UWAGI OGÓLNE GENERAL NOTES

Uwagi wstępne Preliminary notes

1. Dane zamieszczone w publikacji – jeśli nie 1. Data in the publication, unless otherwise indi- zaznaczono inaczej – podano w każdorazowym cated, are presented according to the admini- podziale administracyjnym kraju oraz zgodnie strative division of the country in a given period z każdorazowym stanem organizacyjnym jednostek as well as in accordance with the respective organi- gospodarki narodowej. zational status of units of the national economy. W tablicach zawierających informacje w podziale In the tables containing information divided into na miasta, przez ,,miasta’’ rozumie się obszar urban areas, the term urban areas is understood położony w granicach administracyjnych tych jed- nostek. as areas located within the administrative borders 2. Dane prezentowane dla podregionów i powia- of these units. tów odpowiadają poziomowi 3 i 4 Nomenklatury 2. Data presented for subregions and powiats Jednostek Terytorialnych do Celów Statystycznych correspond to levels 3 and 4 of the Nomenclature of (NTS), opracowanej na podstawie Nomenclature of Territorial Units for Statistical Purposes (NTS), Territorial Units for Statistics (NUTS) obowiązującej compiled on the basis of the Nomenclature of w krajach Unii Europejskiej. NTS wprowadzona Territorial Units for Statistics (NUTS) obligatory in ą została rozporz dzeniem Rady Ministrów z dnia countries of the European Union. NTS was intro- 13 VII 2000 r. (Dz. U. Nr 58, poz. 685, z później- duced by a Regulation of the Council of Ministers szymi zmianami). Podregiony (poziom 3) grupują jednostki szczebla dated 13 VII 2000 (Journal of Laws No. 58, item powiatowego. 685, with later amendments). 3. Prezentowane dane – jeśli nie zaznaczono Subregions (level 3) group powiat-level entities. inaczej – dotyczą całej gospodarki narodowej, 3. Presented data, unless otherwise indicated, tj. wszystkich podmiotów zlokalizowanych na terenie concern the entire national economy, i.e., all units województwa, bez względu na formy organizacyjne located on the voivodship territory regardless of ś i formy własno ci. organizational and ownership forms. 4. Prezentowane informacje przedstawione zostały 4. Information is presented in compliance with the stosownie do zakresu prowadzonych badań, scope of conducted surveys, including entities uwzględniających podmioty klasyfikowane według kryterium liczby pracujących i – jeśli nie zazna- classified according to the criterion of the number czono inaczej – obejmują podmioty o liczbie pracu- of persons employed, and (unless otherwise jących: indicated) include entities employing: - do 9 osób, - up to 9 persons, - od 10 do 49 osób, - from 10 to 49 persons, - powyżej 49 osób. - more than 49 persons. ę 5. Dane prezentuje si : 5. Data are presented: ś 1) w układzie Polskiej Klasyfikacji Działalno ci 1) according to the Polish Classification of (PKD), opracowanej na podstawie wydawnictwa Activities (PKD) – compiled on the basis of the Biura Statystycznego Wspólnot Europejskich EUROSTAT – ,,Nomenclature des Activités de European Community EUROSTAT publication Communauté Européenne – NACE rev. 1’’. PKD ’’Nomenclature des Activités de Communauté wprowadzona została z dniem 1 I 1998 r. roz- Européenne – NACE rev. 1’’. PKD was introdu- porządzeniem Rady Ministrów z dnia 7 X 1997 r. ced on 1 I 1998 by the decree of the Council of w sprawie Polskiej Klasyfikacji Działalności Ministers regarding the Polish Classification of (Dz. U. Nr 128, poz. 829, z późniejszymi zmiana- Activities, dated 7 X 1997 (Journal of Laws No. mi), w miejsce stosowanej Europejskiej Klasyfi- 128, item 829, with later amendments). ś kacji Działalno ci (EKD). In the Polish version of NACE an additional W stosunku do obowiązującej PKD dokonano grouping was introduced in which sections dodatkowego grupowania, ujmując pod pojęciem ,,Przemysł’’ sekcje: ,,Górnictwo”, ,,Przetwórstwo ’’Mining”, ’’Manufacturing’’ and ’’Electricity, gas przemysłowe’’ oraz ,,Wytwarzanie i zaopatrywanie and water supply’’ were included in the item w energię elektryczną, gaz, wodę’’. “Industry”. Dane prezentowane w podziale według ro- Data presented in division by kinds of activities dzajów działalności w: in: - usługach rynkowych dotyczą sekcji: ,,Handel - market services concern the sections: ’’Who- hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samo- lesale and retail trade; repair of motor vehicles

chodowych, motocykli oraz artykułów użytku motorcycles and personal and household osobistego i domowego’’, ,,Hotele i restauracje’’, goods’’, ’’Hotels and restaurants’’, ’’Transport, ,,Transport, gospodarka magazynowa i łączność’’, storage and communication’’, ’’Financial ,,Pośrednictwo finansowe’’, ,,Obsługa nierucho- intermediation’’, ’’Real estate, renting and mości, wynajem i usługi związane z pro- business activities’’, ’’Other community, social wadzeniem działalności gospodarczej’’, and personal service activities’’ and “Private ść ,,Działalno usługowa komunalna, społeczna households with employed persons”, i indywidualna, pozostała’’ oraz „Gospodarstwa - non-market services concern the sections: ą domowe zatrudniaj ce pracowników”, ’’Public administration and defence; compulsory - usługach nierynkowych – sekcji: ,,Administra- social security’’, ’’Education’’ and ’’Health and cja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe social work”; ubezpieczenia społeczne i powszechne ubez- 2) according to ownership sectors: pieczenia zdrowotne’’, ,,Edukacja’’ oraz ,,Och- rona zdrowia i pomoc społeczna’’; - public sector – grouping state ownership (of 2) według sektorów własności: the State Treasury and state legal persons), - sektor publiczny – grupujący własność pań- local self-government entity ownership as well stwową (Skarbu Państwa i państwowych osób as ’’mixed ownership’’ with a predominance of prawnych), własność jednostek samorządu te- public sector entity capital (property), rytorialnego oraz ,,własność mieszaną’’ z prze- - private sector – grouping private domestic wagą kapitału (mienia) podmiotów sektora pu- ownership (of natural persons and other private blicznego, entities), foreign ownership (of foreign persons) - sektor prywatny – grupujący własność prywat- as well as ’’mixed ownership’’ with a predo- ną krajową (osób fizycznych i pozostałych minance of private sector entity capital (pro- jednostek prywatnych), własność zagraniczną perty). (osób zagranicznych) oraz ,,własność miesza- ’’Mixed ownership’’ is defined mainly for ną’’ z przewagą kapitału (mienia) podmiotów companies and determined on the basis of the sektora prywatnego. capital (property) structure as declared in ,,Własność mieszana’’ określona jest głów- a company’s registration application. nie dla spółek i wyznaczana na podstawie 6. Data according to NACE sections as well as struktury kapitału (mienia) deklarowanego we according to administrative division are compiled, wniosku rejestracyjnym spółki. unless otherwise indicated, using the so-called 6. Dane według sekcji PKD oraz w podziale enterprise method. ś administracyjnym opracowano – je li nie zaznaczo- In the enterprise (entity) method, the entire no inaczej – tzw. metodą przedsiębiorstw. organizational unit of entities in the national eco- Metoda przedsiębiorstw (podmiotowa) oznacza nomy is the basis for grouping all data describing przyjmowanie całych podmiotów gospodarki naro- their activity according to individual classification dowej za podstawę grupowania wszystkich danych charakteryzujących ich działalność według posz- levels and territorial divisions. czególnych poziomów klasyfikacyjnych i podziałów 7. Relative numbers (indices, percentages) terytorialnych. are, as a rule, calculated on the basis of absolute 7. Liczby względne (wskaźniki, odsetki) data expressed with higher precision than that obliczono z reguły na podstawie danych bezwzglę- presented in the tables. dnych wyrażonych z większą dokładnością niż 8. When computing per capita data (1000 podano w tablicach. population, etc.) as of the end of a year, the 8. Przy przeliczeniach na 1 mieszkańca (1000 number of the population was adopted as of 31 XII, ludności itp.) danych według stanu w końcu roku whereas data describing the magnitude of a pheno- przyjęto liczbę ludności według stanu w dniu 31 XII, menon within a year (e.g., vital statistics, pro- a przy przeliczeniach danych charakteryzujących duction) – as of 30 VI. ść ą wielko zjawiska w ci gu roku (np. ruch naturalny 9. Data, unless otherwise indicated, do not ś ludno ci, produkcja) – według stanu w dniu 30 VI. include budget entities of the Ministry of National 9. Dane – jeśli nie zaznaczono inaczej – nie ą ż Defence and the Ministry of Interior and obejmuj jednostek bud etowych resortu obrony Administration. narodowej i resortu spraw wewnętrznych i admi- 10. Methodological explanations concerning nistracji. basic definitions and methods of compiling 10. Wyjaśnienia metodyczne dotyczące podsta- wowych pojęć i metod opracowania danych liczbo- statistical data are enumerated in the general notes wych zamieszczono w uwagach ogólnych do posz- to individual chapters. More detailed information czególnych działów. Rozszerzone wyjaśnienia doty- pertaining to particular fields of statistics can be czące poszczególnych dziedzin statystyki znajdzie found in subject matter publications as well as in Czytelnik w publikacjach tematycznych oraz w serii the series ’’Zeszyty metodyczne i klasyfikacje’’ ,,Zeszyty metodyczne i klasyfikacje’’. (Methodological Papers and Classifications).

11. Niektóre dane liczbowe zostały podane na 11. Some data are given on the basis of podstawie danych nieostatecznych i mogą ulec preliminary data and may change in subsequent zmianie w następnych publikacjach Urzędu Statys- publications of the Statistical Office. tycznego. 12. Due to the electronic method of data ę ą ę 12. Ze wzgl du na elektroniczn technik prze- processing, in some cases component totals can twarzania danych, w niektórych przypadkach sumy differ from the amount given in the item ’’total’’. składników mogą się różnić od podanych wielkości 13. Statistical information originating from so- ,,ogółem’’. 13. Informacje statystyczne pochodzące ze urces other than Statistical Office is indicated in the źródeł spoza Urzędu Statystycznego opatrzono appropriate notes. odpowiednimi notami. 14. The names of some classification levels used 14. W publikacji zastosowano skróty nazw niektó- in the publication have been abbreviated; the list of rych poziomów klasyfikacyjnych; zestawienie zasto- abbreviations used and their full names is given sowanych skrótów i pełnych nazw podaje się below: poniżej:

POLSKA KLASYFIKACJA DZIAŁALNOŚCI (PKD) NOMENCLATURE DES ACTIVITÉS DE COMMUNAUTÉ EUROPÉENNE — NACE rev. 1

sekcje sections

Handel i naprawy Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów ż Trade and repair samochodowych, motocykli oraz artykułów u ytku osobistego i domowego Wholesale and retail trade; repair of motor vehicles, motorcycles and personal and household goods

Obsługa nieruchomości i firm Obsługa nieruchomości, wynajem i usługi zwią- zane z prowadzeniem działalności gospodarczej Real estate, renting and business activities

Administracja publiczna i obrona narodowa; obo- Administracja publiczna i obrona narodowa; obo- wiązkowe ubezpieczenia społeczne i zdrowotne wiązkowe ubezpieczenia społeczne i powszechne ubezpieczenie zdrowotne Public administration and defence; compulsory so- cial security

Uwaga. Notion. Z dniem 1 I 2002 r. w województwie podkar- On 1 I 2002 a new powiat – Leski was created in packim powstał nowy powiat – leski, który został the Podkarpackie Voivodship (according to the decree of the Council of Ministers dated 31 V 2001, wyodrębniony z powiatu bieszczadzkiego (rozpo- ą Journal of Laws No. 62, item 631). It was separated rz dzenie Rady Ministrów z dnia 31 V 2001 r., from Bieszczadzki powiat. At the same time villages ś Dz.U. nr 62, poz. 631). Równocze nie z gminy Brelików, Leszczowate, Ropienka, Serednica, Olszanica do gminy Ustrzyki Dolne przeszły wsie: Stańkowa, Wola Romanowa, Zawadka and Wola Brelików, Leszczowate, Ropienka, Serednica, Stań- Maćkowa, previously being part of Olszanica gmina kowa, Wola Romanowa, Zawadka i Wola Maćkowa became a part of Ustrzyki Dolne gmina (the decree (rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 IX of the Council of Ministers dated 29 IX 2001, 2001 r., Dz.U. nr 116, poz. 1241). Journal of Laws No. 116, item 1241). Od dnia 1 I 2003 r. gmina wiejska Szerzyny, Since 1 I 2003 the rural gmina Szerzyny, which was situated until 31 XII 2002 within the należąca do 31 XII 2002 r. administracyjnie do po- ż administrative borders of Jasielski powiat in the wiatu jasielskiego w woj. podkarpackim, przynale y Podkarpackie Voivodship, has been included in do woj. małopolskiego. Małoposkie Voivodship.

