Strategia Rozwoju Miasta Przeworska Na Lata 2015 – 2022

Załącznik Nr 1 do Uchwały Nr XXIX/224/16 Rady Miasta Przeworska z dnia 29 września 2016r.

Strategia Rozwoju Miasta Przeworska na lata 2015 – 2022

GRUDZIEŃ 2015

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

1. Wstęp ...... 4 1.1. Przesłanki opracowania oraz znaczenie strategii rozwoju miasta Przeworska ...... 4 1.2. Cele strategii ...... 4 1.3. Powiązania strategii z innymi dokumentami ...... 5 1.4. Horyzont czasowy strategii ...... 6 1.5. Opis metodologii i zakres badania ...... 6 2. Charakterystyka i diagnoza aktualnego stanu społeczno-gospodarczego miasta Przeworska ...... 7 2.1. Ogólne informacje ...... 7 2.1.1. Miejsce i funkcje miasta ...... 8 2.1.2 Rys historyczny ...... 10 2.1.3. Położenie geograficzne i relacje zewnętrzne ...... 12 2.2. Społeczeństwo ...... 16 2.2.1. Trendy demograficzne ...... 16 2.2.2. Poziom życia mieszkańców ...... 25 2.2.3. Zatrudnienie i rynek pracy ...... 28 2.2.4. Poziom bezrobocia ...... 29 2.3. Środowisko przyrodnicze i zasoby naturalne ...... 35 2.3.1. Rzeźba terenu ...... 35 2.3.2. Klimat ...... 35 2.3.3. Wody podziemne i powierzchniowe ...... 36 2.3.4. Świat roślinny i zwierzęcy ...... 39 2.3.5. Bogactwa naturalne ...... 40 2.3.6. Tereny i obiekty prawem chronione ...... 40 2.3.7. Źródła zanieczyszczenia środowiska ...... 41 2.4. Gospodarka ...... 43 2.4.1. Rolnictwo ...... 43 2.4.2. Leśnictwo ...... 44 2.4.3. Działalność gospodarcza ...... 45 2.4.4. Turystyka ...... 50 2.4.5. Środowisko otoczenia biznesu ...... 56 2.4.6. Tereny inwestycyjne ...... 57 2.5. Infrastruktura techniczna ...... 60 2.5.1. Układ drogowy ...... 60 2.5.2. Gospodarka wodna ...... 63 2.5.3. Gospodarka ściekowa ...... 64 2.5.4. Gospodarowanie odpadami ...... 67 2.5.5. Gazyfikacja ...... 70 2.5.6. Elektryfikacja ...... 71 2.5.7. Telekomunikacja ...... 73 2.5.8. Budownictwo ...... 73

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

2.5.9. Ciepłownictwo ...... 75 2.6. Infrastruktura społeczna ...... 76 2.6.1. Oświata i wychowanie ...... 76 2.6.2. Służba zdrowia ...... 77 2.6.3. Opieka społeczna ...... 79 2.6.4. Sport ...... 82 2.6.5. Infrastruktura kulturalna ...... 83 2.6.6. Bezpieczeństwo publiczne ...... 84 2.6.7. Organizacje społeczne ...... 87 2.7. Dochody i wydatki miasta Przeworska ...... 87 3. Wyniki ankiety ...... 96 4. Analiza SWOT ...... 98 5. Misja miasta Przeworska ...... 102 6. Wizja miasta Przeworska ...... 103 7. Plan strategiczny dla miasta Przeworska na lata 2015-2022 ...... 103 8. Plany rewitalizacyjne miasta Przeworska ...... 109 9. Odniesienie do dokumentów strategicznych i programowych wyższego rzędu (Europa, kraj, region) ...... 110 10. Finansowanie strategii ...... 124 11. Zarządzanie strategią ...... 132 12. Monitoring realizacji strategii ...... 132 13. Podsumowanie...... 136 14. Wykaz ...... 137 14.1. Mapy ...... 137 14.2. Rysunki ...... 137 14.3. Tabele ...... 137 14.4. Wykresy...... 140 14.5. Schematy ...... 142

Załączniki: Załącznik nr 1. Raport z badań społecznych przeprowadzonych na terenie miasta Przeworska

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

1. Wstęp

1.1. Przesłanki opracowania oraz znaczenie strategii rozwoju miasta Przeworska

Strategia rozwoju miasta Przeworska powstała z inicjatywy władz lokalnych, dostrzegających potrzebę kompleksowego rozwoju Przeworska. Jest odpowiedzią na nieustannie zmieniające się wewnętrzne i zewnętrzne warunki gospodarowania oraz wzrost konkurencyjności otoczenia. Z uwagi na wieloaspektowość i wielopodmiotowość strategii do udziału w jej opracowaniu zaproszono przedstawicieli władz, radnych, pracowników Urzędu Miasta Przeworska, mieszkańców, przedstawicieli szkół, przedsiębiorstw oraz reprezentantów lokalnych organizacji pozarządowych. Ten swoisty scenariusz przyszłości powstał po to, aby miasto mogło korzystać ze swoich atutów oraz odważnie wykorzystywać pojawiające się szanse. Strategia stanowi z jednej strony diagnozę stanu obecnego, z drugiej zaś jest usystematyzowanym zbiorem jasno sprecyzowanych potrzeb i wynikających z nich kierunków działania. Dokument ten ułatwia lokalnym władzom podejmowanie decyzji oraz rozwiązywanie problemów gospodarczych, społecznych, ekologicznych i prawnych, jak również racjonalne organizowanie przyszłych działań. Opracowanie strategii rozwoju jest czynnikiem pomocnym z uwagi na to, że miasto Przeworsk zamierza ubiegać się o pozabudżetowe środki pomocowe, krajowe i zagraniczne, w tym środki z Unii Europejskiej. Inną przesłanką opracowania strategii jest chęć przyśpieszenia rozwoju społeczno-gospodarczego miasta, poprzez podejmowanie nowych wyzwań i konsekwentne realizowanie zaplanowanych działań. Realizacja założeń dokumentu powinna przyczynić się do wzrostu atrakcyjności życia społeczno-kulturalnego, zaktywizować społeczność lokalną oraz zwiększyć jej poczucie tożsamości z miejscem, które zamieszkują – ich małą ojczyzną. Najważniejszym celem strategii jest jednak poprawa warunków życia mieszkańców. Opracowanie tego dokumentu pozytywnie wpłynie na planowanie rozwoju miasta, jak również ułatwi codzienną działalność i podejmowanie decyzji przez władze Przeworska. Strategia stanowi ponadto cenne źródło informacji dla potencjalnych inwestorów o przyjętych i zakładanych ścieżkach rozwoju Przeworska.

1.2. Cele strategii

Opracowanie pt. „Strategia Rozwoju Miasta Przeworska na lata 2015-2022” ma na celu zapewnienie miastu partnerskiej oraz konkurencyjnej pozycji w powiecie, regionie, Polsce i w Europie przy wykorzystaniu jego mocnych stron, a także szans wynikających z jego geograficznego położenia, potencjału demograficznego, tradycji, walorów środowiskowych oraz uwarunkowań historycznych i kulturowych.

Strategia powstała w celu stworzenia sprzyjających warunków do korzystnego rozwoju miasta i jego mieszkańców. Stanowi podstawę do kształtowania kierunków prac oraz przyszłych planów rozwojowych. Określenie potencjalnych możliwości i kierunków zmian w postaci strategicznego planu gospodarczego i społecznego rozwoju miasta Przeworska, wpływa na ożywienie przedsiębiorczości, na promocję miasta oraz pozyskiwanie inwestorów.

Strategia poprzedzona dogłębną analizą pozwoliła na identyfikację istniejących problemów, a następnie na wybór optymalnej drogi ich rozwiązania. Wyznacza ścieżkę dojścia do celów.

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

1.3. Powiązania strategii z innymi dokumentami

Strategia Rozwoju Miasta Przeworska została przygotowana w oparciu o dokumentację oraz analizę danych, jakich dostarczyły spotkania warsztatowe z przedstawicielami wszystkich środowisk Przeworska, a także gminne, powiatowe oraz krajowe dokumenty strategiczne. Strategia ta jest wyrazem oczekiwań, potrzeb oraz ambicji mieszkańców Przeworska. Uwzględnia nowe szanse, prawa oraz zobowiązania wynikające z członkostwa Polski w Unii Europejskiej.

Przedstawiony dokument opracowany został przez Stowarzyszenie Na Rzecz Rozwoju i Promocji Podkarpacia „Pro Carpathia” w oparciu o materiały dostarczone przez Urząd Miasta Przeworska:

 „Strategia rozwoju Miasta Przeworska na lata 2004-2008”;  „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta Przeworska”;  „Program Ochrony Środowiska dla Miasta Przeworska – aktualizacja z uwzględnieniem lat 2014-2017”;  „Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Miejskiej Przeworsk”;  „Strategia Rozwoju Powiatu Przeworskiego na lata 2014-2020”;  „Program Rozwoju Gospodarczego Przeworsko-Dynowskiego Obszaru Wsparcia”.

Do opracowania strategii wykorzystano również informacje pochodzące z następujących źródeł:

 Główny Urząd Statystyczny w Rzeszowie;  Wojewódzki Urząd Pracy w Rzeszowie;  Portal funduszy europejskich;  Podkarpackie Biuro Planowania Przestrzennego;  Urząd Miasta Przeworska;  Powiatowy Urząd Pracy w Przeworsku;  Komenda Powiatowa Policji w Przeworsku;  Straż Miejska w Przeworsku;  Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej w Przeworsku;  Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Przeworsku;  SP ZOZ w Przeworsku;

Dokument jest zgodny z założeniami Strategii Rozwoju Województwa Podkarpackiego na lata 2007 - 2020, Regionalnym Programem Operacyjnym Województwa Podkarpackiego na lata 2014- 2020, Programem Operacyjnym Polska Wschodnia, Programem Operacyjnym Inteligentny Rozwój, Programem Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko, Programem Operacyjnym Wiedza Edukacja Rozwój, Programem Operacyjnym Polska Cyfrowa oraz Programem Europejskiej Współpracy Terytorialnej i Europejskim Instrumentem Sąsiedztwa, z założeniami Polityki spójności 2014-2020 Strategii Rozwoju Kraju 2020, Koncepcją Przestrzennego Zagospodarowania Kraju, Strategią Europa 2020, Strategią na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu, Koncepcją Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030, Długookresową Strategią Rozwoju Kraju Polska 2030, Krajową Strategią Rozwoju Regionalnego 2010 – 2020: Regiony, Miasta, Obszary Wiejskie.

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

1.4. Horyzont czasowy strategii

Realizacja Strategii Rozwoju Miasta Przeworska przewidziana została na lata 2015- 2022. Długofalowy charakter tego dokumentu pozwala na osiągnięcie wszystkich zakładanych celów oraz realizację przedsięwzięć przeznaczonych do realizacji. Strategia nawiązuje horyzontem czasowym do perspektywy finansowej Unii Europejskiej na lata 2014-2020.

1.5. Opis metodologii i zakres badania

Zespół Ekspertów przystępując do budowania Strategii Rozwoju Miasta Przeworska, w oparciu o zebrane informacje, posiadane dokumenty oraz wyniki konsultacji społecznych starał się w możliwie jak największym stopniu poznać otoczenie oraz zrozumieć zachodzące w nim procesy. W sposób szczególny nacisk położono na poznanie problemów, potrzeb oraz oczekiwań mieszkańców miasta Przeworska.

Koncepcja opracowania strategii powstała, jako opracowanie eksperckie przy jednoczesnym udziale mieszkańców, radnych miasta oraz pracowników tutejszego Urzędu Miasta. Dlatego też w dużej mierze proces opracowania strategii był uzależniony od aktywnego uczestnictwa mieszkańców. W samym bowiem założeniu budowy strategii przyjęto zasadę angażowania do prac osób mających wpływ na rozwój miasta i uczestniczących w jego życiu. Budowę strategii rozpoczęto od zebrania danych niezbędnych do określenia sytuacji społeczno-gospodarczej Przeworska oraz określenia uwarunkowań rozwoju na podstawie danych dostarczonych przez: jednostki podległe UM, inne instytucje miejskie i powiatowe, Główny Urząd Statystyczny oraz wszystkich innych dostępnych informacji na temat miasta.

Proces tworzenia niniejszej strategii rozwoju był złożony i obejmował kilka faz, wśród których wyróżnić można:

1) fazę planowania działań polegającą na zapoznaniu się ze wszystkimi aktualnymi dokumentami strategicznymi na poziomie kraju, regionu, powiatu oraz gminy, w ramach której dokonano analizy korelacji między lokalnymi dokumentami, a dokumentami wyższego szczebla; 2) fazę prac przygotowawczych, która obejmowała m.in. czynności związane z diagnozą obecnego stanu miasta oraz wstępną identyfikacją kluczowych problemów, a następnie wyznaczeniem potencjalnych kierunków rozwoju Przeworska na lata 2015-2022 oraz opracowaniem ankiety mającej na celu poznanie oraz hierarchizację celów i potrzeb mieszkańców miasta; 3) fazę opracowania oraz analizy wyników przeprowadzonej ankiety; 4) fazę konsultacji społecznych - aktywne planowanie warsztatowe polegające na przeprowadzeniu analizy SWOT oraz wstępnym wyznaczaniu celów strategicznych, operacyjnych oraz kierunków działań; 5) fazę warsztatów strategicznych; 6) fazę ostatecznego wyboru celów strategicznych, operacyjnych, kierunków działań; 7) fazę konsultowania i uzgadniania dokumentu strategicznego przed ostatecznym zatwierdzeniem dokumentu przez Radę Miasta Przeworska; 8) fazę zatwierdzenia Strategii Rozwoju Miasta Przeworska na lata 2015-2022.

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

2. Charakterystyka i diagnoza aktualnego stanu społeczno- gospodarczego miasta Przeworska

2.1. Ogólne informacje

Przeworsk - miasto powiatowe w województwie podkarpackim, położone w południowo- wschodniej Polsce, 35 km na wschód od Rzeszowa. Współcześnie Przeworsk jest lokalnym ośrodkiem usługowo-przemysłowym, a także węzłem komunikacyjnym, w którym krzyżują się ważne arterie komunikacyjne i trzy linie kolejowe. Miasto stanowi centrum administracyjne powiatu – znajdują się tu m.in. starostwo, sąd rejonowy, prokuratura rejonowa, komenda powiatowa Policji i Państwowej Straży Pożarnej. Poniżej przedstawiono symbole miasta.

Rysunek 1. Herb miasta Przeworska - Leliwa

Źródło: Urząd Miasta Przeworska

Rysunek 2. Flaga miasta Przeworska

Źródło: Urząd Miasta Przeworska

Ze względów administracyjnych w mieście wyodrębniono 11 osiedli (stan na 31.12.2014 r.). Ich granice wyznaczone zostały przez następujące ulice:

Osiedle Nr 1: Browarna, Grochowa, Jesionowa, Kasztanowa, Miodowa, Nad Stawem, Niepodległości, os. Poniatowskiego, Studziańska, Rzeczna, Stefana Batorego, Warzywna, Witosa, Wodna, Żytnia. Osiedle Nr 2: Generała Sikorskiego, os. Jana III Sobieskiego, Korczaka, Łańcucka, Łukasiewicza, Sienkiewicza, Szpitalna, Wołodyjowskiego, Zagłoby. Osiedle Nr 3: Jagiellońska, Krakowska, Marii Konopnickiej bloki 4,8,10, Park, Pod Parkiem, plac Chopina, plac Jana Pawła II. Osiedle Nr 4: Curie Skłodowskiej, Gorliczyńska (do wiaduktu kolei), Marii Konopnickiej, os. Konopnickiej (bloki 3,7,9,11,13,17,19,23,25), Tysiąclecia.

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Osiedle Nr 5: Bernardyńska, Cicha, Gimnazjalna, Grunwaldzka, Kazimierzowska, Kąty, Kilińskiego, Kościelna, Kościuszki, Kręta, Krótka, ks. Prałata Adama Ablewicza, Lwowska (do nr 22), Marszałka Piłsudskiego, Ogrodowa, Plac Mickiewicza, Polna, Rynek, Stepkiewicza, Stolarska, św. Jana, Szkolna, Wałowa, Wąska, Zygmuntowska. Osiedle Nr 6: Jasna, Kasprowicza, Koczocika, Reymonta, Słowackiego, Tatarska, Tkacka, Wierzbowa, Zamknięta, Zielona. Osiedle Nr 7: Aleksandrów, Czarnieckiego, Klonowa, Krzywa, Węgierska, Wiejska, Wojska Polskiego, Żurawia. Osiedle Nr 8: Os. Józefa Benbenka, 11 Listopada, Kwietna, Lipowa, Lwowska (od nr 23), Misiągiewicza, Mikołaja Kopernika, Orląt Lwowskich, Otwarta, Pod Rozborzem, Pogodna, Pszenna, pułk. Rolskiego, Rolna, Rzemieślnicza, Słoneczna, Sportowa, Staropocztowa. Osiedle Nr 9: 3 Maja, Dworcowa, Dynowska, Głęboka, Ignacego Krasickiego, Kołłątaja, Królowej Jadwigi, Lubomirskich, Okopowa, Staszica. Osiedle Nr 10: Dobra, gen. Andersa, gen. Chruściela, Pod Chałupkami, Wiśniowa, Wspólna, Za Parowozownią. Osiedle Nr 11: Armii Krajowej, Długa, Gorliczyńska (od wiaduktu kolei), Jedności, Łąkowa,Mostowa, Solarza.

2.1.1. Miejsce i funkcje miasta

Warto bliżej przyjrzeć się zewnętrznemu otoczeniu Przeworska w nieco szerszym aspekcie uwzględniając z jednej strony korzyści, jakie miasto może czerpać z sąsiedztwa pobliskich ośrodków, z drugiej zaś zagrożenia jakie niesie ze sobą bliskość mocnych, dobrze rozwiniętych i konkurencyjnych miast. Mieszkańcy Przeworska, miejscowi przedsiębiorcy mogą korzystać z potencjału tamtejszego rynków pracy, zbytu, z potencjału naukowego, itp. Miejscowa młodzież ma szansę dalszego kształcenia się na poziomie wyższym, korzystając z bogatej oferty naukowej pobliskich ośrodków dydaktycznych. Analiza uwarunkowań zewnętrznych miasta Przeworska pozwoliła na stwierdzenie, że leży on w swoistym trójkącie ośrodków, mających najważniejszy wpływ na jego rozwój. Wpływ pobliskich ośrodków jest zróżnicowany z uwagi na oddziaływanie szeregu czynników, wśród których wyróżnić można m.in. czynniki funkcjonalne i historyczne. Jednym z takich czynników jest odległość analizowanej gminy od pobliskich ośrodków, jednakże nie ma ona znaczenia decydującego.

Trójkąt wyznaczają pobliskie miasta, takie jak:

Rzeszów - stolica województwa podkarpackiego, największy i jeden z najstarszych ośrodków miejskich w regionie. Jest największym ośrodkiem przemysłowym, handlowo- usługowym, naukowym i kulturalnym w południowo- wschodniej części Polski. Rzeszów jest stale rozwijającym się ośrodkiem akademickim, szczycącym się posiadaniem uniwersytetu (Uniwersytet Rzeszowski), politechniki (Politechnika Rzeszowska) oraz kilku szkół wyższych prywatnych (m.in. Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania, będąca jedną z największych niepublicznych uczelni w kraju). Rzeszów posiada międzynarodowy port lotniczy Rzeszów-Jasionka i Podkarpacki Park Naukowo-Technologiczny ukierunkowany na przemysł nowych technologii. Do najprężniej rozwijających się podmiotów gospodarczych należą m.in.: WSK „PZL- Rzeszów”, „ZELMER”, „ALIMA-GERBER S.A.”, „VALEANT” (dawna Polfa Rzeszów S.A.) oraz Asseco Poland S.A. Dobre warunki do rozwoju posiadają również przedsiębiorstwa z branży elektronicznej, budowlanej, meblarskiej, spożywczej oraz odzieżowej. Dobrze rozwija się również

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022 handel, czego dowodem jest powstawanie licznych centrów handlowych i hipermarketów. Rzeszów: liczba mieszkańców - 184 493, powierzchnia 116,32 km2.

Leżajsk – to miasto i gmina w północnej części województwa podkarpackiego, będące siedzibą powiatu leżajskiego. Miasto położone jest w dolinie Sanu, na skraju dawnej Puszczy Sandomierskiej. Jest centrum administracyjnym, gospodarczym, kulturalnym i oświatowym dla okolicznych miejscowości oraz ważnym ośrodkiem przemysłowym w województwie podkarpackim. Zarówno w mieście jak i jego okolicach funkcjonuje kilka nowoczesnych zakładów przemysłowych, do których należą m.in. Browar Leżajsk – Grupa Żywiec S.A., HORTINO Zakład Przetwórstwa Owocowo-Warzywnego Leżajsk Sp. z o.o., Fabryka Maszyn, Zakład Silikatowy oraz Zakład Tytoniowy PHILIP MORRIS. Leżajsk: liczba ludności – 14 789 mieszkańców; powierzchnia 20,58 km2.

Jarosław –miasto w województwie podkarpackim, siedziba powiatu jarosławskiego, położone nad Sanem, na pograniczu dwóch krain geograficznych: Doliny Dolnego Sanu i Podgórza Rzeszowskiego. Od południowej strony miasta przebiega autostrada A4 (trasa europejska E40), biegnąca od granicy z Niemcami w Jędrzychowicach do przejścia granicznego z Ukrainą Korczowa-Krakowiec. W pobliżu miasta znajdują się dwa węzły autostradowe – Jarosław Zachód (łączący autostradę A4 z drogą krajową nr 94) oraz Jarosław Wschód (łączący autostradę A4 z drogą wojewódzką nr 880). Od północy miasto obiega droga krajowa nr 94 stanowiąca trasę alternatywną dla autostrady A4. Na terenie miasta znajdują się tereny Specjalnej Strefy Ekonomicznej Euro-Park Mielec. Do największych zakładów pracy na terenie miasta i w najbliższej okolicy zaliczyć należy: Lear Corporation Poland Sp. z o.o., Owens-Illinois Polska oddz. Huta Szkła „Jarosław”, Jarosławskie Zakłady Mięsne – oddział Sokołów, ZPC „San” w Jarosławiu – oddział LU Polska, Fabryka Ciast i Cukrów Dr Stanisława Gurgul. Liczba ludności Jarosławia wynosi 38 970 mieszkańców, natomiast powierzchnia miasta 34,46 km2.

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Mapa 1. Model promieniowania sąsiednich ośrodków

Źródło: Opracowanie własne na podstawie www.google.pl/maps

2.1.2 Rys historyczny

Przeworsk - miasto powiatowe w województwie podkarpackim, położone w południowo- wschodniej Polsce, 35 km na wschód od Rzeszowa, 60 km od granicy wschodniej i 120 km od granicy południowej. Miasto zajmuje powierzchnię 22,0 km². Położone jest w dorzeczu rzeki Mleczki, prawobrzeżnego dopływu Wisłoka. Najstarsza jego część ulokowana jest na lessowym wzgórzu wznoszącym się 206 m. n. p. m, opadającym stromo od południa w kierunku Mleczki. Geograficznie Przeworsk leży w Kotlinie Sandomierskiej, w mezoregionach Podgórza Rzeszowskiego i Pradoliny Podkarpackiej. Podgórze obejmuje południową część miasta, natomiast Pradolina - północną. Występują tu typy rzeźb terenu wysoczyzny i równiny lessowe.

Początki miasta datowane są na przełom X i XI wieku, a ówczesny gród istniał w zachodniej części miejskiego wzgórza, tam, gdzie później wzniesiono Klasztor i Kościół Bożogrobców. Jednak najstarsze ślady osadnictwa na tym terenie sięgają czasów znacznie wcześniejszych niż X wiek, bo młodszej epoki kamiennej, lat nawet 4,5 tys. p.n.e. Licznie znajdowane przedmioty kultury materialnej, również z późniejszych okresów świadczą, iż teren ten był zamieszkiwany nieprzerwanie.

Jeden z takich okresów, datowany na I wiek p.n.e. do V wieku n.e., w związku z ujawnieniem na początku XX wieku stanowisk tej kultury w okolicach Przeworska został nazwany okresem kultury Przeworskiej charakteryzującym się wysokim poziomem rzemiosła, głównie hutnictwa, kowalstwa i garncarstwa oraz dalekosiężnym handlem. Pierwsza historyczna wzmianka o Przeworsku pochodzi z 1280 roku i związana jest ze zwycięstwem Leszka Czarnego pod Koprzywnicą nad wojskami Księcia ruskiego Lwa, po którym Leszek Czarny uderzył na ziemie pogranicza zdobywając m.in. Przeworsko. Nazwa miasta pierwotnie brzmiała Pereworesk. Później występują nazwy

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022 m.in. Preworsko, Przyworsko, a od połowy XV wieku najczęściej Przeworsko. Nazwa ta świadczy o bardzo starym, słowiańskim pochodzeniu osady, a wywodzi się od prasłowiańskiego słowa ,,wroti” oznaczającego zamykanie lub otwieranie, zapewne ze względu na to, iż miasto położone było w miejscu jakiejś przeszkody lub samo mogło być taką przeszkodą, np. na szlaku handlowym. We wczesnym średniowieczu przebiegał tędy szlak komunikacyjny łączący ważne ośrodki handlowe wschodu i zachodu. Zajęcie Rusi Czerwonej przez Kazimierza Wielkiego umocniło rolę Przeworska jako dynamicznie rozwijającej się osady. Ukoronowaniem tego stało się nadanie przez Władysława Jagiełłę praw miejskich w dniu 25.02.1393 roku, poszerzonych następnie 14.05.1394 roku. Przeworsk jako miasto dysponujące odpowiednimi przywilejami mogło się dynamicznie rozwijać. W XV wieku stał się ważnym ośrodkiem życia gospodarczego, głównie rzemiosła, przede wszystkim tkackiego, które do XVIII wieku dominowało w Przeworsku (w końcu XVIII wieku działało kilkuset tkaczy) oraz wymiany handlowej.

