละ 100 รองลงมาคือ ดานการตระหนักรู เห็นคุณคาในตนเองและผูอื่น คิดเปนรอยละ 92.73 ดานการคิดวิเคราะห ตัดสินใจ และแกปญหาอยางสรางสรรคและดานการจัดการอารมณและ ความเครียด มีคาเทากันคิดเปนรอยละ 89.09 2. คุณลักษณะของกิจกรรมจิตอาสาที่สงเสริมทักษะดานการสรางสัมพันธภาพที่ดี กับผูอื่นของนักเรียน พบวา ลักษณะของกิจกรรมจิตอาสาตองมีรูปแบบกระบวนการที่มี องคประกอบอยางชัดเจน โดยคํานึงถึง 3 ปจจัยคือ ปจจัยสวนบุคคล ไดแก เพศ อายุ ระยะเวลา และสถานที่ในการจัดกิจกรรมใหเหมาะสม ปจจัยสรางเสริม ไดแก การทํางานเปนทีม การสราง แรงจูงใจ การสรางเครือขายทางสังคม และปจจัยสนับสนุน ไดแก สิ่งอํานวยความสะดวก งบประมาณที่เพียงพอตอการจัดกิจกรรม และหนวยงานที่เกี่ยวของทุกภาคสวนใหความรวมมือ สนับสนุนกิจกรรมจิตอาสาอยางตอเนื่อง เปนกิจกรรมจิตอาสาที่มุงเนนการชวยเหลือผูอื่นที่ เดือดรอนทั้งทางตรงและทางออม รูจักการเสียสละสวนตนเพื่อสวนรวม มุงหวังใหคนในสังคมอยู รวมกันไดอยางเปนสุข และมีเปาหมายเพื่อการพัฒนาตนเองในทุกดาน 3. แนวทางการสรางเครือขายกิจกรรมจิตอาสาที่สงเสริมสัมพันธภาพดานการสราง สัมพันธภาพที่ดีกับผูอื่นของนักเรียน พบวา บทบาทของเครือขายกิจกรรมจิตอาสาที่สงเสริม สัมพันธภาพดานการสรางสัมพันธภาพที่ดีกับผูอื่นของนักเรียน ไดแก นักเรียน ครู ผูอํานวยการ โรงเรียน องคกรของรัฐและองคกรสาธารณะประโยชน ซึ่งมีการดําเนินการสรางเครือขาย คือ การชักชวน การประชาสัมพันธ ทําเปนแบบอยางที่ดี สรางพฤติกรรมทางบวก และการแนะนํา กิจกรรมตอ โดยสามารถแบงระดับแนวทางการสงเสริมทางการสรางเครือขายกิจกรรมจิตอาสา ออกเปน 3 ระดับ ไดแก 1) ระดับโรงเรียน ควรมีการดําเนินกิจกรรมจิตอาสา มีการเชิญชวนให นักเรียนเสนอโครงการที่ตองการดําเนินการ และสงเสริมใหมีการแสดงผลงานหรือกิจกรรมที่ ประสบความสําเร็จแลว เพื่อจูงใจใหผูอื่นสนใจและเขารวมกิจกรรม เมื่อเสร็จสิ้นการจัดกิจกรรม ควรมีการมอบโล รางวัล หรือประกาศนียบัตรเพื่อเปนการชื่นชมและสงเสริมใหนักเรียนเห็นถึง ความสําคัญของการทํากิจกรรมจิตอาสา 2) ระดับชุมชน ควรมีการประชุมเพื่อระดมความคิดเห็น

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 73

ในการสรางแนวทางการจัดกิจกรรมจิตอาสา เพื่อใหสอดคลองกับบริบทของชุมชน โดยมีผูนํา ชุมชนเปนแกนนําหลัก และ 3) ระดับสังคม ควรใหการสนับสนุนงบประมาณและอํานวยความ สะดวกใหโรงเรียนและชุมชน ในการจัดกิจกิจกรรมจิตอาสาที่เปนประโยชนตอตนเองและผูอื่น อยางตอเนื่อง

5. อภิปรายผลการวิจัย 1. โครงการจิตอาสาเปนรูปแบบกิจกรรมที่สงเสริมทักษะชีวิตของนักเรียนใน ศตวรรษที่ 21 ไดอยางเปนรูปธรรม เมื่อนักเรียนลงมือทํากิจกรรมจิตอาสาผานการวางแผนดวย ตนเองจะเกิดกระบวนการการคิดวิเคราะหเปนขั้นตอน นํามาสูการตัดสินใจที่เปนระบบที่มี ขอผิดพลาดนอยที่สุด ก็จะชวยลดความเครียด สามารถจัดการอารมณความรูสึกตนเองได ตลอดจนมีทักษะการแกปญหาอยางสรางสรรคบนพื้นฐานของเหตุผล ทําใหเกิดการตระหนักรู เห็นคุณคาในตนเองและเห็นคุณคาการชวยเหลือผูอื่น กอใหเกิดการมีคุณธรรมจริยธรรมสูงขึ้นใน ตนเอง อันเปนคุณลักษณะที่พึงประสงคที่สําคัญของนักเรียนที่ผานการทํากิจกรรมจิตอาสา สอดคลองกับวีรพร สีสถาน (2557) พบวานักเรียนที่เขารวมกิจกรรมจิตอาสาตั้งแต 3 ครั้งตอ ภาคการศึกษาขึ้นไปมีจิตอาสามากกวานักเรียนที่เขารวมกิจกรรมจิตอาสาต่ํากวา 3 ครั้งตอภาค การศึกษา และนักเรียนที่เคยเขารวมกิจกรรมจิตอาสาอื่นที่ไมใชกิจกรรมของโรงเรียน มีจิตอาสา มากกวานักเรียนที่ไมเคยเขารวมกิจกรรม ทําใหนักเรียนสวนมากมีเหตุผลของการกระทํา พฤติกรรมจิตอาสาตามทฤษฎีความสามารถในการใหเหตุผลเชิงจริยธรรมของโคลเบอรกอยูใน ระดับสูงกวาเกณฑ ดวยเหตุนี้กิจกรรมจิตอาสาจึงนํามาสูการสรางสัมพันธภาพที่ดีกับผูอื่นให สูงขึ้น ทั้งในระดับครอบครัว และระดับองคกรในการทํางาน อันจะสงผลตอทักษะการทํางานที่ จําเปนใหเกิดประสิทธิภาพและเปนที่ตองการขององคกร สอดคลองกับ Gomez R. and Gunderson M. (2003) พบวากิจกรรมจิตอาสาสามารถสรางปฏิสัมพันธที่ดีตอการทํางาน รวมกับผูอื่น ทําใหเพิ่มประสิทธิภาพการทํางานของกลุมตาง ๆ ได ดังนั้นการจางงานของรัฐและ เอกชน มีแนวโนมที่ตองการคนที่เคยผานการทํากิจกรรมจิตอาสามากขึ้น 2. คุณลักษณะของกิจกรรมจิตอาสาที่สงเสริมทักษะดานการสรางสัมพันธภาพที่ดี กับผูอื่นของนักเรียน ตองมีรูปแบบกระบวนการที่มีองคประกอบที่ชัดเจน โดยคํานึงถึง 3 ปจจัย คือ ปจจัยสวนบุคคลที่ตองเอื้ออํานวยตอการจัดกิจกรรมใหเหมาะสม เพราะเปนปจจัยที่กําหนด พฤติกรรมการรวมกิจกรรมจิตอาสา ปจจัยสนับสนุนตองมีการอํานวยความสะดวก จัดสรร

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 74

งบประมาณใหเพียงพอตอการจัดกิจกรรม หนวยงานที่เกี่ยวของทุกภาคสวนควรใหความรวมมือ ตอกิจกรรมจิตอาสาสนับสนุนอยางตอเนื่อง เพราะเปนปจจัยสําคัญที่จะทําใหกิจกรรมจิตอาสา ประสบความสําเร็จตรงตามวัตถุประสงคได และรวมถึงปจจัยสรางเสริม โดยเฉพาะการทํางาน เปนทีมเปนทักษะกระบวนการที่สําคัญที่ทําใหเกิดกิจกรรมจิตอาสา การสรางแรงจูงใจใหเกิดเจต คติที่ดีตอการชวยเหลือผูอื่น และการสรางเครือขายทางสังคมออนไลน นับวามีอิทธิพลอยางสูง ตอวิถีชีวิตและการทํากิจกรรมจิตอาสาในยุคปจจุบัน ซึ่งสอดคลองกับ Song X. et al. (2016) พบวา เครือขายทางสังคมออนไลนเปนสิ่งเรากระตุนความปรารถนาของแตละบุคคลในการเปน อาสาสมัคร เชน รูปภาพบางรูป หรือขอความ ทําใหเกิดความรูสึกเห็นอกเห็นใจผูอื่น ซึ่งมี แนวโนมที่จะกระตุนสิ่งเรามากขึ้น จากปญหาสังคมที่สงผลกระทบตอตนเอง และเมื่อเปดรับฟง ขาวสารมากขึ้นจะทําใหเกิดพฤติกรรมตองการชวยเหลือผูอื่นดวย สอดคลองกับวิมลพรรณ อาภาเวท และเณริศา ชัยศุภมงคลลาภ (2556) พบวาการเปดรับขาวสารและทัศนคติจิตอาสามี ความสัมพันธเชิงบวกกับพฤติกรรมจิตอาสา เปนความสัมพันธระดับปานกลาง ดังนั้นกิจกรรมจิต อาสาจึงเปนกิจกรรมที่มุงเนนการชวยเหลือผูอื่นที่เดือดรอนทั้งทางตรงและทางออม รูจักการ เสียสละสวนตนเพื่อคนสวนรวมของสังคม มุงหวังใหสังคมอยูรวมกันไดอยางเปนสุข และมี เปาหมายเพื่อการพัฒนาตนเองในทุกดานทั้งกาย ใจ สติปญญา และทักษะชีวิต สอดคลอง กับณัฐณิชากร ศรีบริบูรณ (2550) พบวา คะแนนจิตอาสาของนักเรียนมัธยมศึกษาตอนปลายใน โรงเรียนสังกัดสํานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐานมีคาเฉลี่ยของคะแนนจิตอาสาอยูใน ระดับปานกลาง เมื่อพิจารณาแตละองคประกอบ ดานการชวยเหลือผูอื่นอยูในระดับสูงมาก ดาน การเสียสละตอสังคมและดานการมุงมั่นพัฒนาอยูในระดับปานกลาง 3. แนวทางการสรางเครือขายกิจกรรมจิตอาสาที่สงเสริมสัมพันธภาพดานการสราง สัมพันธภาพที่ดีกับผูอื่นของนักเรียนนั้น บทบาทของนักเรียนเปนหัวใจสําคัญตอการขับเคลื่อน งานจิตอาสาที่นักเรียนจะตองปฏิสัมพันธอยางหลากหลายตอผูคน ทําใหเกิดกระบวนการเรียนรู ไปสูการเปลี่ยนแปลงตนเองในทางที่ดีขึ้น พัฒนาการดังกลาวมีสวนสําคัญในการสรางภาวะผูนําที่ มีจิตสํานึกความรับผิดชอบตอสวนรวม สอดคลองกับ Wu L. and Liu H. (2015) พบวา กิจกรรมจิตอาสาในโรงเรียนมีแนวโนมที่สําคัญตอการพัฒนานักเรียน ชวยกระตุนความรูสึก ความรับผิดชอบตอสังคมของนักเรียน เมื่อมีการพัฒนาเครือขายกิจกรรมจิตอาสาตามทิศทางที่ ถูกตอง และมีการเสริมสรางองคกรจิตอาสาอยางตอเนื่อง โดยการจัดการและปรับปรุงกลไกการ ดําเนินกิจกรรมจิตอาสา ดวยการกําหนดบทบาทของครู และบทบาทของผูอํานวยการโรงเรียน

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 75

ในการรวมวางแผนปรึกษาหารือการทํางานจิตอาสาใหเกิดขึ้นอยางเปนรูปธรรม โดยมีบทบาท ขององคกรของรัฐและบทบาทขององคกรสาธารณะประโยชน ทําเปนแบบอยางที่ดีสราง พฤติกรรมทางบวก ดวยการชักชวน การประชาสัมพันธ การแนะนํากิจกรรมตอ รวมถึงเปน เครือขายทางสังคมในการอํานวยความสะดวกและใหการสนับสนุนอยางตอเนื่องในทุกระดับ ตั้งแตระดับโรงเรียนควรมีการปรึกษาเพื่อหาแนวทางการจัดกิจกรรมกันเปนประจํา ระดับชุมชน ควรมีการสรางแรงจูงใจกระตุนใหเขาเปนสมาชิกเครือขายการเรียนรูชุมชนดวยการจัดกิจกรรม เพื่อกระชับความสัมพันธอยางสม่ําเสมอ และระดับสังคมตองจัดสรรทรัพยากรใหกับเครือขาย การเรียนรูอยางเพียงพอจึงจะสามารถขับเคลื่อนการทํากิจกรรมจิตอาสาไดอยางยั่งยืน สอดคลอง กับงานวิจัยของ พิชามญชุ คุมสุข (2555) พบวา บทบาทของเครือขายการเรียนรูชุมชนประกอบ ไปดวยหนวยงานภายในและหนวยงานภายนอกชุมชน มีการสงเสริมกระบวนการถายทอดองค ความรูของครูภูมิปญญาไทยในชุมชนแกผูที่สนใจ หรือคนรุนหลัง และมีการสรางเครือขายการ เรียนรูชุมชนใหมีความเขมแข็ง โดยมีการพัฒนาบทบาทของเครือขายการเรียนรูชุมชนประกอบ ไปดวย 5 ดาน ไดแก ดานกิจกรรมโดยเครือขายการเรียนรูชุมชน ดานการรักษาความสัมพันธที่ดี ระหวางสมาชิกเครือขาย ดานการสรางแรงจูงใจ ดานการจัดหาทรัพยากรสนับสนุน และดานการ พัฒนาบทบาทของเครือขายการเรียนรูชุมชนอยางตอเนื่องและยั่งยืน

6. ขอเสนอแนะ 1. ขอเสนอแนะในการนําผลวิจัยไปใช 1.1 ควรมีการพัฒนาโครงการกิจกรรมจิตอาสา โดยศึกษาองคประกอบของรูปแบบ กิจกรรม วัตถุประสงค สถานที่ กระบวนการจัดกิจกรรม การวัดและประเมินผลโครงการ เพื่อ สรางจูงใจในการดําเนินกิจกรรมอยางตอเนื่องและประสบความสําเร็จอยางมีประสิทธิภาพ 1.2 ควรศึกษาปจจัยสวนบุคคล ปจจัยสนับสนุนและปจจัยสรางเสริมกิจกรรมจิต อาสา ที่มุงเนนการเสียสละและชวยเหลือผูอื่น ใหสอดคลองกับเปาหมายเพื่อการพัฒนานักเรียน ในทุกดาน 1.3 ควรผลักดันการมีสวนรวมการสรางเครือขายกิจกรรมจิตอาสาในทุกระดับตั้งแต ระดับครอบครัว ระดับโรงเรียน ระดับชุมชน และระดับสังคม ผานเครือขายสื่อสังคมออนไลน

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 76

2. ขอเสนอแนะในการทําวิจัยครั้งตอไป 2.1 ควรวิเคราะหปจจัยสวนบุคล ปจจัยสนับสนุน และปจจัยสรางเสริมอื่นๆ ที่สงผล ตอกิจกรรมจิตอาสากับความสนใจของนักเรียนและกระตุนการมีสวนรวมของสังคม 2.2 ควรศึกษาผลกระทบของเครือขายสังคมออนไลน ที่สงผลตอการสรางเครือขาย กิจกรรมจิตอาสาอยางยั่งยืน

เอกสารอางอิง

ณัฐณิชากร ศรีบริบูรณ. (2550). การพัฒนาโมเดลเชิงสาเหตุของจิตอาสาของนักเรียนมัธยมศึกษาตอน ปลายในโรงเรียนสังกัดสํานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน. วิทยานิพนธ ปริญญาครุศาสตรมหาบัณฑิต. จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย. พิชามญชุ คุมสุข. (2555). การวิเคราะหบทบาทของเครือขายการเรียนรูของชุมชนในการสงเสริม กระบวนการถายทอดองคความรูของครูภูมิปญญาไทย. วิทยานิพนธปริญญาครุศาสตร มหาบัณฑิต. จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย. วิมลพรรณ อาภาเวท และเณริศา ชัยศุภมงคลลาภ. (2556). ความสัมพันธระหวางการเปดรับขาวสาร กับพฤติกรรมจิตอาสาของวัยรุนในเขตกรุงเทพมหานคร. กรุงเทพมหานคร: มหาวิทยาลัย เทคโนโลยีราชมงคลพระนคร. วีรพร สีสถาน. (2557). การพัฒนาแบบวัดจิตอาสาสําหรับนักเรียนระดับชั้นมัธยมศึกษาตอนตน โดยใชแนวคิดทฤษฎีความสามารถในการใหเหตุผลเชิงจริยธรรมของโคลเบอรก. วิทยานิพนธปริญญาครุศาสตรมหาบัณฑิต จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย. ศูนยอํานวยการใหญจิตอาสาพระราชทาน. (13 ตุลาคม 2559). จิตอาสา“เราทําความดี เพื่อชาติ ศาสน กษัตริย”. สืบคนเมื่อ 23 กันยายน 2562, จาก http://www.royaloffice.th/จิต อาสา สํานักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษาเขต 7. (30 เมษายน 2562). รายงานการประเมินตนเองของ สถานศึกษา สังกัดสํานักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษาเขต 7 (ปราจีนบุรี นครนายก สระแกว). สืบคนเมื่อ 18 พฤษภาคม 2562, จาก http://www.spm7.go.th/web2020/

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 77

สํานักงานเลขาธิการสภาการศึกษา. (2560). แผนการศึกษาแหงชาติ พ.ศ. 2560-2579. กรุงเทพ มหานคร: บริษัทพริกหวานกราฟฟคจํากัด. Gomez R. and Gunderson M. (2003). Volunteer Activity and the Demands of Work and Family. Relations industrielles, 58(4), 573-589. Song X., Ming ZY., Nie L., Zhao YL. and Chua TS. (2016). Volunteerism tendency prediction via harvesting multiple social networks. ACM Transactions on Information Systems, 34(2), 1-26. Wu L. and Liu H. (2015). On the Exploration of the Educational Function of College Students’ Volunteer Service Activities. Creative Education. 6(20), 2186-2191.

กิจกรรมการทองเที่ยวชุมชนบนฐานความหลากหลาย 1 ทางชีวภาพ ตําบลนางพญา อําเภอทาปลา จังหวัดอุตรดิตถ0 * Community-Based Tourism Activities based on the Biodiversity in Nang Phaya Sub-District, Thapla District, Uttaradit Province

มณฑณ ศรีสุข และวารัชต มัธยมบุรุษ Mohntohn Srisuk and Warach Madhyamapurush คณะวิทยาการจัดการและสารสนเทศศาสตร มหาวิทยาลัยพะเยา School of Management and Information Sciences, University of Phayao Corresponding Author, E-mail: [email protected]

บทคัดยอ

ดวยกระแสการทองเที่ยวทางธรรมชาติไดรับความนิยม นักทองเที่ยวไดเดินทางเขามา ทองเที่ยวในพื้นที่ชุมชนตําบลนางพญาซึ่งเปนแหลงทองเที่ยวที่มีความหลากหลายทางชีวภาพ งานวิจัยนี้จึงมุงศึกษาการทองเที่ยวชุมชนบนฐานความหลากหลายทางชีวภาพดานการทองเที่ยว และกิจกรรมการทองเที่ยวชุมชนบนฐานความหลากหลายทางชีวภาพโดยการเก็บรวบรวมขอมูล ในรูปแบบการสนทนาเชิงลึกและการสนทนากลุมจากผูนําทองถิ่น ปราชญชุมชน ผูบริหาร ทองถิ่น นักทองเที่ยว และผูมีสวนไดสวนเกี่ยวของดานการทองเที่ยวในเขตพื้นที่ตําบลนางพญา อําเภอทาปลา จังหวัดอุตรดิตถ ผลการศึกษาพบวา ตําบลนางพญาเปนพื้นที่มีความหลากหลายทางชีวภาพดานการ ทองเที่ยว สามารถแบงเปน 5 ดานไดแก 1) ดานสิ่งแวดลอม 2) ดานวัฒนธรรมและประเพณี

* ไดรับบทความ: 19 พฤษภาคม 2563; แกไขบทความ: 6 มิถุนายน 2563; ตอบรับตีพิมพ: 9 มิถุนายน 2563 Received: May 19, 2020; Revised: June 6, 2020; Accepted: June 9, 2020

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 79

3) ดานวิถีชีวิต ภูมิปญญา 4) ดานอาหารพื้นบาน และ 5) ดานยาและการรักษาโรค เปนชุมชนที่ มีวัฒนธรรมภูมิปญญาที่มีเอกลักษณ จากความหลากหลายทางชีวภาพดานการทองเที่ยวชุมชน ตําบลนางพญา ทั้ง 5 ดาน สามารถพัฒนาเพื่อใหเกิดกิจกรรมการทองเที่ยวในชุมชนและดึงดูด นักทองเที่ยวใหเดินทางเขามาทองเที่ยวในชุมชนตําบลนางพญาได กิจกรรมการทองเที่ยวบนฐาน ความหลากหลายทางชีวภาพ เพื่อจัดการประสบการณกับนักทองเที่ยวที่เดินทางเขามาทองเที่ยว ในพื้นที่ตําบลนางพญา สามารถพัฒนาได 13 กิจกรรม เชน กิจกรรมการเดินปา ยอดดอยภูพญา พอ สันแปเมือง (Hiking/Trekking) กิจกรรมพักผอนรับประทานอาหารพื้นบาน (Gastronomy) กิจกรรมลองแกง บานทาเรือ (White Water Rafting) เปนตน

คําสําคัญ: การทองเที่ยวชุมชน; ความหลากหลายทางชีวภาพ; กิจกรรมการทองเที่ยว

Abstract

As the trend of natural tourism is becoming popular, there are more and more visitors to the area of Nang Phaya Sub-district, which is a tourist area with biodiversity. The objectives of this study were to study the community-based tourism and tourism activities based on the biodiversity. The study was conducted by collecting data via in- depth discussions and group discussions among local leaders, community sages, administrative officials, tourists and stakeholders related to the tourism in Nang Phaya Sub-district, Thapla District, Uttaradit Province. The study found that Nang Phaya is an area with tourism biodiversity which can be divided into 5 aspects, which are; 1) environment, 2) cultures and traditions, 3) ways of life, 4) local foods, and 5) medicines and treatments. It is a community with unique culture and wisdom based on its 5 aspects of biodiversity which can be developed to create tourism activities that attract tourists to the community. The tourism activities based on the biodiversity to provide tourism experiences for tourists to Nang Phaya can be developed up to 13 activities such as hiking/trekking to

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 80

Phuphayapho and Sunpaemuang, recreational local gastronomy, and white water rafting in the Village of Ban Tharuea.

Keywords: community-based tourism, biodiversity, tourism activity

1. บทนํา ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอมของประเทศไทยไดถูกนํามาใชเปนปจจัยการผลิตเพื่อ การพัฒนาประเทศมาอยางยาวนาน เพื่อการพัฒนาเศรษฐกิจ การสรางงานสรางรายไดแกประชากร ของประเทศซึ่งจะสงผลตอความเปนอยูของประชากรภายในประเทศ การทองเที่ยวกระบวนการหนึ่ง ที่นํามาใชเปนกิจกรรมในการพัฒนาประเทศในดานตางๆไมวาจะเปน ดานเศรษฐกิจ ดานสังคม วัฒนธรรม และดานธรรมชาติและสิ่งแวดลอม การทองเที่ยวโดยใชทรัพยากรธรรมชาติเปนพื้นฐาน เปนกลยุทธหนึ่งในอุตสาหกรรมการบริการที่รัฐบาล และหนวยงานที่เกี่ยวของกับการทองเที่ยวได สนับสนุนและสงเสริมจนประสบความสําเร็จในการสรางรายไดใหกับประเทศไทย อยางมากมาย (กระทรวงพลังงาน สํานักนโยบายและพลังงาน, 2554) จากกระแสการทองเที่ยวทางธรรมชาติไดรับความนิยม นักทองเที่ยวไดเริ่มเดินทางเขามา ทองเที่ยวในพื้นที่ชุมชนตําบลนางพญา กอใหเกิดกิจกรรมทองเที่ยวในพื้นที่ชุมชนตําบลนางพญา จะ เห็นไดจากจํานวนนักทองเที่ยวที่เขามาในพื้นที่ตําบลนางพญาได เช็คอิน และแชรจากสื่อโซเซียว เชน Facebook สมาชิกเพจอุตรดิตถ 24 ชั่วโมง ซึ่งมีสมาชิกและผูติดตามเพจ มีจํานวนถึง 170,855 คน หรือ เพจฮักนะนางพญา มีผูติตามถึง 10,047 คน (ฮักนะนางพญา, 2560) ซึ่งเปนกิจกรรม ทองเที่ยวที่คนนอกพื้นที่เขามาทํากิจกรรมในพื้นที่ของตําบลนางพญาแบบเปนสวนตัว เชน กิจกรรม แคมปปง การเดินปาสองสัตว ปนจักรยานขึ้นภูพญาพอ เปนตน กิจกรรมการทองเที่ยวดังกลาว กอใหเกิดปญหาทั้งในดานการทําลายสิ่งแวดลอม เชน ปญญาขยะที่เพิ่มมากขึ้นจากนักทองเที่ยว การตัดไมเพื่อนํามาปรุงอาหารและกิจกรรมรอบกองไฟ การลาสัตวเพื่อเปนกิจกรรมนันทนาการ ไม วาจะเปนการเก็บพันธพืช เชน กลวยไม เฟรน เพื่อนํามาเปนของที่ระลึก รวมถึงปญหาที่สงผล กระทบตอวิถีชีวิตของชุมชนในทองถิ่น เชน การจัดกิจกรรมนันทนาการที่สงเสียงดัง รบกวน การจัด กิจกรรมเวลากลางคืนในชุมชน โดยเฉพาะในฤดูหนาวมีนักทองเที่ยวเปนจํานวนมากไดเดินทางเขามา ทองเที่ยวในพื้นที่ตําบลนางพญา เพื่อเขามาชมทิวทัศน ทะเลหมอกเหนืออางเก็บน้ําเขื่อนสิริกิติ์

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 81

กิจกรรมดังกลาวของนักทองเที่ยวที่เกิดขึ้นในพื้นที่ชุมชนนางพญาเปนกิจกรรมที่ขาดการ ควบคุมดูแล ซึ่งจะสงผลตอแหลงทรัพยากรการทองเที่ยวเสื่อมโทรม คนในชุมชนเปลี่ยนวิถีชีวิต ชุมชนตําบลนางพญาเปนพื้นที่มีความหลากหลายทางชีวภาพสูงและมีวัฒนธรรมภูมิปญญาที่มี เอกลักษณถามีการวางแผนการพัฒนาการบริหารจัดการทรัพยากรที่ดีของผูที่เกี่ยวของทางการ ทองเที่ยวในพื้นที่ตําบลนางพญาจะทําใหเปนโอกาสของชุมชนตําบลนางพญาในการใชความ หลากหลายทางชีวภาพเปนฐานการสรางมูลคาเพิ่มของภาคการผลิตและบริการและใชเปนวัตถุดิบ สําคัญสําหรับการเพิ่มมูลคาที่มีคุณคาสูงขึ้นจะสงผลกระทบอยางกวางขวาง ทั้งเรื่องการจัดการ ทรัพยากรสิ่งแวดลอมบริการภาคการผลิตและการอนุรักษภูมิปญญาวัฒนธรรมประเพณีของชุมชน ตําบลนางพญาจึงตองพิจารณาสถานการณและบริบทการเปลี่ยนแปลงดังกลาว ทุน ทรัพยากรธรรมชาติดานความหลากหลายทางชีวภาพและวัฒนธรรมภูมิปญญา ซึ่งเปนจุดแข็งของ ชุมชนตําบลนางพญา และเปนรากฐานที่มั่นคงของการพัฒนาและการดํารงชีวิตของชุมชนและสังคม ซึ่งจะไดรับผลกระจากการทองเที่ยวที่ไมมีการวางแผนในการรองรับการทองเที่ยวที่เกิดขึ้นภายใน ชุมชนตําบลนางพญา และถาชุมชนขาดการวางแผนและกลยุทธในการพัฒนาการทองเที่ยวชุมชนบน ฐานความหลากหลายทางชีวภาพดานทองเที่ยวในชุมชนอยางชัดเจนและเหมาะสม ก็จะทําใหฐาน ทรัพยากรดังกลาวเสื่อมโทรมออนแอ จนกลายเปนขอจํากัดของชุมชนตําบลนางพญาได ดังนั้นเพื่อ เปนการปองกันและแกไขปญหาที่จะเกิดขึ้นจากการทองเที่ยวชุมชน จึงมีความจําเปนที่จะตองศึกษา ถึงศักยภาพของความหลากหลายทางชีวภาพดานการทองเที่ยวเพื่อนํามากําหนดกิจกรรมการ ทองเที่ยวชุมชนตําบลนางพญา อําเภอทาปลา จังหวัดอุตรดิตถ

2. วัตถุประสงคของการวิจัย 1. เพื่อศึกษาความหลากหลายทางชีวภาพในดานการทองเที่ยวของชุมชนตําบล นางพญา อําเภอทาปลา จังหวัดอุตรดิตถ 2. เพื่อนําเสนอกิจกรรมการทองเที่ยวชุมชนบนฐานความหลากหลายทางชีวภาพตําบล นางพญา อําเภอทาปลา จังหวัดอุตรดิตถ

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 82

3. วิธีดําเนินการวิจัย การวิจัยเรื่องกิจกรรมการทองเที่ยวชุมชนบนฐานความหลากหลายทางชีวภาพตําบล นางพญา อําเภอทาปลา จังหวัดอุตรดิตถ มีวิธีการศึกษา วิธีการรวบรวมขอมูล ประชากรและกลุม ตัวอยาง เครื่องมือที่ใชในการศึกษา การจัดทําขอมูลและการวิเคราะหขอมูล ซึ่งผูวิจัยไดกําหนด วิธีการวิจัยครั้งนี้ไดจําแนกตามวัตถุประสงคของการวิจัย ดังนี้ 1. วิธีการศึกษา แบงเปน 2 สวนไดแก 1.1 วิจัยเชิงคุณภาพ โดยการสัมภาษณ เชิงลึกกับหนวยงานของภาครัฐ ภาคเอกชน ประชาชนทองถิ่นและนักทองเที่ยว รายละเอียดดังนี้ 1.1.1 หนวยงานภาครัฐหรือหนวยงาน ที่เกี่ยวของจํานวน 5 คน 1.1.2 ผูประกอบการภาคเอกชนที่อยูในพื้นที่จังหวัดอุตรดิตถ จํานวน 5 คน 1.1.3 ประชาชนที่อยูในแหลงทองเที่ยว ตําบลนางพญาจํานวน 10 คน 1.1.4 นักทองเที่ยวที่เดินทางเขามาทองเที่ยวตําบลนางพญาจํานวน 10 คน 1.2. วิจัยเชิงปริมาณ โดยการเก็บแบบสอบถามจากนักทองเที่ยวที่เดินทางมา ทองเที่ยวในพื้นที่ตําบลนางพญา เนื่องดวยไมทราบขนาดของจํานวนนักทองเที่ยวที่แนนอน ดังนั้น ขนาดตัวอยางสามารถคํานวณไดจากสูตรไมทราบขนาดตัวอยางของ W.G. Cochran โดยกําหนด ระดับคาความเชื่อมั่นรอยละ 95 และระดับคาความคลาดเคลื่อนรอยละ 5 ซึ่งสูตรในการคํานวณที่ใช ในการศึกษาครั้งนี้ คือ สูตร n=(P(1-P) Z^2)/E^2 ไดขนาดกลุมตัวอยาง อยางนอย 384 คน โดยมี ความผิดพลาด ไมเกินรอยละ 5 ที่ระดับความเชื่อมั่นรอยละ 95 เพื่อความสะดวกในการประเมินผล และการวิเคราะหขอมูล ผูวิจัยจึงใชขนาดกลุมตัวอยางทั้งหมด 400 ตัวอยาง 2. การเก็บรวบรวมขอมูลและการวิเคราะหขอมูล 2.1 ขอมูลทุติยภูมิ จากการรวบรวมเอกสารและงานวิจัยที่เกี่ยวของกับชุมชนตําบล นางพญา อําเภอ ทาปลา จังหวัดอุตรดิตถ และการเก็บรวบรวมขอมูลปฐมภูมิ โดยการเก็บขอมูล ภาคสนาม การสังเกตจากการศึกษาเหตุการณเรื่องราว การสัมภาษณขอมูลกับปราชญชุมชนในแต ละดาน การศึกษาสถานการณการทองเที่ยว รวมถึงการศึกษารูปแบบกิจกรรมของการทองเที่ยวที่ เกิดขึ้นในชุมชนตําบลนางพญา โดยไดจากการสัมภาษณเชิงลึก การสนทนากลุมจากคณะกรรมการ ตัวแทนชุมชน ทั้งที่เปนทางการและแบบไมเปนทางการและสมาชิกในชุมชน ผูมีสวนได-เสีย เชน นักวิชาการ เจาหนาที่ของรัฐและเอกชนที่ทําหนาที่เกี่ยวกับการทองเที่ยวในจังหวัดอุตรดิตถ

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 83

ผูประกอบการธุรกิจทองเที่ยวเปนตน โดยใหความคิดเห็นเกี่ยวกับการพัฒนาการทองเที่ยวชุมชนและ กิจกรรมการทองเที่ยวที่เกิดขึ้นในชุมชนตําบลนางพญา 2.2 .รูปแบบวิธีการวิจัยใชแบบ Mix Method ระหวางการศึกษาโดยใชวิจัยเชิง ปริมาณและการวิจัยเชิงคุณภาพควบคูกันไป เพื่อใหไดขอมูลที่ถูกตองและมีความนาเชื่อถือ ครอบคลุมและสมบูรณถูกตองตามวัตถุประสงค ของการศึกษา 2.3 การวิเคราะหขอมูลเชิงคุณภาพ ใชการวิเคราะหเนื้อหา (content analysis)จาก การสัมภาษณและการสังเกตที่นํามาซึ่งการนําเสนอกิจกรรมการทองเที่ยวชุมชน บนฐานความ หลากหลายทางชีวภาพ ตําบลนางพญา อําเภอทาปลา จังหวัดอุตรดิตถ 2.4 การจัดเก็บขอมูลเชิงปริมาณดวยใชเครื่องมือ คือ แบบสอบถาม โดยการสุมกลุม ตัวอยางแบบ เฉพาะเจาะจง (Purposive Sampling) ในพื้นที่ แหลงทองเที่ยวตําบลนางพญา อําเภอ ทาปลา จังหวัดอุตรดิตถ ไดจํานวนกลุมตัวอยาง จํานวน 400 คน จากนั้นทําการวิเคราะหขอมูล ดวย สถิติเชิงพรรณนา (Descriptive Statistics) ไดแก คารอยละ (Percentage) คาเฉลี่ย (Mean) และ สวนเบี่ยงเบนมาตรฐาน (Standard Deviation)

4. สรุปผลการวิจัย การศึกษาบริบทชุมชนและความหลากหลายทางชีวภาพดานการทองเที่ยว รวมถึง สถานการณการทองเที่ยวในพื้นที่ตําบลนางพญา พบวาตําบลนางพญาเปนพื้นที่ที่มีความ หลากหลายทางชีวภาพดานการทองเที่ยว สามารถแบงเปน 5 ดานไดแก 1) ดานสิ่งแวดลอม 2) ดานวัฒนธรรมและประเพณี 3) ดานวิถีชีวิต ภูมิปญญา 4) ดานอาหารพื้นบาน และ5) ดานยา และการรักษาโรค ชุมชนมีวัฒนธรรมภูมิปญญาที่มีเอกลักษณ จากความหลากหลายทางชีวภาพ ดานการทองเที่ยวชุมชนตําบลนางพญา ทั้ง 5 ดาน พบวาและมีศักยภาพทางดานการทองเที่ยวที่ สามารถพัฒนาและสรางกิจกรรมการทองเที่ยวในชุมชนเพื่อดึงดูดนักทองเที่ยวใหเดินทางเขามา ทองเที่ยวในชุมชนตําบลนางพญา โดยกิจกรรมการทองเที่ยวที่พัฒนาบนฐานความหลากหลาย ทางชีวภาพ เพื่อจัดการประสบการณกับนักทองเที่ยวที่เดินทางเขามาทองเที่ยวในพื้นที่ตําบล นางพญา เพื่อใหนักทองเที่ยวไดศึกษาเรียนรูวิถีวัฒนธรรมของชุมชนนางพญา ภูมิปญญา สภาพแวดลอมทางภูมิศาสตรที่เกิดจากความหลากหลายทางชีวภาพของพื้นที่ตําบลนางพญา และผนวกกับพฤติกรรมนักทองเที่ยว ที่ชอบเดินทางทองเที่ยวเพื่อหาประสบการณที่แปลกใหม และเรียนรูวิถีวัฒนธรรมของคนตางถิ่น การพัฒนากิจกรรมการทองเที่ยวบนฐานความ

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 84

หลากหลายทางชีวภาพ จึงตองออกแบบกิจกรรมและสรางประสบการณใหกับนักทองเที่ยว เพื่อ เกิดความประทับใจใหแกนักทองเที่ยวที่เดินทางเขามาทองเที่ยวในพื้นที่ชุมชน การสราง ประสบการณที่ทําใหนักทองเที่ยวสามารถสัมผัสไดดวยประสาทสัมผัสทั้ง 5 เปนการจัดการ ประสบการณ นักทองเที่ยววิธีหนึ่งที่เปนการสรางอารมณความรูสึกใหกับนักทองเที่ยวโดยใหเขา รูสึกวาความหลากหลายทางชีวภาพของตําบลนางพญานั้นมีความโดด เดนนาสนใจและสัมผัสได ซึ่งเปนการสรางประสบการณที่แปลกใหม และมีเอกลักษณการจัดการประสบการณใหกับ นักทองเที่ยว ดังนี้ 1. การรับสัมผัส (SENSE) คือ สวนประกอบ หนึ่งในกลยุทธการจัดการประสบการณ ซึ่งการสัมผัสในความหมายนี้มุงเนนการรับรูผานประสาทสัมผัสของนักทองเที่ยว ดวยวิธีการ สื่อสารดวย ภาพ เสียง การสัมผัสจับตองได กลิ่น และรสชาติในหลายรูปแบบที่แตกตางกัน เพื่อ กระตุนใหลูกคา มีความสนใจและเปดใจรับสิ่งที่นําเสนอกิจกรรมการทองเที่ยวในพื้นที่ตําบล นางพญา ประกอบดวยการ 1.1 สรางประสบการณดานอารมณความรูสึก (FEEL) คือ การจัดการที่มุงเนน สรางประสบการณในดาน ความรูสึก และอารมณใหกับนักทองเที่ยวเพื่อสรางทัศนคติดานบวก และความรูสึกที่ดีตอความหลายหลายทางชีวภาพของชุมชน นักทองเที่ยวมีความภาคภูมิใจ เมื่อ ไดมาทองเที่ยวตําบลนางพญา เกิดความประทับใจและเผยแพร ประชาสัมพันธแบบปากตอปาก สูนักทองเที่ยวกลุมใหม และนักทองเที่ยวเดิมกลับมาทองเที่ยวตําบลนางพญาซ้ํา 1.2 การสรางประสบการณดานการคิด (THINK) คือ การสรางประสบการณเพื่อ สรางความคิดใหกับนักทองเที่ยว นักทองเที่ยวตองการหาความรูและคําตอบสามารถใชการ นําเสนอกลุมสินคาและแหลงเรียนรูภูมิปญญาของชุมชนตําบลนางพญา เพื่อสราง ความรูและ ความเขาใจในภูมิปญญาของทองถิ่นตําบลนางพญา 1.3 การสรางประสบการณดานการกระทํา (ACT) คือการสงเสริมประสบการณ การทองเที่ยว และการบริการของกลุมชุมชน โดยนําเสนอทางเลือกใหมใหนักทองเที่ยวมีสวน รวมในกิจกรรม เชน การอางอิง การรีวิว และ การสื่อสารผานบุคคลที่เปนแบบอยางและเปนที่ ยอมรับของสังคม เชน นักแสดง ผูนําทองถิ่น นักธุรกิจ เปนตน อาจใชเปนหลักการเหตุผลและ แรงจูงใจที่สงผลใหนักทองเที่ยวเปลี่ยนวิถีและพฤติกรรมการเดินทางทองเที่ยวใหมได 1.4 การสรางประสบการณดานการเชื่อมโยง (RELATE) คือ การสรางความ สัมพันธจากองคประกอบของประสบการณ 4 ดาน คือ การรับสัมผัส อารมณความรูสึก การคิด