Stan i ochrona środowiska Environmental protection 1. Dane o ściekach dotyczą ścieków odpro- 1. Data regarding waste water concern waste wadzonych do wód powierzchniowych lub do ziemi water discharged into surface waters or into the przez: ground by: 1) jednostki organizacyjne wnoszące opłaty za 1) organizational entities making payments for the pobór z ujęć własnych rocznie 5 dam3 i więcej annual withdrawal of 5 dam3 or more of 3 wody podziemnej albo 20 dam i więcej wody underground water, or 20 dam3 or more of powierzchniowej lub odprowadzające rocznie 20 surface water from their own intakes, or 3 dam i więcej ścieków, discharging 20 dam3 or more of waste water 2) wszystkie jednostki nadzorujące pracę sieci annually, wodociągowej (w tym również spółdzielni miesz- 2) all entities responsible for the management of the kaniowych, spółek wodnych, zakładów usług water-line system (of which also housing co- wodnych, zakładów pracy itd.). -operatives, water companies, waterworks and ś ą 2. Jako cieki wymagaj ce oczyszczania workplaces). przyjęto wody odprowadzane siecią kanałów lub ś 2. Waste water requiring treatment is under- rowów otwartych bezpo rednio do wód powierz- stood as water discharged by means of open chniowych, do ziemi, lub do sieci kanalizacyjnej channel or ditch systems directly into sufrace z jednostek produkcyjnych (łącznie z zanieczysz- waters, into the ground, or sewerage system of czonymi wodami z odwadniania zakładów górni- entities engaged in production (including contami- czych oraz obiektów budowlanych i zanieczysz- czonymi wodami wykorzystanymi w przemyśle do nated drainage water from mines and constructions celów chłodniczych), z innych jednostek oraz z go- as well as contaminated drainage water used in spodarstw domowych. industry for cooling purposes), other entities as well Dane o ściekach oczyszczanych dotyczą ście- as households. ków oczyszczanych mechanicznie, chemicznie, bio- Data regarding treated waste water concern logicznie oraz z podwyższonym usuwaniem bioge- waste water treated mechanically, chemically, nów i odprowadzonych do wód powierzchniowych biologically, and with increased biogen removal, lub do ziemi. discharged into surface waters and into the ground. Przez ścieki oczyszczane mechanicznie rozu- Mechanical treatment of waste water is mie się ścieki poddane procesowi usuwania jedynie understood as the process of removing only non- zanieczyszczeń nierozpuszczalnych, tj. ciał stałych soluble pollutants, i.e., solid bodies and fats subject i tłuszczów ulegających osadzaniu lub flotacji, przy to settlement or floatation, through the use of użyciu krat, sit, piaskowników, odtłuszczaczy współ- greates, filters, grit chambers, grease traps in pracujących z osadnikami Imhoffa. conjunction with Imhoff tanks. Chemiczne oczyszczanie ścieków polega na Chemical treatment of waste water consists in wytrącaniu niektórych związków rozpuszczalnych precipitating certain soluble compounds or their względnie ich neutralizacji metodami chemicznymi, neutralization through chemical methods, such as takimi jak koagulacja, sorpcja na węglu aktywnym coagulation, sorption on active carbon, etc. itp. Biological treatment of waste water occurs Biologiczne oczyszczanie ścieków następuje through mineralisation processes caused by w procesie mineralizacji przez drobnoustroje w śro- microorganisms in the natural water environment dowisku wodnym w sposób naturalny (np. poprzez (e.g. through agricultural use of waste water, field ś rolnicze wykorzystanie cieków, zraszanie pól, irrigation, fish ponds) or in artificial facilities ą ż stawy rybne) lub w urz dzeniach sztucznych (zło a (biofilters, activated sludge) and consists in the biologiczne, osad czynny) i polega na usuwaniu ze ś ń ą removal of organic pollutants or biogenous and cieków zanieczyszcze organicznych oraz zwi z- refractive compounds from sewage. ków biogennych i refrakcyjnych. Increased biogen removal from sewage occurs Podwyższone usuwanie biogenów w ściekach in treatment plants with highly efficient treatment następuje w oczyszczalniach ścieków o wysoko- efektywnych technologiach oczyszczania (głównie technologies (mostly biological, and also chemical) biologicznych, a także chemicznych) umożliwia- allowing for an increased reduction in nitrogen and jących zwiększoną redukcję azotu i fosforu. phosphorus content. Dane o ludności korzystającej z oczyszczalni Data concerning the population using waste ścieków podano na podstawie badań Głównego treatment plants is given on the basis of surveys Urzędu Statystycznego w oparciu o szacunek liczby of the Central Statistical Office based on estimates ludności korzystającej z oczyszczalni oczysz- of the number of the population using waste water czających ścieki z miast i wsi. W przypadku, gdy treatment plants treating urban and rural waste. miasto obsługiwane jest przez kilka oczyszczalni When an urban area is served by several treatment o różnym sposobie oczyszczania, o zakwalifikowa- plants with various methods of treatment, the niu miasta do obsługiwanego przez poszczególny predominate amount of waste treated by a given rodzaj oczyszczalni ścieków decyduje przewaga treatment plant determines the classification of the ilości ścieków oczyszczanych przez dany rodzaj urban area in the appropriate type of waste oczyszczalni. treatment plant.

3. Informacje o źródłach i wielkości emisji prze- 3. Information regarding the sources and mysłowych zanieczyszczeń powietrza oraz amounts of industrial atmospheric pollutant o stanie wyposażenia i efektach eksploatacji emissions as well as the equipment reducing urządzeń do redukcji tych zanieczyszczeń doty- such pollutants and the effects of its utilisation ą cz jednostek organizacyjnych ustalonych przez concerns organizational entities established by the Ś Ministra Ochrony rodowiska i Zasobów Natural- Minister of the Ministry of Environmental Protection ś ś nych na podstawie okre lonej wysoko ci opłat and natural Resources on the basis of the defined ą ę wniesionych w 1986 r. za roczn emisj substancji amount of fees borne in 1986 for the annual zanieczyszczających powietrze według stawek emission of substances polluting the air, according określonych w rozporządzeniu Rady Ministrów to rates defined in the decree of the Council of z dnia 13 I 1986 r. w sprawie opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska i wprowadzanie w nim Ministers, dated 13 I 1986, regarding payments for zmian (Dz. U. Nr 7, poz. 40 z późniejszymi zmia- economic use of the environment and modifications nami). to it (Journal of Laws No. 7, item 40 with later Dane o emisji pyłów dotyczą: pyłów ze spalania amendments). paliw, cementowo-wapienniczych i materiałów Data regarding particulate emissions concern: ogniotrwałych, krzemowych, nawozów sztucznych, particulates from the combustion of fuels, węglowo-grafitowych, sadzy oraz innych rodzajów particulates from cement and lime, fire-resistant zanieczyszczeń pyłowych. materials, silicates, artificial fertilisers, carbon and Dane o emisji gazów dotyczą: dwutlenku siarki, graphite, soot, as well as other types of particulates. tlenku węgla, tlenków azotu, węglowodorów oraz Data regarding gas emissions concern: sulphur innych rodzajów zanieczyszczeń gazowych (bez dioxide, carbon monoxide, nitrogen oxides, dwutlenku węgla). hydrocarbons, as well as other types of gaseous Dane o emisji pyłów i gazów obejmują emisję pollutants (excluding carbon dioxide). ą ą ą zorganizowan oraz niezorganizowan (wykazan Data regarding particulate and gas emissions ę ść przez wi kszo jednostek sprawozdawczych) include organized and disorganized emissions ś ą w zasadzie okre lon tylko z procesów technolo- (emitted by most of the surveyed entities) estimated gicznych. solely on the basic of technological processes. Wielkość emisji z poszczególnych źródeł i po- The emission volumes of different pollutant szczególnych rodzajów zanieczyszczeń ustalona types from various sources were estimated została albo na drodze pomiarów, albo na podsta- wie obliczeń z bilansu surowcowo-paliwowego through measurements or on the basis of w oparciu o wskaźniki emisji zanieczyszczeń dla calculations of the raw material and fuel balance, charakterystycznych procesów technologicznych. based on pollutant emission indicators for the 4. Informacje o odpadach za rok 2000 opra- characteristic technological processes. cowane zostały na podstawie klasyfikacji odpadów 4. Information regarding waste for 2000 was zgodnej z Europejskim Katalogiem Odpadów, a od compiled on the basis of a classification of waste in 2002 r. zgodnie z katalogiem odpadów (wprowa- accordance with the European Waste Catalogue dzonym w życie 1 I 2002 r.), opartym o Listę and for 2002 in accordance with a catalogue of Odpadów wprowadzoną do prawodawstwa Unii waste (introduced 1 I 2002), based on List of Waste Europejskiej z dniem 1 I 2002 r. introduced into legislation of the European Union 1 I Informacje o ilości i rodzajach odpadów doty- 2002. czą zakładów, które wytworzyły w ciągu roku Information regarding the quantity and types of powyżej 1 tys. t odpadów lub nagromadziły 1 mln t waste concerns plants which generated over ę ą i wi cej odpadów (z wył czeniem odpadów komu- 1 thous. t of waste in the course of the year or nalnych). accumulated 1 mln t of waste and more (excluding ą ż ą ę Odpady oznaczaj ka d substancj lub przed- municipal waste). miot należący do jednej z kategorii określonych Waste shall mean any substance or object in one w załączniku nr 1 do ustawy z dnia 27 IV 2001 r. of the categories listed in Annex I to the Act on o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628, z późniejszymi Waste of 27 IV 2001 (Journal of Laws No. 62, item zmianami), których posiadacz pozbywa się, zamierza pozbyć się lub do ich pozbycia się jest 628, with later amendments), which the holder obowiązany. discards, intends to discard or is required to Przez odzysk odpadów rozumie się wszelkie discard. działania, niestwarzające zagrożenia dla życia, Recovery of waste shall mean any operations zdrowia ludzi lub dla środowiska, polegające na which do not endanger human life and health or the wykorzystaniu odpadów w całości lub w części, lub environment, consisting in the use of waste in prowadzące do odzyskania z odpadów substancji, whole or in part, or leading to extraction and use of materiałów lub energii i ich wykorzystania. substances, materials or energy.

Unieszkodliwianie odpadów polega na pod- Treatment waste shall mean the submission of daniu ich procesom przekształceń biologicznych, waste to the processes of biological, physical or fizycznych lub chemicznych w celu doprowadzenia chemical treatment as a result of which the nature ich do stanu, który nie stwarza zagrożenia dla ży- of waste does not pose risks to human life and cia, zdrowia ludzi lub dla środowiska. Unieszkodli- health or the environment. Storing waste is also wianiem odpadów jest także składowanie odpadów. a method of rendering waste harmless. Magazynowanie odpadów to czasowe przetrzy- Waste storage shall mean temporary waste mywanie lub gromadzenie odpadów przed ich storage or collection prior to its transport, recovery transportem, odzyskiem lub unieszkodliwianiem. or disposal. Dane o odpadach dotychczas składowanych Data regarding stored up to now (nagromadzonych) dotyczą ilości odpadów zdepo- (accumulated) waste concern the quantity of nowanych na terenach własnych zakładów w wy- waste deposited on the grounds of the plants niku składowania w roku sprawozdawczym i w la- generating it as a result depositing it during the tach poprzednich. reporting and previous years. ą 5. Parki krajobrazowe s przestrzennie wydzie- 5. Scenic parks are areas with strictly defined ś ś ś lonymi obszarami o ci le okre lonych granicach, boundaries, subject to protection due to the ę ę poddanymi ochronie ze wzgl du na nieprzeci tne outstanding properties of their natural environment ś ś ś wła ciwo ci naturalne rodowiska przyrodniczego as well as the high aesthetic and tourist value of the oraz wysokie walory estetyczne i turystyczne landscape. Investment activities which result in ą krajobrazu. Na terenie parku obowi zuje zakaz a degradation of the natural environment are lokalizacji inwestycji, które powodują degradację prohibited in these parks. środowiska. 6. A nature reserve is an area in which defined 6. Rezerwat przyrody jest obszarem, na którym species of flora and fauna and elements of zachowane są w stanie naturalnym lub mało inanimate nature, having a significant scientific, zmienionym ekosystemy, określone gatunki roślin natural, cultural or scenic value, are maintained in i zwierząt, elementy przyrody nieożywionej mające their natural or insignificantly altered ecosystems. istotną wartość ze względów naukowych, przyro- 7. Areas of protected landscape are areas with dniczych, kulturowych lub krajobrazowych. strictly defined boundaries, subject to protection 7. Obszar chronionego krajobrazu jest przes- due to the relatively unchanged natural environment trzennie wydzieloną jednostką o ściśle określonych and capable of maintaining a biological balance. granicach, poddaną ochronie ze względu na mało Physical and chemical pollution of the natural zniekształcone środowisko przyrodnicze, zacho- wujące zdolności równowagi biologicznej. Na environment is prohibited in these areas. obszarach chronionego krajobrazu zabronione jest 8. Nature monuments are individual natural fizyczne i chemiczne zanieczyszczanie środowiska. objects, or their clusters, protected due to their 8. Pomniki przyrody są to pojedyncze twory scientific, cultural, historic and commemorative przyrody lub ich skupiska chronione ze względu na values as well as to their unique landscape szczególne wartości naukowe, kulturowe, history- characteristics. czno-pamiątkowe oraz swoiste cechy krajobrazu. 9. Data regarding investment expenditures 9. Dane o wydatkach inwestycyjnych i efek- and tangible effects of investments in tach rzeczowych inwestycji ochrony środowiska environmental protection and water i gospodarki wodnej prezentuje się zgodnie z Pol- management are presented in accordance with the ską Klasyfikacją Statystyczną Dotyczącą Działal- Polish Statistical Classification of Environmental ności i Urządzeń Związanych z Ochroną Środo- Protection and Facilities, introduced on the basis of wiska, wprowadzoną rozporządzeniem Rady the Regulation of the Council of Ministers, dated 2 Ministrów z dnia 2 III 1999 r. (Dz. U. Nr 25, poz. III 1999 (Journal of Laws No. 25, item 218). This 218). Klasyfikacja ta opracowana została na classification was compiled on the basis of the podstawie Międzynarodowej Standardowej Statys- ECE/UN Single European Standard Statistical tycznej Klasyfikacji EKG/ONZ Dotyczącej Działal- Classification of Environmental Protection Activities ności i Urządzeń Związanych z Ochroną Środowis- and Facilities as well as the European System for ka i Europejskiego Systemu Zbierania Informacji the Collection of Economic Information on the Ekonomicznych Dotyczących Ochrony Środowiska Environment (SERRIE), implemented by the (SERRIE) wdrażanego przez Unię Europejską. European Union.