Do XVIII wieku Przeworsk był miastem prywatnym należącym początkowo do rodu Tarnowskich, później Ostrogskich a następnie Lubomirskich. Na mocy ustawy z 1862 roku Przeworsk przestał być miastem prywatnym, a na jego pieczęci pojawił się napis ,,Magistrat Królewskiego Wolnego Miasta Przeworska". Po rozbiorach miasto stało się częścią monarchii austryjackiej i na skutek zerwania dotychczasowych więzi handlowych oraz rewolucji przemysłowej pogorszyła się znacznie jego sytuacja gospodarcza. Kolejny okres rozwoju spowodowany został doprowadzeniem do Przeworska w 1859 roku kolei z Krakowa, przedłużonej dwa lata później do Lwowa, a przede wszystkim wybudowanie w 1895 roku Cukrowni przez Galicyjskie Towarzystwo Przemysłu Cukrowniczego. Powstały też nowe linie kolejowe do Rozwadowa w 1902 roku i wąskotorowa do Dynowa w 1904 roku. Rangę miasta podniosło powołanie Starostwa w 1899 roku. Druga połowa XIX wieku i okres do wybuchu I wojny światowej był korzystnym okresem rozwoju kultury i oświaty w mieście. Utworzona została szkoła rządowa męska, później żeńska, wreszcie w 1912 zostało utworzone gimnazjum. Rozwinęło swoją działalność Towarzystwo Szkół Ludowych, Towarzystwo Muzyczne, Towarzystwo Dramatyczne, Towarzystwo Mieszczan ,,Gwiazda" , Towarzystwo Sportowe ,,Sokół". Po I wojnie światowej nastąpił dalszy rozwój Przeworska, miasto poszerzyło swoje granice o okoliczne gminy, powstały nowe obiekty użyteczności publicznej, w 1926 roku elektrownia, w 1931 budynek szkoły żeńskiej, w 1937 roku sąd. Oprócz cukrowni istniały w Przeworsku przedsiębiorstwa ordynacji Lubomirskich, liczne zakłady rzemieślnicze i handlowe. Przeworsk był siedzibą samorządu powiatowego. II wojna światowa zaczęła się w Przeworsku od zbombardowania cukrowni oraz węzła PKP, oraz spalenia XVII wiecznej Synagogi. Po wojnie Przeworsk znacznie poszerzył swoje granice. Wzrosła liczba ludności, powstały nowe przedsiębiorstwa. Miasto uczestniczyło w konkursach "Mistrz Gospodarności" - dwukrotnie zajęło w nich I miejsce, a w 1975 r. uzyskało tytuł "Arcymistrza Gospodarności".

W dniu 27.05.1990 roku odbyły się pierwsze wolne wybory do Rady Miejskiej w Przeworsku. Podstawy do tego dała uchwalona przez Sejm RP ustawa z dnia 8.03.1990 roku o samorządzie terytorialnym oraz uchwalona w tym samym czasie nowa ordynacja wyborcza do rad gmin. W Przeworsku przygotowania do wyborów trwały od początku 1990 roku, jednak nasilenie prac nastąpiło w dwóch miesiącach poprzedzających wybory. W naszym mieście, podobnie jak to się działo innych ośrodkach regionu, powstał Komitet Obywatelski „Solidarność” Ziemi Przeworskiej, który rozpoczął przygotowania programowe do mających nastąpić wyborów. Już od 1989 roku wydawany był Informator Komitetu Obywatelskiego „Solidarność” Ziemi Przeworskiej, w którym po raz pierwszy w sposób bezpośredni zaczęto pisać o problemach miasta, jego mieszkańców oraz sposobach ich rozwiązania. Ostrej krytyce poddawano dotychczasowe działania Naczelników i Prezydium Miejskiej Rady Narodowej. Rozpoczął się proces likwidacji Rad Narodowych

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022 i wchodzenia w okres prawdziwej samorządności mieszkańców. Na przedwyborczą listę Komitetu Obywatelskiego zostało zgłoszonych 61 osób. Ostatecznie na 24 miejsca mandatowe obsadzono 23 kandydatów.

Początek lat 90-tych to okres przemian ustrojowych i politycznych, które wpłynęły na Przeworsk za sprawą wprowadzenia zasad funkcjonowania samorządu terytorialnego w ramach demokratycznego państwa. Uchwalona ustawa o samorządzie terytorialnym dała podstawy do rozpoczęcia nowego etapu rozwoju Przeworska. Ustawa ta, choć wielce niedoskonała, stworzyła możliwości działalności samorządu, jak i określiła zasady finansowania jego zadań. Aby przedstawić skalę zmian jakich dokonano w Przeworsku od 1990 roku, trzeba przypomnieć kilka najważniejszych problemów występujących w mieście u progu samorządności, a o których nie wszyscy dzisiaj pamiętają. Należy do nich zaliczyć przede wszystkim:

 trudną sytuację zakładów pracy i zmiany struktury właścicielskiej,  wzrost liczby bezrobotnych,  problemy z niedoborem wody oraz brakiem wodociągów,  brak oczyszczalni ścieków oraz brak kanalizacji sanitarnej i burzowej,  zły stan bazy edukacyjnej w szkolnictwie podstawowym i średnim,  brak odpowiedniej bazy sportowej sprzyjającej rozwojowi sportu i rekreacji,  brak telefonów,  problemy z gazyfikacją,  ogromną energochłonność i problemy ekologiczne kotłowni węglowych,  trudną sytuację mieszkaniową.

Przełomową datą w najnowszej historii Polski, a zarazem miasta Przeworska jest rok 2004, w którym Polska wstąpiła do Unii Europejskiej. Obecności w UE to ogromny sukces Polski. Dzięki członkowstwu w UE nasz kraj dysponuje miliardami euro na realizację polityki spójności. Większość tych środków trafia do samorządów w ramach tzw. programów operacyjnych. Trudno sobie wyobrazić dzisiejszą rzeczywistość samorządu bez inwestycji, które finansuje Unia Europejska, bo niewątpliwie jedną z największych zalet członkostwa Polski w UE jest możliwość korzystania z unijnych dotacji. Szansę tę w dużym stopniu wykorzystuje miasto Przeworsk.

2.1.3. Położenie geograficzne i relacje zewnętrzne

Miasto położone jest w dorzeczu rzeki Mleczki, prawobrzeżnego dopływu Wisłoka. Najstarsza jego część ulokowana jest na lessowym wzgórzu wznoszącym się 206 m. n. p. m, opadającym stromo od południa w kierunku Mleczki. Geograficznie Przeworsk leży w Kotlinie Sandomierskiej, w mezoregionach Podgórza Rzeszowskiego i Pradoliny Podkarpackiej. Podgórze obejmuje południową część miasta, natomiast Pradolina - północną. Występują tu typy rzeźb terenu wysoczyzny i równiny lessowe.

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Mapa 2. Miasto Przeworsk na tle województwa podkarpackiego

Źródło: Podkarpackie Biuro Planowania Przestrzennego

Przeworsk jest stolicą powiatu przeworskiego i stanowi ośrodek rozwoju o znaczeniu ponadlokalnym. Jest jednym z trzech, obok Kańczugi i Sieniawy, miast leżących na terenie powiatu przeworskiego. Na terenie miasta zlokalizowane są instytucje zaspokajające potrzeby znacznej części mieszkańców powiatu w zakresie szkolnictwa średniego, opieki zdrowotnej, opieki społecznej oraz usług kulturalnych. Przeworsk ze względu na pełnione funkcje jest także miejscem pracy znacznej liczby mieszkańców okolicznych gmin.

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Mapa 3. Miasto Przeworsk na tle Powiatu Przeworskiego

Źródło: www.infopowiat.pl

Przeworsk sąsiaduje z gminami: Zarzecze, Przeworsk i Gać. Miasto pełni funkcję ważnego węzła drogowego i kolejowego. Przez Przeworsk przebiegają drogi: droga wojewódzka nr 835 (Lublin – Grabownica Starzeńska), droga krajowa nr 4 (granica państwa – Jędrzychowice – Korczowa – granica państwa) oraz droga międzynarodowa E40 (Niemcy (Drezno) – Ukraina (Lwów)). Miasto ma również połączenia kolejowe: Szczecin – Wrocław – Katowice – Kraków – Przemyśl – Kijów.

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Mapa 4. Granice administracyjne Przeworska

Źródło: Opracowanie własne na podstawie www.google.pl/maps

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

2.2. Społeczeństwo

2.2.1. Trendy demograficzne

Miasto Przeworsk jest jedną z najludniejszych gmin w powiecie przeworskim, którego populacja na koniec roku 2014 wynosiła 79 027 mieszkańców. Liczba mieszkańców Przeworska wynosząca 15 681 osób w roku 2014, stanowiła 19,84% ogólnej liczby osób zamieszkujących powiat przeworski.

Tabela 1. Liczba mieszkańców Przeworska w latach 2007-2014 Liczba mieszkańców (stan na 31.12) Rok Ogółem Mężczyźni Kobiety 2007 15737 7514 8223 2008 15751 7524 8227 2009 15746 7507 8239 2010 15971 7602 8369 2011 15928 7591 8337 2012 15915 7586 8329 2013 15779 7517 8262 2014 15681 7491 8190 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Na przestrzeni pięciu analizowanych lat odnotowano spadek liczby ludności. Populacja Przeworska zmniejszyła się z 15 737 osób w 2010 roku do 15 681 mieszkańców w 2014 roku, co stanowi spadek procentowy rzędu -0,36%.

Wykres 1. Liczba mieszkańców Przeworska w latach 2007-2014

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Mimo realnego spadku liczby ludności Przeworska w roku 2014 w stosunku do roku 2007, populację miasta charakteryzuje trend rosnący (Wykres 1). Przyczyną takiego zjawiska jest skokowy wzrost liczby ludności Przeworska w roku 2010. Począwszy od roku 2010 liczba ludności wyraźnie maleje.

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Wykres 2. Liczba mieszkańców Przeworska z podziałem na płeć w latach 2007-2014

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Na koniec 2014 roku w mieście Przeworsku było zameldowanych 15 681 mieszkańców, z czego 7 491 osób to mężczyźni, natomiast 8 190 mieszkańców stanowiły kobiety. Populacja gminy charakteryzuje się przewagą liczby kobiet nad liczbą mężczyzn w proporcji 52,23% do 47,77% dla roku 2014. Dla porównania proporcje te prezentują się następująco: dla kraju – mężczyźni 48,39%, kobiety 51,61%, dla województwa podkarpackiego – mężczyźni 48,97%, kobiety 51,03% oraz dla powiatu przeworskiego – mężczyźni 49,14%, kobiety 50,86%.

Wykres 3. Procentowa struktura ludności z podziałem na płeć w mieście Przeworsku (2014 r.)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Poniższa struktura ludności wg grup wieku i płci obrazuje sytuację demograficzną miasta Przeworska w roku 2014 r. Zawarto w niej bezwzględną liczbę mieszkańców zakwalifikowaną do danego przedziału wiekowego, poddział wg płci oraz procentowy udział poszczególnych grup wiekowych w populacji ogółem miasta Przeworska.

Tabela 2. Ludność według grup wieku i płci w mieście Przeworsku w 2014 r. Wiek w latach Mężczyźni % Kobiety % Ogółem Struktura 0-4 355 49,58% 361 50,42% 716 4,57% 5-9 405 47,26% 452 52,74% 857 5,47% 10-14 385 52,31% 351 47,69% 736 4,69% 15-19 384 50,07% 383 49,93% 767 4,89% 20-24 519 50,29% 513 49,71% 1032 6,58% 25-29 651 51,02% 625 48,98% 1276 8,14% 30-34 666 50,04% 665 49,96% 1331 8,49% 35-39 647 51,68% 605 48,32% 1252 7,98% 40-44 511 48,21% 549 51,79% 1060 6,76% 45-49 438 49,21% 452 50,79% 890 5,68% 50-54 472 46,23% 549 53,77% 1021 6,51% 55-59 565 46,62% 647 53,38% 1212 7,73% 60-64 530 44,35% 665 55,65% 1195 7,62% 65-69 409 46,06% 479 53,94% 888 5,66% 70 i więcej 554 38,26% 894 61,74% 1448 9,23% Ogółem 7491 47,77% 8190 52,23% 15681 100,00% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Najliczniejsze grupy wiekowe stanowią osoby w wieku 25-29 lat oraz 30-34 lata. Ich sumaryczny udział w strukturze wiekowej mieszkańców Przeworska wynosi 16,53% ogółu ludności. Należy zwrócić uwagę, że są to osoby w wieku produkcyjnym, co świadczy o dużym potencjale rozwojowym miasta Przeworska.

Niepokoić może niski odsetek dzieci w wieku 0-4 lata, 5-9 lat oraz 10-14 lat. Sytuacja taka jest konsekwencją niżu demograficznego oraz opóźniania wieku urodzenia pierwszego dziecka przez kobiety.

Dorośli w wieku 70 i więcej lat stanowią 9,23% mieszkańców miasta. Tak duży odsetek wynika przede wszystkim z trendu demograficznego starzenia się społeczeństwa polskiego.

Aby lepiej zobrazować potencjał demograficzny danego obszaru terytorialnego zabiegiem najbardziej odpowiednim jest zagregowanie danych w ekonomiczne grupy wiekowe, co ukazane zostało w Tabeli nr 3.

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Tabela 3. Struktura ludności wg ekonomicznych grup wiekowych w mieście Przeworsku w latach 2007-2014 Ludność w wieku Ludność w wieku Ludność w wieku Rok Ogółem przedprodukcyjnym produkcyjnym poprodukcyjnym 2007 3142 10344 2251 15737 2008 3059 10383 2309 15751 2009 3011 10340 2395 15746 2010 3024 10447 2500 15971 2011 2983 10337 2608 15928 2012 2894 10290 2731 15915 2013 2801 10109 2869 15779 2014 2766 9914 3001 15681 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

W strukturze demograficznej społeczeństwa możemy wyróżnić trzy podstawowe ekonomiczne grupy wieku. Są to: ludność w wieku przedprodukcyjnym, ludność w wieku produkcyjnym oraz ludność w wieku poprodukcyjnym. Analiza tychże wartości, na przestrzeni danego okresu, pozwala na zaobserwowanie tendencji demograficznych występujących w danej społeczności lokalnej.

Wykres 4. Struktura ludności wg ekonomicznych grup wiekowych w mieście Przeworsku w latach 2007-2014

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Poniższy wykres kołowy obrazuje procentową strukturę ludności miasta Przeworska wg ekonomicznych grup wieku w 2014 roku.

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Wykres 4. Procentowa struktura ludności wg grup wiekowych mieście Przeworsk w roku 2014

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Miasto Przeworsk charakteryzuje się wysokim, na tle kraju, odsetkiem osób w wieku produkcyjnym w całkowitej liczbie mieszkańców – 63,22%. Dla powiatu przeworskiego, województwa podkarpackiego oraz Polski udział osób w wieku produkcyjnym w ogólnej liczbie mieszkańców wynosi odpowiednio: 62,87%, 63,47% oraz 62,97%.

W przypadku ludności w wieku przedprodukcyjnym jej udział w populacji miasta wynosi 17,64%. Dla powiatu przeworskiego, województwa podkarpackiego oraz Polski wartości te wynoszą odpowiednio 19,40%, 18,83% oraz 18,04%. Na tle tychże wartości wynik Przeworska jest stosunkowo niski, co nie jest zjawiskiem pożądanym w aspekcie potencjału demograficznego miasta.

Wykres 5. Ludność w wieku przedprodukcyjnym w mieście Przeworsk w latach 2007-2014

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Jak widać na powyższym wykresie populacja mieszkańców Przeworska w wieku przedprodukcyjnym spadła z poziomu 3 142 do 2 766 osób w latach 2007-2014. W ujęciu procentowym miał miejsce spadek rzędu 11,97%. Jest to zjawiskiem negatywnym w odniesieniu do przyszłej struktury ekonomicznych grup ludności.

Wykres 6. Ludność w wieku produkcyjnym w mieście Przeworsku w latach 2007-2014

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Populacja mieszkańców Przeworska w wieku produkcyjnym obniżyła się z poziomu 10 344 do poziomu 9 914 osób w latach 2010-2014. W ujęciu procentowym miał miejsce spadek rzędu 4,16%. Trend widoczny na powyższym wykresie jest zjawiskiem niepożądanym w odniesieniu do przyszłej struktury ekonomicznych grup ludności Przeworska. Sytuacja taka ma negatywny wpływ na wartość wskaźnika obciążenia demograficznego.

Wykres 7. Ludność w wieku poprodukcyjnym w mieście Przeworsku w latach 2007-2014

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

W analizowanym okresie tendencję całkowicie odwrotną w stosunku do populacji osób w wieku przedprodukcyjnym oraz produkcyjnym wykazuje liczba mieszkańców miasta, zakwalifikowana do kategorii ludności w wieku poprodukcyjnym. Na przestrzeni siedmiu analizowanych lat nastąpił wzrost z poziomu 2 251 osób do poziomu 3 001 osób, co w ujęciu procentowym wynosi aż 33,32%. Wzrost ten idealnie wpisuje się w trend liniowy, co doskonale obrazuje Wykres 8.

Tabela 4. Wartość wskaźników obciążenia demograficznego w mieście Przeworsku w latach 2007 – 2014 ludność w wieku ludność w wieku ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 poprodukcyjnym na Rok poprodukcyjnym na 100 osób osób w wieku 100 osób w wieku w wieku przedprodukcyjnym produkcyjnym produkcyjnym 2007 52,1 71,6 21,8 2008 51,7 75,5 22,2 2009 52,3 79,5 23,2 2010 52,9 82,7 23,9 2011 54,1 87,4 25,2 2012 54,7 94,4 26,5 2013 56,1 102,4 28,4 2014 58,2 108,5 30,3 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Tendencję wzrostową wykazują wszystkie powyższe wskaźniki obciążenia demograficznego, co jest zjawiskiem negatywnym w kontekście potencjału demograficznego Przeworska. Bardzo dynamiczny wzrost odnotowuje wartość wskaźnika pn. „ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym”. Jest to podyktowane kilkoma przesłankami, m.in.: starzeniem się społeczeństwa, mniejszą liczbą urodzeń oraz opóźnianiem wieku urodzenia pierwszego dziecka przez kobiety.

W poniższej tabeli ukazano porównanie wartości wskaźników obciążenia demograficznego w 2014 roku dla powiatu przeworskiego, województwa podkarpackiego i Polski, a także dla jednostek miejskich o porównywalnej wielkości do miasta Przeworska tj. Leżajska i Łańcuta.

Tabela 5. Wartość wskaźników obciążenia demograficznego w 2014 roku - porównanie

ludność w wieku ludność w wieku ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 poprodukcyjnym na 100 poprodukcyjnym na Rok osób w wieku osób w wieku 100 osób w wieku produkcyjnym przedprodukcyjnym produkcyjnym

Polska 58,8 105,2 30,2 województwo podkarpackie 57,6 94,1 27,9 powiat przeworski 59,0 91,4 28,2 miasto Przeworsk 58,2 108,5 30,3 miasto Leżajsk 57,5 117,3 31,0 miasto Łańcut 62,4 114,9 33,4 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

W powiecie przeworskim, w 2014 roku, wskaźniki obciążenia demograficznego wynosiły odpowiednio: 59,0, 91,4 oraz 28,2 (kolejność jak w tabeli powyżej). Sytuacja taka stawia powiat przeworski w sytuacji korzystniejszej od samego miasta. W województwie podkarpackim wartości ww. wskaźników w roku 2014 wynosiły odpowiednio: 57,6, 94,1 oraz 27,9 (kolejność jak w tabeli powyżej). W skali kraju wskaźniki obciążenia demograficznego odnotowują wartości odpowiednio: 58,8, 105,2 oraz 30,2. Dla miast Leżajska oraz Łańcuta wartości ww. wskaźników w 2014 roku kształtowały się na poziomie odpowiednio: 57,5, 117,3, 31,0 (Leżajsk) oraz 62,4, 114,9, 33,4 (Łańcut).

Tabela 6. Urodzenia, zgony i przyrost naturalny w mieście Przeworsku w latach 2007-2014 Przyrost naturalny na Rok Urodzenia żywe Zgony ogółem Przyrost naturalny 1000 mieszkańców 2007 186 124 62 3,9 2008 176 137 39 2,5 2009 196 161 35 2,2 2010 166 127 39 2,4 2011 158 135 23 1,4 2012 134 130 4 0,3 2013 121 129 -8 -0,5 2014 136 136 0 0,0 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

W latach 2007-2011 przyrost naturalny w Przeworsku znajdował się na stosunkowo wysokim dwucyfrowym poziomie. W roku 2014 przyrost naturalny wyniósł dokładnie 0, co oznacza, że w mieście urodziło się i zmarło tyle samo osób. Dla porównania w Gminie Wiejskiej Przeworsk, której populacja jest zbliżona do liczby mieszkańców miasta Przeworska, przyrost naturalny w roku 2013 i 2014 wynosił odpowiednio 13 i 22 osoby.

W poniższej tabeli zaprezentowano wartości wskaźnika przyrostu naturalnego na 1000 mieszkańców w gminach powiatu przeworskiego. Najwyższy poziom tego miernika w 2014 roku odnotowano w miastach Sieniawie i Kańczudze, natomiast najniższą wartością przyrostu naturalnego na 1000 mieszkańców charakteryzowała się gmina Jawornik Polski (-5,9).

Tabela 7. Przyrost naturalny na 1000 mieszkańców w gminach powiatu przeworskiego w latach 2007-2014 Wyszczególnienie 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Powiat przeworski 1,1 1,0 0,8 1,2 0,4 0,6 -0,1 -0,1 PRZEWORSK - MIASTO 3,9 2,5 2,2 2,4 1,4 0,3 -0,5 0,0 Adamówka -3,0 5,4 3,0 0,5 0,0 3,8 -0,7 -1,4 Gać 1,1 1,3 -1,3 6,0 -0,4 3,4 -1,7 1,5 Jawornik Polski -3,7 -1,0 -5,7 -6,0 -5,6 -2,8 -4,8 -5,9 Kańczuga - miasto 2,8 3,1 4,0 0,0 4,3 5,9 0,6 4,0 Kańczuga - obszar wiejski -1,5 -1,7 -5,0 -2,6 -1,8 -1,7 -2,2 -1,5 Przeworsk - obszar wiejski 1,2 0,1 3,6 2,1 1,1 0,3 0,9 1,5 Sieniawa - miasto 5,1 4,6 2,8 5,0 3,7 7,4 -2,7 3,2 Sieniawa - obszar wiejski 0,4 1,9 -2,3 1,2 1,2 -0,2 1,7 -0,8 Tryńcza 0,0 0,5 2,4 1,3 -0,6 -0,1 2,2 -0,4 Zarzecze 3,9 0,1 2,5 2,8 2,1 0,6 2,8 -0,6 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Wskaźnik jakim jest przyrost naturalny na 1000 mieszkańców w roku 2014, w mieście Przeworsku, oscyluje wokół wartości 0,0. Dla porównania w powiecie przeworskim wskaźnik ten w roku 2014 był ujemny i wynosił -0,1. W województwie podkarpackim oraz w Polsce wartości przyrostu naturalnego na 1000 mieszkańców były na poziomie odpowiednio: 0,7 oraz 0,0.

Tabela 8. Migracje ludności w mieście Przeworsku w latach 2007-2014 Zameldowania na pobyt stały Wymeldowania na pobyt stały Saldo migracji na Saldo Rok z za 1000 Ogółem z miast ze wsi Ogółem do miast na wieś migracji zagranicy granicę mieszkańcó w 2007 227 49 173 5 244 95 136 13 -17 -1,1 2008 144 40 99 5 233 102 117 14 -89 -5,7 2009 147 53 85 9 178 78 92 8 -31 -2,0 2010 175 39 131 5 227 93 127 7 -52 -3,3 2011 151 41 106 4 217 87 130 0 -66 -4,1 2012 135 41 83 11 197 59 130 8 -62 -3,9 2013 121 25 78 18 245 67 164 14 -124 -7,8 2014 116 23 81 12 183 68 103 12 -67 -4,3 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

W latach 2007-2014 saldo migracji w mieście Przeworsku było na poziomie ujemnym, co oznacza, że więcej osób opuszczało Przeworsk niż wprowadzało się do niego. W celu porównania tego parametru z wartościami dla jednostek podziału administracyjnego wyższego szczebla zastosowano wskaźnik pn. „Saldo migracji na 1000 mieszkańców”, który w roku 2014 dla powiatu przeworskiego, województwa podkarpackiego oraz Polski przyjmuje wartości odpowiednio: -1,7, -1,1 oraz -0,4. Udział migrantów w populacji Przeworska znajduje się na stosunkowo wysokim, ujemnym poziomie. Zjawisko takie sygnalizuje postępująca depopulację miasta Przeworska.

Na tle pozostałych gmin powiatu przeworskiego miasto Przeworsk wypada negatywnie pod względem salda migracji na 1000 mieszkańców. Jedynie w Gminie Adamówka wskaźnik ten w roku 2014 osiągnął wartość niższą (-5,0). Najwyższy poziom tego miernika, w roku 2014, odnotowano w Gminie Tryńcza (5,0).

Tabela 9. Saldo migracji na 1000 mieszkańców w gminach powiatu przeworskiego w latach 2007-2014 Wyszczególnienie 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Powiat przeworski -1,8 -1,3 -0,6 -0,9 -1,5 -1,5 -1,6 -1,7 PRZEWORSK - MIASTO -1,1 -5,7 -2,0 -3,3 -4,1 -3,9 -7,8 -4,3 Adamówka -6,7 -3,4 -1,4 -9,0 -3,6 0,0 0,2 -5,0 Gać 0,0 -1,7 2,0 3,2 -3,2 -0,2 -2,1 -3,6 Jawornik Polski -9,0 -5,9 -1,3 -2,8 0,0 -2,8 -1,7 -3,5 Kańczuga - miasto 3,4 -1,6 -0,9 0,9 -4,6 -7,7 -9,0 1,2 Kańczuga - obszar wiejski -0,9 2,3 -1,8 1,0 0,6 -0,7 0,2 -1,6 Przeworsk - obszar wiejski -1,9 2,1 1,1 -3,1 3,8 2,2 2,2 -2,4 Sieniawa - miasto 7,1 4,7 -7,9 -9,1 -17,4 -1,4 -1,8 -3,2 Sieniawa - obszar wiejski 2,1 -1,7 -2,3 6,6 2,9 2,9 -3,5 0,2 Tryńcza -1,4 0,1 5,0 2,6 -2,9 -1,2 1,3 5,0 Zarzecze -5,7 -2,2 -3,3 2,4 -3,5 -6,1 2,8 -0,7 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Ostatnim z analizowanych zjawisk demograficznych, w niniejszej Strategii, jest zawieranie małżeństw. Poniżej ukazano kształtowanie się tego zjawiska w ujęciu bezwzględnym oraz względnym.

Tabela 10. Małżeństwa zawarte w mieście Przeworsku w latach 2007-2014 Wyszczególnienie 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Małżeństwa zawarte 100 128 110 115 92 80 87 82 Małżeństwa na 1000 6,3 8,0 6,9 7,2 5,8 5,0 5,5 5,2 ludności Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Liczba zawartych małżeństw sukcesywnie maleje w analizowanym okresie. W 2007 roku w Przeworsku zawarto 100 małżeństw, co w porównaniu do roku 2014, kiedy to 82 pary wstąpiło w związek małżeński, jest spadkiem rzędu 18%. Tendencja taka wynika, w pewnym stopniu ze zmniejszającej się populacji miasta oraz preferencji życia w wolnych związkach.

Wykres 8. Liczba zawartych małżeństw w Przeworsku w latach 2007-2014

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Odnosząc powyższe dane do jednostek wyższego szczebla terytorialnego należy zauważyć, że w powiecie przeworskim, województwie podkarpackim i w Polsce liczba zawartych małżeństw na 1000 ludności w 2014 roku wynosiła odpowiednio: 5,2, 5,3 oraz 4,9.

2.2.2. Poziom życia mieszkańców

Ocena poziomu życia mieszkańców miasta Przeworska wiąże się z jednej strony z oceną poziomu zaspokojenia ich potrzeb materialnych, zaś z drugiej z jakością życia. O ile stopień zaspokojenia potrzeb materialnych mieszkańców można zmierzyć poprzez przeanalizowanie wysokości zarobków, wydatków oraz zasobów, o tyle trudno jest zmierzyć poziom zaspokojenia pozostałych potrzeb niematerialnych związanych z zadowoleniem z życia.

Dochody mieszkańców

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Najlepszym wskaźnikiem statusu materialnego mieszkańców danej społeczności jest przeciętne wynagrodzenie brutto. Wzrost jego poziomu, pod warunkiem niskiego poziomu inflacji, świadczy o zwiększającej się sile nabywczej mieszkańców.

Poniższa tabela przedstawia poziom przeciętnego wynagrodzenia brutto w, odpowiednio: Polsce, województwie podkarpackim oraz powiecie przeworskim w latach 2007-2014.

Tabela 11. Przeciętne wynagrodzenie brutto w zł, w Polsce, województwie podkarpackim oraz w powiecie przeworskim w latach 2007-2014 Wyszczególnienie 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Polska 2866,04 3158,48 3315,38 3435,00 3625,21 3744,38 3877,43 4003,99 województwo 2372,82 2614,12 2740,89 2877,43 3023,21 3152,36 3282,69 3412,30 podkarpackie POWIAT 2247,82 2491,63 2496,09 2636,31 2787,16 2859,57 2931,78 2977,07 PRZEWORSKI %-owy udział przeciętnego wynagrodzenia w powiecie 78,43% 78,89% 75,29% 76,75% 76,88% 76,37% 75,61% 74,35% przeworskim w przeciętnym wynagrodzeniu w Polsce %-owy udział przeciętnego wynagrodzenia w powiecie 94,73% 95,31% 91,07% 91,62% 92,19% 90,71% 89,31% 87,25% przeworskim w przeciętnym wynagrodzeniu w województwie podkarpackim Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Przeciętne wynagrodzenie brutto w powiecie przeworskim w roku 2014 wynosiło 2 977,07 zł. W momencie bazowym tj. w roku 2007 wartość tego wskaźnika wynosiła 2 247,82 zł. Na przestrzeni analizowanego okresu miał miejsce dynamiczny wzrost wartości tego wskaźnika, który w ujęciu procentowym wyniósł 32,44%. Dla porównania w województwie podkarpackim oraz w Polsce przeciętne wynagrodzenie brutto w roku 2014 wynosiło odpowiednio 3 412,30 zł oraz 4 003,99 zł. W celach zobrazowania dysproporcji różnicujących poziom życia na szczeblu powiatu, województwa oraz kraju posłużono się wskaźnikiem względnym, jakim jest procentowy udział przeciętnego wynagrodzenia brutto w powiecie przeworskim w odniesieniu do przeciętnego wynagrodzeniu brutto dla województwa podkarpackiego oraz Polski. Średnie zarobki w powiecie przeworskim, w 2014 roku, stanowiły odpowiednio 74,35% oraz 87,25% poziomu średnich zarobków w Polsce oraz w województwie podkarpackim. Niestety w obydwu przypadkach mamy do czynienia ze znaczną różnicą w poziomie zarobków na niekorzyść powiatu przeworskiego, co przekłada się na niższy poziom życia jego mieszkańców.

Ponadto w analizowanym okresie zaobserwowano negatywną tendencję pogłębiania się różnic w poziomie średniego wynagrodzenia brutto dla powiatu przeworskiego, województwa podkarpackiego oraz Polski na niekorzyść mieszkańców powiatu, co zobrazowano na wykresie nr 9.

W roku 2007 procentowy udział przeciętnego wynagrodzenia w powiecie przeworskim w odniesieniu do przeciętnego wynagrodzenia w Polsce i w województwie podkarpackim wynosił

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022 odpowiednio 78,43% oraz 94,73%. Natomiast, jak wspomniano wcześniej, te same wskaźniki w roku 2014 wynosiły odpowiednio 74,35% oraz 87,25%. Dysproporcje pomiędzy poziomem przeciętnych zarobków w powiecie przeworskim, a przeciętnym wynagrodzeniem w województwie podkarpackim oraz w Polsce pogłębiły się. W aspekcie jakości życia Miasto Przeworsk staje się relatywnie mniej atrakcyjnym miejscem zamieszkania niż inne regiony województwa podkarpackiego czy Polski.

Wykres 9. Przeciętne wynagrodzenie brutto w zł, w Polsce, województwie podkarpackim oraz w powiecie przeworskim w latach 2007-2014

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Bezrobocie rejestrowane

Ponadto, dla dopełnienia analizy jakości życia w aspekcie materialnym, przedstawiono poziom bezrobocia w powiecie przeworskim, województwie podkarpackim oraz w Polsce w latach 2007-2014.

Tabela 12. Procentowy poziom bezrobocia w powiecie przeworskim, województwie podkarpackim i w Polsce w latach 2007-2014 Wyszczególnienie 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Polska 11,2 9,5 12,1 12,4 12,5 13,4 13,4 11,5 województwo 14,2 13,0 15,9 15,4 15,5 16,4 16,3 14,8 podkarpackie POWIAT PRZEWORSKI 14,4 13,6 17,8 18,4 18,4 19,7 19,5 17,5 %-owy udział poziomu bezrobocia w powiecie 128,57 143,16 147,11 148,39 147,20 147,01 145,52 152,17 przeworskim % % % % % % % % w poziomie bezrobocia w Polsce %-owy udział poziomu bezrobocia w powiecie przeworskim w poziomie 101,41 104,62 111,95 119,48 118,71 120,12 119,63 118,24 bezrobocia % % % % % % % % w województwie podkarpackim Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

W roku 2007 poziom bezrobocia w powiecie przeworskim i w województwie podkarpackim znajdował się na zbliżonym poziomie, odpowiednio 14,4% oraz 14,2%. Bezrobocie w powiecie przeworskim w 2007 roku stanowiło 128,57% poziomu krajowego. Na przestrzeni lat 2007-2014 odnotowano znaczący wzrost dysproporcji pomiędzy wartością tego wskaźnika dla powiatu przeworskiego, województwa podkarpackiego oraz Polski. W roku 2014 udział poziomu bezrobocia w powiecie przeworskim w poziomie bezrobocia w województwie podkarpackim oraz Polsce wynosił odpowiednio: 118,24% oraz 152,17%. Zjawisko takie świadczy o pogłębiającej się dysproporcji pomiędzy wymienionymi powyżej jednostkami terytorialnymi. Sytuację powyżej opisaną ilustruje poniższy wykres.

Wykres 10. Procentowy poziom bezrobocia w powiecie przeworskim, województwie podkarpackim i w Polsce w latach 2007-2014

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Podsumowując, obydwa wskaźniki, mierzące jakość życia w ujęciu materialnym, wskazują na pogłębiające się dysproporcje pomiędzy poziomem rozwoju powiatu przeworskiego, województwa podkarpackiego oraz Polski w latach 2007-2014. Powiększające się różnice w poziomie dochodów oraz bezrobocia są na niekorzyść powiatu przeworskiego. Ogólnym wnioskiem, który można wysnuć z powyższej analizy, jest zjawisko bardziej dynamicznego rozwoju pozostałych obszarów województwa podkarpackiego i Polski, aniżeli powiatu przeworskiego.

2.2.3. Zatrudnienie i rynek pracy

Na trudną sytuację na lokalnym rynku pracy wpływ ma obniżająca się liczba osób zatrudnionych. Na przestrzeni ośmiu analizowanych lat liczba osób pracujących spadła z poziomu 6 059 w 2007 r. do 5 731 w 2014 r., co w ujęciu procentowym stanowi spadek o 5,41%. Na sytuację taką wpływ mają przede wszystkim: spadek ludności w wieku produkcyjnym (patrz: Rozdział 2.1 Trendy demograficzne), emigracja zarobkowa oraz częstsze czasowe wyjazdy do pracy za granicą.

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Tabela 13. Liczba osób pracujących z podziałem na płeć w mieście Przeworsku w latach 2007-2014

Udział procentowy Rok/ Ogółem Mężczyźni Kobiety kobiet w ogólnej liczbie Wyszczególnienie zatrudnionych 2007 6059 3170 2889 47,68% 2008 6222 3347 2875 46,21% 2009 5939 3105 2834 47,72% 2010 6157 3301 2856 46,39% 2011 6400 3445 2955 46,17% 2012 5948 3035 2913 48,97% 2013 5845 3010 2835 48,50% 2014 5731 2841 2890 50,43% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

W ogólnej negatywnej tendencji spadku osób zatrudnionych w analizowanym okresie, zjawiskiem pozytywnym jest zwiększający się udział kobiet w ogólnej liczbie osób pracujących, który to odsetek w roku 2014 przekroczył 50% .

Wykres 11. Liczba osób pracujących w podziałem na płeć w mieście Przeworsku w latach 2007-2014

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Dla porównania udział procentowy kobiet w ogólnej liczbie osób zatrudnionych w powiecie przeworskim, województwie podkarpackim oraz w Polsce wynosi odpowiednio: 47,55%, 47,52% oraz 50,03%.

2.2.4. Poziom bezrobocia

W Powiatowym Urzędzie Pracy w Przeworsku na koniec grudnia 2014 roku ogółem zainteresowanych bezrobotnych było 5 971 osób. W tym z terenu miasta Przeworska zarejestrowało się 1 115 mieszkańców, co stanowi 18,67% ogółu bezrobotnych zamieszkałych w powiecie przeworskim.

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Tabela 14. Liczba bezrobotnych w gminach powiatu przeworskiego na koniec 2014 r. Liczba bezrobotnych Miasto (Gmina) z prawem do zasiłku Ogółem Kobiety Ogółem Kobiety MIASTO PRZEWORSK 1115 590 104 43 Miasto Kańczuga 233 125 23 15 Miasto Sieniawa 158 80 8 6 Gmina Przeworsk 1221 647 117 47 Gmina Adamówka 285 170 20 9 Gmina Gać 325 165 18 10 Gmina Jawornik Polski 349 177 36 17 Gmina Sieniawa 318 170 29 12 Gmina Kańczuga 769 369 55 20 Gmina Tryńcza 661 327 75 21 Gmina Zarzecze 537 271 50 22 Ogółem 5971 3091 535 222 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Stosunek liczby osób bezrobotnych do ogólnej liczby osób w wieku produkcyjnym w mieście Przeworsk na koniec 2014 roku wynosił 11,2%. Dla porównania w powiecie przeworskim, województwie podkarpackim oraz Polsce, wartość tego wskaźnika oscylowała wokół odpowiednio: 12%, 10,2% oraz 7,5%.

Tabela 15. Liczba osób bezrobotnych z podziałem na płeć w mieście Przeworsku w latach 2007-2014 Udział procentowy kobiet w Rok Ogółem Mężczyźni Kobiety ogólnej liczbie bezrobotnych 2007 979 412 567 57,92% 2008 893 389 504 56,44% 2009 1221 625 596 48,81% 2010 1294 644 650 50,23% 2011 1289 645 644 49,96% 2012 1353 681 672 49,67% 2013 1335 659 676 50,64% 2014 1115 525 590 52,91% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Na przestrzeni analizowanego okresu liczba osób bezrobotnych zwiększyła się z poziomu 979 osób do poziomu 1 115 osób, co stanowi wzrost rzędu 13,98%. Jednakże od roku 2013 obserwujemy spadek liczby osób pozostających bez pracy w mieście Przeworsk. Na koniec 2014 roku było ich 1 115 z czego 590 osób bez pracy to kobiety, co w wartościach względnych stanowi 52,91%.

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Wykres 12. Liczba bezrobotnych z podziałem na płeć w mieście Przeworsku w latach 2007-2014

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Powyższy wykres obrazuje strukturę bezrobocia w mieście Przeworsk z podziałem na płeć. W latach 2009 – 2012 populacja bezrobotnych kobiet i mężczyzn w mieście Przeworsku znajdowała się na podobnym poziomie. Od roku 2013 obserwujemy pogłębianie się różnic. Liczba bezrobotnych kobiet zauważalnie przewyższa liczbę bezrobotnych mężczyzn.

Tabela 16. Udział liczby bezrobotnych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w mieście Przeworsku w latach 2007-2014

Rok Ogółem Mężczyźni Kobiety 2007 9,5 7,9 11,0 2008 8,6 7,4 9,8 2009 11,8 11,9 11,7 2010 12,4 12,1 12,7 2011 12,5 12,1 12,9 2012 13,1 12,8 13,5 2013 13,2 12,6 13,9 2014 11,2 10,2 12,4 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

W analizowanym okresie wskaźnik udziału liczby bezrobotnych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w mieście Przeworsku znajdował się na stosunkowo niskim poziomie w porównaniu do powiatu przeworskiego, gdzie na koniec 2014 roku odnotowano wartość tego indykatora na poziomie 12 %. W roku 2014 w mieście Przeworsku nastąpił relatywnie duży spadek tego wskaźnika z poziomu 13,2% do 11,2%, co jest zjawiskiem bardzo pozytywnym.

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Wykres 13. Udział liczby bezrobotnych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w mieście Przeworsku w latach 2007-2014 - wg płci

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Jak widać na powyższym wykresie poziom wskaźnika udziału liczby bezrobotnych wśród kobiet, prawie w całym analizowanym okresie, przewyższa wartości tego wskaźnika dla populacji ogółem oraz dla grupy mężczyzn. Od roku 2013 można zaobserwować pogłębiające się dysproporcje procentowego udziału kobiet i mężczyzn w liczbie ludności w wieku produkcyjnym. W roku 2014 wskaźnik ten osiągnął wartość 10,2% dla mężczyzn oraz 12,4% dla kobiet.

W poniższej tabeli zaprezentowano poziom wskaźnika udziału liczby bezrobotnych w liczbie osób w wieku produkcyjnym dla jednostek administracyjnych wyższego szczebla, w tym kraju oraz dla dwóch miast o porównywalnej wielkości do miasta Przeworska.

Tabela 17. Udział liczby bezrobotnych w liczbie osób w wieku produkcyjnym w 2014 roku - porównanie (%) wg płci

Rok Ogółem Mężczyźni Kobiety

Polska 7,5 6,9 8,2 województwo podkarpackie 10,2 9,4 11,1 powiat przeworski 12,0 10,8 13,4 miasto Przeworsk 11,2 10,2 12,4 miasto Leżajsk 10,0 10,5 9,5 miasto Łańcut 9,8 9,9 9,6 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Jak wynika z powyższej tabeli analizowany wskaźnik dla miasta Przeworska osiągnął wartość niższą w porównaniu do powiatu. W przypadku miast Leżajska i Łańcuta wskaźnik udziału liczby bezrobotnych w liczbie osób w wieku produkcyjnym był na niższym poziomie w porównaniu do miasta Przeworska. Kompleksowa analiza zjawiska jakim jest bezrobocie w wymiarze lokalnym wymaga pogłębienia w postaci dokonania analizy struktury populacji osób bezrobotnych w mieście

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Przeworsku. Poniżej przedstawiono wykresy opisujące strukturę osób bezrobotnych zamieszkujących miasto Przeworsk, zarejestrowanych w PUP Przeworsk.

Wykres 14. Procentowa struktura populacji osób bezrobotnych w mieście Przeworsku w roku 2014 – według kryterium czasu pozostawania bez pracy (w miesiącach)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych PUP Przeworsk

Najwyższy odsetek osób bezrobotnych z miasta Przeworska stanowią osoby pozostające na bezrobociu powyżej 24 miesięcy. Stanowią oni ponad 1/4 ogółu populacji osób bezrobotnych. Najniższy udział w strukturze liczby bezrobotnych mają osoby zarejestrowane w PUP Przeworsk poniżej 1 roku. Stanowią oni 9,45% liczby wszystkich bezrobotnych z miasta Przeworska. Odsetek osób bezrobotnych należących do pozostałych analizowanych grup mieści się w przedziale od 14,13% do 16,92%.

Wykres 15. Procentowa struktura populacji osób bezrobotnych w mieście Przeworsku w roku 2014 - według kryterium poziomu wykształcenia

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych PUP Przeworsk

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Najwyższy udział w strukturze osób bezrobotnych z miasta Przeworska stanowiły osoby bezrobotne z wykształceniem policealnym i średnim zawodowym oraz zasadniczym zawodowym, odpowiednio: 23,85% oraz 23,49%. Najniższy odsetek osób bezrobotnych z miasta Przeworska zaobserwowano wśród bezrobotnych z wykształceniem średnim ogólnokształcącym. Osoby ze „skrajnych” przedziałów grupowych tj. najgorzej wykształcone (wykształcenie gimnazjalne i poniżej) oraz najlepiej wykształcone (wykształcenie wyższe) stanowiły odpowiednio: 16,56% oraz 20,97% ogółu liczby bezrobotnych z miasta Przeworska w roku 2014, zarejestrowanych w PUP Przeworsk.

Wykres 16. Procentowa struktura populacji osób bezrobotnych w mieście Przeworsku w 2014 roku - wg kryterium wieku (w latach)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych PUP Przeworsk

Najwyższy udział w strukturze osób bezrobotnych z miasta Przeworska miały osoby młode w wieku od 25 do 34 lat. Prawie 1/4 ogółu bezrobotnych stanowiły osoby w wieku od 35 do 44 lat. Odsetek osób bezrobotnych w wieku od 18 do 24 lat w roku 2014 wynosił 17,37%, natomiast przedział wiekowy od 45 do 54 lat charakteryzował się bezrobociem na poziomie 14,94%. Najniższe wartości procentowe odnotowano dla najstarszych grup wiekowych tj. osób w wieku od 55 do 59 lat oraz powyżej 60 lat, odpowiednio 8,55% oraz 3,33%.

Wykres 17. Procentowa struktura osób bezrobotnych w mieście Przeworsku w roku 2014 - według kryterium stażu pracy (w latach)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych PUP Przeworsk

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Ostatnim z analizowanych obszarów pogłębionej analizy bezrobocia w mieście Przeworsku jest struktura populacji osób bezrobotnych wg kryterium stażu pracy. Najwyższe wartości procentowe odnotowano dla osób bez żadnego stażu pracy, którzy stanowili 23,49% ogółu osób bezrobotnych z miasta Przeworska w roku 2014. Wysoki odsetek ogółu bezrobotnych stanowiły również osoby mogące się pochwalić stażem pracy od 1 roku do 5 lat. Ich udział w strukturze bezrobotnych stanowił 20,43%. Najniższe wartości procentowe odnotowano dla bezrobotnych ze stażem pracy od 20 do 30 lat oraz powyżej 30 lat, którzy stanowili odpowiednio 8,91% oraz 2,43% ogółu bezrobotnych z miasta Przeworska w roku 2014, zarejestrowanych w PUP Przeworsk.

Przeprowadzona diagnoza stanu społecznego w mieście Przeworsku obrazuje dynamikę wybranych zjawisk na przestrzeni okresu 2007-2014 oraz ich najbardziej aktualną strukturę. Może ona posłużyć do zdefiniowania bazy, do której będą odnoszone i porównywane stany zaobserwowane w przyszłości.

2.3. Środowisko przyrodnicze i zasoby naturalne

2.3.1. Rzeźba terenu

Obszar miasta położony jest na pograniczu Przedgórza Rzeszowskiego, stanowiącego najbardziej na południe wysuniętą część Kotliny Sandomierskiej i Pogórza Dynowskiego, stanowiącego pod względem fizyczno-geograficznym część Prowincji Karpat Zachodnich, Podprowincji Zewnętrznych Karpat Zachodnich, Makroregion Pogórzy Środkowo-Beskidzkich. Najstarsza część położona jest na lessowym wzgórzu wznoszącym się ok. 206 m npm, opadającym stromo od południa w kierunku Mleczki. Na ziemi przeworskiej gleby są jakościowo zróżnicowane. Wzdłuż koryta Mleczki znajdują się bardzo korzystne dla rolnictwa mady. W wyższych partiach doliny Mleczki wykorzystuje się je jako grunty orne, na niższych, bardziej podmokłych pod łąki i pastwiska. Z kolei w okolicach linii kolejowej Łańcut – Przeworsk – Jarosław ciągnie się pas urodzajnych lessów, wyjątkowo dobrych, odpowiednich pod wszystkie uprawy, a szczególnie pod pszenicę i buraki cukrowe. Na północ od pasa lessowego występują głównie iły i mady.

2.3.2. Klimat

Klimat jest bardzo specyficzny, ze względu na następujące, często w bardzo krótkim czasie – zmiany pogodowe. Zimy bywają różne: wyjątkowo surowe, bądź wyjątkowo łagodne. Lato jest upalne z niewielką ilością opadów i burz, albo chłodne i zachmurzone. Dlatego rozkład opadów jest bardzo niezrównoważony. Rejon przeworski znajduje się pod wpływem działania północno-zachodnich prądów oceanicznych i wiatrów wiejących z południowego wschodu, niosących ze sobą silne i długotrwałe opady, zwłaszcza w letniej porze roku. Cechę charakterystyczną stanowi gwałtowność burz wywoływana silnymi wiatrami wiejącymi od Przełęczy Dukielskiej. Zimne masy powietrza plasują się one wzdłuż rzeki Mleczki, wpływając na ruch przyziemnych mas powietrza. Ruch powietrza z obszarów wschodnich i południowo-wschodnich kształtuje się we właściwy sposób nad miastem, jeśli jest ciepły przewala się przez miasto jak przez garb górski i w terenach tuż u podnóża stoku pozostaje oziębione powietrze, w okresach zimy i wczesnej wiosny tworzy to tak zwane zamroziny. Znane są tu częstsze zamglenia, zwały mgieł przyziemnych. W południowej części miasta przymrozki są częstsze, szybciej wymarzają rośliny,

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022 a noce nawet w miesiącach letnich są tam chłodniejsze w porównaniu z samym rynkiem miasta czy terenami wschodniej części miasta. Najbardziej nasłonecznione są: stok południowy wierzchowiny, na której rozłożył się stary Przeworsk, następnie duże płaszczyzny falistego terenu na północnym wschodzie i wschodzie od centrum starówki.