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 85

และการกระทําโดยนําประสบการณเฉพาะดานในแตละสวน มาผสานเกี่ยวโยงกัน จนทําใหเกิด ประสบการณเฉพาะที่มีในพื้นที่ตําบลนางพญาเทานั้น และขยายผลสูกลุมนักทองเที่ยวในระดับ ตาง ๆ กิจกรรมการทองเที่ยวที่สามารถพัฒนาบนฐานความหลากหลายทางชีวภาพเพื่อ จัดการประสบการณกับทองเที่ยวที่เดินทางเขามาทองเที่ยวในพื้นที่ตําบลนางพญาเพื่อให นักทองเที่ยวไดศึกษาเรียนรูวิถีวัฒนธรรมของชุมชนตําบลนางพญาภูมิปญญาสภาพแวดลอมทาง ภูมิศาสตรที่เกิดจากความหลากหลายทางชีวภาพของพื้นที่ตําบลนางพญา และผนวกกับ พฤติกรรมนักทองเที่ยว ที่ชอบเดินทางทองเที่ยวเพื่อหาประสบการณที่แปลกใหมและเรียนรูวิถี วัฒนธรรมของคนตางถิ่น โดยการวิจัยนี้ไดพัฒนากิจกรรมการทองเที่ยวบนฐานความหลากหลาย ทางชีวภาพจาการทองเที่ยวเชิงนิเวศ ซึ่งมีระบบนิเวศที่แตกตางกัน เชน กลุมระบบนิเวศปาเขา จะเนนกิจกรรมที่อาศัยทรัพยากรนันทนาการประเภท ปาไม สัตวปา แหลงน้ํา เชน อางเก็บน้ํา ทะเลสาบ น้ําตก สภาพภูมิทัศนของลักษณะสัณฐานที่ดิน เปนลักษณะเดนแปลกตา หรือลักษณะ เดนที่มีคุณคาทางประวัติศาสตร โบราณสถาน โบราณวัตถุ และวัฒนธรรมของชุมชนดั้งเดิมใน พื้นที่เปนหลักสําคัญ ดังนั้น กิจกรรมการทองเที่ยวชุมชน ตําบลนางพญา อําเภอทาปลา บนฐานความ หลากหลายทางชีวภาพจึงเนนไปในสวนของแหลงทองเที่ยวธรรมชาติที่มีความงดงาม การ ทองเที่ยวเชิงนิเวศ นอกจากนั้นกิจกรรมทองเที่ยวเชิงนิเวศจะตองไมทําใหพื้นที่และ ทรัพยากรธรรมชาติ ในพื้นที่เสื่อมโทรมลงไปจนไมสามารถฟนตัวไดอีก พื้นที่ธรรมชาติที่มี แนวโนมที่จะเกิดผลกระทบตอ ทรัพยากรและสิ่งแวดลอมเมื่อจัดใหมีกิจกรรมทองเที่ยวเชิงนิเวศ เชน แหลงพืช สัตวปาหายาก บริเวณที่สําคัญตอการดํารงชีวิตของสัตวปา ฯลฯ ควรที่จะละเวน การสงเสริมกิจกรรมทองเที่ยวในบริเวณ ดังกลาว ผลจากการวิจัยนี้นําเสนอกิจกรรมการทองเที่ยวชุมชนบนฐานความ หลากหลายทางชีวภาพของตําบลนางพญา อําเภอทาปลา จังหวัดอุตรดิตถ ไดดังนี้ 1. กิจกรรมการเดินปา ยอดดอยภูพญาพอ สันแปเมือง (Hiking/Trekking) ลักษณะของกิจกรรม เปนการเดินปา ระยะใกล เปนกิจกรรมที่ใหนักทองเที่ยวไดสัมผัสกับ ธรรมชาติอยางใกลชิดโดย การนําตัวเองไปสูธรรมชาติดวยเสนทางเดินเทาที่ตัดผานเขาไปในปาที่ มีจุดชมวิวสวยงามดึงดูดความสนใจตามธรรมชาติรายทางนักทองเที่ยวนอกจากจะไดใกลชิดกับ ธรรมชาติแลว ยังมีโอกาสไดเรียนรูพื้นที่แนวเขตแดนระหวางจังหวัดอุตรดิตถและจังหวัดแพร

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 86

รวมถึงธรรมชาติจากปราชญชุมชนตําบลนางพญา ที่มีความรูดานนิเวศวิทยาและชํานาญพื้นที่ เปนอยางดี 2. กิจกรรมเดินปาศึกษาธรรมชาติ ในชุมชนนางพญา (Nature Education) ลักษณะของกิจกรรม เปนกิจกรรม ทองเที่ยวที่ไดสนับสนุนใหนักทองเที่ยวนอกจากจะไดรับ ความเพลิดเพลินจากการไดมาเที่ยวในพื้นที่ ธรรมชาติแลว ยังไดรับความรูเกี่ยวกับธรรมชาติใน เรื่องตางๆ ผานทางโปรแกรมสื่อความหมายธรรมชาติ รูปแบบที่จัดทําขึ้นในพื้นที่ 3. กิจกรรมถายรูปธรรมชาติ เสียงธรรมชาติ (Nature Photography, Video Taping and Sound of Nature Audio Taping) จุดชมวิวอางเก็บน้ําเขื่อนสิริกิติ์/ยอดดอยภู พญาพอ ลักษณะเปนกิจกรรมการถายรูปและการบันทึก เทปวิดีโอวิวธรรมชาติและสิ่งที่นาสนใจ อันเปนรายละเอียดอยูในธรรมชาติ เชน ดอกไมปา พืชหายากและรอยเทาสัตวปา เปนตน 4. กิจกรรมสองสัตว/ดูนก (Bird Watching) ลักษณะของกิจกรรมเปนกิจกรรม เฉพาะ สําหรับผูมีความสนใจในเรื่องนก สิ่งดึงดูดที่สําคัญ คือนกชนิดตาง ๆ ทั้งที่เปนนกประจํา ถิ่น นกอพยพ และนกหายาก เสนทางเดินเทาที่รองรับกิจกรรมประเภทนี้ควรมีขนาดกวาง 2 คน เดิน ไมควรมีการพัฒนาใด ๆ นอกจากจุดหยุดพักบางจุด เพื่อใหนักทองเที่ยวไดจดบันทึก เรื่องราวเกี่ยวกับนกตาง ๆ ที่ไดพบเห็น 5. กิจกรรมศึกษาทองฟาและดาราศาสตร (Sky Interpretation) ลักษณะของ กิจกรรมเปนกิจกรรมที่นักทองเที่ยวไดมีโอกาสในการศึกษาเรียนรูเกี่ยวกับเรื่องของทองฟาและ ดาราศาสตร ชนิดของดาวและกลุมดาว รูปราง ตําแหนง และวงโคจร ตลอดจนประวัติและ ตํานานพื้นบานที่เกี่ยวของ พื้นที่ธรรมชาติที่จัดกิจกรรมประเภทนี้ไดดี ไดแก บริเวณที่โลงหรือบน ที่สูง เชน เกาะแกง ชายหาดที่โลง ทุงหญาที่อยูบนเขาที่ไมมีตนไมปดบังทองฟา 6. กิจกรรมลองเรือศึกษาธรรมชาติอางเก็บน้ําเขื่อนสิริกิติย (Boat Sightseeing) ลักษณะของกิจกรรม เปนกิจกรรมที่ใหนักทองเที่ยวไดสัมผัสและเรียนรูธรรมชาติจําเปนจะตองมี มัคคุเทศกในการใหความรู ความเพลิดเพลิน ชมสภาพธรรมชาติแวดลอมอยู สิ่งที่ควรระมัดระวัง จากการกระทํากิจกรรมประเภทนี้ ไดแก น้ํามันปนเปอนลงในแหลงน้ํา ขยะ เสียงรบกวนจาก เครื่องยนต การรบกวนบริเวณวางไข / ผสมพันธุของสัตวน้ํา 7. กิจกรรมพายเรือแคนู (Canoeing) / เรือคายัค (Kayak) / เรือใบ (Sailing) ลักษณะของกิจกรรม เปนกิจกรรมที่ใหนักทองเที่ยวไดสัมผัสและเรียนรูธรรมชาติ ทั้งยังให

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 87

นักทองเที่ยวไดใชความสามารถในการบังคับเรือและไดออกกําลังกาย เปนกิจกรรมที่ทําไดทั้งใน ลําน้ํา ในแหลงน้ําธรรมชาติ หรืออางเก็บน้ําที่ยังคงมีสภาพธรรมชาติแวดลอมอยู 8. กิจกรรมชมทิวทัศน ธรรมชาติในบรรยากาศที่สงบ (Relaxing) ลักษณะของ กิจกรรม เปนกิจกรรมที่เปดโอกาสใหนักทองเที่ยวไดชื่นชมและใกลชิดกับธรรมชาติ ซึ่งเปน กิจกรรม เสริมกิจกรรมทองเที่ยวเชิงนิเวศที่กลาวแลวขางตน การชมทิวทัศนอาจทําไดในลักษณะ การเดินเลนตามเสนทางที่จัดไวให และ/หรือตามชายหาดหรือเปนจุดอยูกับที่ โดยนักทองเที่ยว ไดหยุดชม ธรรมชาติ ณ จุดตางๆ ทั้งนี้คุณคาความงามของธรรมชาติและความสงบเปนทรัพยากร นันทนาการที่ สําคัญสําหรับกิจกรรมประเภทนี้ กลาวกันวาการไดชื่นชมใกลชิดกับธรรมชาติเปน โอกาสหนึ่งที่ทําให นักทองเที่ยวไดเขาใจถึงความสําคัญของการอนุรักษธรรมชาติ ณ จุดที่จัดให การชมธรรมชาติ 9. กิจกรรมขี่จักรยานตามเสนทางธรรมชาติ (Terrain/Mountain Biking) ลักษณะของ กิจกรรมเปนกิจกรรมที่ตองอาศัยอุปกรณคือ จักรยานภูเขา (Mountain Biking) เสนทางขี่จักรยาน ไมควรเปนเสนทางเดียวกับเสนทางเดินเทาเพื่อกิจกรรมเดินปา หรือศึกษา ธรรมชาติ หรือดูนก การพัฒนาเสนทางจักรยาน ควรเนนใหเขากับสภาพธรรมชาติ ไมมีการตัด ตนไมใหญ ไมจําเปนตองทําเสนทางดวยวัสดุกอสราง อาจมีการทํารองระบายน้ํา หรือสะพานไม อยางงายในบริเวณที่ลุมและรองน้ํา ชุมชนเจาของพื้นที่มีหนาที่ในการดูแลเสนทางขี่จักรยานให อยูในสภาพใชการได และดูแลรักษาความสะอาด ตลอดจนกวดขันใหนักทองเที่ยวปฏิบัติตาม กฎระเบียบ 10. กิจกรรมพักแรมดวยเตนท (Tent Camping) ลักษณะของกิจกรรมการ พักแรมแบบกางเต็นทมีหลายรูปแบบ ตั้งแตพักแรมแบบเต็นทที่มีการพัฒนาแลวในเขตบริเวณ ตางๆ จนกระทั่งพักแรมกลางปาที่ไมมีสิ่งอํานวยความสะดวกใด ๆ อยางไรก็ดี กิจกรรมพักแรม ดวยเต็นทมุงใหนักทองเที่ยว ไดอยูกับธรรมชาติและสัมผัสธรรมชาติอยางใกลชิด โดยไมอาศัยสิ่ง อํานวยความสะดวกในการอยูอาศัย เกินความจําเปน เปนกิจกรรมที่กระทํารวมกับกิจกรรมอื่นๆ เชน การเดินปาศึกษาธรรมชาติ สอง/ดูนก ฯลฯ 11. กิจกรรมลองแกง บานทาเรือ (White Water Rafting) ลักษณะของ กิจกรรม เปน กิจกรรมที่มุงเนนใหนักทองเที่ยวไดสัมผัสธรรมชาติ และไดรับความตื่นเตน สนุกสนานเราใจจากความเร็วของกระแสน้ํา ความตางระดับของลําน้ํา และสภาพภูมิทัศนของ

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 88

สองฝง การลองเรือยาง/แพ ควรมีไกดที่มีความสามารถในการลองเรือ/แพ และความรูดาน ธรรมชาติวิทยา 12. กิจกรรมพักผอนรับประทานอาหารพื้นบาน (Gastro-tourism) ลักษณะ ของกิจกรรม เปนกิจกรรมพักผอนโดยการนําอาหารมารับประทานหรือซื้อจากรานคาใกลเคียงใน บริเวณที่ในหมูบาน เปนกิจกรรมที่มักกระทํารวมกับกิจกรรมประเภทอื่น ๆ เชน การเที่ยวน้ําตก การเดินปา เดินชมธรรมชาติ ฯลฯ ควรจัดใหมีสถานที่นั่งพักผอนรับประทานอาหารในพื้นที่ กิจกรรมทองเที่ยวเชิงนิเวศที่มีบรรยากาศสงบ และนักทองเที่ยวไดชื่นชมกับธรรมชาติ หนวยงาน เจาของพื้นที่จําเปนตองจัดพื้นที่ไวสําหรับกิจกรรมนี้ ประกอบดวยชุดสิ่งอํานวยความสะดวก ไดแก โตะ มานั่ง ถังขยะ ที่ลางมือ หองสุขา และอาจมีเตายางอาหาร บริเวณที่จัดควรเปนที่รม มองเห็นน้ําและมีสภาพภูมิทัศนสวยงาม ไมเปนแหลงที่เปราะบางทางนิเวศ 13. กิจกรรมเที่ยวน้ําตก (Waterfall Visits/Exploring) ลักษณะของกิจกรรม เปนกิจกรรมที่นิยมที่สุดสําหรับการเที่ยวปา-เขา ที่มีน้ําตกเปนองคประกอบสําคัญของแหลง ทองเที่ยว การเที่ยวน้ําตกอาจมีกิจกรรมหลายอยางประกอบกัน เชน เลนน้ําตก เดินสํารวจน้ําตก นั่งรับประทานอาหาร หรือชมทิวทัศนบริเวณน้ําตก ซึ่งควรจัดโปรแกรมสื่อความหมายธรรมชาติ ใหแกนักทองเที่ยวไดรับความรูเกี่ยวกับน้ําตก และสิ่งแวดลอมอื่น ๆ ที่นาสนใจควบคูไปดวย (การทองเที่ยวแหงประเทศไทย.2554 )

5. อภิปรายผลการวิจัย การศึกษากิจกรรมการทองเที่ยวชุมชนบนฐานความหลากหลายทางชีวภาพดานการ ทองเที่ยวในพื้นที่ ตําบลนางพญา อําเภอทาปลาจังหวัดอุตรดิตถ พบวาศักยภาพความ หลากหลายทางชีวภาพดานการทองเที่ยว มีทรัพยากรการทองเที่ยวที่หลากหลายที่กระจายอยู ตามพื้นที่ตําบลนางพญา ผูวิจัยจําแนกเปน 5 ดาน ประกอบดวย 1) ความหลากหลายทางชีวภาพ ในดานวัฒนธรรมและประเพณี 2) ความหลากหลายทางชีวภาพในดานสิ่งแวดลอม 3) ความ หลากหลายทางชีวภาพในดาน วิถีชีวิต ภูมิปญญาสิ่งประดิษฐ 4) ความหลากหลายทางชีวภาพใน ดานอาหาร 5) ความหลากหลายทางชีวภาพในดานยาและการรักษาโรค สอดคลองกับ ศรีณัฐ ไทรชมภู และบุญเกียรติ ไทรชมภู (2558) ไดทําการวิจัยเรื่องการทองเที่ยวเชิงนิเวศบนฐาน ความหลากหลายทางชีวภาพและภูมิปญญาทองถิ่น เพื่อการพัฒนาเศรษฐกิจในพื้นที่คุงบาง กะเจา อําเภอพระประแดง จังหวัดสมุทรปราการ พบวาการใชประโยชนความหลากหลาย

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 89

ทางชีวภาพและภูมิปญญาทองถิ่น พบวาพื้นที่สีเขียวคุงบางกะเจามีทรัพยากรที่เปนจุดดึงดูด นักทองเที่ยว ทั้งทรัพยากรธรรมชาติ ทรัพยากรวัฒนธรรม ทรัพยากรตาง ๆ ที่มีอยูในพื้นที่ทํา ใหชุมชนไดประโยชนจากการทองเที่ยวทั้งดานความความรู ดานนันทนาการ มีรายไดจากผลผลิต ของสวนผลไม มีอาชีพเสริม อาชีพใหมที่เกิดขึ้นคือการใหบริการ เชน บริการนวดแผนไทย บริการใหเชารถจักรยาน บริการรับทําอาหารใหกลุมนักทองเที่ยว ตําบลนางพญา เปนพื้นที่สังคมเกษตรกรรม มีวิถีชีวิต แบบชนบทดั้งเดิม ไมมี การเปลี่ยนแปลงทางวัฒนธรรมจากเดิมมากนักจึงเปนที่พื้นที่มี ศิลปวัฒนธรรมตามบริบทของ สังคมเกษตรกรรม ศักยภาพของความหลากหลายทางชีวภาพในดานวัฒนธรรมและประเพณี ตําบลนางพญา พบวา ประชาชนในพื้นที่เปนเจาบานที่ดี มีอัธยาศัยที่เปนมิตร มีแหลง มี ทรัพยากรการทองเที่ยวหลากหลายทั้งที่ เปนแหลงธรรมชาติ และวัฒนธรรม ประเพณี และวิถี ชุมชน มีแหลง ทองเที่ยว กิจกรรมทางการทองเที่ยวสามารถจัดเปนกิจกรรมการทองเที่ยวเพื่อ สรางประสบการณแกนักทองเที่ยวที่เดินทางเขามาทองเที่ยวในพื้นที่ตําบลนางพญาได และมี ความพรอม เปนกิจกรรมที่นักทองเที่ยวมีสวนรวม การเขาถึง แหลงทองเที่ยวมีเสนทางเขาถึงที่ สะดวกสบาย มีกลุมวิสาหกิจชุมชนที่เขมแข็ง รวมถึง ชุมชนมีความพรอมในการพัฒนาแบบมีสวน รวม มีปราชญ ชาวบานที่ใหความสําคัญกับการทองเที่ยว มีศูนยเรียนรูที่เปน ตนแบบในพื้นที่ หลายแหลง ทั้งนี้ตําบลนางพญา อําเภอทาปลา เปนพื้นที่เขตชนบทสังคม เกษตรกรรมผูคนจึงมี จิตใจโอบออมอารีเปนเจาบานที่ดี มีลักษณะภูมิประเทศที่เปนที่ภูเขาสูง เปนสันปนน้ําระหวาง จังหวัดอุตรดิตถ – แพร (สํานักวิจัยและพัฒนาการปาไม. 2557) สวนโอกาสในการพัฒนา พบวา ชาวบานบางสวนขาดความรู ความเขาใจการจัดการทองเที่ยวเชิงประสบการณการมีสวนรวมของ ชุมชนยังไมครอบคลุมทั้งตําบล องคความรูบางสวนไมไดถายทอดสูเยาวชนในพื้นที่ยังขาดปายสื่อ ความหมายทางการทองเที่ยวชุมชนขาดความรูความเขาใจการวางแผนการทองเที่ยวชุมชนบน ฐานความหลากหลายทางชีวภาพ ในพื้นที่ไมมีที่พัก สัมผัสวัฒนธรรมชนบท และวิถีชุมชน บางเสนทางบางพื้นที่ขาดการเชื่อมโยงระหวางแหลงทองเที่ยวและขาดการทําการตลาดและ ประชาสัมพันธการทองเที่ยวในพื้นที่ ทั้งนี้ อาจะเปนเพราะชาวบานยังไมเห็นความสําคัญของการ จัดการทองเที่ยว ไมคุนกับการทองเที่ยวชุมชนบนฐานความหลากหลายทางชีวภาพ กลุมผูทอผา ผูผลิตหัตถกรรมทองถิ่นสวน ใหญเปนวัยสูงอายุเปนการทําอาชีพเสริมจากการเกษตร สวนวัยรุน จะเรียนหนังสือตาง ถิ่น และเขาทํางานบริษัทเมื่อจบการศึกษา การติดตอประสานความรวมมือ ทําเฉพาะ กลุมเครือญาติ และบุคคลที่สนิท การสรางสรรคกิจกรรมการทองเที่ยวชุมชนบนฐาน

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 90

ความหลากหลายทางชีวภาพ เปนการทองเที่ยวรูปแบบใหมที่นักทองเที่ยวตองมีสวนรวมใน กิจกรรมของชุมชน หรือ กิจกรรมที่เปนวิถีชีวิตของชาวบานในชุมชน สอดคลองกับวิจัยของ Darsree (2014) พบวา การจัดกิจกรรมการทองเที่ยวควรใหชุมชนทุกภาคสวนเขามามีสวนรวม สอดคลองกับงานวิจัยของ Tawornsil (2009) และ College of Social Communication Innovation (2013) ที่ระบุวา ควรพัฒนาสงเสริมการประชาสัมพันธการทองเที่ยว จังหวัด สระแกวใหมีหลายรูปแบบ สอดคลองกับงานวิจัยของ Singsaktrakul, P. and Sermkarndee, (2013) พบวา การพัฒนารูปแบบการทองเที่ยวเชิงสรางสรรค และการทองเที่ยวที่เปดโอกาสให นักทองเที่ยวมีสวนรวมในกิจกรรม ตองพัฒนาแหลงทองเที่ยว ผูประกอบการ การทองเที่ยว ชุมชน หรือ การรวมกลุมของชุมชนในการจัดการทองเที่ยว การพัฒนา กิจกรรมการทองเที่ยว หรือ สินคาที่ระลึกทางการทองเที่ยว และพัฒนาการสื่อสาร การสงเสริมการตลาดเพื่อใหการรับรู การทองเที่ยวเขาถึงกลุมนักทองเที่ยวกลุมเปาหมาย สอดคลองกับงานวิจัยของ Phuriwat Dechum. (2013) พบวา การพัฒนากิจกรรม การทองเที่ยวชุมชนที่นักทองเที่ยวมีสวนรวม ตองการคนหาอัตลักษณ และทําความเขาใจ คุณคาของวัฒนธรรม โดยการสรางความโดดเดน และความแตกตางของกิจกรรม เนนการเสริมสรางคุณคาใหกับผลิตภัณฑการทองเที่ยว การ ปรับเปลี่ยนกลวิธี ในการพัฒนาตลาด การสื่อสารการตลาด

6. ขอเสนอแนะ 1. ขอเสนอแนะในการนําผลวิจัยไปใช 1.1 ควรกระตุนใหเกิดการทองเที่ยวที่กระจายรายไดสูคนในทองถิ่นอยาง เหมาะสม และใหประชาชนทองถิ่นมีสวนรวมในการอนุรักษสิ่งแวดลอมและทําความเขาใจกับ ความหลากหลายทางชีวภาพมากขึ้น 1.2 ควรสรางความเขาใจกับชาวบานในชุมชน เกี่ยวกับ กิจกรรมทองเที่ยว ความ หลากหลายทางชีวภาพ สิ่งแวดลอมศึกษา และการสื่อความหมายธรรมชาติ วามีความสําคัญ อยางไร และควรสงเสริมกิจกรรมการทองเที่ยวที่เปนกิจกรรมเกี่ยวกับวิถีชีวิตของชุมชนที่ เกี่ยวของกับความหลากหลายทางชีวภาพ 1.3 หนวยงานที่เกี่ยวของ เชน องคการบริหารสวนตําบลนางพญาและกรมปาไม อุทยานแหงชาติลําน้ํานาน ควรมีการจัดกิจกรรมแลกเปลี่ยนเรียนรู ฝกอบรม ศึกษาดูงานเพื่อ

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 91

พัฒนาองคความรูดานการทองเที่ยวอยางยั่งยืน เพื่อปองกันการเกิดผลกระทบตอทรัพยากรและ สิ่งแวดลอม และความหลากหลายทางชีวภาพของชุมชนในอนาคต 1.4 กรมปาไม อุทยานแหงชาติลําน้ํานาน เกษตรอําเภอทาปลา และองคการ บริหารสวนตําบลนางพญา หรือหนวยงานที่เกี่ยวของทางการทองเที่ยวประชาสัมพันธ รณรงค และเผยแพรขอมูล เกี่ยวกับความสําคัญของความหลากหลายทางชีวภาพ ของชุมชนตําบล นางพญา และมีการสนับสนุนสินคาทางการเกษตร โดยเนนทางดานคุณภาพของสินคา ให สวยงาม ใชไดสะดวก นาใชและนารับประทาน ควรจัดศูนยการเรียนรู มีการฝกอบรมดานการ บริการการทองเที่ยว การพัฒนาอาชีพทางการเกษตร สินคาแปรรูปจากการเกษตรจาก ผูเชี่ยวชาญอยางตอเนื่องและเปนรูปธรรมเพื่อใหเกิดความยั่งยืนตอไป 2. ขอเสนอแนะในการทําวิจัยครั้งตอไป 2.1 ศึกษาปจจัยอื่น ๆ ที่คาดวานาจะมีผลและอิทธิพลตอการมีสวนรวมการใช ทรัพยากรของชุมชนในลักษณะองครวมเพิ่มเติม เชน ความคิดความพึงพอใจของชุมชนตอการ จัดการที่ดิน การเปลี่ยนแปลงการใชประโยชนที่ดิน และการจัดโซนนิ่ง ในเขตพื้นที่สาธารณะ ความคาดหวังในผลประโยชนที่ประชาชนจะไดรับและแนวความคิดเกี่ยวกับการไดรับความ ชวยเหลือหรือสนับสนุนจากราชการและองคการบริหารสวนทองถิ่น 2.2 ศึกษาการพัฒนากิจกรรมทางการทองเที่ยวแตละประเภท/ กิจกรรม/แหลง ทองเที่ยว และพัฒนาเปนกิจกรรมใหนักทองเที่ยวมีสวนรวมไดเรียนรู และปฏิบัติกิจกรรมการ ทองเที่ยวจากความหลากหลายทางชีวภาพของชุมชน 2.3 ศึกษาผลกระทบจากการทองเที่ยวตอความหลากหลายทางชีวภาพของชุมชน เพื่อปองกันการเกิด ผลกระทบตอความหลากหลายทางชีวภาพของชุมชนในอนาคต รวมถึง ศึกษาพฤติกรรมนักทองเที่ยวที่นิยมการทองเที่ยวชุมชน เพื่อนํามาวางแผนและออกแบบกิจกรรม การทองเที่ยวบนความหลากหลายทางชีวภาพของชุมชน ใหตอบสนองความตองการของ นักทองเที่ยวที่สอดคลองกับวิถีชีวิตและบริบทของชุมชน เพื่อการพัฒนาการทองเที่ยวของชุมชน อยางยั่งยืน ตอไปในอนาคต

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 92

เอกสารอางอิง

กระทรวงพลังงาน สํานักนโยบายและพลังงาน. (2554). แผนการบริหารราชการแผนดิน พ.ศ. 2555- 2558. สืบคนเมื่อ 10 ธันวาคม 2558, จาก https://energy.go.th/2015/wpcontent/ uploads/2016/02/moen_plan_2555_2558_0.pdf การทองเที่ยวแหงประเทศไทย. (2554). การพัฒนาการทองเที่ยวอยางยั่งยืน. สืบคนเมื่อ 15 มกราคม 2558, จาก http://www.tat.or.th ศรีณัฐ ไทรชมพู และบุญเกียรติ ไทรชมภู. (2558) การทองเที่ยวเชิงนิเวศบนฐานความ หลากหลายทางชีวภาพและภูมิปญญาทองถิ่น เพื่อการพัฒนาเศรษฐกิจ ในพื้นที่คุงบาง กะเจา อําเภอพระประแดง จังหวัด สมุทรปราการ. กรุงเทพ:มหาวิทยาลัยราชภัฏพระ นคร สํานักวิจัยและพัฒนาการปาไม. (2557). ปาลําน้ํานานฝงขวา: ความหลากหลายทางชีวภาพของ ผืนปาหลังสัมปทานทําไม. กรุงเทพฯ: กลุมงานความหลากหลายทางชีวภาพดานปาไม สํานักวิจัยและพัฒนาการปาไม กรมปาไม. องคการบริหารสวนตําบลนางพญา. (2560). แผนพัฒนา 3 ป 2561-2564. สืบคนเมื่อ 10 มีนาคม 2561, จาก http://www.nangpaya.go.th/ ฮักนะนางพญา. (2560) จํานวนผูติดตามและเช็คอิน. สืบคนเมื่อ 10 มีนาคม 2561, จาก https://www.facebook.com/hugna.nangpaya College of Social Communication Innovation. (2013). Guidelines for integrated marketing communication in promoting cultural tourism, Wangsombun District, Srakaew Province. Bangkok: College of Social Communication Innovation Srinakharinwirot University. Darsree, P. (2014). A survey on the quality of ecological tourism sites in Pang Sida National Park, Srakaeo Province. Retrieved 10 February 2017, from www.gstm.nida.ac.th/jitt/images/57_2-2.pdf. Phuriwat Dechum. (2013). Developing creative tourism: Conceptual framework to the practice for Thailand. Silpakorn University Journal, 33(2), 331-366.

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 93

Singsaktrakul, P. and Sermkarndee, P. (2013). The Study of Potentiality and Conservation Tourism Development Approach of Baan Thung– Maprang, Kuan Doan District and Baan Ton–Panan, Kuan Kalong District in Satun Province. Suddhiparitad Journal, 27(83), 97–112. Tawornsil, T. (2009). Guidelines for developing tourism in Srakaew Province. Master’s Thesis, M.Sc. Chulalongkorn University.

1 รูปแบบภาวะผูนําตามแนวพระพุทธศาสนา0 * Model of leadership according to Buddhism

ประเวช วะทาแกว¹ และประภาส แกวเกตุพงษ² Pravech Vathakaew1 and Prapas Kaewketpong2 คณะศาสนาและปรัชญา มหาวิทยาลัยมหามกุฏราชวิทยาลัย1 Faculty of Religion and Philosophy, Mahamakut Buddhist University คณะมนุษยศาสตรและสังคมศาสตร มหาวิทยาลัยขอนแกน2 Faculty of Humanities and Social Sciences, Khon Kaen University Corresponding Author, Email: [email protected]

บทคัดยอ

บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงคเพื่อ 1) เพื่อศึกษาภาวะผูนําตามหลักพระพุทธศาสนา 2) เพื่อวิเคราะหภาวะผูนําตามหลักพระพุทธศาสนากับการบริหารการพัฒนา 3) เพื่อนําเสนอ รูปแบบภาวะผูนําตามหลักพระพุทธศาสนา การวิจัยครั้งนี้เปนการวิจัยเชิงคุณภาพโดยการศึกษา จากเอกสาร และการสัมภาษณผูบริหารมหาวิทยาลัยมหามกุฏราชวิทยาลัยแบบเจาะลึก จํานวน 18 ทาน โดยผูวิจัยนําขอมูลที่ไดมาจากการรวบรวมเอกสารและขอมูลภาคสนามมาแยกตาม วัตถุประสงคของการวิจัย หลังจากนั้นนํามาวิเคราะหขอมูลในรูปของการบรรยายตามเนื้อหาใน แตละประเด็น โดยนําแนวคิดทฤษฎีมายืนยันดวยการอธิบายความในเชิงพรรณนาวิเคราะห ผลการวิจัยพบวา รูปแบบภาวะผูนําตามแนวพระพุทธศาสนานั้น ผูนําจะตองมีหลัก สัปปุริสธรรม หลักกัลยาณมิตรธรรม หลักพรหมวิหาร และหลักทศพิธราชธรรม คุณลักษณะของ ผูนําดังกลาวนี้มีผลตอการบริหารและพัฒนาองคกรในดานการบริหารงาน ดานวิชาการ ดานการ บริหารงานบุคคล ดานการบริหารงบประมาณ และการบริหารงานทั่วไป นอกจากนี้รูปแบบของ

* ไดรับบทความ: 15 เมษายน 2563; แกไขบทความ: 14 สิงหาคม 2563; ตอบรับตีพิมพ: 15 สิงหาคม 2563 Received: April 15, 2020; Revised: August 14, 2020; Accepted: August 15, 2020

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 95

ภาวะผูนําจะตองกอปรดวยหลักธรรมที่จะนําพาผูใตบังคับบัญชาไปสูความสําเร็จไดอยางมี ประสิทธิภาพ โดยผูนําจะตองมีความรักตอบุคคลอื่นอยางจริงใจ มีความเห็นอกเห็นใจ และ ชวยเหลือเกื้อกูลผูอื่น ตลอดจนมีใจเปนกลางตอสิ่งที่เกิดขึ้นอยางสุดวิสัย

คําสําคัญ: รูปแบบ; ภาวะผูนํา; พระพุทธศาสนา

Abstract

The purposes of this research paper are 1) to study leadership according to Buddhism 2) to analyze leadership with Buddhism and development management 3) to present leadership according to Buddhist way. This research is a qualitative research so most of the research is done through documents and in-depth interviews of 18 administrators in Mahamakut Buddhist University. The researcher extracted the data from the collection of documents and field data to separate according to the purpose of the research. After that, the researcher analyzed the information in the form of lectures based on the content of each issue in order to propose new knowledge by confirming theoretical concepts with explanatory analysis The results of the research showed that Leadership model according to Buddhism in The leader must have the characteristics according to the principles of the Satpurisadham, Kalyanamittitham principle Brahmavihara And Dhassaphit Dharma principles. These leadership characteristics have an effect on organizational management and development, in academic administration In human resource management and budget management In addition. The form of leadership must be endowed with principles that will lead subordinates to success effectively. The leader must have empathy and sincere love for other, helping other, and being neutral in the things that are beyond one’s control.

