¤ç¡ÒäÇòááñ蹤§ÈÖ¡ÉÒ (Security Studies Project)
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
â¤Ã§¡ÒäÇÒÁÁÑ蹤§ÈÖ¡ÉÒ (Security Studies Project) â¤Ã§¡ÒäÇÒÁÁÑ蹤§ÈÖ¡ÉÒàÃÔèÁ¢Ö鹨ҡ¤ÇÒÁÁØ‹§»ÃÐʧ¤·Õè¨Ð·´Åͧ¨Ñ´µÑé§ “·Ôé§á·Œ§¤ ´ŒÒ¹¤ÇÒÁÁÑ蹤§” (Security Think Tank) ¢Öé¹ã¹Êѧ¤Áä·Â ´ŒÇ¤ÇÒÁµÃÐË¹Ñ¡Ç‹Ò ÊÀÒÇÐ áÇ´ÅŒÍÁ´ŒÒ¹¤ÇÒÁÁÑ蹤§ã¹ÃдѺâÅ¡ ÃдѺÀÙÁÔÀÒ¤ áÅÐã¹ÃдѺªÒµÔ¢Í§ä·Â Ōǹᵋ༪ÔÞ ¡Ñº¤ÇÒÁ·ŒÒ·ÒÂãËÁ‹æ Í‹ҧäÁ‹à¤Â»ÃÒ¡¯ÁÒ¡‹Í¹ ¤ÇÒÁà»ÅÕè¹á»Å§·Ñé§ËÅÒ¹ÕéŌǹ໚¹ ¼ÅÊ׺à¹×èͧÍ‹ҧÊÓ¤ÑÞ¨Ò¡¡ÒÃÊÔé¹ÊØ´¢Í§Ê§¤ÃÒÁàÂç¹ã¹»‚ 2532/2533 µÅÍ´ÃÇÁ¶Ö§¡Òà ¡‹Í¡ÒÃÌҷÕèà¡Ô´¢Ö鹡ѺÊËÃÑ°ÍàÁÃÔ¡Òã¹Çѹ·Õè 11 ¡Ñ¹ÂÒ¹ 2544 áÅÐã¹Ê‹Ç¹¢Í§ä·Âàͧ ËÅѧ¨Ò¡¡ÒÃÂصԢͧʧ¤ÃÒÁ¤ÍÁÁÔǹÔʵÀÒÂã¹»ÃÐà·È¨¹¶Ö§à˵ءÒó»ÅŒ¹»„¹¤‹Ò·ËÒÃã¹ ¨Ñ§ËÇÑ´¹ÃÒ¸ÔÇÒÊàÁ×èÍÇѹ·Õè 4 Á¡ÃÒ¤Á 2547 ¡ç»ÃÒ¡¯ãËŒàË繶֧¤ÇÒÁà»ÅÕè¹á»Å§¢Í§»˜ÞËÒ ¤ÇÒÁÁÑ蹤§ä·Â ·Õè»ÃÐà´ç¹¤ÇÒÁ¤ÇÒÁÁÑ蹤§ãËÁ‹äÁ‹ä´Œ¼Ù¡µÔ´ÍÂÙ‹¡ÑºàÃ×èͧ¢Í§Ê§¤ÃÒÁàÂç¹ àª‹¹ã¹Í´Õµ ¼Å¨Ò¡¤ÇÒÁà»ÅÕè¹á»Å§àª‹¹¹Õé ·ÓãËŒÃÑ°áÅÐÊѧ¤Á¨ÓµŒÍ§à˧ÊÌҧͧ¤¤ÇÒÁÃÙŒ´ŒÒ¹ ¤ÇÒÁÁÑ蹤§ à¾×èÍ㪌໚¹à¤Ã×èͧÁ×Í㹡Òõ‹ÍÊÙŒ¡Ñº¤ÇÒÁ·ŒÒ·ÒÂãËÁ‹·Õèà¡Ô´¢Öé¹ã¹ºÃÔº·µ‹Ò§æ ´Ñ§¹Ñé¹ ã¹ª‹Ç§»ÅÒ»‚ 2547 â¤Ã§¡ÒäÇÒÁÁÑ蹤§ÈÖ¡ÉÒ¨Ö§¶×Í¡Óà¹Ô´¢Öé¹ â´Â์¹ ¡ÒôÓà¹Ô¹¡Ô¨¡ÃÃÁã¹ 3 ʋǹËÅÑ¡ 䴌ᡋ 1) ¡ÒÃÇԨѴŒÒ¹¤ÇÒÁÁÑ蹤§ (Security Research) ໚¹â¤Ã§¡ÒÃÇÔ¨ÑÂÃÐÂÐÊÑé¹ à¾×è͵ͺʹͧµ‹Í¤ÇÒÁµŒÍ§¡Òâͧ਌Ò˹ŒÒ·Õè ˹‹Ç§ҹ¤ÇÒÁÁÑ蹤§ä·Â ã¹ËÑÇ¢ŒÍ·Õèà¡ÕèÂÇ¢ŒÍ§¡Ñº»ÃÐà´ç¹»˜ÞËÒ¤ÇÒÁÁÑ蹤§ ·Õè»ÃÐà·È¡ÓÅѧ༪ÔÞ ËÃ×ͤҴNjҨÐà¡Ô´¢Öé¹ã¹Í¹Ò¤µ 2) ¡ÒÃàÊǹҴŒÒ¹¤ÇÒÁÁÑ蹤§ (Security Forum) ໚¹¡ÒÃà»´àÇ·ÕàÊǹÒà¾×èÍáÅ¡à»ÅÕ蹤ÇÒÁàËç¹áÅлÃÐʺ¡Òó ÃÐËÇ‹Ò§ ¹Ñ¡ÇÔªÒ¡ÒáѺ਌Ò˹ŒÒ·Õè¼ÙŒ»¯ÔºÑµÔ§Ò¹ã¹»ÃÐà´ç¹»˜ÞËÒ¤ÇÒÁÁÑ蹤§ 3) àÍ¡ÊÒÃÇÔªÒ¡ÒôŒÒ¹¤ÇÒÁÁÑ蹤§ (Security Paper) â¤Ã§¡ÒÃä´Œ¨Ñ´¾ÔÁ¾ “¨ØÅÊÒäÇÒÁÁÑ蹤§ÈÖ¡ÉÒ” ÍÍ¡à¼Âá¾Ã‹ãËŒ¤ÇÒÁÃÙŒà¡ÕèÂǡѺ »ÃÐà´ç¹»˜ÞËÒ¤ÇÒÁÁÑ蹤§ã¹á§‹ÁØÁµ‹Ò§æ ᡋ਌Ò˹ŒÒ·Õè˹‹Ç§ҹ¤ÇÒÁÁÑ蹤§ áÅÐá¡‹Êѧ¤Áä·Âã¹Ç§¡ÇŒÒ§ â¤Ã§¡ÒäÇÒÁÁÑ蹤§ÈÖ¡ÉÒ ÁÕ ÃÈ. ´Ã. ÊØÃªÒµÔ ºÓÃاÊØ¢ ໚¹ËÑÇ˹ŒÒâ¤Ã§¡ÒÃÏ จุลสารความมั่นคงศึกษา พฤษภาคม 2553 ฉบับที่ 76 ปราสาท “พระวิหาร” : ประวัติศาสตร์กับชาตินิยมกัมพูชา The Temple of “Preah Vihear” : History and Cambodian Nationalism พงษ์พันธ์ พึ่งตน เขียน สุรชาติ บำรุงสุข บรรณาธิการ สนันสนุนการพิมพ์โดย สถาบันการข่าวกรอง สำนักข่าวกรองแห่งชาติ จุลสารความมั่นคงศึกษา ฉบับที่ 76 ปราสาท “พระวิหาร” : ประวัติศาสตร์กับชาตินิยมกัมพูชา ผู้เขียน พงษ์พันธ์ พึ่งตน บรรณาธิการ สุรชาติ บำรุงสุข พิมพ์ครั้งที่หนึ่ง พฤษภาคม 2553 จำนวนพิมพ์ 1,000 เล่ม การพิมพ์ได้รับการสนับสนุนจากสถาบันการข่าวกรอง สำนักข่าวกรองแห่งชาติ เจ้าของ โครงการความมั่นคงศึกษา ตู้ ปณ. 2030 ปณฝ. จุฬาลงกรณ์ กรุงเทพฯ 10332 E-mail : [email protected] โทรศัพท์และโทรสาร 0-2218-7264 บรรณาธิการ รศ. ดร. สุรชาติ บำรุงสุข ผู้ช่วยบรรณาธิการ นาง ธนา ยศตระกูล ประจำกองบรรณาธิการ นางสาว กุลนันทน์ คันธิก นาย ศิบดี นพประเสริฐ ที่ปรึกษา พลโท วุฒินันท์ ลีลายุทธ พลเรือโท อมรเทพ ณ บางช้าง พลโท ภราดร พัฒนถาบุตร พิมพ์ที่ บริษัท สแควร์ ปริ๊นซ์ 93 จำกัด 59, 59/1, 59/2 ซ.ปุณณวิถี 30 ถ.สุขุมวิท 101 แขวงบางจาก เขตพระโขนง กรุงเทพฯ 10260 โทร. 0-2743-8045 แฟกซ์. 0-2332-5058 สารบัญ Contents คำนำ ก Preface ปราสาท “พระวิหาร” : ประวัติศาสตร์กับชาตินิยมกัมพูชา 1 The Temple of “Preah Vihear” : History and Cambodian Nationalism เอกสารอ้างอิง 34 References หมายเหตุผู้เขียน : ในจุลสารนี้จะใช้คำว่า “พระวิหาร” ในความหมายเฉพาะที่หมายถึงมุมมองของฝ่าย กัมพูชาซึ่งแตกต่างจากพระวิหารที่จะหมายถึงความเห็นของคนไทย ตามหลักการการถอดคำเขมร ด้วยอักษรไทยพึงเรียกโบราณสถานนี้ว่า เปรียะฮ์วิเฮีย แต่เนื่องจากคำคำนี้เป็นส่วนหนึ่งในการต่อสู้ ทาง “การเมืองวัฒนธรรม” ระหว่างทั้งสองฝ่ายคือไทยและกัมพูชา การเลือกใช้คำในแบบภาษา