winterstop_01 04-12-12 10:33 Pagina 1 Voorbereidngsperiode

AUGUSTUS 2011 | www.devoetbaltrainer.nl

Volhouden van voetballen

Opbouw naar vast systeem

Jean-Paul van Gastel over periodiseringsplan

Trainingsvormen Oranje

De voorbereidings- periode

Teamontwikkeling in voorbereiding 56-61_Lierse_56-61 12-07-12 12:43 Pagina 56

Mini‐special

VOORBEREIDINGSPERIODE Tekst: Yves Brokken

Voorbereiding Lierse SK

Terminologie Volhouden van Bij Lierse SK probeert men zoals bij elke club een goede voetbal- conditionele basis te leggen aan het begin van het seizoen. Trainer en dokter gebruiken daarbij in de voetballen trainingsvormen onder meer de term ‘aerobe conditie’. Raymond Verheijen heeft dit abstracte be- Chris Janssens begint straks aan zijn tweede seizoen bij de Belgische eer‐ grip en aanverwante termen in meerdere publicaties, ook in dit steklasser Lierse SK. De Voetbaltrainer bekeek een aantal trainingen tij‐ vakblad, in voetbaltaal uitgedrukt. De ‘aerobe capaciteit’ is in voet- dens de eerste tien dagen van de voorbereiding op het nieuwe seizoen en bal(handelings)taal ‘het volhou- den van voetballen’. Het ‘aeroob zat aan tafel met de 43‐jarige Lierenaar. Janssens en dokter Jean‐Pierre vermogen’ is ‘voetballen in een hoger tempo’, oftewel spelers Meert bespraken voor ons de accenten bij de verschillende oefenvormen kunnen meer acties per minuut maken. tijdens de zes weken voorbereiding.

De twee eerste trainingsvormen, loopvormen zonder bal, vindt men op www.devoetbaltrainer.nl.

www.devoetbaltrainer.nl 56-61_Lierse_56-61 12-07-12 12:43 Pagina 57

versnelling slalom

Trainingsvorm 3 loopoefeningen

Doel uitlopen • conditie verhogen (high intensity)

Organisatie • twee groepen spelers elk aan pylon • twee keer rij van zes pylonen • twee keer rij van vijf paaltjes • twee paaltjes aan buitenkant

Inhoud • een speler van elke groep vertrekt gelijktijdig • spelers kruisen elkaar meteen • spelers beginnen met skippings (diverse mogelijk: hoge, zijwaartse, schuin achteruit) • spelers kruisen elkaar opnieuw na zes pylonen • spelers slalommen kort door paaltjes en doen meteen versnelling naar paaltje aan buitenkant • spelers lopen vervolgens uit tot bij andere groep • oefening drie keer herhalen met verschillende skippings (1 minuut rust) • hartslag 150 Op het YouTube-kanaal van De Voetbaltrainer vindt men (gratis) de Coaching video van deze trainingsvorm. - ‘Knieën hoog.’ www.youtube.com/user/DeVoetbaltrainer1

Trainingsvorm 4a

Doel Coaching • verbeteren van de controle van de bal en de passing - ‘Hard inspelen en openen.’ • opendraaien en ruimte maken - ‘Vooractie maken.’ • aerobe conditie verhogen (low intensity) - ‘Met linker en rechter voet werken.’ - ‘Tempo maken met bal aan de voet.’ Organisatie - ‘Spelers in midden moeten passief druk zetten.’ • vierkant met op elke hoek pylonen • aan elke pylon twee spelers Methodiek • twee spelers in midden • drie keer vijf minuten, met telkens andere variant • hartslag tussen 130 en 150 Inhoud • bal aan twee pylonen • oefening eerst over rechts, dan over links, weer over rechts, enz. 1 • speler met bal speelt in op middenspeler, die na vooractie de bal in de voet komt vragen en opendraait en passt op verste diagonale speler 2 • verste diagonale speler maakt vooractie en neemt bal in loop mee naar vertrekpunt linkerzijde • speler die eerste pass gaf komt naar midden (bal volgen)

56 57 De Voetbaltrainer 187 2012 56-61_Lierse_56-61 12-07-12 12:43 Pagina 58

Mini‐special VOORBEREIDINGSPERIODE

Trainingsvorm 4b

Doel Coaching • verbeteren van de controle van de bal en de passing - ‘Hard inspelen en openen.’ • opendraaien en ruimte maken - ‘Vooractie maken.’ • aerobe conditie verhogen (low intensity) - ‘Met linker en rechter voet werken.’ - ‘Tempo maken met bal aan de voet.’ Organisatie - ‘Spelers in midden moeten passief druk zetten.’ • vierkant met op elke hoek pylonen • aan elke pylon twee spelers Methodiek • twee spelers in midden • drie keer vijf minuten, met telkens andere variant • hartslag tussen 130 en 150 Inhoud • bal aan twee pylonen • oefening eerst over rechts, dan over links, weer over rechts, enz. • speler met bal speelt in op middenspeler, die na vooractie de bal in de voet komt vragen en breed terugkaatst, waarna speler 2 1 die pass gaf komt ingelopen en bal diep passt op verste diago- 3 nale speler • verste diagonale speler maakt vooractie en neemt bal in loop mee naar vertrekpunt linkerzijde • speler die eerste pass gaf komt naar midden (bal volgen)

Trainingsvorm 4c

Doel Inhoud • verbeteren van de controle van de bal en de passing • bal aan twee pylonen • opendraaien en ruimte maken • oefening eerst over rechts, dan over links, weer over rechts, enz. • aerobe conditie verhogen (low intensity) • speler met bal speelt in op middenspeler, die na vooractie de bal in de voet komt vragen en breed terugkaatst, waarna speler die Organisatie pass gaf komt ingelopen en bal diep passt op verste diagonale • vierkant met op elke hoek pylonen speler • aan elke pylon twee spelers • verste diagonale speler maakt vooractie, passt bal op midden- • twee spelers in midden speler, die ook opnieuw vooractie maakte en bal terugkaatst op flankspeler • flankspeler neemt bal in loop mee naar vertrekpunt linkerzijde • speler die eerste pass gaf komt naar midden (bal volgen)

Coaching - ‘Hard inspelen en openen.’ - ‘Vooractie maken.’ - ‘Met linker en rechter voet werken.’ - ‘Tempo maken met bal aan de voet.’ 2 1 - ‘Spelers in midden moeten passief druk zetten.’ 3 5 Methodiek • drie keer vijf minuten, met telkens andere variant 4 • hartslag tussen 130 en 150

www.devoetbaltrainer.nl 56-61_Lierse_56-61 12-07-12 12:43 Pagina 59

Trainingsvorm 5

Doel B: • verbeteren van de controle van de bal en de passing • centrale verdediger speelt daar in op verdedigende middenvel- • opendraaien en ruimte maken der, die vooractie maakt en terugkaatst • aerobe conditie verhogen (low intensity) • centrale verdediger speelt diep op flankspeler • flankspeler loopt met bal in voet naar positie centrale verdedi- Organisatie ger eerste oefening • twee aparte oefeningen • zes pylonen Coaching • twee keer twee spelers recht op recht - ‘Hard inspelen • twee spelers op flank en openen.’ • twee spelers per pylon - ‘Vooractie ma- ken.’ 1 1 2 Inhoud - ‘Met linker en A B A: rechter voet wer- • speler met bal (centrale verdediger) speelt in op speler die op ken.’ 3 rechts staat (verdedigende middenvelder) - ‘Tempo maken 2 • verdedigende middenvelder maakt vooractie, vraagt bal in met bal aan de voet, controleert met rechts en passt met links in de loop van voet.’ flankspeler • flankspeler loopt met bal in voet naar positie centrale verdedi- Methodiek ger van tweede oefening. • hartslag tussen 130 en 150

Trainingsvorm 6

Doel • keeper klemt bal in handen en rolt bal breed op doorgelo- • passing verzorgen pen speler pylon 4, die de bal daar meeneemt en naar de • balcirculatie hoog houden verste pylon loopt • aerobe conditie verhogen (low intensity) • vervolgens sluit hij aan bij tweede groep die identieke oe- fening uitvoert Organisatie • zeven pylonen Coaching • één pylon met bal - ‘Hard over de grond inspelen.’ • twee spelers aan - ‘Lopen met bal aan voet in tempo.’ pylon 2 en 3, andere - ‘Keeper doet kort voetenwerk wanneer hij bal ingespeeld pylonen één of heeft.’ geen speler • keeper apart Methodiek • vier maal zes minuten (inclusief rechts en links) rollen Inhoud 5 • hartslag tussen 130 en 150 • startpunt: speler passt

op tweede pylon, 4 boogbal waar speler breed legt op pylon 3 2 3 • speler aan pylon 3 kaatst schuin op in- 1 gelopen speler pylon 4 en speelt boogbal richting keeper Op het YouTube-kanaal van De Voetbaltrainer vindt men (gratis) de video van deze trainingsvorm. www.youtube.com/user/DeVoetbaltrainer1 De variatie op deze trainingsvorm vindt men op www.devoetbaltrainer.nl.

58 59 De Voetbaltrainer 187 2012 56-61_Lierse_56-61 12-07-12 12:43 Pagina 60

Mini‐special VOORBEREIDINGSPERIODE

Trainingsvorm 7a

Doel • omschakelen en afwerken Methodiek • zes keer over links, zes keer over rechts Organisatie • hartslag tussen 130 en 150 • vier pylonen waarbij buitenste twee op 40 meter van doel

• keeper in doel 3 4

Inhoud • buitenste speler speelt in op dichtstbijzijnde centrale speler, die na 2 vooractie bal aanneemt en opendraait • centrale speler steekt diep op doorgelopen flankspeler andere zijde

• die flankspeler zet bal voor 1 • andere flankspeler blijft hangen aan rand zestienmetergebied, cen- trale speler die bal diep speelde komt naar eerste paal, andere cen- trale speler neemt tweede paal • omschakelen

Coaching - ‘Hard over de grond inspelen.’ - ‘Vooractie.’ - ‘Snel draaien en diep spelen.’ - ‘Na voorzet en afwerking omschakelen en terug naar zelfde positie.’

De variatie op deze trainingsvorm vindt men op www.devoetbaltrainer.nl.

Trainingsvorm 8

Doel • omschakelen

Organisatie • 7:7 + 2 keepers • half veld Op het YouTube-kanaal van De Voetbaltrainer vindt men (gratis) de Inhoud video van deze trainingsvorm. • ploeg met twee doelmannen speelt op balbezit www.youtube.com/user/DeVoetbaltrainer1 • andere ploeg moet bal veroveren en zo snel mogelijk scoren in een van de twee doelen

Coaching - ‘Hoog tempo.’ - ‘Ploeg met keepers moet na balverlies meteen naar binnen knijpen.’

Methodiek • vier maal vijf minuten

Het partijspel 10:10/8:8 in de grote ruimte vindt men op www.devoetbaltrainer.nl.

www.devoetbaltrainer.nl 56-61_Lierse_56-61 12-07-12 12:43 Pagina 61

Trainingsvorm 10

Doel • pressing, hoge druk • verdedigers onder druk zetten

Organisatie • 9:9 in grote ruimte • veld tussen twee zestienmetergebieden • veld ingedeeld in drie vakken

vak 3/1 • twee kleine doeltjes op rand van ieder zestienmetergebied

Inhoud • bal zo snel mogelijk veroveren vak 2 • wordt bal in eerste vak veroverd en volgt een doelpunt: één punt • wordt bal in tweede vak veroverd en volgt een doelpunt: twee punten • wordt bal in derde vak veroverd en volgt een doelpunt: drie punten

vak 1/3 Coaching - ‘Druk zetten.’

Methodiek • duur afhankelijk van conditie • hartslag tussen 130 en 150

Trainingsvorm 11

Doel • verbeteren van de eentweecombinatie, de voorzet en het af- werken

Organisatie 3 • één doel 4 • drie pylonen centraal, spelers schuiven centraal door 3 2 • twee pylonen flank, flankspelers blijven op flank 1

2 Inhoud • eentweecombinatie tussen speler aan pylon 1 en pylon 2 1 • doorgelopen speler pylon 1 trapt op doel • speler pylon 2 werkt voorzet af • flank: eentweecombinatie tussen speler pylon 1 en pylon 2, speler 1 zet voor

Coaching - ‘Hoog tempo.’ - ‘Stevig afwerken.’

Methodiek • duur afhankelijk van conditie • hartslag tussen 130 en 150 Op het YouTube-kanaal van De Voetbaltrainer vindt men (gratis) de video van deze trainingsvorm. www.youtube.com/user/DeVoetbaltrainer1

60 61 De Voetbaltrainer 187 2012 62-67_Cambuur_62-67 12-07-12 13:34 Pagina 62

Mini‐special

VOORBEREIDINGSPERIODE Tekst: Sander de Vries

SC Cambuur: nieuw seizoen, oude kernwaarden Opbouw naar vast systeem

SC Cambuur startte op 23 juni met de voorbereiding. In de komende zeven weken stomen trainer Alfons Arts en assis‐ tent‐trainer Henk de Jong de eerstedivisionist klaar voor het nieuwe seizoen. Daarbij wordt de ingezette lijn van de vorige jaargang gecontinueerd. De Voetbaltrainer kreeg een kijkje in de keuken. ‘Achter alles wat wij doen zit een gedachte.’