Keywords: Model; Leadership; Buddhism

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 96

1. บทนํา ผูนําเปนบุคคลที่มีความสําคัญที่สุดตอความสําเร็จหรือความลมเหลวขององคกร ผูนําเปน บุคคลที่มีอิทธิพลในการบังคับบัญชา มอบหมายงานในกํากับใหเปนไปตามเปาหมายขององคกร ผูนํา เปนผูประสานความตองการของบุคคล ความตองการของงานและความตองการขององคกรเขา ดวยกัน (เนตรพัณณา ยาวิราช, 2559) บทบาทความเปนผูนําในยุคแรก ๆ เปนการมุงความสนใจไปสู การเปนผูนําลักษณะสังคมมนุษยในสมัยโบราณ ทั้งนี้อาจเปนเพราะวา หนาที่บทบาทของความเปน ผูนําในยุคสมัยแรก และหมูชนเหลานี้ดูจะเปนสิ่งเรียบงายธรรมดา และเปนสิ่งที่งายตอการปฏิบัติ มากกวาหนาที่บทบาทของการเปนผูนําสังคมในยุคตอมา ที่มีความซับซอนและสังคมในยุค อุตสาหกรรม เพราะโดยธรรมชาติแลวสัตวตาง ๆ นั้น มักจะอยูรวมกันโดยอาศัยพฤติกรรมกลุมและ พฤติกรรมของผูนําเปนแกนกลาง นักวิจัยไดคนควาศึกษาพฤติกรรมเหลานี้ จนไดใหขอสรุปวา การ เปนผูนํานั้นไดรับการยอมรับวา เปนบทบาทที่สากลทั่วไปทุกระดับขั้นของขบวนการของสังคม ทั้ง สังคมในยุคโบราณและสังคมในยุคซับซอนซึ่งรวมถึงเรื่องผลประโยชนรวมของสังคมระหวางบุคคล และระหวางกลุม ฉะนั้นการเปนผูนําจึงเปรียบเสมือนขบวนการที่จะชี้นําถึงปรากฏการณทางสังคม แหงการรวมมือประสาน ในเมื่อใดก็ตามที่มีการติดตอปฏิสัมพันธกันระหวางบุคคลหรือระหวางกลุม เกิดขึ้น (พระบัณฑิต ญาณธีโร, 2552) เมื่อมีรัฐ ประเทศ องคกร หรือหมูคณะ เกิดขึ้น ยอมตองมี ผูนําเกิดขึ้น ดวยการมีผูนําตองพิจารณาถึงลักษณะ หนาที่และธรรมของผูนํา ถาผูนําดี มีคุณธรรม ประเทศ องคกร หรือหมูคณะก็ดีตามไปดวย เพราะมีผูนําที่ดีเปนผูปกครอง ผูบริหาร ปกปองเขต แดนและรักษาประชาชน ผูใตบังคับบัญชาหรือหมูคณะ แนวคิดเกี่ยวกับผูนําในพระพุทธศาสนานั้นมี อยู 2 แนวคิด คือ ธรรมราชาและเทวราชา (สุรศักดิ์ มวงทอง, 2543 : 21) ตามหลักของพระพุทธศาสนา ผูนําที่ไดชื่อวา ราชา คือ ผูนําซึ่งยังชนทั้งหลายใหยินดีดวย ทศพิธราชธรรม ดังนั้นผูนําที่เปนธรรมราชาจึงหมายถึง ผูนําทรงไวซึ่งความรูในธรรมของ พระพุทธศาสนาและยังชนทั้งหลายใหยินดีดวยธรรมนั้น ซึ่งรวมถึงทศพิธราชธรรมนั้นดวยตามทัศนะ ทางพระพุทธศาสนาเห็นวากษัตริย (ผูนํา) มิใชเปนเทวราชา แตเปนเพียงมนุษยที่มีคุณสมบัติพิเศษ บางประการ ที่ไดรับมอบอํานาจใหเปนผูนําการปกครองในลักษณะของสัญญาประชาคม การไดมาซึ่ง อํานาจของผูปกครองมาจากความยินยอมของประชาชนเปนการมอบใหชั่วคราว เพื่อทําหนาที่บาง ประการแทนประชาชน ดังนั้น ความชอบธรรมในอํานาจการปกครอง ซึ่งหมายถึง การยอมรับในสิทธิ อํานาจ ในการปกครองผูนําโดยประชาชน จึงเปนสิ่งที่ผูนําควรจะตองคํานึงถึงตลอดเวลา (พระมหา รุงโรจน ธมฺมฏเมธี, 2550) การศึกษาภาวะผูนําจึงเปนหัวใจสําคัญที่จะชี้ใหเห็นถึงการปฏิบัติหนาที่

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 97

อยางมีประสิทธิภาพในระบบการบริหารงานทุกระดับขององคกรและหนวยงานตาง ๆ ดังนั้นผูวิจัยจึง มีความสนใจที่จะทําการวิจัยเรื่อง “รูปแบบภาวะผูนําตามแนวพระพุทธศาสนา”เพื่อทราบถึง หลักธรรมที่ผูนําแตละองคกรนําไปประยุกตใชกับหนวยงานตาง ๆ และนําหลักธรรมตามหลัก พระพุทธศาสนาไปใชในการแกปญหาที่เกิดขึ้นในองคกร เพื่อเปนแนวทางในการพัฒนาองคกร และ นํามาประยุกตใชในการชวยเหลือแกไขปญหาของบุคคล และสังคมในยุคปจจุบัน และผูวิจัยหวังวา บุคคลทั่วไปตลอดจนถึงองคกรตาง ๆ จะไดนําภาวะผูนําตามแนวพระพุทธศาสนาไปประยุกตใชได ตามความเหมาะสมตอไป

2. วัตถุประสงคของการวิจัย 1. เพื่อศึกษาภาวะผูนําตามหลักพระพุทธศาสนา 2. เพื่อวิเคราะหภาวะผูนําตามหลักพระพุทธศาสนากับการบริหารการพัฒนา 3. เพื่อนําเสนอรูปแบบภาวะผูนําตามหลักพระพุทธศาสนา

3. วิธีดําเนินการวิจัย วิธีดําเนินการในการวิจัยครั้งนี้ เพื่อใหบรรลุวัตถุประสงคของการวิจัยที่กําหนดไว ผูวิจัยได ดําเนินการวางแผนเขียนกรอบในการวิจัย กลาวคือ ศึกษาวิจัยเปรียบเทียบกับแนวคิด ทฤษฎี โดย เริ่มจากประเด็นที่ตองการวิจัยแลวนําไปสูการทบทวนแนวคิด ทฤษฎี และวรรณกรรมที่เกี่ยวของ จากนั้นจึงออกแบบการวิจัย เก็บรวบรวมขอมูลเพื่อนําไปวิเคราะหจนนําไปสูขอคนพบ ผูวิจัยได ดําเนินการ ดังนี้ 1. ขอบเขตในการวิจัย 1.1 ขอบเขตดานเนื้อหา ผูวิจัยไดศึกษาวิเคราะหรูปแบบภาวะผูนําตามหลักพระพุทธศาสนา โดยใช หลักธรรมตามแนวพระพุทธศาสนาไดนํามา 4 หลักธรรม คือ หลักสัปปุริสธรรม 7 หลักกัลยาณมิตร ธรรม 7 หลักพรหมวิหาร 4 และหลักทศพิธราชธรรม 10 ผูวิจัยศึกษาจากเอกสารที่เกี่ยวของ ทั้ง เอกสารดานปฐมภูมิ และทุติยภูมิ ดังนี้ พระไตรปฎก ตํารา บทความ ผลงานวิจัยที่เกี่ยวของ วิธีวิจัย ในการศึกษาครั้งนี้ ผูวิจัยใชระเบียบวิธีวิจัยเชิงคุณภาพ (Qualitative Research) โดยศึกษาและ รวบรวมขอมูลดังนี้

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 98

1.1.1 ศึกษาจากเอกสาร (Documentary Research) ผูวิจัยไดศึกษาจากแหง ขอมูลชั้นปฐมภูมิ (Primary Source) และขอมูลชั้นทุติยภูมิ (Secondary Source) รวมทั้ง ผลงานวิจัย หนังสือวิชาการ ที่เกี่ยวของ เพื่อศึกษารูปแบบภาวะผูนําตามแนวพระพุทธศาสนา 1.1.2 การศึกษาจากภาคสนาม (Field Research) ผูวิจัยศึกษาจากการสัมภาษณ รองอธิการบดีฝายวิชาการ รองอธิการบดีฝายกิจการนักศึกษา คณบดีบัณฑิตวิทยาลัย คณบดีคณะ ศาสนาและปรัชญา คณบดีคณะศึกษาศาสตร คณบดีคณะมนุษยศาสตร หัวหนาภาควิชาพุทธศาสตร หัวหนาภาควิชาภาษาตะวันตก หัวหนาภาควิชารัฐศาสตรและเศรษฐศาสตร ผูอํานวยการ ศูนยบริการวิชาการ หัวหนากองบริการการศึกษา หัวหนาฝายบริการการศึกษา หัวหนาสํานักงาน พระสอนศีลธรรม หัวหนาฝายหองสมุด หัวหนาสํานักทะเบียนและวัดผล หัวหนาฝายประเมินผล หัวหนาฝายบริหารทั่วไป และหัวหนาฝายฝกอบรมและพัฒนา โดยใชวิธีการสุมแบบเจาะจงดวยการ คัดเลือกบุคคลเพื่อศึกษารูปแบบภาวะผูนําตามแนวพระพุทธศาสนา 1.2 ขอบเขตดานผูใหขอมูลหลัก 1.2.1 ประชากร ประชากรที่ศึกษาในการวิจัยครั้งนี้ไดแก รองอธิการบดีฝาย วิชาการ รองอธิการบดีฝายกิจการนักศึกษา คณบดีบัณฑิตวิทยาลัย คณบดีคณะศาสนาและปรัชญา คณบดีคณะศึกษาศาสตร คณบดีคณะมนุษยศาสตร หัวหนาภาควิชาพุทธศาสตร หัวหนาภาควิชา ภาษาตะวันตก หัวหนาภาควิชารัฐศาสตรและเศรษฐศาสตร ผูอํานวยการศูนยบริการวิชาการ หัวหนากองบริการการศึกษา หัวหนาฝายบริการการศึกษา หัวหนาสํานักงานพระสอนศีลธรรม หัวหนาฝายหองสมุด หัวหนาสํานักทะเบียนและวัดผล หัวหนาฝายประเมินผล หัวหนาฝายบริหาร ทั่วไป และหัวหนาฝายฝกอบรมและพัฒนาของมหาวิทยาลัยมหามกุฏราชวิทยาลัย 1.2.2 กลุมตัวอยาง ใชวิธีการคัดเลือกแบบเจาะจง (Purposive Sampling) โดย ผูวิจัยคัดเลือก รองอธิการบดีฝายวิชาการ จํานวน 1 รูป รองอธิการบดีฝายกิจการนักศึกษา จํานวน 1 รูป คณบดีบัณฑิตวิทยาลัย จํานวน 1 รูป คณบดีคณะศาสนาและปรัชญา 1 รูป คณบดีคณะ ศึกษาศาสตร จํานวน 1 รูป คณบดีคณะมนุษยศาสตร จํานวน 1 รูป หัวหนาภาควิชาพุทธศาสตร จํานวน 1 รูป หัวหนาภาควิชาภาษาตะวันตก จํานวน 1 รูป หัวหนาภาควิชารัฐศาสตรและ เศรษฐศาสตร จํานวน 1 รูป ผูอํานวยการศูนยบริการวิชาการ จํานวน 1 รูป หัวหนากองบริการ การศึกษา จํานวน 1 รูป หัวหนาฝายบริการการศึกษา 1 รูป หัวหนาสํานักงานพระสอนศีลธรรม จํานวน 1 รูป หัวหนาฝายหองสมุด จํานวน 1 คน หัวหนาสํานักทะเบียนและวัดผล จํานวน 1 คน

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 99

หัวหนาฝายประเมินผล จํานวน 1 คน หัวหนาฝายบริหารทั่วไป จํานวน 1 คน และหัวหนาฝาย ฝกอบรมและพัฒนา จํานวน 1 คน 2. เครื่องมือที่ใชในการวิจัย เครื่องมือที่ใชในการวิจัยครั้งนี้ ไดแก แบบสัมภาษณ (Interview Form) ผูวิจัยใชแบบ สัมภาษณ สัมภาษณผูบริหารในตําแหนงรองอธิการบดีฝายวิชาการ รองอธิการบดีฝายกิจการ นักศึกษา คณบดีบัณฑิตวิทยาลัย คณบดีคณะศาสนาและปรัชญา คณบดีคณะศึกษาศาสตร คณบดี คณะมนุษยศาสตร หัวหนาภาควิชาพุทธศาสตร หัวหนาภาควิชาภาษาตะวันตก หัวหนาภาควิชา รัฐศาสตรและเศรษฐศาสตร ผูอํานวยการศูนยบริการวิชาการ หัวหนากองบริการการศึกษา หัวหนา ฝายบริการการศึกษา หัวหนาสํานักงานพระสอนศีลธรรม หัวหนาฝายหองสมุด หัวหนาสํานัก ทะเบียนและวัดผล หัวหนาฝายประเมินผล หัวหนาฝายบริหารทั่วไป และหัวหนาฝายฝกอบรมและ พัฒนา โดยการสัมภาษณนั้นผูวิจัยตั้งคําถามที่สอดคลองกับวัตถุประสงคของการวิจัยโดยเนนเนื้อหา เกี่ยวกับหลักธรรมที่เกี่ยวของกับภาวะผูนํากับการบริหารและการพัฒนาตามแนวพระพุทธศาสนา 3. การเก็บรวบรวมขอมูล ผูวิจัยไดกําหนดรวบรวมขอมูลจากภาคสนามดวยวิธีการสัมภาษณ จดบันทึกขอมูลที่ได และนํามาจัดเปนหมวดหมูของแตละกลุมดังนี้ 3.1 ศึกษาและรวบรวมขอมูลที่เปนเอกสารที่เกี่ยวของทั้งหมด เพื่อศึกษาเปนแนวทาง ของความรูเบื้องตน กอนผูวิจัยลงสนามวิจัย ตลอดถึงการสรางสัมพันธไมตรีกับผูใหขอมูลหลัก 3.2 นําเครื่องมือที่ใชในการวิจัย อันไดแกแบบสัมภาษณ โดยการนัดวันเวลาสถานที่ที่ แนนอน 3.3 ผูวิจัยไดแบงการเก็บรวบรวมขอมูล โดยเก็บขอมูลจากเอกสารเลือกเอาเฉพาะ ขอมูลที่เกี่ยวของโดยตรงกับเรื่องรูปแบบภาวะผูนําตามแนวพระพุทธศาสนา เพื่อใชเปนแนวทาง เบื้องตนในการเก็บขอมูลจากสนามวิจัยประกอบการวิเคราะหขอมูล สวนการสัมภาษณผูวิจัย สัมภาษณผูบริหารในตําแหนงรองอธิการบดีฝายวิชาการ รองอธิการบดีฝายกิจการนักศึกษา คณบดี บัณฑิตวิทยาลัย คณบดีคณะศาสนาและปรัชญา คณบดีคณะศึกษาศาสตร คณบดีคณะมนุษยศาสตร หัวหนาภาควิชาพุทธศาสตร หัวหนาภาควิชาภาษาตะวันตก หัวหนาภาควิชารัฐศาสตรและ เศรษฐศาสตร ผูอํานวยการศูนยบริการวิชาการ หัวหนากองบริการการศึกษา หัวหนาฝายบริการ การศึกษา หัวหนาสํานักงานพระสอนศีลธรรม หัวหนาฝายหองสมุด หัวหนาสํานักทะเบียนและ วัดผล หัวหนาฝายประเมินผล หัวหนาฝายบริหารทั่วไป และหัวหนาฝายฝกอบรมและพัฒนา

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 100

4. การจัดทําและการวิเคราะหขอมูล เมื่อผูวิจัยเก็บรวบรวมขอมูลเรียบรอยแลว ขั้นตอนตอไป ผูวิจัยทําการตรวจสอบและ จัดกระทําขอมูล โดยผูวิจัยนําขอมูลที่ไดมาจากการรวบรวมเอกสารและขอมูลภาคสนามมาแยกตาม วัตถุประสงคของการวิจัย หลังจากนั้นผูวิจัยนํามาวิเคราะหขอมูลในรูปของการบรรยายตามเนื้อหาใน แตละประเด็นในลักษณะขององคความรูใหม โดยนําแนวคิดทฤษฎีมาที่เกี่ยวของมายืนยัน 5. การนําเสนอผลการวิเคราะหขอมูล ในการวิจัยเรื่องนี้ผูวิจัยไดนําเสนอผลการวิเคราะหขอมูลในรูปของการบรรยายตามเนื้อหาในแตละ ประเด็นในลักษณะขององคความรูใหม โดยใชวิธีการอธิบายความในเชิงพรรณนาวิเคราะห เพื่อ อธิบายหลักธรรมที่สอดคลองกับการบริหารงานในองคกร

4. สรุปผลการวิจัย การศึกษาวิจัยเรื่อง รูปแบบภาวะผูนําตามแนวพระพุทธศาสนา โดยนําเสนอเนื้อหา สาระตามประเด็นดังตอไปนี้ ผลจากการศึกษางานวิจัยการสัมภาษณที่เกี่ยวของกับรูปแบบภาวะ ผูนําตามแนวพระพุทธศาสนา สรุปผลการวิจัยไดดังนี้ 1. ภาวะผูนําตามหลักพระพุทธศาสนา มีความจําเปนอยางยิ่งสําหรับผูนําหรือผูบริหารทุกระดับ และการที่จะทําใหตนเองเปน ผูนําที่มีความสามารถก็จะตองสรางรูปแบบภาวะผูนําใหเกิดขึ้นแกตนเอง และบุคคลอื่นเพื่อเปน แบบอยางใหกับองคกร อีกทั้งนิยามความหมายของผูนําและภาวะผูนําอีกมากมายและแตกตาง กันไปตามทัศนะของนักวิชาการแตละทาน ซึ่งลักษณะของผูนําในพระพุทธศาสนานั้น มีอยู 2 ลักษณะดวยกัน คือ ลักษณะของธรรมราชาและลักษณะของเทวราชา และรูปแบบภาวะผูนําตาม หลักพระพุทธศาสนาที่ควรมีและควรนําไปประยุกตใช ไดแก สัปปุริสธรรม กัลยาณมิตรธรรม พรหมวิหาร และทศพิธราชธรรม 2. ภาวะผูนําตามหลักพระพุทธศาสนากับการบริหารการพัฒนา จะตองมีคุณสมบัติ ของผูนําตามหลักธรรมสัปปุริสธรรม กัลยาณมิตรธรรม พรหมวิหาร และทศพิธราชธรรม เพื่อให การบริหารและการพัฒนาเปนไปในทิศทางที่ดี ดังนี้ 2.1 หลักธรรมสัปปุริสธรรม 7 ประการ ประกอบดวย 1) ธัมมัญุตา คือ ผูนําที่ดี จะตองรูหลักการ 2) อัตถัญุตา คือ ผูนําที่ดีจะตองรูจุดหมาย 3) อัตตัญุตา คือ รูตน รูจัก พัฒนาตนเองอยางสม่ําเสมอ 4) มัตตัญุตา คือ รูประมาณ รูจักความพอดี 5) กาลัญุตา คือ

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 101

รูจักเวลา 6) ปริสัญุตา คือ การรูชุมชนและรูสังคม 7) ปุคคลโรปรัญุตา คือ รูบุคคล รูจัก บุคคลที่เกี่ยวของ 2.2 หลักกัลยาณมิตรธรรม 7 ประการ เปนหลักธรรมที่ผูบริหารสามารถนํามา ประพฤติปฏิบัติ เปนธรรมที่สรางความสนิทสนมกลมเกลียวชวนใหอยากเขาไปปรึกษาไตถาม เปนธรรมที่สรางความประพฤติควรแกฐานะทําใหผูที่ไปปรึกษาเกิดความอบอุนเปนที่พึ่งได เปน ธรรมที่สรางความนาเจริญใจในฐานที่เปนผูทรงความรูและภูมิปญญาอยางแทจริง เปนธรรมที่ผู พูดรูจักพูดใหไดผล ชี้แจงใหเขาใจ รูวาเมื่อไรควรพูดอยางไร เปนธรรมที่สรางความอดทนแก ผูบริหาร คือ พรอมที่จะรับฟงคําปรึกษาของประชาชน สามารถอธิบายเรื่องที่ยุงยากซับซอนให เขาใจและไมแนะนําในเรื่องเหลวไหล หรือซักจูงใจไปในทางเสื่อมเสีย ดังนั้น จึงตองการนําหลัก กัลยาณมิตรธรรม มาประยุกตใชในบริหารงานของผูบริหารเพื่อจะชวยใหการทํางานหรือการ บริหารงานประสบความสําเร็จ ผูวิจัยจึงมีความตองการนําหลักธรรมทางพระพุทธศาสนา คือ กัลยาณมิตรธรรม ซึ่งเปนธรรมที่สําคัญสามารถนํามาปรับใชใหเขากับการบริหารงานของผูนํา แนวทางการบริหารงานตามหลักกัลยาณมิตรธรรมของผูนํา 2.3 หลักพรหมวิหาร 4 ประการ หลักธรรมนี้จะเปนสิ่งที่ลูกนองทั้งหลายใชเปนขอ ศึกษาพิจารณาผูนําของเขาวาเปนคนอยางไร ซึ่งถาผูนําของเขามีพรหมวิหารครบถวนสมบูรณ เขาก็เชื่อวาภายใตรมเงาของผูนําคนนั้น ๆ จะทําใหชีวิตของเขามีความสุขไปดวย มีเมตตา ความ รัก ปรารถนาจะใหผูอื่นมีความสุข คือ มีความปรารถนาดีตอลูกนองทุกคน ไมเลือกปฏิบัติ มีความกรุณา คิดชวยเหลือผูอื่นใหพนทุกขเชนเวลาที่ลูกนองมีปญหา หรือตองการความ ชวยเหลือก็ใหความชวยเหลือเทาที่จะทําได ไมเพิกเฉย มีมุทิตา พลอยยินดีเมื่อผูอื่นไดดีมีสุขเชน ลูกนองประสบความสําเร็จ ก็ยินดี ภูมิใจดวยไมริษยา กลัววาลูกนองจะไดดีกวาตน มีอุเบกขา วางตนเปนกลาง ไมดีใจ ไมเสียใจ 2.4 หลักทศพิธราชธรรม 10 ประการ ประกอบดวย 1) ทาน การใหปน ผูนําที่ไม รูจักให หรือใหไมเปน ไมเคยยื่นมือใหความชวยเหลือลูกนองพนักงาน ผูใตบังคับบัญชา เปนผูรับ เพียงฝายเดียว ไมมีใหหรือน้ําใจแหง ไมรูจักใหอภัย ตระหนี่ความรูหวงวิชา อยาไดหวังความ ยอมรับนับถือจากลูกนอง 2) ศีล ความประพฤติดี ไดแก การสํารวมกาย วาจา ใจ ใหเรียบรอย สะอาดดีงาม ไมประพฤติผิดหรือความเสื่อมเสียทางกายวาจา 3) ปริจจาคะ การรูจักเสียสละ เชน เสียสละประโยชนตน เพื่อประโยชนสวนรวมไมเห็นแกตัว ไมเห็นแกได 4) อาชชวะ มีใจ ซื่อตรงยึดมั่นในสุจริตธรรม ปราศจากอคติทั้งปวง มีความตรงไปตรงมา ไมโลเลเหลาะแหละ

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 102

5) มัททวะ มีอัธยาศัยดีงาม ละมุนละไมออนโยน สุภาพ ไมกระดางหยาบคาย 6) ตบะ คอยกําจัด และระวังไมใหอกุศลธรรม เชน โลภ โกรธ หลง เกิดขึ้นในใจ 7) อักโกธะ ระงับหรือขจัดไดซึ่ง ความโกรธไดแก เวลาโกรธตองรูจักระงับยับยั้ง ไมใหอํานาจความโกรธเขาครอบงํา ดังนั้นผูนํา เจาอารมณไมมีลูกนองคนไหนอยากอยูดวย 8) อวิหิงสา ผูนําที่ดีตองไมใชอํานาจในการ เบียดเบียน รังแก ขมเหงคนอื่นหรือลูกนองของตน แตตองใชอํานาจในทางที่ดีและเปนธรรม อยางเสมอภาคเทาเทียมกับทุกคน ไมเลือกปฏิบัติ 9) ขันติ มีความอดทนอดกลั้นสูงกวาลูกนอง หลายเทา ซึ่งความอดทนอดกลั้นนี้ถือเปนคุณสมบัติพิเศษที่ทําใหผูนํามีความงดงามในตัว 10) อวิโรธนะ ไมวาจะเกิดอะไรขึ้นก็ตองธํารงไวซึ่งความยุติธรรม ความถูกตอง ไมเอนเอียง เหมือนไมหลักปกเลน แตเปนเหมือนภูเขาที่แมจะถูกพายุ ฝน ก็ไมมีลม ไมเอนเอียง 3. รูปแบบภาวะผูนําตามหลักพระพุทธศาสนา ผูนําหรือผูบริหารจะตองเปนผูที่มีการบริหารดานวิชาการอยางผูรู ผูตื่น ผูเบิกบาน ซึ่งจะตองบริหารดวยความพอดี ความไมเห็นแกตัว ทําแลวไดประโยชนใชสติปญญาในการ บริหารดานวิชาการ ดวยรูในสิ่งที่ควรรูอยางแทจริงและตองมีสิ่งที่ควบคุมความรู คือ สติและ ปญญา เพื่อปองกันการนําเอาความรูไปใชในทางที่มิชอบดานวิชาการ การรูตองรูที่ถูกตองไมใชรู อยางคลุมเครือ สิ่งที่จําเปนคือ ตองรูในสิ่งที่เปนงานวิชาการอยางแทจริง มีหลักฐานอางอิงใน ความรูนั้น ใหยึดธรรมะเปนหลัก ไมยึดตัวเองเปนหลัก นอกจากนี้ผูบริหารและผูนําที่ดี จะตอง เปนผูมีความฉลาดเฉียบแหลม มีการพิจารณาไตรตรอง เปนผูรูจักเหตุ รูความจริง รูหลักการ รูกฎเกณฑ รูกฎแหงธรรม รูการบริหารการจัดการดานวิชาอยางแทจริง ผูนําหรือผูบริหารยัง จะตอง มีความเมตตา เอื้อเฟอเผื่อแผ และมีมนุษยสัมพันธที่ดีตอผูรวมงานทางดานวิชาการ ผูนํา หรือผูบริหาร ตามแนวพระพุทธศาสนาในดานการบริหารงานบุคคล มุงสงเสริมใหสถานศึกษา สามารถปฏิบัติงาน เพื่อตอบสนองภารกิจของสถานศึกษา ผูนําหรือผูบริการทางการศึกษาให ขวัญและกําลังใจยอมเชิดชูเกียรติความกาวหนาในงานอาชีพ จากภารกิจใหครอบคลุม การ วางแผนอัตรากําลัง การบรรจุแตงตั้ง การเสริมสรางประสิทธิภาพในการปฏิบัติราชการ ตลอด จนถึงวินัยและการรักษาวินัย ผูนําหรือผูบริหาร ตองมุงเนนความคลองตัว โปรงใส ตรวจสอบได ยึดหลักบริหารมุงเนนผลสัมฤทธิ์และบริหารงบประมาณแบบมุงเนนผลงาน จากภารกิจให ครอบคลุมการเสนอของบประมาณ การจัดสรรงบประมาณ บริหารงานการเงิน บัญชี พัสดุ และ สินทรัพย การตรวจสอบติดตาม และประเมินผล การบริหารงานทั่วไปเปนภารกิจการบริหารงาน ทั่วไปที่เกี่ยวของกับการจัดระบบการบริหารองคกร ใหลุลวงไปดวยดี ถาผูนําหรือผูบริหาร

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 103

มีคุณลักษณะตามหลักธรรมสัปปุริสธรรม 7 หลักกัลยาณมิตรธรรม 7 หลักพรหมวิหาร 4 หลัก ทศพิธราชธรรม 10 ใหบรรลุผลตามมาตรฐาน มุงเนนการมีสวนรวมของบุคคล จัดการศึกษาใหมี ประสิทธิภาพและประสิทธิผล จัดภารกิจงานใหครอบคลุม การพัฒนาระบบเครือขาย ขอมูล สารสนเทศ เครือขายการศึกษา งานอาคารสถานที่ การระดมทรัพยากรเพื่อการศึกษา การจัดระบบควบคุมภายในและประสานงานราชการกับเขตพื้นที่การศึกษาและหนวยงานอื่น นอกจากนี้รูปแบบของภาวะผูนํากับการบริหางานทั่วไปจะตองกอปรดวยหลักธรรม ที่จะนําพาผูใตบังคับบัญชาไปสูความสําเร็จไดอยางมีประสิทธิภาพ โดยผูนําจะตองมีความรักตอ บุคคลอื่นอยางจริงใจ มีความเห็นอกเห็นใจ และชวยเหลือเกื้อกูลผูอื่น มีการใหรางวัลเมื่อ ผูใตบังคับบัญชาปฏิบัติดีอยูเสมอ ตลอดถึงมีใจเปนกลางตอสิ่งที่เกิดขึ้นอยางสุดวิสัย ผูนําหรือผูบริหาร จะตองเปนผูที่มีกิริยาวาจาที่เรียบรอยและสงางาม สรางมิตรภาพ กับผูใตบังคับบัญชา มีความอดทน ตอปญหาที่เกิดขึ้นไมวาจะอดทนตอการกระทําและคําพูด โดยเฉพาะเมื่อกระทบใจตน ผูนําหรือผูบริหารจะตองรูจักเสียสละทรัพยและชวยเหลือคนใน องคกร ตองวางตัวดวยการกระทําที่มีความซื่อสัตยสุจริตและยุติธรรม มีจิตใจมั่นคงแนวแน วางตนเปนกลาง โดยเฉพาะอยางยิ่งจะตองเปนผูที่มีเหตุผล และเขาใจความแตกตางระหวาง บุคคล

5. อภิปรายผลการวิจัย ขอคนพบจากการวิจัยเรื่อง รูปแบบภาวะผูนําตามแนวพระพุทธศาสนา ซึ่งจะไดนํา ผลการวิจัยมาอภิปรายรวมกับเอกสาร งานวิจัย พรอมทั้งแนวคิดและทฤษฎีตาง ๆ ที่เกี่ยวของ ดังตอไปนี้ 1. ภาวะผูนําตามหลักพระพุทธศาสนา จากการศึกษาพบวา ภาวะผูนําตามแนว พระพุทธศาสนา เปนภาวะผูนําที่เกี่ยวกับผูปกครอง หรือผูบริหารที่เปนผูสามารถนําหลักธรรมตาง ๆ มาประยุกตใชในการบริหารงานองคกรนั้นใหประสบความสําเร็จตามเปาหมายที่ไดวางแผนไว ดวย วิธีการที่ถูกตองและเหมาะสมตอองคกรแนวคิดนี้ผูนําตองเปนผูที่ตองมี คุณธรรม ความรู และ ความสามารถ เหมาะสมกับโลกยุคปจจุบันที่ตองการผูนําที่ดี คือ การมีคุณธรรม อันเปนการแสดงให เห็นถึงความสําคัญของภาวะผูนําที่ดีตอความสําเร็จขององคกร สวนแนวคิดภาวะผูนําตามทฤษฎีตะวันตกเนนทฤษฎีผูนําเชิงปฏิรูป เปนแนวคิดผูนําที่ มีวิสัยทัศนและรูจักการสรางแรงจูงใจใหแกผูตามไดทํางานขององคกรใหสําเร็จตามเปาหมาย

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 104

แนวคิดนี้ไดเนนถึงผูนําที่มีความรูความสามารถ สรางคานิยมที่ดีมีศีลธรรม และสามารถปรับตัวให สอดคลองกับความตองการและแรงจูงใจของผูตาม ประพฤติตนเปนตัวอยางที่ดีแกผูอื่น ผูนําเชิง ปฏิรูปจึงเปนแนวคิดทฤษฎีที่มีความเหมาะสมอยางยิ่งกับผูนําองคกรในยุคปจจุบัน 2. ภาวะผูนําตามหลักพระพุทธศาสนากับการบริหารการพัฒนา ในการบริหารองคกร นั้น ผูนําหรือผูบริหารที่มีภาวะผูนําที่โดดเดน คือ การมีวิสัยทัศนและการสรางแรงบันดาลใจไดทํา หนาที่ปกครอง กํากับดูแล สงเสริมและสนับสนุนในหนวยงานใหใชหลักธรรมตามแนว พระพุทธศาสนา คือ หลักสัปปุริสธรรม กัลยาณมิตรธรรม หลักพรหมวิหารและหลักทศพิธราชธรรม มาประยุกตใชกับหลักภาวะผูนําตามทฤษฎีผูนําเชิงปฏิรูป คือ การมีวิสัยทัศน ไดแก หลักสัปปุริสธรรม การสรางแรงจูงใจ ไดแก หลักพรหมวิหารและยังสอดคลองกับงานวิจัยของ พระมหารุงโรจน ธมฺมฏเมธี (ศิริพันธ) เรื่อง “การศึกษาวิเคราะหหลักภาวะผูนําในพระพุทธศาสนา เถรวาท” พบวา ภาวะผูนําเปนคุณลักษณะที่จําเปนและสําคัญอยางยิ่งสําหรับผูนําและผูบริหารทุก ระดับ และเปนกลไกใหการบริหารงานบรรลุตามวัตถุประสงคตามทัศนะของพระพุทธศาสนาผูนําที่ดี ตองสรางภาวะผูนําใหแกตนเอง และยึดหลักธรรมในการบริหาร หลักธรรมผูนําในพระไตรปฎก ไดแก หลักทศพิธราชธรรม หลักราชสังคหวัตถุ หลักจักรวรรดิวัตร หลักอธิปไตย หลักอคติธรรม หลักอปริหานิยธรรม หลักพรหมวิหารธรรม หลักสาราณียธรรม หลักสัปปุริสธรรม และงานวิจัยของ นันทวรรณ อิสรานุวัฒนชัย ที่ไดศึกษาเรื่อง “ภาวะผูนําที่พึงประสงคในยุคโลกาภิวัตน : ศึกษาจาก หลักพุทธธรรม” พบวา รูปแบบผูนําที่พึงประสงคในยุคโลกาภิวัตน ที่เกิดจากการประยุกตของ แนวคิดตะวันตกและหลักพุทธธรรม ประกอบดวยหลัก 3 ประการ คือ หลักการครองตน หลักการ ครองคนและหลักการครองงาน โดยมุงเนนใหผูนําเกิดการพัฒนาตน พัฒนาคนและพัฒนางาน ใหมี คุณภาพที่สมบูรณแบบในดานความสามารถและดานจิตใจ เพื่อใหผูนํามีคุณธรรมและจริยธรรม ใน การนําพาหมูคณะ องคกร และสังคมใหเจริญรุงเรืองตลอดไป 3. รูปแบบภาวะผูนําตามหลักพระพุทธศาสนา จากการที่ไดศึกษารูปแบบภาวะผูนําตาม หลักพระพุทธศาสนา ทําใหทราบถึงปจจัยสําคัญปจจัยหนึ่งซึ่งจะทําใหการบริหารงานขององคกร เปนไปดวยดี นั้นคือ รูปแบบของภาวะผูนํา คือมีผูนําหรือผูบริหารที่เปนแบบอยางที่ดีใหกับองคกร มี รูปแบบภาวะผูนําตามหลักธรรมทางพระพุทธศาสนาใชในงานการบริหารและการพัฒนาดานงาน วิชาการ การบริหารและการพัฒนาดานงานบุคคล การบริหารและการพัฒนาดานงบประมาณ และ การบริหารและการพัฒนาดานบริหารงานทั่วไป โดยพัฒนาระบบการบริหารงานในองคกรใหเปน องคกรแหงการเรียนรู มุงเนนการพัฒนาบุคลากรใหมีความรูความสามารถในการทํางาน คิดเปน

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 105

ระบบทํางานเปนทีม แกไขปญญาโดยยุติธรรม ใหบุคลากรไดมีสวนรวมในการทํางาน และเสริมสราง หลักธรรมที่เกี่ยวกับภาวะผูนําตามแนวพระพุทธศาสนาใหมีในตนเอง เพื่อประโยชนความสําเร็จใน การบริหารงานขององคกร

6. ขอเสนอแนะ จากผลการศึกษาเรื่อง รูปแบบภาวะผูนําตามแนวพระพุทธศาสนา ผูวิจัยขอเสนอแนะ ขอคิดเห็นที่ไดจากงานวิจัยดังนี้ 1. ควรศึกษาเกี่ยวกับการเปรียบเทียบภาวะผูนําตามหลักพระพุทธศาสนากับภาวะผูนํา ตามแนวคิดตะวันตก 2. ควรมีการศึกษาภาวะผูนําเชิงพุทธกับการบริหารงานภาครัฐหรือภาคเอกชน 3. ควรมีการศึกษาเกี่ยวกับการนําหลักภาวะผูในพระพุทธศาสนาไปใชกับการบริหาร การเมือง ทั้งนี้เพื่อใหการบริหารงานไมวาจะเปนดานบริหารงานวิชาการ ดานบริหารงานบุคคล ดาน บริหารงานงบประมาณ และดานบริหารงานทั่วไป ที่อยูในองคกรภาครัฐและภาคเอกชนปฏิบัติงาน ภายใตพื้นฐานในหลักธรรมของพระพุทธศาสนาอันจะยังประโยชนตอการพัฒนาจิตใจมนุษยไดอีก ดวย

เอกสารอางอิง

เนตรพัณณา ยาวิราช. (2549). ภาวะผูนําและผูนําเชิงกลยุทธ. (พิมพครั้งที่ 5). กรุงเทพฯ : บริษัท เซ็นทรัลเอ็กซเพรส จํากัด. พระบัณฑิต ญาณธีโร (สุธีระตฤษณา). (2552). ภาวะผูนําของพระธรรมโกศาจารย (ประยูร ธมฺมจิตฺโต) ในการบริการกิจการคณะสงฆ. วิทยานิพนธปริญญาพุทธศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาพระพุทธศาสนา. มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. สุรศักดิ์ มวงทอง. (2543). พุทธธรรมกับภาวะผูนําที่พึงประสงค : ศึกษาเฉพาะกรณีกํานัน ผูใหญบาน จังหวัดนครศรีธรรมราช. วิทยานิพนธปริญญาอักษรศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาศาสนาเปรียบเทียบ. มหาวิทยาลัยมหิดล.

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 106

พระมหารุงโรจน ธมฺมฏเมธี (ศิริพันธ). (2550). การศึกษาวิเคราะหหลักภาวะผูนําใน พระพุทธศาสนาเถรวาท. วิทยานิพนธปริญญาพุทธศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชา พระพุทธศาสนา. มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.

ผลการปรับรูปแบบการบําบัดยาเสพติดแบบจิตสังคมบําบัด ตอการปฏิบัติตามแผนการบําบัด 1 ของผูรับการบําบัดยาเสพติดชนิดเมทแอมเฟตามีน0 * Effects on Modified Matrix Program-Based Narcotic Treatment Affecting Compliance of Patients with Methamphetamine Addiction

วิภากรณ ปญญาดี Wipakorn Panyadee กลุมงานการพยาบาลจิตเวช โรงพยาบาลเชียงรายประชานุเคราะห Psychiatric Nursing Group, Chiangrai Prachanukroh Regional Hospital E-mail: [email protected]

บทคัดยอ

การวิจัยนี้เปนการวิจัยยอนหลัง (Retrospective study) โดยมีวัตถุประสงคหลักเพื่อ ศึกษาการปรับรูปแบบการบําบัดยาเสพติดแบบจิตสังคม (Matrix program) ตอการปฏิบัติตาม แบบการบําบัดรักษา กลุมตัวอยางที่ศึกษาเปนผูเขารับการบําบัดยาเสพติดชนิดเมทแอมเฟตามีน ของโรงพยาบาลเชียงรายประชานุเคราะห จํานวน 2 กลุม โดยกลุมแรกเขารับการบําบัดรักษาใน ป พ.ศ. 2561 และรับการบําบัดแบบจิตสังคมแบบเดิม และกลุมที่ 2 เปนผูเขารับการรักษาในป พ.ศ. 2562 ซึ่งไดรับการบําบัดรักษาดวยจิตสังคมบําบัด ที่มีการปรับรูปแบบโดยเพิ่มกิจกรรม One Day Camp, Family Camp และกิจกรรมจิตอาสา เขาไปในโปรแกรมเดิม เครื่องมือที่ใช ในการวิจัยเปนแบบเก็บบันทึกขอมูลที่ผูวิจัยพัฒนาขึ้น โดยแหลงขอมูลสําคัญมาจากแบบรายงาน

* ไดรับบทความ: 10 สิงหาคม 2563; แกไขบทความ: 16 กันยายน 2563; ตอบรับตีพิมพ: 18 กันยายน 2563 Received: August 14, 2020; Revised: September 5, 2020; Accepted: September 7, 2020

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 108

การบําบัดรักษาผูใชสารเสพติด (บสต.3) และรายงานการฟนฟูสมรรถภาพผูปวยยาเสพติดแบบ ไมควบคุมตัวโดยวิธีจิตสังคมบําบัด โรงพยาบาลเชียงรายประชานุเคราะห วิเคราะหขอมูลดวย สถิติพรรณนา และสถิติทดสอบ Chi-square ผลการวิจัยพบวา ผูปวยที่เขารับการบําบัดสวนใหญ (รอยละ 86.36) เปนเพศชาย มีอายุโดยเฉลี่ย 26.32 ป ( = 26.32, SD = 11.19) สวนใหญ (รอยละ 64.77) สําเร็จการศึกษาใน ระดับมัธยมศึกษา มีเพียงสวนนอย (รอยละ 1.14) จบการศึกษาในระดับปริญญาตรี ประกอบอาชีพ รับจางทั่วไป และสวนใหญมีรายไดโดยเฉลี่ย𝑥𝑥̅ 8,400 บาทตอเดือน ( = 8,399, SD = 538.66) ในดานสารเสพติดที่ใชครั้งแรกสวนใหญ (รอยละ 93.8) เปนยาบา โดยเสพครั้งแรกกับเพื่อนดวย สาเหตุหลักคืออยากลอง ผลของวิเคราะหผลการปรับรูปแบบการนําจิตสังคมบําบัดตอการปฏิบัติ𝑥𝑥̅ ตามแผนการบําบัดรักษามีการปฏิบัติตามแผนการรักษา พบวา ผูเขารวมจิตสังคมบําบัดแบบ ปรับแตงมีการปฏิบัติเพิ่มขึ้นอยางมีนัยสําคัญทางสถิติ (P < 0.01) ทั้งในมิติของการมารับการ บําบัดรักษาตามนัด ผลการตรวจปสสาวะเพื่อหาสารเสพติดตกคางที่ไดผลลบ และระยะเวลาการ คงอยูในระบบการรักษาจนถึงวันครบบําบัด ดังนั้น การปรับรูปแบบจิตสังคมบําบัดโดยการเพิ่ม กิจกรรมเสริมเพื่อใหผูปวยเกิดการเรียนรูเกี่ยวกับตนเองโดยการแลกเปลี่ยนเรียนรูกับกลุมผูปวย อื่นที่เขารวมโครงการ การเสริมสรางความสัมพันธอันดีกับครอบครัว ตลอดจนการเสริมสราง ความรูสึกเห็นคุณคาในตนเอง จึงสงผลใหผูปวยปฏิบัติตามแผนการบําบัดรักษาเพิ่มขึ้น

คําสําคัญ: จิตสังคมบําบัด; ผูรับการบําบัดยาเสพติด; การปรับรูปแบบจิตสังคมบําบัด; การปฏิบัติตามแผนการบําบัด; เมทแอมเฟตามีน

Abstract

Based on the retrospective study, the major purpose of this study underpinned the effects of modified matrix program-based narcotic treatment affecting work plans on amphetamine rehabilitation. For research methodology, the two groups taking the narcotic treatment of amphetamine rehabilitation in Chiangrai Regional Hospital were both selected as a sampling group. These included: 1) The first group taking their narcotic treatment and matrix program in 2018; 2) The second

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 109

group taking their narcotic treatment based on the implementation of one-day camp and family camp-oriented activities, as well as public mind-oriented activities. Research instruments drawn for this study included a constructed checklist on narcotic rehabilitation abusers (NRA checklist no.3), and a progress report on uncontrolled drug-addicted abusers’ matrix program-based rehabilitation at Chiangrai Regional Hospital. Also, the descriptive data were statically analyzed using the Chi- square. The findings of the study revealed that in terms of the demographical information, the numbers of male patients of 86.36 percent and their averaged age of 26.32 ( = 26.32, SD = 11.19) were mostly found, followed by their high school graduation of 64.77 percent and undergraduate graduation of 1.14 percent, and their position𝑥𝑥 of� employees holding with their monthly income of 8,400 baht ( = 8,399, SD = 538.66). In addition to the patients’ narcotic abuses, the first amphetamine abuses of 93.8 percent with friends, in terms of their curiosity, were mostly found.𝑥𝑥� On the other hands, in terms of effects on the modified matrix program-based narcotic treatment affecting work plans on amphetamine rehabilitation, it showed that the incoming numbers of participants, with its significant difference of 0.01 (P < 0.01), taking their modified matrix program-based narcotic treatment in relations to their on- time narcotic treatment services, their urinalysis, as well as their existing length of narcotic treatment, have increased substantially. In order to better the addicted patients’ idea-sharing with other friends, as well as to strengthen their family relationship and self-values, it was, however, recommended that the provisions for the enhancement of the narcotic patients’ additional modified matrix program-based self-directed learning activities leading to well-organized improvement plans on narcotic rehabilitation be required.