เขมรย่อมกระทบความสัมพันธ์เชิงอำนาจในหลายมิติโดยเฉพาะในฝั่งไทย ดังนั้นการเลือกใช้คำว่า พระวิหารในเครื่องหมายคำพูด ( “พระวิหาร” ) จึงเป็นสิ่งเหมาะสมที่จะใช้สื่อสารกับชาวไทยใน ปัจจุบัน ที่มา : จุลสารนี้ตัดตอนจากวิทยานิพนธ์ของ พงษ์พันธ์ พึ่งตน, ปราสาทพระวิหาร: การเมือง วัฒนธรรมในกัมพูชายุคสังคมราษฎร์นิยม ค.ศ. 1955-1970 วิทยานิพนธ์อักษรศาสตร มหาบัณฑิต จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, 2552 คํานํา “A nation is only at peace when it’s at war.” Hugh Kingsmill (1889-1949) English man of letters นับตั้งแตรัฐบาลกัมพูชาไดขอจดทะเบียน “ปราสาทพระวิหาร” เปนมรดกโลก ในชวงตนป 2550 เปนตนมา ความสัมพันธระหวางไทยกับกัมพูชาคอยๆ ทรุดลงเปนลําดับ และยิ่งเมื่อผนวกกับการเคลื่อนไหวทางการเมืองภายในหลังจากรัฐประหารกันยายน 2549 ที่ กรุงเทพฯ โดยในป 2551 ไดมีการเคลื่อนไหวใหญของกลุมพันธมิตรประชาชนเพื่อ ประชาธิปไตย ที่นอกจากจะขับเคลื่อน “กระแสตอตานทักษิณ” ในรูปของการรณรงคภายใต ทิศทางแบบ “ตอตานทุนนิยม” ดวยการสรางวาทกรรม “ทุนนิยมสามานย” แลว กลุมพันธมิตรฯ หรืออาจจะเรียกเปนเชิงสัญลักษณวา “กลุมเสื้อเหลือง” ยังได ขับเคลื่อนโดยอาศัยการปลุกระดมประเด็น “ชาตินิยม” ทีมีกรณีปราสาทพระวิหารเปน ศูนยกลางของปญหา ผลของการผนวกการเปดประเด็น “ไมเอาทุนนิยม” เขากับประเด็น “เอาชาตินิยม” ทํา ใหอารมณความรูสึกของผูคนในสังคมไทยถูกกระตุนอยางมาก อันทําใหเกิดขอสังเกตในป 2551 วากระแสขวาไดกอตัวขึ้นอยางรวดเร็วและรุนแรงในสังคมไทย จนทําใหเกิดความกังวล มาโดยตลอดวา รัฐไทยอาจจะเกิดอาการ “เอียงขวา” อยางหนัก จนนโยบายตางประเทศไทยถูก ครอบดวยเพียงแนวคิดชาตินิยม ที่มองเห็นประเทศเพื่อนบานเปนศัตรู และมองไมเห็น ผลประโยชนดานอื่นๆ ปรากฏการณของนโยบายเอียงขวาที่ชัดเจนในชวงระยะเวลาดังกลาว สะทอนใหเห็น ไดจากความหมิ่นเหมที่ประเทศไทยและกัมพูชา