2.3.3. Wody podziemne i powierzchniowe

Wody podziemne

Miasto leży w obrębie dużej jednostki geologicznej – Zapadliska Przedkarpackiego. Jest to strefa graniczna przylegająca do innej dużej jednostki - Karpat Zewnętrznych. W regionie przedkarpackim występują dwa użytkowe piętra wodonośne: trzeciorzędowe i czwartorzędowe. Wody w pozostałych piętrach (głównie mezozoicznym) nie są użytkowane. W budowie geologicznej terenu biorą udział utwory podłoża starszego, wieku trzeciorzędowego wykształcone jako sady miocenu. Miąższość osadów mioceńskich dochodzi do 3500 metrów, by w strefie granicznej nie przekraczać zazwyczaj 1000 metrów. Współczesna struktura podłoża uformowała się w okresie późnoalpejskiej kolizji kontynentalnej. Głębokość podłoża platformowego w zapadlisku waha się od kilkuset metrów do 3500 metrów, dochodząc niekiedy do 5000 metrów. Utwory trzeciorzędowe w całości przykryte są utworami młodszym (wieku czwartorzędowego). Są to utwory: - pochodzenia eolicznego lub erozyjnego, wykształconymi w postaci glin pylastych i lessowatych, występujące na terenie wysoczyzn; - pochodzenia rzecznego wykształconymi w postaci mad, namułów, piasków i żwirów, występujące w rejonie dolin Mleczki i Sanu. Konsekwencją budowy geologicznej są warunki hydrogeologiczne. Na terenie miasta występują dwa obszary różniące się pod względem występowania wód podziemnych. Fragment Podgórza Rzeszowskiego. W obrębie tego terenu wody gruntowe poziomu czwartorzędowego występują w spągu osadów wodnolodowcowych podścielających, znacznej miąższości warstwę osadów lessowych. Zalegają one na nieprzepuszczalnych iłach trzeciorzędowych i wykształcone są w postaci osadów piaszczysto - żwirowych, o bardzo zróżnicowanej miąższości, przykrytych warstwą glin zwałowych. Lokalnie warstwa ta zanika i gliny zalegają bezpośrednio na iłach krakowieckich, co powoduje, że te rejony są bezwodne. Zasilanie tego poziomu odbywa się głównie przez infiltrację wód poopadowych. W obrębie osadów lessowych, w okresach wzmożonego zasilania mogą występować sączenia wód śródglinowych o różnych wydajnościach. W dolinie rzeki Mleczki oraz dolinach innych cieków poziom wód gruntowych związany jest ze stanami w rzekach i występuje na głębokości 0,5 - 5,5 m p.p.m. Wody gruntowe związane są tu z utworami rzecznymi wykształconymi w postaci warstwy piaszczysto – żwirowej (terasa rzeki San). Warstwa ta ma charakter ciągły. Wody występujące w jej obrębie związane są wodami rzeki San. Wydajność tych wód z reguły jest znaczna. Właśnie w obrębie tego obszaru zlokalizowane są ujęcia dla miasta Przeworska. Są one podstawowym źródłem zaopatrzenia w wodę dla ujęć gospodarczych, komunalnych, wodociągów i ujęć indywidualnych. Zasilanie poziomu wodonośnego odbywa się poprzez infiltrację wód opadowych i poroztopowych. Spływ wód podziemnych odbywa się w kierunku północno – wschodnim. Miasto Przeworsk leży na obszarze dorzecza Wisły, w regionie wodnym Górnej Wisły. Obszar dorzecza Wisły identyfikowany jest na obszarze województwa podkarpackiego pod nazwą 127 (jest to 127 JCWPd). Europejski kod JCWPd: PLGW 2200127, Nazwa JCWPd: 127 Region wodny: region wodny Górnej Wisły Obszar dorzecza: kod 2000, nazwa - Obszar dorzecza Wisły, Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej: RZGW w Krakowie. Zgodnie z załącznikiem nr 3 do rozporządzenia

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie nr 4/2014 z dnia 16 stycznia 2014r. w sprawie warunków korzystania z wód regionu wodnego Górnej Wisły oraz planem gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły celem środowiskowym dla JCWPd 127 jest dobry stan ilościowy i chemiczny. Miasto Przeworsk zaopatruje się w wodę z ujęcia komunalnego. Zbiornik wód podziemnych i jego strefa ochronna GZWP Nr425 „Dębica-Stalowa Wola-Rzeszów” znajduje się w utworach czwartorzędowych z warstwą wodonośną na głębokości ponad 10 m. Poziom wodonośny użytkowy, czwartorzędowy, związany jest ze spągiem utworów czwartorzędowych występujących na głębokości 15 – 24 m. Przeworsk wyposażony jest w sieć wodociągową, z której korzysta ponad 15 tyś. mieszkańców miasta. Zaopatrzeniem miasta w wodę zajmuje się Przeworska Gospodarka Komunalna Sp. z o.o. Woda pobierana jest ze źródeł wgłębnych zlokalizowanych w miejscowości Rozbórz - Trojany powiązanych ze stacją uzdatniania wody. Dobowa zdolność produkcyjna czynnych urządzeń wynosi 3900 m3/d.

Mapa 5. Lokalizacja GZWP w rejonie Przeworska

Źródło: Program ochrony środowiska dla miasta Przeworska

Istnienie stref ochronnych GZWP wiąże się pewnymi ograniczeniami w tych strefach dotyczącymi: - korzystania z wód powierzchniowych i podziemnych, - użytkowaniem gruntów, - lokalizacją niektórych inwestycji.

Ocena stanu wód podziemnych: W sąsiedztwie m. Przeworsk znajdują się dwa punkty pomiarowe Państwowej Inspekcji Geologicznej. Na podstawie kontroli w ramach krajowej sieci monitoringu PIG zakwalifikowano badane wody do klas czystości : II (wody dobrej czystości) - na terenie miasta Łańcut, III (wody zadowalającej czystości) - na terenie miasta Leżajsk.

Wody powierzchniowe

Miasto Przeworsk położone jest na obszarze dorzecza górnej Wisły. Sieć rzeczna jest tu stosunkowo dobrze rozwinięta, a głównymi rzekami o największych zlewniach: są San, Wisłok, Mleczka oraz rzeki, które do nich wpadają. Sieć rzeczną na terenie miasta stanowi rzeka Mleczka wraz

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022 z dopływami. Dolina Mleczki w jej początkowym biegu jest wąska i kręta, potem staje się szeroka i płaska, wraz z dopływami tworzy gęstą sieć wodną odwadniającą cały obszar miasta. Mleczka płynie korytem o szerokości 4 - 10 m., stosunkowo głęboko wciętym w dno doliny. Rzeka charakteryzuje się najwyższym stanem w okresie wiosennym (III – IV) oraz w okresie letnim (VI-VII). Powoduje to, że w tych okresach istnieje bardzo duży stopień zagrożenia powodziami (potok Nowosiółka i ciek naturalny „Mnich”). Przy mało zróżnicowanych wysokościach względnych terenu, cieki przepływające przez obszar gminy miejskiej mają znaczenie irygacyjne, umożliwiające odpływ nadmiaru wody w okresach wysokich stanów oraz zasilające w wodę przyległe tereny rolnicze w okresie niedoboru wilgoci. W okresie intensywnych opadów i roztopów poziom wód wyraźnie podnosi się. Zabezpieczeniem przed zalewaniem terenu jest budowa zbiorowej małej retencji lub obwałowanie cieków. Udział zbiorników wód stojących w ogólnej powierzchni zarówno miasta jak i terenów przypadających na wody powierzchniowe jest niewielki, jednakże występują i charakteryzują się niewielką powierzchnią. Na terenie gminy występują wody gruntowe w piaszczysto-żwirowych utworach czwartorzędowych. Zwierciadło wody jest swobodne i posiada łączność hydrauliczną z wodą powierzchniową, tak więc zasoby tego poziomu są uzupełniane poprzez bezpośrednią infiltrację. Jest to poziom wodonośny o znacznych wahaniach zwierciadła wody, a jego wydajność jest uzależniona od warunków meteorologicznych (opadów atmosferycznych). Studnie ujmujące wody z tego poziomu posiadają małą wydajność i obecnie z reguły nie są użytkowane. Lokalne przewężenia koryta Mleczki jak i liczne budowle powodują, że cały obręb zlewni, a w szczególności tereny położone w dolnych jej partiach i w okolicach miasta Przeworsk stanowią tereny zalewowe. Istotnym czynnikiem wpływającym na ilość wody w obiegu jest system melioracji. Sytuację w zakresie zagrożenia powodziowego może poprawić budowa małych zbiorników retencyjnych na rz. Mleczka. Podział wód na części i ich identyfikacja wykonana została zgodnie z wymogami Ramowej Dyrektywy Wodnej 2000/60/WE (RDW) (2000) dla potrzeb planowania w gospodarowaniu wodami. Plany gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy zostały zatwierdzone na posiedzeniu Rady Ministrów w dniu 22 lutego 2011 roku i opublikowane w dziennikach urzędowych. Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły został opublikowany w Monitorze Polskim 2011 roku, Nr 49, pozycja 549. Zgodnie z definicją zawartą w „Planie gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły” jednolita część wód powierzchniowych – oznacza oddzielny i znaczący element wód powierzchniowych (jezioro lub inny naturalny zbiornik wodny, sztuczny zbiornik wody, rzeka, struga, strumień, potok, kanał, lub ich część, morskie wody wewnętrzne, wody przejściowe lub wód. Przeworsk leży na terenie objętym Planem gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły. Zgodnie z zapisami Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły w Przeworsku zlokalizowano jednolitą część wód powierzchniowych o nazwie JCWP „Mleczka od Łopuszki do ujścia z Mleczką Wschodnią od Węgierki” o kodzie: PLRW200019226899. Jest to rzeka nizinna piaszczysto - gliniasta, naturalna część wód, dla której stan zgodnie z Planem Gospodarowania Wodami na obszarze dorzecza Wisły, oceniono jako zły. Jest część wód niezagrożona nieosiągnięciem celów środowiskowych. Celem środowiskowym, dla tej części wód jest osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu ekologicznego i dobrego stanu chemicznego. Rzekę Mleczkę tworzą dwa strumienie, łączące się niedaleko Urzejowic, noszące tą samą nazwę: Mleczka (Zarzecka i Kańczucka). Zabezpieczeniem przeciwpowodziowym jest wybudowany zbiornik suchy w Siedleczce, gmina Kańczuga. Od kilku lat realizowane są sukcesywnie prace mające na celu poprawę jakości wód

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022 powierzchniowych poprzez realizacje Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych. Na terenie województwa znaczącą presję na wody powierzchniowe wywiera sektor komunalny i w mniejszym stopniu sektor przemysłowy. Główne źródła zanieczyszczeń skupiają się w dużych ośrodkach miejsko-przemysłowych. Największe zagrożenie dla stanu jakości wód powierzchniowych stanowi działalność człowieka, szczególnie poprzez: pobór wód, wprowadzanie ścieków komunalnych i przemysłowych oraz wód pochłodniczych i kopalnianych, zanieczyszczenia obszarowe, zmiany hydro- morfometryczne (regulacje rzek, ochrona przeciwpowodziowa).

2.3.4. Świat roślinny i zwierzęcy

Flora

Świat roślinny i zwierzęcy okolic Przeworska jest stosunkowo ubogi. Lasy zajmują niewielką powierzchnię, głównie w widłach Wisłoka i Sanu. Występuje tu dorodny modrzew europejski. Na Pogórzu występują lasy mieszane z sosnami, jodłami, świerkami, bukami, brzozami, grabami, dębami i innymi. Nad brzegami rzek rosną wierzby, olchy i topole. Ciekawe pod względem przyrodniczym są łąki Rynny Podkarpackiej, na których spotkać można m.in. takie gatunki jak: pełnik europejski, goryczka wąskolistna, kosaciec syberyjski i goździk pyszny.

Zbiorowiska roślinne występujące na terenie miasta to: - zbiorowiska synatropijne – teren upraw, największy powierzchniowo, - zbiorowiska sadów i ogrodów, - zbiorowiska łąkowe i pastwiskowe – najwięcej w dolinie Mleczki, - zbiorowiska wodne – w dolinie Mleczki, - parki i zieleń miejska, - drobne zbiorowiska leśne, - zbiorowiska zaroślowe – występujące bezpośrednio przy granicy pól uprawnych jako zadrzewienia śródpolne i umocnienie skarp i miedz.

Fauna

Różnorodność i bogactwo fauny miasta jest wypadkową czynników naturalnych i antropogenicznych. Miasto z uwagi na występowanie obszarów zabudowanych i terenów zainwestowanych jest zubożone w występujące gatunki fauny. Środowisko życia drobnej zwierzyny łownej, gryzoni i ptaków stanowią głównie tereny otwarte pól i łąk oraz zadrzewienia. Występujące w granicach miasta zwierzęta to m. in.: sarny, zające, bażanty, kuropatwy, skowronki, pokrzewki i inne. Wśród lokalnej fauny stwierdza się także gatunki objęte ochroną ścisłą na mocy Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 6 października 2014 r. (Dz. U. z 2014 r, poz. 1348), tj. ryjówkę aksamitną (Sorex araneus) i jeża wschodniego (Erinaceus roumanisus), a także pospolite gatunki zwierząt jak: zając szarak (Lepus europaeus) i mysz polna (Apodemus agrarius) i zaroślowa (Apodemus sylvaticus), nornik zwyczajny (Microtus arvalis), nornica ruda - (Myodes glareolus). Wśród chronionej awifauny stwierdzono sikorkę bogatkę (Parus major), skowronka zwyczajnego (Alauda arvensis), słowika szarego Luscinia luscinia (objęte ochroną ścisłą) oraz pospolitego gawrona (Corvus frugilegus), srokę (Pica pica) oraz kaczkę krzyżówkę (Anas platyrhynchos). Ponadto na terenach z zielenią wysoką występują sierpówki, zięby, szczygły, kulczyki, szpaki, sikorki modraszki, pierwiosnek, kopciuszek, kowalik, piegża, kwiczoł, dzwoniec, dzięciołek i grubodziób.

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

2.3.5. Bogactwa naturalne

W mieście Przeworsku powszechnie występują kopaliny pospolite. Są to : kruszywa naturalne (piaski i żwiry rzeczne, piaski wydmowe) oraz surowce ilaste. Przydatność tych surowców winna być określona przez odpowiednie badania geologiczne. Występujące na obszarze gminy miejskiej kopaliny (surowce budowlane, takie jak gliny zwietrzelinowe i piaskowce lgockie) nie są eksploatowane systemem przemysłowym, jedynie lokalnie w niewielkim zakresie pobierane przez miejscową ludność na potrzeby lokalne. Jest to wydobycie punktowe na małą skalę, powstałe wyrobiska są z reguły niewielkie i szybko ulegają naturalnej sukcesji. Na terenie Przeworska zlokalizowany jest obszar górniczy gazu ziemnego „Przeworsk”, w północno-zachodniej części miasta.

2.3.6. Tereny i obiekty prawem chronione

Środowisko przyrodnicze

Na terenie miasta brak jest obszarów i obiektów prawnie chronionych w oparciu o ustawę z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (t. j. Dz. U. z 2015 r. poz. 1651). Wyjątkiem są w mieście występują drzewa, które objęto ochroną przez ustanowienie ich pomnikami przyrody uchwałą Rady Miasta Przeworska d nr 411/LXI/94 z dnia 19 maja 1994 r. Obecnie na terenie miasta znajduje się 41 pomników przyrody, a większość z nich znajduje się na terenie zespołu pałacowo- parkowego, jak np. aleja grabowa (76 szt. grabów), 7 szt. lip szerokolistnych, 2 jesiony wyniosłe, 3 platany klonolistne.

Środowisko kulturowe

Najwartościowszymi obiektami chronionymi w Przeworsku są:  układ urbanistyczny „Starego Miasta”;  zespół klasztorny oo. Bernardynów obejmujący Kościół pw. św. Barbary z XV w. z późniejszymi zmianami, klasztor murowany z 1512 r. później przebudowany;  zespół klasztorny Bożogrobców obejmujący kościół parafialny św. Ducha z XV w. - murowany, gotycki z późniejszymi zmianami, klasztor z II połowy XVII w., dzwonnicę z 1627 r., fortyfikacje wokół kościoła i ogrodzenie;  zespół klasztorny ss. Miłosierdzia obejmujący kościół klasztorny M. B. Śnieżnej z XVIII w.;  kilka kapliczek na terenie m. Przeworska;  pozostałości murów miejskich przy ul. Wałowej, Kazimierzowskiej, Kilińskiego, Piłsudskiego;  ratusz z XV w.;  zespół pałacowo-parkowy obejmujący pałac murowany z 1829 r., kordegardę, oranżerię, stajnię, powozownię , oficynę, dom ogrodnika z XIX w. oraz park krajobrazowy;  Zajazd-Camping Skansen Pastewnik;  zabudowa przyrynkowa z XIX i XX w.;  zabudowa drewniana z XIX w. przy ul. Kilińskiego, Bernardyńskiej oraz Tkackiej.

Spisu dokonano na podstawie rejestru i spisu zabytków Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków z siedzibą w Przemyślu.

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

2.3.7. Źródła zanieczyszczenia środowiska

Jakość wód powierzchniowych Jakość powietrza atmosferycznego na terenie miasta Przeworska, według danych na stronie www.powietrze.podkarpacie.pl, wskazuje na brak przekroczeń wartości dopuszczalnych zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów dopuszczalnych niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 2012 r. poz. 1031).

Największe zagrożenie dla stanu jakości wód powierzchniowych stanowi działalność człowieka, szczególnie poprzez: pobór wód, wprowadzanie ścieków komunalnych i przemysłowych oraz wód pochłodniczych i kopalnianych, zanieczyszczenia obszarowe, zmiany hydro- morfometryczne (regulacje rzek, ochrona przeciwpowodziowa).

Jakość powietrza

O zanieczyszczeniu powietrza stanowią gazy, ciecze i ciała stałe występujące w atmosferze, a nie będące jego naturalnymi składnikami, lub też substancje występujące w ilościach wyraźnie zwiększonych w porównaniu z naturalnym składem powietrza. Substancje zanieczyszczające powietrze emitowane są ze źródeł punktowych (wyrzutnie, kominy), liniowych (trasy komunikacyjne) i powierzchniowych (składowiska, otwarte zbiorniki z lotną substancją). Zanieczyszczenia powietrza wpływają w sposób istotny na pozostałe komponenty środowiska. Przemieszczanie się w środowisku emitowanych zanieczyszczeń odbywa się w czterech ośrodkach: atmosferycznym, glebowo- gruntowym, wodnym i roślinnym, przy czym w każdym z tych ośrodków następuje jednoczesne magazynowanie zanieczyszczeń i ich wymiana. Jakość powietrza, jego stan w obszarze oddziaływania określają dwa podstawowe czynniki: emisja zanieczyszczeń oraz zdolności przewietrzania, które z kolei zależą od lokalnych warunków klimatycznych, jak i od różnorodnych przeszkód terenowych utrudniających rozpraszanie się zanieczyszczeń. Wśród emitowanych zanieczyszczeń powietrza procentowo największą ilość przypada na zanieczyszczenia gazowe. Związane to jest z niedostatecznym wyposażaniem źródeł emisji zanieczyszczeń powietrza w urządzenia do redukcji. Wymiana w obiektach użyteczności publicznej kotłowni węglowych na gazowe spowodowała w dużym stopniu ograniczenie emisji spalin do atmosfery. Istniejące na terenie miasta duże zakłady produkcyjne, mające wpływ na jakość powietrza tj. Geyer & Hosaja Sp. z o. o. w Partyni, TRAX BRW Sp. z o. o., B&P Engineering Sp. z o.o., Polski Asfalt Sp. z o.o. Pruszków Wytwórnia Mas Bitumicznych w Przeworsku, są zobowiązane zgodnie z warunkami określonymi w pozwoleniach na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza udzielonych przez Starostę Przeworskiego do dotrzymywania norm poziomów emisji substancji wprowadzanych do powietrza. Jakość powietrza atmosferycznego na terenie miasta Przeworska, według danych na stronie www.powietrze.podkarpacie.pl, wskazuje na brak przekroczeń wartości dopuszczalnych zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów dopuszczalnych niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 2012 r. poz. 1031).

Jakość gleb

Zanieczyszczeniami gleb i gruntów są wszelkie związki chemiczne i pierwiastki promieniotwórcze, a także mikroorganizmy, które występują w glebach w zwiększonych ilościach. Pochodzą m.in. ze stałych i ciekłych odpadów przemysłowych i komunalnych, gazów i pyłów emitowanych z zakładów przemysłowych (chemicznych, petrochemicznych, cementowni, hut,

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022 elektrowni itp.), gazów wydechowych silników spalinowych oraz z substancji stosowanych w rolnictwie (nawozy sztuczne, środki ochrony roślin). Zanieczyszczenia zmieniają gleby pod względem chemicznym, fizycznym i biologicznym. Obniżają jej urodzajność, czyli powodują zmniejszenie plonów i obniżenie ich jakości, zakłócają przebieg wegetacji roślin, niszczą walory ekologiczne i estetyczne szaty roślinnej, a także mogą powodować korozję fundamentów budynków i konstrukcji inżynierskich, np. rurociągów.

Klimat akustyczny (hałas przemysłowy, komunikacyjny, ogólno środowiskowy)

Hałas stanowi jedno ze źródeł zanieczyszczenia środowiska. Wzrastające w ostatnich latach w związku z rozwojem komunikacji, uprzemysłowieniem i postępującą urbanizacją gmin i miast. Odczuwany jest przez ich mieszkańców jako jeden z najbardziej uciążliwych czynników wpływających ujemnie na samopoczucie i środowisko. Hałasem nazywa się każdy dźwięk, który w danych warunkach jest określony jako szkodliwy, uciążliwy lub przeszkadzający, niezależnie od jego parametrów fizycznych. Odczucie hałasu jest więc bardzo subiektywne i zależy od wrażliwości słuchowej poszczególnych jednostek. Do oceny hałasu w środowisku zewnętrznym ma zastosowanie Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 112). Klasyfikację akustyczną przeprowadza się wg załącznika do ww. rozporządzenia.

Hałas przemysłowy Hałas przemysłowy w Gminie Miejskiej Przeworsk stanowi zagrożenie o charakterze lokalnym, występujące głównie na terenach sąsiadujących z zakładami, bądź terenami przemysłowymi. Dodatkową uciążliwość hałasową powodują zakłady rzemieślnicze i usługowe zlokalizowane wśród zabudowy o charakterze mieszkalnym. Ich wpływ na ogólny klimat akustyczny miasta nie jest znaczący, jednak są one przyczyną lokalnych negatywnych skutków odczuwalnych przez okolicznych mieszkańców.

Hałas komunikacyjny drogowy Harmonijny rozwój transportu i komunikacji jest warunkiem decydującym o rozwoju gospodarczym danego obszaru. Z drugiej strony, rozwój motoryzacji, oddziałuje negatywnie na środowisko, zwłaszcza gdy nie jest związany z modernizacją i rozwojem stanu technicznego dróg. Przyjmuje się, że na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat corocznie przybywa około 10% samochodów. Na poziom hałasu drogowego w pobliżu zabudowy mieszkalnej mają wpływ przede wszystkim: natężenie ruchu komunikacyjnego, udział transportu ciężkiego w strumieniu ruchu, odległość zabudowy mieszkalnej od drogi, prędkość ruchu pojazdów (ze wzrostem prędkości hałas rośnie), typ i stan techniczny pojazdów, nachylenie drogi, stan nawierzchni oraz płynność ruchu. Większość hałasów w środowisku (w tym hałas drogowy) charakteryzuje się zmiennymi poziomami w czasie. Pod pojęciem hałasu drogowego rozumie się hałas pochodzący od środków transportu poruszających się po wszelkiego rodzaju drogach nie będących drogami kolejowymi. Jest to hałas typu liniowego. Układ drogowy stanowi o rozwoju danego regionu i powiązaniach z innymi ośrodkami. Przez teren gminy przebiegają będące źródłami hałasu komunikacyjnego droga krajowa DK4, drogi wojewódzkie oraz szereg dróg powiatowych i gminnych, łączących Miasto z innymi ośrodkami.

Hałas osiedlowy i mieszkaniowy Ponad 25% mieszkańców jest narażona na ponadnormatywny hałas w mieszkaniach występujący w wyniku stosowania „oszczędnych” materiałów i konstrukcji budowlanych. Hałas

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022 wewnątrz osiedlowy spowodowany jest przez pracę silników samochodowych, wywożenie śmieci, dostawy do sklepów, głośną muzykę radiową itp. Do tych hałasów dołącza się niejednokrotnie bardzo uciążliwy hałas wewnątrz budynku, spowodowany wadliwym funkcjonowaniem instalacji wodno- kanalizacyjnej, centralnego ogrzewania. Według polskiej normy, poziom hałasu pochodzący od instalacji i urządzeń budynku może wynosić w ciągu dnia 30-40 dB, nocą 25-30 dB.

