PLAN ODNOWY MIEJSCOWOŚCI
MANIOWY
GMINA CZORSZTYN
POWIAT NOWOTARSKI WOJEWÓDZTWO MAŁOPOLSKIE
Styczeń, 2009r. Plan Odnowy Miejscowości Maniowy
Spis treści
I. Wstęp ...... - 3 - II. Charakterystyka miejscowości ...... - 5 - 1. Historia ...... - 5 - 2. Położenie geograficzne ...... - 7 - 3. Demografia ...... - 8 - III. Inwentaryzacja zasobów służąca ujęciu stanu rzeczywistego ...... - 9 - 1. Rolnictwo, gospodarka ...... - 9 - 2. Rynek pracy ...... - 10 - 3. Oświata ...... - 11 - 4. Opieka Zdrowotna ...... - 12 - 5. Pomoc społeczna ...... - 13 - 6. Bezpieczeństwo ...... - 13 - 7. Kultura ...... - 14 - 8. Sport, turystyka i rekreacja ...... - 17 - 9. Zabytki ...... - 19 - 10. Środowisko naturalne ...... - 20 - 11. Infrastruktura techniczna ...... - 22 - 12.Analiza zasobów sołectwa ...... - 25 - IV. Analiza SWOT ...... - 26 - 1. Mocne strony - atuty dla rozwoju sołectwa ...... - 26 - 2. Słabe strony - czynniki ograniczające rozwój ...... - 27 - 3. Szanse - możliwości rozwoju sołectwa, wynikające z otoczenia ...... - 27 - 4. Zagrożenia - czynniki niesprzyjające, wynikające z otoczenia ...... - 27 - V. Plan działań ...... - 28 - 1. Opis zadań do realizacji ...... - 28 - 2. Uzasadnienie realizacji zadań i oczekiwane rezultaty ...... - 32 - 3. Harmonogram realizacji projektu ...... - 37 - 4. Koszt realizacji zadań ...... - 38 - VI. Podsumowanie ...... - 42 -
- 2 -
Opracowano przez Biuro Doradztwa Europropo z Limanowej Plan Odnowy Miejscowości Maniowy
I. Wstęp
Rozwój obszarów wiejskich a przez to wzrost poziomu życia i aktywności mieszkańców tych terenów to jedno z kluczowych zadań jakie stoją przed Polską w okresie integracji z Unią Europejską. Zasadniczym celem wspólnej polityki jest wzmocnienie działań służących zmniejszaniu istniejących dysproporcji i różnic w poziomie rozwoju obszarów wiejskich i miejskich. Kompleksowy i harmonijny rozwój wsi jest podstawą poprawy warunków życia społeczności wiejskiej, jednocześnie musi on uwzględniać poszanowanie środowiska naturalnego.
Plan Odnowy Miejscowości jest dokumentem określającym strategię działań w sferze społeczno - gospodarczej na lata 2009 – 2016 małych miejscowości. Podstawą tworzenia Planu Odnowy jest świadoma identyfikacja własnych zasobów, potrzeb i celów, a następnie zadań i możliwości ich realizowania. Rozwój wsi powinien być zgodny z ideą zachowania jej tożsamości poprzez zharmonizowanie jej podstawowych funkcji: mieszkalnej, rolniczej, gospodarczej, środowiskowej, przyrodniczej oraz rekreacyjnej i wypoczynkowej.
Sporządzenie i uchwalenie Planu Odnowy Miejscowości - dokumentu stanowiącego niezbędny warunek przy aplikowaniu o środki finansowe w ramach „Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007-2013” działanie „Odnowa i rozwój wsi”, będzie również stanowić wytyczne dla władz Gminy Czorsztyn przy planowaniu i opracowaniu przedsięwzięć inwestycyjnych oraz podejmowaniu i organizacji działań aktywizujących dla rozwoju miejscowości Maniowy.
Plan Odnowy Miejscowości zawiera charakterystykę miejscowości, w której będą realizowane projekty, planowane kierunki jej rozwoju, inwentaryzacje zasobów służącą ujęciu stanu rzeczywistego, mocne i słabe strony miejscowości, planowane przedsięwzięcia wraz z szacunkową wyceną oraz harmonogram planowanych działań. Podstawą opracowania niniejszego dokumentu jest Strategia Rozwoju Gminy Czorsztyn – Plan strategiczny do 2013 roku przyjęta uchwałą Rady Gminy nr XXVIII/185/05z dnia 27.06.2005r, Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Czorsztyn na lata 2006-2013 przyjęty uchwałą Rady Gminy Czorsztyn nr XXXIV/231/06 z dnia
- 3 -
Opracowano przez Biuro Doradztwa Europropo z Limanowej Plan Odnowy Miejscowości Maniowy
28.02.2006r., Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Czorsztyn przyjęty uchwałą Rady Gminy nr XXIII/162/04 w dniu 29 listopada 2004r., Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Czorsztyn przyjęte uchwałą Rady Gminy nr XV/125/99 z dnia 30.12.1999r.
Niniejszy plan jest planem otwartym stwarzającym możliwość aktualizacji w zależności od potrzeb społecznych i uwarunkowań finansowych. Oznacza to, że mogą być wpisywane nowe zadania oraz może zmienić się kolejność ich realizacji w zależności od dostępności funduszy UE.
- 4 -
Opracowano przez Biuro Doradztwa Europropo z Limanowej Plan Odnowy Miejscowości Maniowy
II. Charakterystyka miejscowości
1. Historia
Maniowy to największa wieś w gminie Czorsztyn, od roku 1993 jest siedzibą Urzędu Gminy. Jej powstanie wiąże się z budową sztucznego zbiornika - Jeziora Czorsztyńskiego, którego wody całkowicie zalały Stare Maniowy istniejące od 1326 roku. Maniowy są jedną z najstarszych wsi na Podhalu. Najprawdopodobniej osadził je Hinko, zwany Czarnym na mocy przywileju klarysek z 1326 roku (przywilej ten wymienia potok Cichorzyn). Pewne jest też to, że działali tu Cystersi z Ludźmierza, którzy następnie przenieśli się do Szczyrzyca. Ale chociaż historia wsi oficjalnie rozpoczyna się około 1326 roku to pierwszy kościół istniał tu już około 1216 roku - można więc przypuszczać, że osada istniała tu już co najmniej 100 lat wcześniej. Zawieruchy wojenne w tym czasie omijały Podhale, a więc także Maniowy. Życie płynęło więc na pracach wokół gospodarstwa i na wydzieraniu puszczy kolejnych skrawków ziemi pod zabudowę i pola uprawne. W latach 1500-1550 wioska liczyła 27 zagród, folwark i domek plebana. W osadzie istniały też: młyn wodny, olejarnia, kołodziej, limierz - wyrabiający uprzęże dla bydła, stelmach - trudnił się wyrabianiem uprzęży dla koni oraz dwie akuszerki. Jak wyglądał pierwszy kościół nie wiadomo. Pewne jest, że jego patronem był św. Mikołaj - patron dzisiejszej parafii. Osada ta przestała istnieć w ciągu zaledwie trzech dni czerwcowych w roku 1554. Powódź zabrała wszystko od 48 zagród kmiecich przez pola uprawne wyrwane z takim mozołem puszczy po kościół. Dunajec zmienił koryto i podzielił dotychczasową osadę na pół, mieszkańcy przenieśli się więc wyżej, na tereny bezpieczniejsze. Król Zygmunt I Stary uwolnił po tej katastrofie osadników od powinności na rzecz starosty na lat osiem. Nowe miejsce to teren na wzniesieniu, nazwany później "Pod Kościołem". W wiek XVII wioska wchodziła z 85 zagrodami. Usytuowana na skarpie nad dunajcem nie była już tak zagrożona powodzią. W 1615 roku wybuchł jednak pożar. Spaliła się prawie cała wieś, o ogień nie było trudno, wszak był on jedynym źródłem światła i ogrzewania w zagrodach. Po tej tragedii Król Zygmunt II Waza, w odpowiedzi na prośbę wójta, dekretem z dnia 30 marca 1615 roku uwalnia mieszkańców od wszelkich powinności na 4 lata. Po tej katastrofie ludzie
- 5 -
Opracowano przez Biuro Doradztwa Europropo z Limanowej Plan Odnowy Miejscowości Maniowy zrezygnowali z ciasnych zagród i wieś się rozrosła: na wschodzie powstał przysiółek "Na Dolinie", na zachód budowano się wzdłuż drogi na Nowy Targ. Dzisiaj nowe Maniowy niczym nie przypominają miejscowości sprzed lat. Nowoczesna architektura z wielką bryłą kościoła pod wezwaniem św. Mikołaja wznosi się nad taflą jeziora, który stanowi główną dominantę miejscowości.
Centrum miejscowości Maniowy skupia się w pętli ulic Szkolnej, Jana Pawła II, Gorczańskiej i Pienińskiej. Ulice posiadają chodniki i oświetlenie. Przez Centrum przepływa potok Limierzysko. W centrum miejscowości zlokalizowane jest „gminne centrum usługowe” – Budynek Urzędu Gminy, Ośrodek Zdrowia, Bank, mieszkania komunalne, teren zieleni wraz z kompleksem sportowo-rekreacyjnym LKS „Lubań” oraz placem zabaw, Zespół Oświatowy – skupiający Szkołę Podstawową i Gimnazjum, plac do zgromadzeń publicznych z małym amfiteatrem, Dom Opieki Społecznej z Pensjonatem (w trakcie budowy). W obrębie obszaru centrum miejscowości występują działki przeznaczone pod budownictwo usługowe. Teren jest uzbrojony w sieć wod-kan, teletechniczną i energetyczną. - 6 -
Opracowano przez Biuro Doradztwa Europropo z Limanowej Plan Odnowy Miejscowości Maniowy
2. Położenie geograficzne
Maniowy to duża wieś w południowej części małopolski położona w połowie drogi pomiędzy miastami Szczawnica i Nowy Targ, nad brzegiem Jeziora Czorsztyńskiego. Podzielona została na cztery osiedla: Borcok, Lyta, Micholów i Węgliszczak.