มีสภาวะที่เกือบเขาสูสงครามระหวางกัน ซึ่งความ ขัดแยงที่ถูกหยิบยกขึ้นมาเปนประเด็นหลักก็คือ กรรมสิทธิ์ในการครอบครองปราสาท “พระวิหาร” อีกทั้งเมื่อยิ่งมีการปลุกระดมดวยกระแสลัทธิชาตินิยมบนพื้นฐานวาทกรรม “เราเสีย ดินแดนไมไดแมแตตารางนิ้วเดียว” แลว สังคมไทยก็แทบจะหมุนเวลากลับไปสูอดีตของ วิกฤตการณสยาม – ฝรั่งเศส พ.ศ. 2483...จะขาดก็แตเพียงไมมีเพลงปลุกใจจากกรมโฆษณาการ ใหเราไดรูสึก “คึกคัก” ในจิตใจ กอนจะยกกําลังทหารขามเสนเขตแดนเขาไปสูพื้นที่อินโดจีน ! ก ปราสาท “พระวิหาร” : ประวัติศาสตร์กับชาตินิยมกัมพูชา ข คํานํา แตสิ่งหนึ่งที่จะตองตระหนักอยางมากก็คือ เมื่อกระแสของลัทธิชาตินิยมถูกปลุกใน “A nation is only at peace when it’s at war.” ดานหนึ่งของเสนเขตแดนแลว ก็ปฏิเสธไมไดวายอมจะกอใหเกิดกระแสชาตินิยมในอีกดาน Hugh Kingsmill (1889-1949) หนึ่งของเสนเขตแดนไมแตกตางกัน หรือเราคงจะตองยอมรับวา เมื่อไทยมี “ชาตินิยมสยาม” English man of letters ในปญหาความสัมพันธกับประเทศเพื่อนบานฉันใด ประเทศเหลานั้นก็มีชาตินิยมของเขาใน ความสัมพันธกับไทยฉันนั้น นับตั้งแตรัฐบาลกัมพูชาไดขอจดทะเบียน “ปราสาทพระวิหาร” เปนมรดกโลก ปรากฏการณเชนนั้นปฏิเสธไมไดวา ผลจากสถานะทาง “ภูมิรัฐศาสตร” ของรัฐที่มี ในชวงตนป 2550 เปนตนมา ความสัมพันธระหวางไทยกับกัมพูชาคอยๆ ทรุดลงเปนลําดับ พรมแดนอยูติดกัน ยอมมีประวัติศาสตรทั้งบวกและลบเปนเสนทางของความสัมพันธที่มี และยิ่งเมื่อผนวกกับการเคลื่อนไหวทางการเมืองภายในหลังจากรัฐประหารกันยายน 2549 ที่ พัฒนาการเรื่อยมาจากอดีตจนถึงปจจุบัน ซึ่งก็ขึ้นอยูกับวารัฐและสังคมนั้นๆ จะหยิบเอา กรุงเทพฯ โดยในป 2551 ไดมีการเคลื่อนไหวใหญของกลุมพันธมิตรประชาชนเพื่อ ประเด็นเชิงบวกหรือปญหาเชิงลบมาเปนทิศทางหลักในการกําหนดความสัมพันธกับประเทศ ประชาธิปไตย ที่นอกจากจะขับเคลื่อน “กระแสตอตานทักษิณ” ในรูปของการรณรงคภายใต