Wibracje Szkodliwość wibracji zależy od wielkości natężenia źródła charakteru zmian w czasie oraz długotrwałości działania. Na wibracje narażony jest każdy człowiek zarówno w pracy jak i w życiu codziennym. Wibracje i wstrząsy, podobnie jak hałas, przenoszone są przez wzbudzone do drgań konstrukcje budynków mieszkalnych. Skutkiem oddziaływania wibracji na człowieka są zmiany w układzie nerwowym, krążenia, narządach ruchu oraz układzie pokarmowym. Dlatego też wibracje należy zmniejszać lub likwidować w miejscach ich powstawania m.in. poprzez zmiany w konstrukcji aparatury i maszyn, stosowanie elastycznych podłoży (guma, korek), ekranów tłumiących wibracje itp..

Promieniowanie elektromagnetyczne Podział promieniowania elektromagnetycznego na jonizujące i niejonizujące wynika z granicznej wielkości energii, która wystarcza do jonizacji cząstek materii. Najczęściej spotykanymi źródłami mikrofal są urządzenia nadawczo – odbiorcze sieci telefonii komórkowej. Jej burzliwy rozwój w ostatnich kilku latach, objawiający się ogromną liczbą samych telefonów oraz licznością stacji bazowych instalowanych na budynkach, budzi największy niepokój wśród społeczeństwa.

2.4. Gospodarka

2.4.1. Rolnictwo

Przeworsk pod względem klimatycznym posiada korzystne warunki dla rozwoju gospodarki rolnej, znajduje się w strefie klimatu umiarkowanego, w którym okres wegetacji trwa 210 dni i można w nim uprawiać większość roślin.

Ocena rolniczej przestrzeni produkcyjnej dla Przeworska jest w zasadzie korzystna, a wpływają na to szczególnie klasy bonitacyjne gruntów. Według wskaźnika jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej dla miasta wysoko ocenione zostały agroklimat i rzeźba terenu, natomiast jakość i przydatność rolnicza gleb oraz warunki wodne otrzymały ocenę przeciętną.

Gmina Miejska Przeworsk podsiada dogodne warunki do rozwoju produkcji rolnej, co wynika m.in. z dobrej jakości gleb. Udział gleb klasy II i III, zarówno wśród gruntów ornych, jak i użytków zielonych, wynosi ok. 50%.

Strukturę powierzchniową gruntów rolnych na terenie miasta Przeworska przedstawiono w poniższej tabeli.

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Tabela 18. Powierzchnia gruntów rolnych na terenie miasta Przeworska w latach 2003-2005 - wg rodzaju gruntów1 powierzchnia Sady (w Łąki (w Pastwiska gruntów Lata/Wyszczególnienie grunty orne (w ha) ha) ha) (w ha) rolnych (ogółem w ha) 2003 1423 28 165 8 1624 2004 1466 25 165 8 1664 2005 1467 25 165 8 1665 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Największy udział w powierzchniowej strukturze gruntów rolnych w mieście Przeworsku w roku 2005 miały grunty orne, które stanowiły 88,11% ogólnej powierzchni gruntów rolnych.

W analizowanym okresie powierzchnia prywatnych gruntów leśnych wzrosła z poziomu 1 ha do poziomu 2,03 ha. Stosunek powierzchni lasów do całkowitej powierzchni miasta Przeworska wynosi ok. 0,1%.

Działalność rolnicza w gospodarce miejskiej cechuje się innymi uwarunkowaniami niż gospodarka rolnicza na terenach wiejskich. W miastach, co jest widoczne również na przykładzie Przeworska, koncentruje się ona w gospodarstwach małych i odgrywa rolę pomocniczą. Właściciele gospodarstw rolnych bądź działek rolnych utrzymują się najczęściej z dwóch źródeł, w tym jednego pozarolniczego.

2.4.2. Leśnictwo

Ze względu na wysoką klasę gruntów na terenie miasta, nie ma w Przeworsku możliwości zalesiania terenów. Podstawowymi formami zieleni na terenach miasta są:

 zieleń osiedlowa;  drzewa i krzewy sadzone w ramach zagospodarowania terenów osiedli;  zadrzewienia przy obiektach sakralnych, szkołach, starych cmentarzach, aleje osiedlowe, obiektach zabytkowych; obiektach rekreacyjno - hotelowych itp.;  ogródki działkowe;  ogródki przydomowe w obrębie zabudowy jednorodzinnej.

Lasy w Przeworsku zajmują jedynie 0,1 % powierzchni Gminy Miejskiej Przeworsk. W poniższej tabeli zaprezentowano stan lesistości na terenie miasta Przeworska w latach 2007-2014.

Tabela 19. Powierzchnia gruntów leśnych na terenie miasta Przeworska w latach 2007-2014 Wyszczególnienie 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 ogółem (w ha) 1,0 1,1 2,1 2,1 2,1 2,1 2,04 2,03 lesistość w % 0,0 0,0 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1

grunty leśne prywatne (w ha) 1,0 1,1 2,1 2,1 2,1 2,1 2,04 2,03 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

1 Najbardziej aktualne dane, opublikowane przez GUS dotyczą roku 2005 44

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

W analizowanym okresie powierzchnia prywatnych gruntów leśnych wzrosła z poziomu 1 ha do poziomu 2,03 ha. Stosunek powierzchni lasów do całkowitej powierzchni miasta Przeworska wynosi ok. 0,1%. Warto dodać, że las znajduje się także na terenie Gminy Miejskiej Przeworsk – na terenie położonym m. in. przy korycie rz. Mleczki o łącznej pow. 5,0337 ha.

2.4.3. Działalność gospodarcza

Wg danych Urzędu Statystycznego w Rzeszowie na dzień 31.12.2014 roku na terenie miasta Przeworska w systemie REGON zarejestrowano 1 486 podmiotów gospodarczych.

Miasto Przeworsk należy do jednostek aktywnych gospodarczo. Przedsiębiorczość lokalnej ludności jest cechą wpływającą na m.in. bogacenie się społeczeństwa i tworzenie nowych miejsc pracy, a w efekcie na dynamiczny rozwój miast.

W 2014 roku w mieście Przeworsku było zarejestrowanych 1 425 podmiotów prywatnych, z których: 1 093 stanowiły osoby prywatne prowadzące działalność gospodarczą, 82 firmy działały w formie spółek handlowych, z czego 20 z udziałem kapitału zagranicznego. Ponadto w mieście funkcjonowało 13 spółdzielni, 2 fundacje oraz 57 innych podmiotów działających w formie stowarzyszeń i organizacji społecznych.

Tabela 20. Jednostki gospodarcze zarejestrowane w systemie REGON w mieście Przeworsku w latach 2007-2014 Wyszczególnienie 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 podmioty gospodarki narodowej 1342 1369 1413 1474 1468 1506 1476 1486 ogółem sektor publiczny – ogółem 66 63 63 61 63 62 62 61 sektor publiczny – państwowe i samorządowe jednostki prawa 45 44 45 43 45 44 43 42 budżetowego sektor publiczny - przedsiębiorstwa 1 0 0 0 0 0 0 0 państwowe sektor publiczny - spółki handlowe 4 3 3 3 3 3 3 2 sektor publiczny - państwowe i samorządowe jednostki prawa 1 1 1 0 - - - - budżetowego, gosp. pomocnicze sektor prywatny – ogółem 1276 1306 1350 1413 1405 1444 1414 1425 sektor prywatny - osoby fizyczne 1008 1036 1074 1124 1104 1131 1098 1093 prowadzące działalność gosp. sektor prywatny - spółki handlowe 57 59 64 67 73 75 78 82 sektor prywatny - spółki handlowe 17 18 18 23 23 23 22 20 z udziałem kapitału zagranicznego sektor prywatny - spółdzielnie 14 13 13 13 13 13 13 13

sektor prywatny - fundacje 1 2 2 2 2 2 2 2 sektor prywatny - stowarzyszenia 36 39 42 46 48 51 52 57 i organizacje społeczne Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Zjawiskiem bardzo pozytywnym jest ogólny wzrost liczby podmiotów gospodarczych w mieście Przeworsku w okresie 2007-2014. Tym bardziej, że wzrost ten determinowany jest zwiększającą się liczbą podmiotów prywatnych. Spada natomiast ilość podmiotów publicznych. Tendencje te ukazane zostały na poniższych wykresach.

Wykres 18. Podmioty gospodarki narodowej ogółem oraz z sektora prywatnego w mieście Przeworsku w latach 2007-2014

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Spadający poziom liczby podmiotów z sektora publicznego jest wynikiem przekształceń w gospodarce narodowej, które sukcesywnie następują po roku 1989. Prywatyzacja firm państwowych wpływa pozytywnie na osiągane przez nich przychody, ekonomizację ponoszonych kosztów, a w efekcie na rentowność prowadzonej działalności gospodarczej.

Wykres 19. Podmioty sektora publicznego w mieście Przeworsku w latach 2007-2014

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Na przestrzeni analizowanego okresu udział podmiotów zakwalifikowanych do sektora prywatnego wzrósł z poziomu 95,08% ogółu firm zarejestrowanych w mieście Przeworsku

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022 do poziomu 95,90%. Jest to zjawiskiem pożądanym w gospodarce lokalnej, ponieważ firmy zarządzane przez kapitał prywatny są bardziej efektywne od podmiotów państwowych.

Tabela 21. Podmioty gospodarcze w mieście Przeworsku wg sektorów własnościowych w latach 2007-2020 - struktura procentowa Wyszczególnienie 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Sektor prywatny 95,08% 95,40% 95,54% 95,86% 95,71% 95,88% 95,80% 95,90% Sektor publiczny 4,92% 4,60% 4,46% 4,14% 4,29% 4,12% 4,20% 4,10% Ogółem 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

W celach porównawczych liczbę podmiotów gospodarczych w mieście Przeworsku należy odnieść do określonej populacji jednostki terytorialnej. W większości przypadków będzie to 10 000 mieszkańców. Na przestrzeni analizowanego okresu poprawę zanotowały prawie wszystkie wskaźniki rozwoju przedsiębiorczości w mieście Przeworsku. Dwa z nich, o największej wartości informacyjnej, charakteryzowały się wzrostami rzędu odpowiednio 11,14% oraz 9,38%, a były to indykatory zdefiniowane jako: „podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. ludności” oraz „osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą na 1000 ludności”. Stan powyżej opisany ukazano w poniższej tabeli. W przypadku „osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą na 1000 ludności” wartość bazowa z roku 2007 wynosząca 64, wzrosła do poziomu 70 podmiotów.

Tabela 22. Wskaźniki rozwoju przedsiębiorczości w mieście Przeworsk w latach 2007-2014 Wyszczególnienie/Rok 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 podmioty wpisane do rejestru REGON 853 869 897 923 922 946 935 948 na 10 tys. ludności jednostki nowo zarejestrowane w - - 88 93 78 80 64 80 rejestrze REGON na 10 tys. ludności jednostki wykreślone z rejestru REGON - - 53 47 81 55 71 68 na 10 tys. ludności podmioty wpisane do rejestru na 1000 85 87 90 92 92 95 94 95 ludności podmioty na 1000 mieszkańców w wieku 129,7 131,9 136,7 141,1 142,0 146,4 146,0 149,9 produkcyjnym osoby fizyczne prowadzące działalność 64 66 68 70 69 71 70 70 gospodarczą na 1000 ludności osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą na 100 osób w wieku - - 10,4 10,8 10,7 11,0 10,9 11,0 produkcyjnym fundacje, stowarzyszenia i organizacje 2 3 3 3 3 3 3 4 społeczne na 1000 mieszkańców fundacje, stowarzyszenia i organizacje 24 26 28 30 31 33 34 38 społeczne na 10 tys. mieszkańców nowo zarejestrowane fundacje, stowarzyszenia, organizacje społeczne na - - 3 3 2 2 1 3 10 tys. mieszkańców podmioty nowo zarejestrowane na 10 tys. - - 134 142 121 124 100 127 ludności w wieku produkcyjnym udział podmiotów wyrejestrowanych w ogólnej liczbie podmiotów wpisanych do - - 5,9 5,1 8,8 5,8 7,7 7,2 rejestru REGON w % Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Dla „podmiotów wpisanych do rejestru REGON na 10 tys. ludności” bazą jest rok 2007 kiedy to wskaźnik ten osiągnął wartość bezwzględną 853 podmioty, natomiast w roku 2014 wartość tego indykatora znajdowała się na poziomie 948 podmiotów.

Wykres 20. Podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. ludności w mieście Przeworsku w latach 2007-2014

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

W przypadku „osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą na 1000 ludności” wartość bazowa z roku 2007 wynosząca 64 wzrosła do poziomu 70 podmiotów.

Wykres 21. Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą na 1000 ludności w mieście Przeworsku w latach 2007-2014

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

W celach porównawczych przytoczone zostały wartości dwóch ww. wskaźników rozwoju przedsiębiorczości dla powiatu przeworskiego, województwa podkarpackiego oraz Polski. Wynoszą one odpowiednio: 564, 763 oraz 1 071 w przypadku podmiotów wpisanych do rejestru REGON na 10 tys. ludności w 2014 roku. Miasto Przeworsk, w tej kategorii, wypada korzystniej w porównaniu do powiatu i województwa.

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Dla drugiego z przytoczonych wskaźników tj. liczby osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą na 1000 ludności, wartości, w 2014 roku, dla powiatu przeworskiego, województwa podkarpackiego oraz Polski kształtowały się na poziomie, odpowiednio: 43, 57 oraz 77. Podobnie jak dla pierwszego z wymienionych wskaźników, wartości dla miasta Przeworska są korzystniejsze niż te zaobserwowane dla powiatu, województwa oraz nieznacznie gorsze od poziomu na szczeblu ogólnopolskim. W porównaniu do miast o podobnej wielkości tj. Leżajska i Łańcuta Przeworsk, pod względem rozwoju przedsiębiorczości, wypada gorzej.

Tabela 23. Wartości wybranych wskaźników rozwoju przedsiębiorczości w 2014 roku - porównanie osoby fizyczne prowadzące podmioty wpisane do rejestru Jednostka terytorialna/Wskaźnik działalność gospodarczą REGON na 10 tys. ludności na 1000 ludności Polska 1071 77 województwo podkarpackie 763 57 powiat przeworski 564 43 miasto Przeworsk 948 70 miasto Leżajsk 1109 81 miasto Łańcut 1139 85 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Najmocniej reprezentowanymi sektorami gospodarki w mieście Przeworsku w 2014 roku, wg Polskiej Klasyfikacji Działalności, były takie branże jak:  przetwórstwo przemysłowe – 141 podmiotów;  budownictwo – 132 podmioty;  handel, naprawa pojazdów samochodowych – 418 podmiotów;  działalność profesjonalna, naukowa i techniczna – 125 podmiotów;  opieka zdrowotna i pomoc społeczna – 163 podmioty. Pozostałe sekcje reprezentowane były przez nieznaczną liczbę firm, nieprzekraczającą 100 podmiotów.

Strukturę lokalnej gospodarki bardzo dobrze oddaje agregacja podmiotów gospodarczych w trzech głównych sektorach gospodarki, którymi są: „Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo”, „Przemysł i budownictwo” oraz „Pozostała działalność”, na którą składają się głównie usługi dla ludności. Poniższa tabela ilustruje strukturę lokalnej gospodarki w podziale na ww. sektory.

Tabela 24. Podmioty gospodarcze w mieście Przeworsku wg sektorów PKD w latach 2009-2014 Wyszczególnienie 2009 2010 2011 2012 2013 2014 rolnictwo, leśnictwo, 7 9 7 8 6 6 łowiectwo i rybactwo przemysł i budownictwo 250 275 272 287 281 280 pozostała działalność 1156 1190 1189 1211 1189 1200 Razem 1413 1474 1468 1506 1476 1486 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Naturalnym zjawiskiem występującym na obszarach miejskich jest niski udział reprezentantów sektora pn. „Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo” w ogólnej strukturze gospodarki. Odsetek ten w mieście Przeworsku w roku 2014 wynosił 0,40%. Największy udział w strukturze gospodarki narodowej miały firmy należące do sektora „Pozostała działalność” który wynosił 80,75% ogólnej liczby podmiotów. Sektor „Przemysł i budownictwo” był reprezentowany przez 18,84% firm mających siedzibę w mieście Przeworsku.

Wykres 22. Struktura gospodarki w mieście Przeworsku wg sektorów PKD w roku 2014

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Przeworsk pełni funkcję ośrodka produkcyjno – usługowo – handlowego dla okolicznych miejscowości. W mieście skupiły się następujące rodzaje przemysłu: meblarski, spożywczy, odzieżowy, gumowy, szklany, obuwniczy, maszynowy i budowlany. Największymi firmami, a tym samym głównymi pracodawcami są: „O.K.” Owocowe Koncentraty (przetwórstwo owoców), Zakłady Gumowe „Geyer & Hosaja” Sp. z o.o. (produkcja opon), „B&P Engineering” (wytwórca linii technologicznych do produkcji zagęszczonych soków owocowych), „Megastyl” (producent okien i drzwi), „TRAX-BRW Sp.z o.o.” (przemył meblarski), (zaplecze magazynowe). Zakład Odzieżowy „Alex” Sp. z o.o. (producent spodni wizytowych męskich i damskich), Zakład przemysłu odzieżowego „MEN’S FIELD”, Firma Handlowo-Usługowa BUDINSTEL Paweł Ciąpała, Przedsiębiorstwo Budownictwa Drogowego i Specjalistycznego „BUDINSTEL” Beata Kalamarz, Przedsiębiorstwo Wielobranżowe BUDINSTEL Ewa Ciąpała- Trojnar, „Hydrobud-Przeworsk” Sp. z o.o. (producent wysokiej jakości konstrukcji stalowych wraz z montażem oraz wyposażenia technologicznego oczyszczalni ścieków), Przeworska Gospodarka Komunalna Sp. z o.o., Zakład Rzeźniczo-Wędliniarski Benbenek Karol, EUROCASH SA.

2.4.4. Turystyka

Turystyka i rekreacja to jeden z możliwych kierunków rozwoju miasta. Potencjał turystyczny Przeworska stanowią warte odwiedzenia miejsca i zabytki architektoniczne oraz przyrodnicze. Przeworsk stale rozwija infrastrukturę turystyczną, która ułatwia odwiedzającym miasto uzyskanie niezbędnych informacji. W Przeworsku funkcjonuje Euroregionalne Centrum Informacji Turystycznej. ECIT to transgraniczny ośrodek, gdzie skoncentrowane są aktualne, wyczerpujące informacje z dziedziny turystyki. Pracownicy biura udostępniają szeroką bazę danych o m.in.:

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022 hotelach, gospodarstwach agroturystycznych, muzeach, restauracjach, kinach oraz ośrodkach sportowych funkcjonujących w regionie.

Poniżej podano dane kontaktowe ECIT:

The Euroregional Tourist Information Centre in Przeworsk Ratusz, Rynek 1, 37-200 Przeworsk, tel/fax: +48 16 6487844, w. 120, e-mail: [email protected], Godziny otwarcia (Open): Poniedziałek (Monday) - Piątek (Friday), w godz. 07.30 - 15.30.

Atrakcje turystyczne

Ponad 7 wieków historii miasta oraz położenie geograficzne przyczyniło się do tego, iż w Przeworsku znajduje się stosunkowo dużo obiektów godnych uwagi dla turystów. Najważniejsze z nich to:

- Ratusz - pierwsza wzmianka o nim pochodzi z 1473 roku. W XVII wieku na starym zrębie powstała nowa budowla, gruntownie przebudowana w początkach XX wieku. - Kościół i Klasztor oo. Bernardynów pochodzący z XV wieku. Ta późnogotycka budowla była niegdyś elementem systemu obronnego miasta, o czym świadczą pozostałości murów obronnych. Cechy charakterystyczne kościoła to unikatowa ośmioboczna wieża oraz trójboczne manierystycznie zwięczone prezbiterium. - Bazylika pw. Ducha Św. Ta gotycka świątynia wybudowana została w XV w. przez Zakon Kanoników Regularnych Stróżów Grobu Jerozolimskiego zwanych Bożogrobcami. Do kościoła została dobudowana w 1696 roku Kaplica Grobu Bożego (sanktuarium), w której znajduje się unikatowa w skali kraju replika grobu Chrystusa. Ozdobę Bazyliki stanowią: wykonany w stylu baroku toskańskiego ołtarz główny z 1693 roku oraz stalle z XVIII w. Najstarszym zabytkiem jest spiżowa chrzcielnica z 1400 roku. - Barokowy Kościółek i Klasztor ss. Miłosierdzia, wzniesiony w 1768 roku z fundacji Księcia Antoniego Lubomirskiego. W zabudowaniach klasztornych mieści się Dom Pomocy Społecznej oraz przedszkole prowadzone przez siostry zakonne. - Park, założony w XVIII w. w stylu angielskim, zajmuje obszar ok. 12 ha. Na uwagę zasługuje ,,aleja grabowa" i wiele okazów starych drzew jak: dęby, jesiony, lipy, platany, tulipanowce. - Pałac znajdujący się w Parku, o charakterze klasycystyczno-romantycznym z przełomu XVIII i XIX, jest dawną rezydencją rodu Lubomirskich. Jego wnętrza pełnią obecnie funkcję muzealną - muzeum wnętrz pałacowych oraz działu historii miasta i regionu. W innych obiektach zespołu znalazł siedzibę dział historii pożarnictwa oraz powozów.

Ważnymi atrakcjami dla turystów odwiedzających miasto Przeworsk są również ,,Pastewnik" będący jedynym w Polsce ,,żywym" skansenem oraz kolejka wąskotorowa. Skansen dzięki swojemu położeniu przy trasie E-4 łączy zabytkową formę budownictwa drewnianego z Przeworska i okolic z funkcją hotelarską i gastronomiczną, natomiast mająca prawie 100 letnią historię kolejka wąskotorowa wykorzystywana jest obecnie w celach turystycznych kursując w okresie wakacyjnym na trasie Przeworsk-Dynów. Na 40 kilometrowej trasie kolejki biegnącej piękną doliną Mleczki znajduje się jeden z najdłuższych w Polsce, 602 metrowy tunel.

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Przez Przeworsk przebiegają:

 Via Regia – odcinek Drogi Świętego Jakuba – szlaku pielgrzymkowego do grobu św. Jakuba w Santiago de Compostela w Hiszpanii

 Turystyczny Szlak Gniazd Rodowych Lubomirskich – szlak łączący miejscowości, w których istnieją po dziś dzień rezydencje lub znaczące obiekty ufundowane przez Lubomirskich  Szlak Frontu Wschodniego I wojny światowej

 Szlak Architektury Drewnianej (Trasa łącznikowa Przeworsk – Lubaczów)  Trasa rowerowa: Przeworsk – Studzian – Nowosielce – Białoboki – Ostrów – Mikulice – Krzeczowice – Urzejowice – Przeworsk

Potencjał, zarówno biznesowy, jak i turystyczny, tkwi również w „Przeworskich Winnicach”, które mogą stać się wizytówką miasta. Rozwijający się segment turystyki, jakim jest turystyka winiarska zwana enoturystyką, może wygenerować potencjał dynamicznego rozwoju „Przeworskich Winnic”. Enoturystykę określa się jako wyjazdy do regionów winiarskich, podczas których turysta odwiedza przynajmniej jedno miejsce związane z produkcją wina (winnica, przetwórnia, gospodarstwo winiarskie) lub uczestniczy w imprezie o profilu winiarskim (degustacje, różnego rodzaju prezentacje win, święta winiarskie, itp.)2.

Baza noclegowa

Ważnym czynnikiem wpływającym na atrakcyjność turystyczną danego obszaru jest dostęp do bazy noclegowej zapewniającej wysoki standard zakwaterowania. Dla turystów odwiedzających miasto Przeworsk ważnym aspektem pobytu jest możliwość szybkiego i łatwego zarezerwowania pokoju w danym obiekcie hotelowym. Poniżej przedstawiono statystyki bazy noclegowej w mieście Przeworsku.

Tabela 25. Liczba obiektów hotelowych w mieście Przeworsku w latach 2007-2014 - wg kryterium rodzaju obiektu Wyszczególnienie: 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

obiekty hotelowe (ob.3) 1 1 1 2 2 2 2 2

inne obiekty noclegowe (ob.) 3 3 3 3 3 3 3 5

inne obiekty zbiorowego zakwaterowania - 0 0 0 0 0 0 1 1 kempingi i pola biwakowe (ob.)

inne obiekty noclegowe - pozostałe (ob.) 3 3 3 3 3 3 2 4

inne obiekty zbiorowego zakwaterowania - 0 0 0 0 0 0 0 0 zespoły domków turystycznych (ob.)

Razem 7 7 7 8 8 8 8 12 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

2 W. Bosak, Instytut Wina 3 Liczba obiektów 52

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Pozytywnym zjawiskiem jakie dokonuje się w mieście Przeworsku jest sukcesywne powiększanie bazy hotelowej. W analizowanym okresie, w Przeworsku, przybyło obiektów hotelowych różnych kategorii. W roku 2007 w mieście funkcjonował 1 hotel, natomiast od roku 2010 dostępne są dwa obiekty zakwalifikowane do tej kategorii. Zwiększeniu uległa również liczba innych obiektów noclegowych, a także oddano do użytku 1 obiekt o statusie „kempingu i pola biwakowego”.