Keywords: Matrix Program, Drug Abusers, Modified Matrix Program, Treatment Work Plan, Methamphetamine

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 110

1. บทนํา ปญหายาเสพติดเปนปญหาที่นํามาซึ่งปญหาจิตเวชอยางหลีกเลี่ยงไมได โดยเฉพาะ ยาเสพติดชนิดเมทแอมเฟตามีน ซึ่งสารกลุมนี้เปนสารเสพติดชนิดกระตุนประสาท ทําใหเกิดอาการ ทางจิตไดบอยที่สุด ทําใหเกิดปญหาตอทั้งรางกายและจิตใจ จากสถิติพบวา ในป พ.ศ. 2560-2561 มีผูปวยเขารับการบําบัดในโรงพยาบาลเชียงรายประชานุเคราะห จํานวนทั้งสิ้น 615 คน ครบบําบัด เพียง 338 คน คิดเปนรอยละ 55 อีกทั้งอัตราการคงอยูในระบบบําบัดฟนฟู (Retention rate) ยังต่ํากวาเปาหมายการบําบัดซึ่งกําหนดไวที่รอยละ 92 ซึ่งเปนการบงชี้วาผูรับการบําบัดไมไดปฏิบัติ ตามแผนการรักษา คณะสหวิชาชีพในการบําบัดยาเสพติด โรงพยาบาลศูนยเชียงรายประชานุเคราะห ที่รวมกันในการใหการบําบัดรักษาไดวิเคราะหระบบการบําบัดรักษาที่ผานมามีความเห็นรวมกันที่ จะตองเสริมใหผูรับการบําบัดมีการเรียนรูเกี่ยวกับตนเองเพิ่มขึ้นรวมกับผูเขารับการบําบัดรายอื่น การเสริมสรางความสัมพันธอันดีกับครอบครัว ทักษะการสื่อสารเพื่อใหเกิดแรงสนับสนุนทางสังคม และการเสริมสรางใหเกิดการเห็นคุณคาในตนเอง จากสภาพปญหาดังกลาว คณะสหวิชาชีพจึงไดมี การปรับรูปแบบการบําบัดจากโปรแกรมจิตสังคมบําบัด (Matrix program) โดยเพิ่มกิจกรรมเขาไป ในโปรแกรม รวม 3 กิจกรรม ประกอบดวย กิจกรรมคายบําบัด 1 วัน (One day camp) โดยมี วัตถุประสงคหลักเพื่อใหผูเขารับการบําบัดเกิดการเรียนรูเกี่ยวกับตนเองเพิ่มขึ้น กิจกรรมครอบครัว บําบัด 1 วัน (Family camp) เพื่อเสริมสรางความสัมพันธ ความเขาใจอันดีระหวางครอบครัวกับ ผูเขารับการบําบัด เพิ่มทักษะในการสื่อสาร เพื่อใหเกิดแรงสนับสนุนทางสังคม (social support) จากครอบครัว นอกจากนั้นไดมีการเพิ่มเติมกิจกรรมจิตอาสา ทั้งนี้เพื่อเสริมสรางความรูสึกเห็น คุณคาในตนเอง ทั้งนี้ ยังคงดําเนินการตามหลักการและวิธีดําเนินการบําบัดตามโปรแกรมจิตสังคม (Matrix program) ที่ปรับแตงโดยเพิ่มกิจกรรมทั้ง 3 กิจกรรม ไดนํามาใชกับผูเขารับการบําบัด การศึกษาครั้งนี้มุงไปที่ผลของการปรับรูปแบบและกระบวนการบําบัดวาสงผลตอ พฤติกรรมของผูปวยในเรื่องของการปฏิบัติตามแผนการรักษาอยางไรบาง โดยการวิเคราะหขอมูล จากผูที่ผานการบําบัดทั้งสองรูปแบบ กลาวคือ รูปแบบเดิมกอนการปรับเปลี่ยน คือผูผานการบําบัด ในป 2561 และรูปแบบใหม คือผูผานการบําบัดในป 2562 เพื่อเปรียบเทียบผลที่เกิดขึ้นภายหลัง การบําบัด ซึ่งผลการวิจัยจะเปนประโยชนอยางยิ่งในการพัฒนาโปรแกรมจิตสังคมบําบัดใหมี ประสิทธิภาพและประสิทธิผลตอการแกไขปญหาการติดยาเสพติดไดอยางยั่งยืน

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 111

2. วัตถุประสงคของการวิจัย 1. เพื่อศึกษาลักษณะทั่วไปทางประชากร เศรษฐกิจ สังคม ของผูติดยาเสพติดที่เขารับ การบําบัดโปรแกรมจิตสังคมบําบัดของโรงพยาบาลศูนยเชียงรายประชานุเคราะห 2. เพื่อศึกษาผลของการบําบัดดวยโปรแกรมจิตสังคมบําบัดแบบเดิม เปรียบเทียบกับ การบําบัดดวยการปรับรูปแบบใหมที่เพิ่มกิจกรรมรวมกับการใชกิจกรรมในโปรแกรมจิตสังคม บําบัด ตอการปฏิบัติตามแผนการบําบัดรักษาของโรงพยาบาลศูนยเชียงรายประชานุเคราะห

3. วิธีดําเนินการวิจัย การวิจัยนี้ เปนการศึกษายอนหลัง (Retrospective study) โดยกลุมประชากรเปนผูเขารับ การบําบัดจิตสังคมบําบัดของโรงพยาบาลเชียงรายประชานุเคราะห ในป พ.ศ. 2561 โดยเปนผูปวยที่ ไดเขารับการบําบัดดวยรูปแบบ Matrix program จํานวน 326 คน และเขารับการบําบัดในป พ.ศ. 2562 ดวย Modified matrix program โดยปรับรูปแบบกิจกรรม จํานวน 357 คน มี วิธีดําเนินการวิจัยดังนี้ 1. กรอบแนวคิดในการวิจัย

รูปแบบการบําบัดเดิม : (กลุมผูรับ การบําบัดป 2561)

โปรแกรมบําบัดยาเสพติดแบบจิต การปฏิบัติตามแผนการบําบัดรักษา สังคมบําบัด (Matrix program) 1. การมารับการบําบัดรักษาตามนัด 2. ผลการตรวจปสสาวะเพื่อหาสาร รูปแบบการบําบัดแบบใหม : เสพติดตกคาง (กลุมผูรับการบําบัดป 2562) 3. ระยะเวลาการอยูในระบบบําบัด จนถึงวันครบกําหนดบําบัด ประยุกตใชกิจกรรมในโปรแกรมบําบัดยา เสพติดแบบจิตสังคมบําบัด (Modified matrix program)รวมกับกิจกรรมที่ พัฒนาขึ้น one day camp/Family camp/กิจกรรมจิตอาสา

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 112

2. ประชากรและกลุมตัวอยาง กลุมประชากรเปนผูเขารับการบําบัดจิตสังคมบําบัดของโรงพยาบาลเชียงรายประชา นุเคราะห ในป พ.ศ. 2561 โดยเปนผูปวยที่ไดเขารับการบําบัดดวยรูปแบบ Matrix program จํานวน 326 คน และเขารับการบําบัดในป พ.ศ. 2562 ดวย Modified matrix program โดยปรับ รูปแบบกิจกรรม ประกอบดวย กิจกรรม One day camp กิจกรรม Family camp และกิจกรรมจิต อาสา จํานวน 357 คน ผูวิจัยใชวิธีการกําหนดขนาดกลุมตัวอยางที่เหมาะสมโดยใชวิธีการวิเคราะหคาอํานาจ ทดสอบ (Power of test) ดวยโปรแกรมสําเร็จรูป G*power (นงลักษณ วิรัชชัย, 2555) โดยกําหนดคาขนาดอิทธิพล (effect size) ในระดับกลาง เทากับ 0.25 คาความคลาดเคลื่อน (α) ที่ยอมรับไดเทากับ 0.05 คาอํานาจในการทดสอบเทากับ 0.95 และจํานวนกลุมในการทดสอบ 2 กลุม คือ กลุมผูติดยาเสพติดที่เขารับการบําบัดรักษาในโรงพยาบาลศูนยเชียงรายประชานุเคราะห ในป พ.ศ. 2561 และป พ.ศ. 2562 ผลการวิเคราะหพบวา การวิจัยครั้งนี้ตองใชกลุมตัวอยางที่ เหมาะสม รวม 176 คน จําแนกเปนผูรับการบําบัดยาเสพติดในป พ.ศ.2561 จํานวน 88 คน และใน ป พ.ศ. 2562 จํานวน 88 คน 3. การสุมตัวอยางใชวิธีการสุมอยางมีระบบ (Systematic random sampling) โดยผูวิจัยจะใชการลําดับหมายเลขทะเบียนประวัติของผูรับการบําบัดของโรงพยาบาล ศูนยเชียงรายประชานุเคราะห ผูวิจัยไดดําเนินการสุมตัวอยางโดยหมายเลขเริ่มตนนั้นผูวิจัยจะใชจาก ตารางเลขสุมเปนผูรับการบําบัดที่ตกเปนกลุมตัวอยางคนที่ 1 จากนั้นจึงนับตอโดยเวนระยะหาง ทุก 4 คน จะไดกลุมตัวอยาง 1 คน จนไดกลุมตัวอยางในป พ.ศ. 2561 ครบ 88 คน ในขณะที่ป พ.ศ. 2562 มีสถิติผูเขารับการบําบัดรวมทั้งสิ้น 357 คน ก็ดําเนินการเชนเดียวกันกับป พ.ศ. 2561 จนไดกลุมตัวอยางในป พ.ศ.2562 จํานวน 88 คน รวมกลุมตัวอยางทั้งหมด 176 คน 4. เครื่องมือในการวิจัย เครื่องมือที่ใชในการเก็บรวบรวมขอมูลเปนแบบบันทึกผลการตรวจสอบขอมูล ที่ผูวิจัย สรางขึ้น โดยอาศัยทฤษฎีแนวคิดที่เกี่ยวของ รวมถึงขอมูลเกี่ยวกับตัวแปรและผลการรักษาตาม แผนการบําบัดในทะเบียนประวัติการรักษาของผูที่เขารับการบําบัด โดยมีเนื้อหาแบงออกเปน 3 ตอน ดังนี้

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 113

ตอนที่ 1 ลักษณะทั่วไปของผูติดยาเสพติดที่เขารับการรักษาที่โรงพยาบาล ประกอบดวย ลักษณะสวนบุคคล เพศ อายุ ที่อยูอาศัย ระดับการศึกษา อาชีพ รายได และลักษณะ ครอบครัว ตอนที่ 2 พฤติกรรมการใชสารเสพติด มีเนื้อหาครอบคลุมถึงประสบการณการเสพยา ชนิดยาที่เสพ รวมถึงยาเสพติดประเภทเมทแอมเฟตามีน ระยะเวลาในการเสพ เหตุจูงใจในการ ตัดสินใจเขารับการรักษา ตอนที่ 3 การปฏิบัติตามแผนการบําบัดยาเสพติดของผูเขารับการบําบัดดวย Matrix program มีเนื้อหาประกอบดวย เดือน พ.ศ. ที่เขารับการบําบัด ระยะเวลาในการบําบัดหรือการอยู ในระบบการบําบัด ผลการตรวจสารเสพติดตกคางในปสสาวะตลอดระยะเวลาการบําบัด และการมา ตามนัดตลอดระยะเวลาการบําบัด และขอสังเกตอื่นๆ ของแพทย พยาบาล นักจิตวิทยาและนักสังคม สงเคราะหในมิติที่เกี่ยวของกับจิตสังคมของผูเสพติดที่เขารับการบําบัด ทั้งนี้ แบบบันทึกขอมูลจะ ไมมีการบันทึกถึงชื่อ-นามสกุล ที่อยู หรือขอมูลที่อาจเชื่อมโยงสืบถึงตัวของผูเขารับการบําบัดหรือ ครอบครัวของผูเขารับการบําบัด 5. การเก็บรวบรวมขอมูล 5.1 ผูวิจัยทําหนังสือขออนุญาตเก็บรวบรวมขอมูลผูเขารับการบําบัดยาเสพติดจาก ผูอํานวยการโรงพยาบาลศูนยเชียงรายประชานุเคราะห 5.2 เมื่อไดรับการอนุญาตจากผูอํานวยการโรงพยาบาลแลว ผูวิจัยจะประสานกับแผนก เวชระเบียน เพื่อเก็บขอมูลตามบัญชีหมายเลขผูรับการบําบัดตามที่ไดรับการสุมตัวอยางไว 5.3 ผูวิจัยจะดําเนินการอานบันทึกประวัติการรักษาและเก็บรวบรวมขอมูลตามแบบ บันทึกที่สรางขึ้นและไดผานการตรวจสอบความตรง (Validity) และความเที่ยง (Reliability) แลว โดยจะเก็บรวบรวมขอมูลดวยตนเอง ในกรณีมีผูชวยเก็บขอมูลตองเปนผูปฏิบัติงานในแผนกจิตเวช โรงพยาบาลศูนยเชียงรายประชานุเคราะห และมีการชี้แจงวัตถุประสงค ตลอดจนรายละเอียดของ แบบบันทึก ทั้งนี้เพื่อใหเกิดความเที่ยงในการเก็บรวบรวมขอมูล 6. การวิเคราะหขอมูล (Data analysis) 6.1 วิเคราะหลักษณะทั่วไปทางเศรษฐกิจ สังคม ประชากร รวมถึงผลของการปฏิบัติ ตามแผนการบําบัดรักษา โดยเฉพาะการมารับการบําบัดรักษา ผลการตรวจปสสาวะเพื่อหาสารเสพ ติดตกคางและระยะเวลาการอยูในระบบบําบัดของกลุมผูติดยาเสพติดเมทแอมเฟตามีนที่เขารับการ รักษาในโรงพยาบาลศูนยเชียงรายประชานุเคราะหดวย Matrix program และ Modified matrix

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 114

program ดวยโปรแกรม SPSS (Statistical Package for the Social Science) สถิติที่ใชเปนสถิติ ภาคพรรณนา (Descriptive statistic) 6.2 วิเคราะหเปรียบเทียบผลการบําบัดยาเสพติดดวย Matrix program และ Modified matrix program ตอการปฏิบัติตามแบบการนบําบัดรักษา สถิติที่ใช คือ สถิติทดสอบ ไคสแควร (Chi-Square Test)

4. สรุปผลการวิจัย 1. ผูเขารับการบําบัดยาเสพติดของโรงพยาบาลเชียงรายประชานุเคราะห ในป พ.ศ. 2561 และ 2562 สวนใหญ (รอยละ 86.36) เปนเพศชาย มีอายุโดยเฉลี่ย 26.32 ป ( = 26.32, SD = 11.19) สวนใหญ (รอยละ 64.77) สําเร็จการศึกษาในระดับมัธยมศึกษา มี เพียงสวนนอย (รอยละ 1.14) จบการศึกษาในระดับปริญญาตรี สวนใหญ (รอยละ 68.39) อาศัย อยูกับบิดามารดา𝑥𝑥̅ โดยประกอบกาชีพรับจางทั่วไป และสวนใหญมีรายไดเฉลี่ย 8,400 บาท ตอเดือน ( = 8,399, SD = 538.36) ผูเขารับการบําบัดสวนใหญ (รอยละ 58.52) บิดามารดา มักอาศัยดวยกันอยางไมราบรื่น รองลงมาบิดามารดาคนใดคนหนึ่งเสียชีวิต (รอยละ 18.75) และ มีเพียงสวนนอย𝑥𝑥̅ (รอยละ 12.50) ที่รายงานวาบิดามารดาอาศัยอยูดวยกันอยางราบรื่น 2. ผูเขารับการบําบัดยาเสพติด สวนใหญ (รอยละ 42.62) เขารับการบําบัดยาเสพติด ครั้งแรก ในขณะที่ รอยละ 27.27 ของผูเขารับการบําบัดเคยมีประสบการณในการบําบัดรักษา เกินกวา 2 ครั้ง และเคยมีประสบการณในการรับการรักษาจากที่อื่นมากอน โดยสวนใหญ (รอยละ 93.8) มีการเสพสารเสพติดครั้งแรกเปนสารเสพติดประเภทยาบา ซึ่งสาเหตุการเสพ สารเสพติดครั้งแรกเพราะอยากลอง (รอยละ 42.61) และเพื่อนชวน (รอยละ 31.25) ตามลําดับ ผูเขารับการบําบัดสวนใหญ (รอยละ 74.65) รายงานวาหลังจากการบําบัดครั้งสุดทาย ไดหยุดใช สารเสพติดมากกวา 1 เดือน ( = 1.86, SD = 1.08) และกลับมาเสพใหม ซึ่งเหตุผลหลักที่เขา รับการรักษาสวนใหญ (รอยละ 50.57) ถูกบังคับบําบัดตาม พรบ. รอยละ 28.98 อยากเลิก และ รอยละ 6.82 มีปญหาทางจิต 𝑥𝑥ตามลําดับ̅ 3. ผลการศึกษาผลของการปรับรูปแบบการบําบัดยาเสพติดแบบจิตสังคมตอการปฏิบัติ ตามแผนการรักษา เปรียบเทียบกับจิตสังคมแบบเดิม โดยพิจารณาใน 3 พฤติกรรม คือ การมา รับการบําบัดรักษาตามนัด ผลการตรวจปสสาวะเพื่อหาสารเสพติดตกคาง และระยะเวลาการอยู ในระบบบําบัดจนถึงวันครบกําหนดบําบัด ซึ่งผลการศึกษาในแตละองคประกอบมีดังนี้

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 115

3.1 ผลการปรับรูปแบบการบําบัดยาเสพติดแบบจิตสังคมบําบัดตอการเขารับ การบําบัดรักษาตามนัด พบวา กลุมผูเขารับการบําบัดดวยโปรแกรมจิตสังคมบําบัดที่ปรับรูปแบบ โดยเพิ่มกิจกรรม One Day Camp, Family Camp และกิจกรรมจิตอาสา สวนใหญ (รอยละ 61.36) มารับการรักษาครบตามแผนการรักษา รองลงมา (รอยละ 15.91) มารับการรักษา เกินกวารอยละ 50 (9 ครั้ง) ซึ่งหากรวมกับจํานวนที่มารับการบําบัดตามนัด พบวามีมากถึง รอยละ 77.27 ของจํานวนครั้งที่นัด ในขณะที่กลุมที่เขารับการบําบัดจิตสังคมบําบัดแบบเดิม สวนใหญ (รอยละ 62.5) เขารับการบําบัดต่ํากวารอยละ 50 ของการนัด มีเพียงรอยละ 37.50 ที่เขารับการรักษาตามนัดเกินกวารอยละ 50 ที่นัดรับการบําบัดรักษา ผลจากการทดสอบความ แตกตางเพื่อเปรียบเทียบ พบวา กลุมผูปวยที่เขารับการบําบัดดวยโปรแกรมจิตสังคมบําบัดที่ ไดรับการปรับเพิ่มกิจกรรม มีความคงทนในการเขารับการบําบัดรักษาตามนัดเพิ่มสูงกวาผูปวยที่ เขารับการบําบัดดวยโปรแกรมจิตสังคมบําบัดแบบเดิมอยางมีนัยสําคัญทางสถิติ ( = 62.84, P<0.01) 2 3.2 ผลของการปรับรูปแบบการบําบัดจิตสังคมตอผลการตรวจปสสาวะเพื่อหา𝑥𝑥 สารเสพติดตกคาง ซึ่งพบวากลุมผูปวยที่เขารับการบําบัดดวยโปรแกรมจิตสังคมบําบัดที่ปรับเพิ่ม กิจกรรม สวนใหญ (รอยละ 55.68) ไมพบสารเสพติดตกคางทุกครั้ง (16 ครั้ง) ที่ตรวจมีเพียงผูปวย รอยละ 6.82 ที่ตรวจพบสารเสพติดตกคางเกือบทุกครั้งที่ตรวจ (13-16 ครั้ง) ในขณะที่กลุมบําบัดดวย จิตสังคมบําบัดแบบเดิม มีผูรับการบําบัด สวนใหญ (รอยละ 36.37) ไมพบสารตกคางในปสสาวะ และ ผูเขารับการบําบัดดวยจิตสังคมแบบเดิมมากถึงรอยละ 23.86 ที่ตรวจพบสาร เสพติดตกตางเกือบ ทุกครั้งที่ตรวจ และจากการเปรียบเทียบผลการตรวจพบสารเสพติดตกคางในปสสาวะ โดยจําแนกกลุม จิตสังคมบําบัดแบบเดิมกับกลุมจิตสังคมที่ไดรับการปรับ พบวา ผูปวยที่ไดรับการบําบัดที่ปรับแตง มี การตรวจพบสารเสพติดตกคางในปสสาวะนอยกวาอยางมีนัยสําคัญทางสถิติ ( = 89.53, P<0.01) 3.3 ผลของการเขารับการบําบัดดวยจิตสังคมบําบัดที่ไดรับการปรับแตง2 ตอระยะเวลาการอยูในระบบการบําบัดจนถึงวันครบกําหนดการบําบัดตามแผน𝑥𝑥 คือ 4 เดือน หรือ 16 ครั้ง (สัปดาหละ 1 ครั้ง) พบวา กลุมที่เขารวมกิจกรรมจิตสังคมที่ไดรับการปรับรูปแบบ โดยเพิ่มกิจกรรมสวนใหญ (รอยละ 64.66) มีการเขารวมการรับการบําบัดจนครบตามกําหนดใน ขณะที่ผูรับการบําบัดแบบจิตสังคมบําบัดแบบเดิม มีเพียงรอยละ 27.27 ที่คงอยูในระบบการ บําบัดรักษาครบกําหนด ซึ่งจากการเปรียบเทียบกันระหวางกลุมที่ไดรับการบําบัดแบบจิตสังคมที่ ไดรับการปรับรูปแบบโดยเพิ่มกิจกรรมกับจิตสังคมบําบัดแบบเดิม พบวา กลุมที่ไดรับจิตสังคม

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 116

บําบัดที่ปรับแตงกิจกรรมมีการคงอยูในระบบการบําบัดรักษาครบกําหนดมากกวากลุมที่ไดรับ การบําบัดจิตสังคมบําบัดแบบเดิมอยางมีนัยสําคัญทางสถิติ ( = 19.65, P<0.01) โดยสรุป จากการศึกษาผลการปรับรูปแบบการบําบัดยาเสพติดแบบจิตสังคมบําบัดตอ2 การปฏิบัติตามแบบการบําบัดของผูรับการบําบัดยาเสพติดชนิดเมทแอมเฟตามีน𝑥𝑥 พบวา ผูปวยที่ เขารับการบําบัดมีการปฏิบัติตามแผนการบําบัดเพิ่มสูงขึ้นอยางมีนัยสําคัญทางสถิติ ทั้งในมิติของ การมารับการบําบัดรักษาตามนัด ผลการตรวจสารเสพติดตกคางในปสสาวะที่พบนอยลง และ ระยะเวลาการอยูในระบบการบําบัดจนถึงวันครบกําหนดการรักษาตามแผนการรักษา

5. อภิปรายผลการวิจัย 1. ผลการวิจัยสะทอนใหเห็นวาโปรแกรมจิตสังคมบําบัดมีผลสําคัญตอการบําบัดผูติด ยาเสพติด โดยเฉพาะการเชื่อมโยง กาย จิต สังคม การพัฒนาทักษะชีวิตและการพัฒนาตนเองสูการ อยูในสังคมอยางปกติ อยางไรก็ตาม ในการวิจัยครั้งนี้ไดมีการปรับรูปแบบจิตสังคมบําบัดให สอดคลองกับสภาพบริบททางสังคม สิ่งแวดลอม ของผูเสพยาเสพติด เพื่อใหผูเสพเกิดการเรียนรู เกี่ยวกับตนเองอยางมีสวนรวมกับคณะวิทยากรผูใหการบําบัดรักษา รวมถึงการแลกเปลี่ยนเรียนรูกับ เพื่อนผูเขารับการบําบัด นอกจากนั้น การเสริมสรางความสัมพันธอันดีกับครอบครัวดวย Family camp มีผลโดยตรงตอการสรางแรงสนับสนุนทางสังคม (Social support) ใหผูรับการบําบัด รวมถึง การสรางความตระหนักและเห็นคุณคาในตนเองผานกิจกรรมจิตอาสาก็เปนปจจัยสําคัญใหผูรับการ บําบัดปฏิบัติตามแผนการรักษาอยางสม่ําเสมอ ดังนั้น การนําเอาจิตสังคมบําบัดไปประยุกตใช หากมี การวิเคราะหสภาพพื้นฐานทางสังคมและมีการปรับเพิ่มกิจกรรมโดยยังคงรักษาหลักการและ กระบวนการของจิตสังคม ยอมกอใหเกิดผลดีตอการบําบัดรักษาและปฏิบัติตามแผนการบําบัด 2. ผลการวิจัยที่แสดงใหเห็นถึงความแตกตางของพฤติกรรมผูรับการบําบัดในกลุมที่ไดรับ การบําบัดรูปแบบจิตสังคมบําบัด และรูปแบบจิตสังคมที่มีการปรับเพิ่มกิจกรรมการเรียนรูใหมเขาไป โดยเนนไปที่การเห็นคุณคาของตนเอง ใน one day camp การเพิ่มคุณคาของตนเองดวยการให และการแบงปนดวยกิจกรรมจิตอาสา และการปรับทาทีในการสื่อสารระหวางสมาชิกในครอบครัว ใน family camp เปนการชี้ใหเห็นวา รูปแบบการบําบัดที่เนนเฉพาะการเรียนรูดวยการอาน การเขียนและการอภิปรายกลุม ในกระบวนการบําบัดแบบจิตสังคมบําบัด ที่อาศัยแนวคิด Cognitive Behavioral Therapy (CBT) อยางเดียวนาจะไมเพียงพอในการเรียนรูจนสาสามารถทําใหเกิดการ เปลี่ยนแปลงพฤติกรรม (Behavioral Change) ได เนื่องจากกลุมผูรับการบําบัดสวนใหญมีปญหา

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 117

เรื่องการอานการเขียน และไมชอบอยูนิ่ง ขณะที่กิจกรรมใน one day camp และ family camp ผูรับการบําบัดจะไดเรียนรูผานกิจกรรมที่ไดลงมือทํา ไดแก ปนดินน้ํามัน บทบาทสมมุติ (Role play) การฝกฟงผูอื่น การฝกเลาเรื่องของตนเอง รวมถึงการไดรวมกันออกแบบและวางแผนการให การชวยเหลือผูอื่นตามความสามารถของตนเองและกลุมกระบวนการเรียนรูเชนนี้เปนการเรียนรูที่ถูก ออกแบบมาจากความเชื่อในศักยภาพของมนุษยวาทุกคนพรอมที่จะพัฒนาตามศักยภาพ ตามแนวคิด ของการเรียนรูแบบมีสวนรวม (participatory learning : PL) ขณะที่ผูรับการบําบัดไดเรียนรูภายใต การสนับสนุนจากผูบําบัดซึ่งเปนสหวิชาชีพก็ทําใหเกิดความไววางใจและเชื่อใจ ผูรับการบําบัดจึง พรอมเรียนรูและเปลี่ยนแปลงตนเอง 3. การบําบัดโดยใชผูบําบัดสหวิชาชีพและใชกระบวนการเรียนรูแบบมีสวนรวม (PL) เปน แนวทางในการบําบัดที่สอดคลองนโยบายกระทรวงสาธารณสุขในการใหสหวิชาชีพเขามามีสวนรวม ในการบําบัดฟนฟูผูติดยาเสพติด เนื่องจากที่ผานมาการบําบัดฟนฟูจะอยูในกลุมเฉพาะแพทย พยาบาล หรือนักวิชาการสาธารณสุขเทานั้น ขณะที่ปญหาของผูรับการบําบัดไมไดจํากัดเฉพาะเรื่อง รางกายหรือจิตใจเทานั้น หากเกี่ยวของกับปจจัยทางสังคม เศรษฐกิจ การศึกษา และอื่นๆอีก มากมาย การที่สหวิชาชีพเขามามีสวนรวมในการบําบัดฟนฟูผูปวยยาเสพติดในโรงพยาบาลจึงเปน ปจจัยหนึ่งของความสําเร็จในการใหการชวยเหลือผูติดยาเสพติด เนื่องจากมุมมองในการชวยเหลือจะ กวางขึ้น รูปแบบการบําบัดฟนฟูก็จะหลากหลาย สอดคลองไปกับปญหาความตองการของผูรับการ บําบัดแตละราย 4. การศึกษาครั้งนี้เปนการศึกษาขอมูลยอนหลัง ซึ่งเปนการเปรียบเทียบผลการบําบัดโดย รูปแบบเดิมที่ใชโปรแกรมจิตสังคมบําบัด (Matrix Program) ในป 2561 กับการบําบัดโดยมีการปรับ รูปแบบที่เพิ่มกิจกรรมการเรียนรูแบบมีสวนรวม (Participatory Learning) ผานกระบวนการที่ พัฒนาขึ้นโดยสหวิชาชีพ คือ One Day Camp และFamily Camp รวมทั้งกิจกรรมจิตอาสาในป 2562 ซึ่งผลการศึกษาวิจัยพบวา ผูรับการการบําบัดในป 2562 มีแนวโนมที่จะเปลี่ยนแปลง พฤติกรรมมากกวา โดยเปรียบเทียบจากพฤติกรรมการปฏิบัติตามแผนการรักษา สามพฤติกรรม คือ การมาตามนัด ผลการตรวจหาสารเสพติดตกคางในปสสาวะ และการอยูในระบบบําบัดจนครบ ซึ่งพบวาแตกตางกันอยางมีนัยสําคัญทางสถิติ อยางไรก็ตาม การศึกษาวิจัยในครั้งตอไปหากมีการ ออกแบบการวิจัย ดวยการกําหนดกลุมศึกษาตั้งแตเริ่มศึกษาเพื่อลดปจจัยสอดแทรก จะทําใหผลการ ศึกษาวิจัยมีความชัดเจนนาเชื่อถือมากยิ่งขึ้น

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 118

6. ขอเสนอแนะ จากผลการวิจัยแสดงใหเห็นวา การปรับรูปแบบโปรแกรมจิตสังคมบําบัดโดยการเพิ่ม กิจกรรมที่มีผลตอการเพิ่มความเขมในการเรียนรูอยางมีสวนรวม การเสริมสรางความเขมแข็งใหกับ ครอบครัวเพื่อใหมีความเขาใจในการสนับสนุนทางสังคม (Social support) ตลอดจนการสราง ความภาคภูมิใจและการเห็นคุณคาในตนเองผานกิจกรรม One day camp, Family camp, และ จิตอาสา มีผลตอการปฏิบัติตนตามแผนการบําบัดรักษาของผูเขารับการบําบัดยาเสพติด อยางไรก็ ตาม กิจกรรมดังกลาวตองไดรับการวิเคราะห และออกแบบกิจกรรม รวมทั้งเห็นพองกันของ คณะทํางานที่ทําหนาที่ในการบําบัดรักษา ซึ่งหนวยงานที่รับผิดชอบ โดยเฉพาะกรมสุขภาพจิตควร กําหนดนโยบายหรือแนวทางใหหนวยงานที่เปนฝายปฏิบัติ โดยเฉพาะโรงพยาบาล ตลอดจน คณะทํางานดานการบําบัดรักษายาเสพติดในระดับจังหวัดไดนําไปเปนกรอบในการปรับกิจกรรม จิตสังคมบําบัดใหเหมาะสม สอดคลองกับบริบททางเศรษฐกิจ สังคม วัฒนธรรม และพฤติกรรม ของผูเสพยาเสพติดในแตละพื้นที่ ซึ่งจะสงผลใหการบําบัดรักษาผูเสพยาเสพติดดวยโปรแกรมจิต สังคมบําบัด (Matrix program) เกิดประสิทธิภาพและประสิทธิผล

เอกสารอางอิง

กัลยาณี สุเวทเวทิน สัมมนา มูลสาร และธีราพร สุภาพันธุ. (2561). สภาพการณการบําบัดผูเสพ เมทแอมเฟตามีนดวยระบบสมัครใจบําบัดที่โรงพยาบาลสงเสริมสุขภาพตําบล จังหวัด อํานาจเจริญ. ศรีนครินทรเวชสาร, 33(6), 580-588. จิรฉัตร ถิ่นไพโรจน และนวพร หิรัญวิวัฒนกุล. (2561). ผลของการเขารับการบําบัดดวยโปรแกรม เมทริกซตอคุณภาพชีวิตของผูปวยยาเสพติดโรงพยาบาลพระมงกุฎเกลา. เวชสารแพทย ทหารบก, 71(1), 3-10. ฉวีวรรณ ปญจบุศย และ สุกุมา แสงเดือนฉาย. (2556). ผลของโปรแกรมการบําบัดความคิดและ พฤติกรรมเพื่อปองกันการติดซ้ําของผูปวยติดเมทแอมเฟตามีน. วารสารกองการพยาบาล, 40(1), 24-38. นงลักษณ วิรัชชัย. (2555). การกําหนดขนาดกลุมตัวอยางในการทดสอบสมมติฐานการวิจัย. ภาควิชาวิจัยและจิตวิทยาการศึกษา: คณะคุรุศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย.

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 119

วงศพัทธ บุญมาก. (2561). ประสิทธิผลของการบําบัดรักษาผูปวยยาเสพติดตามรูปแบบจิตสังคม บําบัด คายขวัญแผนดิน อําเภอสามพราน จังหวัดนครปฐม. วารสารวิชาการกรมสนับสนุน บริการสุขภาพ, 14(2), 13-24. อัมพร สีลากุล วิมาลา เจริญชัย วิไลรัตน สะสมผลสวัสดิ์ ฉวีรักษ ลีลา กนกกาญจน วิโรจนอุไรเรือง และดารารัตน อุนศรี. 2556. การพัฒนารูปแบบการบําบัดฟนฟูผูเสพยาเสพติดแอมเฟตามีน ดวยคุณธรรม “รักเหนือรัก” (สาราณียธรรม 6) ระดับศีล 5. วารสารการพยาบาลจิตเวชและ สุขภาพจิต, 27(3), 30-43. อารี สุภาวงศ. 2559.ประสิทธิผลของการบําบัดรักษาผูปวยยาเสพติดตามรูปแบบจิตสังคมบําบัดแบบ ประยุกต โรงพยาบาลทุงสง. วารสารพยาบาลสงขลานครินทร, 36 (ฉบับพิเศษ), 160-170. Ann, J. (1984). An Exploration of Selected Factors for Prediction Adolescent Self- Esteem and Locus of Control. Dissertation Abstracts International, 44: 2069- 2070. Baron, R.A. and D. Byrne. (1991). Social Psychology: Understanding Human Interaction. 6th ed. Boston: Allyn & Bacon. Branden, N. (1981). The Psychology of Self-Esteem. 15th ed. New York: Bantam Book's Inc.. Brookover, W.B. and others. (1965). Improving Academic Achievement through Students' Self-Concept Enhancement II. Michigan: Office of Education, Michigan State University. Norman, I., & Ryrie, I. (2009). The art and science of mental health nursing: a textbook of principles and practice. 2nd ed. New York: McGraw-Hill. Shives, L. R., & Isaacs, A. (2005). Basic concepts of psychiatric-mental health nursing. 5th ed. Philadelphia: Lippincott. Wilson, H. S., & Kneisl, C. R. (1992). Psychiatric nursing. 4th ed. Redwood City, California: Addison Wesley Nursing.