Wielkość i usytuowanie wsi sprawiły, że stała się ona centrum administracyjnym Gminy Czorsztyn.
Powierzchnia sołectwa wynosi 2006 ha, co stanowi 32 % Gminy Czorsztyn. Jest to największa powierzchniowo miejscowość w gminie.
Wykres 1. Powierzchnia sołectw w gminie Czorsztyn
Sromowce Czorsztyn Huba Wyżne 6% 4% 15% Kluszkowce
19% Sromowce Niżne 15%
Mizerna 9% Maniowy 32%
Opracowano na podstawie danych z Urzędu Gminy. - 7 -
Opracowano przez Biuro Doradztwa Europropo z Limanowej Plan Odnowy Miejscowości Maniowy
3. Demografia
Gminę Czorsztyn zamieszkuje 7205 osób (stan na 31.12.2007r.) co stanowi około 4% mieszkańców powiatu nowotarskiego. Gęstość zaludnienia tego terenu wynosi 0,11 osób na 1 km2 i jest niższa od średniej w powiecie nowotarskim.
Wykres 2. Liczba mieszkańców poszczególnych sołectw gminy Czorsztyn według stanu na dzień 31.12.2007r.
Czorsztyn Sromowce Wyżne Huba 5% 17% 2% Sromowce Niżne Kluszkowce 14% 25%
Mizerna 8% Maniowy 29%
Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy.
Liczba mieszkańców wsi wynosi obecnie 2124 osoby, w tym 1090 kobiet, co stanowi najwięcej, bo aż 29 % ogólnej liczby ludności gminy (stan na 31.12.2007r.). Gęstość zaludnienia wynosi 1,06 osób na 1 km2 .
Ludność w wieku Ludność w wieku Ludność w wieku Wyszczególnienie przedprodukcyjnym produkcyjnym poprodukcyjnym Maniowy 538 1343 243 Gmina Czorsztyn 1960 4354 891 Województwo 681 899 2 076 688 520 449 małopolskie
Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy Czorsztyn.
- 8 -
Opracowano przez Biuro Doradztwa Europropo z Limanowej Plan Odnowy Miejscowości Maniowy
III. Inwentaryzacja zasobów służąca ujęciu stanu rzeczywistego
1. Rolnictwo, gospodarka
Rolnictwo gminy Czorsztyn charakteryzuje się, podobnie jak w całym województwie małopolskim, znacznym rozdrobnieniem gospodarstw rolnych, co wpływa na niską ich rentowność. W strukturze gruntów dominują lasy i grunty leśne obejmujące 46,1% powierzchni gminy, następnie użytki rolne 34,5% oraz pozostałe grunty 19,4% powierzchni. Klasy bonitacyjne gleb są bardzo niskie, co niekorzystnie wpływa na rozwój rolnictwa.
Wykres 3. Strutkura gruntów w gminie Czorsztyn w ha
Pozostałe grunty ; 1198 Grunty orne; 957 Sady; 11 Łaki; 1008
Pastw iska trw ałe; 150 Lasy i grunty lesne; 2848 Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy.
Ogólna liczba gospodarstw w gminie to 887. Średnia wielkość gospodarstwa rolnego w gminie – 1,74 ha. Na terenie sołectwa Czorsztyn znajdują się 206 gospodarstw rolnych o średniej powierzchni 1,70 ha.
Wśród podmiotów gospodarczych zarejestrowanych na terenie gminy Czorsztyn zdecydowanie najliczniej reprezentowany jest sektor prywatny, w którym dominującą grupę stanowią osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. Na terenie gminy nie ma zakładów przemysłowych, w związku, z czym szczególna rola przypada przedsiębiorstwom małym i średnim, charakteryzującym się wysoką dynamiką i elastycznością. Obecnie wiodącym profilem działalności ze względu na położenie i specyfikę miejscowości jest turystyka, oraz usługi towarzyszące, jak : gastronomia, rekreacja
- 9 -
Opracowano przez Biuro Doradztwa Europropo z Limanowej Plan Odnowy Miejscowości Maniowy handel oraz pozostałe: budownictwo działalność produkcyjna oraz pozostała działalność usługowa (flisacy). Na dzień 31.12.2007r. na terenie gminy zarejestrowanych było 472 podmiotów gospodarczych, w tym w miejscowości Maniowy 71 podmiotów oraz 53 gospodarstwa agroturystyczne, w tym 8 w Maniowach.
2. Rynek pracy
Stopa bezrobocia w powiecie nowotarskim na dzień 31.12.2007 roku wynosiła 9,2% (5603 osób), a w województwie małopolskim 8,8%. Bezrobotnych według danych Powiatowego Urzędu Pracy w Nowym Targu, w grudniu 2007 r. było 271 osób, w tym 79 kobiet, podczas gdy 2005r. roku bezrobotnych na terenie gminy było 453 osób. Spośród w/w liczby bezrobotnych 141 osób posiada prawo do zasiłku.
Liczba bezrobotnych 2005 2006 2007
Ogółem, w tym: 453 304 271
kobiety 146 104 79
Opracowano na podstawie danych Urzędu Gminy Czorsztyn.
Wśród mieszkańców gminy Czorsztyn największą grupę stanowią osoby z wykształceniem podstawowym i zawodowym, co nie pozostaje bez wpływu na poziom intelektualny społeczeństwa. Wykształcenie podstawowe i nieukończone podstawowe dominuje w grupie ludzi starszych i tak: 505 – osób w wieku powyżej 65 lat ma wykształcenie podstawowe, a 129 podstawowe nieukończone. Ciekawy jest fakt, że kobiety w gminie Czorsztyn zdecydowanie dominują nad mężczyznami, gdy chodzi o wykształcenie: wyższe - 118 kobiet i 76 mężczyzn, policealne odpowiednio 85 kobiet i 33 mężczyzn, średnie: 558 kobiet i 344 mężczyzn. Osoby z wykształceniem wyższym stanowią 3,49% społeczeństwa, podczas gdy z wykształceniem podstawowym 42,54%.
- 10 -
Opracowano przez Biuro Doradztwa Europropo z Limanowej Plan Odnowy Miejscowości Maniowy
Wśród zarejestrowanych bezrobotnych największą część stanowiły osoby z wykształceniem gimnazjalnym i poniżej (ok. 40% ogółu bezrobotnych). Najmniejszą część bezrobotnych stanowiły osoby z wyższym wykształceniem (tylko 1% ogółu).
Wykres 4. Bezrobotni w podziale na grupy wiekowe w Gminie Czorsztyn według danych na dzień 31.12.2007r.
55-59 lat 60-64 lat do 24 lat 10% 2% 23%
45-55 lat 24%
25-34 lat 21% 35-44 lat
20% Opracowanie własne na podstawie danych z Powiatowego Urzędu Pracy w Nowym Targu.
Zatrudnienie zapewniają przede wszystkim miasta Nowy Targ i Szczawnica, ale wielu pracuje też w wiosce, prowadząc mikroprzedsiębiorstwa .
3. Oświata
Sieć placówek oświatowych w gminie jest równomierna i zgodna z oczekiwaniami społecznymi. Składają się na nią: a) przedszkole w Kluszkowcach, b) cztery szkoły podstawowe z klasami „zerowymi” w Maniowach, Kluszkowcach, Sromowcach Wyżnych i Sromowcach Niżnych, c) dwa gimnazja w Maniowach i Sromowcach Niżnych. Młodzież do szkół średnich dojeżdża do Nowego Targu, Krościenka lub Szczawnicy.
- 11 -
Opracowano przez Biuro Doradztwa Europropo z Limanowej Plan Odnowy Miejscowości Maniowy
Liczba dzieci Liczba nauczycieli uczęszczających do szkoły
w tym oddz. ogółem Etaty osoby „0” Szkoła Podstawowa w 255 40 22 25 Kluszkowcach Szkoła Podstawowa w 177 17 17 23 Maniowach Szkoła Podstawowa w 98 17 11 14 Sromowcach Niżnych Szkoła Podstawowa w 143 21 11 15 Sromowcach Wyżnych Gimnazjum w 219 - 18 20 Maniowach Gimnazjum w Sromowcach 116 - 11 15 Niżnych
Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy.
4. Opieka Zdrowotna
W gminie Czorsztyn podstawowa opieka zdrowotna realizowana jest przez Samodzielny Publiczny Gminny Ośrodek Zdrowia w Maniowach poprzez: - poradnie lekarza medycyny rodzinnej i ogólnego, - poradnie pediatryczną, - poradnie ginekologiczną, - poradnie chirurgiczną, - poradnie otolaryngologiczną, - gabinety rehabilitacyjne, - gabinet stomatologiczny. - punkt przyjęć pracowni analitycznej. SP GOZ zapewnia mieszkańcom całodobową opiekę lekarską. W Sromowcach Niżnych funkcjonuje punkt lekarski podlegający SP GOZ, a w Sromowcach Wyżnych Oddział Ratunkowy. Na terenie gminy funkcjonują apteki w Maniowach i Sromowcach Wyżnych.