Het is een paar minuten na de 4-3 ne- Alfons Arts. “We namen dat nooit zo partijspelen aangepast. De eerste derlaag van Cambuur tegen VVV-Ven- serieus, tot anderhalf jaar geleden. week spelen we meestal 11:11. Daar- lo. Na het zinderende nacompetitiedu- Toen wilden we die discipline goed na bouwen we langzaam terug: 7:7, el liggen de spelers van Cambuur ver- oppakken. Daarvoor zijn we bij Gert- 5:5, naar de kleine partijtjes. Naast de slagen op de grond. De ploeg van Al- jan Verbeek geweest, een vriend van partijspelen worden ook de oefenvor- fons Arts zit er compleet doorheen. Op Henk de Jong. In Nederland is op het men op basis van die intensiteit ge- mentaal vlak dan, want fysiek gezien gebied van conditie- en krachttraining construeerd. Wij spelen bij Cambuur hadden de Leeuwarders nog wel een geen betere trainer. Verbeek heeft altijd in 1:4:3:3, met de punt naar vo- wedstrijd kunnen spelen. Voor het heel open zijn werkwijze verteld, ren. In de eerste divisie wordt veel eerst sinds jaren zaten er geen voet- waarna we zijn visie in de onze heb- één-op-één gespeeld. Je moet dus ballers met spierblessures of overbe- ben geïntegreerd. Dat bevalt ons uit- snel bij je spitsen komen. Dat willen lastingsklachten in de ziekenboeg. stekend. De jongens staan er fysiek we echter niet bereiken door de lange en conditioneel prima voor en we bal te hanteren. Nee, wij willen voet- De initiëring hebben veel variatie in onze oefen- ballend bij onze aanvallers komen. De goede fysieke gesteldheid van de stof. Dit houdt concreet in: het creëren van spelers kan niet los worden gezien We trainen nu volgens een vierweek- ruimtes, het overslaan van de linies, van de professionalisering die de club se cyclus. Die bestaat uit procentwe- middenvelders die eronder komen om op dat gebied doormaakt. Sinds an- ken, waarvan de intensiteit zich op- het spel dan voort te zetten naar de derhalf jaar worden de lichamelijke bouwt. De eerste week ligt die inten- zijkanten. Onze pass- en trapoefenin- prestaties van de voetballers dagelijks siteit zestig procent. Daarna gaat deze gen monden dus altijd uit in afwerk- vastgelegd. “Voorheen deden we dat van zeventig en tachtig naar honderd. vormen en partijspelen. Omdat wij di- slechts één keer per week”, erkent Naar aanleiding daarvan worden de rect willen inhaken op de lijn van het

www.devoetbaltrainer.nl 62-67_Cambuur_62-67 12-07-12 13:34 Pagina 63

Iedereen moet in zo’n eerste week nog even zijn plekje binnen de selec- tie vinden. Vooral de nieuwe jongens. Spelers moeten de tijd krijgen om aan elkaar te wennen. Daarom hebben wij een duidelijke opbouw in zo’n week, waar de trainingsvormen op worden afgestemd. Iedere voetballer komt, de doelmannen uitgezonderd, op alle po- sities te spelen. Zo krijgen ze al een globaal beeld van hoe ons systeem in elkaar zit. Dat vinden wij belangrijk. Dat idee keert dus ook het hele sei- zoen terug.”

Alfons Arts: “De eerste oefensessie fungeerde als opstarttraining. Deze stond in het teken van gewenning met de bal, een beetje loskomen en onbewust wat meters maken. Niet erg intensief dus. De oefeningen beston- den dan ook voornamelijk uit herha- lingen. Daarvan was de tijdsduur twee, maximaal drie minuten, met een rustpauze van één minuut. De ac- centen lagen op het balgevoel en het baltempo. Dat hebben we gedaan in verschillende pass- en trapvormen, waarna we dit hebben omgezet in een positiespel. Aan het einde van de week oefenen we tegen twee ama-

Foto’s: Henk-Jan Dijks Henk-Jan Foto’s: teurclubs. Dan wil je dat hoge baltem- Alfons Arts (r) met assistent‐trainer Henk de Jong tijdens de training van 26 juni. po terugzien. Daar wordt later in de week gerichter op getraind.” afgelopen seizoen, werken we in de stelde jongens. Natuurlijk gaan wij eerste week al voorzichtig in sjablo- ook wedstrijden verliezen en ook dan Dag 2: maandag nen en, in het verlengde daarvan, het moet je een team zijn. Tot slot hebben Alfons Arts: “De tweede trainingsdag systeem waarin wij willen spelen.” we van iedereen een actiefoto laten zijn we begonnen met de hartslagme- zien en daarbij een kort, positief ver- ter. Het doel daarvan was vaststellen Dag 1: zaterdag haal verteld.” hoe de spelers er conditioneel voor- Alfons Arts: “Zo’n eerste trainingsdag stonden. De spelers moesten zes mi- start met het voorbereiden van een Henk de Jong: “Voor de training heb- nuten maximaal lopen volgens het praatje naar de spelers. We hebben ben we de selectie voor de pass- en VO2max-principe van Veronique Bil- vorig jaar de spelersgroep laten na- trapoefeningen in drie groepen opge- lat. Daarbij zijn de hartslagresultaten denken over wat zij belangrijk vin- deeld. Dat deden we door jongens te genoteerd, waar onze inspanningsfy- den. Ze kwamen tot de volgende vragen naar hun vakantiebestem- sioloog duidelijke richtlijnen voor kernwaarden: passie, strijd en her- ming. Wie zijn er in Frankrijk geweest heeft opgesteld. Bij een duurtraining kenbaarheid. Daar konden wij ons en wie in Spanje? Wie is er buiten Eu- moeten de spelers tussen de 130 en aan conformeren. Die drie waarden ropa geweest? Eigenlijk heel simpele 150 hartslagen per minuut zitten. staan ook dit seizoen centraal. Dat vragen, maar op deze manier hebben Hebben we een intensieve training, betekent dat deze elke werkdag moe- de nieuwe spelers wel gespreksstof. dan is dat tussen de 160 en 180. Let ten terugkeren. Dat was de rode ‘Oh Curaçao? Daar ben ik ook wel wel: dat zijn gemiddelden. Iedere draad van onze Powerpoint-presenta- eens geweest!’ De volgende dag deel voetballer heeft natuurlijk een ander tie. We hebben foto’s laten zien van je jongens in op leeftijd, of wie er kin- aantal hartslagen per minuut in rela- onze supporters, van een juichende deren heeft. Het onderwerp maakt tie tot de geleverde inspanning. Daar- groep spelers, maar ook van teleurge- niet zoveel uit. om worden er individuele richtlijnen

62 63 De Voetbaltrainer 187 2012 62-67_Cambuur_62-67 12-07-12 13:35 Pagina 64

Mini‐special VOORBEREIDINGSPERIODE

opgesteld. Zo liep Mohamed El Makri- ni in deze testloop een veel grotere afstand dan sommige andere jongens. Hij zal straks dan ook grotere sprint- afstanden moeten afleggen. Zo’n richtlijn is slechts de eerste stap. Want hoe breng je die boodschap over aan de voetballers? Die vinden na- tuurlijk altijd dat ze hard trainen. Een tip van Gertjan heeft ons daarbij ge- holpen. We draaien nu alle individu- ele resultaten van de geleverde in- spanningen uit en plakken die op de kluisjes. Met daarbij een tekstje wat wij van deze resultaten vinden. En ja, is dat negatief, dan vinden ze dat niet leuk. Want iedereen kan het lezen. In- eens stonden ze in rijen voor ons kantoor: ‘Hoe kan ik me verbeteren?’ Spelers die redelijk veel in het door ons gewenste gebied zaten, werden beloond. Kregen ze een zonnetje op hun kluisje geplakt. Wie heel veel in dat gebied trainde, kreeg er twee. Zo werd dat echt een onderlinge strijd. Met een topfitte selectie als gevolg.”

Dag 3: dinsdag Alfons Arts: “Deze dag vormde voor ons het eigenlijke startpunt van de voorbereiding. We hebben alle hart- slagen gemeten, zowel duurloop als sprintwerk moet uitvoeren. Daar seerd op de testlooptraining van intensief. Om intensief te trainen, wordt dus heel individueel op ge- maandag. Iedereen loopt dus een an- hebben we veel kleine partijen ge- traind. Nu we ons zo vroeg in de voor- dere afstand, verrekend naar aanlei- speeld. Daar hebben we geen accen- bereiding bevinden, is dat nog een ding van die eerste duurloop. Zo kan ten in gelegd, maar de jongens geïn- kwestie van finetunen. Wie werkt in elke speler daar op zijn eigen manier strueerd dat zij zes keer twee minu- welk gebied? Maar vanaf de tweede een goede opbouw in vinden. Daar- ten maximaal moesten gaan in het trainingsweek gaan we echt met die naast is er vandaag voor het eerst ge- 3:3 positiespel. resultaten aan de slag. Dat wordt ver- traind in een sjabloonvorm, volgens De resultaten van deze testdag zijn volgens geïntensiveerd op het trai- het 1:4:3:3-systeem waarin wij willen belangrijk voor de komende weken. ningskamp in de vierde week.” voetballen. Dit hield in: een opbouw- Daar wordt namelijk voor een groot vorm die eindigde aan de zijkanten, deel onze oefenstof op gebaseerd. Wij Dag 4: woensdag met een voorzet en bewegende men- willen voorkomen dat een speler te Alfons Arts: “Tijdens onze vierde trai- sen voor het doel. Een oefenvorm die weinig in het gewenste inspannings- ning hebben we voortgeborduurd op donderdag weer verder is uitgebreid. gebied traint. Dat kan omdat hij zich de conditionele sessies van de dagen Zo is steeds gerichter naar onze eer- simpelweg niet voldoende inspant, ervoor. De voetballers moesten nu bij- ste oefenwedstrijd, aan het einde van maar ook omdat er iets fout is met de voorbeeld volgens het Billat-principe de week, toegewerkt.” trainingsvorm. Afhankelijk van die te- twaalf keer vijftien seconden loop- stresultaten kunnen wij bijvoorbeeld werk verrichten. Het ging ons nog Het vervolg beslissen of we het veld groter of juist niet om de resultaten, maar om de Alfons Arts: “In de eerste week van kleiner maken. Maar naast de condi- herkenning. Later in de voorbereiding onze voorbereiding hebben we dus tie speelt ook de positie een rol. Een gaan we dit namelijk nog veel vaker voor een heel duidelijke opbouw van back moet bijvoorbeeld vaker zestig á doen en oplopend tot 24 herhalingen. de trainingsintensiteit gekozen. Ach- zeventig meter sprinten dan een De afstanden die de spelers op deze ter alles wat wij doen zit een gedach- spits, die op zijn beurt meer kort afstanden moeten afleggen, zijn geba- te, met als doel om bij het eerste

www.devoetbaltrainer.nl 62-67_Cambuur_62-67 12-07-12 13:35 Pagina 65

Trainingsvormen SC Cambuur Opbouw van de eerste trainingsweek

Trainingsvorm 1 B

Doel 2 • accent op het balgevoel terugkrij- 3 1 gen

Organisatie 4 • beginvak 4 x 3 meter • ruimte tot de pylonen 15 meter • spelers worden ingedeeld in 2 x een achttal, op basis van vakantieland A Inhoud • speler A dribbelt links in, zoekt contact met speler B, waarna hij de bal op het buitenste been inspeelt. B dribbelt in, zoekt contact met een eentweecombinatie A-B (B stapt speler A en speelt op het verste in/uit/in) en B-A (A stapt in/uit/in) been in • de oefening gaat zowel over de lin- Arbeidsrustverhouding kerkant als over de rechterkant • 3 x 2 minuten arbeid, steeds 1 minuut rust • de oefening wordt gevarieerd met daartussen

C Trainingsvorm 2

Doel 2 • balgevoel terugkrijgen B

3 competitieduel zo fit mogelijk aan de Organisatie start te verschijnen. Met Cambuur • beginvak 4 x 3 meter 1 hebben we dit seizoen een heel jonge • ruimte tot de pylonen 15 meter groep. Bij die jongens moet je eerder • spelers worden ingedeeld in 2 x aan de handrem trekken dan dat je ze een achttal, op basis van vakan- een schop onder de kont geeft. Daar tieland zijn wij vooral in die eerste weken heel erg scherp op. Nu de jongens el- A kaar een beetje kennen en de eerste fysieke testen hebben plaatsgevon- C den, gaan wij vanaf de tweede voor- 3 bereidingsweek taakgericht met de B 2 jongens aan de slag. Dat houdt in dat Inhoud we bepaalde zaken en verwachtingen 4 • speler A dribbelt met links in, spe- individueel of per linie met hen gaan 1 ler B maakt ruimte. Vervolgens bespreken. Het is de bedoeling dat we wordt B door A ingespeeld. B staat de jongens onze manier van voetbal- hierbij zo ingedraaid dat hij len zo snel mogelijk duidelijk maken. rechts-rechts kan aannemen. B Als de selectie straks compleet is, dan zoekt daarna contact met C en krijgt iedere speler een assessment A speelt C op zijn verste been in. C waarop ze hun eigen kwaliteiten zoekt daarna contact met A en moeten beoordelen. Dat wordt aan speelt A rechts in het einde van de voorbereiding met • eentweecombinatie B-C (B stapt de technische staf besproken.” in/uit/in) en C-A (C stapt in/uit/in)

64 65 De Voetbaltrainer 187 2012 62-67_Cambuur_62-67 12-07-12 13:35 Pagina 66

Mini‐special VOORBEREIDINGSPERIODE

Trainingsvorm 3

Doel B • accent op de vooractie in combinatie met de passing (strak), inspelen op het juiste been (aanname), het maken van contact en ervoor zorgen dat de bal altijd blijft rollen

Organisatie 1 • beginvak 4 x 3 meter 2 3 • ruimte tot de pylonen 15 meter • spelers worden ingedeeld in 2 x een achttal, op basis van leeftijd • op elke groep van 8 spelers staat een trainer, die scherp is op de nauwkeurigheid

Inhoud A • speler A dribbelt in, B maakt een C tegengestelde vooractie. A speelt vervolgens B op het juiste been in. B neemt zuiver aan, maakt contact D D met A en speelt in. Aanname rechts/links afwisselen • de oefening variëren door B de B vooractie buiten/binnen te laten maken • de oefening variëren door B de keuze te laten maken tussen optie 1 en 2

Arbeidsrustverhouding A • 3 x 2 minuten arbeid, steeds 1 mi- nuut rust daartussen (korte herha- ling van zaterdag)

