Człowiek a Historia Ludzie I Wydarzenia
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Człowiek a historia Ludzie i wydarzenia Tom II Piotrków Trybunalski 2016 Recenzenci: prof. UAM dr hab. Danuta Minta-Tworzowska, prof. dr hab. Paweł Samuś, prof. UJK dr hab. Renata Piasecka-Strzelec, prof. UJK dr hab. Marek Dutkie- wicz, dr hab. Jacek Bonarek, dr hab. Tadeusz Grabarczyk, prof. nadzw. dr hab. Marta Sikorska-Kowalska, prof. dr hab. Marek Przeniosło Redakcja: Paulina Tompa Korekta i skład: Justyna Krawczyk Projekt okładki: Michał Rusak Opracowanie graficzne: Marland2 Fotografie wykorzystane na okładce publikacji pochodzą ze zbiorów wy- dawnictwa ISBN 978-83-938683-8-4 © Copyright by authors of articles, 2016 Wydanie I Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych oraz Studenckie Koło N a u k o w e Historyków KLIO Uniwersytetu Jana Kochanowskiego Filia w Piotrkowie Trybunalskim ul. J. Słowackiego 114/118, 97-300 Piotrków Trybunalski tel.: 044 732-74-63, 044 732-74-00 wew. 243 http://www.ihpt.pl e-mail: [email protected] Spis treści Wstęp .................................................................................................................................................... 5 Mikołaj Niewiadomski Stosunki gocko-rzymskie w dobie bitwy pod Adrianopolem ............................. 7 Dominika Juszczak Droga do Verdun – burzliwe panowanie Ludwika Pobożnego ....................... 15 Agnieszka Mrozińska Hołdy Krzyżackie – polityka wielkich mistrzów wobec Korony po śmierci Kazimierza Jagiellończyka .............................................................................. 30 Bożena Sadurska-Przybył Ameryka Północna i Kuba w relacjach Sygurda Wiśniowskiego .................... 41 Sylwana Borszyńska Niebezpieczeństwa czyhające na łodzianki w świetle prasy codziennej z lat 1908–1914 ............................................................................................ 55 Agnieszka Kania Artysta-pedagog. Działalność Ferdynanda Ruszczyca na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie ............................................................... 66 Maria Lawrenz Dzieciństwo i lata szkolne Stalina ................................................................................ 81 Robert Witak Podwaliny polskiego autorytaryzmu. Stanisław Car i jego wizja nowego ustroju .................................................................................................................... 93 Agata Chrobot Krystyna Skarbek – „ukochany szpieg Churchilla” w ujęciu historyczno-literackim ................................................................................................... 116 Paulina Tompa Elżbieta Zawacka – jedyna kobieta cichociemna ................................................ 134 Joanna Wałkowska Popularyzacja dziedzictwa archeologicznego i historycznego a przemiany tożsamości społecznych w Polsce na tle europejskim – zarys problematyki ........................................................................... 144 Wstęp Sensem studiowania jest poszukiwanie, pogłębianie oraz poszerzanie swojej wiedzy i umiejętności. Taki cel powinien przyświecać wszystkim studentom, a zwłaszcza tym, którzy, wstępując w mury uczelni, pragną jak najlepiej wykorzystać daną im szansę i czas studiów. Natomiast funkcją uczelni, w osiągnieciu tak zdefiniowanego celu, jest zapewnienie optymalnej pomocy i opieki młodym adeptom nauki. Jego realizacja może nastąpić jedynie poprzez aktywne zaangażowanie nauczycieli akademickich oraz wykorzystanie bazy naukowej. Powyższe konstatacje wielu czytelnikom mogą wydawać się truizmem, banalnymi i powszechnie znanymi stwierdzeniami. Jednak w dzisiejszych warunkach zagubienia uczelni i ich pracowników w biurokratycznych dzia- łaniach, motywowanych głównie warunkami ekonomicznymi, przypomina- nie i powtarzanie tych prostych i oczywistych prawd ma sens. Mają one służyć refleksji zarówno studentów, jak i pracowników naukowych. Studencki ruch naukowy, najpełniej realizujący sens studiowania, wy- rósł z inicjatywy elitarnej grupy młodzieży, której nie wystarczało zdoby- wanie wiedzy jedynie w ramach programów. Dla każdej uczelni taka grupa studentów powinna być niezwykle cenna i otaczana szczególną opieką. To oni bowiem, powodowani ciekawością i chęcią rozwijania własnych zainte- resowań, stanowią kolejne ogniwa w łańcuchu pokoleń ludzi nauki. Rozwi- janie ich pasji to warunek sukcesów i satysfakcji studentów, pracowników naukowych, jak i uczelni. Działające od kilkunastu lat przy Instytucie Historii i Stosunków Mię- dzynarodowych – wchodzącym w skład Wydziału Filologiczno-Historyczne- go Filii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Piotrkowie Trybunalskim – Studenckie Koło Naukowe Historyków „KLIO” może pochwalić się wieloma sukcesami. Skupieni w nim studenci występowali na różnych konferencjach naukowych, a ich