10. Fundusze ekologiczne są to fundusze 10. Ecological funds are funds created from tworzone z opłat za korzystanie ze środowiska income originating from fees for the use of the i wprowadzanie w nim zmian, tj. kwot pieniężnych natural environment and for introducing changes to pobieranych za emisję zanieczyszczeń powietrza, it, i.e.: payments collected for emission of air składowanie odpadów, usuwanie drzew lub pollutants, storing waste, the removal of trees and krzewów oraz za pobór i korzystanie z wód bushes as well as for the withdrawal and use of i wprowadzanie ścieków do wód lub ziemi, opłat za water and discharging sewage into water or into the wyłączenie gruntów rolnych na cele nierolnicze oraz ground, payments for designating agricultural land z kar za naruszenie wymagań w zakresie ochrony for non-agricultural purposes, fines for violating the środowiska, a także innych kwot ustalonych przez requirements of environmental protection as well as terenowe organy administracji rządowej oraz other payments established by regional divisions of ą Ś ą samorz dowej. rodki funduszów przeznaczone s the state and local self-government administration. ś ęś ś na finansowanie w cało ci lub w cz ci działalno ci These funds are used entirely or partly to finance ą ą ś ą zwi zanej z ochron rodowiska i gospodark activity connected with environmental protection ą wodn . and water management. 11. Podziału wydatków inwestycyjnych według 11. The division of investment expenditures by podregionów i powiatów dokonano na podstawie subregions and powiats is made on the basis of the faktycznej lokalizacji inwestycji. actual location of the investment.

Radni gmin i powiatów Councillors of gminas and powiats 1. Kadencja rad gmin, rad miejskich na prawach 1. Term of gmina councils, city councils in cities powiatu i rad powiatów trwa 4 lata, licząc od dnia with powiat status and powiat councils lasts for wyborów. 4 years, counting from the day of election. ę 2. Charakterystyk radnych w jednostkach sa- 2. The characteristic of councillors in local self- ą morz du terytorialnego oparto o wyniki sprawoz- -government entities is based on reporting results ś ą dawczo ci za rok 2004, aktualizuj cej dane o rad- for 2004, updating information concerning counc- nych zawarte w obwieszczeniach terytorialnych illors included in announcements of local election ą komisji wyborczych z wyborów samorz dowych commissions from the 27 X 2002 elections. w dniu 27 X 2002 r.

Bezpieczeństwo publiczne Public safety 1. Przestępstwo stwierdzone jest to zdarzenie, 1. An ascertained crime is an event, which after co do którego w zakończonym postępowaniu the completion of preparatory proceedings was przygotowawczym potwierdzono, że jest przestęp- confirmed as a crime. Crime is a felony or stwem. Przestępstwo jest to zbrodnia lub występek misdemeanour prosecuted upon by public ścigany z oskarżenia publicznego lub z oskarżenia accusation or private accusation by a public prywatnego, objęty oskarżeniem prokuratora, prosecutor, moreover every revenue related a nadto każdy występek skarbowy, których charak- misdemeanour the character of which was ę ter jako przest pstwa został potwierdzony w wyniku confirmed as a crime as a result of preparatory ę post powania przygotowawczego. proceedings. ę Informacje o przest pstwach stwierdzonych Information regarding ascertained crimes and ź ś i wska nikach wykrywalno ci sprawców przes- rates of detectability of delinquents in ascertained ę t pstw opracowano na podstawie statystyki policyj- crimes has been prepared on the basis of police ś nej, uzupełnianej informacjami o ledztwach statistics, supplemented with information on ę własnych prowadzonych w prokuraturach i o post - investigations conducted by the public prosecutor’s ą powaniach wobec nieletnich w s dach rodzinnych. offices and family on juvenile proceeding in courts. ź ś 2. Wska nik wykrywalno ci sprawców 2. The rate of detectability of delinquents is przestępstw jest to stosunek liczby przestępstw the relation of the number of detected crimes, in wykrytych w danym roku (łącznie z wykrytymi po a given year (including those detected after podjęciu z umorzenia) do liczby przestępstw stwier- resumption) following discontinuance to the total dzonych w danym roku, powiększonej o liczbę number of crimes ascertained in a given year, plus przestępstw stwierdzonych w podjętych postępo- the number of crimes recorded in commenced waniach, a umorzonych w latach poprzednich z po- proceeding and discontinued in previous years due wodu niewykrycia sprawców. to undetected delinquents.

Powierzchnia i ludność Area and population 1. Dane opracowano na podstawie: 1. Data were compiled on the basis of: 1) bilansów stanu i struktury ludności faktycznie 1) the balances of the size and structure of the zamieszkałej na terenie gminy. Bilanse ludności population (actually living in a gmina). Popu- sporządzane są dla okresów międzyspisowych lation balances are compiled for periods between w oparciu o wyniki ostatniego spisu powszech- censuses on the basis of the last census, taking nego, przy uwzględnieniu: into account: a) zmian w danym okresie spowodowanych a) changes in a given period connected with vital ruchem naturalnym (urodzenia, zgony) i migra- statistics (births, deaths) and migration of the cjami ludności (zameldowania i wymeldowania population (registering and cancelling regis- na pobyt stały z innych gmin i z zagranicy), tration for permanent residence from other a także przesunięciami adresowymi ludności gminas and from abroad) as well as address z tytułu zmian administracyjnych, changes of the population due to changes in ż ę ą b) ró nicy mi dzy liczb osób zameldowanych na the administrative division, ą pobyt czasowy ponad 2 miesi ce na terenie b) difference between the number of people ą gminy a liczb osób czasowo nieobecnych registered for temporary stay for a period of uzyskiwanej z cyklicznie przeprowadzanych more than 2 months in a gmina and the ń ś ż ę bada , która stanowi jednocze nie ró nic number of people temporary absent there ę ą mi dzy liczb osób zameldowanych na pobyt being gathered on the basis of surveys ą stały w gminie a liczb osób faktycznie miesz- conducted periodically, which simultaneously ą kaj cych na terenie gminy; makes the difference between the number of 2) rejestrów Ministerstwa Spraw Wewnętrznych people registered for permanent residence in i Administracji – o migracjach wewnętrznych i za- a gmina and the number of people actually granicznych na pobyt stały; living in the gmina; 3) sprawozdawczości urzędów stanu cywilnego – 2) the registers of the Ministry of the Interior and o zarejestrowanych małżeństwach, urodzeniach Administration on internal and international mig- i zgonach; ration of population for permanent residence; 4) sprawozdawczości sądów okręgowych – o pra- 3) documentation of Civil Status Offices regarding womocnie orzeczonych rozwodach. registered marriages, births and deaths; U w a g a. Począwszy od danych za 2000 r. bilans stanu i struktury ludności oraz wszystkie 4) documentation of regional courts – regarding współczynniki demograficzne są opracowywane legally valid decisions in actions for divorce. przy uwzględnieniu wyników Narodowego Spisu N o t e. Since 2000 the data regarding the Powszechnego Ludności i Mieszkań 2002. population and its structure as well as demographic 2. Przez ludność w wieku produkcyjnym indices are compiled on the basis of the Population rozumie się ludność w wieku zdolności do pracy. and Housing Census 2002. Dla mężczyzn przyjęto wiek 18-64 lata, dla kobiet – 2. The working age population refers to males 18-59 lat. Wśród ludności w wieku produkcyjnym aged 18-64, and females aged 18-59. In this wyróżnia się ludność w wieku mobilnym, tj. category the age groups of mobility (i.e. 18-44) w wieku 18-44 lata i niemobilnym, tj. mężczyźni – and non-mobility (i.e. 45-64 for males and 45-59 45-64 lata, kobiety – 45-59 lat. Przez ludność for females) are distinguished. The non-working w wieku nieprodukcyjnym rozumie się ludność age population is defined as the preworking age w wieku przedprodukcyjnym, tj. do 17 lat oraz population, i.e., up to the age of 17 and the post- w wieku poprodukcyjnym, tj. mężczyźni – 65 lat -working age population, i.e., 65 and more for i więcej, kobiety – 60 lat i więcej. males and 60 and more for females. 3. Dane o ruchu naturalnym ludności w po- 3. Data regarding the vital statistics according dziale terytorialnym opracowano: małżeństwa – we- to territorial division were compiled as follows: dług miejsca zameldowania męża przed ślubem, marriages – by the husband’s place of permanent a jeśli mąż mieszkał na stałe za granicą – według residence before contracting of a marriage or by the miejsca zameldowania żony w Polsce przed wife’s place of residence in Poland if her husband zawarciem związku małżeńskiego; rozwody – we- stayed permanently abroad before contracting of dług miejsca zamieszkania osoby wnoszącej a marriage; divorces – according to the plaintiff’s powództwo; urodzenia – według miejsca zameldo- place of residence; births – according to the wania na pobyt stały matki noworodka; zgony – we- mother’s place of permanent residence; deaths – dług miejsca zameldowania na pobyt stały osoby according to the place of permanent residence of zmarłej. the deceased.

Przyrost naturalny ludności stanowi różnicę Natural increase of the population accounts for między liczbą urodzeń żywych i zgonów w danym the difference between the number of live births and okresie. deaths in a given period. 4. Przez niemowlęta rozumie się dzieci w wieku 4. Infant is a child under the age of 1. poniżej 1 roku. Data on births and deaths (including infant Dane o urodzeniach i zgonach (w tym zgonach deaths) are presented according to criteria of the niemowląt) prezentowane są zgodnie z kryteriami definition of infant births and deaths recommended definicji urodzenia i zgonu noworodka rekomen- by the World Health Organization (WHO). dowanej przez Światową Organizację Zdrowia. 5. Life expectancy is expressed by the average 5. Przeciętne dalsze trwanie życia wyraża number of years that a person at the exact age x średnią liczbę lat, jaką ma jeszcze do przeżycia still has to live on, assuming a fixed mortality level osoba w wieku x lat, przy założeniu stałego from the period for which life expectancy tables poziomu umieralności z okresu, dla którego opra- were compiled. cowano tablice trwania życia. 6. Data regarding migration of the population 6. Dane o migracjach ludności opracowano na were compiled on the basis of information regarding podstawie informacji o zameldowaniach na pobyt the registration for permanent residence. This stały. Informacje te nie uwzględniają zmian adresu information does not include changes of address w obrębie tej samej gminy (miasta), z wyjątkiem within the same gmina (town), with the exception of gmin miejsko-wiejskich, dla których został zacho- urban-rural gminas for which the division into urban wany podział na tereny miejskie i wiejskie. and rural areas has been kept. Napływ ludności obejmuje zameldowania na The inflow of the population includes registration pobyt stały, odpływ – wymeldowania ze stałego of arrival for permanent residence, outflow – miejsca zamieszkania. registration of departure from permanent residence.

Rynek pracy. Wynagrodzenia. Świadczenia Labour market. Wages and salaries. Social z ubezpieczeń społecznych security benefits Rynek pracy Labour market

1. Dane o pracujących dotyczą osób wykonu- 1. Data regarding employment concern persons ą ę ą ą j cych prac przynosz c im zarobek lub dochód. performing work providing earnings or income. Nie ujęto pracujących w jednostkach budżetowych Data do not include persons employed in budgetary resortów spraw wewnętrznych i obrony narodowej. entities of the Ministry of the Interior and the Do pracujących według faktycznego miejsca pracy zalicza się: Ministry of the National Defence. 1) osoby zatrudnione na podstawie stosunku pracy Employed persons by actually workplace are: (umowa o pracę, powołanie, mianowanie lub 1) employees hired on the basis of employment wybór); contracts (labour contact, call-up, appointment or 2) pracodawców i pracujących na własny rachunek, election); a mianowicie: 2) employers and own-account workers, i.e.: a) właścicieli, współwłaścicieli i dzierżawców gos- a) owners, co-owners and leaseholders of private podarstw indywidualnych w rolnictwie (łącznie z pomagającymi członkami ich rodzin), tj. pra- farms in agriculture (including contributing cujących w gospodarstwach indywidualnych family workers), i.e., working on private farms (o powierzchni użytków rolnych do 1 ha (with area up to 1 ha and more than 1 ha of i powyżej 1 ha) oraz indywidualnych właścicieli agricultural land) as well as individual owners zwierząt gospodarskich nieposiadających użyt- of livestock who do not possess agricultural ków rolnych, land, b) właścicieli i współwłaścicieli (łącznie z poma- b) owners and co-owners (including contributing gającymi członkami ich rodzin; z wyłączeniem family workers; excluding partners in compa- wspólników spółek, którzy nie pracują w spół- ce), podmiotów prowadzących działalność gos- nies who do not work in them), units conduc- podarczą poza gospodarstwami indywidual- ting economic activity excluding private farms nymi w rolnictwie, in agriculture,