- 12 -
Opracowano przez Biuro Doradztwa Europropo z Limanowej Plan Odnowy Miejscowości Maniowy
5. Pomoc społeczna
Działaniami pomocy społecznej w gminie Czorsztyn zajmuje się Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Maniowach. Pracownicy ośrodka wykonują swoje zadania w rejonach opiekuńczych i świadcząc usługi w domu podopiecznego.
Działanie ośrodka polega w szczególności na przyznawaniu i wypłacaniu przewidzianych ustawa świadczeń, pracy socjalnej, prowadzeniu i rozwoju niezbędnej infrastruktury socjalnej, a także na: analizie zjawisk rodzących zapotrzebowanie na świadczenia z pomocy społecznej, realizacji zadań wynikających w rozeznanych potrzeb społecznych i rozwijaniu nowych form pomocy społecznej. Celem działalności ośrodka jest umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężania trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości.
6. Bezpieczeństwo
Bezpieczeństwo publiczne na terenie Gminy Czorsztyn zapewnia: a) Komisariat Policji w Krościenku n/D., b) punkt dzielnicowych w Maniowach.
Ochronę przeciwpożarową na obszarze gminy zapewnia siedem Ochotniczych Straży Pożarnych. Remizy OSP znajdują się w każdej wsi pełniąc równocześnie inne funkcje usługowe dla mieszkańców. Wszystkie jednostko OSP są dobrze wyposażone w sprzęt bojowy, a cała gmina wyposażona jest w siec hydrantów p. poż. W ramach podnoszenia poziomu ochrony p. poż. OSP Maniowy została w styczniu 2006r. włączona do Krajowego Systemu Ratownictwa. Korzenie powstania OSP w Maniowach sięgają 1896 roku. Gaszenie pożarów, choć należy do podstawowych zadań każdej Straży, nie jest jedynym celem strażaków-ochotników. Dużą wagę przywiązuje się także do - 13 -
Opracowano przez Biuro Doradztwa Europropo z Limanowej Plan Odnowy Miejscowości Maniowy działalności prewencyjnej, pod którym to pojęciem kryje się cały szereg działań zapobiegawczych lub ściśle z nimi związanych. Strażacy pomyśleli o tym, budując kilka zbiorników przeciwpożarowych. Nasza OSP to bardzo silna i dobrze wyposażona jednostka, z doskonale przygotowanymi do działań w każdych warunkach zagrożenia pożarowego strażakami z tzw. "bojówki". Samochód bojowy marki "Star 200" z kompletnym wyposażeniem gwarantuje dojazd i użycie sprzętu w każdych warunkach terenowych. W chwili obecnej OSP w Maniowach liczy 40 członków czynnych i kilkunastu honorowych, czyli nieco starszych druhów. W roku 2006 Straż obchodziła jubileusz 110 -lecia istnienia. Służba dla dobra wspólnego i pojedynczego obywatela to podstawowy obowiązek każdego strażaka. Bowiem Straż to nie tylko wóz bojowy, motopompa czy węże, to przede wszystkim ludzie - strażacy, a tych na przestrzeni 110 lat było już ponad 300. W roku 2001 w gminnych zawodach sprawnościowych drużyna OSP Maniowy zdobyła pierwsze miejsce i puchar.
7. Kultura
Sprawami kultury w gminie Czorsztyn zajmuje się Gminne Centrum Kultury w Kluszkowcach z/s w Maniowach dysponujące domami kultury w Kluszkowcach oraz w Maniowach, a dyrekcja ma siedzibę w Urzędzie Gminy w Maniowach. Gminne Centrum Kultury prowadzi działalność kulturalną w poszczególnych sołectwach gminy w oparciu o zespoły i koła zainteresowań, takie jak: zespół góralski „Maniowanie”, orkiestra dęta, kapela „Mizerzanie”, zespół góralski „Lubań”, regionalne zespoły dziecięce „Małe flisoki” i „Sromowianie”. Gminne Centrum Kultury organizuje nie tylko działalność kulturalną, ale przede wszystkim promuje tradycje i folklor prowadząc zespoły regionalne, organizując od lat takie imprezy jak Konkurs Potraw Regionalnych Gminne Dożynki.
Udział zespołów w konkursach i przeglądach organizowanych przez inne instytucje kultury: - Konkurs Recytatorski im. Augustyna Suskiego „Strofy o Ojczyźnie”- Szaflary, - Przegląd Teatrów Szkolnych „Bajdurek” – Rabka, - 14 -
Opracowano przez Biuro Doradztwa Europropo z Limanowej Plan Odnowy Miejscowości Maniowy
- Przegląd Wojewódzki Teatrów Szkolnych - Nowy Sącz, - Małopolskie Spotkania Teatrów Gimnazjalnych (formy kabaretowe)- Kraków, - Sabałowe Bajania - Bukowina Tatrzańska, - Parada Orkiestr Dętych, - Konkurs Młodych Tonecników (tancerzy) – Czarny Dunajec, - Festiwal Zespołów Regionalnych w Grecji.
Ważnym ośrodkiem życia kulturalnego wsi jest obiekt i społeczności związane z Remizą OSP otwartej 12 lipca 1992 roku. Powstał nowoczesny budynek z , salą na 200 osób w której odbywają się liczne imprezy okolicznościowe, zebrania , szkolenia , imprezy kulturalne w pozostałych pomieszczeniach w których swoje miejsce znalazły: orkiestra, biblioteka, bank, biuro radcy prawnego, zespół regionalny oraz koło gospodyń wiejskich. W sali odbywają się wesela, zabawy, zebrania, liczne Niemały wpływ na życie kulturalne mieszkańców ma Gminna Biblioteka Publiczna z/s w Kluszkowcach, posiadająca w każdej wsi gminy swoje filie. Księgozbiór wynosi 41.529 wolumenów.
Koło Gospodyń Wiejskich Aktywnie działa koło gospodyń wiejskich na terenie miejscowości organizując liczne spotkania, imprezy kulturalno kulinarne kultywujące regionalizm i tradycję. Raz w roku odbywa się w gminie konkurs potraw regionalnych, w którym tutejsze gospodynie konfrontują swoje umiejętności kulinarne z potrawami innych gospodyń wiejskich . Impreza ta jest okazją do kontaktów kulturalnych i artystycznych.
Orkiestra przy OSP Orkiestra Dęta przy Ochotniczej Straży Pożarnej w Maniowach istnieje- z przerwami - od 1972 roku. Najlepszy jej okres przypada jednak na ostatnie kilka lat. Gra repertuar coraz ciekawszy i trudniejszy. Orkiestra gra przy różnych uroczystościach świeckich i kościelnych. Co rok uczestniczy w Przeglądzie Orkiestr Dętych, organizowanym przez Podhalański Związek Gmin. Bierze również udział w imprezach i konkursach muzycznych w sąsiedniej gminy Łapsze Niżne. Orkiestra to doskonałe środowisko tworzenia więzi społecznych lokalnych co pozwala inicjować nowe aktywności i umacniać tradycję i regionalizm.
- 15 -
Opracowano przez Biuro Doradztwa Europropo z Limanowej Plan Odnowy Miejscowości Maniowy
Zespół „Maniowianie” W 1994 r. Stanisław Wojtaszek - ówczesny wójt gminy Czorsztyn wpadł na pomysł stworzenia w Maniowach ludowego dziecięcego zespołu pieśni i tańca. Sprawę organizacji i prowadzenia zespołu powierzono znanym na Podhalu działaczom Związku Podhalan – Marii i Józefowi Staszlom z Nowego Targu. Zespół przyjął nazwę "Maniowianie", a za patrona obrał sobie zmarłego w 1992 roku długoletniego proboszcza parafii Maniowy ś.p. ks. Antoniego Siudę - człowieka wielkiego duchem i sercem.
Do zespołu należą dzieci z wiosek: Maniowy, Mizerna i Czorsztyn. Ze względu na młody wiek członków praca w zespole idzie szybko (wszak dzieci uczą się najszybciej). Dzieciaki pokochały pracę w zespole, są bardzo pilne i zdolne. Obecnie jest ich w zespole około 30. Zespół, dzięki pracowitości młodych członków ma opracowane następujące programy: Zielone Świątki
Jasełka Góralskie
Kolędnicy Konkurs Jodła Góralskiego (konkurs potraw góralskich)
Hałdamas (zakończenie żniw) Polywacka (śmigus dyngus) Maniowianie biorą udział w licznych konkursach oraz występują często przy okazji uroczystości wiejskich lub gminnych. Regularnie wyjeżdżają też na festiwale folklorystyczne, te polskie i te zagraniczne. Byli już w Nowym Sączu, Rabce, Zakopanem, Macedonii. Gościli u siebie Macedończyków oraz Szkotów.