prace były wielokrotnie wysoko oceniane. Sami również cyklicznie organizują takie konferencje. W 2015 roku odbyła się kolejna – XII Studencko-Doktorancka Konferencja Naukowa Człowiek a historia. Wzię- li w niej udział przedstawiciele trzynastu uczelni, którzy przedstawiali ponad 50 referatów. Te cykliczne spotkania naukowe budziły i budzą ol- Wstęp brzymie zainteresowanie wśród członków studenckich kół naukowych (w 2014 roku – prawie 100 uczestników z 19 uczelni, w 2016 roku – prawie 80 uczestników z 23 uczelni). Frekwencja, jak i wysoki poziom prezento- wanych referatów najlepiej świadczą o pozycji, jaką SKNH „KLIO” zajmuje na mapie studenckiego ruchu naukowego. Organizatorzy konferencji od kilku lat starają się publikować najciekawsze prace. Z konieczności jest to wybór i żałować należy, że skromne środki nie wystarczają na prezentację wszystkich zasługujących na to tekstów. W niniejszym, kolejnym tomie cyklu Człowiek a historia, redakcja po- mieściła 12 prac prezentujących zróżnicowane zagadnienia. Wybrano takie, które szczególnie wyróżniają się poziomem wypowiedzi i ukazują szeroki wachlarz zainteresowań autorów. Ułożono je w porządku chronologicznym. Redakcja żywi nadzieję, że spotkają się z zainteresowaniem czytelników, pobudzą do nowych przemyśleń i posłużą za bodziec do dalszej pracy. Dziekan Wydziału Filologiczno-Historycznego prof. UJK dr hab. Marek Dutkiewicz Redakcja dziękuje wszystkim osobom, które przyczyniły się do powsta- nia tego tomu. 6 Mikołaj Niewiadomski (Uniwersytet Jana Kochanowskiego Filia w Piotrkowie Trybunalskim) Stosunki gocko-rzymskie w dobie bitwy pod Adrianopolem Do konfliktów między Rzymem a Gotami w przeszłości dochodziło wie- lokrotnie. Można podać za przykład walki cesarza Konstantyna, który wsparł Sarmatów, kiedy zostali napadnięci przez Gotów. Konstantyn osobi- ście pokonał tych ostatnich na ich własnym terytorium. Wtedy podpisano pokój przewidujący płacenie rocznego trybutu przez Rzym w zamian za zobowiązanie się Wizygotów, którzy uzyskali status „sprzymierzeńców” państwa rzymskiego, do corocznego wysyłania kontyngentu zbrojnego ma- jącego wspierać legiony. Jak dowiadujemy się od Wolframa: Z Ariarykiem1, jako pierwszym królem gockim, Konstantyn zawarł feodus z roku 322, na mo- cy którego Goci za roczną opłatą mobilizowali określoną liczbę oddziałów pomocniczych oraz mogli prowadzić z rzymskimi sąsiadami nad Dunajem niezbędny do życia handel. Jak dowodzą odnalezione monety, na obydwu przejściach na rzece koncentrował się niezwykle ożywiony ruch graniczny2. Istotne z punktu widzenia konfliktów gocko-rzymskich, które przyczyni- ły się ostatecznie do upadku państwowości rzymskiej na Zachodzie, są walki cesarza Walensa z Gotami i powszechnie znana oraz omawiana w literaturze bitwa pod Adrianopolem3. Celem tego krótkiego szkicu jest natomiast zarysowanie wydarzeń, które do tej bitwy doprowadziły. 1 Imię pierwszego króla gockiego zapisanego w literaturze; patrz: H. Wolfram, Historia Gotów, Warszawa – Gdańsk 2003, s. 51. 2 Ibidem. 3 S. McDowall, Adrianopol 378: Goci rozbijają legiony Rzymu, Kraków 2008, s. 5; patrz też: D. Gazda, Adrianopol 378. Rzeka Frigidus 394, Warszawa 2007, s. 92–106. Stosunki gocko-rzymskie w dobie bitwy pod Adrianopolem Ważnym wydarzeniem w omawianym czasie był niewątpliwie pierwszy konflikt za czasów Walensa w roku 367. Cesarz postanowił uporać się z Go- tami pod wodzą Atanaryka. Trzyletnia wojna prowadzona była ze zmiennym szczęściem. W końcu, w roku 369 obydwaj przywódcy – Atanaryk i Walens – spotkali się w celu rokowań na statku zakotwiczonym na samym środku granicznego Dunaju, gdyż Atanaryk podobno złożył niegdyś przysięgę, że nigdy nie postawi nogi na terenie Rzymu4. Owe rokowania przebiegały na zasadzie równości stron. Cesarz zaprzestał płacenia trybutu, a także ustano- wił dwa miejsca wymiany handlowej z barbarzyńcami5 Wyżej opisane zda- rzenia były swoistym początkiem jego zmagań z Gotami. Ogniwem, które kontynuuje owe zdarzenie, jest bez wątpienia przybycie jednego z najbar- dziej walecznych plemion tamtego świata – znanych wszystkim Hunów. Można określić ich mianem zarazy przybyłej ze Wschodu, gdyż podczas swoich migracji mordowali ludność, a także palili i grabili wioski alańskie, ostrogockie i wizygockie. Byli ludem nomadzkim, który wędrując ku nowym terenom, niszczył wszystko na swojej drodze6. Połączone siły ostrogocko- wizygockie próbowały powstrzymać napór Hunów nad Dniestrem7. Jednak- że ich działania nie przyniosły wielkich rezultatów. Hunowie, okrążając wysunięte wojska gockie, przeprawili się w innym miejscu przez rzekę i ude- rzyli znienacka na obóz Atanaryka, „sędziego” Gotów8, zmuszając go do wycofania się9. By uchronić się przed większymi porażkami, kazał wznieść wysokie mury zwane „Wałem Atanaryka”10. Myślał, że to uchroni go przed najeźdźcą. Hunowie mogli z łatwością ich pokonać, jednak powstrzymali