c) inne osoby pracujące na własny rachunek, np. c) other self-employed persons, e.g. self-em- ą osoby wykonuj ce wolne zawody; ployed professionals; 3) osoby wykonujące pracę nakładczą; 3) persons engaged in outwork; 4) agentów (łącznie z pomagającymi członkami ich 4) agents (including contributing family workers and rodzin oraz osobami zatrudnionymi przez agentów); persons employed by agents); 5) członków spółdzielni produkcji rolniczej (rol- 5) members of agricultural production co-ope- niczych spółdzielni produkcyjnych, innych spół- ratives, (agricultural producers’ co-operatives, ą ę ą ą dzielni zajmuj cych si produkcj roln i spół- other co-operatives engaged in agricultural pro- dzielni kółek rolniczych). duction and agricultural farmers’ co-operatives). 2. Pełnozatrudnieni są to osoby zatrudnione 2. Full-time paid employees are persons w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym w danym zakładzie pracy lub na danym stanowisku employed on a full-time basis, as defined by a given pracy, w tym również osoby, które zgodnie z obo- day company or for a given position, as well as wiązującymi przepisami pracują w skróconym persons who, in accordance with regulations, work czasie pracy, np. z tytułu warunków szkodliwych dla a shortened work-time period, e.g. due to zdrowia lub przedłużonym czasie pracy, np. hazardous conditions, or a longer work-time period, dozorcy mienia. e.g. property caretaker. Niepełnozatrudnieni są to osoby, które zgodnie z umową o pracę pracują stale w niepełnym Part-time paid employees are persons who, in wymiarze czasu pracy. Niepełnozatrudnieni w głów- accordance with labour contracts, regularly work on nym miejscu pracy są to osoby, które oświadczyły a part-time basis. The main workplace of part- w zakładzie pracy, że dany zakład jest ich głównym -time employees is established by a declaration miejscem pracy. defining which workplace is the main workplace. Dane dotyczące pracujących według stanu Data concerning employment on a given day podano bez przeliczenia niepełnozatrudnionych na pełnozatrudnionych, przy przyjęciu zasady jednora- are presented without converting part-time paid zowego ujmowania tych osób w głównym miejscu employees into full-time paid employees, each pracy. person being listed once according to the main job. 3. Dane dotyczące przeciętnego zatrudnienia 3. Data concerning average paid employment ą ą ujmuj wył cznie zatrudnionych na podstawie sto- include exclusively employees hired on the basis of sunku pracy. Informacje dotyczą pracowników an employment contract. Information concerns full- pełnozatrudnionych oraz niepełnozatrudnionych w przeliczeniu na pełnozatrudnionych. and part-time paid employees in terms of full-time 4. Dane dotyczące pracujących w gospodar- paid employees. stwach indywidualnych w rolnictwie według 4. Data concerning persons employed on stanu podano w dwóch ujęciach, tj.: private farms in agriculture on a given day were 1) wyszacowano przy wykorzystaniu Powszech- given in two formulations, i.e.: nego Spisu Rolnego przeprowadzonego w czer- 1) estimated with the use of Agricultural Census wcu 1996 r. (wariant A lub licznik), 2) podano na podstawie wyników Narodowego conducted in June 1996 (A variant or numerator), Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań prze- 2) were given on the basis of the results of the prowadzonego w 2002 r. – według stanu w dniu Population and Housing Census, conducted in 20 V (wariant B lub mianownik). 2002 – as of 20 V (B variant or denominator). ą Dane o pracuj cych w gospodarstwach indy- Data or persons employed on private farms in widualnych w rolnictwie w 2002 r. opracowane na agriculture in 2002, compiled on the basis of the podstawie Narodowego Spisu Powszechnego 2002 Population and Housing Census, differ from Ludności i Mieszkań 2002 różnią się od danych opracowanych na podstawie Powszechnego Spisu the data compiled on the basis of the 1996 Rolnego 1996 r., gdyż w spisie 2002: Agricultural Census because in 2002 census: 1) znacznie mniejsza liczba osób zadeklarowała 1) significantly fewer people declared to work on ę prac w swoim gospodarstwie rolnym; their farms;

2) do pracujących w gospodarstwach indywidu- 2) the following employed persons were not alnych w rolnictwie nie zaliczono osób pracują- included in the employed on private farms: cych: a) on farms (with the area more than 1 ha of a) w gospodarstwach (o powierzchni użytków agricultural land) producing only for their own rolnych powyżej 1 ha) produkujących wyłą- needs. cznie na własne potrzeby, b) on farms with the area to 1 ha of agricultural b) w gospodarstwach o powierzchni użytków rol- land (including individual owners of livestock nych do 1 ha (łącznie z indywidualnymi właści- who do not posses agricultural land) producing cielami zwierząt gospodarskich nieposiadają- only or mainly for their own needs. cych użytków rolnych) produkujących wyłą- 5. Data regarding registered unemployed cznie lub głównie na własne potrzeby. persons in accordance with the Law dated 20 IV 5. Dane o liczbie bezrobotnych zarejestrowa- 2004 on Promotion of Employment and Labour ą nych, zgodnie z ustaw z dnia 20 IV 2004 r. o pro- Market Institutions, in force since 1 VI 2004 (Journal mocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy of Laws No. 99, item 1001) include persons who ą ą ą obowi zuj c od 1 VI 2004 r. (Dz. U. Nr 99, poz. are not employed and not performing any income- ą 1001), obejmuj osoby niezatrudnione i niewykonu- generating work, able and ready to take full-time ą j ce innej pracy zarobkowej, zdolne i gotowe do employment (or in case of disabled persons – are ę podj cia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu able and ready to take employment at least half the ą ź ś ą pracy (b d je li s to osoby niepełnosprawne – full work-time required within a given occupation or ę zdolne i gotowe do podj cia zatrudnienia co service), are not attending any full-time school with najmniej w połowie tego wymiaru czasu pracy), the exception of schools for adults or tertiary nieuczące się w szkole, z wyjątkiem szkół dla schools in the evening or weekend education dorosłych lub szkół wyższych w systemie wieczo- system, and registered in the powiat labour office rowym albo zaocznym, zarejestrowane we właś- corresponding to the person’s permanent or ciwym dla miejsca zameldowania (stałego lub temporary place of residence, and seeking czasowego) powiatowym urzędzie pracy oraz employment or any other income-generating work if poszukujące zatrudnienia lub innej pracy zarob- they, among others: kowej, jeżeli m.in.: 1) are aged 18 or more, 1) ukończyły 18 lat, 2) are aged less than 60 (women), less than 65 2) nie ukończyły: kobiety – 60 lat, mężczyźni – 65 (men), lat, 3) nie nabyły prawa do emerytury lub renty z tytułu 3) did not acquire the right to retirement pay or niezdolności do pracy, renty szkoleniowej, renty pension resulting from an inability to work, socjalnej, nie pobierają świadczenia lub zasiłku pension due to training, disability welfare pen- przedemerytalnego, świadczenia rehabilitacyj- sion, are not receiving: a pre-retirement benefit or nego, zasiłku chorobowego lub macierzyńskiego, allowance, a rehabilitation benefit, a sick or 4) nie są właścicielami lub posiadaczami (samois- maternity benefit, tnymi lub zależnymi) nieruchomości rolnej o po- 4) are not owners or holders (sole or dependent) of wierzchni użytków rolnych powyżej 2 ha prze- agricultural real estate with an area of agricultural liczeniowych, nie podlegają ubezpieczeniu eme- land exceeding 2 convertible ha; are not subject rytalnemu i rentowemu z tytułu stałej pracy jako to retirement and pension insurance from full- współmałżonek lub domownik w gospodarstwie time work due to being a spouse or a member of rolnym o powierzchni użytków rolnych przekra- an agricultural household with an area of czającej 2 ha przeliczeniowe, agricultural land exceeding 2 convertible ha, 5) nie podjęły pozarolniczej działalności lub nie 5) did not undertake non-agricultural activity or are podlegają – na podstawie odrębnych przepisów – not subject, on the basis of separate regulations, obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, z wy- to compulsory social security or a retirement jątkiem ubezpieczenia społecznego rolników, provision, excluding social insurance of farmers, 6) nie uzyskują miesięcznie przychodu w wysokości 6) do not receive monthly income of the amount przekraczającej połowę minimalnego wynagro- exceeding half of minimal remuneration for work; dzenia za pracę, z wyłączeniem przychodów od excluding income generated from money środków pieniężnych zgromadzonych na rachun- gathered on bank accounts. kach bankowych. Since 1997, a person attending training as well Od 1997 r. za bezrobotnego nie uważa się osoby as an internship with the employer is not considered odbywającej szkolenie oraz staż u pracodawcy. as unemployed.

Za długotrwale bezrobotne uważa się osoby Long-term unemployed persons are persons pozostające bez pracy dłużej niż 1 rok. unemployed for longer than 1 year. ę 6. Stop bezrobocia rejestrowanego obliczono 6. The registered unemployment rate is jako stosunek liczby bezrobotnych zareje- calculated as the relation of the number of strowanych do liczby cywilnej ludności aktywnej registered unemployed persons to the economically zawodowo, tj. bez osób odbywających czynną active civilian population, i.e., excluding persons in służbę wojskową oraz pracowników jednostek active military service as well as employees of budżetowych prowadzących działalność w zakresie obrony narodowej i bezpieczeństwa publicznego. budgetary entities conducting activity within the Stopę bezrobocia podaje się z uwzględnieniem scope of national defence and public safety. pracujących w gospodarstwach indywidualnych The unemployment rate is given considering per- w rolnictwie wyszacowanych na podstawie wyników sons employed on private farms in agriculture esti- Powszechnego Spisu Rolnego 1996 – wariant A mated on the basis of the results of the Agricultural (lub licznik) – oraz Narodowego Spisu Powszech- Census 1996 – A variant (or numerator) – as well as ś ń nego Ludno ci i Mieszka 2002 – wariant B (lub the results of the Population and Housing Census mianownik). 2002 – B variant (or denominator). 7. Informacje o zatrudnionych w warunkach 7. Information regarding persons working in zagrożenia czynnikami szkodliwymi dla zdrowia hazardous conditions i.e, with substances ha- opracowano na podstawie sprawozdawczości; dane: zardous to health is compiled on the basis of 1) obejmują zatrudnionych w podmiotach zalicza- reports. Data concern persons: nych do sekcji: rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo 1) employed by entities included in the sections: (bez gospodarstw indywidualnych w rolnictwie agriculture, hunting and forestry (excluding oraz gospodarki łowieckiej), rybołówstwo (bez private farms in agriculture and hunting), fishing rybołówstwa w wodach morskich), górnictwo, (excluding sea-fishing), mining, manufacturing, przetwórstwo przemysłowe, wytwarzanie i zaopa- electricity, gas and water supply, construction, ę ą ę trywanie w energi elektryczn , gaz, wod , bu- trade and repair, transport, storage and downictwo, handel i naprawy, transport, gospo- communication, real estate, renting and darka magazynowa i łączność, obsługa nierucho- business activities (in regard to computer and mości i firm; nauka (w zakresie informatyki related activities and research and experimental i działalności pokrewnej oraz prowadzenia prac badawczo-rozwojowych w dziedzinie nauk development on natural sciences and przyrodniczych i technicznych), edukacja (w za- engineering), education (in regard to higher kresie szkolnictwa wyższego), ochrona zdrowia education), health and social work (excluding i pomoc społeczna (bez opieki wychowawczej social work activities), other community, social i społecznej), działalność usługowa komunalna, and personal service activities (in the scope of społeczna i indywidualna, pozostała (w zakresie sewage and refuse disposal, sanitation and ś odprowadzania cieków, wywozu odpadów, similar activities); usług sanitarnych i pokrewnych); 2) exposed to factors connected with the work 2) dotyczą osób narażonych na działanie czynników environment (chemical substances, fibrosis- związanych: ze środowiskiem pracy (substancje inducing industrial dusts, noise, vibrations, hot or chemiczne, przemysłowe pyły zwłókniające, ha- cold micro-climates, etc.), strenuous work łas, wibracja, gorący lub zimny mikroklimat itp.), z uciążliwością pracy (wymuszona pozycja ciała, conditions (forced body positioning, excessive nadmierne obciążenie fizyczne itp.) oraz physical exertion, etc.) as well as mechanical z czynnikami mechanicznymi związanymi z ma- factors connected with particularly dangerous szynami szczególnie niebezpiecznymi. machinery.

Wynagrodzenia Wages and salaries

8. Przeciętne miesięczne wynagrodzenia 8. The average monthly (nominal) wages and (nominalne) przypadające na 1 zatrudnionego ob- salaries per paid employee were calculated liczono przyjmując: assuming: - wynagrodzenia osobowe, bez wynagrodzeń osób - personal wages and salaries, excluding wages wykonujących pracę nakładczą oraz uczniów, and salaries of persons engaged in outwork as a także osób zatrudnionych za granicą, well as apprentices and persons employed - wypłaty z tytułu udziału w zysku i w nadwyżce abroad, bilansowej w spółdzielniach, - payments from profit and balance surplus in co- - dodatkowe wynagrodzenia roczne dla pracow- operatives, ników jednostek sfery budżetowej, - annual extra wages and salaries for employees of - honoraria wypłacone niektórym grupom pracow- budgetary sphere entities, ników za prace wynikające z umowy o pracę, np. - fees paid to selected groups of employees for dziennikarzom, realizatorom filmów, programów performing work in accordance with a labour radiowych i telewizyjnych. contract, e.g., to journalists, film producers, radio 9. Dane o przeciętnych miesięcznych wynagro- and television program producers. dzeniach brutto przypadających na 1 zatrudnionego 9. Data regarding the average monthly gross obejmują zaliczki na poczet podatku dochodowego wages and salaries per paid employee include od osób fizycznych (wprowadzonego od 1 I 1992 r.) deductions for personal income taxes (introduced oraz obowiązkowe składki na ubezpieczenia on 1 I 1992) and contributions to compulsory social społeczne (emerytalne, rentowe i chorobowe) pła- security (retirement, pension and illness) paid by cone przez ubezpieczonego pracownika, wprowa- insured employee, introduced on 1 I 1999, in dzone z dniem 1 I 1999 r. zgodnie z ustawą z dnia accordance with the Law on the Social Security 13 X 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych System, dated 13 X 1998 (Journal of Laws No. 137, (Dz. U. Nr 137, poz. 887, z późniejszymi zmianami). item 887, with later amendments).

Świadczenia z ubezpieczeń społecznych Social security benefits

10. Świadczenia emerytalne i rentowe (poza 10. Retirement pay and pension benefits rolnikami indywidualnymi) finansowane są z Fun- (excluding those for farmers) are financed from the ń duszu Ubezpiecze Społecznych, którym Social Insurance Fund of the Social Insurance dysponuje Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Institution. Information regarding retirement pay and Informacje o świadczeniach emerytalnych i rento- pension benefits for farmers concerns benefits wych rolników indywidualnych dotyczą świadczeń finansowanych z Funduszu Emerytalno-Rento- financed from the Pension Fund of the Agricultural wego, którym dysponuje Kasa Rolniczego Ubez- Social Insurance Fund as well as from the Social pieczenia Społecznego, a także z Funduszu Insurance Fund, in the case of farmers who are Ubezpieczeń Społecznych, w przypadku gdy rolnicy authorized to receive benefits from both of these ą ą posiadaj uprawnienia do ł cznego pobierania funds simultaneously. ś ń wiadcze z obu tych funduszów. 11. Retirement pay and pension benefits 11. Świadczenia emerytalne i rentowe obej- include the amount of benefits due (current and mują kwotę świadczeń należnych (bieżących i wyrównawczych). Świadczenia nie obejmują za- compensatory). Benefits do not include family and siłków rodzinnych i pielęgnacyjnych wypłacanych nursing benefits paid to persons receiving emerytom i rencistom na członków ich rodzin. retirement pay and pension for their families.