เพื่อนบาน ทิศทางแบบ “ตอตานทุนนิยม” ดวยการสรางวาทกรรม “ทุนนิยมสามานย” แลว จุลสารเลมนี้เปนอีกหนึ่งในความพยายามของโครงการความมั่นคงศึกษา ที่จะทํา กลุมพันธมิตรฯ หรืออาจจะเรียกเปนเชิงสัญลักษณวา “กลุมเสื้อเหลือง” ยังได ความเขาใจในเรื่องของความสัมพันธของไทยกับประเทศเพื่อนบาน ซึ่งถือวาเปนหนึ่งในปญหา ขับเคลื่อนโดยอาศัยการปลุกระดมประเด็น “ชาตินิยม” ทีมีกรณีปราสาทพระวิหารเปน ความมั่นคงไทยที่สําคัญ โดยเฉพาะในประเด็นเรื่องของปราสาทพระวิหาร และกอนหนานั้น ศูนยกลางของปญหา โครงการฯ ไดนําเสนอเรื่องราวเหลานี้มาแลวในหลายฉบับ แตสําหรับฉบับนี้เปนการเสนอ ผลของการผนวกการเปดประเด็น “ไมเอาทุนนิยม” เขากับประเด็น “เอาชาตินิยม” ทํา ปญหาพระวิหารในมุมมองของกัมพูชา ใหอารมณความรูสึกของผูคนในสังคมไทยถูกกระตุนอยางมาก อันทําใหเกิดขอสังเกตในป โครงการฯ หวังวา จุลสารฉบับนี้จะชวยใหเกิดความเขาใจตอปญหาที่เกิดขึ้นใน 2551 วากระแสขวาไดกอตัวขึ้นอยางรวดเร็วและรุนแรงในสังคมไทย จนทําใหเกิดความกังวล ทัศนะของฝายกัมพูชา โดยเฉพาะอยางยิ่งจากบริบทของประวัติศาสตรการเมืองในยุคหลัง มาโดยตลอดวา รัฐไทยอาจจะเกิดอาการ “เอียงขวา” อยางหนัก จนนโยบายตางประเทศไทยถูก สงครามโลกครั้งที่ 2 ของการเมืองภายในของกัมพูชา ครอบดวยเพียงแนวคิดชาตินิยม ที่มองเห็นประเทศเพื่อนบานเปนศัตรู และมองไมเห็น สําหรับการจัดพิมพจุลสารฉบับนี้ โครงการฯ ตองขอขอบคุณ คุณพงษพันธ พึ่งตน ที่ ผลประโยชนดานอื่นๆ ไดจัดทําฉบับยอของวิทยานิพนธอักษรศาสตรมหาบัณฑิต เรื่อง ปราสาทพระวิหาร: การเมือง ปรากฏการณของนโยบายเอียงขวาที่ชัดเจนในชวงระยะเวลาดังกลาว สะทอนใหเห็น วัฒนธรรมในกัมพูชายุคสังคมราษฎรนิยม ค.