- 16 -
Opracowano przez Biuro Doradztwa Europropo z Limanowej Plan Odnowy Miejscowości Maniowy
8. Sport, turystyka i rekreacja
W Gminie Czorsztyn, liczącej niewiele ponad siedem tysięcy mieszkańców, na siedem wsi wszystkie mają zapewnione warunki do uprawiania sportu. W sześciu wsiach znajdują się pełnowymiarowe, dobrze utrzymane boiska do piłki nożnej. W Gminie Czorsztyn działają od 2000 r. Ludowe Kluby Sportowe: „Lubań” w Maniowach, „Zapora” Kluszkowce, które aktualnie tworzą Związek Sportowy „Lubań – Zapora”, Trzy Korony” Sromowce Niżne, „Spływ” Sromowce Wyżne, „Czorsztyn - ski” Kluszkowce. W LKS „Lubań” dominuje piłka nożna /seniorzy grają w IV lidze/, LKS „Spływ” z tenisem stołowym także gra w IV lidze, a zawodnicy „Czorsztyn-ski” osiągają sukcesy w narciarstwie klasycznym.
LUDOWY KLUB SPORTOWY LUBAŃ Jednym z założycieli klubu był też ks. Jan Osadziński, jeden z ówczesnych duszpasterzy parafialnych. To z jego inicjatywy w 1947 roku po wołano w Maniowach Ludowy Zespół Sportowy. Obok sekcji piłkarskiej utworzono początkowo też sekcje: narciarską oraz hokejową (dziś już nie istnieje). Jeśli chodzi o tą pierwszą to w pobliżu istniały trasy biegowe, a w Węgliszczaku, na północnym stoku Ślipusa, całkiem niezła skocznia narciarska. Przez trzy sezony, w latach 1957-1960 sekcja działa bardzo aktywnie, drużyna z Maniów była wtedy jedną z czołowych drużyn hokejowych w Lidze Wiejskiej, posiadała własne boisko wyposażone w bandy.
Piłka nożna Najlepsze okresy dla piłkarzy "Lubania" przypadają na lata 80-te XX wieku i czasy współczesne. W latach 80-tych "Lubań" był w klasie okręgowej i niewiele brakowało a dostałby się do trzeciej ligi. W roku 1989 obchodzono 40-lecie powstania zespołu. Uroczystość dlatego przesunięto o rok później i aby połączyć ją z poświęceniem nowego kościoła, tak aby mogli przyjechać goście z USA. Honorowym gościem był założyciel klubu, ks. Jan Osadziński. Do księgi pamiątkowej wpisało się ponad 500 osób. W listopadzie 1994 roku rozpoczęto poszerzanie boiska. Zakryto całkowicie potok, co
- 17 -
Opracowano przez Biuro Doradztwa Europropo z Limanowej Plan Odnowy Miejscowości Maniowy pozwoliło na poszerzenie stadionu i wydłużono płytę. Wkrótce dodano także trybunę z krzesełkami. W 2001roku zespół awansował do IV ligi i od tamtej pory plasuje się zawsze w pierwszej połowie tabeli. Po latach kiedy w drużynie grali przeważnie zawodnicy spoza wioski, opłacani przez klub, obecnie drużyna oparta jest o własnych wychowanków, którzy bardziej identyfikują się z klubem i posiadają dodatkową motywację. Prawidłowo prowadzone szkolenie młodzieży, potwierdzone dobrymi wynikami grup juniorskich, przynosi efekty i będzie procentowało w przyszłości. Boisko sportowe to także miejsce na spędzanie wolnego czasu, zwłaszcza w wakacje. Wokół boiska koncentruje się latem życie towarzyskie. To tu odbywają się imprezy, koncerty czy festyny. Raz w roku swój mecz rozgrywają oldboje. Funkcję prezesa klubu obecnie pełni p. Jan Hagowski, który w przeszłości pełnił już tę funkcję.
Po siedmiu latach budowy we wrześniu 2008 roku nastąpiło uroczyste otwarcie Gminnej Hali Sportowo - Widowiskowej w Maniowach, największego tego typu obiektu na Podhalu. Powierzchnia użytkowa obiektu wynosi 3 311,7 m2, wymiary części sportowej to 24 m x 44,5 m, widownia posiada 420 miejsc siedzących. Hala posiada pełnowymiarowe boisko do gry w koszykówkę, siatkówkę i piłkę ręczną.
Gmina Czorsztyn posiada obecnie, po utworzeniu zbiornika na Dunajcu, unikalne w skali kraju warunki do rozwoju różnych form turystyki. Wielość atrakcji przyrodniczych, kulturowych oraz różnorodność krajobrazowa sprawiają, że teren ten, po odpowiednim jego zagospodarowaniu i zarządzaniu stać się może w przyszłości znaczącym obszarem turystycznym. Połączenie: gór (Pieniny, Gorce), wody (jezioro Czorsztyńskie, rzeka Dunajec), dużych kompleksów leśnych oraz wspaniałych widoków i panoramy na Tatry, Gorce sprawia, że niewiele jest podobnych miejsc w Polsce, w których na tak małym obszarze nagromadzone byłoby tyle ciekawych obiektów i miejsc wartych zwiedzenia. Unikalność w skali kraju potęgują jeszcze: żywy folklor i kultura ludowa. Wszystko to sprawia, że obszar ten ma bardzo korzystne warunki i predyspozycje dla szeroko pojętych: rekreacji, turystyki i wypoczynku w różnych formach.
- 18 -
Opracowano przez Biuro Doradztwa Europropo z Limanowej Plan Odnowy Miejscowości Maniowy
Atrakcje turystyczne na terenie sołectwa Czorsztyn: - Ruiny Zamku w Czorsztynie - wypożyczalnie rowerów, - wypożyczalnie sprzętu pływającego, - wyciąg narciarski, przystanie wodne, - rejsy po jeziorze gondolą, - pawilon wystawowy PPN, - bacówka – sprzedaż wyrobów z mleka owczego, - szlaki turystyczne w Pieniny i Gorce
9. Zabytki
Decyzją Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków (zwanego dalej WKZ) ścisłą ochroną dziedzictwa kulturowego i zabytków objęta jest na terenie wsi Maniowy kaplica cmentarna, dawniej kościół św. Sebastiana w Maniowach (translokowany na teren nowego cmentarza w Nowych Maniowach) -decyzja WKZ w Krakowie, z dnia 20.01.1969, Ks. A, poz. 97. W całym sołectwie obowiązuje ponadto zachowanie i konserwacja zespołów i obiektów o charakterze zabytkowym, nie wpisanych do rejestru zabytków, a znajdujących się w zasobach ewidencyjnych Urzędu Gminy, takich jak: - kapliczka z XX w. przy ulicy Pienińskiej - kapliczka z XX w. przy ulicy Prusa - kapliczka murowana z XX w. przy ulicy Jana Pawła II - kapliczka murowana z XX w. przy ulicy ks. Siudy - kapliczka z XX w. przy ulicy Węglińskiej - domy drewniane z XX w. przy ulicy Potok - fragmenty historycznych dróg łączących Maniowy z Kluszkowcami i Mizerną.
W sołectwie Maniowy ochrona historycznego krajobrazu kulturowego unicestwionej przez zalew czorsztyński wsi, należącej do tradycji kulturowej Górali
- 19 -
Opracowano przez Biuro Doradztwa Europropo z Limanowej Plan Odnowy Miejscowości Maniowy
Podhalańskich – obejmuje jedno zgrupowanie zabudowy wiejskiej „pod Hubą” jako strefę ingerencji konserwatorskiej. Dla obszaru tego ustalono ochronę częściową. Pozostały teren sołectwa przyjmuje się jako obszar objęty ochroną krajobrazu otwartego. Na terenie tym ochronie widokowej podlegają lokalne dominanty krajobrazu kulturowego (wzgórza zamkowego w Czorsztynie i w Niedzicy, historycznych osad na Spiszu, zapory oraz wód zbiornika Czorsztynskiego) oraz tradycyjny rozłóg pól uprawnych. W całym sołectwie obowiązuje zachowanie pozostałości ukształtowanych historycznie sieci dróg i układu działek siedliskowych, istniejących zadrzewień, istniejących osi widokowych w kierunku Tatr, Spisza, Gorców i Pienin.
10. Środowisko naturalne
Klimat Obecnie klimat obszaru gminy pozostaje pod wpływem zmian wynikających z istnienia zbiornika czorsztyńskiego. Na całym obszarze przez przeważającą cześć roku (60% dni w roku) pogodę kształtuje powietrze polarno – kontynentalne, przez około 25% dni w roku napływa powietrze polarno-morskie, a przez pozostałe dni napływają masy powietrza zwrotnikowego lub arktycznego. Pieniny i okolice leża w cieniu opadowym, co powoduje, że maja one niskie sumy opadów /650 – 750 mm/ rocznie i mała liczbę dni z opadami. Są one raczej krótkie i niewielkie, występują głównie w miesiącach letnich. Zachmurzenie jest niewielkie, zwłaszcza latem i jesienią. Pokrywa śniegu pojawia się w połowie listopada, a zanika na początku kwietnia. Lata są ciepłe (średnia temperatura w lipcu ok. 15 0C), zimy niezbyt mroźne – (średnia temperatura w styczniu wynosi 4 0C). Średnia temperatura w roku dla tego terenu wynosi około 6 0C. Wiatry zachodnie i północno – zachodnie oraz wschodnie, są one słabe 1 – 2 m/s w dnie doliny, natomiast wraz z wysokością ich siła rośnie nawet do 15 m/s. Wiatry halne są słabo odczuwalne, natomiast występują silne wiatry lokalne – przeciągi (w dolinach). Charakterystyczne dla terenu są mgły, występujące głownie we wschodniej części kotliny i bardzo efektownie wyglądające ze szczytów. Mgły te zazwyczaj utrzymują się długo, bowiem nie mogą spłynąć zgodnie ze spadkiem terenu z powodu
- 20 -
Opracowano przez Biuro Doradztwa Europropo z Limanowej Plan Odnowy Miejscowości Maniowy zwężenia doliny. Urozmaicona rzeźba terenu powoduje zróżnicowanie mikroklimatów. Kotliny i doliny potoków są wilgotniejsze i chłodniejsze. Południowe ściany skalne są bardziej suche, ale cieplejsze i bardziej ukształtowane.
