Gebiedsdos sier drinkwaterwinning Sint Jansteen Bescherming van de drinkwaterwinning Provincie Zeeland Gebiedsdossier Sint Jansteen Bescherming van de drinkwaterwinning Datum: 6-1-2015 Versie: Definitief Auteur: Provincie Zeeland Afdeling: Water, Bodem en Natuur 2 Inhoudsopgave Samenvatting 4 1. Inleiding 5 1.1. Aanleiding 5 1.2. Vereenvoudigd gebiedsdossier 5 1.3. Doel en aanpak 6 1.4. Status, reikwijdte en gebruik van het gebiedsdossier 6 2. Beschrijving winningen en intrekgebied 7 2.1. Algemeen 7 2.2. Onttrekking en infiltratie 7 2.3. Ondergrond 8 2.4. Intrekgebied en beschermingszones 10 3. Ruimtegebruik en emissiebronnen intrekgebied 11 3.1. Puntbronnen 11 3.2. Diffuse bronnen 13 4. Waterkwaliteit 14 4.1. Kwaliteit ruwwater 14 4.2. Kwaliteit infiltratiewater 15 4.3. Synthese 16 5. Ruimtelijke bescherming 17 5.1. Europees beleid 17 5.2. Nationaal beleid 17 5.2.1. Kaderrichtlijn Water 17 5.2.2. Drinkwaterwet en -besluit 18 5.2.3. Infiltratiebesluit Bodembescherming 18 5.2.4. Bkmw 2009 18 5.3. Provinciaal beleid 19 5.4. Vlaams beleid 20 5.5. Borging in bestemmingsplan 20 5.6. Borging in calamiteitenplannen 21 6. Mogelijke maatregelen 22 Referenties 23 3 Samenvatting De provincies stellen conform de landelijke afspraken gebiedsdossiers op voor drinkwaterwinningen. In een gebiedsdossier worden de risico's voor de waterkwaliteit rondom een winning voor de openbare drink- watervoorziening beschreven. Een dossier bevat feiten over de winning, eventueel aanwezige verontreini- gingen en bedreigingen en een analyse daarvan. De documenten vormen daarmee een basis voor het for- muleren van eventuele maatregelen en afspraken daarover. Dit om de risico's voor de winningen weg te nemen of te verminderen en/of om toekomstige risico's te beperken met het oog op het realiseren van de Kaderrichtlijn Water doelstellingen. Voor twee operationele winningen in Zeeland, Haamstede en Sint Jansteen, is een gebiedsdossier opge- steld. Voorheen waren ook te Biggekerke en Oranjezon drinkwaterwinningen gevestigd, maar beide zijn gesloten. De winningen Haamstede en Sint Jansteen worden aangemerkt als ondiepe en kwetsbare win- ningen. Beide winningen verkeren conform de RIVM beoordeling in 'goede toestand’. (Zie ook §1.2) Voor winningen in een 'goede toestand', zoals het geval is bij de winningen Haamstede en Sint Jansteen, hoeven met het oog op de doelstellingen van de KRW geen maatregelen te worden ontwikkeld. Landelijk is afgesproken dat voor die winningen de gebiedsdossiers uiterlijk in 2014 moeten zijn opgesteld. Ook is afgesproken dat voor die winningen kan worden volstaan met een vereenvoudigd protocol voor het opstel- len van de gebiedsdossiers. Dit gebiedsdossier betreft de drinkwaterwinning Sint Jansteen in Zeeuws-Vlaanderen. Veel informatie is samengevat uit de grondwatermodelstudie door Grontmij (2008-2010) en aanvullend uitgevoerd bodemon- derzoek door Colsen BV (2011-2013). Binnen het intrekgebied zijn een aantal nog niet en een aantal (deels) gesaneerde historische bodemverontreinigingen bekend, waar een specifiek monitoringspro- gramma bij hoort. Sint Jansteen fungeert primair als back-up voor de drinkwatervoorziening bij calamiteiten en secundair voor de productie van industriewater. Voor een betere planologische bescherming aan Vlaamse zijde kan te zijner tijd de aanwijzing van een beschermingszone overwogen worden. Daarnaast is het bestrijdingsmiddelengebruik in de omliggende polders waaruit infiltratiewater onttrokken wordt een belangrijk aandachtspunt. 4 1. Inleiding 1.1. Aanleiding De Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) heeft als doel de kwaliteit van het oppervlaktewater- en grondwa- ter te beschermen en te verbeteren. Grondwaterlichamen voor menselijke consumptie moeten beschermd worden om verslechtering van de kwaliteit te voorkomen om de benodigde zuiveringsinspanning te redu- ceren. De uitvoering van de KRW is een overheidstaak en is voor wat betreft de bescherming van bronnen voor de drinkwatervoorziening (grond- en oppervlaktewater) gedelegeerd aan de provincies. Als onderdeel van het behalen van de doelstellingen van de KRW met betrekking tot grond- en oppervlaktewaterbe- scherming is afgesproken voor twee van de vier Waterwingebieden in Zeeland, te weten Haamstede en Sint Jansteen een gebiedsdossier op te stellen. Het voormalige waterwingebied Biggekerke is sinds 1980 niet meer in gebruik. Na nog enkele jaren als noodvoorziening te hebben gefunctioneerd is de grondwater- onttrekkingsvergunning van Biggekerke december 2004 ingeleverd. Waterwingebied Oranjezon is sinds 1995 niet meer actief en diende tot voor kort enkel nog als nooddrinkwatervoorziening. De grondwateront- trekkingsvergunning van Oranjezon zal in 2015 worden beëindigd. Om deze redenen zal voor deze voor- malige winningen geen gebiedsdossier