Rocznik Kołobrzeski 2020 Rocznik Kołobrzeski
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
ROCZNIK KOŁOBRZESKI 2020 KOŁOBRZESKI ROCZNIK ROCZNIK KOŁOBRZESKI Fundacja Historia 2020 Kołobrzegu Rocznik Kołobrzeski 2020 ROCZNIK KOŁOBRZESKI 2020 Fundacja Historia Kołobrzegu WYDAWCA Fundacja Historia Kołobrzegu ∙ www.historiakolobrzegu.pl KOMITET REDAKCYJNY dr Robert Dziemba, dr Mariusz Miedziński, dr Artur Wasiewski, mgr Edward Stępień DRUK Wydawnictwo Kamera ∙ www.kamerapress.pl ZDJĘCIA Reprodukowane w książce zdjęcia i ilustracje pochodzą ze zbiorów Fundacji Historia Kołobrzegu, autorów oraz Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu SKŁAD Dariusz Jakubowski ∙ Wydawnictwo Kamera Na okładce znajduje się HERB WIELKI Kołobrzegu, rysunek z 1876 roku ze zbiorów Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu Numer 1, Kołobrzeg 2020 Numer zamknięto 30 listopada 2020 roku Żadna część niniejszej publikacji nie może być reprodukowana, zapisywana komputerowo lub reprodukowana fotograficznie ani w jakiejkolwiek innej formie za pomocą urządzeń mechanicznych i elektronicznych, a także rozpowszechniana bez pisemnej zgody posiadacza praw. Projekt dofinansowany z budżetu Gminy Miasto Kołobrzeg © COPYRIGHT by Fundacja Historia Kołobrzegu ISSN 2719-6909 Słowo wstępne Historia Kołobrzegu cieszy się nieustającym zainteresowaniem ze strony mieszkańców, ale także ze strony turystów i kuracjuszy licznie odwie- dzających ten nadmorski kurort. Badania pokazują, jak dużą rozpozna- walność ma Twierdza Kołobrzeg czy organizowana przez Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu inscenizacja historyczna pt. „Bój o Kołobrzeg”. To już nie tylko czasy pierwszego kołobrzeskiego biskupstwa, sięgające roku 1000 i początków polskiej administracji kościelnej czy lokacja miasta w 1255 roku – coraz bardziej fascynuje nas polska historia, a więc dzieje Kołobrzegu po 1945 roku. Z naszej perspektywy nie może znikać także fakt, że w 2020 roku obchodzimy 75 rocznicę ustanowienia w Kołobrzegu oraz na Pomorzu Zachodnim polskiej administracji. Pierwszym polskim prezydentem tu, w mieście nad Parsętą, był Stefan Lipicki. W tym roku, Rada Miasta Kołobrzeg przyjęła mój projekt uchwały, złożony z inicja- tywy Klubu Pioniera Kołobrzegu na czele z Krystyną Gawlik, aby rondo u zbiegu Alei Św. Jana Pawła II oraz ulicy Waryńskiego, Placu 18 Marca i ulicy Sybiraków nazwać właśnie jego imieniem. Historią nie są jednak wydarzenia odległe bardziej lub mniej, ale także to, co dzieje się wokół nas. Działalność samorządu, organizacji pozarządowych, jednostek edukacyjnych, inwestycje, wydarzenia, dzia- łalność sportowa czy kulturalna – wszystko to, gdy tylko się odbędzie, staje się naszą wspólną historią, której doświadczamy na co dzień. Hi- storia współczesna, albo po prostu przeszłość – to również znajdziemy w nowym kołobrzeskim czasopiśmie „Rocznik Kołobrzeski”, który trafia do Państwa rąk. To cenna inicjatywa Fundacji Historia Kołobrzegu oraz badaczy tematyki lokalnej i regionalnej, która jest realizowana w ramach projektu wspieranego finansowo z budżetu miasta. Wyrażam przekonanie, że zawarte tu artykuły, omówienia i raporty spotkają się z zainteresowaniem czytelników, a także historyków i eks- pertów z innych dziedzin, tworząc