Wody powierzchniowe
Cały obszar Gminy jest położony w obrębie zlewiska Morza Bałtyckiego, dorzecza Wisły, w zlewni Dunajca odwadniany przez jego lewobrzeżne dopływy. Dominującymi elementami hydrologicznymi w tym obszarze są zbiorniki Czorsztyn – Niedzica ze zbiornikiem wyrównawczym Sromowce Wyżne oraz odcinek Dunajca położony poniżej zbiornika. Odwadniające obszar gminy dopływy Dunajca zasilające zbiorniki czorsztyński i sromowiecki to: Huba, Piekiełko, Limierzysko, Sygulina, Mizerzanka, Kluszkowianka, Głęboki Potok. Potoki te podobnie jak Dunajec, cechuje duża nierównomierność przepływu i gwałtowne wezbranie. Rejon Sromowiec Niżnych odwodniony jest przez potok Galasek i Macelowy z dopływami.
Szata roślinna i fauna Pod względem szaty roślinnej i świata zwierząt obszar gminy cechują wybitne walory. Obszary najcenniejsze, o wysokim stopniu naturalności i dużym bogactwie rzadkich zespołów roślinnych i gatunków, objęte są ochroną Pienińskiego Parku Narodowego. Do bardzo cennego zespołu należy czorsztyńskie wzgórze zamkowe. Występuje tu wiele cennych gatunków rzadkich reliktów, a także endemity; m.in. tylko w Pieninach występujące rośliny jak pszonak pieniński i smagliczka. Na górze Wżdar rośnie paproć rozrzutka brunatna. Jest to jedyne w Polsce miejsce jej występowania. około 50 gatunków ssaków (m. in. wydra, bóbr, tchórz, żbik, ryś, gronostaj, borsuk, kuna, jeleń, sarna, dzik) 15 gatunków nietoperzy wśród nich rzadki podkasaniec mały. Według ustaleń Państwowej Akademii Nauk w skład awiafauny Pienińskiego Parku Narodowego wchodzi 166 gatunków ptaków, z czego ok. 100 gniazduje na tym terenie (bocian, bocian czarny, czaple siwe, puszczyk uralski, dzięcioł czarny i trójpalczasty, puchacz, orzeł przedni itp.) Na terenie gminy położony jest niewielki fragment drzewostanu „Lasek”, chroniący drzewostan jodłowo -świerkowy oraz rezerwat Modrzewie (Kluszkowce) chroniący cenne drzewostany modrzewia polskiego naturalnego pochodzenia.
- 21 -
Opracowano przez Biuro Doradztwa Europropo z Limanowej Plan Odnowy Miejscowości Maniowy
11. Infrastruktura techniczna
Gospodarka wodna
Na terenie gminy systemem zaopatrzenia w wodę zarządza Zakład Gospodarki Komunalnej (zakład budżetowy). Podlegają mu wodociągi w Maniowach, Kluszkowcach, Czorsztynie i Sromowcach Wyżnych. System zaopatrzenia w wodę nie jest powiązany z sąsiednimi gminami. Z gminnej sieci wodociągowej korzysta ok. 4500 osób, co stanowi 62% mieszkańców Gminy. Pozostała część mieszkańców zaopatrywana jest w wodę z małych lokalnych wodociągów obsługujących najwyżej od kilkunastu do kilkudziesięciu gospodarstw. Części wsi Maniowy zaopatrywana jest w wodę z istniejącego, komunalnego wodociągu „Nowe Maniowy”, opartego na ujęciu drenażowym wód powierzchniowych potoku Limierzyska oraz na trzech źródłach („Księże Młaki”) o wydajności Qsr.311 m³/d, poprzez główny zbiornik wodociągowy oznaczony symbolem 7.3.bWz o pojemności 2 x 500 m³. Jako rezerwowe utrzymuje się stare ujecie wraz ze stacją uzdatniania wody oraz nieczynną obecnie tłoczną sieć wodociągową. Dla osiedla Wegliska ustalona jest rezerwa terenu dla realizacji ujęcia wody na potoku Piekiełko wraz z realizacją niezbędnych odcinków sieci wodociągowej.
Długość gminnej czynnej sieci wodociągowej z przyłączami, obsługiwanej przez zakład Gospodarki Komunalnej: Miejscowość Długość w km Liczba przyłączonych budynków do sieci Maniowy 12,5 399
Opracowano na podstawie danych Urzędu Gminy Czorsztyn.
Gospodarka ściekowa
Na terenie gminy systemem odprowadzania ścieków zarządza Podhalańskie Przedsiębiorstwo Komunalne Sp. z o. o. Aktualnie w gminie funkcjonują lokalne systemy kanalizacyjne z oczyszczalniami ścieków w następujących wsiach: Maniowy, Kluszkowce, Czorsztyn, Sromowce Wyżne. Z gminnej sieci kanalizacyjnej korzysta ok. 75% mieszkańców gminy.
- 22 -
Opracowano przez Biuro Doradztwa Europropo z Limanowej Plan Odnowy Miejscowości Maniowy
Dla wsi Maniowy na istniejącą, zbiorczą mechaniczno-biologiczną oczyszczalnie, zlokalizowaną przy ul. A. Siudy o przepustowości Qmax 315 m³/d, przyjmującą ścieki również z Mizernej. Długość sieci kanalizacyjnej Maniowy 20,9 km, podłączonych 441 gospodarstw.
Gospodarka odpadami
Gmina Czorsztyn, z uwagi na aspekty ochrony środowiska naturalnego szczególną wagę przykłada do gospodarki odpadami. Jest jedną z niewielu gmin w Polsce, która przejęła i wdrożyła do realizacji program utylizacji eternitu. Usuwanie i unieszkodliwianie odpadów stałych odbywa zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002r w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. z 2002r Nr 75, poz.690 z pózn. Zmianami, się poprzez segregacje i gromadzenie ich w przystosowanych pojemnikach okresowo opróżnianych, usytuowanych na każdej posesji. Wywóz odpadów komunalnych z terenu całej gminy realizowany jest w sposób zorganizowany. Usługi komunalne świadczy Gminny Zakład Gospodarki Komunalnej (ZGK).
System energetyczny
Wieś zaopatrywana jest w energie elektryczną z elektrowni wodnej w oparciu o umowę GPZ 110//15 kV Niedzica, znajdujący się przy zaporze wodnej w Niedzicy oraz GPZ „Szaflary”. Energia elektryczna dostarczana jest mieszkańcom gminy przez przedsiębiorstwa energetyczne. Są to: ENION oraz Zespół Elektrowni Wodnych Niedzica S.A.
System łączności
Łączność telefoniczna zapewniona jest przez Okręg Telefoniczny Nowy Targ poprzez radiolinie Nowy Targ – Szczawnica, centrale cyfrowa w Nowym Targu i Maniowach. Łączność radiowo-telewizyjna zapewniona jest przez telewizyjną stacje przemiennikową TSP zlokalizowaną na Przełęczy Snożka i RTON zlokalizowany na Gubałówce (gmina Tatrzańska).
- 23 -
Opracowano przez Biuro Doradztwa Europropo z Limanowej Plan Odnowy Miejscowości Maniowy
Komunikacja
Komunikacja na terenie gminy i poza nią możliwa jest jedynie poprzez transport kołowy - brak jest transportu kolejowego. Układ drogowy podstawowy na obszarze gminy stanowią: a/ droga wojewódzka regionalna nr 969: relacji Nowy Targ - Nowy Sącz – odcinek o długości około 7, 5 km o twardej nawierzchni, b/ drogi powiatowe: - nr 25406 – Krośnica – granica gminy – Czorsztyn – Sromowce Wyżne – Wygon – Sromowce Niżne – odcinek o długości 10,6 km o twardej nawierzchni, - nr 25407 Sromowce Wyżne – Zapora – granica gminy Łapsze Niżne odcinek długości 1, 5km o twardej nawierzchni, c/ drogi gminne – długość 63 km, w tym 49 km o twardej nawierzchni. Stan techniczny dróg gminnych asfaltowych należy ocenić jako dobry. Gmina od wielu już lat inwestuje w rozwój własnej infrastruktury drogowej dbając o jej jakość i stan techniczny. Jednak wiele dróg wymaga jeszcze gruntownej modernizacji nawierzchni. Drogi wewnętrzne w zdecydowanej większości stanowią drogi gruntowe, pełniące funkcję dojazdową do pól, obszarów leśnych i oddalonych osiedli.