Infrastruktura komunalna. Mieszkania Municipal infrastructure. Dwellings Infrastruktura komunalna Municipal infrastructure

1. Dane o urządzeniach komunalnych dotyczą 1. Data regarding municipal installations urządzeń czynnych i prezentowane są według concern operative installations; data is presented by lokalizacji obiektów. location of constructions. 2. Informacje o sieci wodociągowej, kanalizacyj- 2. Information regarding the length of the water- nej i gazowej obejmują sieć obsługującą gospodar- line, the sewerage systems and gas-line system stwa domowe i innych użytkowników. includes systems servicing households and others.

Informacje o długości sieci wodociągowej Information regarding the length of the water- i gazowej dotyczą przewodów ulicznych bez line and gas-line network concerns street połączeń prowadzących do budynków mieszkal- conduits excluding connections leading to nych i innych obiektów. Informacje o długości sieci residential buildings and other constructions. gazowej uwzględniają dane o sieci przesyłowej Information concerning the lenght of the gas-line (magistralnej) oraz sieci rozdzielczej. network includes data on the transmission (main) and the distribution network. Dane o długości sieci kanalizacyjnej, oprócz Data regarding the length of the sewerage przewodów ulicznych uwzględniają kolektory, ą ś network, apart from street conduits, include tj. przewody odbieraj ce cieki z sieci ulicznej; nie collectors, i.e., conduits receiving sewerage from ę ą uwzgl dniaj natomiast kanałów przeznaczonych the street network; while they do not include sewers ą wył cznie do odprowadzania wód opadowych. designed exclusively for draining run-off. Przez połączenia wodociągowe, kanalizacyjne Water-line, sewerage and gas-line conne- i gazowe prowadzące do budynków mieszkalnych ctions leading to residential buildings (including (łącznie z budynkami zbiorowego zamieszkania, jak buildings with multiple residents, e.g.: employee np.: hotele pracownicze, domy studenckie i interna- boarding houses, student dormitories and boarding ty, domy opieki społecznej) rozumie się odgałę- schools, social welfare homes) are understood as zienia łączące poszczególne budynki z siecią roz- branches linking individual buildings with the dzielczą lub w przypadku kanalizacji – z siecią distribution system or, in the case of the sewerage ogólnospławną. system, with the main drainage system. 3. Dane o liczbie odbiorców gazu podano bez 3. Data regarding the number of consumers of odbiorców korzystających z gazomierzy zbiorczych. gas from gas-line was given excluding consumers Dane o zużyciu gazu odnoszą się do wszystkich using collective gas-meters. Data regarding the consumption of gas from gospodarstw domowych. gas-line, concern all the households. 4. Dane o liczbie odbiorców i zużyciu energii 4. Data regarding the number of consumers ą elektrycznej nie obejmuj gospodarstw domo- and the consumption of electricity do not include ź wych, których głównym ródłem utrzymania jest households, in which the main source of mainte- dochód z użytkowanego gospodarstwa indywidu- nance is income from a private farm in agriculture. alnego w rolnictwie. Data regarding the consumption of electricity Dane o zużyciu energii elektrycznej i gazu and gas from the gas-line network in households z sieci w gospodarstwach domowych (w tym rów- (including also consumption in households con- nież zużycie w gospodarstwach domowych prowa- ducting small-scale service activity) have been dzących drobną działalność usługową) ustalono estimated on the basis of the prepayment system of w oparciu o zaliczkowy system opłat. charges.

Mieszkania Dwellings

1. Informacje o zasobach mieszkaniowych 1. Information regarding dwelling stocks and i mieszkaniach oddanych do użytku dotyczą completed dwellings concerns dwellings, as well ń ż ż mieszka , a tak e izb i powierzchni u ytkowej as rooms and the usable floor space in these ą ę w tych mieszkaniach, znajduj cych si w budyn- dwellings, located in residential and non-residential kach mieszkalnych i niemieszkalnych. Nie obejmują buildings. Data do not include collective accommo- one lokali zbiorowego zamieszkania (np. hoteli dation facilities (e.g., employee hostels, student pracowniczych, domów studenckich, internatów, domów opieki społecznej i in.) i pomieszczeń nie- dormitories and boarding schools, social welfare przeznaczonych na cele mieszkalne, a z różnych homes and others) and spaces not designed for względów zamieszkanych (np. pomieszczenia residential purposes, but which for various reasons inwentarskie, barakowozy, statki, wagony i in.). are inhabited (e.g., animal accommodations, Mieszkanie jest to lokal składający się z kilku lub caravans, ships, wagons and others). jednej izby, łącznie z pomieszczeniami pomocni- A dwelling is a premise comprising one or czymi, wybudowany lub przebudowany dla celów several rooms including auxiliary spaces, built or mieszkalnych dla jednej rodziny, konstrukcyjnie remodelled for residential purposes for a single wydzielony (trwałymi ścianami) w obrębie budynku, family, structurally separated (by permanent walls) do którego to lokalu prowadzi niezależne wejście within a building, into which a separate access z klatki schodowej, ogólnego korytarza, wspólnej sieni bądź bezpośrednio z ulicy, podwórza lub leads from a staircase, passage, common hall or ogrodu. directly from the street, courtyard or garden.

Izba jest to pomieszczenie w mieszkaniu od- A room is a space in a dwelling separated from dzielone od innych pomieszczeń stałymi ścianami, other spaces by permanent walls, with an area of at 2 o powierzchni co najmniej 4 m , z bezpośrednim least 4 m2, with direct day lighting, i.e., with oświetleniem dziennym, tj. oknem lub oszklonymi a window or door containing a glass element in an ś ę ę drzwiami w cianie zewn trznej budynku. Za izb external wall of the building. A kitchen area is ż ę ę ż uwa a si zarówno pokój, jak i kuchni – je eli treated as a room if it meets the conditions odpowiada warunkom określonym w definicji. ę ą described in the definition. Dane o liczbie izb w mieszkaniu uwzgl dniaj Data concerning the number of rooms in także izby użytkowane stale i wyłącznie do a dwelling also include rooms used regularly and prowadzenia działalności gospodarczej, jeżeli izby te znajdowały się w obrębie mieszkania konstruk- exclusively to conduct economic activity, if these cyjnego i nie miały dodatkowego, oddzielnego rooms were located within a separately constructed wejścia z ulicy, podwórza lub z ogólnie dostępnej dwelling and did not have an additional, separate części budynku. access from the street, courtyard and from Powierzchnia użytkowa mieszkania jest to a common space in the building. łączna powierzchnia pokoi, kuchni, przedpokoi, The usable floor space of a dwelling is the total łazienek i wszystkich innych pomieszczeń wcho- usable floor space of the rooms, kitchen, foyers, dzących w skład mieszkania. bathrooms, and all other spaces comprising the 2. Pod względem rodzaju podmiotów władają- dwelling. cych sklasyfikowano mieszkania na stanowiące 2. As regards the type of ownership, dwellings własność: were classified as owned by: 1) spółdzielni mieszkaniowych – mieszkania 1) housing co-operatives – owner-occupied or własnościowe lub lokatorskie, do których zali- resident’s dwellings, which include dwellings ą ść czone zostały mieszkania stanowi ce własno owned by the co-operatives, occupied on the spółdzielni, zajmowane na podstawie stosunku grounds of rental relation; najmu; 2) gminas – dwellings which are owned by a gmina 2) gmin – mieszkania stanowiące własność gminy or a powiat (local self-government community), lub powiatu (lokalnej wspólnoty samorządowej), and also dwellings handed over to a gmina, but a także mieszkania przekazane gminie, ale pozo- stające w dyspozycji jednostek użyteczności remaining at the disposal of units of public use publicznej, takich jak: zakłady opieki zdrowotnej, such as: health care centres, social aid centres, ośrodki pomocy społecznej, jednostki systemu units of education system, institutions of culture; oświaty, instytucje kultury; 3) workplaces (of public and private sector); 3) zakładów pracy (sektora publicznego i prywat- 4) State Treasury – dwellings remaining as the nego); stock of: State Treasury Agricultural Ownership 4) Skarbu Państwa – mieszkania pozostające Agency, Military Housing Agency, under the w zasobie: Agencji Własności Rolnej Skarbu management of units subordinated to the Państwa, Wojskowej Agencji Mieszkaniowej, ministries of: National Defence, Internal Affairs w zarządzie jednostek podległych ministerstwom: and Administration, Justice, under the Obrony Narodowej, Spraw Wewnętrznych i Admi- management of state authority organs, state nistracji, Sprawiedliwości, w zarządzie organów administration, state control etc.; ń ń władzy pa stwowej, administracji pa stwowej, 5) natural persons – dwellings, the title of ń kontroli pa stwowej itp.; ownership of which belongs to a natural person 5) osób fizycznych – mieszkania, do których ś (one or more), while this person: prawo własno ci posiada osoba fizyczna (jedna - can be the owner of the whole real estate (for lub więcej), przy czym osoba ta: example an individual detached house), - może być właścicielem całej nieruchomości (np. indywidualny dom jednorodzinny), - can have a share in a shared real estate, as the - może posiadać udział w nieruchomości wspól- owner of a dwelling for example located in a nej, jako właściciel lokalu mieszkalnego, np. building comprising of multiple dwellings znajdującego się w budynku wielomieszka- included in a housing community. Dwellings in niowym objętym wspólnotą mieszkaniową. buildings of co--operatives were also included, Zaliczono tu również mieszkania w budynkach for which, on the grounds of the Law dated spółdzielni mieszkaniowych, dla których na mo- 15 XII 2000 on housing co-operatives, a se- cy ustawy z dnia 15 XII 2000 r. o spółdzielniach parate ownership title was established for the mieszkaniowych zostało ustanowione odrębne benefit of a natural person (natural persons) prawo własności na rzecz osoby fizycznej (osób found in land and mortgage register. fizycznych) ujawnione w księdze wieczystej. 3. Information regarding completed dwellings 3. Informacje o mieszkaniach oddanych do concerns dwellings in newly built and expanded użytku dotyczą mieszkań w budynkach nowo buildings (partly comprising the expansion) as well ęś wybudowanych i rozbudowanych (w cz ci stano- as dwellings obtained as a result of investment wiącej rozbudowę) oraz uzyskanych w wyniku ń adaptations, together with dwellings obtained from przebudowy pomieszcze niemieszkalnych. conversion of non-residential spaces.

Podziału na mieszkania w budynkach spółdzielni The division of dwellings into buildings of housing mieszkaniowych, indywidualnych (tj. realizowanych co-operatives, private buildings (i.e., realized by przez osoby fizyczne, kościoły i związki wyznanio- natural persons, churches and religious we) oraz realizowanych z przeznaczeniem na associations) as well as dwellings realized for sale ż sprzeda lub wynajem dokonano na podstawie or rent was made on the basis of the way of sposobu finansowania budowy lub przeznaczenia construction financing or dwellings designing. mieszkań. Informacje o efektach budownictwa indywidu- Information regarding the results of private alnego dotyczą mieszkań oddanych do użytku construction concerns dwellings completed by przez osoby fizyczne (prowadzące i nieprowadzące natural persons (conducting or not conducting działalność gospodarczą), kościoły i związki wyz- economic activity), churches and religious associa- naniowe, z przeznaczeniem na użytek własny tions, designed for the own use of the investor or for inwestora lub na sprzedaż i wynajem. sale and rent.

Edukacja i wychowanie Education 1. Z dniem 1 IX 1999 r. rozpoczęto wprowa- 1. On 1 IX 1999 the introduction of school dzanie reformy ustroju szkolnego, której zasady system’s reform was initiated, the rules of which reguluje ustawa z dnia 8 I 1999 r. – Przepisy were regulated by the Law of 8 I 1999 – wprowadzające reformę ustroju szkolnego (Dz. U. Regulations introducing the reform of school system ź (Journal of Laws No. 12, item 96) with later Nr 12, poz. 96) z pó niejszymi zmianami. amendments. W wyniku wdrażania nowego systemu edukacji: As a result of introduction of new educational - w roku szkolnym 1999/2000 w miejsce 8-letnich system: szkół podstawowych powstały 6-letnie szkoły - in 1999/2000 school year instead of 8-year podstawowe i 3-letnie gimnazja, w których nauka primary schools, 6-year primary schools and 3- jest obowiązkowa; w związku z powyższym od -year lower secondary schools were established, roku szkolnego 2001/02 nie przeprowadza się education in which was compulsory; due to this since 2001/02 no enrolment will have been naboru do klas pierwszych szkół ponadpodsta- ż carried out to first grades of upper secondary wowych dla młodzie y, tj. zasadniczych (zawodo- (post-primary) schools for youth, i.e. basic wych) i średnich ogólnokształcących oraz zawo- vocational schools and secondary schools general dowych – na podbudowie programowej VIII klasy secondary and vocational schools – on the szkoły podstawowej (nie dotyczy szkół średnich programme basis of 8-year primary school zawodowych – na podbudowie programowej (irrelevant for secondary vocational schools – with szkoły zasadniczej – zawodowej), natomiast nadal programme basis of basic vocational schools), trwał nabór do klas pierwszych szkół ponadpod- however enrolment to first grades of upper secondary (post-primary) schools for adults was stawowych dla dorosłych, still in progress, - w roku szkolnym 2002/03 zaczął funkcjonować - in 2002/03 school year a system of upper system szkół ponadgimnazjalnych (I klasa), secondary schools (1st grade), including: 2-3-year obejmujący: 2-3 letnie zasadnicze szkoły zawo- basic vocational schools, 3-year general dowe, 3-letnie licea ogólnokształcące, 3-letnie secondary schools, 3-year specialized secondary licea profilowane i 4-letnie technika oraz w roku schools, and 4-year technical secondary schools szkolnym 2004/05 – dla absolwentów zasad- as well as in 2004/05 – for graduates of basic vocational schools – 2-year supplementary gene- niczych szkół zawodowych – 2-letnie uzupełnia- ral schools and 3-year supplementary technical jące licea ogólnokształcące i 3-letnie technika schools. uzupełniające. 2. In relation to gradual introduction of school 2. W związku ze stopniowym wprowadzaniem system’s reform, besides upper secondary reformy ustroju szkolnego, obok szkół ponadgim- schools (for graduates of lower secondary nazjalnych (dla absolwentów gimnazjum), działają schools), there are still operating – by the time of jeszcze – do czasu zakończenia cyklu kształcenia – finishing the educational cycle – upper secondary (post-primary) schools (for graduates of 8-year szkoły ponadpodstawowe (dla absolwentów primary school) and their sections, which are in the 8-letniej szkoły podstawowej) oraz ich oddziały structure of upper secondary schools; a part of będące w strukturze szkół ponadgimnazjalnych upper secondary (post-primary) schools was (część szkół ponadpodstawowych została przek- transformed into upper secondary schools. ształcona w szkoły ponadgimnazjalne). 3. Data presented in the chapter are related to: 3. Prezentowane w dziale dane dotyczą: wycho- pre-primary education, schools for children and wania przedszkolnego, szkół dla dzieci i młodzieży youth i.e. primary, lower secondary, upper (podstawowych, gimnazjów, ponadpodstawowych secondary (post-primary) schools and upper secondary schools, as well as post-secondary i ponadgimnazjalnych), policealnych oraz szkół dla schools and schools for adults i.e. primary, lower dorosłych (podstawowych, gimnazjalnych, ponad- secondary, upper secondary (post-primary) schools podstawowych i ponadgimnazjalnych). and upper secondary schools.