podwaliny pod miejsce, gdzie będzie można znaleźć coroczne omówienia wyników badań oraz inne inicjatywy kołobrzeżan, ale nie tylko. Anna Mieczkowska Prezydent Kołobrzegu 5 Drodzy Czytelnicy Oto dokonało się to, co planowaliśmy od 2017 roku, kiedy Fundacja Historia Kołobrzegu zarejestrowała w Sądzie Okręgowym w Koszalinie tytuł periodyku, jakim jest „Rocznik Kołobrzeski”. Udało nam się nawet zabezpieczyć środki na wydanie takiego czasopisma w budżecie Powiatu Kołobrzeskiego, gdy okazało się, że pod identycznym tytułem zaczęła się ukazywać seria wydawana przez Wydawnictwo „REDA”. Pomimo, że nasza fundacja była w tej kwestii prawowitym właścicielem tytułu, nie chcieliśmy zaogniać sytuacji w środowisku badaczy i pasjonatów historii Kołobrzegu. W ten sposób ukazały się dwa tomy „Rocznika Kołobrze- skiego” za rok 2013 i 2014. Obecnie, z tego co mi wiadomo, inicjatywa ta nie jest kontynuowana, dlatego za namową mecenasa Edwarda Stępnia, a także innych osób, które uważają, że Kołobrzeg zasługuje na własne czasopismo poświęcone dziejom Kołobrzegu i tematyki historycznej, podjąłem decyzję, że nadszedł wreszcie czas na zrealizowanie zapla- nowanego wcześniej zadania. Realizujemy je i tu pragnę podziękować Prezydent Kołobrzegu – Annie Mieczkowskiej, za wsparcie finansowe z budżetu Gminy Miasto Kołobrzeg na projekt pt. „Tradycje historyczne i obronne Kołobrzegu”. Każdego roku osoby związane z Fundacją Historia Kołobrzegu, a także dzięki mediom z nami współpracującymi, publikują i emitują kilkadzie- siąt materiałów popularyzatorskich, omawiających historię Kołobrzegu, Pomorza Zachodniego, a także osób tu żyjących, tworzących miejską rzeczywistość polskiej państwowości po 1945 roku. Niestety, audycje radiowe czy telewizyjne, nie przetrwają dla przyszłych pokoleń. Sporna jest również kwestia publikacji internetowych, nie wspominając już o Facebooku czy serwisie YouTube, gdzie opublikowane w ten sposób materiały stają się własnością wielkich korporacji i mogą zniknąć z wir- tualnej przestrzeni zależnie od decyzji podmiotów, na których politykę nikt nie ma żadnego wpływu. Aby pozostawić ślad po naszej działalności, wynikach badań czy postulatach środowiska naukowego, wydawanie wersji papierowej właśnie w postaci rocznika, wydaje się być nie tylko spełnieniem postulatów środowiskowych, ale również pozostawieniem naszej pracy dla kolejnych pokoleń. To także popularyzacja historii i badań historycznych, wreszcie, możliwość publikacji interesujących artykułów z punktu widzenia pasjonatów historii. Dobiegający końca rok 2020 miał dwa wymiary. Pierwszy, historyczny, dotyczył 75 rocznicy nastania polskiej administracji w Kołobrzegu i na Pomorzu Zachodnim. W Kołobrzegu, to także rocznica walk o miasto i zaślubin Polski z morzem 18 marca 1945 roku. Wszystkie zaplanowane 6 działania zostały znacznie ograniczone w wyniku następstw stanu pande- mii i zarażeń koronawirusem, w konsekwencji czego, przez kilka tygodni miasto było wręcz opustoszałe. Na podkreślenie zasługuje fakt działań Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu, związanych z upamiętnieniem tych wydarzeń, czy Klubu Pioniera Kołobrzegu i władz miasta, dzięki którym udało się upamiętnić pierwszego prezydenta Kołobrzegu – Ste- fana Lipickiego. Dzięki uchwale