Całkowita liczba obiektów świadczących usługi hotelarskie w Przeworsku zwiększyła się do liczby 12 w 2014 roku. Punktem odniesienia jest rok 2007, w którym to roku w mieście Przeworsku funkcjonowało 7 obiektów tego typu. Sytuacja powyższa świadczy o dynamicznie rozwijającej się infrastrukturze hotelowej w mieście Przeworsku, co jest zjawiskiem bardzo pożądanym w kontekście atrakcyjności turystycznej miasta. Uzupełnieniem analizy wielkości bazy noclegowej w mieście Przeworsku będzie przedstawienie liczby dostępnych miejsc noclegowych, co zostało zobrazowane w poniższej tabeli.

Tabela 26. Liczba miejsc noclegowych w mieście Przeworsku w latach 2007-2014 –wg kryterium rodzaju obiektu Wyszczególnienie: 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 obiekty hotelowe (msc.4) 21 36 36 57 57 57 57 67 inne obiekty noclegowe (msc.) 169 169 166 168 180 211 190 202 inne obiekty zbiorowego zakwaterowania - 0 0 0 0 0 0 120 90 kempingi i pola biwakowe (msc.) inne obiekty noclegowe - pozostałe (msc.) 169 169 166 168 180 211 70 112 inne obiekty zbiorowego zakwaterowania - zespoły 0 0 0 0 0 0 0 0 domków turystycznych (msc.) Razem 359 374 368 393 417 479 437 471 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Pochodną zwiększającej się liczby obiektów hotelowych jest wzrost ilości dostępnych miejsc hotelowych. Sumaryczna liczba miejsc noclegowych w mieście Przeworsku wzrosła z poziomu 359 w roku 2007 do 471 w roku 2015, co stanowi wzrost procentowy rzędu 31,20%. Kształtowanie się ilości dostępnych miejsc hotelowych na terenie Przeworska w analizowanym okresie przedstawiono na poniższym wykresie.

4 Liczba miejsc noclegowych 53

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Wykres 23. Liczba dostępnych miejsc noclegowych w mieście Przeworsku w latach 2007-2014

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Baza noclegowa w połączeniu z analizą obłożenia odwiedzającymi daje pełniejszy obraz potencjału turystycznego danej jednostki. Poniżej przedstawiono statystyki ruchu turystycznego w mieście Przeworsku w podziale na turystów krajowych (Polaków) oraz zagranicznych.

Tabela 27. Liczba noclegów udzielonych rezydentom (Polakom) w mieście Przeworsku w latach 2007-2014 - wg kryterium rodzaju obiektu Wyszczególnienie: 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 obiekty hotelowe (os.5) 3697 4485 3840 4534 4434 5525 8318 6894 inne obiekty noclegowe (os.) 3062 4617 3120 5484 4814 7337 3663 4928 inne obiekty zbiorowego zakwaterowania 0 0 0 0 0 0 0 112 - kempingi i pola biwakowe (os.) inne obiekty noclegowe - pozostałe (os.) 3062 4617 3120 5484 4814 7337 3663 4816 inne obiekty zbiorowego zakwaterowania 0 0 0 0 0 0 0 0 - zespoły domków turystycznych (os.) Razem 9821 13719 10080 15502 14062 20199 15644 16750 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Liczba noclegów udzielanych rezydentom (Polakom) zwiększyła się z poziomu 9 821 w roku 2007 do poziomu 16 750 w roku 2014, co jest wzrostem procentowym rzędu 70,55%. Istotny wpływ na zagregowany wzrost liczby noclegów udzielonych rezydentom miało zwiększenie liczby udzielonych noclegów w obiektach hotelowych, która w roku 2007 wynosiła 3 697, natomiast w ostatnim roku analizy tj, 2014 statystyka ta osiągnęła wartość 6 894 udzielonych noclegów, co stanowi wzrost rzędu 86,48%. Poniższy wykres obrazuje wartości osiągane w okresie analizy dotyczące liczby noclegów udzielonych rezydentom.

5 Liczba osób 54

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Wykres 24. Liczba noclegów udzielonych rezydentom (Polakom) w mieście Przeworsku w latach 2007-2014

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Drugą grupą korzystających z bazy noclegowej miasta Przeworska byli turyści zagraniczni. Obłożenie miejsc noclegowych przez odwiedzających z zagranicy, w analizowanym okresie, zostało przedstawione poniżej.

Tabela 28. Liczba noclegów udzielonych turystom zagranicznym w mieście Przeworsku w latach 2007-2014 - wg kryterium rodzaju obiektu Wyszczególnienie: 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

obiekty hotelowe (os.) 381 610 1072 1056 998 1166 1037 1207

inne obiekty noclegowe (os.) 681 4879 1510 2509 495 836 606 748 inne obiekty zbiorowego zakwaterowania - 0 0 0 0 0 0 191 183 kempingi i pola biwakowe (os.) inne obiekty noclegowe - pozostałe (os.) 681 4879 1510 2509 495 836 415 565 inne obiekty zbiorowego zakwaterowania - 0 0 0 0 0 0 0 0 zespoły domków turystycznych (os.) Razem 1743 10368 4092 6074 1988 2838 2249 2703 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Imponujący wzrost liczby udzielonych noclegów turystom zagranicznym odnotowano dla tych zakwaterowanych w obiektach hotelowych. W roku 2014 aż 1 207 turystów zagranicznych skorzystało z noclegu w obiekcie hotelowym, co w porównaniu do roku 2007, kiedy to udzielono noclegu 381 turystom z zagranicy w obiektach hotelowych, jest wzrostem rzędu 216,80%. Całkowita liczba noclegów udzielonych turystom zagranicznym wzrosła z poziomu 1 743 w roku 2007 do poziomu 2 703 w roku 2014, co jest wzrostem rzędu 55,08%. Poniżej na wykresie zilustrowano kształtowanie się ww. statystyki w analizowanym okresie.

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Wykres 25. Liczba noclegów udzielonych turystom zagranicznym w mieście Przeworsku w latach 2007-2014

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

W Przeworsku turyści mogą zakwaterować się w następujących obiektach: Hotel i restauracja „LELIWA”, Zajazd – Camping – Skansen „PASTEWNIK”, Noclegi „TERAPIA”, Bar - Restauracja – Noclegi „U Teresy”, Noclegi „Galton”, Szkolne schronisko Młodzieżowe TSM przy Zespole Szkół Zawodowych.

2.4.5. Środowisko otoczenia biznesu

Przedsiębiorstwa powstają i mogą rozwijać się, gdy obowiązujące przepisy prawne są przyjazne dla tych, którzy chcą działać na własny rachunek, gdy podatki i inne obciążenia publicznoprawne są skalkulowane na rozsądnym poziomie oraz gdy wysokość oprocentowania kredytów bankowych sprzyja finansowaniu inwestycji. Czynniki te mają kluczowe znaczenie dla ogólnego klimatu inwestycyjnego i wspierania rozwoju przedsiębiorczości. Działalność podmiotów gospodarczych i ich rozwój, w dużej mierze, zdeterminowana jest poprzez dostęp do instytucji otoczenia biznesu, które oferują profesjonalne doradztwo z zakresu rozpoczynania działalności gospodarczej, informacje o dostępnych instrumentach finansowania zewnętrznego, nowych technologiach, organizowanych targach czy wystawach. Otoczenie biznesu powinno stanowić także „bazę wyjściową” dla pozyskania inwestycji zagranicznych oraz podstawę do tworzenia inwestycji przez kapitał krajowy. Rozwój przedsiębiorczości na terenie miasta wspiera Przeworskie Stowarzyszenie Wspierania Inicjatyw Gospodarczych. Celem Stowarzyszenia jest podejmowanie ważnych społecznie i gospodarczo działań służących lokalnej społeczności, w tym również działań na rzecz małych i średnich firm. Członkowie Stowarzyszenia mający duże doświadczenie zawodowe w zakresie teoretycznego jak i praktycznego funkcjonowania podmiotów gospodarczych prowadzą działalność doradczą dla zainteresowanych podmiotów. Przeworskie Stowarzyszenie Wspierania Inicjatyw Gospodarczych zajmuje się ponadto gromadzeniem i upowszechnianiem informacji gospodarczych oraz podnoszeniem poziomu wiedzy w zakresie wdrażania nowych technologii i innowacji.

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Podstawowe znaczenie w procesie tworzenia odpowiedniego klimatu dla rozwoju jaki wspierania lokalnej przedsiębiorczości odgrywają również banki jako instytucje akumulujące i alokujące środki finansowe na działalność gospodarczą. W chwili obecnej przedsiębiorcy z Przeworska mają możliwość skorzystania z produktów bankowych oferowanych przez 7 banków działających na terenie Miasta, są to: Bank PKO Bank Polski S.A., Bank Pekao SA, I Oddział w Przeworsku, Bank Spółdzielczy w Przeworsku, Bank Zachodni WBK, Bank BGŻ BNP Paribas, Getin Bank, Bank Spółdzielczy w Jarosławiu – Oddział w Przeworsku.

2.4.6. Tereny inwestycyjne

Na poniższej mapie zaznaczono obszary inwestycyjne zlokalizowane w granicach Przeworska (kolor żółty), przebieg autostrady A4 oraz węzła autostradowego (kolor czerwony), istniejącą drogę krajową nr 4 (kolor różowy), istniejącą drogę wojewódzką nr 835 (kolor fioletowy) oraz planowaną do realizacji południową obwodnicę Miasta Przeworska (kolor niebieski).

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Mapa 6. Położenie obszarów inwestycyjnych w mieście Przeworsku

Źródło: UM Przeworsk

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Poniżej przedstawiono charakterystyki obszarów inwestycyjnych, zgodnie z numeracją na mapie, wg stanu na XII 2014 roku.

1. Obszar przy ul. Gorliczyńskiej o pow. ~ 15 ha  teren częściowo objęty MPZP “Gorliczyńska “ w Przeworsku, na pow. ~ 2,3 ha,  funkcja: usługi handlu, rzemiosła, magazyny, składy Stan ewidencyjny:  działka nr 46/4 - pow. ~ 4,96 ha  działka nr 99 - pow. ~ 3,79 ha  działka nr 220/2 - pow. ~ 6,28 ha Własność: Gmina Miejska Przeworsk

2. Obszar przy ul. Głębokiej o pow. ~ 3,5 ha  brak MZPM Stan ewidencyjny:  działka nr 504/3 - pow. ~ 0,91 ha  działka nr 504/4 - pow. ~ 2,65 ha Własność: Gmina Miejska Przeworsk

3. Obszar przy ul. Lwowskiej o pow. ~ 8,17 ha  teren objęty w całości MZPM “Lwowska “ w Przeworsku  funkcja: zabudowa przemysłowa, magazynowa, składowa, handel i usługi Stan ewidencyjny:  23 działki stanowią własność osób fizycznych  3 działki stanowią własność Gminy Miejskiej Przeworsk, w tym 2 działki dr i 1 działka o pow. ~ 0,65 ha 4. Obszar przy ul. Korczaka o pow. ~ 1,12 ha  teren objęty w całości MZPM “Za szpitalem “ w Przeworsku  funkcja: zabudowa usługowa, w szczególności: ochrony zdrowia, pomocy społecznej, edukacji publicznej, kultury i kultury fizycznej Stan ewidencyjny:  działka nr 61/3- pow. ~ 0,97 ha - własność Gminy Miejskiej Przeworsk  działka nr 61/4- pow. ~ 0,15 ha - własność Skarbu Państwa 5. Obszar przy ul. Korczaka o pow. ~ 0,65 ha  teren objęty w całości MZPM “Za szpitalem “ w Przeworsku  funkcja: zabudowa usługowa: tereny sportu i rekreacji Stan ewidencyjny:  działka nr 73- pow. ~ 0,65 ha - własność Gminy Miejskiej Przeworsk 6. Obszar przy ul. Solarza o pow. ~ 0,27ha  brak MZPM Stan ewidencyjny:  działka nr 111/2 - pow. ~ 0,27ha Własność: Gmina Miejska Przeworsk

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

2.5. Infrastruktura techniczna

2.5.1. Układ drogowy

Transport drogowy

Miasto przecina droga międzynarodowa E-40 (Calais – Lwów) wraz z drogą krajową nr 4 (Jędrzychowice – Korczowa) wzdłuż ulic: Łańcucka, Krakowska, Jagiellońska i Lwowska. Długość dróg krajowych na terenie miasta wynosi 4,731 km. 12 km na północ od miasta droga krajowa nr 77 krzyżuje się z drogą wojewódzką nr 835. Ulice: Gorczyńska, Tysiąclecia, Słowackiego i Węgierska leżą w ciągu drogi wojewódzkiej nr 835(Lublin – Grabownica Starzeńska). Wzdłuż 25 ulic przebiegają drogi powiatowe o łącznej długości 17,632 km. Drogi gminne na terenie Przeworska mają łączną długość 31,352 km, w tym 22,9 km stanowią drogi utwardzone. Lista dróg przebiegających wzdłuż ważniejszych ulic miejskich znajduje się w poniższej tabeli.

Tabela 29. Klasyfikacja ważniejszych dróg miejskich wg stanu technicznego na rok 2015 KLASYFIKACJA WAŻNIEJSZYCH DRÓG MKIEJSKICH Nie Długoś l.p. Nazwa ulicy Budowa Modernizacja Odnowa wymagające ć nakładów ( km ) ( km ) ( km ) ( km ) (km)

1 os. Józefa Benbenka 1 667 1 150 517

2 os. Jana III Sobieskiego 2 048 2 048

3 os. Józefa Poniatowskiego 1 645 1 645

4 ul. 11 Listopada 906 906

5 ul. 3 Maja 375 375

ul. Księdza Prałata Adama 6 170 170 Ablewicza 7 ul. Gen. Andersa 1 095 411 684

8 ul. Armii Krajowej 769 207 562

9 ul. Stefana Batorego 216 216

10 ul. Bernardyńska 234 234

11 ul. Budowlanych 681 681

12 ul. Browarna 250 125 125

13 ul. Cicha 96 96

14 ul. Marii Curie-Skłodowskiej 371 139 232

15 ul. Długa 667 667

16 ul. Dobra 1 615 1 615

17 ul. Dynowska 491 491

18 ul. Głęboka 683 683

19 ul. Gorliczyńska 1 177 1 177

20 ul. Grochowa 144 144

21 ul. Jagiellońska 132 132

22 ul. Jasna 491 491

23 ul. Jedności 550 550

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

24 ul. Jesionowa 100 100

25 ul. Kasztanowa 337 337

26 ul. Kazimierzowska 344 344

27 ul. Kąty 888 156 732

28 ul. Kilińskiego 202 202

29 ul. Klonowa 853 853

30 ul. Kazimierza Koczocika 641 641

31 ul. Hugona Kołłątaja 586 586

32 ul. Marii Konopnickiej 114 114

33 ul. Mikołaja Kopernika 1 486 1 486

34 ul. Korczaka 1 545 200 300 1 045

35 ul. Kościelna 68 68

36 ul. Królowej Jadwigi 371 371

37 ul. Krótka 59 59

38 ul. Kwietna 100 100

39 ul. Krzywa 468 468

40 ul. Lipowa 116 116

41 ul. Łąkowa 265 265

42 ul. Ignacego Łukasiewicza 390 390

43 pl. Adama Mickiewicza 146 146

44 ul. Miodowa 156 156

45 ul. Boczna Misiągiewicza 300 200 100

46 ul. Mostowa 205 205

47 ul. Niepodległości 73 73

48 ul. Nad Stawem 300 300

49 ul. Ogrodowa 328 328

50 ul. Okopowa 200 100 100

51 ul. Orląt Lwowskich 774 144 630

52 ul. Otwarta 658 200 458

53 ul. Pogodna 300 300

54 ul. Pod Chałupkami 385 385

55 ul. Pod Parkiem 445 100 345

56 ul. Polna 324 324

57 ul. Pszenna 457 457

58 ul. Reymonta 323 323

59 ul. Rolna 293 293

60 ul. płk. Tadeusza Rolskiego 351 351

61 Rynek 501 317 184

62 ul. Rzeczna 400 400

63 ul. Rzemieślnicza 130 130

64 ul. Sienkiewicza 405 405

65 ul. gen. Władysława Sikorskiego 546 546

66 ul. Słoneczna 100 100

67 ul. Ignacego Solarza 538 80 458

68 ul. Sportowa 147 147

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

69 ul. Staropocztowa 130 130

70 ul. Stanisława Staszica 159 159

71 ul. Pawła Stepkiewicza 148 148

72 ul. Szkolna 187 187

73 ul. Św. Jana 157 157

74 ul. Tatarska 872 872

75 ul. Urocza 200 200

76 ul. Wałowa 230 160 70

77 ul. Warzywna 369 369

78 ul. Wąska 194 194

79 ul. Wierzbowa 470 470

80 ul. Wiśniowa 432 432

81 ul. Wincentego Witosa 353 353

82 ul. Wodna 223 223

83 ul. Wołodyjowskiego 155 155

84 ul. Wspólna 1 095 299 796

85 ul. Zagłoby 150 150

86 ul. Za Parowozownią 588 177 411

87 ul. Zamknięta 104 104

88 ul. Zielona 379 379

89 ul. Zygmuntowska 222 222

90 ul. Żurawia 596 596

91 ul. Żytnia 1 361 1 361

RAZEM 40 965 2 798 1 634 16 722 19 811 STRUKTURA 100,0% 8,4% 4,1% 38,9% 48,6% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UM Przeworsk

W Przeworsku znajduje się dworzec autobusowy oraz 17 przystanków: Miasto posiada połączenia autobusowe z Rzeszowem, Przemyślem, Krakowem, Warszawą, Katowicami, Łodzią, Poznaniem, Wrocławiem, Jelenią Górą i Zakopanem. Autobusy kursują również do okolicznych miejscowości.

Transport kolejowy

Stacja kolejowa Przeworsk wraz z węzłem stanowi ważny punkt na kolejowej mapie Polski. Początki kolei w Przeworsku wiążą się z doprowadzeniem do miasta w 1859 r. kolei galicyjskiej im. Karola Ludwika.

W latach 1898-1902 powstała linia Przeworsk-Rozwadów. Dwa lata później wybudowano linię wąskotorową Przeworsk-Dynów. Planowane w II Rzeczypospolitej inwestycje: budowa magistrali Warszawa – Przeworsk – Budapeszt i rozbudowa kolei wąskotorowej nie zostały zrealizowane. Po wojnie, wraz z elektryfikacją linii, przeworski węzeł kolejowy nabrał istotnego znaczenia – miasto stało się centrum tranzytu towarów i surowców. Obecnie z Przeworska kursują pociągi do wielu ośrodków miejskich regionu i Polski. Stacja węzłowa łączy linie kolejowe:

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

 Linia kolejowa 91 Kraków – Przeworsk – Medyka;  Linia kolejowa 68 Lublin – Kraśnik – Stalowa Wola Rozwadów – Stalowa Wola Południe – Przeworsk;  Linia kolejowa Przeworsk – 91 Munina – 101 – Hrebenne 69 – Bełżec; Na terenie miasta leżą również:

 Linia kolejowa 612 Przeworsk – Przeworsk Gorliczyna;  Linia kolejowa 988 Przeworsk R66 – Przeworsk Towarowy R112; W mieście rozpoczyna swą trasę Przeworska Kolej Dojazdowa kursująca do Dynowa. Wybudowana w 1904 r. celem dostarczania surowca do przeworskiej cukrowni oraz dowozu do miasta drewna z terenu pogórza. Na 46-kilometrowej trasie znajduje się tunel – jedyny taki obiekt na kolejach wąskotorowych w Polsce. Mapa 7. Główne szlaki komunikacyjne w powiecie przeworskim

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UM Przeworsk

2.5.2. Gospodarka wodna

Przeworsk wyposażony jest w sieć wodociągową, z której korzysta 95,93% mieszkańców miasta. Zaopatrzeniem miasta w wodę zajmuje się Przeworska Gospodarka Komunalna Sp. z o.o. Woda pobierana jest z jednego źródła podziemnego w miejscowości Rozbórz - Trojany powiązanego ze stacją uzdatniania wody w Rozborzu.

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Tabela 30. Parametry sieci wodociągowej w mieście Przeworsku w latach 2007-2014 Wyszczególnienie: 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 długość czynnej sieci rozdzielczej (w km) 80,6 80,6 90,0 85,6 89,8 90,9 92,3 93,7 przyłącza prowadzące do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania 2239 2248 2269 2299 2836 2645 2917 2776 (w szt.) woda dostarczona gospodarstwom 409,7 406,9 428,0 433,8 428,2 416,5 418,2 459,5 domowym (w dam3) ludność korzystająca z sieci 14997 15011 15009 15228 15267 15204 15137 - wodociągowej (osoby) zużycie wody w gospodarstwach domowych ogółem na 1 mieszkańca (w 26,1 26,0 27,2 27,1 26,8 26,2 26,4 29,2 m3) Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

W analizowanym okresie długość czynnej sieci rozdzielczej wody w mieście Przeworsku zwiększyła się o 16,25% z poziomu 80,6 km do poziomu 93,7 km. Rezultat taki świadczy o poprawiającym się dostępie wodociągów miejskich, co pozytywnie wpływa na jakość życia w mieście.

Wykres 26. Długość czynnej sieci rozdzielczej wody w mieście Przeworsku w latach 2007-2014 (w km)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

2.5.3. Gospodarka ściekowa

Kanalizacja

Działalność związaną z gospodarką ściekową na terenie miasta Przeworska prowadzi Przeworska Gospodarka Komunalna Sp. z o.o. w Przeworsku. Udział mieszkańców miasta Przeworska korzystających z usług kanalizacyjnych w ogólnej liczbie mieszkańców wynosi 92,17%6. Wybrane dane związane z siecią kanalizacyjną przedstawiono w tabeli poniżej.

6 Na podstawie danych GUS dla roku 2013 64

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Tabela 31. Parametry sieci kanalizacyjnej w mieście Przeworsku w latach 2007-2014 Wyszczególnienie: 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 długość czynnej sieci kanalizacyjnej 91,2 91,2 91,6 91,6 92,6 92,7 94,1 94,5 (w km) przyłącza prowadzące do budynków mieszkalnych i zbiorowego 1644 1657 1685 1722 2757 2597 2847 2748 zamieszkania (w szt.)

ścieki odprowadzone (w dam3) 590,3 724,0 597,9 601 721 553 558,0 569,0

ludność korzystająca z sieci 14110 14127 14132 14345 14654 14560 14543 - kanalizacyjnej Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Na przestrzeni analizowanego okresu sieć kanalizacyjna była stopniowo rozbudowywana. Długość sieci kanalizacyjnej na terenie miasta wynosi 94,5 km, co w porównaniu do roku 2007, kiedy to wartość tego parametru wynosiła 91,2 km jest wzrostem o 3,62%.

Wykres 27. Długość czynnej sieci kanalizacyjnej w mieście Przeworsku w latach 2007-2014

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Oczyszczalnia ścieków

Oczyszczalnia miejska została rozbudowana z myślą o perspektywie rozwoju miasta oraz włączeniu sąsiednich miejscowości. Przepustowość oczyszczalni wynosi 6000 m3/dobę., a ilość odprowadzanych ścieków wynosi 2600 m3/dobę.

Na terenie istniejącej oczyszczalni ścieków znajdują się:  budynek administracyjny;  poletka osadowe;  garaż;  stacja odwadniania osadu;  Zbiornik magazynowy osadu;  Budynek krat i piaskownika;  Osadniki wstępne – 2 szt.;  Pompownia główna;

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

 Stacja PIX;  Stacja dmuchaw;  Reaktor biologiczny;  Komory beztlenowe – 2 szt.;  Pompownia recylkulatu;  Zagęszczacz osadu – 2 szt.;  Komora zlewna;  Budynek energetyczny;  Osadnik wtórny;

Tabela 32. Parametry związane z oczyszczaniem ścieków w mieście Przeworsku w latach 2007-2014 Wyszczególnienie (w dam3) 2007 2008 20097 2010 2011 2012 2013 2014 odprowadzone ogółem 590,3 724,0 - 601,0 721,0 553,0 558,0 569,0 odprowadzane w czasie doby do - 1 - 2 2 1,5 1,5 1,6 kanalizacji oczyszczane łącznie z wodami infiltracyjnymi i ściekami 905 1076 - 1012 919 870 977 938 dowożonymi oczyszczane razem 590 659 - 601 721 553 558 569

oczyszczane biologicznie 0 37 - 9 10 10 10 8 oczyszczane z podwyższonym 590 622 - 592 711 543 548 561 usuwaniem biogenów Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

W latach 2010-2014 ilość ścieków odprowadzonych w mieście Przeworsku zmniejszyła się z poziomu 601 dekametrów sześciennych do poziomu 569 dekametrów sześciennych. Zaobserwowany spadek wynosi 5,32%. Na uwagę zasługuje fakt, że w latach 2012-2014 ilość odprowadzonych ścieków, wyrażona w dekametrach sześciennych, stopniowo wzrasta. Jest to zjawiskiem świadczącym o stopniowo poprawiającym się stanie gospodarki wodno-ściekowej w mieście Przeworsku. Sytuacja ta została zobrazowana na poniższym wykresie.

7 Dla roku 2009 GUS nie opublikował danych 66

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Wykres 28. Ścieki odprowadzone w mieście Przeworsku w latach 2010-2014 - w dam3

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

2.5.4. Gospodarowanie odpadami

System gospodarki odpadami komunalnymi opiera się głównie o przepisy ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. z 2013 r. poz. 1399 z póź. zm.) oraz o przepisy prawa miejscowego.