1 แนวทางการแกไขปญหาปรัชญาการเมืองของมหาตมะ คานธี0 * The Problem-solution Approach of Political Philosophy of Mahatma Gandhi

พระมหาสุรชัย ชยาภิวฑฺฒโน (พุดชู) Phramaha Surachai Jayabhivaddhano (Phutchu) บัณฑิตศึกษา มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย วิทยาเขตพะเยา Graduate School, Mahachulalongkornrajavidyalaya University, Phayao Campus E-mail: [email protected]

บทคัดยอ

ปญหาปรัชญาการเมืองปจจุบันมีความเกี่ยวเนื่องกับปญหาในอดีต คือ ปญหาระบอบ การปกครอง 2 ขั้วที่แตกตางกันระหวางประชาธิปไตยกับคอมมิวนิสต แนวคิดทั้งสองระบอบมี พื้นฐานทางปรัชญาจากแนวคิดสสารนิยมและจิตนิยม จากนั้นพัฒนาเปนแนวคิดทางสายกลาง แบบธรรมชาตินิยมที่มีระบอบการปกครองที่อาจเรียกวา ธัมมิกสังคมนิยม แนวคิดนี้สอดคลอง กับหลักจริยธรรมทางการเมืองของพระพุทธศาสนาในเรื่องอธิปไตย 3 ที่วาดวย 1) อัตตาธิปไตย ซึ่งสอดคลองกับระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชยหรือคอมมิวนิสต 2) โลกาธิปไตยที่สอดคลองกับ ระบอบประชาธิปไตย 3) ธัมมาธิปไตยที่สอดคลองกับการปกครองทุกระบอบที่ยึดหลักความจริง เปนสําคัญ ไมวาจะเปนคอมมิวนิสตหรือประชาธิปไตยตองมีธัมมาธิปไตยกํากับ ธัมมิกสังคมนิยม จึงเปนแนวคิดสงเสริมจริยธรรมทางการเมือง เชน กรณีมหาตมะ คานธีที่เปนนักเคลื่อนไหวทาง การเมืองคนสําคัญที่นําจริยธรรมทางการเมืองไปประยุกตใชจนเกิดผลเปนรูปธรรม หลักปฏิบัติ ของคานธีสะทอนมุมมองจากประเด็นปญหา 4 ขอ ที่ทําใหเห็นรูปแบบการตอสู วิธีการแกปญหา

* ไดรับบทความ: 31 มีนาคม 2563; แกไขบทความ: 17 พฤษภาคม 2563; ตอบรับตีพิมพ: 19 พฤษภาคม 2563 Received: March 31, 2020; Revised: May 17, 2020; Accepted: June 19, 2020

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 121

จริยธรรมการปกครองและผลลัพธ ดังนี้ 1) ปญหาการเอารัดเอาเปรียบ โดยใชวิธีเดินขบวนเปน วิธีการแกไข อันเปนการแสดงความจริงใจ (สัจจะ) ในการตอสู ผลลัพธ คือ การไดรับความ เชื่อมั่น การไวใจ การไดรับเกียรติ ชื่อเสียงจากพลังมวลชน 2) ปญหาความรุนแรง โดยใชวิธี อหิงสาเปนวิธีการแกไข อันเปนการแสดงความขมใจ (ทมะ) ยับยั้งความโกรธดวยสติ ผลลัพธ คือ เปนการบมเพาะปญญาแกไขปญหาอยางชาญฉลาด 3) ปญหาการทะเลาะกัน โดยใชวิธีอด อาหารประทวงเปนหนทางแกไข เปนการแสดงความอดทน (ขันติ) ผลลัพธ คือ การไดรับบริวาร ทรัพยในการรวมอุดมการณ 4) ปญหาแบงแยกประเทศ อันเปนการจํายอมตอรัฐบาลอังกฤษเพื่อ ไดรับเอกราช สุดทายการไดรับเอกราชก็เปนเหมือนการอุทิศตนยอมแลกกับชีวิต (จาคะ) ผลลัพธ ขอนี้เปนการชนะใจประชาคมโลกกระทั่งถึงปจจุบัน จริยธรรมการเมืองทั้งสี่นี้เรียกวา ฆราวาส ธรรมในทางพระพุทธศาสนาที่ทําใหชีวิตคานธีไมสูญเปลา เพราะคุณูปการของเขายังปรากฏให โลกไดเรียนรูปรัชญาการเมืองอยางไมมีสิ้นสุด

คําสําคัญ: ปญหาปรัชญา; ปรัชญาการเมือง; ปรัชญาการเมืองตะวันออก; มหาตมะ คานธี

Abstract

The problems of current political philosophy are concerned with the past problems that are the two different sides of regimes which are democracy and communism. Both are based on philosophies of materialism and idealism then develop to the middle path of them that is naturalism. This path is called Dhammia Socialism which is related to moral politics in Buddhism about three sovereignties (Adhipateyya). There are as follows : 1) autocracy (Attadhipateyya) that concerns with absolute monarchy or communism; 2) the supremacy of the public opinion (Lokadhipateyya) that concerns with democracy; and 3) the supremacy of the righteousness (Dhammadhipateyya) that concerns with all regimes which are directed by the Dhamma. The Dhamma Socialism is the support ideas of moral politics such as Mahatma Gandhi who applied morality as a key to sueecss in his political movement. His performance reflects the problems, supplications, solution of problems, moral

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 122

politics, and results of them in the following aspects : 1) the problem of exploitation : it is solved by the salt march which expresses the sincerity to fight and the result of it is the trust and honor from the mass; 2) the problem of violence : it is solved by non- violence which exercises mindful restraint on anger and the result of it is for cultivating wisdom to solve the problem wisly; 3) the problem of quarrel : it is solved by fasting the foods as an act of political protest which is the patience to practice it and the result of it is for gaining the internal property such as companions who are the political ideologists; and 4) the problem of dividing the country : he is unwilling to agree with british government in dividing the country and for this reason he has to sacrifice his life for the country. The result of it he wins the heart of world community until now. These are the fourfold moral politics which called Gharavasadhamma in Buddhism which increase Gandhi’s life-enchancing values because it is useful for studing the political philosophy further.

Keywords: Problems of Philosiphy; Political Philosophy; Political Philosophy in the East; Mahatma Gandhi

1. บทนํา เมื่อกลาวถึงปรัชญาในโลกตะวันออกกับตะวันตก โดยทั่วไปแลว ทางตะวันออกเปน แนวคิดดานจริยศาสตรมากกวาแนวคิดดานอภิปรัชญา เชน โลกตะวันออกเนนแนวทางการปฏิบัติ ตนในสังคม รวมถึงการพัฒนาเพื่อยกระดับจิตใหสูง ขณะที่โลกตะวันตกมุงการถกเถียงกันในเรื่อง อะไรคือปฐมธาตุของโลก เพราะฉะนั้น ปรัชญาตะวันออกไมวาจะเปนปรัชญาอินเดียหรือปรัชญาจีน มีลักษณะเปนปรัชญาศาสนาไปในตัว ในอินเดียมีสํานักปรัชญา เชน พุทธปรัชญา ปรัชญาฮินดู ปรัชญาเชน ปรัชญาจารวาก สวนสํานักปรัชญาในจีน เชน ปรัชญาเตา ปรัชญาขงจื๊อ ปรัชญามอจื๊อ ปรัชญาสํานักเหลานี้มีหลักคําสอนที่หลากหลาย รวมไปถึงหลักการปกครองหรือที่เรียกวา ปรัชญา การเมือง รูปแบบการปกครองของโลกตะวันออกเนนการปกครองจากขางในออกไปขางนอก หมายถึง การปกครองที่พัฒนาตนใหเปนผูนําที่สมบูรณ เมื่อเปนผูนําที่ดีอยูในครรลองของหลัก ปฏิบัติแลวก็สามารถปกครองคนอื่นได การปกครองผูอื่นจึงเปนลักษณะของการสรางบารมี

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 123

การบําเพ็ญคุณประโยชนสุขแกคนอื่นดวย การปกครองในลักษะนี้เกี่ยวของกับประเด็นทางศีลธรรม ทางศาสนา ตรงขามกับโลกตะวันตกที่ไมไดเนนเรื่องประเด็นทางศีลธรรมเทาใดนัก แตเนนเรื่องการ ทําตามหนาที่ที่พึงมีในกฎหมายแหงรัฐ สิทธิอันชอบธรรมในศักดิ์ศรีความเปนมนุษย อํานาจของ อธิปตย (The Sovereign) เสรีภาพ (Freedom) ความยุติธรรม (Justice) สิ่งเหลานี้สังเกตจาก แนวคิดของนักปรัชญาในยุคโบราณ เชน แนวคิดราชาปราชญของโสคราตีส การปกครองในอุดมคติ ในหนังสืออุตมรัฐ (The Republic) ของเพลโต การปกครองของรัฐ 6 รูปแบบของอาริสโตเติล ในยุค กลาง เชน แนวคิดผูนําในหนังสือเรื่องเจา (The Prince) ของมาเคลเวลี อํานาจอธิปไตยของรัฐ (Soverreignty) ของโบแด็ง ในยุคใหม เชน สัญญาประชาคม (Social Contract) ของนักปรัชญา 3 คน คือ ฮอบส ผูเปนเจาของทฤษฎีนี้ ลอค ผูเปนบิดาของประชาธิปไตย และรุสโซ ผูที่เห็นวา อํานาจอธิปไตยเปนของปวงชน (ทินพันธุ นาคะตะ, 2560) แนวคิดปรัชญาการเมืองระหวางโลกตะวันออกกับตะวันตกจึงมีเสนแบงอยูที่เรื่องจริยธรรม ของผูปกครองหรือองอธิปตยและโครงสรางการปกครองที่ตะวันตกไดรับแนวคิดมาจากอารยธรรม กรีก สวนตะวันออกไดรับมาจากอารยธรรมอินเดียและจีน ปจจุบันโลกมีความเจริญรุดหนา การเมือง ของโลกทั้งสองฟากฝงไหลบาเขาหากันในลักษณะผสมผสานระหวางกัน ปรัชญาสมัยนี้จึงเปนปรัชญา หลังนวยุค (Post-modernity) ที่ขามพนคําวาสมัยใหม แนวคิดยุคนี้มีลักษณะประนีประนอมทั้งสอง ฝายเพื่อหาแนวคิดที่สมดุลกับโลกปจจุบัน ปรัชญาการเมืองก็เชนเดียวกัน แนวคิดโลกตะวันตกแพร มายังตะวันออกอยางมาก เชน แนวคิดประชาธิปไตยหรือระบบทุนนิยม แนวคิดคอมมิวนิสตหรือ ระบบสังคมนิยม แนวคิดประชาธิบไตยเกิดจากการปฏิวัติฝรั่งเศสในสมัยพระเจาหลุยสที่ 16 โดยชน ชั้นกลางที่เปนกลุมพอคา จนพัฒนาเปนแนวคิดขึ้นมาแลวขยายไปทั่วยุโรปตะวันตกและแพรเขา มายังเอเชียพรอมกับยุคการลาอาณานิยมของประเทศมหาอํานาจ เชน อังกฤษ ฝรั่งเศส สหรัฐอเมริกา สวนคอมมิวนิสตเกิดจากการปฏิวัติรัสเซียหรือโซเวียตในสมัยพระเจานิโคลัส โดยชน ชั้นกรรมกรแลวขยายไปทั่วยุโรปตะวันออก จากนั้นแพรเขามายังเอเชียผานจีน เกาหลีเหนือ รวมถึง ประเทศแถบอาเซียน เชน เวียดนาม ลาว กัมพูชา

2. สภาพปญหาโลกที่มีผลกระทบตอการเมืองโลกตะวันออก การตอสูระหวางระบอบการปกครอง 2 ขั้ว คือ ประชาธิปไตยและคอมมิวนิสต ทําให หลายประเทศแสวงหาพันธมิตรเพื่อความอยูรอด ซึ่งก็หนีไมพนประเทศในแถบเอเชียที่พยายาม รักษาความเปนชาติไวดวยการผูกมิตรกับชาติมหาอํานาจที่ปกครองใน 2 ขั้วนี้ ซึ่งก็ทําใหเกิด

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 124

ปญหาการเมืองภายในทั้งทางตรงและทางออมในการปกครองของแตละประเทศ อยางไรก็ตาม ปญหาการเมืองปจจุบันไมอาจแกไดดวยวิธีการอยางใดอยางหนึ่ง เนื่องจากการเปนสังคมหลัง นวยุค คือ ยุคแหงการบูรณาการที่มุงแสวงหาจุดรวมสงวนจุดตาง แนวทางแกไขปญหาทุกอยาง จึงรวมอยูในทุกศาสตรที่ตองนํามาถกรวมกัน ไมวาจะเปนดานรัฐศาสตร นิติศาสตร เศรษฐศาสตร รวมถึงปรัชญาและศาสนา ในที่นี้ขอกลาวเฉพาะแนวคิดทางปรัชญา การแกปญหา ทางปรัชญาจะมองกระบวนการทางความคิดที่เปนพื้นฐานของสรรพสิ่งตามกรอบของปรัชญา บริสุทธิ์ เชน อภิปรัชญา ญาณวิทยา จริยศาสตร ขณะที่การเมืองการปกครองที่กลาวถึงนี้เปน ปรัชญาประยุกตที่เรียกวา ปรัชญาการเมือง ซึ่งตองพิจารณาถึงองคประกอบอื่นที่อยูนอกเหนือ ปรัชญาบริสุทธิ์ เชน การมองถึงอํานาจหนาที่ สิทธิอันชอบธรรม ผลประโยชนที่จะพึงไดรับ อยางไรก็ตาม ประเด็นความแตกตางเหลานี้ลวนมีกระบวนการทางความคิดที่แยกกันไมออก เพราะเปนพื้นฐานระหวางกัน ในที่นี้ขอยกแนวคิดอภิปรัชญามากลาวเพื่อใหมองเห็นพื้นฐานทาง การเมืองการปกครองตอไป แนวคิดหลักของอภิปรัชญามี 3 สํานัก คือ สสารนิยม (Materialism) จิตนิยม (Idealism) และธรรมชาตินิยม (Naturalism) การปกครองแบบประชาธิปไตยมีพื้นฐานความคิด แบบสสารนิยม ซึ่งกลาวถึงความจริงที่พิสูจนไดดวยประสาทสัมผัสทั้ง 5 แนวคิดนี้จึงให ความสําคัญแกสิ่งที่เปนรูปธรรม สอดคลองกับประชาธิปไตยที่เปนระบบทุนนิยม ขณะที่ระบอบ คอมมิวนิสตพัฒนามาจากแนวคิดอีกขั้วหนึ่ง คือ จิตนิยม แมระบอบคอมมิวนิสตจะให ความสําคัญแกสสารนิยมหรือวัตถุนิยมเหมือนกัน แตแนวคิดดั้งเดิมของระบอบการปกครองนี้ พัฒนามาจากจิตนิยม เพราะเจาของแนวคิดนี้ คือ คารล มากซ แตมากซก็นําแนวคิดนี้มาจากนัก ปรัชญาหลายคน หนึ่งในนั้น คือ เฮเกล นักปรัชญาชาวเยอรมันที่เชื่อในเรื่องจิตสัมบูรณ (Absolute Mind) เฮเกลกลาวถึงทฤษฎีปฏิพัฒนาการ (Dialectic) โดยเห็นวา ทุกอยางมี กระบวนการพัฒนา 3 ขั้นตอน คือ 1) ภาวะพื้นฐาน (Thesis) 2) ภาวะขัดแยง (Anti-thesis) 3) ภาวะสังเคราะห (Synthesis) (Durant, Will, 2006) หมายความวา ทุกอยางที่เกิดขึ้นจัดเปน ภาวะพื้นฐาน จากนั้นมีสิ่งตรงขามมาเปนปฏิปกษ ทําใหเกิดปฏิกิริยาขัดแยงกัน การขัดแยง นําไปสูการสังเคราะหหรือปรองดองเพื่อปรับปรุงตัวเองใหดีขึ้น และภาวะสังเคราะหนี้จะ กลายเปนภาวะพื้นฐานอีกรอบ โดยมีภาวะขัดแยงมาขัดอีกเหมือนเดิม แลวเกิดภาวะสังเคราะห อีกครั้ง หมุนเวียนอยูอยางนี้เรื่อยไป เมื่อผานกระบวนการแตละรอบ จะเกิดการพัฒนาตัวเองขึ้น ไปเรื่อย ๆ กระทั่งพัฒนาถึงรอบสุดทาย คือ จิตที่สัมบูรณ

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 125

มากซไดนําทฤษฎีปฏิพัฒนาการนี้มาใช แตเห็นตรงขามกับเฮเกล เพราะยุโรปในสมัย นั้นปกครองโดยชนชั้นปกครองที่เอารัดเอาเปรียบประชาชน ชนชั้นกรรมกรไมไดรับการเหลียวแล ผูปกครองครอบครองทุกอยาง ใชชีวิตหรูหรา ขณะที่กรรมกรไมมีอันจะกิน มากซจึงเห็น ความสําคัญของปฏิพัฒนาการที่แตกตางออกไปวา ตองเริ่มที่การปฏิวัติเรื่องทุน โดยการยึดสิ่งที่ ผูปกครองครอบครองมาเปนสวนกลางเพื่อใชบริหารจัดการ แนวคิดของมากซไดรับการสานตอ โดยเลนิน จึงเกิดการปฏิวัติรัสเซียในเวลาตอมา เปนการยึดอํานาจชนชั้นปกครองของเหลา กรรมกร แนวคิดคอมมิวนิสตหรือระบบสังคมนิยมจึงเกิดขึ้นชัดเจนในชวงนั้น จะเห็นวา พัฒนาการของระบอบการปกครองไดพัฒนามาเรื่อย ๆ โดยมีพื้นฐานแนวคิดทางอภิปรัชญา คือ สสารนิยมกับจิตนิยม อาจมีคําถามวา เมื่อเกิดระบอบการปกครองตางขั้วอยางนี้ จะแกปญหา อยางไร การแกปญหาตองใชวิธีประนีประนอมหรือผสมผสานหลักการเขาดวยกัน ตามแนวคิด ของปรัชญาหลังนวยุค ที่จริงแลวแนวคิดประนีประนอมมีมาตั้งแตโบราณที่เรียกวา ธรรมชาตินิยม แนวคิดนี้ไดประสานสสารนิยมกับจิตนิยมเขาดวยกันในลักษณะเปนทางสายกลาง ดังนั้น ธรรมชาตินิยมจึงสามารถแกปญหาความขัดแยงระหวางสสารนิยมกับจิตนิยมได เมื่อนํามา เชื่อมโยงถึงปรัชญาการเมือง พบวา แนวคิดการปกครองที่สามารถประสานประชาธิปไตยกับ คอมมิวนิสตได อาจเรียกวา ธัมมิกสังคมนิยม อันเปนแนวคิดที่พุทธทาสภิกขุไดเขียนหนังสือ เอาไวที่หมายถึง “...โลกจะตองมีระบบการปกครองที่ไมเห็นแกตัวและใหประกอบไปดวยธรรมะ ระบอบการปกครองในโลกที่ไมเห็นแกตัวคน ตัวบุคคล คือ มือใครยาวสาวไดสาวเอานี้ จะเปด โอกาสใหระบบการปกครองนั้นประกอบอยูดวยพระธรรมหรือพระเจา แลวแตจะเรียก ไมมีชื่อ เรียกอยางอื่น ก็เรียกไวทีกอนวา ระบบธัมมิกสังคมนิยม” (พุทธทาสภิกขุ, 2563) เมื่อมองโดย เชื่อมโยงกับแนวคิดพื้นฐานทางปรัชญา จะเห็นภาพดังนี้ ตารางที่ 1 ความเชื่อมโยงระหวางแนวคิดทางปรัชญากับระบอบการปกครองปจจุบัน

สสารนิยม จิตนิยม ธรรมชาตินิยม ประชาธิปไตย คอมมิวนิสต ธัมมิกสังคมนิยม ทุนนิยม สังคมนิยม ทุนนิยม+สังคมนิยม

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 126

เนื่องจากระบอบการปกครองทั้งสองอยาง ตางมีปญหาดวยกันทั้งสิ้น สภาพการณนี้ทํา ใหเกิดปญหาการปกครองในโลกปจจุบันทั้งทางตะวันออกและตะวันตก เพราะระบอบทั้งสองเกิด จากพื้นฐานที่สุดโตงของแตละฝายที่ไมไดมองทุกอยางในลักษณะที่ตองพึ่งพากัน พื้นฐาน ความคิดนี้ทําใหขาดบางอยาง คือ หลักความจริงที่เรียกวา ธรรมะหรือจริยธรรมทางการเมือง ดังนั้น การปกครองแบบ ธัมมิกสังคมนิยม จึงเปนการรวมเจตนารมณของการปกครองทุกระบอบ เขาดวยกันอยางเหมาะสม โดยเฉพาะการปกครอง 2 ขั้วหลักที่กลาวมา ลวนมีปญหาแตกตางกัน ไป การปกครองแบบธัมมิกสังคมนิยมจึงเปนแนวคิดที่นําหลักธรรมมาประกอบใหเห็นความเปน จริงของสรรพสิ่งที่ประกอบดวยกาย (สสาร) และใจ ในลักษณะทางสายกลางที่เรียกวา ธรรมชาตินิยม เมื่อระบอบการปกครองทั้งสองแพรเขามาในโลกตะวันออก การบริหารปกครอง ประเทศจึงลืมแกนแทที่ตะวันออกมีอยูแลว และขาดการประสานหรือที่เรียกวาประยุกตใชให เหมาะกับสังคมตะวันออก ดังที่กลาวตอนตนวา ปรัชญาสังคมของโลกตะวันออกเนนจริยศาสตร มากกวาอภิปรัชญา หมายถึง เปนปรัชญาที่นําไปสูการปฏิบัติใหเกิดผลได ปรัชญาตะวันออกจึง เปนปรัชญาชีวิตที่ชวยใหพนทุกข เนนการปฏิบัติมากกวาการถกเถียงอยางตะวันตก สิ่งที่ ตะวันออกมีอยูแลว คือ จริยธรรมทางการเมืองจากศาสนาหรือเจาลัทธิตาง ๆ ซึ่งโลกตะวันออก ตองประยุกตใชควบคูกับระบอบประชาธิปไตยหรือคอมมิวนิสต หากสามารถประยกุตได นั่น หมายความวา ธัมมิกสังคมนิยมไดเกิดขึ้นในระบอบการปกครองนั้น เนื่องจากธัมมิกสังคมนิยม เปนแนวคิดประนีประนอมหรือเติมเต็มสิ่งที่ระบอบการปกครองตะวันตกไมมี ธัมมิกสังคมนิยมนี้ อาจเรียกอีกประการวา ธัมมาธิปไตย คือ การยึดธรรมะเปนใหญในการปกครอง (พระไตรปฎก ภาษาไทย เลม 20 ขอ 40: 201) หากสงเคราะหระบอบการปกครองของตะวันตกกับหลัก จริยธรรมตะวันออก (พระพุทธศาสนา) จะเห็นภาพชัดเจน ดังนี้ ตารางที่ 2 ความสัมพันธระหวางระบอบการปกครองกับจริยธรรมตะวันออก (อธิปไตย)

ระบอบการปกครองตะวันตก จริยธรรมตะวันออก (อธิปไตย 3) คอมมิวนิสต อัตตาธิปไตย ประชาธิปไตย โลกาธิปไตย ธัมมิกสังคมนิยม ธัมมาธิปไตย

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 127

จากตารางนี้ อัตตาธิปไตยเปนการปกครองโดยคนคนเดียว คือ ระบอบ สมบูรณาญาสิทธิราชย เปนการปกครองโดยระบบกษัตริยยุคโบราณ แตเมื่อเทียบกับระบอบ ประชาธิปไตยสมัยปจจุบันนี้ อัตตาธิปไตยอาจตรงกับระบอบคอมมิวนิสต แมวาระบอบ คอมมิวนิสตปจจุบันจะมีการเลือกตั้งผูนําเหมือนกับระบอบประชาธิปไตย แตอํานาจเบ็ดเสร็จก็ ยังอยูที่ผูนําพรรคคอมมิวนิสต สวนโลกาธิปไตยเปนการปกครองโดยประชาชนฝายเสียงขางมาก ตรงกับระบอบประชาธิปไตยในสมัยปจจุบัน แมวาประชาธิปไตยแตละประเทศจะมีรูปแบบที่ แตกตางกัน เชน มีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุขแบบอังกฤษกับมีประธานาธิบดีแบบ สหรัฐอเมริกา แตก็ลวนถือเอาเสียงขางมากเปนเกณฑการปกครอง ขณะที่ธัมมาธิปไตยเปนการ ปกครองโดยยึดหลักความจริงเปนสําคัญ ความจริงก็คือความถูกตองตามคลองธรรม ไมวาจะเปน คอมมิวนิสตหรือประชาธิปไตยตองมีธัมมาธิปไตยกํากับ จึงจะเปนการปกครองที่สมบูรณในทาง พระพุทธศาสนา ซึ่งตรงกับคําวา ธัมมิกสังคมนิยม คํานี้แมไมไดเปนระบอบการปกครองของโลก ตะวันตก แตก็เปนทางสายกลางที่สามารถประสานประชาธิปไตยกับคอมมิวนิสตเขาดวยกัน โดย คํานึงถึงจริยธรรมทางการเมืองใหมากขึ้น การคํานึงถึงเรื่องจริยธรรมทางการเมือง ก็คือ การให ความสําคัญตอศีลธรรมในการเปนผูนํา ตามหลักทางศาสนาแบบตะวันออกนั่นเอง ดังนั้น เมื่อยอนกลับมาพูดถึงสภาพปญหาของโลกที่มีผลกระทบตอโลกตะวันออก จะเห็นวา โลกตะวันออกไดรับระบอบการปกครองจากตะวันตกมาใช แลวกอใหเกิดปญหาดาน การปกครองประเทศ เพราะทําใหผูนําขาดจริยธรรมทางการเมือง มีปญหาการทุจริตคดโกง อาจเปนเพราะพื้นฐานความคิดทางการเมืองไมเหมือนกัน โดยที่ตะวันออกรับระบอบการ ปกครองตะวันตกมาเฉพาะหลักการ แตหลักพื้นฐานไมไดรับเขามาหรือไมไดมีกระบวนการฝกฝน ใหเขาใจระบอบการปกครอง จึงทําใหเกิดปญหาในขั้นปฏิบัติการ ดังนั้น โลกตะวันออกตอง ประยุกตใหเหมาะสมกับตนเองโดยการนําจริยธรรมไปใชในการแกไขปญหา ในที่นี้ขอยกตัวอยาง ปญหาปรัชญาการเมืองตะวันออกมาวิเคราะห เพื่อใหเห็นความสัมพันธระหวางแนวคิดการ ปกครองแบบตะวันตกกับจริยธรรมทางการเมืองของผูนําตอไป

3. วิเคราะหปญหาปรัชญาการเมืองของมหาตมะ คานธี ในยุคการลาอาณานิคมของประเทศตะวันตกไดมีการกอบโกยผลประโยชนจากประเทศ ที่ตนปกครองและมักปลูกฝงอุดมการณทางการเมือง เชน การปกครองระบอบประชาธิปไตย รวมถึงการแพทยสมัยใหม การจัดระบบการศึกษา การกีฬา เทคโนโลยีสื่อสิ่งพิมพและการเผยแผ

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 128

ศาสนาของคณะมิชชันนารี ในที่นี้ผูเขียนขอยกกรณีศึกษาในประเทศอินเดียที่เปนประเทศราช ของจักรวรรดิอังกฤษ ซึ่งมีนักตอสูเรียกรองสิทธิอันชอบธรรมที่เปนปญหาทางจริยธรรมทาง การเมือง ผูนําคนดังกลาว คือ มหาตมะ คานธี ผูที่นําปญหาปรัชญาการเมืองในขั้นหลักการ พัฒนาไปสูขั้นปฏิบัติการอยางเปนรูปธรรม คานธีเปนวีรบุรุษของชาวอินเดียและนักตอสูทาง การเมืองที่สําคัญของโลก เขาเปนผูกอบกูเอกราชของชาวอินเดียคืนจากอังกฤษ หลังจากที่ถูก อังกฤษปกครองนานกวา 100 ป คานธีจบกฎหมายจากอังกฤษ จากนั้นเดินทางไปแอฟริกาใต เพื่อประกอบอาชีพเหมือนชาวอินเดียทั่วไป แตเขาไดรับการปฏิบัติจากชาวอังกฤษที่นั่นอยางไม เปนธรรม รวมถึงชาวผิวสีทุกคนที่ถูกเหยียดหยามจากชาวผิวขาว ครั้งหนึ่ง คานธีซื้อบัตรโดยสาร รถไฟชั้นหนึ่งรวมกับชาวผิวขาว สุดทายถูกชาวผิวขาวทํารายและไลลงจากรถ สรางความไมพอใจ แกคานธีอยางมาก ตั้งแตนั้นเขาก็พยายามปลุกระดมชาวอินเดียที่ประกอบอาชีพในแอฟริกาใตให ลุกขึ้นตอสูกับความไมเปนธรรมและทําใหชาวอินเดียที่นั่นสมัครสมานสามัคคีกันมากขึ้น ผูสําเร็จราชการของอังกฤษเห็นวา ถาไมรีบแกไข อาจเกิดเหตุการณปานปลายจึง ออกกฏหมายจํากัดที่อยูอาศัยของชาวอินเดีย ใหชาวอินเดียทําบัตรประจําตัวและใหแตงงานกับ ชาวคริสเตียนเทานั้นจึงถือวาถูกตอง คานธีเห็นวาเปนความไมชอบธรรมจึงนําชาวอินเดียออก จากเขตพื้นที่จํากัด ไปทําบัตรประชาชนแลวก็เผาทิ้ง เมื่อทุกคนถูกจําคุกก็ยินดีเขา ในที่สุดรัฐบาล อังกฤษจึงยอมเจรจากับคานธีและยกเลิกกฎหมายอันไมชอบธรรมทั้งหมด ชื่อเสียงของคานธีจึง เปนที่รูจักทั่วไป กระทั่งชาวอินเดียอยากใหเขากลับมาเรียกรองเอกราชใหแผนดินมาตุภูมิ เขาจึง เดินทางกลับอินเดียเมื่อป พ.ศ. 2458 และวางแผนการกอบกูเอกราชโดยเริ่มการตอสูที่ หมูบานจัมปารัน รัฐพิหาร ในป พ.ศ. 2460 อันเปนวิธีการสัตยาเคราะหครั้งแรกในอินเดีย (Prasad, 1949) หมูบานแหงนี้เปนของชาวอังกฤษ โดยใหชาวอินเดียเชาที่ทํามาหากิน แตมีขอ สัญญาวา 15% ของที่ดิน ตองปลูกตนครามใหเจาของแทนคาเชา ตอมาเมื่อตนครามไมเปนที่ ตองการของตลาด จึงใหเลิกปลูกครามแลวหันมาเก็บคาเชาแทน โดยคิดแพงกวาตนครามที่ขาย ได ชาวนาผูไมมีเงินชําระคาเชาจึงถูกไลที่ ทําใหคานธีใชเปนประเด็นในการเรียกรองตอสู คานธี ไดเขาไปคุยกับเลขานุการสมาคมเจาของที่ดินชาวอังกฤษ แตถูกปฏิเสธที่จะพูดคุยดวยและไมให มายุงกับเรื่องนี้ วันรุงขึ้นคานธีจึงใชกลยุทธขึ้นหลังชางออกเยี่ยมชาวบาน รัฐบาลอังกฤษจึงให ตํารวจไลเขาออกจากเมือง แตคานธีไมปฏิบัติตาม สุดทายจึงถูกจับขึ้นศาล วันที่ไปศาลชาวบาน นับพันไปกับเขาดวย สุดทายศาลก็ยกฟอง เมื่อพนขอกลาวหา คานธีก็เรียกรองเอกราชตอโดย ไดรับการสนับสนุนจากคนอินเดียทั้งประเทศ

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 129

1. การเรียกรองเอกราชนําไปสูการแบงแยกประเทศ ในเบื้องตน ขอกลาวถึงเหตุการณกบฏซีปอย (Sepoy Mutiny) ป พ.ศ. 2400 ทหารราบอินเดียไดตอตานการปกครองอินเดียของบริษัทอินเดียตะวันออก (บริษัทรวมทุน สัญชาติอังกฤษเพื่อคาขายกับภูมิภาคอินเดียตะวันออก) เหตุการณครั้งนี้ทําใหจักรวรรดิอิสลาม ของราชวงศโมกุล (Mughal Dynasty) ซึ่งปกครองอินเดียมานานกวา 300 ป พายแพและลม สลาย รัฐสภาสหราชอาณาจักรจึงออกพระราชบัญญัติรัฐบาลอินเดีย ค.ศ. 1858 (พ.ศ. 2401) บริษัทอินเดียตะวันออกจึงหมดสภาพในการปกครองอินเดีย จากนั้นอํานาจก็ถูกโอนไปยังราช สํานักอังกฤษโดยตรง อยางไรก็ตาม หลังเหตุการณนี้ชาวมุสลิมตอตานอังกฤษมากขึ้น รัฐบาล อังกฤษจึงปรับกลยุทธโดยมีนโยบายเขาขางชาวฮินดู แตหลังจากการสถาปนาพรรคการเมือง คองเกรสแหงชาติอินเดีย (Indian National Congress : INC) ในป พ.ศ. 2428 ซึ่งสมาชิกสวน ใหญของพรรคเปนชาวฮินดู คานธีก็เปนสมาชิกของพรรคนี้หลังจากที่กลับมาจากแอฟริกาในป พ.ศ. 2458 ตอมาพรรคคองเกรสมีการเรียกรองอิสรภาพของอินเดียในนามวา สวราช (Swaraj) อังกฤษจึงหันไปสงเสริมนโยบายที่เขาขางชาวมุสลิมแทน ขณะนั้นชาวมุสลิมก็มีการจัดตั้ง สันนิบาตมุสลิมขึ้นในป พ.ศ. 2449 เพื่อคัดคานการแบงแยกเปนอินเดียรัฐเดียวของพรรค คองเกรส นอกจากนี้ สันนิบาตมุสลิมยังตองการแยกเปนประเทศปากีสถานของชาวมุสลิมเชนกัน ดวยเหตุนี้จึงเกิดเหตุการณปะทะระหวางชาวอินเดียกับรัฐบาลอังกฤษ รวมถึงการปะทะกันเอง ของชาวอินเดียที่นับถือตางศาสนาขึ้นเรื่อย ๆ ซึ่งรัฐบาลอังกฤษไมอาจควบคุมสถานการณการ จลาจลไวได เชน เหตุการณการสังหารหมูในสวนสาธารณะชลียาวาลา (Jalianwala Bagh) เมือง อมฤตสระ รัฐปญจาบ ในป พ.ศ. 2462 (มหาตมะ คานธี, 2562) โดยนายพลไดเออรสั่งยิงผูคน ตายเปนจํานวนมาก ทําใหชาวปญจาบไมพอใจที่ทําเกินกวาเหตุ แมรัฐบาลอังกฤษจะพยายามลด แรงตานของขบวนการเรียกรองเอกราชดวยการออกพระราชบัญญัติป ค.ศ. 1919 (พ.ศ. 2462), 1929 (พ.ศ. 2472) และ 1935 (พ.ศ. 2478) ใหชาวอินเดียมีสวนรวมในการปกครองระดับรัฐ และทองถิ่นมากขึ้น แตเหตุการณปะทะกันของชาวฮินดูและมุสลิมที่รัฐเบงกอลและรัฐพิหาร ในป พ.ศ. 2489 ก็ทําใหเกิดความแตกแยกของคนในชาติมากขึ้น จนยากที่จะควบคุมสถานการณ เหตุการณทางการเมืองที่กลาวมานี้ จะเห็นความเกี่ยวของกันระหวางการเมืองกับศาสนาที่ แยกกันไมออก ดังนั้น เพื่อสรุปบทบาทของคานธีในการเรียกรองเอกราช ขอสรุปประเด็นเปน 3 ชวงระยะ ทั้งนี้ เพื่อจะไดเห็นปญหาทางการเมืองที่สัมพันธกันจนนําไปสูการแบงแยกประเทศ ดังตอไปนี้

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 130

ระยะที่ 1 ชวงสงครามโลกครั้งที่ 1 (พ.ศ. 2457-2461) จะเห็นวา ตุรกีซึ่งปกครอง โดยจักรวรรดิออตโตมัน (Ottoman Empire) ไดพายแพสงครามโลกครั้งที่ 1 และถูกลิดรอน ดินแดนตามสนธิสัญญาสันติภาพหรือสนธิสัญญาแวรซาย (Treaty of Versailles) ที่ทําขึ้นในป พ.ศ. 2462 ชาวมุสลิมในอินเดียจึงเริ่มฝกใฝอังกฤษนอยลง เพราะอังกฤษเปนฝายสัมพันธมิตรที่ ทําใหจักรวรรดิอิสลามอยางออตโตมันตองลมสลายหลังสงครามในราวป พ.ศ. 2466 ดังนั้น คานธีในฐานะประธานพรรคคองเกรสแหงอินเดียจึงสนับสนุนขบวนการกอบกูราชบัลลังกของ สถาบันกาหลิบแหงจักรวรรดิออตโตมัน (Ottoman Empire) หรือขบวนการขิลาฟต (Khilafat Movement or Indian Muslim Movement พ.ศ. 2462-2467) (Indian National Congress, 2018) การรวมมือกันระหวางฮินดูกับมุสลิมในอินเดียเพื่อตอตานจักรวรรดิอังกฤษที่ ปกครองดวยความไมชอบธรรมจึงเกิดขึ้น แตหลังจากที่ขบวนการนี้ใชความรุนแรง คานธีก็ยกเลิก การสนับสนุน ระยะที่ 2 ชวงสงครามโลกครั้งที่ 2 (พ.ศ. 2482-2488) ระยะนี้เปนเหตุการณที่เริ่ม เกิดตั้งแตกอนสงครามกระทั่งหลังสงคราม ทั้งคานธีและเนรูห พยายามเรียกรองเอกราชจาก อังกฤษ ขณะเดียวกันก็มีสันนิบาตมุสลิม (All-India Muslim League) ที่เกิดขึ้นตั้งแตป พ.ศ. 2449 และในป พ.ศ. 2477 มีผูนําสําคัญ คือ มูฮัมหมัด อาลี จินนาห (Afzal, 2014) ผูที่ปลุก ระดมชาวมุสลิมทั่วประเทศไมใหยอมรับการแบงแยกเอกราชเปนอินเดียเพียงรัฐเดียวตามความ ตองการของพรรคองเกรสที่ผูนําสําคัญอยางคานธีและเนรูห สันนิบาตมุสลิมจึงพยายามรณรงค จัดตั้งกลุมของตนทุกรัฐ เพราะเกรงวามุสลิมจะเสียเปรียบชาวฮินดู นอกจากนี้ ยังเปนการตอตาน พรรคคองเกรสดวยการหาตัวแทนชาวมุสลิมในการเขารวมรัฐบาล แตเนื่องจากการเลือกตั้งไม เพียงพอที่จะเขารวมรัฐบาลได เนรูหผูเปนประธานพรรคคองเกรสจึงไมรับสันนิบาตมุสลิมเขารวม รัฐบาล โดยเห็นวา คองเกรสมีตัวแทนมุสลิมอยูแลว จากนั้นกลุมสันนิบาตมุสลิมจึงเรียกรองให จัดตั้งประเทศปากีสถานอยางจริงจัง โดยมีมติพรรคใน พ.ศ. 2483 เรียกวา “มติลาฮอรหรือมติ ปากีสถาน” โดยคําวา Pakistan มาจากตัวยอของรัฐที่มีชาวมุสลิมอยูมาก คือ Punjab, Afkan, Kashmire, Shind, Baluchistan อันหมายถึง ดินแดนแหงความบริสุทธิ์ ฝายพรรคคองเกรสเอง พยายามยับยั้งการแบงแยกประเทศก็ไมประสบความสําเร็จ แมคานธีจะพยายามเอาใจชาวมุสลิม ดวยการใหชาวฮินดูจายคาชดเชยความเสียหายแกชาวมุสลิม ในกรณีความขัดแยงกันเพื่อลด กระแสการแบงแยกประเทศก็ตาม