4. Dane obejmują szkoły i placówki prowadzone 4. Data include schools and establishments przez jednostki administracji centralnej (rządowej), managed by central (government) entities and local jednostki samorządu terytorialnego (gminy, powiaty self-government entities (gminas, powiats and i województwa) oraz inne osoby prawne i fizyczne. voivodships), as well as by other legal and natural 5. Szkoły i placówki mogą być publiczne, niepub- persons. liczne o uprawnieniach szkoły publicznej i niepub- 5. Schools and establishments may be public, liczne. Szkoła niepubliczna może uzyskać non-public with the competence of a public school, uprawnienia szkoły publicznej, jeżeli realizuje and non-public. A non-public school can obtain the minimum programowe oraz stosuje zasady competence of a public school if it implements the klasyfikowania i promowania uczniów ustalone programme minimum as well as applies the przez Ministra Edukacji Narodowej i Sportu, principles of classifying and promoting pupils and umożliwiające uzyskanie świadectw lub dyplomów ń students as established by the Ministry of National pa stwowych. Jednostki administracji centralnej Education and Sport, allowing students to obtain (rządowej) i jednostki samorządu terytorialnego state certificates or diplomas. Central (government) mogą prowadzić tylko szkoły publiczne. Szkoły entities and local self-government entities can only podstawowe i gimnazja mogą być tylko publiczne lub niepubliczne o uprawnieniach szkoły publicznej. administer public schools. Primary schools and 6. Szkoły dla dzieci i młodzieży obejmują: lower secondary schools can be administered only 1) szkoły podstawowe (łącznie ze specjalnymi), as public schools or non-public schools with the spośród których wyróżnia się: competence of a public school. a) szkoły sportowe i mistrzostwa sportowego 6. Schools for children and youth include: (bez szkół specjalnych), 1) primary schools (including special schools), of b) szkoły filialne (bez szkół specjalnych), which: c) ,,małe szkoły’’ (bez szkół specjalnych), organi- a) sports schools and athletic schools (excluding zowane od roku szkolnego 2001/02, prowa- special schools), dzące klasy I-III dla uczniów, którzy mają utru- b) branch schools (excluding special schools), dniony dostęp do szkół (głównie ze względu na c) ’’small schools’’ (excluding special schools) znaczną odległość od miejsca zamieszkania), organized since 2001/02 school year, com- d) szkoły artystyczne (bez szkół specjalnych), prising grades I-III for children who have realizujące jednocześnie program szkoły pod- limited access (primarily due to distance from stawowej. place of residence), Z dniem 1 IX 2004 r. po raz pierwszy wpro- d) art schools (excluding special schools) wadzono obowiązek odbycia rocznego przygoto- simultaneously conducting a primary school wania przedszkolnego przez dzieci w wieku 6 lat programme. w przedszkolu lub oddziale zorganizowanym On 1 IX 2004 an obligation to receive one year w szkole podstawowej. pre-primary education in nursery school or in pre- Do roku szkolnego 2003/04 dzieci w wieku -primary sections of primary schools by children 6 lat miały prawo do rocznego przygotowania at the age of 6 was introduced for the first time. przedszkolnego; Until 2003/04 school year children at the age of 2) gimnazja (łącznie ze specjalnymi), spośród któ- ż ę 6 had a right to receive one year pre-primary rych wyró nia si : education; a) szkoły sportowe i mistrzostwa sportowego 2) lower secondary schools (including special (bez szkół specjalnych), schools), of which: b) szkoły przysposabiające do pracy na podbu- a) sports schools and athletic schools (excluding dowie programowej VI klasy szkoły podsta- special schools), wowej. b) job-training schools on the basis of 6th grade of 3) szkoły ponadpodstawowe (łącznie ze specjal- primary school. nymi), obejmujące: 3) upper secondary (post-primary) schools a) szkoły zasadnicze (zawodowe), (including special schools), include: b) szkoły średnie: a) basic vocational schools, - licea ogólnokształcące, b) secondary schools: - zawodowe: licea i technika, licea zawodowe - general secondary schools, oraz – bez szkół specjalnych – licea techni- - vocational schools: specialized secondary and technical schools, vocational secondary schools as czne; well as – excluding special schools – general- 4) szkoły ponadgimnazjalne (łącznie ze specjal- ą technical secondary schools; nymi), obejmuj ce: 4) upper secondary schools (including special a) zasadnicze szkoły zawodowe, schools), include: b) licea ogólnokształcące, a) basic vocational schools, c) licea profilowane, b) general secondary schools, d) technika, c) specialized secondary schools, e) szkoły artystyczne dające uprawnienia zawo- d) technical secondary schools, dowe, e) art schools leading to professional certification, f) uzupełniające licea ogólnokształcące, f) supplementary general schools, g) technika uzupełniające. g) supplementary technical schools.

7. Szkoły policealne – kształcące w formie 7. Post-secondary schools – educating in day, dziennej, wieczorowej (do roku szkolnego 2001/02 evening or weekend form include: określane jako stacjonarne) lub zaocznej – 1) post-secondary vocational schools (1-, 2- or 3- obejmują: year), including special schools; 1) policealne szkoły zawodowe (1-, 2- lub 3-letnie), 2) foreign language teacher training colleges as łącznie ze szkołami specjalnymi; well as teacher training colleges (in which 2) nauczycielskie kolegia języków obcych oraz graduates do not receive title of licentiate), kolegia nauczycielskie (w których absolwentom conducted by education departments of ę nie nadaje si tytułu licencjata), prowadzone voivodship marshals’ offices. ę przez wydziały edukacji wojewódzkich urz dów 8. Schools for adults educating in day and marszałkowskich. evening as well as weekend form include: 8. Szkoły dla dorosłych – kształcące w formie ą 1) primary schools for adults; dziennej i wieczorowej oraz zaocznej – obejmuj : 2) lower secondary schools for adults; 1) szkoły podstawowe dla dorosłych; 3) upper secondary (post-primary) schools: 2) gimnazja dla dorosłych; a) basic vocational schools for adults, 3) szkoły ponadpodstawowe: b) secondary schools: a) zasadnicze (zawodowe) dla dorosłych, - general secondary schools for adults, b) średnie: - licea ogólnokształcące dla dorosłych, - vocational secondary schools for adults: - zawodowe dla dorosłych: licea i technika, specialized secondary and technical schools, licea zawodowe; vocational secondary schools; 4) szkoły ponadgimnazjalne: 4) upper secondary schools: a) zasadnicze szkoły zawodowe dla dorosłych, a) basic vocational schools for adults, b) licea ogólnokształcące dla dorosłych, b) general secondary schools for adults, c) licea profilowane dla dorosłych, c) specialized secondary schools for adults, d) technika dla dorosłych, d) technical secondary schools for adults, e) uzupełniające licea ogólnokształcące dla doro- e) supplementary general schools for adults, słych, f) supplementary technical schools for adults. f) technika uzupełniające dla dorosłych. 9. Special schools are organized for 9. Szkoły specjalne organizowane są dla dzieci handicapped children and youth with special i młodzieży ze specjalnymi potrzebami eduka- educational needs. Education may be conducted cyjnymi, w tym dla młodzieży niepełnosprawnej. within the school system or individually. Special Kształcenie może być realizowane w systemie education occurs in special schools operating szkolnym lub w formie indywidualnej. Kształcenie independently, in mainstream schools (in which specjalne odbywa się w funkcjonujących samo- special departments or integration, mainstream, dzielnie szkołach specjalnych, w szkołach ogólno- therapeutic and compensatory classes are dostępnych (w których tworzone są oddziały established) as well as in special educational specjalne lub klasy integracyjne, ogólnodostępne, centres or health care institutions. terapeutyczne i wyrównawcze) oraz w specjalnych 10. Classrooms do not include classrooms in ś o rodkach szkolno-wychowawczych lub w zakła- special schools. dach opieki zdrowotnej. 11. Students and graduates of upper secondary ą 10. Pomieszczenia szkolne nie obejmuj (post-primary) schools for youth were given since ń pomieszcze w szkołach specjalnych. 2002/03 school year including students and 11. Uczniów i absolwentów w szkołach ponad- ż ę graduates of division of these schools in the podstawowych dla młodzie y podaje si od roku structure of upper secondary schools. Students in szkolnego 2002/03 łącznie z uczniami i absol- upper secondary schools for adults are given wentami oddziałów tych szkół będących w struk- together with students of divisions of these schools turze szkół ponadgimnazjalnych. Uczniów w szko- in the structure of upper secondary (post-primary) łach ponadgimnazjalnych dla dorosłych podaje się schools. łącznie z uczniami oddziałów tych szkół będących w strukturze szkół ponadpodstawowych. 12. Data regarding pre-primary education as well 12. Dane dotyczące wychowania przedszkolnego as schools concern the beginning of the school oraz szkół podano według stanu na początku roku year; data concerning graduates – the end of the szkolnego; dane o absolwentach – na koniec previous school year. poprzedniego roku szkolnego. 13. Extramural graduates occur only in upper- 13. Absolwenci eksterni występują wyłącznie -secondary (post-primary) schools (basic vocational w szkołach ponadpodstawowych (zasadniczych and secondary vocational) for youth, post- i średnich zawodowych) dla młodzieży, policealnych -secondary schools as well as schools for adults oraz w szkołach dla dorosłych (podstawowych, (primary, lower secondary and upper secondary – gimnazjach i ponadpodstawowych). – post-primary).

Ochrona zdrowia i pomoc społeczna Health and social work 1. Prezentowane w dziale dane w zakresie 1. The data presented in this chapter within the ochrony zdrowia obejmują informacje o działalności scope of health care include information concerning publicznej i niepublicznej służby zdrowia, z wyłą- public and non-public activities of the health care czeniem ochrony zdrowia resortu obrony naro- services excluding health care of the Ministry of dowej, resortu spraw wewnętrznych i adminis- National Defence, the Ministry of the Interior tracji, a także służby zdrowia w zakładach kar- and Administration as well as health service in nych. prisons. 2. Dane o zakładach ambulatoryjnej opieki zdro- 2. Data concerning facilities of the out-patient wotnej obejmują przychodnie, ośrodki zdrowia health care include out-patient departments, health i poradnie (samodzielne). centres and out-patient clinics (independent). 3. Praktyki lekarskie: indywidualne, indywidu- 3. Medical practices: individual, specialized and alne specjalistyczne i grupowe to forma organiza- group private practices are an organizational form cyjna działalności m.in. ambulatoryjnej opieki of activity among others ambulatory health care zdrowotnej. Istotą tej formy jest realizowanie przez service. The basis of this form of activity is the prywatne podmioty świadczeń zdrowotnych dla realization of health care services for the general ludności, także w ramach środków publicznych. population by private entities, as well as within the Dane o praktykach lekarskich obejmują te podmio- framework of public funds. Data concerning medical ty, które świadczą usługi zdrowotne wyłącznie practices include those entities that render health w ramach środków publicznych. care services exclusively within the framework of Dane o praktykach lekarskich wykazywane są public funds. Presented data concerning medical practices łącznie z praktykami lekarskimi przeprowadzają- include medical practices conducted within the cymi badania profilaktyczne w zakresie służby framework of occupational medical service. medycyny pracy. 4. Data concerning pharmacies do not include 4. Dane o aptekach nie obejmują aptek w stacjo- pharmacies in stationary health care institutions narnych zakładach opieki zdrowotnej, np. w szpi- e.g., in hospitals and sanatoria. talach, w sanatoriach. 5. Data regarding social welfare homes and 5. Dane o domach i zakładach pomocy facilities concern facilities, established and led by społecznej dotyczą placówek stacjonarnych, dla local self-government entities, societies, social których organami założycielskimi i podmiotami organisations, the Church and religious prowadzącymi są: jednostki samorządu terytorial- associations, foundations, legal and natural nego, stowarzyszenia, organizacje społeczne, persons, employees. ś ą ko cioły i zwi zki wyznaniowe, fundacje, osoby 6. Care and education centres for children fizyczne i prawne, pracodawcy. and young people are presented in accordance ń 6. Placówki opieku czo-wychowawcze dla with the Law on Social Welfare, dated 12 III 2004 ż ę ą dzieci i młodzie y prezentuje si zgodnie z ustaw (Journal of Laws No. 64, item 593). Differentiates o pomocy społecznej z dnia 12 III 2004 r. (Dz. U. Nr centres: ż ę 64, poz. 593). Wyró nia si placówki: - daily assistance centres – operate in the ą ż - wsparcia dziennego – działaj w najbli szym immediate vicinity of the child, support the family ś ą ę rodowisku dziecka, wspieraj rodzin w sprawo- in meeting its basic obligations and assure waniu jej podstawowych funkcji, zapewniają assistance to families and children characterised pomoc rodzinie i dzieciom mającym problemy wy- as experiencing behavioural problems, suscep- chowawcze, zagrożonym przestępczością, demo- tible to criminal behaviour, demoralization or ralizacją lub uzależnieniami. Współpracują ze dependencies. Daily assistance centres co- szkołą, ośrodkiem pomocy społecznej i innymi -operate with schools, social welfare centres and instytucjami w rozwiązywaniu problemów wycho- other institutions in solving behavioural problems; wawczych; - intervention centres – provide children in an - interwencyjne – zapewniają dzieciom znajdują- immediate crisis situation 24-hour care as well as cym się w sytuacji kryzysowej doraźną, całodo- education adapted to age and abilities. bową opiekę i wychowanie, kształcenie dostoso- Intervention centres diagnose the psychophysical wane do wieku i możliwości. Przygotowują diag- state of a given child, the child’s living conditions nozę stanu psychofizycznego, sytuacji życiowej as well as recommend the further course of oraz opis wskazań do dalszej pracy z dzieckiem; working with the child;