- 24 -
Opracowano przez Biuro Doradztwa Europropo z Limanowej Plan Odnowy Miejscowości Maniowy
12. Analiza zasobów sołectwa Rodzaj zasobu Brak Jest
Środowisko przyrodnicze
- walory krajobrazu x - walory klimatu (mikroklimat, wiatr, nasłonecznienie) x - walory szaty roślinnej (np. runo leśne) x - cenne przyrodniczo obszary lub obiekty x - świat zwierzęcy (ostoje, siedliska) x - osobliwości przyrodnicze x - wody powierzchniowe (cieki, rzeki, stawy) x - podłoże, warunki hydrogeologiczne x - gleby, kopaliny x
Środowisko kulturowe
- walory architektury wiejskiej i osobliwości kulturowe x - walory zagospodarowania przestrzennego x - zabytki x - zespoły artystyczne x
Dziedzictwo religijne i historyczne
- miejsca, osoby i przedmioty kultu x - święta, odpusty, pielgrzymki x - tradycje, obrzędy, gwara x - legendy, podania i fakty historyczne x - ważne postacie historyczne x - specyficzne nazwy x
Obiekty i tereny
- działki pod zabudowę mieszkaniową x - działki pod zakłady usługowe i przemysł x - pustostany mieszkaniowe, magazynowe i po przemysłowe x - tradycyjne obiekty gospodarskie wsi (kuźnie, młyny) x - place i miejsca publicznych spotkań x - miejsca sportu i rekreacji x
Gospodarka, rolnictwo
- specyficzne produkty (hodowle, uprawy polowe) x - znane firmy produkcyjne i zakłady usługowe x - możliwe do wykorzystania odpady poprodukcyjne x
Sąsiedzi i przyjezdni
- korzystne, atrakcyjne sąsiedztwo (duże miasto, arteria x komunikacyjna, atrakcja turystyczna)
- ruch tranzytowy x - przyjezdni stali i sezonowi x
Instytucje
- placówki opieki społecznej x - szkoły x - Dom Kultury x
Ludzie, organizacje społeczne
- OSP x - KGW x
- 25 -
Opracowano przez Biuro Doradztwa Europropo z Limanowej Plan Odnowy Miejscowości Maniowy
IV. Analiza SWOT
Analiza SWOT Jest to analiza mająca na celu przeprowadzenie inwentaryzacji zasobów oraz ustalenie słabych i mocnych stron miejscowości oraz najbliższego otoczenia społeczno-gospodarczego, infrastrukturalnego i przyrodniczego, które przekłada się bezpośrednio na szanse i/lub zagrożenia wsi w okresie perspektywicznym. Praca nad analizą SWOT sołectwie Maniowy w zakresie rozwoju społeczno- gospodarczego związanego z przeprowadzeniem diagnozy sytuacji wsi, pozwoliły na uzyskanie opinii, spostrzeżeń, wniosków i uwag odnośnie stanu wyjściowego. Zdobyta wiedza umożliwiła przeprowadzenie dyskusji na temat wewnętrznych atutów, możliwości i pozytywnych cech wsi umożliwiających podejmowanie skutecznych działań służących rozwojowi społeczno-gospodarczego. Wiele uwagi poświęcono także czynnikom hamującym tę działalność. Dyskusja na temat pozytywnego i negatywnego wpływu otoczenia zewnętrznego na proces tworzenia warunków do wzrostu konkurencyjności regionu wiejskiego dotyczyła określenia okazji, możliwości i szans oraz zagrożeń związanych z planowaniem, organizacją, zarządzaniem, a zwłaszcza finansowaniem działań ze środków zewnętrznych w tym z Unii Europejskiej.
1. Mocne strony - atuty dla rozwoju sołectwa korzystne położenie geograficzno-klimatyczne oraz dobry stan środowiska naturalnego, dobrze rozwinięta infrastruktura techniczna, duża ilość miejsc noclegowych oraz gościnność i życzliwość dla przyjezdnych – agroturystyka, bliskość Tatr i Zakopanego oraz granicy ze Słowacją, bogactwo kulturowe i kultywowanie tradycji- żywy folklor, granica trzech regionów kulturowych: Podhala, Pienin i Spisza, młode społeczeństwo, obowiązujący nowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego oraz przystąpienie do zmiany MPZP, wysoki poziom oświaty na szczeblu podstawowym,
- 26 -
Opracowano przez Biuro Doradztwa Europropo z Limanowej Plan Odnowy Miejscowości Maniowy
aktywność społeczności lokalnej oraz jej zdolność do angażowania się w rozwój miejscowości.
2. Słabe strony - czynniki ograniczające rozwój brak miejsc pracy, ukryte bezrobocie agrarne, słaba infrastruktura turystyczna, sportowa i rekreacyjna, mała powierzchnia gospodarstw, słaba infrastruktura rolna, niskie klasy gleb, nienajlepszy stan dróg oraz brak chodników, brak zaplecza rekreacyjno-sportowego umożliwiającego aktywne spędzanie czasu wolnego przez dzieci i młodzież, migracja młodzieży, wysokie zadłużenie gminy.
3. Szanse - możliwości rozwoju sołectwa, wynikające z otoczenia wzrost napływu środków strukturalnych UE, dopłaty bezpośrednie dla rolnictwa, popyt na usługi turystyczne oparte o zasady przyrodnicze, rozwój przedsiębiorczości na terenach wiejskich, drobnej wytwórczości i usług dla rolnictwa, rosnąca świadomość młodzieży o potrzebie wykształcenia,
odpowiednia polityka przestrzenna w zakresie budownictwa mieszkalnego i letniskowego, nawiązanie współpracy z innymi miejscowościami i gminami, narastająca świadomość społeczeństwa w zakresie ekologii i utrzymania czystości.
4. Zagrożenia - czynniki niesprzyjające, wynikające z otoczenia brak uregulowań prawnych w stosunku do rolnictwa w terenach górskich, nieustabilizowana polityka podatkowa państwa, przerzucenie obowiązków państwa w zakresie finansowania oświaty na gminy – rok rocznie malejąca subwencja, odpływ młodych wykształconych mieszkańców do miasta i zagranice, nieotrzymanie środków zewnętrznych na dokończenie priorytetowych inwestycji, konkurencyjność sąsiednich ośrodków turystyczno – wypoczynkowych. - 27 -
Opracowano przez Biuro Doradztwa Europropo z Limanowej Plan Odnowy Miejscowości Maniowy
V. Plan działań
1. Opis zadań do realizacji
Planowane projekty i zadania inwestycyjne na lata 2008-2015 zostały przedstawione w niniejszym rozdziale. Wszystkie zadania są zgodne z założeniami Strategii Rozwoju Gminy Czorsztyn, jak również z Miejscowym Planem Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Czorsztyn. Wyróżnić należy 2 grupy projektów. Są to: - projekty dotyczące budowy, rozbudowy i modernizacji infrastruktury technicznej, - projekty dotyczące budowy, rozbudowy i modernizacji infrastruktury społecznej.
Planowane do realizacji zadania:
Zadanie 1. Zagospodarowanie - odnowa centrum wsi Maniowy (centrum wsi obejmuje obszar terenów gminnych przed Urzędem Gminy, przy Szkole Podstawowej i Gimnazjum, przy hali widowiskowo – sportowej oraz przy obiektach sportowych LKS „Lubań”, a także nad potokiem Limierzysko, skupione w pętli ulic Szkolnej, Jana Pawła II, Gorczańskiej i Pienińskiej) - urządzenie parku gminnego na placu naprzeciw Urzędu Gminy, budowa alejek przecinających się pośrodku placu, gdzie urządzony będzie ozdobny klomb z kwiatów, ustawienie ławek (6 szt.) i koszy na śmieci (2 szt.), nasadzenie krzewów i drzew ozdobnych, powiększenie zatoki parkingowej przed urzędem o 10 stanowisk postojowych, montaż ozdobnych lamp - plac ma nawiązywać swoim wyglądem do urządzonego placu wokół fontanny, - remont chodników przy ulicach w centrum wsi, obejmujące rozebranie zniszczonych nawierzchni asfaltowych i obrzeży, następnie ułożenie nawierzchni z kostki brukowej i obrzeży trawnikowych, - ustawienie tablicy informacyjnej z mapą miejscowości i całej gminy oraz tablicy informacyjnej do wywieszania ogłoszeń
Zadanie 2. Budowa i modernizacja boisk sportowych i miejsc do aktywnego wypoczynku
- 28 -
Opracowano przez Biuro Doradztwa Europropo z Limanowej Plan Odnowy Miejscowości Maniowy
- budowa boisk wielofunkcyjnych przy Szkole Podstawowej i Gimnazjum o wymiarach boiska 44 x 20 m o sztucznej nawierzchni poliuretanowej wraz z ogrodzeniem i zamontowaniem piłkochwytów, - remont boiska piłkarskiego treningowego o nawierzchni trawiastej, remont istniejącego i dobudowa brakujących fragmentów ogrodzenia, ustawienie słupów oświetlenia boiska treningowego oraz budowa utwardzonej dojazdu do boiska od strony ul. Jana Pawła II, - remont nawierzchni kortów tenisowych oraz remont ogrodzenia - remont budynku szatni sportowej, dostosowanie do potrzeb obsługi obiektów sportowych – boisk i kortów – ogólnodostępnych (dodatkowe szatnie i sanitariaty),
Zadanie 3. Modernizacja parku „Dolinka Micholowska” – zagospodarowanie terenu, budowa placu do zabaw. - budowa placu zabaw dla dzieci, ustawienie urządzeń zabawowych oraz innych typu huśtawki, zjeżdżalnia, piaskownica, ławki dla rodziców i opiekunów wraz z ogrodzeniem całego placu i ustawienie tablic z regulaminem korzystania z placu, – uporządkowanie terenów zielonych, wykonanie cięć pielęgnacyjnych drzew i krzewów, urządzenie zieleni poprzez nasadzenia nowych drzew i krzewów parkowych, - remont alejek spacerowych żwirowych – uporządkowanie ruchu pieszych wraz z oświetleniem, ustawienie ławeczek i koszy na śmieci
Zadanie 4. Modernizacja dróg dojazdowych do jeziora - remont nawierzchni drogi „Dzioł” od drogi wojewódzkiej nr 969 do granicy terenów zalewowych poprzez wykonanie nawierzchni asfaltowej o szerokości 4 m na długości ok. 660 m, utwardzenie poboczy o szerokości 0,5 m i czyszczenie rowów przydrożnych, - remont nawierzchni ul. Potok, czyszczenie poboczy i rowów przydrożnych, - ustawienie znaków - tablic kierunkowych przy drodze wojewódzkiej.