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 131

นอกจากนี้ สภาผูแทนราษฎรอังกฤษไดแถลงวา การครองอินเดียโดยอังกฤษจะ สิ้นสุดลงไมเกินเดือนมิถุนายน พ.ศ. 2491 ซึ่งหากเนรูหกับจินนาหตกลงกันไดก็จะโอนอํานาจให รัฐบาลกลางในรูปแบบใดรูปแบบหนึ่ง แตถาตกลงกันไมไดก็จะโอนในรูปแบบที่เหมาะสม จากนั้น ในเดือนมีนาคม พ.ศ. 2490 หลุยส เมานทแบตเทนก็เดินทางไปอินเดียในฐานะอุปราชคนสุดทาย ของอังกฤษเพื่อถายโอนอํานาจ ในชวงนี้มีการเจรจาระหวางเนรูหกับจินนาหหลายครั้งแตก็ ลมเหลว เมานทแบตเทนจึงตัดสินใจใหทุกฝายคลอยตามการแบงแยกประเทศ และในตนเดือน มิถุนายน พ.ศ. 2490 เขาก็ประกาศวา จะโอนอํานาจใหอินเดียในวันที่ 15 สิงหาคม พ.ศ. 2490 (ค.ศ. 1947) ซึ่งสรางความตกตะลึงอยางมาก เพราะเปนการประกาศโอนอํานาจกอนกําหนด ประมาณ 10 เดือน (เดิมประกาศโอนมิถุนายน พ.ศ. 2491) นักประวัติศาสตรอินเดียสันนิษฐาน วา การประกาศโอนอํานาจในวันที่ 15 สิงหาคม พ.ศ. 2490 เปนการแสดงความภาคภูมิใจของ จักรวรรดิมากกวาความรูสึกทางชาตินิยมของอินเดีย เพราะเปนวันครบรอบ 2 ป ที่กองกําลัง ญี่ปุนจํานนตอฝายพันธมิตรหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 (สุรัตน โหราชัยกุล, 2560) อยางไรก็ตาม กอนถึงวันโอนอํานาจ 1 วัน คือ วันที่ 14 สิงหาคม พ.ศ. 2490 จินนาหไดประกาศเอกราช ปากีสถานและในวันเดียวกันที่กรุงนิวเดลี สภารางรัฐธรรมนูญอินเดียไดนัดประชุมเวลา 23.00 น. เพื่อรอเวลาของวันประกาศอิสรภาพพรอมกับการกลาวสุนทรพจน “การนัดหมายกับชะตา กรรม” ของเนรูหในทามกลางที่ประชุมสภา ระยะที่ 3 ชวงหลังรับเอกราชในป พ.ศ 2490 เมื่ออินเดียไดแบงแยกเปน 2 ประเทศ ราเชนทระ ประสาท (Rajendra Prasad) เปนประธานาธิดีคนแรกของอินเดียและมีเนรูหเปน นายกรัฐมนตรีคนแรก สวนจินนาหไดเปนผูนําสูงสุดของประเทศปากีสถาน (1st Governor- general of Pakistan) (Ahmed, 1997) จินนาหเสียชีวิตดวยมะเร็งปอดในวันที่ 11 กันยายน พ.ศ. 2491 ในปเดียวกันกับคานธีแตหลังคานธีประมาณ 7 เดือน เดิมทีเดียวปากีสถานมีรัฐที่อยู ในการดูแลทางภาคตะวันออกของอินเดียชื่อวา รัฐเบงกอลตะวันออก ซึ่งมีการบริหารเปน เอกเทศจากปากีสถาน ตอมารัฐนี้ไดประกาศตั้งเปนปากีสถานตะวันออก หลังจากนั้นปากีสถาน ตะวันออกก็เกิดความขัดแยงทางการเมืองที่มีอินเดียสนับสนุนจนนําไปสูสงครามปลดปลอย บังคลาเทศ กระทั่งประกาศเอกราชในที่สุด อยางไรก็ตาม หลังจากที่อินเดียไดรับเอกราชและ แบงเปน 2 ประเทศแลว ความรุนแรงยังไมยุติ คานธีจึงเดินจาริกทั่วอินเดียเพื่อสรางสันติในเมือง ที่เกิดสงคราม โดยไมกลัวภยันตราย เขาประสบผลสําเร็จอยางมากในการเรียกรองสันติดวยวิธี อหิงสา แตขณะที่เขากําลังวางแผนเดินจาริกไปปากีสถานเพื่อสรางความปรองดองในชาติ ก็ถูก

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 132

ชายชาวฮินดูผูคลั่งศาสนาจอยิงเสียชีวิตที่บานพักเมื่อวันที่ 30 มกราคม พ.ศ. 2491 สาเหตุมา จากความไมพอใจที่คานธีเอาใจชาวมุสลิมเกินไป มรณกรรมของคานธีจึงทําใหสันติภาพระหวาง อินเดียกับปากีสถานยังไมมีวันเกิดขึ้นอยางถาวรกระทั่งบัดนี้ ทั้งสามชวงระยะที่กลาวมา ทําใหมองเห็นกลยุทธของรัฐบาลอังกฤษที่ยุแหยใหชาว ฮินดูกับมุสลิมทะเลาะกัน จนเกิดเหตุการณจลาจลทางการเมือง ทําใหการกอบกูเอกราชของ คานธีไดชะงักลง แตคานธีก็เรียกรองดวยการประกาศอดขาวประทวงจนกวาชาวฮินดูกับมุสลิม จะเลิกทะเลาะ หากไมยอมเลิกก็จะประทวงจนอดตาย จึงทําใหทุกฝายหยุดทะเลาะแลวหันมา รวมพลังเรียกรองเอกราชอีกครั้ง รัฐบาลอังกฤษพยายามควบคุมสถานการณไวดวยการแจงให คลอยตามการแบงแยกเปน 2 ประเทศ คานธีไมยอมตามที่อังกฤษแจง แตอังกฤษเองไมยอม เชนเดียวกันหากไมปฏิบัติตาม ในที่สุดคานธีจึงยอมที่จะเสียสละบางสวนโดยใหทองถิ่นที่มีมุสลิม หนาแนนแยกออกไปปกครองตนเอง จากนั้นรัฐบาลอังกฤษก็มอบเอกราชใหอินเดียดังที่กลาว มาแลว รวมระยะเวลา 32 ป นับตั้งแตคานธีเดินทางมาจากแอฟริกาใตเพื่อเรียกรองเอกราช กระทั่งประสบความสําเร็จ การตอสูของคานธีเปนตัวอยางการเรียกรองดวยหลักของอหิงสา หรือ กลาวอีกนัยหนึ่ง ก็คือ การใชหลักเมตตากรุณา ที่ประกอบดวยปญญาพิจารณาเหตุผลในการขจัด ความขัดแยง จึงกลาวไดวา ปรัชญาการเมืองของคานธี ก็คือ การใชหลักที่เรียกวา สัตยาเคราะห (Satyagraha) โดยมีหลักการ 3 ประการ คือ 1) การเชื่อมั่นในสัจจะ (Truth) โดยถือวา พระเปน เจาคือสัจจะ 2) การบรรลุสัจจะไดดวยการปฏิบัติตามหลักอหิงสา (Non-violence) 3) หนทาง เดียวที่จะปฏิบัติตามหลักอหิงสาไดก็ดวยการอุทิศหรือเสียสละตน (Self-sacifice) (จํานงค อดิวัฒนสิทธิ์, 2525; เรือรบ เมืองมั่น, 2536) การดําเนินกิจกรรมของคานธีจึงถือเปนการ เคลื่อนไหวทางการเมืองที่ทรงพลังอยางมาก สงผลกระทบตอชาวอินเดียทั้งประเทศรวมถึง ประชาคมโลก ทั้งนี้ อาจเปนเพราะปจจัย 2 ดาน คือ 1) ปจจัยภายใน 2) ปจจัยภายนอก เนื่องจากคานธีจะเนนคุณธรรมอยางมาก โดยเฉพาะเรื่องสัจจะ สังเกตจากการที่เขาเปนคนพูด จริงทําจริง จึงทําใหคนมีความเชื่อมั่นในตัวเขามากขึ้น นอกจากนี้ คานธียังเนนคุณธรรมเรื่องการ ยับยั้งใจ (ทมะ) ความอดทน (ขันติ) ความเสียสละ (จาคะ) (จะไดอธิบายในประเด็นหัวขอตอไป) สิ่งเหลานี้เรียกวา ปจจัยภายใน ที่เปนพลังในตัวคานธีและสงผลเปนปจจัยภายนอก คือ พลังมวลชนที่รวมขับเคลื่อนการตอสูกับเขา คานธีจึงมีทั้งพลังภายในและภายนอก ซึ่งหากมองใน แงจริยธรรมทางการเมือง เขามีทั้งหลักโยนิโสมนสิการ หมายถึง การคิดอยางแยบคายที่

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 133

ประกอบดวยคุณธรรมกอนตัดสินใจกระทําการอื่นและปรโตโฆสะ หมายถึง การฟงเสียงรอบขาง ที่เปนกัลยาณมิตรคอยชวยเหลือแนะนํา 2. ประเด็นปญหาการเมืองและการแกปญหา จากที่กลาวมาไดแสดงใหเห็นสภาพปญหาการเมืองโดยภาพรวม อยางไรก็ตาม เมื่อพิจารณาโดยปลีกยอย จะเห็นประเด็นปญหาการเมืองและการแกไข ซึ่งสะทอนใหเห็น จริยธรรมทางการเมืองของคานธี อันเปนปจจัยภายใน 4 ขอ ตามประเด็นปญหาและวิธีการแกไข ทั้งสี่ประการ ตอไปนี้ 2.1 ประการแรก ปญหาการเอารัดเอาเปรียบ การเอารัดเอาเปรียบชาวบานเกิดขึ้นจากการที่รัฐบาลอังกฤษใหชาวบานปลูก ตนครามและเรียกเก็บคาเชาที่ดินแพงเกินความเปนจริง ทั้ง ๆ ที่ที่ดินเปนของชาวอินเดียซึ่งอยู อาศัยมากอน แตรัฐบาลอังกฤษถือกรรมสิทธิ์แลวแอบอางวาเปนของตนและบังคับดวยกฎหมาย ใหปลูกครามเพื่อเปนคาเชา โดยกําหนดใหผูเชานาปลูกตนครามบนพื้นที่ 3 ใน 20 สวน เรียกวา ตีนกฐิยา เพื่อสงผลผลิตใหเจาของที่ดิน (มาตรารังวัดที่ดินในเมืองจัมปารันจะแบงที่ดินออกเปน สัดสวนเรียกวา กฐิยาหรือกัฏฐา โดย 20 กฐิยา เทากับ 1 เอเคอร ใน 20 กฐิยาจะตองปลูก ตนคราม 3 กฐิยา) (มหาตมะ คานธี, 2562) ความแทจริงแลวรัฐบาลอังกฤษตองการผลกําไรจาก ที่ดิน โดยใชชาวบานเปนแรงงานใหทําแทนและเอาเปรียบอยางไมเปนธรรม การรังแกครั้งนี้สราง ความไมพอใจแกชาวอินเดียอยางมาก ตอเมื่อคานธีเดินทางกลับจากแอฟริกาใตก็เริ่มตอสูกับ ความไมเปนธรรมและพัฒนาไปสูการเรียกรองเอกราช การตอสูของเขาไดปลุกระดมชาวอินเดีย ใหกลาลุกขึ้นเรียกรองความเปนธรรมดวยวิธีกดดันรัฐบาลอังกฤษทุกวิถีทาง การดําเนินกิจกรรม ทางการเมืองครั้งนี้ คานธีเรียกวา สัตยาเคราะหในเมืองจัมปารัน (Satyagraha in Champaran) (Prasad, 1949) นอกจากนี้ ยังมีการเอาเปรียบชาวบานในเรื่องเกลือบริโภค ดวยการผูกขาดการ ผลิตและขายฝายเดียวในราคาที่แพง การแกไขปญหา ในประเด็นนี้ ขอยกตัวอยางการแกปญหาเรื่องเกลือ โดยที่ คานธีไดรวมกลุมเดินขบวนอยางสันติไปทําเกลือใชเองที่ทะเลทัณฑี เปนลักษณะการดื้อแพงดวย การไมปฏิบัติตามกฎหมายที่ไมเปนธรรม เหตุการณนี้เรียกวา การเดินขบวนภาษีเกลือ (Salt March) หรือสัตยาเคราะหเกลือ (Salt Satyagraha) ในป พ.ศ. 2473 แตอังกฤษก็กลาวหาวา เปนเกลือเถื่อน ใชน้ําทะเลที่ไมไดรับกรรมสิทธิ์จากรัฐบาล ความจริงแลวน้ําทะเลอยูในนานน้ํา ของชาวอินเดีย ควรเปนสมบัติของชาวอินเดียในการใชสอยประโยชน แตรัฐบาลปดกั้นชองทาง

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 134

ทํามาหากินของชาวบาน คานธีไดยกเหตุผลวา ชาวบานเปนคนจนไมมีเงินซื้อเกลือใช เหตุการณ นี้ทําใหอังกฤษโกรธเคืองมาก กระทั่งมีการใชความรุนแรง ทํารายชาวบานบริเวณสถานที่ทําเกลือ อยางนาอดสูและจับคานธีเขาคุก 2.2 ประการที่สอง ปญหาความรุนแรง ความรุนแรงเปนเหตุการณที่เกิดขึ้นจากการคาดไมถึงของทุกฝาย เพราะเมื่อ มีการกระทบกระทั่งกันความรุนแรงก็อาจเกิดขึ้นได เชน ในสวนสาธารณะชลียาวาลา เมือง อมฤตสระ รัฐปญจาบ ทางตอนเหนือของอินเดียในป พ.ศ. 2462 (มหาตมะ คานธี, 2562) ไดเกิด การปะทะ ใชความรุนแรงของรัฐบาลอังกฤษในการเขาปราบปรามผูประทวงที่ลุกตอตานทั่ว ประเทศ สงผลใหประชาชนถูกยิงตาย 379 คน บาดเจ็บ 1,137 คน คานธีไมเห็นดวยกับวิธีนี้ จึงหันมาตอสูดวยการไมซื้อเสื้อผาสินคาของชาวอังกฤษ โดยเฉพาะการรณรงคใหชาวบาน ปนดายทําเสื้อผาใชเอง ตอมาก็เรียกรองใหชาวอินเดียที่ไดรับแตงตั้งเปนสมาชิกสภาคองเกรส ถอนตัวออกจากสภา ซึ่งไดรับการตอบรับอยางดี สมาชิกสภาคองเกรสลาออกเพื่อแสดงถึงการไม ยอมรวมมือทางดานกฎหมาย แมกระทั่งบริเวณทําเกลือใชสอยเองของชาวบาน ดังที่กลาวแลวใน ประเด็นปญหาขอแรก รัฐบาลก็เขาไปกีดกัน จับคานธีเขาคุกแลวสั่งใหทหารทํารายชาวบานที่ ตอสูอยูฝายหนา ขณะที่ชาวบานฝายหลังก็ตักน้ําทะเลตมทําเกลืออยางไมหยุดหยอน เหตุการณนี้ มีประชาชนเขารวมเพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ จนทหารเหนื่อยลาจึงหยุดทํารายชาวบาน หลังจากขัดขวาง นาน 5 วัน การแกไขปญหา เหตุการณความรุนแรงไดบานปลาย กระทั่งมีการทําลาย สถานที่ทางราชการและผูคนลมตายเกิดขึ้น คานธีก็รองขอใหชาวบานหยุดใชความรุนแรง หันมา ใชวิธีอหิงสา เปนการไมโตตอบฝายตรงขามที่ใชความรุนแรง การตอสูของเขาแสดงออกจากการ แตงตัวที่ใชเสื้อผาอยางสมถะเรียบงาย เดินทางดวยเทาเปลาไปยังสถานที่ตาง ๆ บงบอกความ จริงใจและการเสียสละเพื่อชวยเหลือชาวบานอยางสัตยจริง หลังจากประกาศใชวิธีอหิงสาแลว คานธีก็ดําเนินแนวทางอีกขั้นหนึ่ง คือ การใหชาวบานยุติการใชสินคาของรัฐบาลอังกฤษ เปนการ ประกาศไมสนับสนุนดานเศรษฐกิจของชาวตางชาติและแนะนําใหผลิตใชกันเองในลักษณะ เศรษฐกิจชุมชน เชน การปนฝายทําเปนเสื้อผาใชสอย นอกจากนั้น คานธียังมีกลยุทธดานการ ปกครองและดานกฏหมาย ดวยการเรียกรองใหสมาชิกสภาคองเกรส ซึ่งเปนชาวอินเดียที่ไดรับ การแตงตั้งใหประกาศตนลาออกจากสภาดังกลาวเสีย เมื่อวิเคราะหในขอนี้ จะเห็นวา การใช ความรุนแรงที่เริ่มตนจากรัฐบาลอังกฤษจนเกิดการปะทะ ชุลมุนกลางเมือง ในที่สุดก็นํามาสู

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 135

อหิงสา ความรุนแรงจึงเปนเหมือนปฐมเหตุใหเกิดแรงตอสูของคานธีดวยความไมใชความรุนแรง โตตอบ และเปนเหมือนบันไดอีกกาวขั้นของคานธีที่เอาชนะรัฐบาลอังกฤษและประชาคมโลก ขณะที่อังกฤษก็ตกเปนจําเลยเพราะการกระทําที่ขาดสติและมีความโลภครอบงํา 2.3 ประการที่สาม ปญหาชาวฮินดูและมุสลิมทะเลาะกัน เมื่อรัฐบาลอังกฤษเห็นวา การตอสูของคานธีเขมขนขึ้น จึงใชกลยุทธดวยการ สรางความแตกราวแกสังคมอินเดีย โดยทําใหชาวฮินดูและชาวมุสลิมทะเลาะกันดังเหตุการณชวง หลังสงครามโลกครั้งที่ 1 เปนตนไป ประเทศอินเดียมีประชากรนับถือศาสนาฮินดูมากที่สุดและมี ศาสนาฮินดูเปนศาสนาประจําชาติ ถึงกระนั้นมุสลิมก็มีจํานวนไมนอยที่กระจายอยูทั่วประเทศ การหันเหความสนใจของประชาชนจํานวนมากใหไปสนใจประเด็นอื่นจึงไมใชเรื่องงาย รัฐบาลจึง ดําเนินวิธีแยบยลดวยการเอาศาสนาเปนเรื่องบังหนา เพราะเปนเรื่องที่เปลี่ยนแนวคิดประชาชน ในขณะนั้นได ดวยการยุแหยใหเกิดความไมชอบธรรมในสังคม พยายามนําเรื่องการเมืองกับการ ศาสนาเชื่อมตอใหเปนเรื่องเดียวกัน ชาวอินเดียโดยพื้นฐานแลวเปนนักการศาสนา ทุกคนให ความเคารพนักบวช ทุกศาสนาอยูรวมกันอยางสันติ แตหากมีประเด็นศาสนาขึ้นมาก็มักสราง ความคับแคน ประนีประนอมกันยาก การสรางความบาดหมางของศาสนาหลักในประเทศ จึงเปนอุบายของรัฐบาลอังกฤษที่หวังใหประชาชนลมเลิกการเรียกรองเอกราช การแกไขปญหา ในประเด็นนี้คอนขางละเอียดออน เพราะความเชื่อดาน ศาสนาเปนเรื่องใหญ ถาฝายใดฝายหนึ่งไมพอใจ ปญหาแทนที่จะแกไขได ก็อาจสรางปญหาใหม ขึ้นมา จะเห็นวา ผูนําของอินเดียแมจะนับถือศาสนาหนึ่ง แตหากพูดถึงอีกศาสนาก็มักพูดใน ลักษณะเปนกลาง พยายามวางตัวใหเปนกลางที่สุด ผูนําในประเทศอื่นก็มีลักษณะเดียวกัน คานธี เองนับถือศาสนาฮินดูตั้งแตแรกเกิด แตเมื่อแกปญหานี้ซึ่งเปนความเชื่อของฮินดูเองและอิสลาม ดวย ก็วางตนเปนกลาง ใหความเปนธรรมชวยเหลือทั้งสองฝาย วิธีการที่คานธีสามารถชนะใจ ศาสนิกทั้งสองศาสนานี้ได ก็คือ การประกาศอดอาหาร เพื่อเรียกรองใหทั้งสองฝายหยุดทะเลาะ กัน หากทั้งสองฝายไมเลิกหรือถาตนไมตายกอน ก็จะประทวงอยางนี้ไปเรื่อย ๆ การประทวงของ เขาไดผล ชาวอินเดียหยุดเรื่องศาสนา รวมใจกันตอสูเรื่องเอกราชอีกครั้ง จึงเปนชัยชนะของ คานธีที่ชนะกลยุทธของอังกฤษ เพราะการประทวงครั้งนี้ สามารถแกสถานการณของอังกฤษที่ ตองการเบี่ยงเบนประเด็นทางการเมืองในขณะนั้นได

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 136

2.4 ประการที่สี่ ปญหาการแบงแยกประเทศ เมื่อรัฐบาลอังกฤษพยายามอยางหนักที่จะตอตาน คัดคานการเรียกรองเอก ราช ในที่สุดการเจรจาที่สําคัญก็เกิดขึ้น โดยอังกฤษแจงใหคลอยตามการแบงแยกประเทศตาม ลักษณะชุมชนที่นับถือศาสนา การแยกเปน 2 ประเทศอาจมีวาระซอนเรนอยูมาก เปนเรื่องของ ศาสนาและการเมืองเขามาเกี่ยวของ แตประเด็นที่นาคิด ก็คืออังกฤษตองการสรางความแตกราว ใหทะเลาะกันกอนใหเอกราช เหมือนกับที่ทําใหพมาประสานกันไมติดระหวางรัฐบาลกับชนกลุม นอยหรือไม เพราะอังกฤษรับปากวาจะใหชนกลุมตาง ๆ ในพมาแยกเปนดินแดนปกครองตนเอง หลังจากไดรับเอกราชจากอังกฤษแลว แตปรากฏวาไมเปนไปตามที่วาไว จึงทําใหชนกลุมเชื้อชาติ ตาง ๆ ไมพอใจรัฐบาลพมา เกิดการสูรบเปนระยะ ๆ ยุทธวิธีนี้เรียกวา การแบงแยกและปกครอง (สุรัตน โหราชัยกุล, 2560) การปฏิบัติของอังกฤษตออินเดียและพมาจึงมีลักษณะคลายกันอยาง มาก คือ การสรางรอยราวใหทะเลาะกัน จากนั้นเสนอใหแยกประเทศเพื่อมิใหเกิดความผาสุก หลังจากพนจากอาณานิคมของตนไปแลว การแกไขปญหา ในเบื้องตนคานธีไมยอมรับขอเสนอของรัฐบาลอังกฤษ แตหากไมยอมแบงแยกก็จะไมไดรับเอกราช ในที่สุดคานธีตองยอมขอเสนอดังกลาวเพื่อความเปน เอกราชและสิทธิอันชอบธรรมที่อินเดียจะพึงไดรับอยางเต็มที่ การยอมรับประเด็นนี้จึงเปน เหมือนชัยชนะทั้งสองฝายที่เรียกวา Win-win อังกฤษก็บรรลุขอเสนอของตน อินเดียก็ไดเอกราช แตปญหาที่ตามมา คือ การสูญเสียบุคคลผูเปนวีรบุรุษแหงชาติไป เพราะหลังจากไดรับเอกราช แลว คานธีก็ถูกลอบสังหาร แตการตายของคานธีเปนเหมือนการเสียสละเพื่อชาติและชื่อของเขา ยังปรากฏอยูในใจของชาวอินเดียตลอดไป ธนบัตรอินเดียก็ยังคงปรากฏรูปภาพของเขาจนทุก วันนี้ บางทีการตายของคานธี อาจวิเคราะหได 2 ประเด็น คือ 1) ขั้วอํานาจทางการเมืองที่เสีย ผลประโยชนอยูเบื้องหลัง เพราะเห็นวาคานธีเปนแกนนําในการตอตานอังกฤษ เหมือนเปนขอ แลกเปลี่ยนที่วา ตองไดอยางเสียอยาง 2) ขั้วอํานาจทางศาสนาหัวรุนแรงอยูเบื้องหลัง เพราะเห็น วา เขาใหความสําคัญกับศาสนาใดศาสนาหนึ่งมากเกินไป ซึ่งความจริงแลวคานธีเปนนัก ประนีประนอมชั้นหนึ่งที่ยอมรับและรวมคําสอนทุกศาสนามาปฏิบัติรวมกัน จึงเปนไปไดยากที่ เขาจะลําเอียงเขาศาสนาใดศาสนาหนึ่ง ดังนั้น การไดรับเอกราชของอินเดียเปนสิ่งที่นาภาคภูมิใจ ก็จริง แตมรณกรรมของคานธีก็สรางความสสดใจไมนอย กระนั้น การจากไปของอังกฤษก็ยังคง คุณูปการในการพัฒนาประเทศ เชน ระบบวรรณะเจือจางลง การบริหารประเทศ การศึกษา

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 137

การใชภาษาอังกฤษเปนภาษาราชการ การกีฬา รวมถึงการแบงแยกดินแดนก็ทําใหเกิดประเทศ มุสลิมที่มีการพัฒนาอยางเต็มตัวทั้งปากีสถานและบังคลาเทศ คนมุสลิมในอินเดียราว 10 ลานคน ที่อพยพไปอยูเขตปากีสถาน คนฮินดูในเขตปากีสถานประมาณ 10 ลานคน เชนเดียวกันที่อพยพ ไปอินเดีย ทั้งอินเดียและปากีสถานยังเปนเพื่อนบานกันดวยดี แตก็เปนคูแขงชนิดลิ้นกับฟนจน บัดนี้

4. องคความรูใหม จากประเด็นปญหาที่กลาวมา เปนเพียงตัวอยางปญหาทางการเมืองที่สะทอนปรัชญา การเมืองตะวันออกในประเทศอินเดีย หากนําจริยธรรมทางศาสนามาสังเคราะหรวม จะเห็นประเด็น ในเรื่องจริยธรรมทางการเมืองในตัวคานธี ดังนี้ ประเด็นแรก เรื่องการเอารัดเอาเปรียบ คานธีใชความ สัตยเปนประเด็นตอสูดวยการหยัดยืนในความจริง (สัตยาเคราะห) ดวยการพูดจริงทําจริงเพื่อให ไดรับผลจริง ในขอนี้จะพบจริยธรรมทางการเมืองของคานธีเรื่องสัจจะ คือ “ความจริงใจ” ประเด็นที่ สอง เรื่องความรุนแรง จะเปนเหตุการณที่แอฟริกาใตหรืออินเดียก็ตาม โดยเฉพาะเหตุการณที่เมือง อมฤตสระ มีปญหาการทํารายประชาชนของรัฐบาลอังกฤษ คานธีตอสูกับความรุนแรงดวยการไมใช ความรุนแรงตอบ ขอนี้จะเห็น “การรูจักยับยั้งใจ” ไมใหเคียดแคนอยากกระทําตอบในทางเสียหาย ตอฝายที่ทํารายพวกตน การฝกฝนใจในขอนี้คานธีไดมองฝายทํารายตนวา พวกเขาไมใชศัตรู และ มองวา พวกเขาจําเปนตองไดรับการปลดปลอยหรือชวยเหลือออกจากการเคียดแคนชิงชังจากความ รุนแรงที่ไดกระทําลงไป ประการที่สาม เรื่องการทําใหคนในชาติทะเลาะกัน โดยใชหลักศาสนาเปน ประเด็นตอรอง ผูนําของชาวฮินดูเปนพรรคคองเกรส ขณะที่ผูนําของชาวมุสลิมเปนพวกสันนิบาต มุสลิม การประชุมหลายครั้งที่เมืองอมฤตสระมีหลายประเด็นที่นําไปสูการแบงแยกประเทศ คานธี เคยเปนผูประสานรอยราวและการทะเลาะกันของชาวฮินดูและชาวมุสลิมที่เมืองกัลลัตตา (เมืองหลวง เกาของอินเดีย กอนยายเมืองหลวงไปที่กรุงเดลี ในป พ.ศ. 2454) คานธีเดินทางไปหามไมใหพวกเขา ทะเลาะกัน โดยการประกาศอดอาหารประทวง กระทั่งทั้งสองฝายหยุดทํารายกัน สิ่งที่คานธีใชเปน เครื่องมือเรียกรองสันติครั้งนี้ คือ “ความอดทน” ตอความยากลําบากทั้งทางกายและจิตใจ ประเด็น ที่สี่ เรื่องการแบงแยกดินแดนเปนฮินดูสถานและปากีสถาน ซึ่งเกิดการอพยพครั้งใหญของประชาชน 2 ศาสนา ทําใหมีประเทศเกิดใหมพรอมกับการไดรับเอกราชของอีกประเทศ เหตุการณนี้เหมือนเปน การแลกกับการสูญเสียวีรบุรุษผูยิ่งใหญ การที่คานธีถูกลอบสังหารจึงเปน “การเสียสละ” ตนเองดวย

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 138

การเอาตนเปนเดิมพัน ประเด็นปญหาทั้งหมดที่กลาวมา ผูเขียนขอสรุปเปนองคความรูใหมตาม ตาราง ดังนี้

ตารางที่ 3 ความสัมพันธระหวางปญหาปรัชญาการเมืองกับจริยธรรมการปกครองของคานธี ประเด็นปญหา รูปแบบ วิธีการแกปญหา จริยธรรมการ ผลที่ไดรับ การตอสู ปกครอง 1) การเอารัด การ การแสดงความจริงดวยการ สัจจะ ไดรับเกียรติ เอาเปรียบ เดินขบวน ตอสูแบบดื้อแพง การไม (ความสัตยจริง) (ชื่อเสียงดี เปนที่ ปฏิบัติตามกฏหมาย นับถือ เชื่อมั่น) 2) ความรุนแรง อหิงสา การไมใชความรุนแรงตอบโต ทมะ สรางปญญา ดวยการขมความรูสึกภายใน (ความขมใจ) (มีปญญาแกไข ไมใหปะทุออกมา ปญหาอยางแยบยล) 3) การทะเลาะ การอด การแสดงความเด็ดเดี่ยว การ ขันติ หาทรัพยสินได กัน อาหาร ทรหดอยางยิ่งยวดที่ (ความอดทน) (ไดรับทรัพยภายใน ประทวง แสดงออกมาภายนอก ที่ไมมีหมด) 4) การ การอุทิศ การเสียสละรางกาย แมรูวา จาคะ ซื้อใจมิตรสหายได แบงแยก ตน เสี่ยงตอชีวิต และสุดทายก็ (การเสียสละ-การ (ผูคนทั่วโลกแซซอง ประเทศ เสียชีวิตเพราะเหตุการณครั้ง ใหโดยไมหวังผล สรรเสริญ) นี้ ตอบแทน)

จากตารางนี้ จะเห็นหลักจริยธรรมการปกครองทั้งสี่ เมื่อมองในมุมพุทธปรัชญาจัดเปน หลักฆราวาสธรรม ดังเรื่องราวที่วา ครั้งหนึ่งอาฬวกยักษทูลถามพระพุทธเจาวา "ควรทําอยางไร จึงจะไดปญญา ทําอยางไรจึงจะไดทรัพย ทําอยางไรจึงจะไดเกียรติ ทําอยางไรจึงจะผูกใจหมูมิตร ไวได และทําอยางไรเมื่อตายแลวจะไมเศราโศก” (พระไตรปฎกภาษาไทย เลม 25 ขอ 187) (มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย, 2539) พระพุทธเจาตรัสตอบวา การเชื่อฟงคําสอนพระอรหันต การไมประมาท การรูจักพินิจพิจารณา และการตั้งใจฟงดวยดีจนกวาจะบรรลุพระนิพพานถือเปน การไดปญญา การเปนคนตรงตอเวลาเอาธุระและมีความขยันจัดเปนคนหาทรัพยได ความมี

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 139

สัจจะทําใหไดรับเกียรติ การรูจักใหเปนการผูกใจมิตร สวนผูที่มีสัจจะ ธรรมะ (ทมะ) ธิติ (ขันติ) และจาคะจึงเปนผูที่ตายไปแลวจะไมเศราโศก นอกจากนี้พระพุทธเจายังตรัสใหคิดตอวา “เชิญทานถามสมณพราหมณเหลาอื่นดูเถิดวา ‘ในโลกนี้ เหตุใหไดเกียรติที่ยิ่งไปกวาสัจจะก็ดี เหตุใหมีปญญาที่ยิ่งไปกวาทมะ (มุงเนนการมีปญญา) ก็ดี เหตุใหผูกมิตรสหายไวไดที่ยิ่งไปกวา จาคะก็ดี เหตุใหหาทรัพยไดที่ยิ่งไปกวาขันติ (มุงเนนวิริยะ) ก็ดี มีอยูหรือไม” (พระไตรปฎก ภาษาไทย เลม 25 ขอ 188-191) (มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย, 2539) เมื่อสรุปถอดความจาก พุทธพจนโดยวิเคราะหรวมกับตาราง จะเห็นวา 1) การแกปญหาเรื่องการเอารัดเอาเปรียบ โดย วิธีเดินขบวนเปนการแสดงความจริงใจ (สัจจะ) ในการตอสู ผลที่ไดรับ ก็คือ เขาไดรับความ เชื่อมั่น ไดรับเกียรติ (ชื่อเสียงดี) จากมวลชนเขารวมตอสูมากมาย 2) การแกปญหาเรื่องความ รุนแรง โดยการใชวิธีอหิงสาเปนการแสดงความขมใจ (ทมะ) ยับยั้งความโกรธดวยสติ รูจักพินิจ พิจารณาอยางแยบยลในการแกปญหา ผลที่ไดรับ คือ เปนคนมีปญญาแกไขปญหาอยางชาญ ฉลาดที่ไมตองเสียเลือดเนื้อ 3) การแกปญหาเรื่องการทะเลาะกัน โดยใชวิธีอดอาหารประทวง เปนการแสดงความอดทน (ขันติ) ทั้งที่ตองอดทนตอความหิว (ธีติขันติ) อดทนตอความเจ็บปวด (อธิวาสนขันติ) อดทนตออารมณยั่วยุทางใจ (ตีติกขาขันติ) ผลที่ไดรับ คือ การรับทรัพยภายใน โดยเฉพาะบริวารทรัพยอันมีคาในการรวมอุดมการณของเขา 4) การแกปญหาเรื่องแบงแยก ประเทศ โดยการอุทิศตนเปนการเสียสละ (จาคะ) ในขั้นปรมัตถบารมี ผลที่ไดรับ คือ การชนะใจ พวกพอง รวมถึงชนะใจคนทั่วโลกจนเปนที่กลาวขานกระทั่งปจจุบัน โดยสรุปแลว เปนการสรางเกียรติ สรางปญญา หาทรัพยและมีคนนับญาติดวย นอกจากนี้ ยังเปนธรรมที่ทําใหไมเศราโศกหลังจากตายไปแลว หมายความวา การถูกลอบสังหาร ไมไดทําใหชีวิตของคานธีวางเปลา เพราะการมีสัจจะ ทมะ ขันติและจาคะถือเปนกุศลใหเขาถึง สุคติภพ คือ การเขาถึงพระเปนเจาในทัศนะของเขา แมประชาชนผูอยูเบื้องหลังก็ภูมิใจที่ไดรับ เอกราชในการตอสูครั้งนี้ จริยธรรมที่กลาวมานี้จึงเปนเพียงตัวอยางที่ปรากฏในตัวคานธีและมีอยู ในปรัชญาการเมืองตะวันออก คานธีใชหลักจริยธรรมเหลานี้แกปญหาการเมืองโดยมีขบวนการ ทางการเมืองในรูปแบบตาง ๆ เชน การอดอาหารประทวง การไมปฏิบัติตามกฎหมาย การ เดินขบวน การใชผลิตภัณฑที่ทําเอง รูปแบบการตอสูเหลานี้หากสรุปเปนคํากลาวสั้น ๆ เรียกวา ทฤษฎีสัตยาเคราะหนั่นเอง

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 140

5. สรุป ปญหาปรัชญาการเมืองของคานธีที่กลาวมา เปนเพียงการนําเสนอปญหาปรัชญาการเมือง ตะวันออกในบางประเด็น จากการศึกษาครั้งนี้ พบวา คานธีไดนําปญหาปรัชญาการเมืองที่มีลักษณะ เปนนามธรรมใหกลายเปนรูปธรรมดวยการผสมผสานแนวคิดสองฟากโลก และนําหลักนิติศาสตรที่ ไดศึกษาหลอมรวมกับหลักรัฐศาสตรที่อังกฤษพยายามปลูกฝงใหกับอินเดีย ใหกลายเปนแรงขับใน การพิสูจนความจริงเรื่องทฤษฎีสัตยาเคราะหจนประสบผลสําเร็จ หากมองในมุมผูที่ไมใชชาวอินเดีย และชาวอังกฤษ จะเห็นวา ประเทศอังกฤษที่เปนตนแบบการปกครองระบอบประชาธิปไตยรูปแบบ หนึ่ง เมื่อนําระบอบการปกครองของตนมาใชกับอินเดียสมัยลาอาณานิยมนั้นก็ยังมีปญหาอยูมาก เชน การออกกฎหมายอันไมชอบธรรม การเล็งผลประโยชนของตนเปนหลัก ทําใหคานธีซึ่งไปเรียนรู หลักกฎหมายและระบอบการปกครองจากประเทศอังกฤษเองกลับมาเรียกรองตอสูกับชนชาติอังกฤษ ในตางแดน อาจเรียกตามสํานวนไทยวา หนามยอกเอาหนามบง เพราะเปนการนําความรูจากอังกฤษ มาสูกับอังกฤษเอง หากมองในเชิงภาวะผูนํา ถือวาอังกฤษไดสรางผูนําทางการเมืองที่ใหเขาสามารถ กลับมานําประเทศตนเองได อยางไรเสีย คานธีไมไดหยุดการเรียนรูเพียงการศึกษาทฤษฎีจากตะวันตก เนื่องจากเขาได ฝกภาคสนามในประเทศแอฟริกาใต กระทั่งพบปญหาที่ตองแกไข คือ ความไมชอบธรรมทางสังคม และการเมือง เมื่อกลับประเทศตนเองเขาก็นําหลักทฤษฎีและหลักปฏิบัติการจริงมาใช ดังประเด็น ปญหาทั้งสี่ที่กลาวมา เปนการตอสูที่เดิมพันดวยชีวิต สิ่งที่คานธีไดนําประยุกตใชนอกจากจะเปนการ ผสมผสานระหวางนิติศาสตรกับรัฐศาสตรแลว ยังเปนการผสมกลมกลืนระหวางหลักธรรมกับหลัก วินัย (ศีล, ขอหาม) ทางศาสนา หลักธรรมมีลักษณะสอดคลองกับรัฐศาสตร เชน หลักธรรมเรื่อง สัจจะ อหิงสา หรือการอุทิศตนที่เขานําไปปรับใชกับการเดินขบวนหรือการขับเคลื่อนทางการเมืองที่ ตองมีการยืดหยุนตามสถานการณ สวนหลักวินัยสอดคลองกับนิติศาสตร เชน การรักษาศีล พรหมจรรยหรือการเวนจากชีวิตคูครอง รวมถึงการอดอาหารประทวงที่เขานําไปปรับใชอยางเด็ด เดี่ยวกับการดื้อแพงหรือการไมยอมปฎิบัติตามกฎหมายที่ไมเปนธรรม และสิ่งที่สําคัญที่สุด ก็คือ การ รูจักประยุกตระบอบการเมืองทางตะวันตกกับจริยธรรมทางศาสนาตะวันออกเขาดวยกัน โดยมองวา การเมืองกับศาสนาเปนเรื่องเกี่ยวของกัน ดังคํากลาวของเขาที่วา “ขาพเจาพูดไดอยางไมรีรอและ ดวยความเจียมกายเจียมใจเปนที่สุดวา ผูที่พูดวาศาสนาไมเกี่ยวของกับการเมืองนั้น เปนผูที่ไมทราบ ความหมายของคําวา ศาสนา” (มหาตมะ คานธี, 2562) ซึ่งสอดคลองกับแนวคิดของพุทธทาสภิกขุ อยางมากในเรื่องธัมมิกสังคมนิยม อันเปนเรื่องของการถือธรรมะหรือความถูกตองเปนใหญที่เรียกวา

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 141

ธัมมาธิปไตย เปนเครื่องกํากับทุกระบอบการปกครอง ไมวาจะเปนประชาธิปไตยหรือคอมมิวนิสต โดยเฉพาะปญหาปรัชญาการเมืองของคานธีทั้งสี่ขอที่สะทอนหลักธรรมเรื่องฆราวาสธรรมอยางเห็น ชัดเจน

เอกสารอางอิง

จํานงค อดิวัฒนสิทธิ์. (2525). ประวัติแนวคิดทางสังคม (History of Social Thought). กรุงเทพมหานคร : โอเดียนสโตร. ทินพันธุ นาคะตะ. (2560). ปรัชญาการเมือง. กรุงเทพมหานคร : จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย. พุทธทาสภิกขุ. (2563). ธัมมิกสังคมนิยมของพุทธทาสภิกขุ/กลุมพุทธทาสศึกษา. สืบคนเมื่อวันที่ 10 กุมภาพันธ 2563, จาก http://www.buddhadasa.org/files/pdf/B_pdf/all/all12.pdf มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. (2539). พระไตรปฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เลม 20, 25. กรุงเทพมหานคร : มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. มหาตมะ คานธี, เขียน. กรุณา กุศลาสัย, แปล. (2562). ขาพเจาทดลองความจริง : อัตชีวประวัติของ มหาตมะ คานธี. พิมพครั้งที่ 8. กรุงเทพมหานคร : สถานทูตอินเดีย. เรือรบ เมืองมั่น. (2536). มหาตมะ คานธี กับการพยายามแกไขปญหาความขัดแยงระหวางฮินดูกับ มุสลิม. กรุงเทพมหานคร : อาศรมวัฒนธรรมไทย-ภารต. สุรัตน โหราชัยกุล. (2560). 15 สิงหาคม 1947 วันเอกราชอินเดียอันขื่นขม. สืบคนเมื่อวันที่ 1 มีนาคม 2563, จาก https://mgronline.com/daily/detail/9600000089131 Afzal, M. R. (2014). A History of the All-India Muslim League 1906-1947. Oxford : Oxford University Press. Ahmed, A S. (1997). Jinnah, Pakistan, and Islamic Identity: The Search for Saladin. London : Routledge. Durant, W. (2006). The Story of Philosophy. New York : Pocket Books. Gandhi, M. K. (1968). Satyagraha in South Africa : The Selected Works of Mahatma Gandhi. Vol. II. Ahmedabad : Jitendra T. Desai Navajivan Publishing House.