Rady Miasta Kołobrzeg, rondo u zbiegu Alei Św. Jana Pawła II, ul. Sybiraków, ul. Waryńskiego i Placu 18 Marca, nosi jego imię. Oddajemy do Waszych rąk pierwszy numer „Rocznika Kołobrzeskiego”. Zapewne mógłby być doskonalszy, a może nawet ciekawszy – to zapewne jeszcze przed nami. Mamy jednak nadzieję, że spełni Wasze oczekiwa- nia, a ci, którzy oczekują na nowe horyzonty badawcze i nieco inną tematykę, przyłączą się do redagowania kolejnego numeru w 2021 roku, do czego serdecznie zachęcam, odsyłając do szczegółów na stronie www.historiakolobrzegu.pl dr Robert Dziemba redaktor naczelny 7 Wprowadzenie Publikacja niniejsza, choć jest czasopismem, jako rocznik publikowany w formie książkowej, została podzielona na kilka części. Zawartość po- grupowano w kategorie poświęcone historii Kołobrzegu i okolic, historii wojskowości, muzealiom i zabytkom. Dla artykułów poświęconych tematyce różnej, przewidziano odrębną kategorię. W części poświęco- nej raportom i sprawozdaniom, publikowane są artykuły o tematyce kołobrzeskiej, poświęcone różnym wydarzeniom i organizacjom z Ko- łobrzegu. Rocznik posiada także kategorię ze wspomnieniami, w której publikowane są artykuły poświęcone osobom, które odchodząc od nas, stały się częścią historii miasta. Całość kończy kategoria „Recenzje”. Rocznik zawiera artykuły naukowe, badawcze, a także popularyzatorskie. Ewa Kozak, archeolog z Pracowni Historii Kołobrzegu Muzeum Oręża Polskiego omawia najstarszy zabytek Muzeum Miasta Kołobrzeg – berło sztyletowe znalezione w miejscowości Leszczyn, które być może zmieni postrzeganie prahistorii Ziemi Kołobrzeskiej. Robert Dziemba porusza trudny temat związany z przeszłością ostatniego komendanta Twierdzy Kołobrzeg i oskarżenia go o zbrodnie wojenne w miejscowości Putten na terenie Niderlandów. Porusza także kwestie związane z ewakuacją niemieckich uciekinierów z Kołobrzegu w marcu 1945 roku. Niezwy- kle interesujący i pionierski jest artykuł Edwarda Stępnia omawiający działania służb PRL wobec cudzoziemców odwiedzających Kołobrzeg. Zagadnienia te nie spotkały się do tej pory z zainteresowaniem badaczy, natomiast z powodzeniem bada je właśnie mecenas E. Stępień. Pozostałe artykuły mają charakter popularyzatorski, zarówno R. Dziemby o tra- dycjach piwowarskich i obronnych w mieście nad Parsętą, jak i krótki artykuł Tomasza Tamborskiego upowszechniający wiedzę o początkach straży pożarnej w przedwojennym Kołobrzegu. Kategoria „Historii wojskowości” zawiera trzy artykuły. Pierwszy z nich jest autorstwa niżej podpisanego i dotyczy wybranych zagadnień teorii polskiej sztuki wojennej okresu międzywojennego: podstawowych rodzajów i form działań obronnych. Jest to niewielki fragment niepubli- kowanej pracy doktorskiej, dotyczącej polskiej sztuki wojennej przed 1945 rokiem. Robert Dziemba, na bazie pozyskanych źródeł przez Muzeum Oręża Polskiego zajął się historią 32. Pułku Zmechanizowanego, który od 1951 roku stacjonował w Kołobrzegu, natomiast powstał w 1944 roku jako pułk piechoty. Tematyka związana z funkcjonowaniem Marynarki Wojennej w mieście nad Parsętą nie doczekała się do tej pory szerszego opracowania, wyłączając najnowszą książkę dotyczącą historii 19. Baterii Artylerii Stałej w Kołobrzegu. Artykuł Tomasza Łowkiewicza omawia 8 dzieje