worden opgesteld. Het vervallen van de grondwaterbescherming zal, voor de bij de winningen behorende gebieden, in de praktijk weinig gevolgen hebben omdat op deze gebieden ook de Natuurbeschermingswet van kracht is. 1.2. Vereenvoudigd gebiedsdossier Het RIVM heeft een handreiking opgesteld voor de uitwerking van de gebiedsdossiers. In de handreiking is het gebiedsdossier als volgt gedefinieerd: "In een gebiedsdossier wordt door de betrokken partijen infor- matie verzameld die van belang is voor de waterkwaliteit ter plaatse van de drinkwaterwinning voor de openbare drinkwatervoorziening. Op basis van deze informatie worden mogelijke beschermingsmaatrege- len, gericht op preventie en risicobeheersing, ontwikkeld en in het dossier opgenomen. Vervolgens nemen de betrokken partijen – uitgaande van het gebiedsdossier – een besluit over de daadwerkelijk uit te voeren maatregelen." In de handreiking is daarnaast gesteld dat voor winningen in een goede toestand geen maatregelen hoe- ven te worden ontwikkeld en dat het voor die categorie winningen van minder belang is aan te sluiten op de plancyclus van de KRW. Voor het uitvoeren en handhaven van beschermingsbeleid is de beschikbaar- heid van een eenvoudig dossier wel wenselijk. Afgesproken is dat voor deze categorie winningen in 2014 een vereenvoudigd gebiedsdossier zal zijn opgesteld volgens de in de handreiking opgenomen protocol. De wingebieden Haamstede en Sint Jansteen zijn beide in een goede toestand. Daarom kan voor deze gebieden volstaan worden met een vereenvoudigd gebiedsdossier. De beoordeling 'goede toestand' komt uit het RIVM-rapport 'Invoering gebiedsdossiers – Stand van zaken per november 2011'. Dit betekent niet dat ze automatisch in goede toestand blijven. 5 1.3. Doel en aanpak Doel van het gebiedsdossier is het scheppen van een gemeenschappelijk inzicht in de factoren die van belang zijn voor de kwaliteit van het onttrokken water ten behoeve van de drinkwaterbereiding. Hierdoor ontstaat inzicht in de mogelijk aanwezige bronnen van verontreiniging (diffuus, lijn, punt) en de daarbij be- horende stoffen die het halen van de KRW-doelen in de weg (kunnen) staan. Door de risico's specifiek per waterwinning te analyseren kunnen per winning, indien noodzakelijk, effectieve maatregelen geformuleerd worden. Dit proces wordt gezamenlijk met de betrokken partijen, waterbedrijf, gemeente, waterschap, etc. doorlopen om, indien nodig, samen maatregelen te kunnen nemen en afspraken te maken voor het reali- seren hiervan. De provincie is regiehouder voor het opstellen van gebiedsdossiers. Per winlocatie voor drinkwater wordt een dossier opgesteld. Daarbij is vooral een belangrijke rol weggelegd voor het waterbedrijf dat verant- woordelijk is voor het leveren van betrouwbaar drinkwater en in dat kader beschikt over ruime gebieds- en systeemkennis. In de Provinciale Milieuverordening staat dat het grondwater gevrijwaard moet blijven van verontreinigin- gen. Om inzicht te krijgen in de risico's is gelet op de kwetsbaarheid van de ondergrond en de belasting door activiteiten en functies in het gebied. De kwetsbaarheid van de ondergrond wordt afgeleid uit de op- bouw en samenstelling van de bodem en uit de kwaliteit van het gewonnen water (ook wel het ruwe water genoemd). De bedreiging van bodem en grondwater door activiteiten en functies wordt middels een inven- tarisatie van (de belasting door) diffuse bronnen, puntbronnen nader beschreven. Verder is nagegaan of de grondwaterbescherming ook in het bestemmingsplan is geborgd. (Zie § 5.5) 1.4. Status, reikwijdte en gebruik van het gebiedsdossier Het dossier betreft een rapportage met gebied specifieke informatie over de winning Sint Jansteen van drinkwaterbedrijf Evides Waterbedrijf N.V. Het is een ‘feitendocument’ waarin de factoren die van belang zijn voor de kwaliteit van het te onttrekken water (ten behoeve van de drinkwaterbereiding) zijn vastgelegd. Hiermee is inzicht verkregen in de aspecten die het halen van de KRW-doelen – het verminderen van de zuiveringsinspanning – in de weg staan en/of een bedreiging vormen voor de duurzame veiligstelling van de drinkwatervoorziening die de Drinkwaterwet vereist. Het dossier dient als basis voor het maken van af- spraken met relevante partijen over eventueel te nemen maatregelen, ten behoeve van de drinkwaterbe- scherming. Dit gebiedsdossier geeft hierover een actueel overzicht anno 2014. 6 2. Beschrijving winningen en intrekgebied 2.1. Algemeen Het waterwingebied Sint Jansteen is gelegen in oost Zeeuws Vlaanderen, tegen de grens met België aan. Het wingebied ligt nabij de woonkernen Sint Jansteen, Kapellebrug en Clinge (gemeente Hulst). De grondwaterwinning Sint Jansteen is sinds 1936 actief. In Zeeuws Vlaanderen was destijds behoefte aan een betrouwbare drinkwatervoorziening. Binnen