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 142

Indian National Congress. (2018). The Khilafat Movement : A Landmark Movement in India’s Journey to Freedom. Retrieved 30 April 2020, from https://www.inc.in/en/in-focus/the-khilafat-movement-a-landmark-movement- in-indias-journey-to-freedom Prasad, R. (1949). Satyagraha in Champaran. Ahmedabad : Navajivan P.

1 ความคุมครองสิทธิของนายเงินตามพระไอยการทาส0 * The Protection of the Rights of the Money Master according to Phra Aiyakan That

อภิชาติ ปานสังข, ธนารักษ หวยเล็ก, แพรวพรรณ ศาสตรเวช, มณีเพชร ไทยนอย และ เชาวลิต สมพงษเจริญ Apichat Pansang, Thanarak Hauylek, Prawpan Satwech, Maneephet Thainoi and Chaowalit Sompongjaroen สาชาวิชานิติศาสตร คณะมนุษยศาสตรและสังคมศาสตร มหาวิทยาลัยราชภัฏหมูบานจอมบึง Law Program, Faculty of Humanities and Social Sciences, Muban Chombeung Rajabhat University Corresponding Author, E-mail: [email protected]

บทคัดยอ

บทความทางวิชาการเรื่องนี้มีวัตถุประสงคเพื่อนําเสนอผลการศึกษาคนควาความ คุมครองนายเงินในพระไอยการทาสในประเด็นสิทธิของนายเงินตามกรรมธรรมขายฝากทาส เหตุแหงการเรียกคืนเงินคาตัวทาส และการเลิกสัญญา บทความวิชาการนี้ ผูเขียนจะนําเสนอ 1) บทนํา 2) ผูเปนนายเงิน 3) กรมธรรมขายฝากทาส 4) บทบัญญัติในพระไอยการทาสที่ให ความคุมครองสิทธิของนายเงิน และ 5) วิเคราะหความคุมครองสิทธิของนายเงินตามพระไอยการ ทาส และ 6) สรุปองคความรูจากบทความบทความนี้ คือ ความคุมครองนายเงินเกิดขึ้นจาก ขอตกลงในการปฏิบัติตามสัญญาอยางเครงครัด เมื่อนายเงินไดชําระคาตัวของทาสไปแลว นายเงินยอมไดรับมอบทาสตามสัญญา หากไมมีการสงมอบตัวทาส หรือเหตุสําคัญอันเกิดแก

* ไดรับบทความ: 23 มีนาคม 2563; แกไขบทความ: 5 กันยายน 2563; ตอบรับตีพิมพ: 7 กันยายน 2563 Received: March 23, 2020; Revised: September 5, 2020; Accepted: September 7, 2020

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 144

ตัวทาสทําให นายเงินไมอาจใชงานทาสได เชน เปนโจรผูราย สัญญายอมสิ้นสุดลงทันทีโดย ผลทางกฎหมายโดยไมตองมีการบอกเลิกทางสัญญา องคความรูนี้สามารถนําไปประยุกตใชกับ การศึกษาสัญญาตามพระไอยการลักษณะกูหนี้ ซึ่งใหความคุมครองผูใหกูซี่งคลายคลึงกับนายเงิน และเหตุแหงการเลิกสัญญาตามพระไอยการนี้วาเปนอยางไร ซึ่งจะเปนประโยชนสําหรับการ ศึกษาวิจัยทางประวัติศาสตรกฎหมายไทยในเชิงลึกตอไป

คําสําคัญ: นายเงิน; พระไอยการทาส; กฎหมายตราสามดวง

Abstract

This academic article aims to present the results of a study and research on the protection of the Money Master in Phra Aiyakan That on the issue of the silver master under the sell on consignment of slavery contract, causes of contract refund and termination. This academic, the authors will present 1) introduction, 2) the Money Master 3) the sell on consignment of slavery contract 4) the slavery provisions that protect the rights of the Money Master, and 5) analyze the protection of the Money Master's rights in in Phra Aiyakan That and 6) summary. The knowledge of this article is that the money master protection arises from a strict contract performance agreement. When the Money Master has paid the cost of the slave. The money master was given the slave contract. If the slave is not delivered or an important incident that caused the slave to make the master of money unable to use the slave, such as a thief. The contract shall be terminated immediately with legal effect without termination of the contract. This knowledge can be applied to the study of the Phra Aiyakan Laksana Ku Ni which provides protection to lenders similar to the Money Master And what is the reason for the termination of this Phra Aiyakan. This will be useful for further in-depth research of Thai law history.

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 145

Keywords: The Money Master; Phra aiyakan That; Three Seals Law

1. บทนํา นายเงินเปรียบเสมือนเจาหนี้หรือเจาของเงินเปนผูรับซื้อทาสมาใชในเรือนของตนทาส เปรียบดังทรัพยสินของนายเงิน หนาที่หลักของนายเงิน คือ หากทาสหลบหนี เปนผูรายหรือทําของ นายเงินเสียหาย พระไอยการทาสไดใหความคุมครองสิทธิของนายเงินในตัวทาสอยางรอบดานที่สุด (กําพล เวชสุทัศน, 2521) ทั้งนี้ เนื่องจากทาสมีหลายประเภทในสมัยอยุธยา และชวงตนของ กรุงรัตนโกสินทร และมีสถานะทางกฎหมายเปรียบดังเชนทรัพยสินของนายเงิน และถือสถาบันทาง สังคมชั้นลางที่สุดที่มีกฎหมายคุมครองการซื้อขายทาสอยางเสรี ทําใหทาสมีจํานวนมากขึ้น เพราะ ทาสยอมขายตัวลงเปนทาสเพื่อบรรเทาความยากจนขนแคนที่ตนไดรับ (ชุติกาญจน ฉลองวงศ, 2555) ผลการศึกษาแสดงใหเห็นวาการคุมครองสิทธิของนายเงินตามพระไอยการทาส เปนการให ความสําคัญในเรื่องของดสิทธิ และหนาที่ตามกรมธรรมขายฝากทาสซึ่งเปนสัญญาสามฝายระหวาง นายเงิน ทาส และผูขายฝากทาส ที่ตองปฏิบัติตอกันอยางเทาเทียม กฎหมายไดกําหนดความ คุมครองของทั้งนายเงิน ทาส และผูขายฝากทาสไปพรอมกันดวย และกําหนดหนาที่ของนายเงินใน การดูแลทาส ไมใหใชงานหนักเกินไปกวาความสามารถของทาสที่จะทําได เมื่อทาสไดมาใชแรงงานใน ครัวเรือนของนายเงินเปนเสมือนหนึ่งของการชดใชดอกเบี้ยดวยแรงงาน ทั้งนี้ ทาสอาจไถตนเองให เพื่อเปนไทก็ไดตามเงื่อนไขของสัญญา และเงื่อนไขอื่นที่กําหมายกําหนด เชน การบวช แสดงใหเห็น ถึงการคุมสิทธิของทาสในพระไอยการนอกจากการคุมครองสิทธิของนายเงินแตเพียงอยางเดียว ดังมี รายละเอียดดังตอไปนี้

2. ผูเปนนายเงิน นายเงิน หมายถึง ผูเปนเจาของเงินที่มีผูขายฝากทาสไวตามกรรมธรรมขายฝากทาส โดยกําหนดระยะเวลาการไถตัวทาส นายเงินเปนคูสัญญาที่เปนผูจายเงินคาตัวของทาสใหกับ ผูขายฝากทาส หลังจากนั้น ผูขายฝากทาสจะตองมีการสงมอบตัวของทาสใหมาอยูกับนายเงิน มิฉะนั้น จะเปนการผิดสัญญาในทันที และตองจายคาปวยการ คาปรับไหม หรือพิไนยเขาภาค หลวง ทาสมีหนาที่รับใชทําการงานในเรือนเบี้ยของนายเงิน และจะไดรับการดูแลจากนายเงิน ปรามินทร เครือทอง (2547) กลาววา นายเงินเปรียบเสมือนเจาหนี้ในกรมธรรมขายฝากทาส

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 146

เมื่อรับซื้อทาสมาแลว นายเงินหนาที่เลี้ยงดูทาสเสมือน “ทรัพยสิน” ของนายเงินที่สามารถชวง ใชได และทํางานในเรือนเบี้ย โดยทาสไมตองทํามาหากินเลี้ยงชีพ นายเงินจะเปนผูดูแลทาสทั้ง เรื่องของการกินอยู แตทาสก็จะขาดอิสรภาพ และไมอาจใชชีวิตไดตามความประสงคของตน โดนตองตกอยูภายใตขอสัญญาตามกรมธรรมขายฝากที่ทําเอาไวกับนายเงินจนกวาจะมีการไถตัว ตามขอกําหนดที่ไดตกลงกันเอาไว ทาสถึงจะหลุดพนจากความเปนทาส และมีอิสรภาพอยาง แทจริง นายเงินมีหนาที่ควบคุมดูแลทาส และตองดูแลรักษาทาสเสมือนเจาของทรัพยสินจะ พึงดูแลทรัพยสินของตนเอง จากการศึกษาของผูวิจัย พบวา พระไอยการทาสไดกําหนดชื่อ นายเงินเอาไวหลายแหงแตกตางกัน อันไดแก “นายเงิน ทาน เจาสีน เจาเบี้ย เจาทาส” ซึ่งเมื่อ พิจารณาจากบริบททางกฎหมายแลวเชื่อวาชื่อของนายเงินในแตละมาตราไดเกิดขึ้นในชวงเวลาที่ แตกตางกัน เมื่อมีการชําระกฎหมายในสมัยรัชกาลที่ 1 ซึ่งไดมีการรวบรวมกฎหมายทาสที่ กระจัดกระจายมาไวในที่เดียวกัน จึงทําใหชื่อของนายเงินในมาตราตาง ๆ มีความลักลั่นกันอยู บาง แตมีความหมายเดียวกัน นายเงินจึงเปรียบเสมือนคนที่มีพระคุณตอทาส และผูขายทาส ในฐานะของผูใหโอกาส ทาสในการเขามาอยูในการดูแลจากนายเงิน และเปนผูใหเงินแกผูขายทาสเพื่อนําเงินไปทํามา คาขาย เมื่อเปนเชนนี้ พระไอยการทาสจึงไดกําหนดการคุมครองสิทธิของนายเงินเอาไวเปนพิเศษ แตกตางจากคูสัญญาอื่น คลายคลึงกับการคุมครองผูซื้อฝากตามสัญญาขายฝากในประมวล กฎหมายแพงและพาณิชยในปจจุบันที่กําหนดใหความคุมครองของผูซื้อฝากซึ่งใชทรัพยสินไดตาม สมควรจนกวาผูขายฝากจะมาไถทรัพยตามระยะเวลาที่กําหนด สวนผูขายทาสเมื่อไดรับเงินคาเบี้ยคาตัวทาสไปแลว ก็สามารถนําทุนไปคาขาย เมื่อได กําไรมาแลว ก็จะนําเงินมาไถตัวทาสคืนเพื่อใหทาสเปนไทตามสัญญา (พจนานุกรมฉบับ ราชบัณฑิตยสถาน, 2554ค) แตมิไดหมายความวาทาสจะไดรับการไถตัวไปทุกกรณี เพราะยังคง มีทาสอยูในสังคมสยามจํานวนมากจนถึงการประกาศเลิกทาสในสมัยรัชกาลที่ 5

3. กรมธรรมขายฝากทาส กรมธรรมขายฝากทาส เปนสัญญาที่แพรหลายมากที่สุดในสมัยกรุงศรีอยุธยาตลอดมา จนถึงสมัยตนกรุงรัตนโกสินทรกอนมีการประกาศเลิกทาส สัญญานี้เปนสัญญาที่รูจักกันดีเพราะ เปนสัญญาที่สําคัญกอใหเกิดการลดฐานะของไพรลงเปนทาสตามที่พระไอยการทาสไดใหอนุญาต

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 147

ใหมีการขายฝากกันได (ไชยยศ เหมะรัชตะ, 2528) คําวา กรมธรรม ตามพจนานุกรมฉบับ ราชบัณฑิตยสถาน (2554ก) ไดใหความหมายเอาไววา เปนหนังสือสัญญามุงจะใหสัญญาขายฝาก คนลงเปนทาสที่กําหนดใหมีการไถตั้งไดในภายหลัง อันเปนความหมายเชนเดียวกับพจนานุกรม ฉบับมติชน (มติชนออนไลน, 2547) การซื้อขายทาสระหวางนายเงินกับผูขายฝากทาสตาม กรมธรรมนั้น จะเกิดขึ้นเมื่อนายเงินรูจักบิดามารดาญาติพี่นองของทาส และตกลงทําการซื้อขาย กันโดยทําเปนกรรมธรรม และตองมีประกันประกอบ คือ การกําหนดเงื่อนไขใน ระยะเวลาการ ไถ เบี้ยปรับตามสัญญา เชน ถาทาสหลบหนี จะตองเสียคาสินไหม บรรดาเงื่อนไขในสัญญานี้จะถูกกําหนดรวมกันโดยนายเงิน และผูขายฝากทาส หรือ ผูเปนญาติของทาสที่เปนผูรับประกันตอนายเงินวาทาสสามารถทํางานในครัวเรือนไดอยาง แขงขัน ไมเปนผูมีโรคอันมาก จะไมหลบหนี หรือกอความเสียหายใด ๆ แกนายเงิน (ร.แลงกาต, 2526) การใชงานของทาสถือวาเปนการใชดอกเบี้ยตามกรรมขายฝากทาสแลว และจะกําหนด ดอกเบี้ยจากผูขายฝากทาสไมได เพราะการใชแรงงานของทาสก็เปรียบเสมือนการใชดอกเบี้ยที่ ไมอาจคิดเปนจํานวนเงินได แตคิดจากผลประโยชนที่นายเงินไดรับ เหตุนี้จึงไมสามารถเรียก ดอกเบี้ยได ร.แลงกาต (2526) กลาววา ทาสผูเปนเรือนเบี้ย ผลของงานที่ทําใหนายเงินนั้น เสมือนหนึ่งเปนการชําระดอกเบี้ยอยูแลวในตัว โดยที่นายเงินไมมีสิทธิเรียกดอกเบี้ยจากตัวทาส และนายเงินไมมีสิทธิที่จะยึดถือเอาตัวทาสขายฝากไปตลอดเสมือนหนึ่งวาเปนทาสขาดคาได (หมายถึงทาสที่ขายขาดคาตัว และไมใหไถตัว) เพราะไมยอมใชดอกเบี้ยนั้นไมได เพราะกําหนด เอาไวในกรรมธรรมแตแรกวาใหมีสิทธิไถตัวได จึงเห็นไดวาการขายทาสมีวัตถุประสงคตามสัญญาที่เจาะจงเพื่อนํามาใชแรงงานใน ครัวเรือน ภาคเกษตร หรือตามคําสั่งของนายเงิน วัตถุประสงคนี้ถูกกําหนดการตกลงกัน หากวา เมื่อตกลงซื้อขายกันจนสําเร็จ ผูขายฝากมีหนาที่สงตัวทาสมาใหกับนายเงิน หากทาสนั้นไม สามารถปฏิบัติงานได หรือกลายเปนผูมีโรคเสียกอน และเปนภาระแกนายเงิน ผูขายทาส หรือ ญาติของทาสที่ใหประกันจะตองรับผิดชดใชเงิน และหากทําความเสียหายตอนายเงิน หรือทาส ไมปฏิบัติตามที่นายเงินสั่ง นายเงินก็มีสิทธิยึดสิ่งของที่ไดใหไวเปนประกันนั้นไวเชนกัน หรืออาจ เปนเหตุใหยกเลิกสัญญาไดเชนกัน หนาที่ตามกรมธรรมขายฝากทาสระหวางนายเงินกับผูขายฝากทาสจึงเปนไปตาม เงื่อนไขตามกรรมธรรม หนาที่หลักของนายเงินซึ่งมีตอผูขาย คือ เมื่อกรมธรรมขายฝากทาสเปน สัญญาที่กระทําขึ้นดวยเงินสด เมื่อนายเงินจายคาตัวทาสไปใหกับผูขายฝากทาสแลว นายเงิน

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 148

ยอมไมมีหนาที่ตองปฏิบัติตอผูขายฝากทาสอีก นายเงินมีหนาที่รับเงินที่ผูขายทาสนํามาไถตัวของ ทาส และนายเงินตองสงตัวทาสนั้นกลับคืนไป (ร.แลงกาต, 2526) การรับเงินคาตัวไถทาสมีผล สําคัญเปนการปลดทาสใหเปนไท การไถตัวทาสเชนนี้เปนการใชหนี้ใหแกทาสทุกประเภทที่ กําหนดเอาไวในพระไอยการทาส แมทาสชนิดขายขาดซึ่งแตเดิมไมมีสิทธิไถไดเลย ก็สามารถทํา การไถคาตัวจนตนเองหลุดพนเปนไทได สวนหนาที่ของผูขายฝากทาสซึ่งมีตอนายเงิน ผูขายทาสมีหนาที่ไถถอนคาตัวทาสคืน จากนายเงินตามเวลาที่กําหนดไวในกรมธรรม หรือเมื่อนายเงินเรียกรองใหคืน หากมิได กําหนดเวลากันไว โดยผูขายทาสมีหนาที่ชดใชแตตนเงินเทานั้น ลักษณะพิเศษของกรมธรรมขายฝากทาสอีกประการหนึ่ง คือ การคืนตัวทาสใหแก ผูขายทาสไปเพื่อหานายเงินคนใหมมาชวยไถทาสก็สามารถทําได ผูขายทาสสามารถที่จะเอา จํานวนเงินที่ไดจากการขายทาสใหกับนายเงินคนใหมมาไถตัวทาสกับนายเงินคนแรกได ทําให ทาสหลุดพนจากนายเงินเดิม และตกไปอยูในความครอบครองของนายเงินคนใหม เชนนี้ก็ถือวา เปนการไถตัวทาสเชนกัน แตผลเสียคือ ทาสจะตกเปนทาสตอเนื่องกันไปไมสิ้นสุดจนกวาจะได ตัวเอง หรือผูขายฝากมาไถตัวให ผลของกรมธรรมขายฝากทาสระหวางนายเงินและผูขาย โดยทั่วไปยอมเปน เชนเดียวกับผลระหวางผูเปนคูสัญญาในสัญญากูยืมเงิน และสัญญาขายฝากที่มีกําหนดใหมีการไถ ตัวทาสได เปนกรณีที่มีกฎหมายบังคับอยางเด็ดขาดใหผูขายทาสตองทําการไถตัว มิฉะนั้น ทาส จะตกเปนของนายเงินตลอดไป (นฤมิตร สอดศุข, 2543) สวนดอกเบี้ยจากสัญญาจะเปนการได ประโยชนจากทํางานของทาส ทั้งนี้ นายเงินอาจเรียกเอาเงินคาตัวทาสที่จายไปจากผูขายทาสคืน ได หากผูขายทาสตกลงขายทาสแลว แตเมื่อเวลาสงมอบทาส สงตัวทาสมาลาชา หรือเกินกวา เวลาที่กําหนดกันไว อันเปนการทําผิดเงื่อนไขตามสัญญา (ตามมาตรา 21 และมาตรา 22) พระไอยการทาสจึงกําหนดวา นายเงินก็มีสิทธิที่จะเรียกเงินคืนจากผูขายไดเต็มจํานวน พรอมทั้ง คาปวยการ หรือคาเสียเวลาที่นายเงินควรจะไดรับ อันเปนการความคุมครองสิทธิของนายเงิน เพิ่มเติมไปจากกรรมธรรมกําหนด นอกจากนี้ ยังมีบทบัญญัติคุมครองนายเงินอีกวาหากทาสหนี กลับเรือนไป หรือสูญหายไปประหารใด ทาสก็จะถูกลงโทษ (ตามมาตรา 28) มิฉะนั้น ตองปรับ ไหม หรือคาปรับกับผูขายทาส

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 149

4. บทบัญญัติในพระไอยการทาสที่ใหความคุมครองสิทธิของนายเงิน บทบัญญัติในพระไอยการทาสเปนสวนหนึ่งของกฎหมายตราสามดวงซึ่งเปนการของการ รวบรวมกฎหมายสมัยอยุธยาซึ่งไดรับการชําระ และรวบรวมเปนหมวดหมูเอาไว วินัย พงษศรีเพียร (บก.) (2550) กลาววา เปนประมวลกฎหมายที่มีโครงสราง และองคประกอบครบถวนสมบูรณที่สุด เปนการประมวลพระราชกําหนดบทพระไอยการในเรื่องตาง ๆ กอนมีการประกาศใชระบบประมวล กฎหมายในสยามยุคตอมา ในบทบัญญัติพระไอยการทาสไดบัญญัติการคุมครองนายเงิน ทาส และ ผูขายฝากเอาไวหลายมาตรา ในที่นี้จะขอกลาวเพียงบทบัญญัติกฎหมายที่ใหการคุมครองนายเงิน เทานั้น พรอมทั้งคําอธิบายเพิ่มเติม ดังนี้ 4.1 สิทธิในกรมธรรมขายฝากทาส “1 มาตราหนึ่ง ถาผัวแลพอแมนายเงิน เอาชื่อลูกเมียขา คนใสในกรมธรรมฃาย ทานวาเปนสิทธิ แมนวาเจาสีนบอกก็ดีมิไดบอกก็ดีแกตัวเรือนเบี้ยซึ่งมีชื่ออยู ในกรมธรรม นั้นทานวาเปนสิทธิไดโดยกระบิลเมืองทานเหตุวาเจาผัวพอแมนายเงินนั้นเปนอิศรภาพ แล” (วินัย พงษศรีเพียร (บก.), 2550) มาตรานี้แสดงใหเห็นถึงกฎหมาย (กระบิลเมือง) ใหสิทธิในการเอาคนลงขายเปนทาส แมวาจะคนในครอบครัวเดียวกัน หรือแมแตการขายฝากตัวเองก็ตาม เชน เปนผัวของนายเงิน เอาตัวเองมาขายลงเปนทาส เชนนี้ทําได เพราะกฎหมายใหอิสระแกผูใดก็ไดที่จะขายตนเองลงเปน ทาส หรือขายลูกเมีย ขาคนของตนเองก็ไดเชนกัน ทาสที่ขายตัวจะมีสถานะเปน “ทาสนํ้าเงิน” ซึ่ง คําเปนเรียกทาสที่ขายตัวแกนายเงิน สงผลใหลูกที่เกิดกับนายเงิน มีสถานะทางกฎหมายกลายเปน เปน “เรือนเบี้ย” ไปดวย คือ เปนทาสไปดวยเพราะเหตุที่เปนลูกของ “ทาสนํ้าเงิน” แมวากรรมธรรม ขายฝากทาสจะมิไดระบุชื่อของลูกก็ตาม มีขอนาสังเกตอยูวา ถาผัวของนายเงิน เอาตัวของนายเงินลงขายกรมธรรมขายฝาก ทาสที่นายเงินเปนคูสัญญาเองจะทําไดหรือไม เห็นวาไมอาจทําได เพราะทาสถือวาเปนลูกหนี้ นายเงินถือวาเปนเจาหนี้ ลูกหนี้กับเจาหนี้จะเปนคนเดียวกันไมได เขาลักษณะหนี้เกลื่อนกลืนกัน ทําใหหนี้จากรมธรรมขายฝากทาสระงับลง และไมอาจบังคับได 4.2 สิทธิในการขายฝาก “3 มาตราหนึ่ง ผูใดขาดแคลนมีอาสนเอา พี่นองหรือลูกหลาน ญาติไปฃายฝากประจําเชิงกระยาเบี้ยแสนหนึ่ง 2 หรือ 3 แสนขึ้นไป ใหคอยใชคอยสอยอยาใหทําราย แกผูคนทาน ถามันหนี ใหเอาไปเวนแกผูฃายคืนเรียกเอาเงิน ถาเจาเบี้ยมีคดีประการใด ๆ เอามัน ผูทาสใหไปตางตัว แลมันตองตีจํา โซหรือตรวนหรือขื่อคา ทวนดวยหนังจําตากแดดตากฝนแชน้ํา

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 150

ทาระกรรมตางตัวก็ดีตาง บุตรหรือภรรยาหรือพี่นองพองพันธุตนก็ดี ทานวาเจาเบี้ยนั้นมิชอบให ผูกโทษแกเจาเบี้ย เบี้ยคาคนนั้นเทาใดใหลดเสียกึ่งหนึ่ง ถาเอามันไปทวนดวยลวดหนังไซ จะเอา คาตัวทาสนั้นมิไดเลย ถาฃายขาดคาเจาเบี้ยนายเงินผิดระแวงราชการพระเจาอยูหัวประการใด ถาตองโทษแทนนายเงิน ทานวาหาโทษแกเจาเบี้ยนายเงินมิไดเพราะวาขาดคาเปนสิทธิ ถาหนีหาย ตายไซ ตกแกนายเงิน” (วินัย พงศศรีเพียร (บก.), 2550) คําวา “เชิงกระยาเบี้ย” หมายถึง สิ่งที่สงชําระแทนดอกเบี้ยเงินกู เชน มอบบุตรภริยา ใหรับใชการงานตางทาสแทนการจายดอกเบี้ย คํานี้อาจเรียกวา กระยาเบี้ย หรือ เชิงกระยาดอกเบี้ย ก็เรียก สวนคําวา “อาสน” แปลวา ขัดสน มาตรานี้แบงออกเปนสามสวน สวนแรก กฎหมายมุงคุมครองทาสที่ถูกขายแทนการ จายดอกเบี้ยที่มีมูลหนี้ที่สูงมาก กฎหมายมองวาอาจยอมเปนทาสเพื่อการทดแทนบุญคุณ ดังนั้น การ ใชสอยทาสจึงควรใชงานอยางปกติชน และเหมาะสม ไมใหเฆี่ยนตี หรือทําราย เพื่อปองกันมิใหทาส หนี มิฉะนั้น หากทาสหนีไป อาจตองไปเรียกใชเงินคืนจากผูขายฝากทาสซึ่งผิดไปจากวัตถุประสงค จากการขายทาสตามมาตรานี้ ในสวนที่สอง ถา “เจาเบี้ย” คือ นายเงินตองคดีความถึงขนาดตองติดคุก หรือถูก สอบสวนคดีความ นายเงินกลับสลับตัวของตนกับทาสก็ดี หรือไดนําบุตรภรรยาของทาสไปแทนตัว นายเงินก็ดี จนทาส หรือบุตรภรรยาตองถูกจําคุก หรือถูกทําทรมานเพื่อใหรับสารภาพ หากความ ปรากฏภายหลังวาเปนการจําคุก หรือการสอบสวนผิดตัว กฎหมายไมใหเอาโทษแกนายเงิน แตกฎหมายกลับใหไปลดคาตัวทาสลงเสียกึ่งหนึ่ง แสดงใหเห็นวา กฎหมายยอมใหมีการสลับตัว ระหวางนายเงินผูกระทําความผิดกับตัวทาสผูบริสุทธิ์ได ทาสที่ไดรับผลรายจากการกระทําของ นายเงินใหไดรับสิทธิในการลดคาตัว ในแงของกฎหมาย ทาสมีสถานะเปนทรัพยสินของนายเงิน นายเงินจะใชทาสไปทํากิจ อันใดก็ได รวมไปถึงใชใหไปถูกดําเนินคดีแทนตนก็ได ทาสก็ตองถือตามคําสั่งเชนนั้น เมื่อผลของการ พิสูจนออกมาพบวามิใชตัวนายเงิน ทาสสมควรที่จะไดรับการคุมครองสิทธิโดยลดคาตัวลง เพราะ ความจงรักภักดีที่มีตอนายเงิน ทั้งนี้ ถาทาสถูกสอบสวนหรือลงโทษถึงขนาดถูกโบยตีดวยดวยความ ทารุณโหดราย ทาสจะเปนไทในทันที กฎหมายใหถือวาคาตัวของทาสนั้นเปนสิ้นไปในทันที และจะ เรียกคาตัวจากทาสนั้นมิได ในสวนที่สาม กฎหมายยังกําหนดใหสิทธิแกนายเงินที่จะรับซื้อตัวทาสแบบขายขาด คาตัว คือ ขายแบบไมมีขอกําหนดใหทําการไถตัวได ผลที่เกิดขึ้นคือ ทาสนั้นจะตกเปนทาสของนาย

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 151

เงินตลอดไปตลอดชีวิต แตถากําหนดในสัญญาไวเชนนี้ถือวาผิดพระไอยการทาสที่เปนกฎหมายให ไถตัวทาสได เมื่อทําผิดพระไอยการทาสแตตน หากทาสนั้นไดหนีไปดวยเหตุใด ๆ ก็ตาม หนี้นั้นยอม สิ้นไป และนายเงินจะกลับไปเรียกเอาเงินคาขายฝากทาสจากตัวผูขายฝากมิได จึงเห็นไดวากฎหมาย ยอมรับเอาขอสัญญาที่ทําระหวางกัน และหลักศักดิ์สิทธิ์ของการแสดงเจตนาในการทําสัญญาเปน สําคัญ เมื่อนายเงินทําผิดกฎหมายที่ใหยอมใหทาสไถตัว แตในสัญญากําหนดเอาไวมิใหไถ หากทาส ไดหลบหนีไป ตาย หรือสาบสูญ หนี้ที่เกิดขึ้นจากการขายฝากทาสยอมตกเปนพับ คือ สูญไปทั้งหมด จะไปเรียกรองคาตัวทาสคืนจากผูขายทาสไมได 4.3 สิทธิในการทํากรมธรรมแกนายเงิน “4 มาตราหนึ่ง ผูใดฃายคนลูกเมียสิ่งอันใดแกทาน แลทําสารกรมธรรมใหเจาสีนๆ ก็ภาชื่อใหเงินแกผูฃายๆ เอาเงินทานไป แลวมิไดเอาสิ่งอันขายมา ใหแกทานๆ วาลวงทานถาพิจารณาเปนสัจใหเอาตนสีนตั้งไหมทวีคูนยกทุนใหเจาของ เหลือนั้นเปน สีนไหมหรือพิไนย” (วินัย พงษศรีเพียร (บก.), 2550) คําวา “สีน” หมายถึง เงิน หรือ ทรัพย คําวา “เจาสีน” หมายถึงนายเงิน “สีนไหม” หมายถึง คาเสียหายที่ฝายแพคดีตองจายใหแกผูชนะคดี (พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน, 2554ฆ) “พิไนย” หมายถึง เงินคาปรับเปนภาคหลวง หรือการปรับเขาสวนราชการ มาตรานี้ คุมครองนายเงินที่ถูกลวงขายฝากทาส โดนผูขายฝากทาสมิไดสงตัวทาสตามสัญญา จนเกิดมีการ ฟองรองเปนคดีความ เมื่อศาลพิจารณาไดความจริง ศาลจะสั่งใหจายคาคาสินไหมทดแทนโดยเอา ตนเงินเปนตัวตั้งแลวทวีคูณเพื่อกําหนดเปนคาเสียหาย หรือเงินคาปรับเขาภาคหลวง ทั้งนี้ ขึ้นอยูกับ ดุลยพินิจของผูตัดสินคดี 4.4 สิทธินายเงินในการเอาคาตัวทาส “11 มาตราหนึ่ง ฃายพี่นองผูคนไวแกทานๆใชอยู ถาแตในสามขวบลงมาแลมันเปนผูรายคุมพวกพองปลนสดมฆาฟนทานตายใหเปนจุลาจลในแผนดิน เอามาพิจารณาเปนสัจ ใหผูเชิงเบี้ยใช จงเตมคา เพราะมันพอลวงเอาผูรายใหทานใช ถาพันสามขวบ ขึ้นไปจะเอาคาคนคืนมิไดเลย เปนพับแกนายเงินแล” (วินัย พงษศรีเพียร (บก.), 2550) พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน (2554ฃ) ไดใหความหมายของคําวา “ตกเปน พับ” หมายถึง นับเปนสูญ กลาวคือ หนี้ของนายเงินตกเปนสูญไป คําวา “จุลาจล” หมายถึง ความสับสนวุนวาย ความปนปวนไมเปนระเบียบ ความไมเรียบรอย (พจนานุกรมฉบับ ราชบัณฑิตยสถาน, 2554ข) คําวา “ปลนสะดม” อาจหมายถึง ปลนโดยวางยาใหเจาทรัพยหลับกอน หรือ ยกพรรคพวกใชกําลังเขาชิงทรัพยผูอื่น (พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน, 2554ฅ) มาตรานี้ เปนการคุมครองนายเงินในการเรียกใชคาตัวทาสจาก “เรือนเบี้ย” หรือทาสในเรือนเบี้ย ซึ่งเปน

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 152

ลูกของทาสที่ถูกขาย และมีสถานะเปนลูกของ “ทาสนํ้าเงิน” ซึ่งคําเปนเรียกทาสที่ขายตัวแกนาย เงิน เกณฑอายุของทาสในเรือนเบี้ย คือ สามขวบขึ้นไปหรือต่ํากวานั้น อายุจะถูกใชก็ตอเมื่อมีผูขาย ฝากทาสเอาพี่นองผูคนของตนมาขาย และมีเด็กติดมาดวย ทําใหเด็กมีสถานะเปนเรือนเบี้ยที่สามารถ นํามาชวงใชได แตเมื่อปรากฏในภายหลังวาทาสถูกขายนี้กระทําความผิดกฎหมาย ทาสน้ําเงินจะตอง ถูกลงโทษ เชน จําคุก สงผลใหทาสในเรือนเบี้ยตองตกติดไปกับตัวทาสดวย เมื่อเปนเชนนี้ นายเงิน ยอมไดรับคาตัวทาสคืนหรือไม พิจารณาจากอายุของทาสในเรือนเบี้ยเปนสําคัญ ถาอายุต่ํากวา สามขวบ ใหคืนคาตัวทาสเต็มจํานวนคา แตถาอายุกวาสามขวบไปแลว คาตัวทาสนับเปนสูญ ขอสังเกตในมาตรานี้ อาจเปนไปไดวา เกณฑอายุเปนเกณฑที่นายเงินสามารถเรียกคืน คาตัวทาสได อาจมีความสัมพันธกับความประพฤติของเด็กที่อาจสมรูกับโจรเปนคนดูตนทางใหกับ โจร หรืออาจรวมลงมือปลน เมื่อโจรทั้งหลายถูกจับและดําเนินคดี เด็กผูสมรูยอมถูกดําเนินคดีไปดวย หนี้ของนายเงินจึงเปนสูญ เพราะถูกดําเนินคดีตามกฎหมาย อยางไรก็ดี กฎหมายไมไดกําหนดอยาง ชัดเจนวาอายุกวาสามขวบนั้นคือเทาไหร ผูวิจัยเห็นวานาจะอายุมากพอที่จะรูความที่ปลนนั้น จึงเปน เหตุใหเด็กนั้นตองรับผิด 4.5 สิทธิของนายเงินเอาเงินคืนจากผูขาย และคาปวยการ “21 มาตราหนึ่ง ฃายผูคน ชาง มาหรือวัวควาย แลทรัพยผาผอนแกทาน รับเอาเงินแลวยังมิไดสงผูคน ชางมาหรือวัวควาย ผาผอน แกทาน แลอุบายวาผูคน ชางมาวัวควาย ผาผอนนั้นหายแลจะสงเงินคืนแกไหแกทาน ใหคิดเอา คาปวยการหมื่นหนึ่งเดือนละสามพัน” (วินัย พงษศรีเพียร (บก.), 2550) คําวา “ปวยการ” เปนคํากริยา หมายถึง ไรประโยชน หรือไมเกิดผลใด ๆ ถาเปน คําวิเศษณ หมายถึง เรียกคาชดเชยหรือ ผลประโยชนจากเวลา หรือการงานที่เสียไปวา คาปวยการ (พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน, 2554ฉ) คําวา “อุบาย” หมายถึง วิธีการอันแยบคาย เลห เหลี่ยม เลหกล ชั้นเชิง (พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน, 2554ช) กฎหมายมุงคุมครองนายเงิน จากผูขายทาสที่ไดรับเงินคาตัวทาสทําผิดกรรมธรรมที่กําหนดใหตองสงทาสที่ไดขายภายในกําหนด แตลวงนายเงินวาทาสไดหนีหายไปแลว แสดงใหเห็นถึงกฎหมายไดใหความสําคัญตอหลักสัญญาตอง เปนสัญญา กฎหมายจึงกําหนดวาเมื่อผิดสัญญาแลว ผูขายทาสตองสงใชเงินคาตัวทาสคืน และตอง จาย “คาปวยการ” จากการเสียผลประโยชนจากการไมไดรับตัวทาสมาใชการงานในครัวเรือน คาปวยการนี้กฎหมายกําหนดเอาไวคอนขางสูง และเปนอัตราที่ตายตัว เขาลักษณะเบี้ยปรับเชิง ลงโทษแกผูผิดสัญญา คาปวยการนี้อาจจายคาปวยการเพียงครั้งเดียว หรือผอนจายคาปวยการก็ได แลวแตที่จะตกลงกัน