Trainingsvorm 4

Doel • accent op de vooractie in combinatie met de passing (strak), één keer raken, het ma- ken van contact en ervoor zorgen dat de bal altijd blijft rollen

Organisatie 4 3 • beginvak 4 x 3 meter blijft gelijk 5 • ruimte naar de pylonen aan de zijkant is 20 meter C 6 • ruimte naar de spits is 30 meter

Inhoud 2 B • speler A dribbelt in, speler B maakt ruimte. A speelt B in, B draait door en maakt con- 7 tact met C. Speler C maakt vervolgens een tegengestelde vooractie. B speelt C in, C 1 neemt aan en zoekt contact met D. D maakt de vooractie, C speelt de bal in de loop. Tot slot zoekt C contact met A en speelt in • de oefening variëren door een extra middenvelder erbij te zetten. Zo ontstaat er een

eentwee tussen C en D, waarbij D in/uit/instapt A • de oefening variëren door een eentweecombinatie te construeren tussen D en E

Arbeidsrustverhouding • 3 x 3 minuten arbeid, steeds 1 minuut rust daartussen (korte herhaling van zaterdag)

www.devoetbaltrainer.nl 62-67_Cambuur_62-67 12-07-12 13:35 Pagina 67

Trainingsvorm 5 2 B Doel • accent op de passing in combinatie met de aanname en het afwerken, zowel links als 1 rechts

Organisatie • 1 doel • veld van 40 meter A • 2 x 8 spelers

Inhoud • speler A dribbelt rechts in, speler B zakt iets uit. Vervolgens wordt B door A aangespeeld. B neemt links/rechts aan en werkt af met bin- nenkant voet • de oefening variëren door speler A speler B in te laten spelen. B draait rechts/rechts door, speelt C in die links/rechts afwerkt • de oefening variëren door speler A speler C in 3 te laten spelen. Speler B komt eronder en C speelt D in, C komt eronder en geeft mee aan D die afwerkt 2 B

1 A

D 4 5

3 C

2 B

1

A

Trainingsvorm 6 (afwerkvormen vanuit de positie) is te vinden op www.devoetbaltrainer.nl

66 67 De Voetbaltrainer 187 2012 68-74_VanGastel_68-74 12-07-12 13:47 Pagina 68

Mini‐special

VOORBEREIDINGSPERIODE Tekst: Paul Geerars

Prototype van moderne voetbaltrainer Jean-Paul van Gastel, assistent bij Feyenoord

Jean‐Paul van Gastel is van veel markten thuis. Hij heeft zich elkaar een extra vrije dag gegeven, waardoor geen voetbalconditionele als voormalig jeugd‐ en nu assistent‐trainer bekwaamd in training plaatsvond. Dan ligt onderbe- lasting op de loer en dan moet het meerdere deelgebieden waarmee een voetbaltrainer anno oorspronkelijke raamwerk waar- schijnlijk worden aangepast.” 2012 te maken heeft. De Voetbaltrainer sprak met de veelzij‐ Periodiseringsplan dige trainer over zijn invulling van een breed scala aan taken Jean-Paul van Gastel: “Ik heb met Ray- mond Verheijen samengewerkt in de rondom Feyenoord 1. jeugdopleiding. Toen ik de overstap

Jean-Paul van Gastel: “Ik heb een ta- bewaken dat iedereen voldoende be- kenpakket vanuit de club Feyenoord. last wordt. Het gaat daarbij om het bewaken van de ontwikkeling van de talenten van Daarnaast heb ik een takenpakket Feyenoord. Noem het maar de over- vanuit hoofdtrainer Ronald Koeman. gang van Varkenoord naar De Kuip. Ik ben een van de assistent-trainers Als jeugdtrainer heb ik altijd geroe- en -coaches bij Feyenoord 1. Zo be- pen dat er meer aandacht moest zijn waak ik, ook al ben ik geen trainer voor de overgang van jeugd naar se- van dat team, de speelminuten van nioren. Die taak kreeg ik dus direct de spelers uit ons met Excelsior sa- op mijn bord toen ik assistent-trai- mengestelde beloftenteam. Ik com- ner werd. Ik houd de individuele pe- municeer met André Hoekstra, trainer riodisering van de overkomende van de Beloften. Ook ben ik verant- jeugdspelers in de gaten. Een voor- woordelijk voor de analyses van ons beeld in het recente verleden is Le- eigen team en tegenstander en voor roy Fer geweest. Nadat hij bij het eer- de trainingsschema’s van het eerste ste elftal was gekomen, wilde hij aan team. Ik zorg voor het raamwerk, be- het eind van het jaar nog bij de A1 gin met de teamperiodisering en meedoen. Toen bleek hij fysiek de daaruit vloeit dan de individuele pe- minste. Hij was toen onderbelast of riodisering. Het raamwerk moet wel overbelast. Dat is me altijd bijgeble- dynamisch zijn. Ronald heeft vorig ven. Je moet als technische staf altijd seizoen wel eens twee weken achter

www.devoetbaltrainer.nl 68-74_VanGastel_68-74 12-07-12 13:47 Pagina 69 Foto’s: Pro Shots Pro Foto’s:

maakte naar de eerste selectie, lag er al prikkel aangeboden als welke de overi- een periodiseringsplan klaar van de ge selectiespelers die week krijgen. Met vorige staf. Daar heeft de huidige staf, circuitvorm bedoelen we allerlei varia- onder verantwoordelijkheid van Ro- ties van voetbalhandelingen, met en nald, op door willen borduren. Vorig zonder bal, die spelers uitvoeren ter seizoen hebben we bij 26 spelers indi- vervanging van de minuten van de vidueel geperiodiseerd. De zes jeugd- oorspronkelijke voetbalconditionele spelers die met het eerste team mee- training die de overige spelers eerder trainden, vielen daar dus ook onder. in de week hebben ondergaan. Welke Ook Ron Vlaar was een verhaal apart. arbeid ze op de donderdag ook verrich- Dat was ook te lezen in de vorige uit- ten, ze moeten wel op tijd hersteld zijn gave van De Voetbaltrainer. Met zijn voor de wedstrijd van Feyenoord 1. Dat kruisbandverleden hebben we zijn be- kan ook op zaterdag zijn. En het kan Vanwege zijn deel‐ lasting structureel teruggedraaid. best zijn dat ze pas weer op maandag name aan het EK Wat je vaak ziet, is dat de Beloften op bij de Beloften moeten spelen, maar begon Ron Vlaar la‐ maandag hun wedstrijd spelen en het moment van de wedstrijd van het ter met trainen dan daardoor hun voetbalconditionele prik- eerste team is toch leidend voor die de rest van de kel missen. Daar hebben we, in samen- donderdagse training. Als je in de klei- groep. Individuele werking met de medische staf, een op- ne trainingsvormen ’zit’, dus met een periodisering is dan lossing voor bedacht. Deze spelers krij- hersteltijd van 72 uur, dan kan het dus een must. gen nu op de donderdag in een circuit- niet op donderdag plaatsvinden als vorm dezelfde voetbalconditionele Feyenoord 1 op zaterdagavond speelt.”

68 69 De Voetbaltrainer 187 2012 68-74_VanGastel_68-74 12-07-12 13:47 Pagina 70

Mini‐special VOORBEREIDINGSPERIODE

Voorbereidingsperiode Jean-Paul van Gastel: “Zoals gezegd ben ik bij Feyenoord ook verantwoor- delijk voor de trainingsschema’s. De voorbereidingsperiode maakt daar een belangrijk onderdeel van uit. Vanwege allerlei externe factoren wordt dit steeds complexer en is individueel maatwerk ook hier weer van groot be- lang. Feyenoord speelt voorronde Champions League. Het seizoen begint dus relatief vroeg. Daarnaast hebben we behoorlijk veel jonge spelers. Jong Oranje speelde in juni nog kwalifica- tiewedstrijden, de Beloften hebben een groot toernooi in Toulon gehad en Oranje Onder 19 had een elitetoer- nooi. Als ze daar hadden gewonnen, stond er voor die spelers nog een EK eindronde te wachten. Tot slot hebben we te maken met Ron Vlaar die het EK met Oranje speelde en mogelijkerwijs tot 1 juli bezig was geweest. Uiteinde- lijk kwalificeerden Onder 19 zich niet voor het EK en had Ron Vlaar relatief vroeg vakantie, maar op voorhand moet ik dus bij de trainingsschema’s met allerlei verschillende scenario’s rekening houden. Patrick Lodewijks, Jean‐Paul van Gastel, Giovanni van Bronckhorst en Ronald Koe‐ man. Deze staf wordt één keer per week aangevuld met Roy Makaay en Gaston Stel je voor dat Ron Vlaar met Oranje Taument om nog gerichter te kunnen werken. de EK-finale had gespeeld op 1 juli. Denk je dat het ons dan was gelukt waarschijnlijk een compromis hebben niet te controleren zijn en vaak neer- om hem een paar weken met vakan- moeten sluiten. komen op loopvormen in tegenstel- tie te sturen in de wetenschap dat 31 ling tot voetbalvormen. juli de voorronde van de Champions Hadden onze Onder 19 jongens het En als de spelers op 15 juli bij ons te- League stond te wachten? Dat zou EK moeten spelen, dan had dit nogal rug zouden komen, dan was het heel lastig geweest zijn, want Vlaar is wat betekend: ze hadden het afgelo- waarschijnlijk verstandig geweest om een sportman die het hele vorige sei- pen seizoen gespeeld tot en met 31 ze eerst weer een week - of langer - zoen heeft gestreden om die ‘prijs’ te mei. Op 23 juni zouden ze dan in vrij te geven. Het is allemaal niet ge- behalen. Daar kan ik me als ex-speler voorbereiding op het EK gegaan zijn. beurd, maar het geeft maar aan op alles bij voorstellen. Dan zouden we Het EK was dan op 3 juli geweest welke manier wij met dit thema bezig waarna wij hen pas op 15 juli bij de zijn. Allemaal in het belang van de club terug hadden gehad. Daarom betreffende individuele spelers. Ik heb Geen hiërarchie hadden wij de KNVB voorgesteld dat niet voor niets het credo dat ik mijn Jean-Paul van Gastel: “Bij veel andere clubs is het men onze spelers gedurende een aan- spelers serieuzer neem dan mezelf. qua hiërarchie een ‘issue’ als er een A-junior bij de tal dagen in de week vóór 23 juni zou Overigens vind ik dat dit besef er ook eerste selectie komt. Bij Feyenoord is dat anders. Er opvangen door middel van voetbal- bij jeugdtrainers moet zijn: ben jij er zijn meer dan vijftien spelers bij de selectie die ik trainingen, teneinde rustig op te star- voor je spelers of zijn de spelers er zelf in de A1 heb gehad. De gemiddelde leeftijd ligt ten richting de voorbereidingsperiode voor jou? Ik denk dat we bij de jeugd- niet zo hoog. Zet er een overkomende A-junior bij voor het EK. Wij wilden onze spelers opleiding van Feyenoord al jarenlang en dat betekent dat een zeventienjarige speler moet immers vakantie geven, maar er staat bewijzen dat dit in Rotterdam wel concurreren met een negentienjarige speler. Van twee weken daarna wel een EK voor goed zit. Het is niet voor niets dat echte hiërarchie is bij het merendeel van de spe- de deur. Die werkwijze had onze hoofd opleiding Stanley Brard al lang lersgroep dan nog niet echt sprake in mijn ogen.” voorkeur boven trainingsschema’s die werkzaam is bij Feyenoord, net als de je meegeeft aan spelers, omdat die meeste jeugdtrainers.”

www.devoetbaltrainer.nl 68-74_VanGastel_68-74 12-07-12 13:48 Pagina 71

League. De vragen die echter van komt onder druk te staan als we doorslaggevend belang zijn, luiden: doordeweeks Europese wedstrijden ‘Wat stellen we centraal? Moeten we moeten spelen. Misschien beschou- top zijn bij de eerste wedstrijd in de wen we, voor degenen die spelen, die voorronde van de Champions League doordeweekse wedstrijd wel als voet- of denken we meer op de langere ter- balconditionele training. Omdat je per mijn?’ We hebben voor dit seizoen definitie minder conditionele prikkels vastgesteld dat we heel graag in kunt geven op jaarbasis, is het zaak Champions League willen gaan voet- om de conditie geleidelijk op te bou- ballen, maar niet ten koste van alles. wen. Als je meer doordeweeks speelt, Als je er alles voor opzij zet, zou je heb je meer kans dat je conditioneel bijvoorbeeld drie weken heel hard ‘wegzakt’ omdat je in onderbelasting kunnen gaan trainen. Op korte ter- traint. Kies je ervoor om aan het be- mijn is de kans dan misschien groter gin van het seizoen de conditie heel dat je Champions League speelt, maar snel op te bouwen, dan zal de condi- op de langere termijn zal het waar- tie nog sneller in verval raken als je in schijnlijk inhouden dat je daarvoor onderbelasting traint. Zo zullen we aan het eind van het seizoen de prijs komend seizoen nóg meer aandacht zult moeten betalen door middel van moeten hebben voor de wisselspelers. blessures of een suboptimale presta- Als zij midweeks niet of weinig heb- tie. ben gespeeld, moeten we hen de dag na de wedstrijd niet alleen maar een Het afgelopen seizoen hebben we de klein partijtje zoals 3:3/4:4 laten spe- voetbalconditionele training door- len. De basis heeft immers 11:11 ge- gaans op de woensdag gehad. Die speeld, namelijk de wedstrijd. Daar-