Do dnia wprowadzenia nowego systemu gospodarki odpadami komunalnymi tj. 30.06.2013 odbiorem odpadów z terenu miasta Przeworska zajmowały się firmy, które miały zawarte osobne umowy z właścicielami nieruchomości zamieszkałych, firmami czy instytucjami, działając na podstawie odpowiednich zezwoleń.

Od 1 stycznia 2012 roku gmina jest zobowiązana prowadzić rejestr działalności regulowanej w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości. Przedsiębiorca, który chce odbierać odpady komunalne od właścicieli nieruchomości z danej gminy musi posiadać wpis do rejestru działalności regulowanej w danej w gminie.

Zgodnie ze stanem na dzień 01.01.2014 roku w rejestrze prowadzonym przez Gminę Miejską Przeworsk widniało 13 przedsiębiorstw, które otrzymały odpowiedni numer rejestrowy:

 1/2012/GGGROŚ – Usługi komunalne Oczyszczanie Ulic – Chodników – Parkingów, Stanisław Adamiec os. Piłsudskiego 13A/1, 37-500 Jarosław – wpisany do rejestru w dniu 20.03.2012 roku.  2/2012/GGGROŚ – Przedsiębiorstwo Zaopatrzenia Komunalnego EURO-TRUCK Wiesław Madejowski, ul. Grodzka 10, 37-500 Jarosław - wpisany do rejestru w dniu 30.05.2012 roku.  3/2012/GGGROŚ – Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej sp. z o. o., ul. Przemyska 15, 37-500 Jarosław – wpisany do rejestru w dniu 04.06.2012 roku.  4/2012/GGGROŚ – F.U.H. Maciek Marek EKO-LINE Usługi Komunalne, Buszkowice 62, 37-710 Żurawica – wpisany do rejestru w dniu 20.08.2012 roku.  5/2012/GGGROŚ – TRANS – FORMERS KARPATIA Sp. z o. o. Tarnów, Zakład w Przemyślu, ul. Wernyhory 23, 37-700 Przemyśl – wpisany do rejestru w dniu 28.09.2012 roku.

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

 6/2012/GGGROŚ – Miejski Zakład Komunalny Sp. z o. o. Stalowa Wola, ul. Komunalna 1, 37- 450 Stalowa Wola – wpisany do rejestru w dniu 16.10.2012 roku.  7/2012/GGGROŚ – „Stare Miasto – Park” Sp. z o. o., Wierzawice 874, 37-300 Leżajsk – wpisany do rejestru w dniu 16.11.2012 roku.  8/2012/GGGROŚ – Miejski Zakład Komunalny Sp. z o. o. w Leżajsku, ul. Żwirki i Wigury 3, 37-300 Leżajsk – wpisany do rejestru w dniu 03.12.2012 roku.  9/2012/GGGROŚ – Przeworska Gospodarka Komunalna Sp. z o. o., pl. Adama Mickiewicza 8, 37-200 Przeworsk – wpisany do rejestru w dniu 08.12.2012 roku.  10/2012/GGGROŚ – „U Drozda” Monika Drozd, Ryszkowa Wola 37, 37-544 Zapałów – wpisany do rejestru w dniu 30.01.2013 roku.  11/2012/GGGROŚ – Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych „EMPOL” Sp. z o. o. os. Rzeka 133, 34-451 Tylmanowa – wpisany do rejestru w dniu 14.02.2013 roku.  12/2012/GGGROŚ – Zakład Usług Komunalnych „EcoRec” Marzena Madejowska – Buszko, ul. Przemysłowa 6, 37-500 Jarosław – wpisany do rejestru w dniu 12.03.2013 roku.  13/2012/GGGROŚ – RAJDER Bernadetta Dobosz, ul. Wypoczynkowa 13, 33-112 Tarnowiec – wpisany do rejestru w dniu 02.12.2013 roku.

Stan na dzień 31.12.2014 r. – 11 podmiotów wpisanych do rejestru działalności regulowanej Gminy Miejskiej Przeworsk.

W ciągu roku kalendarzowego z rejestru prowadzonego przez gminę na wniosek przedsiębiorców zostały wykreślone 2 podmioty, z powodu zaprzestania działalności w odbiorze odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości. Z rejestru działalności regulowanej prowadzonym przez gminę wykreślono:

 Zakład Usług Komunalnych „EcoRec” Marzena Madejowska – Buszko, ul. Przemysłowa 6, 37- 500 Jarosław – podmiot został wykreślony z rejestru w dniu 28.03.2014 roku.  RAJDER Bernadetta Dobosz, ul. Wypoczynkowa 13, 33-112 Tarnowiec – podmiot wykreślony z rejestru w dniu 28.03.2014 roku.

W roku 2015 stan podmiotów wpisanych do rejestru nie uległ zmianie i wynosi 11 przedsiębiorstw. Odbiorem i zagospodarowaniem odpadów komunalnych od 1 lipca 2013 roku z terenu Gminy Miejskiej Przeworsk zajmuje się Konsorcjum firm: Lider: Przeworska Gospodarka Komunalna Sp. z o. o., pl. Adama Mickiewicza 8, 37-200 Przeworsk; Partner: Trans-Formers KARPATIA Sp. z o. o., 33-100 Tarnów, ul. Krakowska 46, Zakład w Przemyślu, ul. Wernyhory 23, 37-700 Przemyśl; Partner: Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych „EMPOL” sp. z o. o., 34- 451 Tylmanowa, os. Rzeka 133.

Przedsiębiorca odbierający odpady komunalne wybierany jest w drodze przetargu nieograniczonego na usługę pn.: „Odbiór i zagospodarowanie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości zamieszkałych oraz z nieruchomości na których nie zamieszkują mieszkańcy, a powstają odpady komunalne, położonych na terenie Gminy Miejskiej Przeworsk, w sposób zapewniający osiągnięcie odpowiednich poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami oraz ograniczenie masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazanych do składowania, zgodnie z zapisami ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, zapisami Wojewódzkiego Planu Gospodarki Odpadami oraz przepisami Regulaminu utrzymania czystości i porządku na terenie miasta Przeworska.

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Poniższa tabela prezentuje najważniejsze wskaźniki związane z efektywnością gospodarki odpadami w mieście Przeworsku w okresie ostatnich lat8.

Tabela 33. Zmieszane odpady komunalne zebrane w ciągu roku w mieście Przeworsku w latach 2007-2014 Wyszczególnienie 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Ogółem (w t) 1995,66 3530,05 3295,74 3761,97 4537,01 4552,41 4143,18 ogółem na 1 mieszkańca (w kg) 127,0 225,2 209,4 235,3 284,1 286,0 261,3

z gospodarstw domowych (w t) 1340,87 2386,20 2282,76 2071,98 3249,81 3151,50 2978,71 odpady z gospodarstw domowych przypadające na 1 mieszkańca (w 85,3 152,2 145,0 129,6 203,5 198,0 187,9 kg) udział odpadów zdeponowanych na składowiskach w ilości odpadów 100,00 100,00 - - - - - zebranych zmieszanych (w %) budynki mieszkalne objęte zbieraniem odpadów z - - 1866 1906 1979 2006 - gospodarstw domowych (w szt.) jednostki odbierające odpady w badanym roku wg obszaru - - 3 4 5 7 6 działalności (w szt.) Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

W roku 2013 w mieście Przeworsku zebrano łącznie 4 143,18 ton odpadów. Dla porównania w roku 2007 masa zebranych odpadów komunalnych była ponad dwukrotnie niższa i wynosiła dokładnie 1 995,66 ton.

W przeliczeniu na jednego mieszkańca miasta ilość zebranych odpadów w roku 2013 wynosiła 261,3 kg, co w porównaniu do roku 2007, kiedy to wskaźnik ten osiągnął poziom 127 kg jest wzrostem o 105, 75%.

Wykres 29. Zmieszane odpady komunalne zebrane ogółem w mieście Przeworsku w latach 2007-2013

8 Dla roku 2014 GUS nie opublikował danych 69

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

2.5.5. Gazyfikacja

Za dostawę i przesył gazu do Przeworska odpowiedzialny jest Zakład Gazowniczy w Jarosławiu, natomiast za jego dystrybucję na terenie miasta Rozdzielnia Gazu w Przeworsku. Do Przeworska gaz dostarczany jest dwoma gazociągami wysokoprężnymi Φ 700 mm relacji Jarosław-Sędziszów i Φ 400 mm relacji Jarosław-Sędziszów. Na terenie miasta znajdują się 3 stacje redukcyjno - pomiarowe I stopnia i 9 stacji II stopnia.

Długość gazowej sieci rozdzielczej w Przeworsku w 2013 roku wynosiła 70,83 km9, natomiast liczba przyłączy do budynków mieszkalnych osiągnęła wartość 2 162. Z sieci gazowej korzystało 4378 gospodarstw domowych przy średnim zużyciu 827,48 m3 gazu na jedno gospodarstwo domowe.

Tabela 34. Parametry sieci gazowej w mieście Przeworsku w latach 2007-2013

Wyszczególnienie: 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

długość czynnej sieci ogółem w m 68904 69757 71155 70732 67519 70287 70833 długość czynnej sieci przesyłowej w m 8403 8403 8403 8403 8403 8403 8403 długość czynnej sieci rozdzielczej w m 60501 61354 62752 62329 59116 61884 62430 czynne przyłącza do budynków 2006 2036 2086 2102 2128 2149 2162 mieszkalnych i niemieszkalnych odbiorcy gazu 4193 4195 4321 4329 4348 4361 4378 odbiorcy gazu ogrzewający mieszkania 117 784 1444 1499 1548 1567 1594 gazem zużycie gazu w tys. m3 3590,50 3412,40 3587,70 3797,50 3599,40 3632,0 3622,7 zużycie gazu na ogrzewanie mieszkań 963,9 941,3 2667,3 3182,8 2828,4 2933,5 2939,8 w tys. m3 ludność korzystająca z sieci gazowej 13517 13553 13827 14005 13973 14113 13942 zużycie gazu na jednego odbiorcę 856,31 813,44 830,29 877,22 827,83 832,84 827,48 (w m3/odbiorcę) Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

W latach 2007 długość czynnej sieci gazowej w mieście Przeworsku wzrosła z poziomu 68,90 km do poziomu 70,83 km. W ujęciu procentowym nastąpił wzrost o 2,80%. Jest to zjawiskiem pozytywnym, ponieważ rozbudowa infrastruktury gazowej umożliwia uzyskanie dostępu do relatywnie ekologicznego źródła ogrzewania mieszkańcom Przeworska. Tendencję tę ukazano na poniższym wykresie.

9 Danych za rok 2014 GUS nie opublikował 70

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Wykres 30. Długość czynnej sieci gazowej w mieście Przeworsku w latach 2007-2013

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

2.5.6. Elektryfikacja

Miasto Przeworsk jest stosunkowo dobrze zaopatrzone w energię elektryczną. Infrastruktura elektroenergetyczna w gminie obejmuje: – sieć wysokiego napięcia rzędu 110kV; – sieć średniego napięcia 15 kV; – sieć niskiego napięcia. Miasto zasilane jest napięciem średnim o wartości 15 kV ze stacji redukcyjnej 110/15 kV zlokalizowanej we wschodniej części miasta. Stacja redukcyjna w Przeworsku, w której zainstalowane są dwa transformatory o mocy znamionowej po 25 MVA pracuje na napięciu pierwotnym 110 kV. Jest ono doprowadzane liniami wysokiego napięcia od zachodu ze stacji Głuchów koło Łańcuta, natomiast od wschodu wyprowadzone jest z niej napięcie do stacji redukcyjnej Przemyśl. Sieć rozdzielcza średniego napięcia poprzez linie napowietrzne i kablowe rozgałęzia się na terenie miasta, następnie doprowadza napięcie do stacji transformatorowych. Te z kolei są źródłem zasilania konsumpcyjnej i oświetleniowej sieci niskiego napięcia bezpośrednio obsługującej odbiorców zlokalizowanych na terenie Przeworska. W roku 201310 do sieci rozdzielczej podłączonych było 5 432 gospodarstw domowych. Łączne zużycie energii elektrycznej w roku 2013 w mieście Przeworsku wyniosło 10 156 MWh.

Tabela 35. Dostęp do sieci rozdzielczej oraz zużycie energii elektrycznej w gospodarstwach domowych w mieście Przeworsku w latach 2007-2014 Wyszczególnienie 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 odbiorcy energii elektrycznej na 5351 5379 5404 5426 5438 5406 5432 niskim napięciu (w szt.) zużycie energii elektrycznej na 10150 10453 10356 10474 10497 9983 10156 niskim napięciu (w MWh) zużycie energii elektrycznej na 1 645,8 666,9 658,0 655,1 657,3 627,1 640,7 mieszkańca (w kWh) Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

10 W okresie opracowywania Strategii danych za rok 2014 GUS nie opublikował 71

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Liczba gospodarstwa domowych podłączonych do sieci rozdzielczej wzrosła z poziomu 5 351 w 2007 roku do poziomu 5 432 w roku 2013. Względny przyrost procentowy, w analizowanym okresie, wyniósł 1,51%.

Wykres 31. Odbiorcy energii elektrycznej na niskim napięciu w mieście Przeworsku w latach 2007-2013

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Zużycie energii elektrycznej w mieście Przeworsku, w analizowanym okresie, podlegało sporym wahaniom. Amplituda zmian wynika z czynników specyficznych dla danego roku. Poziom zużycia w roku 2013 wynosił 10156 MWh, co w porównaniu do roku bazowego 2007, kiedy to parametr ten osiągnął wartość 10150, jest wzrostem symbolicznym o 0,06%. Sytuacja ta została zobrazowana na poniższym wykresie.

Wykres 32. Zużycie energii elektrycznej w mieście Przeworsku w latach 2007-2013

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

2.5.7. Telekomunikacja

W ciągu ostatniego dziesięciolecia nastąpił widoczny postęp w telefonizacji miasta. W chwili obecnej cały teren Przeworska jest stelefonizowany, nie ma problemu z podłączeniem telefonu do nowych gospodarstw domowych. Miasto Przeworsk obsługiwane jest przez operatorów łączności telekomunikacyjnej przewodowej – Orange (dawna Telekomunikacja Polska S.A.) oraz bezprzewodowej, mobilnej – T-mobile (dawniej Era GSM), Orange (dawniej PTK Centertel), Polkomtel (Plus Gsm), P4 (Play Gsm). Operatorzy sukcesywnie zwiększają obszar oferowanych usług i użytkowników. Rozbudowa i budowa nowych sieci telefonicznych uzależniona jest od ilości chętnych do podłączenia telefonu. Działalność niezależnych operatorów telekomunikacyjnych pozwala na zapewnienie rozwoju oraz konkurencyjności usług w zakresie łączności telefonicznej. Istniejąca baza techniczna, dotycząca łączności, pozwala na dalszy rozwój telekomunikacji w powiązaniu z rozwojem miasta. Dzięki dofinansowaniu z funduszy UE na Podkarpaciu budowana jest infrastruktura sieci szerokopasmowego Internetu. Całkowita długość sieci ma wynieść ok.2000 km, natomiast w samym powiecie przeworskim długość infrastruktury światłowodowej będzie liczyła 99 km.

2.5.8. Budownictwo

Warunki mieszkaniowe stanowią jeden z głównych elementów kształtujących warunki życia na danym terenie. Ogólne zasoby mieszkaniowe w Przeworsku (stan na koniec 2014 roku) wyniosły 4 999 mieszkań. Pochodną ich liczby jest ilość izb oraz powierzchnia użytkowa mieszkań w m2, które to wskaźniki, w roku 2014, przyjmowały wartości odpowiednio 20 875 izb oraz 383 913 m2.

Tabela 36. Zasoby mieszkaniowe miasta Przeworska w latach 2007-2014 Wyszczególnienie 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 mieszkania 4851 4895 4922 4910 4929 4947 4972 4999 izby 19422 19693 19858 20335 20451 20548 20698 20875 powierzchnia 352443 358623 362674 370858 373705 376308 379943 383913 użytkowa mieszkań w m2 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Z roku na rok obserwuje się systematyczny wzrost liczby mieszkań. Tendencja wzrostu na rynku budowlanym utrzymuje się m.in. z uwagi na stabilny rozwój gospodarczy, pozytywne prognozy rozwoju gospodarki oraz wzrost dostępności kredytów hipotecznych.

W analizowanym okresie liczba mieszkań w mieście Przeworsku zwiększyła się z poziomu 4 851 w roku 2007 do poziomu 4 999 w roku 2014, co stanowi wzrost rzędu 3,05%. Poprawiającą się dostępność zasobów mieszkaniowych, rozumianą jako wzrost ilości mieszkań, ukazano na poniższym wykresie.

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Wykres 33. Zasoby mieszkaniowe miasta Przeworska w latach 2007-2014

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Według Polskiej Klasyfikacji Obiektów Budowlanych (PKOB) w mieście Przeworsku w 2014 roku oddano do użytkowania 50 nowych budynków. Kubatura nowych budynków ogółem w roku 2014 wynosiła 74 220 m3.

Tabela 37. Budynki nowe oddane do użytkowania w mieście Przeworsku w latach 2007-2014 Wyszczególnienie 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 ogółem (PKOB = 1) 37 58 30 32 32 34 44 50

mieszkalne (PKOB = 11) 30 47 28 25 21 21 29 29 budynki jednorodzinne tj: budynki jednomieszkaniowe oraz budynki - - - - - 21 29 29 jednorodzinne nieprzystosowane do stałego zamieszkania (PKOB = 111) budynki jednomieszkaniowe (PKOB = - - - - - 21 29 29 1110) niemieszkalne (PKOB = 12) 7 11 2 7 11 13 15 21 powierzchnia użytkowa mieszkań w nowych budynkach mieszkalnych (PKOB = 4442 6325 4364 3830 3103 3114 4180 4294 11) w m2 powierzchnia użytkowa mieszkań w nowych budynkach mieszkalnych - - - - - 3114 4180 4294 jednomieszkaniowych (PKOB = 1110) w m2 powierzchnia użytkowa nowych budynków 6020 3355 154 1028 1760 1010 8023 7636 niemieszkalnych (PKOB = 12) w m2 kubatura nowych budynków ogółem 75767 50736 21027 23148 22681 21272 79279 74220 (PKOB = 1) w m3 kubatura nowych budynków mieszkalnych 22222 32845 20415 17660 14140 15210 21541 22354 (PKOB = 11) w m3 kubatura nowych budynków mieszkalnych - - - - - 15210 21541 22354 jednorodzinnych (PKOB = 1110)

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

kubatura nowych budynków mieszkalnych - - - - - 15210 21541 22354 jednomieszkaniowych (PKOB = 1110) kubatura nowych budynków - - - - - 6062 57738 51866 niemieszkalnych (PKOB = 12) Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Zjawiskiem pozytywnym w aspekcie rozwoju infrastrukturalnego miasta Przeworska jest wzrost nowo wybudowanych obiektów oddanych do użytkowania. Liczba corocznie oddawanych do użytkowania nowych budynków stale rośnie od roku 2009, kiedy to ich ilość wynosiła 30. Na poniższym wykresie zobrazowano wyżej opisaną sytuację w okresie od roku 2007 do roku 2014.

Wykres 34. Liczba nowych budynków oddanych do użytkowania w mieście Przeworsku w latach 2007-2014

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

2.5.9. Ciepłownictwo

Zaopatrzenie w ciepło dla obiektów użyteczności publicznej, budownictwa usługowego i przemysłu oraz budownictwa wielorodzinnego w Przeworsku zapewnia 85 kotłowni lokalnych. Budownictwo jednorodzinne ogrzewane jest z indywidualnych kotłowni zasilanych gazem lub węglem oraz piecami węglowymi. Istniejące lokalne kotłownie węglowe są sukcesywnie modernizowane i zamieniane na gazowe. Zmiany te były przeprowadzone zgodnie z przyjętym uchwałą Rady Miasta „Planem zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i gazową miasta Przeworska”. W najbliższym czasie przewiduje się przebudowę i modernizację następnych kotłowni węglowych na terenie Przeworska. Przesył energii cieplnej w mieście odbywa się przez system sieci cieplnych (magistrala ciepłownicza, sieci rozdzielcze, przyłącza), których długość wynosi ponad 10 km. W najbliższych latach należy spodziewać się zwiększenia zużycia ciepła. Przewidywany wzrost nastąpi przede wszystkim w budownictwie jednorodzinnym. Nie przewiduje się wzrostu zapotrzebowania ciepła dla budownictwa przemysłowego. W mieście Przeworsku zaznacza się i postępuje proces oszczędnego gospodarowania paliwami i energią. Przejawia się to w stosowaniu nowoczesnej metody zmniejszania strat ciepła w budynkach, wprowadzaniu układów grzewczych o wyższej sprawności energetycznej, eliminowaniu przestarzałych kotłowni i sieci ciepłowniczych, stosowaniu regulacji automatycznej, realizacji programów

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022 termomodernizacyjnych (termorenowacja i termomodernizacja budynków). Celem poprawy jakości powietrza kotłownie lokalne usytuowane w terenie miasta są systematycznie modernizowane poprzez zamianę spalanego paliwa węglowego na gaz ziemny, olej opałowy, drewno, biomasę. Wykorzystywana bywa energia cieplna ze źródeł niekonwencjonalnych. Ponadto produkowana energia cieplna jest efektywniej wykorzystywana m.in. w wyniku zmniejszenia energochłonności istniejącego budownictwa.

2.6. Infrastruktura społeczna

2.6.1. Oświata i wychowanie

Oświata jest jedną z kluczowych dziedzin w skali krajowej oraz lokalnej. Poziom wykształcenia ma istotny wpływ na szybkość i jakość przystosowywania się społeczeństwa do niezwykle dynamicznie zmieniającej się rzeczywistości społeczno-gospodarczej. W tabeli poniżej przedstawiono podstawowe wskaźniki lokalnego systemu edukacji na poziomie szkoły podstawowej, gimnazjum oraz szkół średnich.

Tabela 38. Placówki oświatowe w mieście Przeworsku w roku 2014 Uczniowie Wyszczególnienie Szkoły Oddziały Ogółem Mężczyźni Kobiety Szkoły podstawowe 3 47 1056 552 504 Gimnazja 2 21 476 239 237 Szkoły średnie zawodowe 1 21 513 369 144 Szkoły ogólnokształcące 4 26 537 179 358 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Na terenie miasta Przeworska funkcjonują następujące jednostki stanowiące bazę wychowawczo-oświatową:

Żłobki: Prywatny Żłobek „Bajkowy Świat”.

Przedszkola: Przedszkole Miejskie nr 2, Przedszkole Miejskie nr 3, Przedszkole Sióstr Miłosierdzia, Prywatne Przedszkole „Bajkowe Przedszkole”, Niepubliczne Przedszkole Terapeutyczne „Promyczek”.

Szkoły podstawowe: Szkoła Podstawowa nr 1, im. Jana Pawła II w Przeworsku, Szkoła Podstawowa nr 2, im. Hugona Kołłątaja w Przeworsku, Szkoła Podstawowa nr 3 im. Józefa Piłsudskiego w Przeworsku.

Gimnazja: Gimnazjum nr 1 im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego.

Gimnazjum Specjalne w Zespole Szkół Ogólnokształcących i Zawodowych im. Króla Władysława Jagiełły.

Szkoły średnie: Zespół Szkół Ogólnokształcących i Zawodowych im. Króla Władysława Jagiełły, Zespół Szkół Zawodowych im. Jana III Sobieskiego. Niepubliczne Liceum Ogólnokształcące dla dorosłych, Zaoczne Liceum Ogólnokształcące dla dorosłych.

Szkoły specjalne: Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia im. Mieczysława Karłowicza.

Szkoły wyższe: Wyższa Szkoła Społeczno-Gospodarcza.

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Jednym z ważniejszych wskaźników opisujących jakość i poziom edukacyjny palcówek oświatowych stał się indykator pn. „uczniowie przypadający na 1 komputer z szerokopasmowym dostępem do Internetu przeznaczony do użytku uczniów”. Oddaje on poziom komputeryzacji szkół na danym obszarze terytorialnym. Poniżej przedstawiono wartości tego wskaźnika dla wybranych jednostek administracyjnych. Im niższa wartość wskaźnika, tym wyższy stopień komputeryzacji.

Tabela 39. Wartości wskaźnika komputeryzacji szkół w 2012 roku (w osobach) - porównanie uczniowie przypadający na 1 komputer Jednostka terytorialna/Wskaźnik (w osobach) z szerokopasmowym dostępem do Internetu przeznaczony do użytku uczniów Polska 16,0 województwo podkarpackie 12,8 powiat przeworski 15,0 miasto Przeworsk 15,7 miasto Leżajsk 18,2 miasto Łańcut 6,7 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Wartość wskaźnika liczby uczniów przypadających na 1 komputer z szerokopasmowym dostępem do Internetu przeznaczony do użytku uczniów w 2012 roku, w mieście Przeworsku wynosiła 15,7 osób. Jest to wartość niższa niż w kraju oraz w mieście Leżajsku, który jest jednostką administracyjną podobnej wielkości, a więc porównywalną. Wskaźnik komputeryzacji szkół przyjmuje bardzo korzystną wartość w mieście Łańcucie, gdzie na 1 komputer z dostępem do szerokopasmowego Internetu przypadało 6,7 osoby.