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 153

4.6 สิทธิของนายเงินเรียกเงินคืน “22 มาตราหนึ่ง เขนใจฃาดแคลนเอาบุตรภรรยาพี่นอง พองพันธุญาติทาษ ชายหรือหญิง ชางมาโคกระบือสรรพสิ่งใดๆ มาฃายแกทาน ครั้นรับเอาเงินแลว ทานใหเวนสิ่งอันฃายแตใน๓วัน ถาพนนั้นผูฃายมิไดสงซึ่งสิ่งอันขายแกทาน แลสิ่งอันฃายนั้นหนีหาย ตายทานใหคืนสีนทานจงถวน” (วินัย พงษศรีเพียร (บก.), 2550) คําวา “เข็ญใจ” หมายถึง ยากจนขนแคน หรือยากจนมาก (พจนานุกรมฉบับ ราชบัณฑิตยสถาน, 2554ง) มาตรานี้เปนการคุมครองนายเงินใหไดรับตัวทาสตามที่กําหนดเอาไวใน กรรมธรรม จะเห็นไดวาการสงตัวทาสตามสัญญานั้น ในมาตรากอน ๆ มิไดกําหนดใหมีกําหนด ระยะเวลาในสงตัวทาสมายังนายเงินวาเปนเมื่อใด แตเมื่อพิจารณาตามมาตรานี้ พบวา การกําหนด ระยะเวลาการสงตัวทาส ตองกระทําภายในสามวันนับแตวันที่รับเงินคาตัวทาส ถาพนจากนี้ไปแลว มิไดสงตัวทาสมาใหกับนายเงิน หรือทาสนั้นไดหนีหายไป กฎหมายกําหนดใหคืนเงินคาตัวทาส ทั้งหมดโดยไมมีคาปวยการอยางความในมาตรา 21 แตอยางใด แตถาจับไดวาเปนอุบายหลอกลวง เอาเงินของนายเงิน ผูขายฝากทาสจะตองเสียคาปวยการใหกับนายเงินดวย ดังความในมาตรา 21 4.7 สิทธิของนายเงินลงโทษทาส “28 มาตราหนึ่ง ผูใดเอาลูกแลทาสไปฃายฝากไวแกทาน แลว อยูมาทาสซึ้งไปฃายฝากไวแกทานนั้นหนีมาหาตน ถาแลเจาเบี้ยนายเงินนั้นตามมาถามหาพราง วามิไดมา แลวอยูมานายเงินมาพบในเรือนตนทานวาอําพรางเอาทาษทานไวใหปวยการ ยกไวในเวียง 3 วันนอกเวียง 5 วันพนนั้นใหไหมวันละ 11,000 ถาแลพนเดือนหนึ่งไปใหไหมขวบคาคนนั้นแล” (วินัย พงษศรีเพียร (บก.), 2550) คําวา “เวียง” หมายถึง เมืองที่มีกําแพงลอม (พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน, 2554จ) เจาเบี้ยนายเงิน หมายถึง นายเงิน มาตรานี้เปนเปนการคุมครองนายเงินในกรณีที่ทาสไดหลบหนีนายเงิน แลวมี ผู อําพรางซุกซอนทาสนั้นไว เมื่อนายเงินไดมาติดตามทาส แตผูอําพรางซุกซอนมิไดบอกนายเงิน หรือบอกวาไมรูเห็น จนนายเงินไดพบตัวทาสที่บานของผูนั้น กฎหมายใหคิดคาปรับไหมเปนวัน วันละ 11,000 เบี้ย ซึ่งคาปรับสูงสุดอยูที่หนึ่งเดือน โดยใชการนับ “เดือนแบบไทเดิม” คือเปนการ นับวันที่ใชการสังเกตรูปรางของดวงจันทรที่เปลี่ยนแปลงไปโดยแบงเปนขางขึ้นและขางแรม ซึ่งใช เวลาประมาณ 30 วัน จึงถือวาเทากับ 1 เดือน เมื่อพนระยะเวลานี้ คาปรับไหมจะเปนอัตราที่คิดจาก “ขวบคา” คือ การใชอายุของทาสเปนเกณฑการคํานวณคาปรับไหม มีขอสังเกตอีกวา คําวา “ขวบ” หมายถึง ป รอบป เปนลักษณนามใชแกอายุ เปนที่นาสนใจวาการคิดคาปวยการตามมาตรานี้ ใหอาจ

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 154

ใชเกณฑอายุของทาสเปนฐานในการคํานวณคาปรับไหม ซึ่งทาสในแตละชวงอายุนาจะมีอัตราคาตัว ที่แตกตางกัน ดังนั้น คาปรับไหมที่ตั้งฐานที่เปนจากอายุจึงมีความแตกตางกันไปตามอายุของทาส

5. วิเคราะหความคุมครองสิทธิของนายเงินตามพระไอยการทาส ผลการศึกษาพบวา ความคุมครองของนายเงินพระไอยการทาสเกิดขึ้นจากการทํากรมธรรม ขายฝากทาส เปนสําคัญ สัญญาที่เกิดขึ้นเกิดจากการตกลงระหวางคูสัญญาสามฝาย คือ นายเงิน ทาส และผูขายฝาก ความคุมครองนี้ไมใชความคุมครองทางกฎหมาย แตเปนการคุมครองผลของ สัญญาตามกรมธรรมขายฝากทาสที่เกิดขึ้นจากการตกลงกันตามสัญญา ความคุมครองนี้จะเกิดขึ้น ไมไดถาไมมีการตกลงกัน และเปนการมุงคุมครองสถานะทางสัญญาของนายเงินที่เปนคูสัญญาเปน สําคัญ กลาวคือ การที่นายเงินชําระคาตัวทาสดวยเงินสด แลวจึงจะมีสิทธิรับตัวทาสเอาไวในความ ครอบครองของตน ตราบใดที่นายเงินยังไมไดชําระเงิน นายเงินไมมีมีสิทธิเรียกรองใหสงตัวทาสแต อยางใด จึงเทากับวาสิทธิเรียกรองใหผูขายฝากสงมอบตัวทาสเปนการเรียกรองใหชําระหนี้ตาม กฎหมาย ถาไมมีการสงมอบทาสภายในกําหนดระยะเวลาที่ตกลงกัน หรือภายในสามวันนับแตตกลง กัน จะเปนผลใหสัญญาขายฝากทาสเปนการระงับสิ้นลงโดยผลของกฎหมาย ทําใหนายเงินมีสิทธิ เรียกรองเงินคาตัวทาสคืนจากผูขายทาสได แตไมมีสิทธิเรียกคาปวยการ หรือคาเสียหายใด ๆ นาย เงินจะมีสิทธิเรียกคาปวยการไดก็ตอเมื่อพบในภายหลังวาผูขายฝากทาสหลอกเอาเงินจากนายเงินไป แตไมยอมสงมอบตัวทาสให หรือไมสามารถสงมอบตัวทาสไดเนื่องจากทาสไดหนีหายไป จนทําให นายเงินไดรับความเสียหาย ทั้งนี้ นายเงินอาจคิดคาสินไหมทดแทนความเสียหายที่เกิดขึ้นได เชนเดียวกัน ขอนาสนใจอยูตรงที่ การกําหนดการคุมครองนายเงินจะมุงไปที่ตัวเงินอันเปนวัตถุแหงหนี้ ตามสัญญาที่นายเงินไดจายไปมากกวาที่จะเปนการคุมครองสิทธิในเนื้อตัวของนายเงินโดยตรง จะเห็นไดวาเมื่อมีการผิดสัญญา เชน การไมสงทาสมาใหกับนายเงิน กฎหมายจะกําหนดใหผูขายทาส ตองคืนคาตัวทาสเปนสําคัญ แสดงใหเห็นวาเจตนารมณของสัญญาขายฝากทาสมีความมุงหมายที่จะ รักษาหลักความศักดิ์สิทธิ์ของการแสดงเจตนา เมื่อนายเงินไดจายเงินคาตัวทาส ผูขายทาสมีหนาที่ สงตัวทาสใหแลวเสร็จ เมื่อทั้งสองฝายไดปฏิบัติตามสัญญาอันถือวาเปนการชําระหนี้ตามสัญญาแลว หนาที่ตามสัญญาจึงสิ้นสุดลง หลังจากนั้นเปนผลของการปฏิบัติตามสัญญา จึงเห็นไดวา โดยแทที่จริงแลว กฎหมายมุงคุมครองเงินของนายเงินมิใหสูญหายมากกวา การคุมครองตัวบุคคล หรือมากกวาการคุมครองความเชื่อใจในรูปแบบสัญญาตองเปนสัญญาที่ตอง

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 155

ปฏิบัติตอกัน ดังจะเห็นไดจากกรณีที่นายเงินถูกลวงขายทาสที่เปนโจร และมีลูกของทาสหรือทาสใน เรือนเบี้ยตกติดมาดวย ถาปรากฏภายหลังพบวาทาสที่ถูกขายมานั้นเปนโจรราย กฎหมายกําหนดให เรียกคาตัวทาสในเรือนเบี้ยได อันแสดงใหเห็นวากฎหมายมุงคุมครองเงินคาตัวของทาสที่นายเงินได สูญเสียไป มากกวาที่จะใหผูขายฝากทาสแสดงความรับผิดชอบตอตัวทาส เพราะความประพฤติตัว เปนโจรนั้นเปนเรื่องที่ผูขายทาสไมอาจควบคุมได แตผูขายฝากสามารถนําคาตัวทาสที่ไดรับไปแลว จากนายเงินกลับมาคืนได และหากเกิดความเสียหายตอนายเงินเพราะการไมไดใชการงานของทาส ตามที่ตกลงกันกันไวในกรมธรรม นายเงินจะเรียกคาสินไหมทดแทนการงานที่ตองสูญเสียไปได เพราะวัตถุประสงคของสัญญาที่สําคัญของกรมธรรมขายฝากทาสอยูที่การไดทาสมาใชงานใน ครัวเรือน เมื่อไมไดทาสมาใชงานเพราะเหตุใด ๆ ตาม เปนเหตุใหเลิกสัญญากันในทันทีโดยที่ไมตอง บอกกลาวกอน แสดงใหเห็นถึงการใหความสําคัญตอตัวทาสซึ่งเปนวัตถุแหงหนี้เปนสําคัญเชนกัน

6. สรุป บทความวิชาการนี้ไดองคความรูเกี่ยวกับความคุมครองนายเงินตามกรมธรรมขายฝากทาส ที่สําคัญ คือ ความคุมครองนายเงินเกิดขึ้นขอตกลงในสัญญาขายฝากทาสซึ่งมุงเนนการปฏิบัติตาม สัญญาตอกัน คือ เมื่อนายเงินไดชําระคาตัวทาสไปแลว ยอมไดรับการสงมอบตัวทาสมาใหกับ นายเงินตามสัญญา หากไมมีการสงมอบตัวทาส หรือเหตุสําคัญอันเกิดแกตัวทาสทําใหนายเงินไมอาจ ใชงานทาสได เชน เปนโจรราย สัญญานั้นยอมสิ้นสุดลงทันทีโดยผลทางกฎหมายโดยไมตองมีการ บอกเลิกทางสัญญากอน องคความรูนี้สามารถนําไปประยุกตใชกับการศึกษาสัญญาตามพระไอยการ ลักษณกูหนี้ โดยควรใหความสําคัญกับความคุมครองสิทธิตามกฎหมายของผูใหกู และการเลิกสัญญา ตามพระไอยการลักษณกูหนี้ รวมไปถึงเรื่องอื่นที่เกี่ยวของ ซึ่งจะเปนประโยชนสําหรับการศึกษาวิจัย ทางประวัติศาสตรกฎหมายไทยในอนาคตตอไป

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 156

เอกสารอางอิง

กําพล เวชสุทัศน. (2521). กฎหมายตราสามดวง. พิมพครั้งที่1. กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร. ชุติกาญจน ฉลองวงศ. (2555). ประวัติศาสตรการคาทาส. พิมพครั้งที่1. กรุงเทพฯ : กาวแรก. ไชยยศ เหมะรัชตะ. (2528). การแกไขความไมเปนธรรมในกฎหมายขายฝาก. กรุงเทพฯ : จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย. นฤมิตร สอดศุข. (2543). วิจัยไทยศึกษา ไทย-จีนศึกษา. พิมพครั้งที่1. กรุงเทพฯ : โอเดียนสโตร. ปรามินทร เครือทอง. (2547). เปดกรุงภาพเกากรุงสยามสมัยรัชกาลที่ 4 เบื้องหลังประวัติศาสตรใน หนังทวิภพ. พิมพครั้งที่ 1. กรุงเทพฯ : สํานักพิมพมติชน. พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน. (2554ก). กรมธรรม. สืบคนเมื่อ 11 กันยายน 2562,จาก https://dict.longdo.com/search พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน. (2554ข). จุลาจล. สืบคนเมื่อ 13 กันยายน 2562, จาก https://dict.longdo.com พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน. (2554ฃ). ตกเปนพับ. สืบคนเมื่อ 13 กันยายน 2562, จาก https://dict.longdo.com พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน. (2554ค). นายเงิน. สืบคนเมื่อ 13 กันยายน 2562, จาก https://dict.longdo.com/search พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน. (2554ฅ). ปลนสะดม. สืบคนเมื่อ 13 กันยายน 2562, จาก https://dict.longdo.com/search พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน. (2554ฆ). สินไหม. สืบคนเมื่อ 13 กันยายน 2562, จาก https://dict.longdo.com/search พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน. (2554ง). เข็ญใจ. สืบคนเมื่อ 13 กันยายน 2562, จาก https://dict.longdo.com/search พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน. (2554จ). เวียง. สืบคนเมื่อ 13 กันยายน 2562, จาก https://dict.longdo.com/search พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน. (2554ฉ). ปวยการ. สืบคนเมื่อ 13 กันยายน 2562, จาก https://dict.longdo.com/search

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 157

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน. (2554ช). อุบาย. สืบคนเมื่อ 13 กันยายน 2562, จาก https://dict.longdo.com/search มติชนออนไลน. (2547). กรมธรรม. สืบคนเมื่อ 13 กันยายน 2562, จาก https://www.matichon.co.th ร.แลงกาต. (2526). ประวัติศาสตรกฎหมาย. พิมพครั้งที่1. กรุงเทพฯ : สํานักพิมพไทยวัฒนา พานิช จํากัด. วินัย พงษศรีเพียร. (บก.). (2550). กฎหมายตราสามดวง ฉบับราชบัณฑิตยสถาน. พิมพครั้งที่1. กรุงเทพฯ : บริษัท อมรินทรพริ้นติ้ง แอนด พับลิชซิ่ง จํากัด (มหาชน).

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 158

กระบวนการพิจารณาบทความของวารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร

บทความในระบบออนไลน

ไมผาน กองบรรณาธิการตรวจเนื้อหา

และรูปแบบของบทความ สงคืนผูเขียนปรับ (7 วัน ) แกไขเบื้องตน (7 วัน )

ผาน

ไมผาน ผานโดยไมมีการแกไข สงบทความใหผูทรงคุณวุฒิอาน แจงผูเขียน และพิจารณาบทความ

(30 วัน)

ผานโดยมีการแกไข

กองบรรณาธิการสรุปรวบรวมขอคิดเห็นจากผูทรงคุณวุฒิ เพื่อสงคืนผูเขียน

ผูเขียนปรับแกไขและสงคืนวารสาร (15 วัน)

กองบรรณาธิการแจงยืนยันรับตีพิมพบทความให ผูเขียนบทความทราบ (ออกหนังสือตอบรับ)

จัดรูปแบบวารสารเพื่อตีพิมพและเผยแพรในระบบ

เผยแพรวารสารสูสาธารณะ

กระบวนการสิ้นสุด

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 159

แนะนําสําหรับผูนิพนธบทความ

สถานที่ติดตอเกี่ยวกับบทความ วิทยาลัยบริหารศาสตร อาคารเทพ พงษพานิช มหาวิทยาลัยแมโจ ตําบลหนองหาร อําเภอสันทราย จังหวัดเชียงใหม 50290 โทรศัพท 0-5387-5540-5 Email :[email protected] 1. รศ.ดร.เฉลิมชัย ปญญาดี บรรณาธิการบริหาร 081-8840066 2. อาจารย ดร.วินิจ ผาเจริญ ผูชวยบรรณาธิการ 093-2419191 3. นางนิตยา ไพยารมณ ผูชวยบรรณาธิการ 081-8850800 กําหนดการออกวารสาร ฉบับที่ 1 มกราคม-มีนาคม ฉบับที่ 2 เมษายน-มิถุนายน ฉบับที่ 3 กรกฎาคม-กันยายน ฉบับที่ 4 ตุลาคม-ธันวาคม

การสงบทความ บทความที่จะตีพิมพในวารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตรตองสงผานระบบ ลงทะเบียนออนไลน Website: https://so05.tci-thaijo.org/index.php/SASAJ/about/ submissionsและรอการตรวจสอบจากกองบรรณาธิการ

การตรวจสอบบทความและพิสูจนอักษร ผูนิพนธควรตระหนักถึงความสําคัญในการเตรียมบทความใหถูกตองตามรูปแบบของ บทความที่วารสารกําหนด ตลอดจนตรวจสอบความถูกตองแนนอน พรอมทั้งพิสูจนอักษรกอนที่ จะสงบทความนี้ใหกับบรรณาธิการ การเตรียมบทความใหถูกตองตามขอกําหนดของวารสารจะ ทําใหการพิจารณาตีพิมพมีความรวดเร็วมากยิ่งขึ้น และทางกองบรรณาธิการขอสงวนสิทธิ์ที่จะไม พิจารณาบทความจนกวาจะไดแกไขใหถูกตองตามขอกําหนดของวารสาร

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 160

การพิจารณาและคัดเลือกบทความ บทความแตละบทความจะไดรับพิจารณาจากคณะกรรมการกลั่นกรองบทความวารสาร (Peer Review) 2 ทาน ที่มีความเชี่ยวชาญในสาขาวิชาที่เกี่ยวของ และไดรับความเห็นชอบจาก กองบรรณาธิการกอนตีพิมพโดยการพิจารณาบทความจะมีรูปแบบที่ผูพิจารณาบทความไมทราบ ชื่อหรือขอมูลของผูเขียนบทความ และผูเขียนบทความไมทราบชื่อผูพิจารณาบทความ (Double - blind Peer Review)

การเตรียมบทความ บทความตองเปนตัวพิมพดีด โดยใชชุดแบบอักษร (font) ชนิดไทยสารบรรณ (TH SarabunPSK) ขนาดอักษร 16 จัดกั้นหลังตรง และมีระยะหางระหวางบรรทัดหนึ่งชอง (Double Spacing) ตลอดเอกสาร พิมพหนาเดียวลงบนกระดาษ (A4) พิมพใหหางจากขอบกระดาษ ดานซาย และดานขวา ขนาด 3.81ซม. ดานบน ขนาด 4.5 ซม. และดานลาง ขนาด 4.01 ซม. พรอมใสหมายเลขหนากํากับทางมุมขวาบนทุกหนา บทความไมควรยาวเกิน 15 หนา กระดาษพิมพ (A4) โดยนับรวมภาพประกอบและตาราง ดังนี้

1. สวนประเภทของบทความที่ลงตีพิมพในวารสาร วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตรตีพิมพบทความประเภทตางๆ ดังนี้ 1.1 บทความพิเศษ บทความทางวิชาการพิเศษ ที่เสนอเนื้อหาความรูวิชาการอยาง เขมขน และผานการอานและพิจารณาจากผูทรงคุณวุฒิในสาขาวิชานั้นๆ มีกลุมเปาหมายเปน นักวิชาการในวงการวิชาการ/วิชาชีพ 1.2 บทความทางวิชาการ (Academic Article) ที่เสนอเนื้อหาความรู วิชาการ มี กลุมเปาหมายที่เปนนิสิต นักศึกษาหรือประชาชนทั่วไป 1.3 บทความวิจัย (Research Article) ไดแกรายงานผลงานวิจัยใหมที่มีองคความรู อันเปนประโยชนซึ่งไมเคยตีพิมพในวารสารใดๆ มากอน

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 161

2. สวนบทคัดยอ (Abstract) บทคัดยอควรมีความยาวไมเกิน 350 คํา โดยแยกตางหากจากเนื้อเรื่อง บทความทาง วิชาการ/บทความวิจัย ตองมีบทคัดยอทั้งภาษาไทยและภาษาอังกฤษ ซึ่งบทคัดยอควรเขียนใหได ใจความทั้งหมดของเรื่อง ไมตองอางอิงเอกสาร รูปภาพ หรือตาราง และใหมีเพียง 3 สวนเทานั้น คือ 1. วัตถุประสงค ควรกลาวถึงจุดมุงหมายของการศึกษา 2. ผลการศึกษา ควรประกอบดวย ผลที่ไดรับจากการคนควา ศึกษา และผลของคาสถิติ (ในกรณีมีการวิเคราะห) 3. คําสําคัญ ควรมีคําสําคัญไมเกิน 3 คํา ที่ครอบคลุมชื่อเรื่องที่ศึกษาและจะปรากฏอยู ในสวนทายของบทคัดยอทั้งภาษาไทยและภาษาอังกฤษ และคั่นดวยเครื่องหมายอัฒภาค (Semicolon) (;)

3. สวนเนื้อเรื่อง ควรประกอบดวย 3.1 การเตรียมตนฉบับสําหรับการเขียนบทความวิจัย ประกอบดวย 3.1.1 บทนํา (Introduction) เปนสวนกลาวนําโดยอาศัยการปริทรรศน (Review) ขอมูลจากรายงานวิจัย ความรู และหลักฐานตางๆ จากหนังสือหรือวารสารที่เกี่ยวของกับเรื่องที่ ศึกษา และกลาวถึงเหตุผลหรือความสําคัญของปญหาในการศึกษาครั้งนี้ 3.1.2 วัตถุประสงคของการวิจัย (Research Objectives) เปนการกําหนด วัตถุประสงคหรือจุดมุงหมายของการวิจัย รวมถึงรวบรวมหลักการ วิธีการ โดยมีรายละเอียดวา จะตองศึกษาอะไรบาง เพื่อเปนแนวทางในการวิเคราะหขอมูล และเสนอผลการวิจัยไดอยาง ชัดเจน 3.1.3 วิธีดําเนินการวิจัย (Methods) เปนการกําหนด วิธีการ กิจกรรม รายละเอียดของการวิจัย การศึกษาประชากร และกลุมตัวอยางในการศึกษา และวิธีการศึกษา เครื่องมือที่ใชในการวิจัย รวมทั้งสถิติที่นํามาใชวิเคราะหขอมูล 3.1.4 สรุปผลการวิจัย (Results) เปนการแสดงผลที่ไดจากการศึกษาและ วิเคราะหในขอ 3.1.2 ควรจําแนกผลออกเปนหมวดหมูและสัมพันธกับวัตถุประสงคของการศึกษา โดยการบรรยายในเนื้อเรื่องและแสดงรายละเอียดเพิ่มเติมดวยภาพประกอบ ตาราง กราฟ หรือ แผนภูมิ ตามความเหมาะสม

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 162

3.1.5 อภิปรายผลการวิจัย (Discussion) เปนการนําขอมูลที่ไดมาจากการ วิเคราะหของผูนิพนธนํามาเปรียบเทียบกับผลการวิจัยของผูอื่น เพื่อใหมีความเขาใจหรือเกิด ความรูใหมที่เกี่ยวของกับงานวิจัยนั้น รวมทั้งขอดี ขอเสียของวิธีการศึกษา เสนอแนะความ คิดเห็นใหมๆ ปญหาและอุปสรรคตางๆ ที่ไดจากการศึกษาครั้งนี้ เพื่อเปนแนวทางที่จะนําไป ประยุกตใหเกิดประโยชน 3.1.6 ขอเสนอแนะ (Suggestion) การแนะแนวการนําผลการวิจัยไปใชใหเกิด ประโยชนตอไป 3.1.7 เอกสารอางอิง (References) ใชรูปแบบการอางอิงแบบแทรกในเนื้อหา ตามหลักเกณฑ APA (American Psychological Association) เปนการอางอิงแหลงที่มาของ ขอความไวในเครื่องหมายวงเล็บ ( ) แทรกในเนื้อหา ซึ่งมีรูปแบบการเขียนอางอิงที่นิยม แพรหลาย โดยมีกฎเกณฑการอางอิงที่ออกแบบมา เพื่อใหผูใชมีความชัดเจนในการลงรายการ งานเขียนตางๆ ที่งายตอการศึกษาและการปฏิบัติ 3.2 การเตรียมตนฉบับสําหรับการเขียนบทความวิชาการ ประกอบดวย 3.2.1 บทนํา (Introduction) เปนสวนกลาวนําโดยอาศัยการปริทรรศน(Review) ขอมูลจากรายงานวิจัย ความรู และหลักฐานตางๆ จากหนังสือหรือวารสารที่เกี่ยวของกับเรื่องที่ ศึกษา และกลาวถึงเหตุผลหรือความสําคัญของปญหาในการศึกษาครั้ง 3.2.2 เนื้อหา (Content) เรื่องราวที่ผูเขียนตองการจะใหผูอานไดรับทราบเนื้อหา ที่ดีตองมีรายละเอียดที่ชัดเจนและนาสนใจ ทั้งนี้ขึ้นอยูกับสมรรถภาพทางความคิดของผูเขียน เปนสําคัญ 3.2.3 สรุป (Summarizing) เปนวิธีการเขียนบทความที่ผูเขียนจะตองเขียนให เหลือเฉพาะสวนที่มีความสําคัญ เปนการกลั่นกรอง การรวบรวมหรือการลดขอความใหเหลือ สวนที่สําคัญเทานั้น 3.2.4 เอกสารอางอิง (References) ใชรูปแบบการอางอิงแบบแทรกในเนื้อหา ตามหลักเกณฑ APA (American Psychological Association) เปนการอางอิงแหลงที่มาของ ขอความไวในเครื่องหมายวงเล็บ ( ) แทรกในเนื้อหา ซึ่งมีรูปแบบการเขียนอางอิงที่นิยม แพรหลาย โดยมีกฎเกณฑการอางอิงที่ออกแบบมาเพื่อใหผูใชมีความชัดเจนในการลงรายการงาน เขียนตางๆ ที่งายตอการศึกษาและการปฏิบัติ

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 163

4. การอางอิงแบบแทรกในเนื้อหาตามหลักเกณฑ APA 1. หนังสือ (ชื่อผูแตง, ปที่พิมพ) ผูแตงคนเดียว ผูแตงชาวไทยใหระบุชื่อและนามสกุล โดยไมตองมีคํานําหนา นาม และ ผูแตงชาวตางประเทศ ใหขึ้นตนดวยนามสกุล ตัวอยางเชน (วินิจ ผาเจริญ, 2550) (Phacharuen, 2007) ผูแตง 2 คน ใหระบุชื่อและนามสกุลของผูแตงทั้ง 2 คน โดยใชคําวา “และ” สําหรับผูแตงชาวไทย หรือ “and” หรือ “&” สําหรับผูแตงชาวตางประเทศ ระหวางคําใหเวน ระยะหางดานหนาและดานหลัง 1 เคาะ ตัวอยางเชน (วินิจ ผาเจริญ และสุรพล พรมกุล, 2551) (Phacharuen and Phromkun, 2008) ผูแตง 3 คน ใหระบุชื่อและนามสกุลของผูแตงแตละคนใหคั่นดวยเครื่องหมาย “,” หนาผูแตงคนสุดทายตองคั่นดวย “และ” สําหรับผูแตงชาวไทย หรือ “and” หรือ “&” สําหรับผูแตงชาวตางประเทศ ระหวางคําใหเวนระยะหางดานหนาและดานหลัง 1 เคาะ ตัวอยางเชน (วินิจ ผาเจริญ, สุรพล พรมกุล และเฉลิมชัย ปญญาดี, 2558) (Phacharuen, Phromkun and Panyadee, 2015) ผูแตงมากกวา 3 คนขึ้นไป ใหระบุชื่อและนามสกุลของผูแตงคนแรกใหคั่นดวย เครื่องหมาย “,” ตามดวย “และคณะ” หรือคนอื่นๆ สําหรับผูแตงชาวไทย หรือ “et al.” หรือ “and others” สําหรับผูแตงชาวตางประเทศ ระหวางคําใหเวนระยะหางดานหนาและดานหลัง 1 เคาะ ตัวอยางเชน (วินิจ ผาเจริญและคณะ, 2551) (Phacharuen, et al., 2008) 2. วารสาร (ผูแตง, ปที่พิมพ) ผูแตงคนเดียว ผูแตงชาวไทยใหระบุชื่อและนามสกุล โดยไมตองมีคํานําหนา นาม และ ผูแตงชาวตางประเทศ ใหขึ้นตนดวยนามสกุล

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 164

ตัวอยางเชน (วินิจ ผาเจริญ, 2550) (Phacharuen, 2007) ผูแตง 2 คน ใหระบุชื่อและนามสกุลของผูแตงทั้ง 2 คน โดยใชคําวา “และ” สําหรับผูแตงชาวไทย หรือ “and” หรือ “&” สําหรับผูแตงชาวตางประเทศ ระหวางคําใหเวน ระยะหางดานหนาและดานหลัง 1 เคาะ ตัวอยางเชน (วินิจ ผาเจริญ และสุรพล พรมกุล, 2551) (Phacharuen and Phromkun, 2008) ผูแตง 3 คน ใหระบุชื่อและนามสกุลของผูแตงแตละคนใหคั่นดวยเครื่องหมาย “,” หนาผูแตงคนสุดทายตองคั่นดวย “และ” สําหรับผูแตงชาวไทย หรือ “and” หรือ “&” สําหรับผูแตงชาวตางประเทศ ระหวางคําใหเวนระยะหางดานหนาและดานหลัง 1 เคาะ ตัวอยางเชน (วินิจ ผาเจริญ, สุรพล พรมกุล และเฉลิมชัย ปญญาดี, 2558) (Phacharuen, Phromkun and Panyadee, 2015) ผูแตงมากกวา 3 คนขึ้นไป ใหระบุชื่อและนามสกุลของผูแตงคนแรกใหคั่นดวย เครื่องหมาย “,” ตามดวย “และคณะ” หรือคนอื่นๆ สําหรับผูแตงชาวไทย หรือ “et al.” หรือ “and others” สําหรับผูแตงชาวตางประเทศ ระหวางคําใหเวนระยะหางดานหนาและดานหลัง 1 เคาะ ตัวอยางเชน (วินิจ ผาเจริญและคณะ, 2551) (Phacharuen, et al., 2008)

3. วิทยานิพนธ/ดุษฎีนิพนธ/สารนิพนธ/รายงานการวิจัย (ผูแตง, ปที่พิมพ) ผูแตงคนเดียว ผูแตงชาวไทยใหระบุชื่อและนามสกุล โดยไมตองมีคํานําหนา นาม และ ผูแตงชาวตางประเทศ ใหขึ้นตนดวยนามสกุล ตัวอยางเชน (วินิจ ผาเจริญ, 2550) (Phacharuen, 2007) ผูแตง 2 คน ใหระบุชื่อและนามสกุลของผูแตงทั้ง 2 คน โดยใชคําวา “และ” สําหรับผูแตงชาวไทย หรือ “and” หรือ “&” สําหรับผูแตงชาวตางประเทศ ระหวางคําใหเวน ระยะหางดานหนาและดานหลัง 1 เคาะ

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 165

ตัวอยางเชน (วินิจ ผาเจริญ และสุรพล พรมกุล, 2551) (Phacharuen and Phromkun, 2008) ผูแตง 3 คน ใหระบุชื่อและนามสกุลของผูแตงแตละคนใหคั่นดวยเครื่องหมาย “,” หนาผูแตงคนสุดทายตองคั่นดวย “และ” สําหรับผูแตงชาวไทย หรือ “and” หรือ “&” สําหรับผูแตงชาวตางประเทศ ระหวางคําใหเวนระยะหางดานหนาและดานหลัง 1 เคาะ ตัวอยางเชน (วินิจ ผาเจริญ, สุรพล พรมกุล และเฉลิมชัย ปญญาดี, 2558) (Phacharuen, Phromkun and Panyadee, 2015) ผูแตงมากกวา 3 คนขึ้นไป ใหระบุชื่อและนามสกุลของผูแตงคนแรกใหคั่นดวย เครื่องหมาย “,” ตามดวย “และคณะ” หรือคนอื่นๆ สําหรับผูแตงชาวไทย หรือ “et al.” หรือ “and others” สําหรับผูแตงชาวตางประเทศ ระหวางคําใหเวนระยะหางดานหนาและดานหลัง 1 เคาะ ตัวอยางเชน (วินิจ ผาเจริญและคณะ, 2551) (Phacharuen, et al., 2008) 4.สัมภาษณ (ผูแตง, วันที่สัมภาษณ) ผูใหสัมภาษณ ใหระบุชื่อและนามสกุลโดยไมตองมีคํานําหนานาม ตัวอยางเชน (วินิจ ผาเจริญ, 1 สิงหาคม 2550) (WinitPhacharuen, Interview, August 11 2007) 5.สื่ออิเล็กทรอนิกส (ผูแตง, ปที่พิมพ) ผูแตงคนเดียว ผูแตงชาวไทยใหระบุชื่อและนามสกุล โดยไมตองมีคํานําหนา นาม และ ผูแตงชาวตางประเทศ ใหขึ้นตนดวยนามสกุล ตัวอยางเชน (วินิจ ผาเจริญ, 2550) (Phacharuen, 2007) ผูแตง 2 คน ใหระบุชื่อและนามสกุลของผูแตงทั้ง 2 คน โดยใชคําวา “และ” สําหรับผูแตงชาวไทย หรือ “and” หรือ “&” สําหรับผูแตงชาวตางประเทศ ระหวางคําใหเวน ระยะหางดานหนาและดานหลัง 1 เคาะ

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 166

ตัวอยางเชน (วินิจ ผาเจริญ และสุรพล พรมกุล, 2551) (Phacharuen and Phromkun, 2008) ผูแตง 3 คน ใหระบุชื่อและนามสกุลของผูแตงแตละคนใหคั่นดวยเครื่องหมาย “,” หนาผูแตงคนสุดทายตองคั่นดวย “และ” สําหรับผูแตงชาวไทย หรือ “and” หรือ “&” สําหรับผูแตงชาวตางประเทศ ระหวางคําใหเวนระยะหางดานหนาและดานหลัง 1 เคาะ ตัวอยางเชน (วินิจ ผาเจริญ, สุรพล พรมกุล และเฉลิมชัย ปญญาดี, 2558) (Phacharuen, Phromkun and Panyadee, 2015) ผูแตงมากกวา 3 คนขึ้นไป ใหระบุชื่อและนามสกุลของผูแตงคนแรกใหคั่นดวย เครื่องหมาย “,” ตามดวย “และคณะ” หรือคนอื่นๆ สําหรับผูแตงชาวไทย หรือ “et al.” หรือ “and others” สําหรับผูแตงชาวตางประเทศ ระหวางคําใหเวนระยะหางดานหนาและดานหลัง 1 เคาะ ตัวอยางเชน (วินิจ ผาเจริญและคณะ, 2551) (Phacharuen, et al., 2008)

5. การเขียนเอกสารอางอิง 1.หนังสือ ชื่อ นามสกุล./(ปที่พิมพ)./ชื่อหนังสือ,/ครั้งที่พิมพ./สถานที่พิมพ:/สํานักพิมพหรือโรงพิมพ. ตัวอยาง: เสกสรร ประเสริฐกุล. (2552). การเมืองภาคประชาชนในระบอบประชาธิปไตย. พิมพครั้งที่2. กรุงเทพมหานคร: สํานักพิมพวิภาษา. 2.บทความในหนังสือ ชื่อ นามสกุล./(ปที่พิมพ)./ชื่อบทความ./ในชื่อบรรณาธิการ (บรรณาธิการ)./ชื่อเรื่อง/เลขหนา แรก-สุดทายที่ตีพิมพ./สถานที่พิมพ:/สํานักพิมพหรือโรงพิมพ.

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 167

ตัวอยาง: ชาญณรงค บุญหนุน. (2562). ขอถกเถียงเรื่องพระพุทธศาสนาประจําชาติไทยในรัฐธรรมนูญ. ใน ปรีดี หงสสตัน และอัมพร หมาดเด็น.ศาสนากับความรุนแรง, หนา 400-459. กรุงเทพมหานคร: Illuminations Editions. 3.บทความจากวารสาร ผูแตง./(ปที่พิมพ)./ชื่อบทความ./ชื่อวารสาร,/ปที่/(ฉบับที่),/เลขหนาแรก-หนาสุดทายที่ตีพิมพ.

ตัวอยาง: วินิจ ผาเจริญ. (2561). ขบวนการเคลื่อนไหวของภาคประชาชนตอการคัดคานโรงงานกําจัดขยะ มูลฝอยครบวงจรบานปาตึงนอย ตําบลปาปอง อําเภอดอยสะเก็ด จังหวัดเชียงใหม. วารสารสันติศึกษาปริทรรศน มจร, 6(2), 431-444. 4.บทความในสารานุกรม ชื่อ นามสกุล./(ปที่พิมพ)./ชื่อบทความ./ในชื่อสารานุกรม,/เลมที่อาง, หนาเลขหนาที่อาง./ สถานที่พิมพ:/สํานักพิมพหรือโรงพิมพ. ตัวอยาง: สนิท อาจพันธ. (2537). หมอคอควาย. ใน สารานุกรมของใชพื้นบานไทยในอดีตเขตหัวเมืองฝาย เหนือ, หนา 274-275. กรุงเทพมหานคร: อมรินทรพริ้นติ้งแอนดพลับลิชชิ่ง. Sturgeon, T. (1995).Science fiction.In The encyclopaedia Americana (Vol. 24, pp. 390-392). Danbury, CT: Grolier Press. 5.หนังสือพิมพ ชื่อ นามสกุล./(วันที่ เดือน ปที่พิมพ)./ชื่อบทความ./ชื่อหนังสือพิมพ,/เลขหนา. ตัวอยาง: สุชาติ เผือกสกนธ. (9 มิถุนายน 2549). ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง. ผูจัดการรายวัน, น.13.

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 168

6.วิทยานิพนธ สารนิพนธ การศึกษาคนควาดวยตนเอง รายงานการวิจัย ชื่อผูเขียน./(ปพิมพ)./ชื่อวิทยานิพนธ./ระดับวิทยานิพนธ/สารนิพนธ/หรือการคนควาแบบอิสระ/ ชื่อมหาวิทยาลัย. ตัวอยาง: พระมหาวินิจ ผาเจริญ. (2542). การปกครองของตนเองของชาวบาน : กรณีศึกษาบานหนอง หนอง ตําบลอีงอง อําเภอจตุรพักตรพิมาน จังหวัดรอยเอ็ด. การศึกษาคนควาอิสระ ปริญญารัฐศาสตรมหาบัณฑิต. มหาวิทยาลัยมหาสารคาม. 7.สัมภาษณ ชื่อผูที่ไดรับการสัมภาษณ./(ป)./ตําแหนง./สัมภาษณ./วัน เดือน. พ.ศ. ตัวอยาง: สุริยจรัส เตชะตันมีนสกุล. (2563). คณบดีวิทยาลัยบริหารศาสตร มหาวิทยาลัยแมโจ. สัมภาษณ. 18 เมษายน 2563. 8.สื่อออนไลน ชื่อ นามสกุล./(วันที่ เดือน ปที่เผยแพร)./ชื่อบทความ./สืบคนเมื่อ วันที่ เดือน ป,/จาก แหลงที่อยู ไฟล (URL) ตัวอยาง: ชัยอนันต สมุทวณิช. (1 มกราคม 2555). ศาสนากับการเมือง. สืบคนเมื่อ 10 กันยายน2560, จาก https://mgronline.com/daily/detail/9550000101963 Doyle, M. W. (22 June 2004). Liberal Internationalism: Peace, War and Democracy. Retrieved September 2, 2013, from http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/themes/peace/doyle/index.html

ปที่ 3 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม – กันยายน 2563) วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร 169

6. สวนภาพประกอบ (Figure) และสวนตาราง (Table) ภาพประกอบและตารางควรมีเทาที่จําเปน โดยพิมพหนาละ 1 ภาพ หรือ 1 ตาราง สําหรับคําบรรยายภาพและตารางใหพิมพเหนือภาพหรือตาราง สวนคําอธิบายเพิ่มเติมใหใสใต ภาพหรือตาราง