Na-analyse Jean-Paul van Gastel: “De aandacht voor individuele ontwikkeling hebben we het afgelopen seizoen heel duidelijk doorgetrokken van Varkenoord naar de spelers van de eerste selectie. Kiezen Bijvoorbeeld door de aandacht voor na-analyse door middel van videobeelden, met de bijbeho- Jean-Paul van Gastel: “Een uitgangs- rende vertaling naar trainingsstof en coaching op het trainingsveld. In principe is de video- punt is om iedereen minimaal vier analyse (voor en na een wedstrijd) mijn taak, maar in de praktijk bleek dit niet mogelijk. Gio- weken vakantie te geven. Dat is de vanni van Bronckhorst maakt nu de na-analyse van de wedstrijd. Hij laat de beelden eerst aan ideale situatie. De groep spelers die de technische staf zien en wij kunnen er dan op schieten. Laat drie trainers naar hetzelfde vi- na het slot van de Eredivisie ‘klaar’ deobeeld kijken, en je ziet allemaal wat anders. Om richting de spelersgroep uit dezelfde was, is 27 juni begonnen. Dit is vier mond te praten, is het verstandig om de beelden eerst samen te bekijken als technische staf. dagen eerder dan oorspronkelijk ge- Vervolgens wordt de video aan individuen, een linie, twee linies of het gehele team gedemon- pland, vanwege de voorronde van de streerd. Iedere week zitten we in een andere samenstelling. Champions League. De jonge jongens stroomden 2 juli in en Ron Vlaar nog Als we op zondag spelen, hebben we op maandag hersteltraining, op dinsdag vrij en dan op weer later. Omdat het dus een gege- woensdag volgt de na-analyse. We splitsen de groep op, tijdens de ochtendtraining: een deel ven is dat niet alle spelers op hetzelf- doet krachttraining, een deel gaat video kijken. Dit seizoen zullen we als het goed is meer de moment beginnen met trainen, doordeweeks Europees gaan voetballen. De na-analyse op woensdag is dan geen optie. De moet je dus individueel periodiseren. praktijk zal uitwijzen of de na-analyse nog haalbaar is. Een speler die twee weken later in- stroomt, kun je niet op dezelfde ma- Bij de jeugdopleiding van Feyenoord is er geen sprake van voor-analyse, meestal omdat daar nier belasten als een speler die alles geen videobeelden voor beschikbaar zijn. Met jeugdspelers doen we dus vooral aan na-analy- vanaf het begin heeft meegemaakt. se. In ieder geval iedere thuiswedstrijd wordt opgenomen en levert dus materiaal op. Ik vind Om op een trainingsplan uit te ko- het belangrijk dat je in de videobeelden zowel goede als minder goede dingen laat zien. Het men, vul ik eerst alle vaststaande on- beste is dat je die zaken laat zien waar je ook op hebt getraind. De ene speler kun je prima ten derdelen in. Zo worden er altijd oe- aanzien van de gehele groep aanspreken, de andere speler niet. Die inschatting moet je wel fenwedstrijden ingepland, is er een maken als trainersstaf. Je komt vanzelf achter ieders voorkeur. Een speler die bij een groepsbe- open dag, hebben we een trainings- spreking steeds verder wegzakt en ontwijkend gedrag vertoont, is misschien meer bij gebaat kamp en hebben we nu dus te maken bij een individuele benadering.” met de voorronde in de Champions

70 71 De Voetbaltrainer 187 2012 68-74_VanGastel_68-74 12-07-12 13:48 Pagina 72

Mini‐special VOORBEREIDINGSPERIODE

om moeten ook de wissels ‘groot’ trai- wikkeling van spelers gaat dan hard nen. Qua aantallen is dat wel eens vooruit en dat komt weer je team- lastig, maar het kan. Op die manier ontwikkeling ten goede. Bij de oplei- trainen ook de wisselspelers ‘het vol- ding is de donderdagse 11:11 een houden’ van voetballen enerzijds en goed moment: dan kun je de indivi- hebben ze niet te veel hersteltijd no- duele ontwikkeling een plaats geven dig, die wél nodig zou zijn bij eventu- binnen de teamontwikkeling. ele kleine trainingsvormen. Dit is van De individuele benadering vindt bij belang op het moment dat een wis- de eerste selectie ook plaats in een selspeler in het weekend daarna aan zogenaamde linietraining, met een de bak moet.” of twee linie(s). Voor de verdedigers zit er dan verdedigend koppen in, Ontwikkeling voor de centrale verdediger of juist Jean-Paul van Gastel: “Ik vind dat je back een crosspass etc. Roy Makaay spelers continu achter de broek aan en Gaston Taument komen één keer moet zitten op het trainingsveld. per week de trainersstaf versterken, Niet met rust laten door steeds maar zodat we nog beter individueel te weer te coachen op dat wat belang- werk kunnen gaan. Meestal vindt rijk is. Ik doel dan op: op het juiste zo’n soort training plaats op de dag been inspelen, de juiste balsnelheid na de voetbalconditionele training. gebruiken etc. De individuele ont- Het gaat dan om kwaliteit en niet

‘Tonny Trindade de Vilhena heeft het afgelopen seizoen Voor-analyse als zeventienjarige speler Jean-Paul van Gastel: “Ik zorg doorgaans voor de voor-analyse. Behalve als Giovanni en/of Pa- gedebuteerd bij het eerste trick Lodewijks naar een tegenstander gaan kijken, verzorgen zij ook die bewuste analyse. Ik team. Dan gebeurt er wel ben wel altijd degene die de voor-analyse presenteert aan de spelersgroep. Die bevat onder wat rondom zo’n jongen.’ meer videobeelden van de volgende tegenstander. We zien minimaal één wedstrijd live van de komende tegenstander. Ik maak daarnaast gebruik van de gegevens van Ortec. Als Ronald vraagt hoe bij de komende tegenpartij de corner vanaf links er uitziet, dan kan ik dat met een druk op de knop achterhalen. We krijgen van iedere speelronde iedere wedstrijd gecodeerd om intensiteit. Daarom moet je er aangeleverd. Ook kopen we voor iedere tegenstander zogenaamde ‘camera 1-beelden’. Die la- ook voor waken dat je niet veel af- ten we altijd op maandag ophalen bij de producent. Dit zijn overview-beelden. De beelden die werken in de training verwerkt, om- Ortec gebruikt zijn de beelden van Eredivisie Live. Dan wordt er ook wel eens ingezoomd wat dat dan meestal vanzelf de intensi- voor analysedoeleinden minder handig is. teit verhoogd wordt. Giovanni van Bij een analyse van de tegenstander probeer ik hun zwaktes in kaart te brengen en die te zet- Bronckhorst en Ronald Koeman ten tegenover onze sterke punten. Ook wil ik een duidelijk beeld hebben van hun aanvallende houden zich tijdens zo’n training patronen. Daardoor wordt de kans verkleind dat wij verdedigend verrast worden. Verder heb ik met de verdedigers bezig. Roy en altijd speciale aandacht voor de beide omschakelmomenten en voor de spelhervattingen aan- Gaston met de aanvallers en ik vallend en verdedigend. meestal met de middenvelders in In de presentatie naar de spelers toe beginnen we altijd vanuit onze eigen speelwijze aanval- combinatie met een andere linie. Ik lend. In de praktijk betekent dit dus dat je op beeld laat zien hoe de tegenstander verdedigt. ben bijvoorbeeld het afgelopen sei- We laten zien waar onze mogelijkheden zullen liggen. Daarbij maak ik vaak een tekening bin- zoen veel bezig geweest met de zo- nen een specifiek stilstaand moment (‘foto’) van de videobeelden, waarin dat nog eens sche- genaamde ‘blinde opening’. Wan- matisch wordt weergegeven. Ik doe dat met behulp van Sports Tech, Patrick en Giovanni ge- neer je vertrouwen hebt in elkaar, bruiken SportVAS. kun je tijdens een wedstrijd gere- Accenten uit de videobespreking zijn ook de accenten tijdens de daaropvolgende tactische geld en bij wijze van spreken ‘blind’ 11:11. Die training nemen we ook op video op. Dit dient eigenlijk ter bevestiging van onze passen naar een medespeler. Een plannen. Ronald kan een bepaald idee hebben over de te volgen strijdwijze. Vervolgens trainen middenvelder moet er op kunnen we dat binnen 11:11 en daarna kunnen we nog eens terugkijken wat goed ging of beter moest. vertrouwen dat zijn flankaanvaller Ook daar kan ik bepaalde fragmenten uit monteren om nog eens, de dag van of voor de wed- inderdaad aan de zijlijn staat wan- strijd, aan specifieke spelers te laten zien. Als we in het stadion trainen worden deze opnames neer de bal uitgehaald wordt. Bij de- gemaakt van achter het doel. Dat vind ik een goede positie om alle linies in één oogopslag te ze wisselpass hoef je eigenlijk niet zien.” eens te kijken. Zo creëer je ook au- tomatismen. Houdt een speler zich

www.devoetbaltrainer.nl 68-74_VanGastel_68-74 12-07-12 13:48 Pagina 73

Trainingsfrequentie Jean-Paul van Gastel: “Toen ik bij Willem II begon, was ik zeventien jaar. Toen trainden we nog vier keer per dag. Voor het ontbijt lopen, twee keer trai- nen overdag en na het avondeten nog een potje tennisvoetbal. Op dat moment wist ik niet beter en omdat ik pas zeventien was, vond ik alles mooi, maar echt gezond kan het niet geweest zijn. Ik vroeg niet om uitleg en deed gewoon wat er ge- vraagd werd. Nu als trainer weet ik hoe belangrijk het is om te communiceren met alle spelers, dus ook jeugdspelers. Het helpt als spelers daadwerke- lijk het resultaat voelen. Karim El Ahmadi, een van de oudere spelers van Feyenoord, stond in decem- ber nog te popelen om tegen FC Twente te spelen. Ik weet zeker dat er in die periode ook eredivisie- spelers zijn die snakken naar de winterstop.”

niet aan de afspraken, dan moet dat maar het geldt niet exclusief voor mij. Jeugdspelers - afgelopen seizoen wa- gecorrigeerd worden. Het liefst door Alle leden van de staf hebben aan- ren dat er zes - doen meestal bij ons de spelers onderling.” dacht voor zo’n jongen. We leggen op donderdag en/of vrijdag mee. De juist bij een dergelijk jonge voetballer donderdagtraining komt bij de eerste Overgang uit wat we doen en waarom we dat selectie na een voetbalconditionele Jean-Paul van Gastel: “Bij de overgang doen. Iedere keer opnieuw. Daarmee training, dus dat komt neer op een van jeugdspelers naar de eerste selec- krijgt deze speler een goed beeld wel- hersteltraining. Prima dus voor tie denk ik aan allerlei verschillende ke kant we met hem willen opgaan. jeugdspelers om mee te doen. Op aspecten die daarbij een rol spelen. Hij staat natuurlijk te popelen om vrijdag hebben we bij Feyenoord 1 de Op de eerste plaats heb je ‘gewoon’ te zich te bewijzen. Om veel en hard te tactische 11:11-training richting de maken met mensen, met al hun kwa- trainen. Als staf moeten we hem ech- wedstrijd. Op de dinsdag hebben de liteiten en tekortkomingen. Bijvoor- ter tegen zichzelf in bescherming ne- jeugdspelers dan hun voetbalcondi- beeld Tonny Trindade de Vilhena heeft men. Om hem belastbaar te houden tionele training bij Onder 19. Voor het afgelopen seizoen als zeventienja- op de langere termijn, gaan we bij deze spelers houd ik ook de speelmi- rige speler gedebuteerd bij het eerste hem terug in omvang van belasting. nuten in de gaten. Ze kunnen bij On- team. Je kunt je voorstellen dat er dan Ik probeer iedere vrijdagochtend op der 19 spelen, maar ook bij de Belof- nogal wat met en rondom zo’n jongen Varkenoord te zijn. De lijnen zijn ten of bij het eerste. Dat vereist gebeurt. Het voetballen en ons club- goed, aangezien ik daar zelf ook een maatwerk. Het is passen en meten beleid verschilt misschien niet tussen aantal jaren heb gelopen. Ik heb veel per individuele speler. Ik vind het be- A1 en het eerste, maar eenmaal bij de contact met hoofd opleiding Stanley langrijk dat juist jonge spelers weke- selectie vindt iedereen ineens iets van Brard en Onder 19-trainer Damien lijks voldoende aan voetballen toeko- je. Je wordt nu afgerekend op presta- Hertog. We hebben het dan veel over men. Dat is goed voor hun ontwikke- ties. Een belangrijk aspect voor de de talenten van Varkenoord die al ling. Ik adviseer, Ronald beslist uit- staf is dan om te communiceren. Dat dan niet reeds meetrainen met het eindelijk. Een mooi voorbeeld was houd ik in het bijzonder in de gaten, eerste. Anass Achahbar tijdens het afgelo-

72 73 De Voetbaltrainer 187 2012 68-74_VanGastel_68-74 12-07-12 13:48 Pagina 74

Mini‐special VOORBEREIDINGSPERIODE

pen seizoen. We hebben er als staf zijn. Toen ik nog A1-trainer was, kreeg soms voor gekozen om hem op za- ik af en toe te maken met spelers die terdag een helft of hele wedstrijd te op zaterdag even terugkwamen in de laten spelen, om hem dan op zondag kleedkamer van hun leeftijdsgenoten. al dan niet op de bank te zetten bij Sommigen blijven dan normaal doen, het eerste. Dat was dus niet zozeer anderen worden opeens het manne- in het belang van Feyenoord 1, maar tje. Het is een bekend fenomeen. Spe- wel in het belang van die speler. Ik lers die naast hun schoenen gaan lo- geloof niet dat je dit bij veel andere pen, moet je direct aanpakken. Die clubs zult horen.” spelers moeten beseffen dat ze er nog helemaal niet zijn. Het circus begint Mannetje pas. Mooi voorbeeld: op Varkenoord Jean-Paul van Gastel: “A-junioren die moeten alle spelers op zwarte voet- bij de eerste selectie worden gehaald, balschoenen spelen. Bij de eerste se- moeten beseffen dat ze er nog niet lectie zijn spelers vrij om elke