ศ. 1955 – 1970 เพื่อใชสําหรับการเผยแพร ซึ่ง ไดจากความหมิ่นเหมที่ประเทศไทยและกัมพูชา มีสภาวะที่เกือบเขาสูสงครามระหวางกัน ซึ่งความ โครงการฯ เชื่อวาสาระเหลานี้จะเปนประโยชนตอหนวยงานความมั่นคงและแกผูสนใจ ขัดแยงที่ถูกหยิบยกขึ้นมาเปนประเด็นหลักก็คือ กรรมสิทธิ์ในการครอบครองปราสาท “พระวิหาร” โดยทั่วไป อีกทั้งเมื่อยิ่งมีการปลุกระดมดวยกระแสลัทธิชาตินิยมบนพื้นฐานวาทกรรม “เราเสีย ดินแดนไมไดแมแตตารางนิ้วเดียว” แลว สังคมไทยก็แทบจะหมุนเวลากลับไปสูอดีตของ วิกฤตการณสยาม – ฝรั่งเศส พ.ศ. 2483...จะขาดก็แตเพียงไมมีเพลงปลุกใจจากกรมโฆษณาการ โครงการความมั่นคงศึกษา ใหเราไดรูสึก “คึกคัก” ในจิตใจ กอนจะยกกําลังทหารขามเสนเขตแดนเขาไปสูพื้นที่อินโดจีน ! พฤษภาคม 2553 ก ปราสาท “พระวิหาร” : ประวัติศาสตร์กับชาตินิยมกัมพูชา ข ปราสาท “พระวิหาร” : ประวัติศาสตร์กับชาตินิยมกัมพูชา The Temple of “Preah Vihear” : History and Cambodian Nationalism พงษ์พันธ์ พึ่งตน ปราสาทพระวิหารอันเป็นหนึ่งในปัญหาความขัดแย้งระหว่างไทยกับกัมพูชา ในปัจจุบัน ซึ่งหากพิจารณาจากมุมมองของชาวเขมรด้วยแล้ว อาจจะทำให้การ ศึกษาเรื่องพระวิหารในมุมมองที่แตกต่างออกไปนำมาซึ่งความรู้ความเข้าใจใหม่ๆ และก็อาจจะทำให้เราชาวไทยรู้และตระหนักถึงปัญหาความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ ที่เกิดขึ้น ตลอดจนหาทางแก้ปัญหาได้อย่างรอบด้านมากกว่าการทำความเข้าใจเรื่อง นี้เฉพาะในมุมมองที่เอาตัวเราเป็นใหญ่ และการอธิบายซ้ำๆ ด้วยวาทกรรมเรื่องการ เสียดินแดน ซึ่งก็จะกลายเป็นปัจจัยที่ทำให้ปัญหาที่เกิดขึ้นขยายตัวออกไป จนนำไป สู่ความขัดแย้งขนาดใหญ่ได้ ชื่อของปราสาทเขาพระวิหาร (Temple of Preah Vihear) นั้นมีที่มา จากสถานที่อันเป็นที่ตั้งของปราสาทซึ่งปรากฏครั้งแรกในบันทึกการเดินทางของคณะ นักสำรวจชาวฝรั่งเศสคือ เอเตียง เอโมนิเยร์ (Etienne Aymonier) ที่เดินทาง พร้อมลูกหาบชาวเขมรในระหว่าง ค.ศ. 1882-1883 โดยในระหว่างที่เดินทางผ่าน หมู่บ้านเบ็งมลู (Bêng Melou) ซึ่งเป็นหมู่บ้านที่ชาวกูยและเขมรอาศัยอยู่ร่วมกันนั้น บันทึกได้กล่าวถึง