Zadanie 5. Remont mostu prowadzącego do kościoła - rozebranie płyt chodnikowych, wykonanie zbrojenia i betonowanie nowej konstrukcji nośnej chodników na moście i bezpośrednio na dojściach do mostu, wykonanie
- 29 -
Opracowano przez Biuro Doradztwa Europropo z Limanowej Plan Odnowy Miejscowości Maniowy nawierzchni asfaltowej lub kostki brukowej na chodnikach prawo i lewostronnych na długości ok. 100 m, - remont - odnowienie barierek i poręczy stalowych, uzupełnienie ubytków w elementach konstrukcyjnych mostu, - położenie nowej nakładki asfaltowej na jezdni na moście oraz z obu stron na dojazdach do mostu,
Zadanie 6. Budowa ul. Witosa - pozyskanie gruntu i budowa nowego odcinka drogi ul. Witosa tj. drogi łączącej drogę wojewódzką z istniejącą ul. Witosa oraz łącznikiem do drogi pożarowej przy ul. Konopnickiej, droga o szerokości 5 do 6 m na łukach plus pobocza i jednostronny chodnik, plus oświetlenie uliczne.
Zadanie 7. Modernizacja Domu Kultury w Maniowach oraz utworzenie gminnego Centrum Informacji Turystycznej Etap I: - wymiana stolarki okiennej i drzwiowej stalowej na aluminiową w budynku Domu Kultury w Maniowach, Etap II: - zadaszenie tarasu w budynku Domu Kultury, - utworzenie w budynku Urzędu Gminy w Maniowach lub w Domu Kultury punktu informacji turystycznej, gdzie zatrudniona będzie 1 osoba zajmująca się udzielaniem informacji oraz prowadzeniem bazy noclegowej, a także promocją gminy i regionu, - adaptacja pomieszczenia na potrzeby punktu IT, zakup wyposażenia – biurko, stolik, krzesła, stojaki itp. oraz zestaw komputerowy z drukarką i stałym łączem internetowym, infokiosk z darmowym dostępem do internetu
Zadanie 8. Wykonanie elewacji z ociepleniem budynku gimnazjum oraz ogrodzenie terenu obiektu oświatowego - termoizolacja ścian zewnętrznych budynku gimnazjum oraz wykonanie wyprawy elewacyjnej, - ogrodzenie terenu szkolnego (budynki i boiska sportowe przyszkolne)
- 30 -
Opracowano przez Biuro Doradztwa Europropo z Limanowej Plan Odnowy Miejscowości Maniowy
- remont chodników – dojść do szkoły poprzez rozebranie zniszczonej nawierzchni z płyt chodnikowych, w tym stopni schodów oraz wykonanie nowej nawierzchni z kostki betonowej brukowej z uwzględnieniem dostosowania wysokości krawężników i nachyleń do potrzeb osób niepełnosprawnych.
Zadanie 9. Budowa wiaty na zabytkową młockarnię jako wizytówki gimnazjalnego muzeum historyczno – regionalnego - rozebranie betonowego wylotu szybu wentylacyjnego, wykonanie utwardzonej podstawy z kostki brukowej i budowa wiaty – zadaszenie z belek i desek charakterystycznej dla regionalnego budownictwa góralskiego.
Zadanie 10. Budowa chodników przy drodze wojewódzkiej - budowa chodnika w ciągu drogi wojewódzkiej 969 od wylotu ul. Mickiewicza pod cmentarzem do ul. Węgliszczak (ok. 300 m długości z lewej strony jezdni i ok. 170 m dł z prawej strony), montaż poręczy i barier ochronnych, wykonanie przejścia dla pieszych, - budowa chodniów na skrzyżowaniu gminnej ul. Ks. A Siudy z drogą wojewódzką (główny wjazd do Maniów) prowadzących od istniejących chodników przy drodze gminnej do przystanków autobusowych (wraz z zatokami) przy drodze wojewódzkiej oraz przebudowa skrzyżowania w celu wyznaczenia prawo i lewoskrętów dla samochodów wjeżdżających i wyjeżdżających z Maniów.
Zadanie 11. Ograniczenie tzw. niskiej emisji poprzez budowę centralnej kotłowni na biomasę oraz biogazowni - budowa centralnej kotłowni na biomasę – zrębki drzewne w górnej części miejscowości wraz z kolektorami słonecznymi, - budowa sieci ciepłowniczej dla dostarczania ciepła z centralnej kotłowni do budynków użyteczności publicznej (szkoły, hala sportowa, kościół z domem rekolekcyjnym, Urząd Gminy, przychodnia, bank, centrum handlowe, dom opieki społecznej) - budowa biogazowni na terenie przy oczyszczalni ścieków wraz z siecią ciepłowniczą prowadzącą do centrum miejscowości.
- 31 -
Opracowano przez Biuro Doradztwa Europropo z Limanowej Plan Odnowy Miejscowości Maniowy
Zadanie 12. Budowa sieci kanalizacji sanitarnej ul. Hubka - budowa sieci kanalizacji sanitarnej o długości ok. 4,874 km (w tym przesył do oczyszczalni ścieków w Dębnie 850 m) w celu podłączenia budynków do kanalizacji (34 przyłącza), oraz proporcjonalna do ilości dostarczanych ścieków partycypacja w kosztach modernizacji oczyszczalni ścieków. (Uwaga: ścieki będą odprowadzane do oczyszczalni ścieków w Dębnie - Gmina Nowy Targ).
2. Uzasadnienie realizacji zadań i oczekiwane rezultaty
Realizacja zadań w ramach Planu Odnowy Miejscowości Maniowy przyczyni się do polepszenia wizerunku miejscowości, podniesienia poziomu życia lokalnej społeczności, rozwoju społeczno-kulturowego oraz pobudzenia aktywności sportowo- rekreacyjnej. Ma służyć głównie integracji społeczności lokalnej i rozwojowi organizacji społecznych.