Voorbeeld als trainer Jean-Paul van Gastel: “Van Bert van Marwijk heb ik ge- leerd om heel bewust vanuit de speelwijze te trainen. Dat had ik tot die tijd, gek genoeg, nog niet meege- maakt. We trainden dan gericht 11:11 en hij zette het spel dan geregeld stop om een situatie te kunnen coachen. In mijn jaren bij Feyenoord had ik als speler ook Leo Beenhakker als trainer. Een hele goede communicator in de omgang met zijn spelers. Van die periode is mij bijgebleven dat we over het algemeen niet zo hard trainden. Ik was niet de enige speler die dat vond. Het is ook wel eens ter sprake gekomen. Toen gaven we aan dat we niet moe waren. Beenhakker trainde in de voorbereiding afwisselend één en twee keer op een Jean‐Paul van Gastel als trainer van dag, in plaats van altijd twee keer. Eigenlijk was hij zijn Feyenoord A1 in 2008. tijd dus vooruit. Wél maakte hij gebruik van hordes en sprinten. Daarvan kregen we juist het gevoel dat we heel sterk werden. Toeval of niet, maar we wonnen dat schoenkleur te kiezen. Je kunt je voor- seizoen veel wedstrijden in het laatste kwartier. stellen wat er gebeurt met een jeugd- Nu heb ik te maken met Ronald. Ik denk dat Feyenoord speler die aansluiting vindt bij de eer- ontzettend blij moet zijn dat ze deze trainer in dienst ste selectie. Het afgelopen seizoen hebben. Ik zie mezelf nog echt als een jonge hond. Ik hebben we daarom afgesproken dat vlieg overal in en bijt me erin vast, terwijl Ronald dank- de jeugdspelers die kwamen meetrai- zij zijn ervaring de rust zelve is. Hij straalt vertrouwen nen bij Feyenoord 1, gewoon op zwar- uit, en dat komt over op de spelersgroep. Hij bespeelt te schoenen zouden blijven voetbal- de media prima en hij is voetbalinhoudelijk ijzersterk. len. Ik zie bijna alle A1-thuiswedstrij- Een analyse van de tegenstander hoef ik voor hem ei- den en Ronald probeert ook zo veel genlijk niet te maken. Natuurlijk doe ik dat wel, maar mogelijk te komen kijken. Als wij zien hij wordt niet zo vaak verrast of het moet gaan om on- dat de spelers die met het eerste gewone details. Bij Ronald krijg ik de ruimte om ver- meetrainen hun best niet doen, moe- antwoordelijk te zijn voor relevante onderdelen rond- ten ze direct op appèl komen. Ze zien om het team. Het voelt net alsof Feyenoord 1 mijn eerst mij en als het nodig is, daarna team is, met weliswaar Ronald natuurlijk als eindver- de grote baas. Laat dat maar aan Ro- antwoordelijke. Als deze sfeer heerst bij een team, dan nald over. Geweldig toch: dat de ontstaat er vanzelf een hoge ‘werkethiek’.” hoofdtrainer zich bemoeit met Onder 19-spelers?!”

www.devoetbaltrainer.nl 75-79_Oranje oefenstof-TEK_75-79 12-07-12 13:50 Pagina 75

Mini‐special

VOORBEREIDINGSPERIODE Tekst: Paul Geerars

Trainingsvormen van Oranje 2010-2012

Direct na het WK 2010 werden de zinnen alweer gezet op het EK in Polen en

Oekraïne. Er volgde een indrukwekkende kwalificatiereeks. Aanvankelijk was

Frank de Boer nog present als assistent‐trainer, maar toen hij hoofdtrainer

werd bij Ajax nam Ernest Faber zijn plek in. Bondscoach Bert van Marwijk liet

vanaf de eerste trainingen zien dat hij de lijn van vóór het WK zou gaan door‐

trekken. Herkenbare trainingsvormen werden afgewerkt op het oefenveld bij

Quick Boys in Katwijk. Waar sommige spelersgroepen schreeuwen om, en

sommige trainers zweren bij veel variatie in de oefenstof, bedient Van Marwijk 1. Rondo zich van een beperkt aantal trainingsvormen die passen binnen zijn visie en • 15:2 (of meer of minder tegen twee) speelwijze. • 1x raken • ruimte aanpassen aan niveau De Voetbaltrainer volgde deze oefensessies en zet na twee jaar een aantal • na x-aantal keer rondspelen extra keer terugkerende trainingsvormen op een rijtje. Trainingsvormen die hebben verdedigen • trainer met voldoende ballen net buiten de cirkel gediend ter voorbereiding op het EK 2012. Trainingsvormen die zich ook • een ‘rondobaas’ aanwijzen die bepaalt wie er moet verdedigen zodat er geen uitstekend lenen in de voorbereidings‐periode op een nieuw voetbalseizoen. discussie ontstaat

Alle trainingsvormen uit dit artikel zijn ook als video te vinden in de mediatheek van De Voetbaltrainer. Foto: Pro Shots Pro Foto:

74 75 De Voetbaltrainer 187 2012 75-79_Oranje oefenstof-TEK_75-79 12-07-12 13:50 Pagina 76

Mini‐special VOORBEREIDINGSPERIODE

2. Technische warming-up

• de helft van de spelersgroep staat verspreid over de middencirkel met bal aan voet • de andere helft bevindt zich in de midden- cirkel, zonder bal • de spelers zonder bal bieden zich kriskras aan bij de spelers met bal • variaties: ° korte pass over de grond ° korte pass over de grond en daarna korte versnelling wégstarten ° koppen zonder sprong ° koppen met sprong ° volley binnenkant voet ° volley met de wreef

3. Algemeen passen en trappen

• vierkant van 15x15 meter (afmetingen aan te passen aan niveau of conditionele doelstelling) • twee spelers blijven aan beide kanten vast in het midden voor de combinatie; zij wisselen als tweetal wel steeds van positie • de spelers in de hoeken volgen steeds de bal (van hoek naar hoek) • linksom en rechtsom

6 5 4 5 4 3 7 3 2 2 1 1

1 2

www.devoetbaltrainer.nl 75-79_Oranje oefenstof-TEK_75-79 12-07-12 13:50 Pagina 77

7 8

6 5 4 3 4. Passen en trappen vanuit positie 2

• passen en trappen, waar mogelijk 1x raken 1 • steeds bal volgen naar de volgende positie • links en rechts afwisselen (om en om)

3

7 8

5. Passen en trappen vanuit positie (2)

• passen en trappen, waar mogelijk 1x raken • vaste posities: twee buitenspelers aan beide flanken en drie duo’s die afronden 1 6 • de overige posities volgen steeds de bal en 2 schuiven een positie op 5 3 4 • score bijhouden bij de drie spitsenduo’s: wie scoren het meest? • eventueel twee keer achter elkaar afronden door hetzelfde spitsenduo • oefening eventueel inslijpen zonder buiten- spelers, voorzet en afronden

4

76 77 De Voetbaltrainer 187 2012 75-79_Oranje oefenstof-TEK_75-79 12-07-12 13:50 Pagina 78

Mini‐special VOORBEREIDINGSPERIODE

2 3

6. Koningstrio 1 • vaste drietallen, van wie twee in de middencirkel en eentje in een hoek van veld • crosspass naar de derde speler van het drietal in hoek • de twee spelers uit de middencirkel rennen richting het zestienmetergebied • de speler in de hoek heeft één aanname uit de lucht en moet dan voorzetten • afronden vanuit de lucht: 3 punten • afronden na stuiter of aanname: 1 punt

5

7. Aanval tegen verdediging

• veld iets minder diep dan het dubbele zestienmeterge- bied, met middenlijn • 3:3, met buitenspel voor beide ploegen (twee grensrech- ters aan de zijkanten) • trainer speelt aanvallende partij een bal toe • wanneer er wordt gescoord of de bal gaat uit, speelt de trainer een nieuwe bal naar het aanvallende drietal • 30 seconden arbeid, 1 minuut rust (aanpassen naar conditionele doelstelling) • verdedigend accent: vooruitverdedigen

6

www.devoetbaltrainer.nl 75-79_Oranje oefenstof-TEK_75-79 12-07-12 13:51 Pagina 79

8. Aanval tegen verdediging (2)

• veld iets minder diep en breed dan een half speelveld, met middenlijn • 4:4, met buitenspel voor beide ploegen (twee grensrechters aan de zijkanten) • trainer speelt aanvallende partij een bal toe • wanneer er wordt gescoord of de bal gaat uit, speelt de trainer een nieuwe bal naar het aanvallende viertal • 1 minuut arbeid, 2 minuten rust (aanpassen naar conditionele doelstelling) • eventueel 5:4 (makkelijker voor aanvallende partij) • verdedigend accent: vooruitverdedigen

7

9. Hoekschoppen

• aan het eind van de voorbereidingsperiode is het vaak een geschikt moment om de afspraken bij spelhervat- tingen te trainen • voor, tijdens en direct na het WK 2010 hield assistent- trainer Frank de Boer zich hier actief mee bezig • de aanvallende corner eerst met geringe weerstand (keeper en trainer als verdediger) intrainen

Alle trainingsvormen uit dit artikel zijn ook als video te vinden in de mediatheek van De Voetbaltrainer.

78 79 De Voetbaltrainer 187 2012 Nieuwe eBooks - uniek materiaal - niet eerder gepubliceerd

NIEUW! NIEUW! NIEUW! NIEUW!

A-jeugd € 10,- B-jeugd € 10,- C-jeugd € 10,- D-jeugd € 6,- (ca. 150 pag.) (ca. 150 pag.) (ca. 150 pag.) (ca. 95 pag.)

NIEUW! NIEUW! NIEUW! NIEUW!

E-jeugd € 6,- F-jeugd € 2,50,- Jeugdkeeper € 4,- Mini pupil € 2,50,- (ca. 95 pag.) (ca. 35 pag.) (ca. 55 pag.) (ca. 35 pag.) eBooks - deze boeken zijn nu ook als eBook verkrijgbaar

Voetbaltraining 4 Voetbaltraining 5 De Voetbalmethode 1 De Voetbalmethode 2 € 11,50 € 11,50 Voetbalhandboek Opbouwen (ca. 200 pag.) (ca. 200 pag.) €6,75 (ca. 128 pag.) € 6,75 (ca. 149 pag.)

De Voetbalmethode 3 De Voetbalmethode 4 De Voetbalmethode 5 Aanvallen via de Aanvallen via het Verdedigen € 6,75 fl ank € 6,75 centrum € 6,75 (ca. 140 pag.) (ca. 161 pag.) (ca. 158 pag.) Voordelen van onze eBooks

goedkoop, al vanaf € 2,50 altijd bij de hand op uw thuiscomputer/ direct te downloaden (na online betaling) smartphone en/of tablet praktijk staat centraal abonnees ontvangen 7,5% korting online te bestellen via devoetbaltrainer.nl/winkel

devoetbaltrainer.nl/winkel 19-25_Amateurs voorbereiding.e$S:19-25 19-08-11 14:16 Pagina 19

Mini­special Voorbereidingsperiode VOETBALCONDITIE Tekst: Hans Nijboer

De voorbereidingsperiode Voetbaltrainer moet flexibel zijn

Iedere trainer komt tegen dat de praktijk botst met de theorie. Ideale trai­ ningsmodellen en een wetenschappelijke opbouw van trainingen blijken in de weerbarstige praktijk op talrijke problemen te stuiten. Het kunnen im­ proviseren en een flexibele houding zijn onmisbare eigenschappen voor de moderne voetbaltrainer. Dat geldt met name bij de opbouw van de voet­ balconditie tijdens de aanvangsfase van het seizoen.

Ondanks de zorgvuldige planning Vertrouwen in periodisering In het seizoen 2005/2006 heb ik mijn wordt het improvisatievermogen van Ton Kosterman is hoofdtrainer van kennis nog eens opgefrist tijdens de de trainer danig op de proef gesteld Alverna, waarmee hij de afgelopen cursus UEFA-A. Ik vond de visie van en moet hij verantwoorde aanpassin- jaren promoveerde van de derde klas- Raymond Verheijen met betrekking gen aanbrengen. Die aanpassingen se naar de eerste klasse E. In het ver- tot voetbalconditietraining en perio- zijn door late vakanties, vroege beker- leden trainde hij o.a. AWC Wijchen, disering zeer interessant en daarom wedstrijden en lucratieve oefenpotjes Oss’20 en Mar- ben ik me hierin verder gaan verdie- tegen BVO’s noodzakelijk geworden. griet. Ton Koster- pen. Ik houd altijd vast aan een cyclus Tal van trainers zijn zoekende om man is in het be- van zes weken en probeer de conditie hun ideale voorbereidingsmodel in de zit van het UEFA- van mijn spelers tijdens de voorberei- voorbereiding op het seizoen naar de A diploma en ding op een rustige en verantwoorde eigen situatie aan te passen. De vaste volgde diverse ap- manier op te bouwen. Ik werk nu zo’n zomerstop voor onderhoud van vel- plicatiecursussen acht seizoenen volgens het periodise- den is door de komst van kunstgras- over voetbalcondi- ringsmodel van Verheijen en merk velden niet langer een belemmering tietrainingen. aan mijn spelers dat ze de trainings- en daardoor zijn de mogelijkheden Ton Kosterman: “Mijn eerste kennis- methode als prettig ervaren. Mijn er- om flexibel te zijn enorm toegeno- making met de periodisering was een varing is dat mijn spelers in de regel men. Drie trainers uit het hogere seizoen of negen terug. Ik heb toen de goed en fit aan het seizoen beginnen, amateurvoetbal vertellen in dit artikel basiscursus voetbalconditietraining, vervolgens krijgen ze altijd een klein over hun aanpassingen in de opbouw die door Raymond Verheijen zelf ge- terugvalletje, maar komen daarna al- van de voetbalconditie tijdens de geven werd, gevolgd. Later heb ik nog tijd topfit uit de winterstop. Dit resul- voorbereiding op het nieuwe seizoen. aan een terugkomdag deelgenomen. teerde de laatste acht seizoenen in

18 19 De Voetbaltrainer 179 2011 19-25_Amateurs voorbereiding.e$S:19-25 19-08-11 14:17 Pagina 20

VOETBALCONDITIE

een positie bij de eerste twee. Het is niet vanzelfsprekend dat dit zo zal blijven, kwaliteit in je team en het no- dige geluk dragen hier natuurlijk ook aan bij. Maar door deze prestaties krijg je wel enorm veel vertrouwen in de manier waarop je werkt. Het heeft mijn voorkeur om zes weken voor aanvang van de competitie met de voorbereiding te beginnen. De laatste seizoenen waren de vakanties in Oost laat. Ik heb er toen voor gekozen de voorbereiding te splitsen. In het nieu- we seizoen is de eerste conditionele prikkel van elke conditionele trai- ningsmethode altijd een herhaling van de laatste van het afgelopen sei- zoen. Begin ik nieuw bij een club, dan doe ik altijd eerst een nul-meting.”