- rodzinne – zapewniają całodobową opiekę i wy- - family centres – provide 24-hour care in chowanie w warunkach zbliżonych do domu conditions similar to a normal home environment rodzinnego do czasu powrotu dziecka do rodziny, until the child is returned to the family, adopted or umieszczenia go w rodzinie adopcyjnej lub jego become independent; usamodzielnienia; - socialization centres – provide 24-hour care to - socjalizacyjne – zapewniają całodobową opiekę children totally or partially without parental care, i wychowanie dzieciom pozbawionym całkowicie lub częściowo opieki rodzicielskiej, zastępują fulfil the function of family and prepare children to rodzinę, przygotowują do samodzielnego życia; live an independent life; - wielofunkcyjne – łączą dzienne i całodobowe - multipurpose centres – join daily and 24-hour działania interwencyjne, socjalizacyjne i inne na intervention, socialization and other activities rzecz pomocy dziecku i rodzinie. providing assistance for children and families. Kultura i turystyka Culture and tourism 1. Do księgozbioru bibliotek publicznych zali- 1. Books and pamphlets as well as newspapers czono książki i broszury oraz gazety i czasopisma. Za czytelnika uważa się osobę, która w ciągu and magazines constitute the collection of public roku sprawozdawczego została zarejestrowana w libraries. bibliotece i dokonała co najmniej jednego wypoży- A borrower is a person who in the course of czenia. a reporting year was registered at a library and 2. W muzeach jako muzealia wykazano rzeczy checked out at least one item. ruchome i nieruchomości wpisane do inwentarza 2. Movable subjects and real estate registered in muzealiów. exhibit inventory are presented as exhibits in ą ś 3. Informacje o kinach dotycz działalno ci kin museums. ogólnie dostępnych, tj. powołanych do publicznego 3. Information regarding cinemas concerns the udostępniania filmów w formie projekcji na sean- activity of public cinemas, i.e., established for the sach filmowych, bez względu na rodzaj stoso- wanego nośnika filmu (taśma światłoczuła, taśma purpose of public film screenings, regardless of the magnetyczna eksploatowana w technice wideo). film carrier used (light-sensitive and magnetic tape). 4. Termin turystyka – zgodnie z definicją Świa- 4. Tourism, in accordance with the definition of towej Organizacji Turystyki – obejmuje czynności the World Tourism Organization (WTO), includes osób podróżujących w celach innych niż podjęcie activities of persons travelling for purposes other pracy zarobkowej, tj. głównie w celach wypoczyn- than that connected with earning income, i.e., ż ą kowych, słu bowych, religijnych itp. i pozostaj cych mainly for recreational, work-related, religious and ś ż poza swoim codziennym rodowiskiem nie dłu ej other purposes, and remaining outside their normal niż 1 rok. environment not longer than 1 year. 5. Baza noclegowa turystyki dotyczy turystycz- 5. Tourist accommodation facilities include nych obiektów zbiorowego zakwaterowania, tj. nie obejmuje pokoi gościnnych i kwater agroturys- collective tourist accommodation establishments tycznych. (i.e., do not include rooms for rent and agrotourism 6. W informacjach o miejscach noclegowych lodgings). turystyki nie uwzględnia się miejsc w obiektach 6. In data regarding the number of beds for przejściowo nieczynnych z powodu przebudowy, tourists, places in temporary inactive facilities due remontu, itp. to expansion, renovation, etc., are not included. ś Rolnictwo i le nictwo Agriculture and forestry 1. Dane o powierzchni użytków rolnych ogółem 1. Data regarding the total area of agricultural oraz według rodzajów użytków od 2002 r. prezen- tuje się bez gruntów niestanowiących gospodarstw land and area by land type since 2002 have been rolnych. Dane za rok 2000 podano w warunkach presented excluding non-farm land. Data for 2000 porównywalnych. are presented in comparative conditions. Do sadów zalicza się grunty zasadzone drze- Orchards are understood as land planted with wami i krzewami owocowymi o powierzchni nie fruit-bearing trees and bushes not smaller than 0,1 mniejszej niż 0,1 ha. ha.

Łąki i pastwiska są to łąki i pastwiska trwałe, do Meadows and pastures are understood as których nie zalicza się gruntów ornych obsianych permanent meadows and pastures, and do not trawami w ramach płodozmianu. include arable land sown with grass as part of crop 2. Informacje w zakresie leśnictwa dotyczą: rotation. 1) lasów publicznych stanowiących własność: 2. Information within the scope of forestry a) Skarbu Państwa – zarządzanych oraz użytko- concerns: wanych czasowo lub wieczyście przez: 1) public forests owned by: - Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Pań- a) the State Treasury – managed and utilized stwowe (w skrócie ,,Lasy Państwowe’’), nad- temporarily or perpetually by: zorowane przez Ministra Środowiska, - State Forestry Organizational Entity ’’State - jednostki ochrony przyrody (parki narodowe), Forests’’ (abbreviated as ’’State Forests’’) - jednostki organizacyjne innych ministrów, supervised by the Minister of Environment, wojewodów, gmin lub związków komunalnych - nature protection units (national parks), i Agencję Własności Rolnej Skarbu Państwa - organizational units supervised by different (od 16 VII 2003 r. – Agencja Nieruchomości ministers, voivods, gminas or municipal Rolnych), associations and the Agricultural Property b) gmin (w tym gmin mających od 1999 r. Agency of the State Treasury (since 16 VII również status miasta na prawach powiatu); 2003 – the Agricultural Property Agency), 2) lasów prywatnych stanowiących własność: b) gminas (of which gminas which since 1999 are a) osób fizycznych, also cities with powiat status); b) wspólnot gruntowych będących własnością 2) private forests owned by: wszystkich lub części mieszkańców wsi, a) natural persons, c) spółdzielni produkcji rolniczej, b) land held in common by all or part of the d) innych osób prawnych. residents of a village, ś 3. Powierzchnia gruntów le nych obejmuje c) agricultural production co-operatives, ę ą powierzchni lasów oraz gruntów zwi zanych d) other legal persons. ą ś ą z gospodark le n . 3. Forest land includes area of forests as well as ę Do powierzchni lasów zalicza si grunty land connected with silviculture. o zwartej powierzchni co najmniej 0,1 ha: Forest areas include land with a homogeneous ś ś ą ś ą - pokryte ro linno ci le n (powierzchnia zale- area of at least 0,1 ha: siona), - covered by forest vegetation (wooded area), ś ś ś ś ę - przej ciowo pozbawione ro linno ci le nej (zr by, - temporarily devoid of forest vegetation (felling halizny, płazowiny, plantacje choinek i krzewów sites, blanks, irregularly stocked open stands, oraz poletka łowieckie). coniferous tree and bush plantations, hunting Są to grunty przeznaczone do produkcji leśnej ą grounds). lub wchodz ce w skład rezerwatów przyrody These areas are designated for silviculture i parków narodowych albo wpisane do rejestrów production, comprising portions of nature reserves zabytków. and national parks or are registered as nature Do gruntów związanych z gospodarką leśną ę ę monuments. zalicza si grunty zaj te pod wykorzystywane dla Land connected with silviculture includes land potrzeb gospodarki leśnej: budynki i budowle, linie used for purposes of forest management: buildings podziału przestrzennego lasu, drogi leśne, szkółki and structures, spatial division lines in forests, leśne, miejsca składowania drewna itp. forest roads, forest nurseries, wood stockpiling Zalesienia polegają na zakładaniu upraw areas, etc. leśnych na gruntach pozostających poprzednio Afforestation consists in establishing woodland poza uprawą leśną (niezaliczonych do powierzchni crops on land previously outside silviculture (not lasów). included in forest area). 4. Wskaźnik lesistości (lesistość) obliczono jako 4. The forest cover indicator (forest cover) was stosunek procentowy powierzchni lasów do ogólnej calculated as the percentage ratio of forest area to powierzchni województwa/powiatu/gminy. the total area of the voivodship/powiat/gmina. Transport Transport 1. Drogi publiczne, na podstawie znowelizowa- nych przepisów ustawy o drogach publicznych 1. Public roads are divided on the basis of (jednolity tekst Dz. U. z 2000 r. Nr 71, poz. 838), amended provisions to the Law on Public Roads dzielą się na następujące kategorie: drogi krajowe, (Journal of Laws 2000 No. 71, item 838) into fol- wojewódzkie, powiatowe i gminne. lowing categories: national, voivodship, powiat and Do dróg powiatowych zalicza się drogi (poza gmina roads. krajowymi i wojewódzkimi) stanowiące połączenia Powiat roads include roads (excluding national miast będących siedzibami powiatów z siedzibami and voivodship roads), which link powiat capital gmin i siedzib gmin między sobą. cities with gmina capital cities with other such cities.

Do dróg gminnych zalicza się drogi o znaczeniu Gmina roads are local roads complementing the lokalnym, stanowiące uzupełniającą sieć dróg (poza road network (excluding domestic, voivodship and krajowymi, wojewódzkimi i powiatowymi) służącą powiat roads) serving regional needs, excluding miejscowym potrzebom, z wyłączeniem dróg interior roads. wewnętrznych. 2. Data regarding road traffic accidents cover 2. Dane o wypadkach drogowych obejmują events connected with the movement of vehicles on zdarzenia mające związek z ruchem pojazdów na public roads as a result of which death or injury drogach publicznych, w wyniku których nastąpiła occurred. śmierć lub uszkodzenie ciała osób. A road traffic accident fatality is understood as Za śmiertelną ofiarę wypadku drogowego a person who died (as a result of injuries incurred) uznano osobę zmarłą (w wyniku doznanych at the scene of the accident or within the course of obrażeń) na miejscu wypadku lub w ciągu 30 dni. 30 days. Za ranną ofiarę wypadku drogowego uznano A road traffic accident injury is understood as osobę, która doznała obrażeń ciała i otrzymała a person who incurred injuries and received pomoc lekarską. medical attention. Handel Trade

1. Informacje o sklepach dotyczą sklepów łą- 1. Information regarding shops concerns shops cznie z aptekami. Podziału sklepów dokonano zgo- including pharmacies. The division of shops was dnie z ich lokalizacją. made according to the location. Informacje o sklepach i stacjach paliw opracowa- Information regarding shops and patrol stations no na podstawie sprawozdawczości. Dla jednostek was compiled on the basis of reports. For entities o liczbie pracujących do 9 osób w 2004 r. dane up to 9 person data were generalized on the basis uogólniono w oparciu o wyniki badania reprezen- of the result of a representative survey conducted tacyjnego przeprowadzonego na 5% próbie tych on 5% sample of these entities; until 2003 data jednostek; do 2003 r. dane opracowywano na pod- were calculated on the basis of the register. For the stawie rejestru. Dla zachowania porównywalności comparative purposes data for 2003 were calcu- dane za 2003 r. zostały przeliczone nową metodą. lated using the new method. Finanse publiczne Public finance

1. Ogólne zasady finansów publicznych, 1. The general principles of public finance, gospodarki finansowej jednostek samorządu management of local self-government entities, terytorialnego, sprawozdawczości budżetowej oraz budgetary reporting and classification of budget klasyfikacji dochodów i wydatków budżetowych revenue and expenditure are regulated by the regulują m.in. następujące akty prawne: following legal acts: - ustawa z dnia 26 XI 1998 r. o finansach publicz- - the Law on Public Finance, dated 26 XI 1998 nych (tekst jednolity, Dz. U. z 2003 r. Nr 15, poz. (uniform text, Journal of Laws of 2003 No. 15, 148, z późniejszymi zmianami), item 148, with later amendments), - ustawa z dnia 13 XI 2003 r. o dochodach jedno- - the Law on Revenue of Local Self-government stek samorządu terytorialnego (Dz. U. Nr 203, Entities, dated 13 XI 2003 (Journal of Laws No. poz. 1966, z późniejszymi zmianami), 203, item 1966, with later amendments), - ustawa z dnia 8 III 1990 r. o samorządzie gmin- - the Law on Gmina Self-government, dated 8 III nym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591, z póź- 1990 (Journal of Laws of 2001 No. 142, item niejszymi zmianami), 1591, with later amendments), - ustawa z dnia 5 VI 1998 r. o samorządzie powia- - the Law on Powiat Self-government, dated 5 VI towym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1592, z póź- 1998 (Journal of Laws of 2001 No. 142, item niejszymi zmianami), 1592, with later amendments), - ustawa z dnia 5 VI 1998 r. o samorządzie woje- - the Law on Voivodship Self-government, dated 5 wództwa (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1590, VI 1998 (Journal of Laws of 2001 No. 142, item z późniejszymi zmianami). 1590, with later amendments).