Zadanie 1 Zagospodarowanie – odnowa centrum wsi Maniowy Cel strategiczny: poprawa infrastruktury turystycznej, sportowej i rekreacyjnej wykształcone społeczeństwo Rezultat: poprawa zaplecza sportowo- rekreacyjnego
poprawa bazy obiektów kulturalnych rozbudowa bazy dydaktyczno - sportowej Odbiorcy: ludność miejscowości i terenu gminy Czorsztyn turyści
Zadanie 2. Budowa i modernizacja boisk sportowych i miejsc do aktywnego wypoczynku Cel strategiczny: poprawa infrastruktury sportowej wykształcone społeczeństwo
- 32 -
Opracowano przez Biuro Doradztwa Europropo z Limanowej Plan Odnowy Miejscowości Maniowy
Rezultat: poprawa zaplecza sportowo- rekreacyjnego
rozbudowa bazy dydaktyczno - sportowej Odbiorcy: dzieci i młodzież z miejscowości i terenu gminy Czorsztyn
Zadanie 3 Modernizacja parku „Dolinka Micholowska” – zagospodarowanie terenu, budowa placu do zabaw. Cel strategiczny: poprawa infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej wykształcone społeczeństwo Rezultat: poprawa zaplecza sportowo- rekreacyjnego poprawa bazy obiektów kulturalnych Odbiorcy: ludność miejscowości i terenu gminy Czorsztyn turyści
Zadanie 4 Modernizacja dróg dojazdowych do jeziora Cel strategiczny: dobra sieć drogowa na terenie gminy Rezultat: poprawa stanu technicznego dróg i budowa chodników, Odbiorcy: ludność miejscowości i terenu gminy Czorsztyn turyści
Zadanie 5 Remont mostu prowadzącego do kościoła Cel strategiczny: dobra sieć drogowa na terenie gminy Rezultat: poprawa stanu technicznego dróg Odbiorcy: - 33 -
Opracowano przez Biuro Doradztwa Europropo z Limanowej Plan Odnowy Miejscowości Maniowy
ludność miejscowości i terenu gminy Czorsztyn turyści
Zadanie 6 Budowa ul. Witosa Cel strategiczny: dobra sieć drogowa na terenie gminy Rezultat: poprawa stanu technicznego dróg i budowa chodników, Odbiorcy: ludność miejscowości i terenu gminy Czorsztyn turyści
Zadanie 7. Modernizacja Domu Kultury w Maniowach oraz utworzenie gminnego Centrum Informacji Turystycznej Cel strategiczny: poprawa infrastruktury kulturalnej poprawa infrastruktury turystycznej, Rezultat: poprawa zaplecza kulturalnego poprawa zaplecza turystyczno-informacyjnego stworzenie nowych miejsc pracy Odbiorcy: ludność miejscowości i terenu gminy Czorsztyn turyści
Zadanie 8 Wykonanie elewacji z ociepleniem budynku gimnazjum oraz ogrodzenie terenu obiektu oświatowego Cel strategiczny: Wykształcone społeczeństwo
Rezultat: Podniesienie jakości szkolnictwa podstawowego i gimnazjalnego
Odbiorcy:
- 34 -
Opracowano przez Biuro Doradztwa Europropo z Limanowej Plan Odnowy Miejscowości Maniowy
dzieci i młodzież z terenu Gminy Czorsztyn
Zadanie 9 Budowa wiaty na zabytkową młockarnię jako wizytówki gimnazjalnego muzeum historyczno – regionalnego Cel strategiczny: poprawa infrastruktury turystycznej, wykształcone społeczeństwo Rezultat: poprawa zaplecza turystycznego stworzenie nowych miejsc pracy poprawa bazy obiektów kulturalnych Odbiorcy: ludność miejscowości i terenu gminy Czorsztyn turyści
Zadanie 10 Budowa chodników przy drodze wojewódzkiej Cel strategiczny: dobra sieć drogowa na terenie gminy Rezultat: budowa chodników, Odbiorcy: ludność miejscowości i terenu gminy Czorsztyn turyści
Zadanie 11 Ograniczenie tzw. niskiej emisji poprzez budowę centralnej kotłowni na biomasę oraz biogazowni Cel strategiczny: stałe działania na rzecz środowiska naturalnego Rezultat: poprawa infrastruktury CO. Odbiorcy: ludność miejscowości i terenu gminy Czorsztyn turyści - 35 -
Opracowano przez Biuro Doradztwa Europropo z Limanowej Plan Odnowy Miejscowości Maniowy
Zadanie 12 Budowa sieci kanalizacji sanitarnej ul. Hubka Cel strategiczny: stałe działania na rzecz środowiska naturalnego Rezultat: poprawa infrastruktury kanalizacyjnej Odbiorcy: ludność miejscowości i terenu gminy Czorsztyn turyści
- 36 -
Opracowano przez Biuro Doradztwa Europropo z Limanowej Plan Odnowy Miejscowości Maniowy
3. Harmonogram realizacji projektu
Lata realizacji projektu Wyszczególnienie 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 1. Zagospodarowanie – odnowa X X X X centrum wsi Maniowy
2. Budowa i modernizacja boisk X X X X sportowych i miejsc do aktywnego wypoczynku
3. Modernizacja parku „Dolinka X X X X Micholowska” – zagospodarowanie terenu, budowa placu do zabaw. 4. Modernizacja dróg dojazdowych do X X X X jeziora. 5. Remont mostu prowadzącego do X X X kościoła. 6. Budowa ul. Witosa. X X X X X X X 7. Modernizacja Domu Kultury w X X X X Maniowach oraz utworzenie gminnego Centrum Informacji Turystycznej
8. Wykonanie elewacji z ociepleniem X X X X budynku gimnazjum oraz ogrodzenie terenu obiektu oświatowego 9. Budowa wiaty na zabytkową X X X młockarnię jako wizytówki gimnazjalnego muzeum historyczno – regionalnego
10. Budowa chodników przy drodze X X wojewódzkiej.
11. Ograniczenie tzw. niskiej emisji X X X X poprzez budowę centralnej kotłowni na biomasę oraz biogazowni.
12. Budowa sieci kanalizacji sanitarnej X X X X ul. Hubka
- 37 -
Opracowano przez Biuro Doradztwa Europropo z Limanowej Plan Odnowy Miejscowości Maniowy
4. Koszt realizacji zadań
Finansowanie Wyszczególnienie 2009-2012 2013-2016 1. Zagospodarowanie – odnowa centrum wsi Maniowy Łącznie, w tym: 1 500 000 1 500 000 . - budżet gminy 450 000 450 000
- budżet państwa - środki prywatne - dotacje UE – MRPO 2007-2013 1 050 000 1 050 000 „Odnowa centrów wsi” lub PROW 2007-2013 „Odnowa i rozwój wsi” - inne jakie 2. Budowa i modernizacja boisk sportowych i miejsc do Łącznie, w tym: 600 000 600 000 aktywnego wypoczynku - budżet gminy 200 000 200 000
- budżet państwa - środki prywatne – Fundacja, 200 000 200 000 sponsorzy - dotacje UE 200 000 200 000 - inne jakie 3. Modernizacja parku „Dolinka Micholowska” – Łącznie, w tym: 150 000 150 000 zagospodarowanie terenu, budowa placu do zabaw. - budżet gminy 37 500 37 500
- budżet państwa - środki prywatne - dotacje UE - PROW 2007-2013 112 500 112 500 „Odnowa i rozwój wsi”, LEADER - inne jakie 4. Modernizacja dróg dojazdowych do jeziora. Łącznie, w tym: 300 000 300 000 - 38 -
Opracowano przez Biuro Doradztwa Europropo z Limanowej Plan Odnowy Miejscowości Maniowy
- budżet gminy 150 000 150 000 - budżet państwa - FOGR 150 000 150 000 - środki prywatne - dotacje UE - inne jakie 5. Remont mostu prowadzącego do kościoła. Łącznie, w tym: 120 000 120 000 - budżet gminy 80 000 80 000 - budżet państwa - środki prywatne - dotacje UE - inne jakie (f.sołecki) 40 000 40 000 6. Budowa ul. Witosa. Łącznie, w tym: 1 000 000 1 000 000
- budżet gminy 500 000 500 000 - budżet państwa - MSWIA 500 000 500 000 - środki prywatne - dotacje UE - inne jakie Zadanie 7. Modernizacja Domu Kultury w Maniowach oraz Łącznie, w tym: 100 000 100 000 utworzenie gminnego Centrum Informacji Turystycznej - budżet gminy 25 000 25 000
- budżet państwa - środki prywatne - dotacje UE – PROW 2007-2013 75 000 75 000 LEADER, PO Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska - Republika Słowacka 2007- 2013 - 39 -
Opracowano przez Biuro Doradztwa Europropo z Limanowej Plan Odnowy Miejscowości Maniowy
- inne jakie 8. Wykonanie elewacji z ociepleniem budynku gimnazjum Łącznie, w tym: 700 000 700 000 oraz ogrodzenie terenu obiektu oświatowego - budżet gminy 250 000 250 000
- budżet państwa - środki prywatne - dotacje UE - MRPO 2007-2013 350 000 350 000 „Infrastruktura społeczna” - inne jakie – Bank Gospodarstwa 100 000 100 000 Krajowego, Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska 9. Budowa wiaty na zabytkową młockarnię jako wizytówki Łącznie, w tym: 50 000 50 000 gimnazjalnego muzeum historyczno – regionalnego - budżet gminy
- budżet państwa - środki prywatne - dotacje UE - PROW 2007-2013 25 000 25 000 LEADER, PO Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska - Republika Słowacka 2007- 2013 - inne jakie – Fundacja 25 000 25 000 10. Budowa chodników przy drodze wojewódzkiej. Łącznie, w tym: 300 000 300 000
- budżet gminy 150 000 150 000 - budżet państwa – Marszałek 150 000 150 000 Województwa Małopolskiego - środki prywatne - dotacje UE - inne jakie 11. Ograniczenie tzw. niskiej emisji poprzez budowę Łącznie, w tym: 3 000 000 3 000 000
- 40 -
Opracowano przez Biuro Doradztwa Europropo z Limanowej Plan Odnowy Miejscowości Maniowy centralnej kotłowni na biomasę oraz biogazowni. - budżet gminy 650 000 650 000
- budżet państwa - środki prywatne - dotacje UE – PROW 2007-2013 2 250 000 2 250 000 „Podstawowe usługi…” - inne jakie – Wojewódzki Fundusz 100 000 100 000 Ochrony Środowiska 12. Budowa sieci kanalizacji sanitarnej ul. Hubka Łącznie, w tym: 5 800 000 5 800 000 - budżet gminy 1 450 000 1 450 000 - budżet państwa - środki prywatne - dotacje UE – PROW2007-2013 4 350 000 4 350 000 „Podstawowe usługi…” - inne jakie
- 41 -
Opracowano przez Biuro Doradztwa Europropo z Limanowej Plan Odnowy Miejscowości Maniowy
VI. Podsumowanie
Opisane w Planie Odnowy Miejscowości Maniowy działania powinny przynieść poprawę standardów jakości życia mieszkańców terenów wiejskich. Opracowany Plan Odnowy Miejscowości zakłada w przeciągu najbliższych 7 lat realizację 12 kluczowych dla miejscowości zadań. Istotą tych zadań jest pobudzenie aktywności środowisk lokalnych oraz stymulowanie współpracy na rzecz rozwoju i promocji wartości związanych z miejscową specyfiką społeczną i kulturową.
Realizacja Planu Odnowy Miejscowości ma także służyć integracji społeczności lokalnej. W istniejących warunkach zasadniczym hamulcem działań samorządu jest brak wystarczającej puli środków na wszystkie pożądane inwestycje. Jedną z dróg do poprawy jakości życia mieszkańców może być pozyskiwanie funduszy zewnętrznych, w tym z Unii Europejskiej. Sporządzenie i uchwalenie Planu Odnowy Miejscowości stanowi niezbędny warunek przy aplikowaniu o środki finansowe w ramach „Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007-2013” działanie „Odnowa i rozwój wsi”.
- 42 -
Opracowano przez Biuro Doradztwa Europropo z Limanowej