Aanpassen aan praktijk Gert Jan Karsten is trainer van SV Lelystad, dat dit seizoen uitkomt in de eerste klasse A. Hij is in het bezit van het UEFA-A diploma. Karsten was als trainer onder meer werk- zaam bij VVOG, Nunspeet, Lemele en IJsselmeervo- gels. Gert Jan Karsten: “Vroeger volgde ik het schema van Verheijen blind en deed geen enkele aanpassing. Tegen- woordig pas ik het meer praktisch toe. Ik voer wijzigingen door, die door mij of mijn spelersgroep gewenst zijn. Daarbij besef ik heel goed dat er best onderdelen zijn die ik niet toepas of anders toepas dan dat ooit uitgedacht Figuur 1. is. Er is in mijn ogen dan ook veel ver- schil van inzicht mogelijk in de toe- pasbaarheid van dit periodiserings- fitter worden en weinig tot niet ge- Eerste keer model. Wat wel als een paal boven blesseerd zijn. Je kunt daardoor een Raymond Schuur- water staat, is dat spelers aanwijsbaar vaste groep creëren, die uiteindelijk man heeft even- steeds beter ingespeeld raakt op el- eens zijn UEFA-A kaar. In het afgelopen seizoen hebben opleiding succes- we na de winterstop bijna wekelijks vol afgerond. Be- Gebruikte afkortingen: in dezelfde samenstelling kunnen halve trainer van

SNVB: snelheidsvoorbereidende vormen spelen, waardoor de resultaten en het Shots Pro Foto: zondaghoofdklas- HC: herstelcapaciteit niveau steeds beter en hoger werden. ser Alcides uit Meppel is hij ook tech- ED: extensieve duur Voor mij als trainer is dus het periodi- nisch docent bij de KNVB en fungeer- HKSV: herhaald kort sprintvermogen seringsmodel een erg belangrijk on- de hij in 2010 als assistent-bonds- ID: intensieve duur derdeel van mijn trainersvisie.” coach van het Nederlandse CP team.

www.devoetbaltrainer.nl 19-25_Amateurs voorbereiding.e$S:19-25 19-08-11 14:17 Pagina 21

Mini­special Voorbereidingsperiode

Figuur 2. Figuur 3.

Hij werkte eerder onder andere bij riodiseringsmodel gaan veranderen 2). Het tweede deel (zie figuur 3) be- Berkum, Go Ahead Kampen en Sparta omdat district Oost de bekerwedstrij- staat uit een ‘normaal’ model van zes Nijkerk. den bij de eerste klasse en hoofdklas- weken met daarin ook een neutrale Raymond Schuurman: “Het is voor se anders plant dan de bekerwedstrij- week. De terugval van spelers blijft op mij de eerste keer dat ik mijn voorbe- den vanaf de tweede klasse. deze manier beperkt en ook spelers reiding opsplits. Maar gelet op de va- Onze voorbereiding zou starten op 26 die in augustus pas op vakantie gaan, kanties in Noord kan het echt niet an- juli. Tijdens het doorgeven van de va- beginnen toch fit en scherp aan het ders. In heb er goed over nagedacht kantiedata door mijn spelers werd seizoen. Zij trainen nu vooruit en ook en geprobeerd de opbouw van de duidelijk dat tijdens de eerste twee hierbij is de terugval aanzienlijk min- voetbalconditie over negen weken uit weken van de voorbereiding ook nog der.” te smeren. Waarbij er twee weken zijn eens tien spelers vanwege vakanties waar er zeker geen conditionele prik- afwezig zouden zijn. Nadat ik mijn Raymond Schuurman: “Omdat we de kels gegeven kunnen worden. Toch tweede periodiseringsmodel had op- voorbereiding opsplitsen, is het naar heb ik er een goed gevoel over dat we gesteld, kregen we begin juni van de mijn idee verstandiger om een geva- op deze manier verantwoord bezig KNVB een volgende verrassing. We rieerde basis te leggen in de eerste zijn.” moeten half augustus met Bennekom drie weken. Na de verplichte twee we- en Berkum gaan strijden om twee ken vakantie, moet je weer starten Veranderingen plaatsen in de KNVB beker. Dit toetje met extensieve duur. Zo zal er veel Welke verandering(en) heb je doorge- hebben we verdiend doordat we de tijd verloren gaan. We starten met voerd wat betreft het periodiserings- kwartfinales hadden bereikt van de twee weken extensieve duur (HC/ED) model? districtsbeker. Daardoor moest ik we- en één week intensieve duur (HC/ID) Ton Kosterman: “Ik heb in principe derom mijn periodiseringsmodel en en herhaald kort sprintvermogen niet de cycli van zes weken veran- oefenprogramma gaan wijzigen.” (HKSV). In het tweede blok starten we derd, maar wel mijn voorbereidings- met één week HC/ED en daarna twee programma (zie figuur 1). In eerste in- Gert Jan Karsten: “In verband met weken HC/ID en HKSV (zie figuur 4, stantie heb ik mijn periodiseringsmo- persoonlijke ervaringen en wisselen- pagina 22). De reden om te splitsen is del in januari gemaakt in verband de vakanties hebben we de voorberei- uiteraard de vakantiespreiding in Ne- met het plannen van oefenwedstrij- ding vorig seizoen en ook dit seizoen derland en de hinder die wij daarvan den in de voorbereiding. Wij waren in twee delen opgesplitst. Een eerste hebben in district Noord. Normaliter toen nog tweedeklasser. In mei wer- blok van drie weken, waarbij we voor- zou je zes à zeven weken voor het be- den we na een beslissingswedstrijd namelijk SNVB en ED (8v8 t/m 11v11) gin van de competitie starten. Dit valt kampioen. Daarna moest ik mijn pe- doen. Ik noem dat cyclus 0 (zie figuur gelijk met het begin van de schoolva-

20 21 De Voetbaltrainer 179 2011 19-25_Amateurs voorbereiding.e$S:19-25 19-08-11 14:17 Pagina 22

VOETBALCONDITIE

sendoor. In maart heb ik de contou- ben ik nu genoodzaakt, hoewel ik er ren van de voorbereiding al aan de geen voorstander van ben, de spelers spelers meegedeeld, zodat er rekening een programma mee te geven. Ik vind mee gehouden kon worden. In het dat spelers hun conditie tijdens de eerste blok zijn er nu drie spelers op vakantie op een andere manier moe- vakantie en vier spelers halen de start ten onderhouden, bijvoorbeeld door van het tweede blok niet. Al met al te zwemmen, tennissen of een partij- toch een hele winst.” tje voetbal op het strand. Door de splitsing van de voorbereiding in twee Problemen gedeelten moet ik de tweede week Tegen welke problemen liep je aan, door mijn assistent laten verzorgen. bij het aanpassen van jouw voorbe- Ik had namelijk mijn vakantie in ja- reiding? nuari al geboekt. Ik baal hier enorm Gert Jan Karsten: “Weinig problemen. van, maar het kan nu eenmaal niet Het scheelt dat ik nu mijn derde sei- anders. Het belangrijkste is tenslotte zoen in ga en dat de groep daardoor dat ik de conditie van mijn spelers op heeft kunnen meegroeien in de werk- een verantwoorde manier opbouw.” wijze van periodiseren. In het eerste seizoen hadden we veel blessures. In Twee weken rust het tweede seizoen zijn we compleet Hoe ziet jouw voorbereiding er nu uit en fit geëindigd.” en wat zijn de opvallendste wijzigin- Raymond Schuurman: “Het grootste gen? probleem is: hoe gaan de spelers met Ton Kosterman: “In eerste instantie de breuk in de voorbereiding om? had ik een oefenprogramma van zes Vanzelfsprekend krijgen ze een sche- weken aaneengesloten. Ik heb nu het ma voor de tussenliggende weken. oefenprogramma in tweeën gedeeld. Maar ik ga niet met de spelers op va- We begonnen nu 4 juli in plaats van kantie, dus het zal aankomen op een 25 juli, we trainen twee weken, gaan goede discipline van de speler zelf. De vervolgens veertien dagen met vakan- spelers dienen minimaal het conditie- tie en gaan dan in de eerste week van niveau vast te houden. Uiteindelijk augustus weer verder. In die eerste zal er in het tweede blok weer een week van augustus mis ik nog steeds conditionele prikkel zijn. In totaal kun tien spelers. Ik heb twee wedstrijden je dan hopelijk spreken over een moeten afzeggen omdat de wedstrij- voorbereidingstijd van negen weken. den voor plaatsing voor de KNVB be- In de twee tussenliggende weken zal ker zijn ingelast. Wat betreft mijn pe- er in ieder geval geen conditionele riodisering is dit niet direct een na- winst geboekt worden.” deel. In mijn eerste model moest ik bijna alle weken neutraliseren. Ik heb Figuur 4. Ton Kosterman: “Het grootste pro- namelijk voor veel wedstrijden tij- kantie en de bouwvak. Traditiege- bleem vind ik dat je tegenstanders dens de voorbereiding gekozen omdat trouw start de voorbereiding van Alci- moet afbellen. Dat is vervelend. er acht nieuwe spelers bij zijn geko- des in Oostenrijk met een vijfdaags Mijn eigen vakantie had ik in begin men. Nu de districtsbeker voor ons trainingskamp. Ook dit kwam in ge- juli gepland. We zijn nu vrijgeloot in komt te vervallen zit ik in de zesde vaar door de late vakanties. Omdat de districtsbeker. Mochten we ons week van de voorbereiding in week 4 nut en noodzaak vervallen als onge- niet plaatsen dan moeten we nog een van mijn cyclus. Ik ben voorstander veer de helft van de selectie daar door extra wedstrijd missen. Namelijk de van een zesweekse cyclus en begin te vakantie niet bij is, hebben we beslo- KNVB-bekerronde in week zes. Ik vind tellen vanaf de eerste week van de ten een ander trainingskamp in Ne- overigens dat de KNVB Oost alle dis- voorbereiding. De opvallendste wijzi- derland te gaan beleggen. Wij starten trictsbekerwedstrijden gelijk moet la- ging in mijn programma is dat een nu met de voorbereiding op 5 juli en ten lopen in verband met het plannen aaneengesloten voorbereiding van zes trainen dan tot 23 juli, het begin van van oefenwedstrijden. Vreemd vind ik weken nu negen weken is, met een de schoolvakanties in de regio Noord. ook dat de KNVB ons opleidt met pe- onderbreking van twee weken. Onze Daarna pakken we op 9 augustus de riodisering, maar vervolgens wel een bekerwedstrijden, wedstrijden waarin training weer op. De spelers hebben aantal bekerwedstrijden op doorde- wij ook willen presteren, vinden nu al dus ruim twee weken vakantie tus- weekse dagen gaat plannen. Tot slot heel vroeg plaats.”

www.devoetbaltrainer.nl 19-25_Amateurs voorbereiding.e$S:19-25 19-08-11 14:18 Pagina 23