Dochody i wydatki budżetów jednostek samo- Revenue and expenditure of local self-go- rządu terytorialnego grupuje się na podstawie vernment entities are grouped on the basis of The klasyfikacji dochodów i wydatków budżetowych Classification of Budget Revenue and Expenditure (rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 20 IX (Regulation of the Minister of Finance, dated 20 IX 2004 r. – Dz. U. Nr 209, poz. 2132, z późniejszymi 2004 – Journal of Laws No. 209, item 2132, with zmianami). later amendments). 2. Na dochody budżetów jednostek samo- 2. Revenue of local self-government entities rządu terytorialnego składają się: budgets consist of: 1) dochody własne, tj.: 1) own revenue, i.e.: a) dochody z tytułu udziałów we wpływach a) revenue from the shares in receipts from z podatku dochodowego od osób prawnych personal and corporate income taxes, i osób fizycznych, b) receipts from taxes established and collected b) wpływy z podatków ustalanych i pobieranych on the basis of separate acts (i.e., agricultural ę na podstawie odr bnych ustaw, tj.: podatek tax, tax on real estate, tax on means of ś rolny, podatek od nieruchomo ci, podatek od transport, receipts from lump-sum taxation, ś rodków transportowych, wpływy z karty inheritance and gifts, forest tax), podatkowej, podatek od spadków i darowizn, c) receipts from fees established and collected on ś podatek le ny, the basis of separate acts (i.e., from treasury, c) wpływy z opłat ustalanych i pobieranych na service, marketplace fees, tax on civil law ę podstawie odr bnych ustaw, np.: z opłaty transactions), skarbowej, eksploatacyjnej, targowej, podatku d) income from property of local self-government od czynności cywilno-prawnych. entities, d) dochody z majątku jednostek samorządu e) other income of local self-government entities terytorialnego, (i.e., administrative fees, local fees, interest on e) pozostałe dochody jednostek samorządu tery- funds deposited in bank accounts, interest on torialnego, np. opłaty administracyjne, opłaty late payments). miejscowe, odsetki od środków gromadzonych 2) appropriated allocations from the state budget of na rachunkach bankowych, odsetki za nieter- which for: minowo wnoszone opłaty. a) government administration tasks, 2) dotacje celowe z budżetu państwa: a) na zadania z zakresu administracji rządowej, b) own tasks, b) na zadania własne, c) tasks realized on the basis of agreements with c) na zadania realizowane na podstawie poro- government administration bodies. zumień z organami administracji rządowej. 3) allocations received from appropriated funds. 3) dotacje otrzymane z funduszy celowych. 4) other allocations. 4) pozostałe dotacje. 5) funds for the additional financing of own tasks 5) środki na dofinansowanie własnych zadań ze from non-budgetary sources. źródeł pozabudżetowych. 6) general subsidies from the state budget 6) subwencje ogólne z budżetu państwa przekazy- transferred to all local self-government entities for wane wszystkim jednostkom samorządu teryto- supplementing their own revenue (including rialnego dla uzupełnienia ich własnych dochodów educational tasks). (w tym część oświatowa). 3. Expenditure of local self-government bud- 3. Na wydatki budżetów jednostek samorządu gets include among others: terytorialnego składają się m.in.: 1) allocations including allocations for the orga- 1) dotacje, w tym dotacje dla jednostek organi- nizational-legal entities operating in the budgets zacyjno-prawnych działających w budżetach jed- of local self-government entities, i.e.: budgetary nostek samorządu terytorialnego, tj. zakładów establishments, auxiliary units, special funds and budżetowych, gospodarstw pomocniczych, środ- appropriated funds. ków specjalnych i funduszy celowych. 2) benefits for natural persons. 2) świadczenia na rzecz osób fizycznych. 3) current expenditure of budgetary entities: 3) wydatki bieżące jednostek budżetowych: a) wages and salaries, a) wynagrodzenia, b) contributions for social security and the Labour b) składki na ubezpieczenia społeczne i Fundusz Fund, Pracy, c) purchase of materials and services. c) zakup materiałów i usług. 4) property expenditure including investment expen- 4) wydatki majątkowe, w tym inwestycyjne. diture.

Inwestycje i środki trwałe Investments and fixed assets 1. Informacje o nakładach inwestycyjnych 1. Information regarding investment outlays was opracowano według zasad systemu rachunków compiled according to the principles of the system narodowych, zgodnie z zaleceniami „ESA 1995”. of national accounts, according to the recommen- Nakłady inwestycyjne są to nakłady finansowe dations of “European System of Accounts 1995” lub rzeczowe, których celem jest stworzenie no- (ESA). wych środków trwałych lub ulepszenie (przebudo- Investment outlays are financial or tangible outlays, the purpose of which is the creation of new wa, rozbudowa, rekonstrukcja lub modernizacja) fixed assets or the improvement (rebuilding istniejących obiektów majątku trwałego, a także ż enlargement, reconstruction or modernization) of nakłady na tzw. pierwsze wyposa enie inwestycji. existing capital asset items, as well as outlays on ą ę Nakłady inwestycyjne dziel si na nakłady na so-called initial investments. ś rodki trwałe oraz pozostałe nakłady. Investment outlays are divided into outlays on Nakłady na środki trwałe są to nakłady na: fixed assets and other outlays. - budynki i budowle (obejmują budynki i lokale oraz Outlays on fixed assets include outlays on: obiekty inżynierii lądowej i wodnej), w tym m.in. - buildings and structures (include buildings and roboty budowlano-montażowe, dokumentacje places as well as land and water engineering projektowo-kosztorysowe, constructions), of which, i.a., construction and - maszyny, urządzenia techniczne i narzędzia assembly works, design and cost estimate (łącznie z przyrządami, ruchomościami i wyposa- documentations, żeniem), - machinery, technical equipment and tools (inclu- - środki transportu, ding instruments, movables and endowments), - inne, tj.: melioracje szczegółowe, koszty pono- - transport equipment, szone przy nabyciu gruntów i używanych środków - others, i.e.: detailed meliorations, costs incurred for purchasing land and second-hand fixed trwałych, inwentarz żywy (stado podstawowe) assets, livestock (basic herd), long-term plantings, i zasadzenia wieloletnie, a ponadto odsetki od interests on investment credits and investment ż kredytów i po yczek inwestycyjnych za okres loans for the period of investment realization ę ą realizacji inwestycji (uwzgl dnione wył cznie (included exclusively in data expressed at current w danych wyrażonych w cenach bieżących). prices). Pozostałe nakłady są to nakłady na tzw. Other outlays are outlays on so-called initial pierwsze wyposażenie inwestycji oraz inne koszty investments as well as other costs connected with związane z realizacją inwestycji. Nakłady te nie investment realization. These outlays do not zwiększają wartości środków trwałych. increase the value of fixed assets. 2. Nakłady inwestycyjne zaliczono do odpowie- 2. Investment outlays are included into the dnich sekcji Polskiej Klasyfikacji Działalności zgod- appropriate sections and divisions of the NACE nie z zaklasyfikowaniem działalności inwestora rev. 1 in accordance with the classification of the (podmiotu gospodarki narodowej), z wyjątkiem investor’s activity (entity of the national economy), nakładów na obiekty niezwiązane z jego podsta- with the exception of outlays on structures not wową działalnością, które zaliczono do odpowied- connected with its basic activity, which were included into the appropriate sections and divisions niej sekcji według kryterium przeznaczenia obiektu according to the criteria of structure destination (dotyczy np. budynków i lokali mieszkalnych, (concerning, e. g. residential buildings, buildings for obiektów przeznaczonych dla potrzeb edukacji, education, health care, sport and recreational ochrony zdrowia, sportu i rekreacji). purposes). 3. Podziału nakładów inwestycyjnych według 3. The division of investment outlays by podregionów i powiatów dokonano na podstawie subregions and powiats was made on the basis of faktycznej lokalizacji inwestycji. the actual location of the investment. 4. Do środków trwałych zalicza się kompletne 4. Fixed assets include means of work and other i nadające się do użytku, składniki majątkowe objects completed and ready, on the day of transfer o przewidywanym okresie używania dłuższym niż for usage, with an expected period of utility rok, w tym również drogi publiczne, ulice i place exceeding 1 year, of which also public roads, łącznie z poboczami i podbudową, uzbrojenie te- streets and squares, together with shoulders and renu, zasadzenia wieloletnie, melioracje, budowle foundations, development of tracts of land, long- wodne, grunty oraz inwentarz żywy (stado podsta- term plantings, meliorations, water structures, land wowe) oraz od 1 I 2002 r. spółdzielcze własnościo- and livestock (basic herd) as well as since 1 I 2002 co-operative ownership right to residential premise we prawo do lokalu mieszkalnego i spółdzielcze and co-operative right to non-residential (utilitarian) prawo do lokalu niemieszkalnego (użytkowego). premise.

Dane o środkach trwałych nie obejmują wartości gruntów uznanych od 1 I 1991 r. za środki trwałe Data regarding fixed assets do not include the zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia value of land recognised since 1 I 1991 as a fixed 12 XII 1990 r. (Dz. U. Nr 90, poz. 529) oraz prawa asset, in accordance with the decree of the Council użytkowania wieczystego gruntu uznanego od of Ministers, dated 12 XII 1990 (Journal of Laws No. ś ą 1 I 2002 r. za rodki trwałe zgodnie z ustaw o ra- 90, item 529) as well as right of perpetual use of ś chunkowo ci z dnia 29 IX 1994 r. (jednolity tekst land regarded as fixed assets since 1 I 2002, in Dz. U. 2002, Nr 76, poz. 694). accordance with the Act on Accounting, dated 29 IX ść ś 5. Warto brutto rodków trwałych jest to 1994 (uniform text, Journal of Laws 2002, No. 76, wartość równa nakładom poniesionym na ich zakup item 694). lub wytworzenie, bez potrącenia wartości zużycia 5. The gross value of fixed assets is the value (umorzenia). equal to the outlays incurred on purchasing or Przez wartość brutto środków trwałych w bieżą- manufacturing them, without deducting consum- cych cenach ewidencyjnych według stanu w dniu 31 XII należy rozumieć w zakresie środków trwa- ption value (depreciation). łych przekazanych do eksploatacji wartość nabycia The gross value of fixed assets at current lub wytworzenia. book-keeping prices is understood, as of 31 XII 6. Podziału środków trwałych według sekcji within the scope of fixed assets designated for ex- Polskiej Klasyfikacji Działalności w układzie podre- ploitation as the purchase or manufacturing value. gionów i powiatów dokonano zgodnie z siedzibą 6. The division of fixed assets by NACE rev. I jednostki lokalnej rodzaju działalności. sections by subregions and powiats was made according to the abode of local kind-of-activity unit. Podmioty gospodarki narodowej Entities of the national economy Dane dotyczące podmiotów gospodarki naro- dowej obejmują podmioty zarejestrowane w Krajo- Data concerning entities of the national wym Rejestrze Urzędowym Podmiotów Gospodarki economy include entities registered in the Country Narodowej (REGON), tj. osoby prawne, jednostki Official Register of the Units of the National Eco- organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz nomy (REGON), i.e., legal persons, organizational ą ść osoby fizyczne prowadz ce działalno gospodar- units without legal personality as well as natural ą ą ą cz , z wył czeniem osób prowadz cych gospo- persons conducting economic activity, excluding darstwa indywidualne w rolnictwie. persons tending private farms in agriculture.

OBJAŚNIENIA ZNAKÓW UMOWNYCH SYMBOLS

Kreska (-) – zjawisko nie wystąpiło. magnitude zero. Zero: (0) – zjawisko istniało w wielkości mniejszej od 0,5; magnitude not zero, but less than 0,5 of a unit; (0,0) – zjawisko istniało w wielkości mniejszej od 0,05. magnitude not zero, but less than 0,05 of a unit. Kropka (
) – zupełny brak informacji lub brak informacji wiarygodnych. data not available or not reliable. Znak x – wypełnienie pozycji jest niemożliwe lub niecelowe. not applicable. Znak ∆ – oznacza, że nazwy zostały skrócone w stosunku do obowiązującej klasyfikacji; ich pełne nazwy podano w uwagach ogólnych do publikacji, ust. 14 na str. 13. categories of applied classification are presented in abbreviated form; their full names are given in the general notes to the publication, item 14 on page 13. Znak # – oznacza, że dane nie mogą być opublikowane ze względu na konieczność zachowania tajemnicy statystycznej w rozumieniu ustawy o statystyce publicznej. data may not be published due to the necessity of maintaining statistical confidentiality in accordance with the Law on Public Statistics. „W tym” – oznacza, że nie podaje się wszystkich składników sumy. „Of which” indicates that not all elements of the sum are given. Comma (,) – used in figures represents the decimal point. WAŻNIEJSZE SKRÓTY

MAJOR ABBREVIATIONS tys. = tysiąc hm3 = hektometr sześcienny thous. = thousand cubic hectometre mln = milion kW = kilowat million kilowatt zł = złoty kW·h = kilowatogodzina · zl = zloty kilowatt hour szt = sztuka GW = gigawat pcs = piece gigawatgt wol = wolumin GW·h = gigawatogodzina · vol. = volume gigawatt hour kg = kilogram kJ = kilodżul kilogram kilojoule dt = decytona h = godzina deciton hour t = tona r. = rok tonne m = metr cd. = ciąg dalszy metre cont. continued km = kilometr dok. = dokończenie kilometre cont. continued m2 = metr kwadratowy nr (Nr) = numer square metre No. = number ha = hektar poz. = pozycja hectare km2 = kilometr kwadratowy tabl. = tablica square kilometre table l = litr ust. = ustęp litre m3 = metr sześcienny Dz. U. = Dziennik Ustaw cubic metre dam3 = dekametr sześcienny PKP = Polskie Koleje Państwowe cubic decametre