Mini­special Voorbereidingsperiode

Gert Jan Karsten: “In de eerste drie lijk fris begonnen aan het nieuwe sei- Ton Kosterman: “Je kunt ook volgens weken maak ik sneller stappen in de zoen. Ik heb ten opzichte van het vo- de drieweekse cyclus werken. Het na- extensieve duur om zo wat meer na- rige seizoen wel wat gewijzigd. We deel hiervan vind ik dat, zodra een druk op de basisconditionele eigen- hebben nu bewust meer stappen in speler tijdens de voorbereiding een schappen te leggen.” ED gezet. De belasting is dan groter in prikkel mist, het vervolgens te lang de grote vormen, maar de verschillen duurt voordat hij de prikkel dan ont- Raymond Schuurman: “Tijdens de in de kleine vormen zijn straks min- vangt. Tevens vind ik het voordeel twee blokken gebruik ik wel de Ver- der groot. Daarbij zijn er ook spelers van een zesweekse cyclus ten opzich- heijen-methode maar in een sessie die niet trainen (door vakantie) en te van een drieweekse, dat je de con- van drie weken. In het eerste en twee- door vergelijkbare conditionele loop- ditionele prikkel kunt herhalen en zo de blok zit een opbouw. Dus een snel- blokken toch redelijk gelijkwaardig te- geleidelijk de conditie en fitheid van lere opbouw en niet de weg van de ge- rugkeren.” een speler opbouwt.” leidelijke opbouw met het risico op snelle afbraak. Wel heb ik een grotere Raymond Schuurman: “Al met al ver- Gert Jan Karsten: “De vakanties zijn selectie, waardoor dus de wedstrijd- andert er niet veel in vergelijking met nu eenmaal laat en de beker start 20 belasting laag gehouden kan worden. de andere jaren. Nog steeds is het ba- augustus. Met deze twee gegevens Op die manier kunnen er meer condi- sisprincipe de zesweekse cyclus met kan het in mijn ogen niet anders dan tionele prikkels gegeven worden. De hier en daar een aanpassing, waarbij dat we op deze manier voorbereiden. wedstrijd is dan geen reden meer om we toegestane belasting en rustperio- Het zou anders zijn als spelers niet geen prikkel te geven. Ook tijdens de des geen geweld aan doen.” zouden werken en studeren, maar de extra trainingen geef ik geen conditio- praktijk is nu eenmaal dat een ama- nele prikkels. Het schema wedstrijd, Ton Kosterman: “Dit wordt nu het teurvereniging andere wetten kent training, rustdag houd ik altijd aan. derde seizoen dat ik genoodzaakt ben dan een BVO. Kortom: er zijn weinig Omdat Alcides een zondagclub is en om de voorbereiding in tweeën te alternatieven. Let wel, bij een vroege we soms op zaterdag oefenen, kan ik splitsen. De voorgaande jaren was vakantie in Noord maken we geen wel op zondag gaan trainen. We doen mijn team fysiek en tactisch klaar bij gebruik van deze opzet.” dan een hersteltraining.” aanvang van de competitie. Ook de manier van werken volgens het perio- Raymond Schuurman: Het enige al- Verantwoord diseringsmodel van Raymond Ver- ternatief dat ik gebruik is het vergro- Waarom passen deze veranderingen heijen bevalt mij uitstekend. Ik denk ten van de voorlopige selectie in de volgens jou in een verantwoorde op- dat het voor elke trainer belangrijk is eerste weken. Pluspunt is dat ik dan bouw van het seizoen? om met een periodisering te werken. meerdere spelers aan het werk zie en Gert Jan Karsten: “Dat is gevoelsmatig Als jij jouw trainingen conditioneel kan beoordelen. Talentvolle spelers zo gegroeid. Mijn ervaringen zijn goed en verantwoord opbouwt, dan uit de A-jeugd en jonge beloften uit vooral gebaseerd op de reacties uit de leg je een basis voor een fitte spelers- het tweede elftal worden in de eerste spelersgroep. Door deze manier van groep. Als je de groep fit weet te hou- weken toegevoegd tot een totale se- voorbereiden verschijnt iedereen den dan blijft iedereen scherp en zijn lectiegroep van 29 spelers. De eerste straks eind augustus uitgerust en fit jouw trainingen van een hoog niveau. wedstrijden gebruik ik dan ook veel aan de start. Ondanks de late vakan- Ook kun je met een fitte en complete spelers. Dat maakt dat ik niet of nau- ties hebben we iedereen een pro- spelersgroep jouw visie op de speel- welijks hoef te neutraliseren in een gramma kunnen aanbieden dat uit wijze beter ten uitvoer brengen. Het week met een doordeweekse wed- een cyclus van zes weken bestaat. rendement van de teamtactische trai- strijd. De meeste spelers spelen niet Binnen het standaard model worden ningen zal ook van een hoger niveau meer dan 45 minuten, dus underload. per persoon ook nog afwijkingen ge- zijn, dan wanneer je met veel bles- Omdat wij een zondagclub zijn, heb ik registreerd. Denk hierbij aan laatko- sures te maken krijgt. Natuurlijk geeft één trainingsdag meer in de week ten mers, jeugdspelers en eventueel spe- dit alles geen garantie voor succes opzichte van een zaterdagclub, waar lers die aansluiten na een blessure. maar het kan ertoe bijdragen. Als trai- ik dan ook dankbaar gebruik van Hiervoor gebruiken we weer aange- ner ben en blijf je natuurlijk altijd maak. Ik kan precies de hersteltijden paste persoonlijke schema’s. Nog een mede afhankelijk van de kwaliteiten tussen de verschillende trainingen reden om het op deze manier te doen van je spelersgroep en de chemie aanhouden. is het vroeg behaalde kampioenschap, tussen jou, de staf en de spelersgroep. Ook is het mogelijk na een wedstrijd waardoor wij al vanaf april de arbeid En geluk speelt ook een rol.” op zaterdag, bijvoorbeeld voor de hebben teruggeschroefd en vanaf 14 beker, om ook op zondag te trainen. mei de spelersgroep al op vakantie Alternatieven Dit is dan de hersteltraining met hebben kunnen sturen. Ondanks de Is er in jouw ogen ook nog een alter- daarna een vrije dag. Perfect.” vroege start zijn de spelers betrekke- natieve benadering denkbaar?

22 23 De Voetbaltrainer 179 2011 19-25_Amateurs voorbereiding.e$S:19-25 19-08-11 14:18 Pagina 24

VOETBALCONDITIE

Trainingsvorm Gert Jan Karsten

Doel • verbeteren van het drukzetten op de helft van de tegenstander, Rest van seizoen die speelt in de formatie 1:4:4:2 (vanuit wedstrijdanalyse ko- Welke gevolgen heeft de veranderde mende tegenstander) opbouw van de voetbalconditie op de inhoud van de trainingen in de rest Organisatie van het seizoen? • volledig speelveld Gert Jan Karsten: “Ik denk niet dat er • 2x10 hesjes veel verandert. Mijn opzet van trainen • 20 ballen blijft gewoon hetzelfde. Op maandag • 2 grote doelen hebben we een hersteltraining, condi- • 3 trainers op de groep tionele arbeid doen we op dinsdag en tijdens onze training op donderdag Inhoud gaan we tactisch aan de slag.” • conditionele vorm op dinsdag in teken van donderdagtraining door formatie tegenstander neer te zetten Ton Kosterman: “Geen, omdat ik altijd • te coachen partij: 1:4:3:3 een zesweekse cyclus hanteer en ge- • ‘tegenstander’: 1:4:4:2 woon doorreken tijdens de rest van • scoren is balbezit houden het seizoen. De weken waarin we wedstrijden spelen, neutraliseer ik. In Methodiek de zestien seizoenen dat ik nu hoofd- • bal uit het spel, dan passt de trainer een nieuwe bal in (altijd trainer ben, ontwikkel je toch een ei- aan de ploeg die er recht op heeft en locatie inspelen is afhan- gen manier van werken, coachen en kelijk van doelstelling) trainen. Zodra je als trainer het geluk • geen belemmering in extra regels van succes mag hebben, ga je hierin • geen stopmomenten in verband met conditionele prikkel geloven en wijk je er niet snel vanaf. • wel rustmomenten voor korte aanwijzingen Je blijft je natuurlijk wel ontwikkelen en openstaan voor nieuwe of andere ideeën die jou weer beter maken. Nu we snel willen pieken en presteren 1 tijdens de voorronde van de KNVB be- ker, hoop ik niet dat we eerder een te- 4 rugval krijgen en dat dit niet ten kos- 3 te gaat van de prestaties in de compe- titie. De tijd zal het leren.” 9 5 2 Samenvatting: 7 • De zesweekse cyclus bij de op- 11 6 bouw van voetbalconditie wordt 10 in voorbereidingsperiode ver- 8 lengd tot acht of negen weken. 8 6 • In de verlengde voorbereidings- 10 7 periode wordt twee weken rust 5 ingelast. 11 • Trainers hebben positieve erva- 2 ringen met een opgesplitste 9 3 voorbereidingsperiode. 4 • Aanpassingen hebben nauwe- lijks gevolgen voor de verdere opbouw van de voetbalconditie 1 in de rest van het seizoen.

www.devoetbaltrainer.nl 19-25_Amateurs voorbereiding.e$S:19-25 19-08-11 14:18 Pagina 25

Mini­special Voorbereidingsperiode

Trainingsvorm Raymond Schuurman Trainingsvorm Ton Kosterman

Doel Doel • verbeteren van het herhaald kort sprintvermogen door • verbeteren van het positiespel in het algemeen middel van drie verschillende afwerkvormen • na balverovering snel de ruimtes aan de zijkanten zoeken

Organisatie Organisatie • 20 ballen • veld: rechthoek van 30 bij 40 meter (ook afhankelijk van niveau) • 3 grote doelen • op elk van de hoeken: een vierkant van 5 bij 5 meter • 6 pylonen • maximaal 2x raken van de bal, kaatsers direct • tijd: 20 minuten; 5 herhalingen van 3 minuten; rust tussen de Inhoud herhalingen: 1 minuut • drie verschillende afwerkvormen • sprint en afwerken van een aangespeelde bal Inhoud • sprint en afwerken stilliggende bal • positiespel 8 tegen 8 + 2 kaatsers aan de korte zijde • sprint en afwerken met hoofd van een aangegooide bal • beide teams proberen zo lang mogelijk op balbezit te spelen • zodra het achttal de bal verovert, probeert de balbezittende speler Methodiek een medespeler in een vak in de hoeken aan te spelen = 1 punt • deel van de groep werkt, deel rust • sprinten, afwerken en terug naar startpunt Methodiek • bijvoorbeeld stap 3 herhaald kort sprintvermogen • positiespel 10:8, tiental speelt op balbezit • 8x15 meter, 10 seconden rust tussen vormen • zodra achttal de bal verovert, probeert de balbezittende speler een • 2 series medespeler in een vak in de hoeken aan te spelen (= 1 punt) • 4 minuten rust tussen series • tiental maximaal 2x raken van de bal; achttal onbeperkt

Coaching • ‘Na pass/kaats weer aanspeelbaar zijn, beweging.’ • ‘Ruimte maken: ruimte benutten, vrije man creëren, loopactie derde man.’ • ‘Omschakeling snel, iedereen meedoen, scherp in coachen.’ • Na veroveren van de bal, de vrije ruimte herkennen en benutten, 1 met en zonder bal.'

1 1

24 25 De Voetbaltrainer 179 2011 26-30_Felen team:26-30 19-08-11 14:21 Pagina 26

MENTAAL Tekst: René Felen en Pieter Fischer

Teamontwikkeling in de voorbereiding ‘Heb aandacht voor individuele spelers’

Wat doet een voetbaltrainer in de voorbereidingsfase aan teamontwikkeling? En wat kan hij doen? René Felen, die als teamontwikkelaar onder andere is verbonden aan

FC Groningen, geeft advies. Shots Pro Foto’s:

Het is vaak lekker weer in de voorbe- Daarom verdiepen ze zich in allerlei een hele positieve periode vol energie reiding. De spelers en de trainers kij- aspecten van het spel. Je wilt niet na en optimisme, de ideale periode om ken na hun vakantie uit naar het zes weken merken dat je team condi- als trainer de eerste aanzet te geven nieuwe seizoen. De stemming is opti- tioneel te kort komt. Dus zorg je voor voor normering. Je kunt als trainer ge- mistisch. De kern van het team van een goede conditionele opbouw. nieten van de beleefdheidsfase als vorig seizoen begint met vertrouwen. Teamontwikkeling is ook zo’n aspect. een gemakkelijke en prettige periode Reservespelers, tweede-elftalspelers Sommige trainers weten niet wat ze en hopen dat de sfeer goed blijft. en nieuwelingen gaan voor hun kans. kunnen doen in de voorbereiding, als Maar dan heb je je niet goed voorbe- De trainer ziet een gretige groep en alles nog vlotjes verloopt. Daarom ko- reid. Want de conflicten komen. Als je ziet met plezier dat er concurrentie is. men ze er pas achter wat ze hadden dat weet, kan je in deze fase al een Er wordt gewerkt aan de conditie en moeten doen als er problemen zijn. heel goede basis leggen voor de team- aan de belangrijkste teamtactische af- ontwikkeling. spraken en patronen. Maar wat doet Ieder team krijgt de de trainer in deze fase aan teamont- beleefdheidsfase cadeau Individuele aandacht wikkeling? We gaan uit van een groep waar wel voor spelers Als je op zondagavond je verjaardag wat vernieuwing in zit, een nieuwe Sommige trainers maken een vragen- viert voor een grote groep mensen trainer of juist wat nieuwe spelers. lijstje waarop de spelers moeten in- dan moet je op tijd beginnen met de Wát ook de verandering is, de ontwik- vullen wat ze individueel en met het voorbereiding. Je kunt ook op zondag- keling verloopt in dezelfde fases, al- team willen bereiken. Dat noemen we middag een winkel inlopen en wat uit leen krijg je met andere mensen altijd resultaatdoelen. Het is riskant om re- het rek plukken maar dan is het re- weer andere soorten conflicten. Een sultaatdoelen te stellen. De speler die sultaat toch anders. En je hebt ook nieuw team start in de beleefdheids- als resultaatdoel stelt: ik wil alle wed- nog eens de kans dat ineens het bier fase. Eigenlijk is het aan het begin strijden spelen, is na een wedstrijd op op is. Trainers houden ervan om te or- van het seizoen heel gemakkelijk om de bank al zijn doel kwijt. Het is juist ganiseren en om toeval uit te sluiten. met elkaar doelen te stellen. Het is heel krachtig als je ook procesdoelen

www.devoetbaltrainer.nl 26-30_Felen team:26-30 19-08-11 14:21 Pagina 27

Mini­special Voorbereidingsperiode

en uitvoeringsdoelen met elkaar vast- mand zegt: ‘Ik heb het druk maar ik over ‘wij’ spreekt dan mis je de indivi- stelt. Procesdoelen: waar willen we ga proberen om er zo vaak mogelijk duele aandacht. Begin bij ‘ik’ om een naartoe groeien, waar willen we staan te zijn’, wat is dan zo vaak mogelijk? goede ‘wij’ te krijgen. Ieder ‘ik-je’ in aan het begin van de competitie? Uit- Waar hangt dat dan vanaf? Als je de de groep denkt dat hij goed bezig is voeringsdoelen: hoe willen we trai- drijfveren van de spelers kent, leg die maar kan teleurgesteld raken als de nen, hoe bereiden we ons voor op een dan eens naast je eigen drijfveren. Zit trainer die inzet en kwaliteiten niet wedstrijd? Je mag best een vragen- iedereen op één lijn, dan is dat mooi. lijkt op te merken. lijstje laten invullen maar je moet Maar omdat er altijd onderlinge ver- daar wel later over spreken met de schillen zijn, komen er irritaties en De positioneringsfase speler. Eenrichtingsverkeer werkt conflicten, dat weet je. Spelers reageren teleurgesteld: ‘Je niet. Een trainer kan er ook voor kie- De kans bestaat natuurlijk dat de spe- hebt me gevraagd om naar deze club zen om met iedereen korte gesprekjes lers in de eerste weken van de voor- te komen maar nu stel je mij niet op.’ voor of na een training te voeren, als bereiding hele brave uitspraken doen: Of ‘Bij de vorige trainer was ik een ze- er maar wisselwerking is. In deze fase ‘Ik ben er altijd, en ik zal altijd 100% kerheidje, nu sta ik ernaast.’ De ene moet je eerst de ander begrijpen voor- inzet tonen.’ Deze sociaal-wenselijke speler wordt boos, de ander houdt op dat je begrepen wilt worden. Ben je antwoorden zijn echter wel één op met zich in te zetten, een derde zoekt bereid tijd, energie en aandacht te be- één uitgesproken. Daar kan je als trai- wat vrienden op om te klagen, en een steden aan spelers, snap je waarom ner later op terugkomen. Het kan ook vierde gaat bewust de regels overtre- ze spelen in dit team? Mogelijke ant- anders. De trainer vertelt de afspra- den als daad van verzet. Dat is een woorden zijn : ‘Gewoon voor de lol’, ken, de groep luistert en knikt. In de belangrijke test voor de trainer. Zulk ‘Omdat mijn vrienden hier spelen’ of beleefdheidsfase moet je zaaien om gedrag kan komen na zes tot zeven ‘Om mezelf te ontwikkelen’. Het is later te kunnen oogsten. Als je in deze weken. Spelers gaan merken dat ze heel belangrijk om de motivatie van fase nalaat om de individuele ge- steeds minder vaak in de basis star- de spelers te begrijpen. Probeer speci- sprekjes te voeren dan kun je later ten. Dit is een normaal proces. fiek te maken wat je hoort. Als ie- niet oogsten. Als je in deze fase alleen Als de trainer in de eerste weken

26 27 De Voetbaltrainer 179 2011 26-30_Felen team:26-30 19-08-11 14:21 Pagina 28

MENTAAL

heeft gehoord wat zo’n speler ervoor deze gesprekken de verantwoordelijk- dat je leiding geeft en conflicten helpt doet en laat, kan hij laten merken dat heid om bij de groep te blijven bij de op te lossen op een manier die goed hij de inzet en aanwezigheid van de speler. ‘Jij hebt gezegd dat je er altijd is voor het team. Als bij toeval twee speler waardeert. Dit doet de trainer, zou zijn en met volle inzet zou trai- spelers op elkaar gaan schelden in hoewel dat niet gaat leiden tot meer nen. Het is aan jou om dat waar te een oefening dan roep je als trainer speelminuten. Nu kan hij terugkomen maken.’ Kies je woorden zorgvuldig. misschien alleen maar ‘even normaal op de eerdere gesprekken. ‘Jij zei dat Toon wel waardering maar doe geen doen’ en ga je weer verder met de oe- je er altijd zou zijn en nu ontbreek je beloftes. fening. Je laat dan wel een mooi mo- of zet je je minder in. Terwijl we ie- ment om leiding te geven liggen. mand met jouw kwaliteiten er graag Zorg dat je niet inhoudelijk in In de positioneringsfase betekent lei- bij hebben want dezelfde elf zullen een conflict terechtkomt maar ding geven voor de trainer dat hij nooit het hele seizoen spelen. Ik krijg dat je er sturing aan geeft. moet vasthouden aan het oorspron- het gevoel dat je afhaakt.’ Valkuil 1 bij Het is eigenlijk heel eenvoudig. Zeg kelijke plan, met alle procesdoelen en deze gesprekken is dat de trainer gaat niet ‘maak maar tweetallen’ maar be- uitvoeringsdoelen. Maar dat betekent zeggen dat hij de speler nodig heeft; paal wie er samen gaan. Je brengt als niet dat je daarin rechtlijnig bent of na drie weken heb je weer een ge- trainer doelbewust twee spelers sa- nooit eens uitzonderingen maakt. De sprek: ‘Wanneer heb je me dan eens men in een 2:2 omdat je weet dat ze spelers zullen je uitproberen. Laat nodig?' vraagt de speler zich af. Val- elkaar niet zo goed liggen. Er ontstaat merken dat je luistert. Een speler is kuil 2: De trainer vertelt dat een ba- irritatie en je vraagt: ‘Hoe lossen jullie moe en wil een zwaar onderdeel van sisplaats afhankelijk is van de inzet dat nou op? Hoe moet het als jullie de training overslaan. Hoe los je dat op de training. Na twee weken kei- straks samen in de basis staan?’ Dan op? hard trainen zit dezelfde speler weer stuur je het proces in plaats van dat • Nee, afspraak is afspraak. Je bent voor je: ‘Wanneer speel ik?’ Laat in het je overkomt. De spelers merken wel duidelijk maar toont weinig be- grip. • Goed, ik weet dat je net uit de ploe- gendienst komt, pak maar wat rust. Teamontwikkeling volgens Tuckman Daarmee laat je al merken dat je de Wie zich in teamontwikkeling verdiept, komt snel terecht bij Bruce Tuckman, die beschreef achtergrond van de speler kent en hoe een team zich ontwikkelt in vijf fasen. De trainer die begrijpt hoe die ontwikkeling rekening met hem houdt. verloopt, zal eerder op het juiste moment op de juiste manier op situaties reageren. • Of vraag je de speler om zelf mee te denken. De speler doet het zware De vijf fasen van teamontwikkeling volgens Tuckman: onderdeel een week later na een 1. Vormfase: Het team wordt gevormd, de spelers leren elkaar kennen en tasten elkaar af. Ge- vrije dag. accepteerd worden is belangrijk, iedereen helpt en probeert conflicten te vermijden. 2. Stormfase: In deze fase vindt de strijd plaats om de pikorde. Wie is basisspeler en wie niet? Je doet er goed aan om de spelers te Wie zegt of doet er wat als er iets fout gaat in het veld? Hoe individualistisch mag iedereen helpen om conflicten zelf op te los- zijn? Soms kan deze lastige en confronterende, maar voor teamontwikkeling noodzakelijke sen. Als de spelers leren wat zij zelf fase snel worden doorlopen. In andere gevallen kan het voorkomen dat een team nooit kunnen doen om een lastige situatie voorbij dit stadium komt. Dan blijven er het hele seizoen onderlinge conflicten ontstaan, die op te lossen dan maakt dat hen ster- dan weer tijdelijk worden opgelost. ker en heeft het team zelf meer kwa- 3. Normfase: waarin een gemeenschappelijk doel duidelijk is en de spelers elkaars plek in het liteiten om conflicten op te lossen. team accepteren. Iedere speler neemt zijn verantwoordelijkheid. In dit stadium is er dus Als je zo met conflicten in de positio- ‘rust in de groep’. neringsfase omgaat dan beheers je 4. Prestatiefase: Een succesvol team wordt gekenmerkt door zelfsturing. Dat betekent dat de als trainer een onderdeel van het pro- spelers weten wat ze moeten doen en hoe ze op situaties moeten reageren. Het team kan, ces. Je brengt het team naar de nor- ook als de druk hoog is, tot de laatste minuten geduldig, gedreven en gedisciplineerd spelen. meringsfase waarin er een gemeen- In dit stadium vullen de spelers in het team elkaar schijnbaar automatisch aan en worden schappelijk doel is en meer spelers de taken en opdrachten effectief uitgevoerd. verantwoordelijkheid nemen. 5. Rouwfase: de laatste teamfase, voordat het team wordt opgeheven. Voorbeelden: een A1- team dat bestaat uit vrijwel uitsluitend tweedejaars A-junioren of een onder 23 team dat Eigen stijl voor het laatst samenspeelt, het Olympisch team. Er is een groot verschil met de voorgaan- Iedere trainer heeft een eigen stijl de fases. Het is niet mogelijk om als team te groeien naar de prestatiefase zonder de fases om conflicten op te lossen. De een daarvoor te hebben doorlopen. Maar ieder team kan wel vanuit een van de vier eerste fases reageert meteen, de ander heeft even terechtkomen in de rouwfase. Het is zaak dat de trainer in de rouwfase de tijd neemt om sa- tijd nodig om na te denken. Iedere men terug te kijken op wat er is bereikt. stijl kan effectief zijn. Heb je niet di- rect gereageerd, kom er dan op terug

www.devoetbaltrainer.nl 26-30_Felen team:26-30 19-08-11 14:21 Pagina 29

Mini­special Voorbereidingsperiode

heid en nemen vooroordelen af. Later in het seizoen worden de gesprekken moeilijker. Als de trainer pas na drie maanden tegenover een speler zit die weinig speelt dan denkt de speler al bij voorbaat: ‘Mooie praatjes, ken ik nog van een vorige trainer. Die zei ook altijd: je krijgt een kans maar ik kreeg helemaal geen kans.’ In de voorbereiding is er veel meer openheid. Diezelfde speler zal zich in de voorbereiding al uit- spreken ‘de vorige trainer zei wel dat ik een kans zou krij- gen maar ik kreeg nooit een kans’. Dan loopt het gesprek heel anders. ‘Van mij krijg je in de voor- bereiding de kans om je in het team te spelen. Maar ik wil van jou weten: Hoe ga jij je opstellen als ik dan uit- eindelijk voor een ander kies?’ De trainer is nu baas over de situatie. De speler kan meegaan met het gemeen- schappelijke doel en zorgt dat hij er klaar voor is als zijn tijd komt. Met zo’n speler komt het team een stap dichter bij de normeringsfase. Sommige trainers gaan gesprekken met reservespelers uit de weg omdat ze vinden dat teleurstellingen nu een- maal horen bij selectievoetbal. Ze ver- geten dat het hele team veel sterker is als de wisselspelers gemotiveerd zijn en zich echt bij het team betrok- ken voelen. Als het vervolgens tegen- zit, roept zo’n trainer: ‘We hadden pech met blessures.’ De kampioens- teams hebben vrijwel altijd spelers op de reservebank die gemotiveerd zijn en zich werkelijk een deel van het team voelen. Kenneth Vermeer was bij Ajax vaak wisselspeler maar was Trainer Ron Jans in gesprek met aanwinst Sven Kums tijdens de eerste training van fit en scherp toen het team hem no- SC Heerenveen van dit seizoen. dig had.

Normeringsfase op een volgend moment. Laat merken Heb je tijd vrijgemaakt om Bij Groningen is men het afgelopen dat je weet wat er speelt en dat je lei- individuele aandacht aan seizoen fantastisch gestart. Pieter ding blijft geven aan het team ook al spelers te geven? Huistra slaagde erin om de rust in het heb je niet direct gereageerd. Je kunt Zorg dat je de eerste drie weken de team te bewaren, ook toen er onver- als trainer ook besluiten om een erva- spelers leert kennen en leert begrij- wacht goed werd gepresteerd. De spe- ren speler of een assistent verant- pen. Ga in week vier tot en met zes lers namen ook in het veld steeds va- woordelijk te maken voor een deel ook eens individueel op het veld bezig ker zelf de verantwoordelijkheid. De van de teamontwikkeling. Zolang met de spelers. Als spelers merken invloed van de trainer lijkt dan wat maar duidelijk is dat jij betrokken dat de trainer individueel aandacht op de achtergrond te komen. Het is bent en weet wat er speelt. geeft dan ontstaat er veel meer open- dan de vraag hoe het team en de trai-

28 29 De Voetbaltrainer 179 2011 26-30_Felen team:26-30 19-08-11 14:21 Pagina 30

MENTAAL

nersstaf omgaan met onverwachte team meteen terug in een sfeer van Samenvatting: slechte resultaten. Er kwam een onderlinge machtsstrijd. • Wie wat wil doen aan teamont- slechte periode waarin FC Groningen wikkeling, moet zich verdiepen vier keer op rij verloor. Natuurlijk ont- De prestatiefase in het model van Tuckman (zie stond er toen wel wat spanning en ir- Barcelona is natuurlijk het meest kader op p.28). ritatie. Maar er was geen paniek om- aansprekende voorbeeld. Het lijkt als- • Investeer in de voorbereiding dat de staf het idee had dat het pro- of de spelers geen trainer nodig heb- tijd voor individuele gesprek- ces nog steeds onder controle was. ben. Ze lossen iedere spelsituatie zelf ken met al je spelers. Dan komen er wat kleine aanpassin- op. Maar ook Borussia Dortmund leek • Begrijp de drijfveren van je spe- gen die logisch zijn voor de spelers en met speels gemak te voetballen. Om- lers voordat je wilt dat zij jou het team komt weer terug in de nor- dat spelers van dergelijke teams zelf gaan begrijpen. meringsfase. Als je op zo’n moment in het veld met elkaar situaties oplos- • Zorg dat je niet in een conflict de spelers voor straf in het bos laat sen, oogt het spel speels. Maar er is terechtkomt maar dat je er stu- lopen dan is dat niet logisch en een veel onderlinge communicatie, disci- ring aan geeft. hele slechte keuze. Dan ben je met je pline, arbeid en moed voor nodig om • Vraag spelers hoe ze een con- zo te kunnen spelen. Het onderlinge flict kunnen oplossen, help vertrouwen tussen spelers onderling daarbij maar los het probleem René Felen is onder meer auteur van het boek en tussen spelers en trainer is bij bei- niet voor ze op. 'Teamontwikkeling'. de clubs enorm groot. Zou het toeval Meer informatie: [email protected]. zijn dat beide trainers veel met hun spelers praten?

Checklist voorbereiding teamontwikkeling

• Wat wil je weten van je spelers? • Wat vind je zelf belangrijke doelen voor het team? • Wanneer ga je tijd inruimen voor de individuele gesprekken? • Heb je ervaren spelers of een assistent die je hierbij kan helpen? • Hoe ga je zelf om met conflicten, wat is je stijl? • Wie vertrouw je in je selectie die jou de waarheid vertelt als er een conflict is? • Wil je dat de ander jou begrijpt of probeer je zelf eerst de ander te begrijpen? • Wat ga je doen om ervoor te zorgen dat je er niet alleen voor staat? Bij wie vind je steun als het tegenzit?

www.devoetbaltrainer.nl