2.6.2. Służba zdrowia

Przeworsk jest centrum medycznym dla mieszkańców miasta i całego powiatu. Podstawowym elementem tego systemu jest szpital powiatowy, który bezpośrednio realizuje obowiązek ochrony zdrowia, poprzez zapewnienie ogółowi ludności zamieszkującej na obszarze jego działania opieki zdrowotnej w ramach opieki stacjonarnej i specjalistycznego lecznictwa ambulatoryjnego oraz rehabilitacji i podstawowej opieki zdrowotnej. Zadaniem szpitala jest:

 udzielanie świadczeń zdrowotnych w ramach opieki stacjonarnej i ambulatoryjnej,  prowadzenie dokumentacji medycznej osób korzystających ze świadczeń zdrowotnych,  zagwarantowanie praw pacjenta osobom korzystającym ze świadczeń zdrowotnych,  zapewnienie środków farmaceutycznych, materiałów medycznych, pomieszczeń oraz wyżywienia;  kształcenie pracowników szpitala,  wykonywanie zadań w zakresie spraw obronnych i bezpieczeństwa publicznego.

Według danych SP ZOZ Szpital Powiatowy w Przeworsku w roku 2014 był podzielony na 12 oddziałów, na których pracowało 39 lekarzy, 221 pielęgniarek i położnych oraz 25 pracowników pozostałego personelu. W tym samym roku ze Szpitala wypisano 14 067 pacjentów. Całkowita liczba łóżek na wyposażeniu placówki w 2014 roku wynosiła 301 sztuk.

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Tabela 40. Statystyki Szpitala Powiatowego w Przeworsku w latach 2007-2014 wg oddziałów Lata Nazwa oddziału Parametr statystyczny 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Liczba łóżek 30 30 30 30 30 30 30 30 Chirurgiczny Liczba wypisanych 1252 1317 1405 1370 1425 1552 1680 1702 pacjentów Liczba łóżek 20 20 20 20 20 20 20 20 Urologiczny Liczba wypisanych 1104 1346 1319 1245 1351 1520 1647 1512 pacjentów Ortopedii i Liczba łóżek 25 25 25 25 25 23 23 23 Traumatologii Liczba wypisanych 1427 1390 1293 1345 1284 1249 1240 1233 Narządu Ruchu pacjentów Liczba łóżek 34 34 34 32 32 32 32 32 Neurologiczny Liczba wypisanych 1353 1287 1061 1055 1116 1248 1456 1422 pacjentów Liczba łóżek 43 43 43 38 38 33 33 33 Wewnętrzny Liczba wypisanych 1354 1443 1386 1515 1461 1454 1486 1482 pacjentów Liczba łóżek 33 33 33 32 32 32 32 32 Kardiologiczny Liczba wypisanych 1507 1542 1436 1499 1578 1657 1781 1785 pacjentów Liczba łóżek 28 28 28 28 28 28 28 28 Pediatryczny Liczba wypisanych 1384 1458 1390 1263 1201 1095 1178 1106 pacjentów Liczba łóżek 46 40 40 40 40 25 25 25 Rehabilitacyjny Liczba wypisanych 728 685 661 700 684 631 508 378 pacjentów Liczba łóżek 5 5 5 5 5 7 7 7 Anestezjologii i Liczba wypisanych Intensywnej Terapii 67 99 77 84 75 131 120 114 pacjentów Liczba łóżek 15 21 30 30 30 30 30 30 Geriatryczny Liczba wypisanych 480 666 747 748 769 855 879 873 pacjentów Liczba łóżek 27 27 27 27 27 26 26 26 Położniczo- Liczba wypisanych Ginekologiczny 2559 2594 2526 2490 2281 2083 2077 2005 pacjentów Liczba łóżek 19 19 19 19 19 15 15 15 Neonatologiczny Liczba wypisanych 802 861 804 804 688 597 531 455 pacjentów Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych SP ZOZ Przeworsk

Analiza dynamiki zmian dwóch analizowanych parametrów dotyczących funkcjonowania Szpitala Powiatowego w Przeworsku tj. liczby łóżek oraz liczby wypisanych pacjentów pozwala na wyartykułowanie następujących spostrzeżeń: Najwyższa dynamika dodatnia dotyczy Oddziału Geriatrycznego, na którym, w latach 2007- 2014 zanotowano wzrosty rzędu 100% w przypadku liczby łóżek (z poziomu 15 sztuk w 2007 roku do poziomu 30 sztuk w 2014 roku) oraz 81,88% w przypadku wypisanych pacjentów ( z poziomu 480 osób w 2007 roku do poziomu 873 osoby w 2014 roku). Najwyższa dynamika o kierunku ujemnym dotyczyła Oddziałów: Rehabilitacyjnego, Położniczo-Ginekologicznego oraz Neonatologicznego.

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Odnotowano następujące spadki procentowe (poziom z roku 2014 w stosunku do poziomu z roku 2007): 1. Oddział Rehabilitacyjny a) liczba łóżek – 45,65%, z poziomu 46 sztuk do poziomu 25 sztuk; b) liczba wypisanych pacjentów – 48,08%, z poziomu 728 osób do poziomu 378 osób. 2. Oddział Położniczo-Ginekologiczny a) liczba łóżek – 3,70%, z poziomu 27 sztuk do poziomu 26 sztuk; b) liczba wypisanych pacjentów – 21,65%, z poziomu 2 559 osób do poziomu 2005 osób. 3. Oddział Neonatologiczny a) liczba łóżek – 21,05%, z poziomu 19 sztuk do poziomu 15 sztuk; b) liczba wypisanych pacjentów- 43,27%, z poziomu 802 osób do poziomu 455 osób.

Ponadto, w mieście Przeworsku znajduje się kilkanaście aptek oraz osiem Niepublicznych Zakładów Opieki Zdrowotnej, do których należą następujące podmioty:

NZOZ: Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Lekarz Rodzinny”, Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej SAL – MED W Rozbórzu, Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej SAN- MED, „PRO MEDICA” SPÓŁKA CYWILNA, Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej ALMUS w Białobokach, Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „A-W-MED” Spółka z o.o., Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „CONSILIUM”, VITAL-MED Spółka z o.o.

Apteki: Apteka Szpitalna 12, Apteka Mediq, Apteka prywatna leków gotowych sp. j. Cichulska L., Jędrzejczak M., Apteka sp. j, Apteka Szpitala Rejonowego SPZOZ, A-W-Med. Apteka prywatna. Leki gotowe i recepturowe. Mędzela-Kulas K., Apteka „Eliksir”, Pharmex. Apteka. Haj Ali J., mgr, Apteka „Pod Gwiazdą”, Apteka Tara s. c., Apteka Tara sp. j..

2.6.3. Opieka społeczna

Jednostką organizacyjną Gminy Miejskiej Przeworsk, utworzoną do realizacji zadań z zakresu pomocy społecznej określonych w ustawie o pomocy społecznej oraz innych ustawach określających zadania pomocy społecznej i innych przepisach szczególnych, jest Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej. Opieka społeczna ma na celu doraźną pomoc dla osób, które znalazły się w trudnej sytuacji życiowej i nie może być dla nich stałym źródłem utrzymania.

Pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości oferując pomoc w formie świadczeń:

1. Pieniężnych:

 zasiłek stały,  zasiłek okresowy,  zasiłek celowy.

2. Niepieniężnych:

 praca socjalna,  bilet kredytowany,

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

 składki na ubezpieczenie zdrowotne,  składki na ubezpieczenia społeczne,  pomoc rzeczowa, w tym na ekonomiczne usamodzielnienie,  sprawienie pogrzebu,  schronienie,  posiłek,  niezbędne ubranie,  usługi opiekuńcze,  specjalistyczne usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania oraz w ośrodkach wsparcia.

Dwa podstawowe wskaźniki efektywności działania MOPS, to rzeczywista liczba rodzin i osób, którym udzielono pomocy w danym roku. Poniżej przedstawiono statystyki ww. parametrów w okresie od 2007 do 2014 roku.

Tabela 41. Rzeczywiste liczby rodzin i osób objętych pomocą MOPS w Przeworsku w latach 2007-2014 Wyszczególnienie 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Rzeczywista liczba rodzin 422 382 389 403 372 375 377 359 Rzeczywista liczba osób 1 405 1 210 1 131 1 190 1 050 1 052 1 043 1 009 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych MOPS w Przeworsku

W analizowanym przedziale czasowym rzeczywista liczba osób, które skorzystały z usług Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Przeworsku zmniejszyła się z poziomu 1 405 osób w roku 2007 do poziomu 1 009 osób w roku 2014, co stanowi spadek procentowy rzędu 28,19%. Sytuację tę zobrazowano na poniższym wykresie.

Wykres 35. Rzeczywista liczba osób objętych pomocą MOPS w Przeworsku w latach 2007-2014

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych MOPS w Przeworsku

Wg kryterium rodzaju problemu społecznego najliczniejsze grupy stanowiły osoby dotknięte problemami: ubóstwa, bezrobocia oraz długotrwałej lub ciężkiej choroby. Stanowiły one odpowiednio: 19,28%, 22,61% oraz 21,66% sumy wszystkich przypadków udzielenia pomocy

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022 społecznej w roku 2014. W tabeli poniżej przedstawiono statystyki MOPS w wartościach liczbowych bezwzględnych.

Tabela 42. Rzeczywista liczba osób objętych pomocą MOPS w Przeworsku w latach 2007-2014 - wg kryterium rodzaju problemu społecznego Rzeczywista liczba osób11 objętych pomocą wg kryterium rodzaju 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 problemu społecznego: Ubóstwo 1 031 650 656 796 604 644 671 648 Bezdomność 6 1 6 4 8 6 12 2 Potrzeba ochrony macierzyństwa 112 68 98 138 46 47 124 153 Wielodzietność 49 32 45 73 11 19 75 85 Bezrobocie 985 775 800 1 023 766 854 812 760 Niepełnosprawność 656 579 564 583 510 471 431 411 Długotrwała lub ciężka choroba 900 806 871 981 841 913 806 728 Bezradność w sprawach opiekuńczo- 656 541 521 573 454 538 438 373 wychowawczych Przemoc w rodzinie 5 17 13 45 60 167 30 78 Alkoholizm 84 66 82 109 96 131 119 97 Narkomania 1 4 5 7 6 9 8 5 Opuszczenie zakładu karnego 11 4 8 39 10 6 19 21 Zdarzenia losowe 15 0 9 11 6 9 1 0 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych MOPS w Przeworsku

Bardzo ciekawe konkluzje wynikają z analizy zmian wartości poszczególnych pozycji powyższej tabeli w czasie. Niepokoić może ogromny wzrost liczby osób objętych pomocą MOPS, które zgłaszały problem przemocy w rodzinie. W roku 2007 odnotowano jedynie 5 takich przypadków, natomiast w roku 2014 zarejestrowano aż 78 zgłoszeń, co jest wzrostem ponad piętnastokrotnym. Znacznie wzrosły również interwencje MOPS w zakresie problemu narkomanii. W roku 2007 pomocą objęto tylko 1 osobę, co w porównaniu do roku 2014, kiedy to zarejestrowano 5 przypadków tego negatywnego zjawiska w MOPS Przeworsku, jest wzrostem pięciokrotnym.

„Pozytywne spadki” miały miejsce w przypadku kategorii, takich jak: bezdomność oraz bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych. W roku 2007 udzielono pomocy sześciu osobom dotkniętych problemem bezdomności, natomiast w roku 2014 odnotowano tylko 2 zgłoszone przypadki w tym aspekcie. Jeśli chodzi o problem bezradności w sprawach opiekuńczo- wychowawczych, to w roku 2007 do MOPS w Przeworsku zgłosiło się 656 osób dotkniętych tym zagrożeniem społecznym, co w porównaniu do roku 2014, kiedy to zarejestrowano 373 osoby z tym problemem, jest spadkiem rzędu 43,14%.

Drugą z instytucji funkcjonujących na terenie miasta Przeworska, zajmujących się pomocą skierowaną do osób w trudnej sytuacji życiowej jest Środowiskowy Dom Samopomocy.

Środowiskowy Dom Samopomocy w Przeworsku obejmuje swoją działalnością osoby z zaburzeniami psychicznymi i niepełnosprawnością intelektualną powyżej 18 roku życia. Dzięki tej placówce ludzie chorzy psychicznie bez szans na normalną egzystencje znaleźli swój azyl. Głównym zadaniem Domu jest rehabilitacja zawodowa i społeczna zmierzająca do ogólnego rozwoju i poprawy sprawności każdego uczestnika niezbędnych do możliwie niezależnego, samodzielnego i aktywnego

11 jedna osoba może być podana kilkakrotnie w tabeli ze względu na występującą dysfunkcję 81

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

życia w środowisku oraz poczucia więzi z ludźmi i środowiskiem lokalnym w warunkach bezpieczeństwa i akceptacji.

Celem działalności jest wspieranie poczucia własnej wartości, pewności siebie, odwagi, umiejętność nawiązywania i utrzymania kontaktu, samodzielności w myśleniu, działaniu, rozwój sprawności motorycznej i psychomotorycznej, poprawa funkcjonowania w codziennym życiu, rozumienie siebie i otoczenia. Środowiskowy Dom Samopomocy jest placówką pobytu dziennego, czynną od poniedziałku do piątku w godzinach od 7.00 do 15.00. 2.6.4. Sport

Kultura fizyczna stanowi istotny czynnik w polityce społecznej każdego środowiska. Działalność na rzecz zaspokajania potrzeb w tym zakresie w Przeworsku prowadzi Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji oraz zarejestrowane kluby i stowarzyszenia. Sieć stowarzyszeń obejmuje również Uczniowskie Kluby Sportowe zlokalizowane w szkołach, skupiające uczniów, nauczycieli i rodziców. Różnorodna oferta szkoleniowa oraz gama proponowanych imprez i zawodów sportowych realizuje zadania samorządu oraz stwarza warunki do aktywnego uczestnictwa w kulturze fizycznej społeczności miasta.

W Przeworsku funkcjonuje Miejski Klub Sportowy „Orzeł” Przeworsk, który prowadzi działalność w oparciu o sekcję piłki nożnej. Stowarzyszenia kultury fizycznej mają do zaoferowania uzdolnionej sportowo młodzieży szereg dyscyplin sportu. Prężnie działają: Przeworski Klub Karate Kyokushinkai, Stowarzyszenie Piłki Ręcznej „Orzeł” Przeworsk, Szkółka Piłkarska „Orzełek” Przeworsk, Przeworskie Koło Turystyki Rowerowej „Leliwa" oraz Klub Szachowy „GAMBIT” Przeworsk. Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji jest jednostką, której przedmiotem działania jest realizacja zadań z zakresu sportu, rekreacji i wypoczynku, administrowanie oraz zarządzanie obiektami sportowo-rekreacyjnymi. MOSiR oferuje zajęcia: sekcji koszykówki chłopców i dziewcząt, sekcji zumby oraz zajęcia szachowe w ramach „Szachowych Piątków".

Do największych wydarzeń sportowo-rekreacyjnych skierowanych do mieszkańców należą: Międzynarodowy Turniej Szachowy „Niepodległość", akcja Polska Biega-Przeworsk Biega, impreza Miasto Dzieciom organizowana w dzień dziecka, Sportowe Dni Przeworska, Przeworski Rajd Rowerowy oraz rozgrywki Ligi Halowej w piłce nożnej. Stwarzając warunki do uprawiania sportu miasto dysponuje obiektami sportowo–rekreacyjnymi administrowanymi przez MOSiR w Przeworsku: stadionem miejskim przy ul. Budowlanych, boiskiem o sztucznej nawierzchni wraz salką gimnastyczną przy ul. Piłsudskiego, pływalnią otwartą przy ul. Krakowskiej, halą sportową z zapleczem oraz boiskiem tartanowym przy ul. Misiągiewicza, Ośrodkiem Rekreacyjno-Turystyczno- Sportowym przy ul. Budowlanych, kompleksem boisk "Moje Boisko Orlik 2012" przy ul. Pszennej oraz placami zabaw dla dzieci. Uzupełnieniem bazy MOSiR są obiekty przyszkolne: sale gimnastyczne, boiska tartanowe, otwarte boiska do gier małych, sale korekcyjne oraz kryta pływalnia.

Istotnym czynnikiem kreującym rozwój sportu w mieście są środki finansowe co roku zabezpieczane w budżecie miasta na działalność sportową. Samorząd wspiera wszelkie formy aktywności sportowo-rekreacyjnej swoich mieszkańców. Główne formy pomocy finansowej obejmują: nieodpłatne udostępnienie bazy sportowej MOSiR klubom i szkołom, finansowanie działalności merytorycznej klubów, zakup sprzętu sportowego, współfinansowanie imprez sportowych odbywających się w mieście, dofinansowywanie wyjazdów na turnieje i zawody sportowe, finansowanie obozów sportowych, honorowanie najlepszych sportowców i trenerów, organizację 82

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022 bezpłatnych lekcji pływania w szkole podstawowej i gimnazjum w ramach godzin wychowania fizycznego.

Przeworska trasa rowerowa została wytyczona w ramach unijnego projektu „Rowerem przez Karpaty”. Rozpoczyna się w Przeworsku i wiedzie przez Studzian, Nowosielce, Białoboki, Ostrów, Mikulice, Krzeczowice, Urzejowice, kończąc swój bieg na rynku w Przeworsku. Długość trasy wynosi 31,30 km, oznakowana jest kolorem niebieskim.

2.6.5. Infrastruktura kulturalna

Miasto Przeworsk prowadzi ożywioną działalność kulturalną. Na jego terenie funkcjonują dwie główne jednostki organizacyjne, mające za zadanie dbałość o rozwój kultury wśród wszystkich mieszkańców Przeworska. Są to: Miejski Ośrodek Kultury im. Oskara Kolberga oraz Miejska Biblioteka Publiczna w Przeworsku. Miejski Ośrodek Kultury w Przeworsku rozpoczął swoją działalność w 1977 r. Za całokształt działalności związanej z upowszechnianiem kultury, a zwłaszcza kultywowanie i rozwijanie tradycji kulturalnych twórczości ludowej oraz folkloru, Wojewoda Przemyski 8 czerwca 1987 roku nadał Miejskiemu Ośrodkowi Kultury w Przeworsku imię wybitnego folklorysty, etnografa, muzyka, kompozytora - Oskara Kolberga. W 2002 roku przeworski MOK otrzymał wyróżnienie „Ratusz 2002” w kategorii „Za Zasługi Dla Miasta Przeworska”.

Celem nadrzędnym działalności MOK jest rozwój i kształtowanie potrzeb kulturalnych, przy aktywnym i powszechnym udziale społeczności lokalnej. Ośrodek prowadzi działalność w zakresie wychowania, edukacji i upowszechniania kultury. Realizuje swoje zadania poprzez: prowadzenie pracowni artystycznych, zespołów, kół zainteresowań, upowszechnianie scenicznych programów artystycznych, spotkania autorskie, organizowanie koncertów zamkniętych i plenerowych, przeglądów, konkursów, festiwali i wystaw w różnych dziedzinach sztuki, prowadzenie szkółki muzycznej, kina stałego, organizowanie wypoczynku letniego i zimowego dla dzieci i młodzieży, prowadzenie kostiumerni, organizowanie kursów tańca, prowadzenie zajęć callanetics, wynajem sal, współpracę z instytucjami kultury, zespołami artystycznymi z terenu miasta oraz kraju, instytucjami oświatowymi, zakładami pracy, fundacjami, stowarzyszeniami i organizacjami społecznymi.

MOK jest miejscem, w którym dzieci, młodzież, dorośli realizują swoje zainteresowania, rozwijają zdolności, a często dopiero je odkrywają, pogłębiają wiedzę pod opieką wykwalifikowanych instruktorów. Ośrodek prowadzi zajęcia stałe w zespołach, kołach zainteresowań i klubach:

Dziecięcy Zespół Tańca Ludowego „Jabłoneczka”, Zespół Taneczny „Plus”, Dziecięcy Zespół Piosenki i Ruchu „Plusik”, Dziecięcy Zespół Tańca Towarzyskiego „Jive”, Szkółka muzyczna – klasa fortepianu, Dziecięcy Zespół Wokalny „Ósemka”, Zespół Wokalny „Synkopa”, Zespół Wokalny „Sempre”, Koło Ceramiki i Batiku, Koło Modelarni Lotniczej, Koło Modelarni Okrętowej, Dyskusyjny Klub Filmowy „małe kino WIELKIE FILMY", Klub literacki, Grupa fotograficzno - filmowa „ZOOM art.”, Klub fotograficzno – filmowy, Grupa teatralna, Przeworska Kapela Podwórkowa „Beka”, Orkiestra Dęta, Kapela folkowa „Barban”, Eksperyment muzyczny „Próba otwarta”.

Do ważniejszych wydarzeń w działalności Miejskiego Ośrodka Kultury w Przeworsku należy organizowanie: koncertu dla Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy, Noworocznego Koncertu Kolęd, zabawy karnawałowej dla dzieci przedszkolnych i szkolnych, Międzynarodowego Dnia Ziemi,

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Urodzin Miasta, Dni Przeworska, imprez z okazji Dnia Dziecka, Przeworskiego Festiwalu Bluesowego, Przeglądu Kapel Podwórkowych. Corocznie MOK organizuje przeglądy i konkursy: Przegląd Obrzędów Bożonarodzeniowych, Konkurs Modeli Balonów na Ogrzane Powietrze, Ogólnopolski Konkurs Recytatorski „Sacrum w literaturze”, Ogólnopolski Konkurs Piosenki „Wygraj sukces”, Festiwal Piosenki Angielskiej, „Poeci i pisarze dzieciom”, Konkurs poetycki „MATKA ZIEMIA”, konkurs fotograficzny „Moje Miasto Przeworsk”, Konkurs wokalny „I ty możesz zaśpiewać”, Przeworski Przegląd Amatorskiej Sztuki Filmowej, Konkurs Plastyczny i Fotograficzny „Nastroje Jesieni”, Przegląd Plastyki Przeworskiej, Przeworska Jesień Artystyczna Młodych.

W Zespole Pałacowo-Parkowym ma siedzibę Muzeum w Przeworsku. W klasycystycznym Pałacu Lubomirskich mieszczą się ekspozycje przedstawiające zbiory archeologiczne, historię miasta i regionu oraz XIX-wieczne wnętrza pałacowe. W stajniach cugowych ma siedzibę Muzeum Pożarnictwa, ukazujące historię straży pożarnych w Małopolsce od poł. XIX w. W powozowni zaś znajduje się dział powozów z ekspozycją karet, powozów i pojazdów regionalnych. W oficynie „białej” mieści się galeria „Magnez” organizująca ekspozycje czasowe.

Od 2009 r. działa w Przeworsku Muzeum Społeczne PTTK. Ekspozycja „Przeworsk: Dzieje i Ludzie” zajmuje 1. piętro Kamienicy Pieniążków przy ul. Konopnickiej. W mieście również znajduje się jedyny w Polsce żywy skansen Pastewnik. Ratując drewniane budownictwo z terenu miasta i okolicy przystosowano przeniesione obiekty do celów hotelarskich i gastronomicznych.

2.6.6. Bezpieczeństwo publiczne

Jedną z najważniejszych wartości kształtujących jakość życia mieszkańców każdej jednostki terytorialnej jest stan ładu, porządku i bezpieczeństwa publicznego. Organami znaczącymi w dziedzinie utrzymywania tego stanu na terenie miasta są: Komenda Powiatowa Policji, Straż Miejska, Komenda Powiatowa Straży Pożarnej oraz Pogotowie Ratunkowe.

Poniżej przedstawiono wybrane statystyki jednostek zapewniających bezpieczeństwo publiczne na terenie Przeworska:

Komenda Powiatowa Policji

Tabela 43. Liczba popełnianych przestępstw na terenie powiatu przeworskiego oraz miasta i Gminy Przeworsk w latach 2010-2014 Liczba przestępstw Liczba przestępstw Liczba przestępstw Liczba przestępstw o charakterze o charakterze o charakterze stwierdzonych ogółem Lata kryminalnym gospodarczym drogowym Miasto Miasto Miasto Miasto Powiat Powiat Powiat Powiat i Gmina i Gmina i Gmina i Gmina 2010 440 945 234 475 42 70 129 341 2011 380 911 208 447 19 43 139 389 2012 455 974 284 528 26 88 131 33 2013 589 1068 329 601 87 92 263 348 2014 443 789 257 472 100 112 135 320 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych KPP w Przeworsku

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Liczba przestępstw stwierdzonych ogółem na terenie miasta i Gminy Przeworsk w latach 2010-2014 znajdowała się na zbliżonym poziomie ok. 450 zanotowanych incydentów. Rekordowy wynik 589 zanotowanych przestępstw zarejestrowano w roku 2013. Ponad połowa stwierdzonych przestępstw na terenie powiatu, w roku 2013 oraz 2014 miała miejsce na terenie miasta i gminy Przeworsk (odpowiednio: 55,15% oraz 56,15%). Na poniższym wykresie ukazano statystykę popełnianych przestępstw w analizowanym okresie.

Wykres 36. Liczba przestępstw popełnionych ogółem na terenie miasta i gminy Przeworsk w latach 2010-2014

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych KPP w Przeworsku

Straż Miejska

Drugą z instytucji zapewniających porządek na terenie miasta jest Straż Miejska. Poniżej przedstawiono statystyki wykroczeń wg rodzaju zarejestrowane na terenie miasta Przeworska w latach 2007-2014.

Tabela 44. Liczba wykroczeń wg rodzaju zarejestrowanych przez Straż Miejską w Przeworsku w latach 2007-2014 Wykroczenia przeciwko: 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 porządkowi i spokojowi 11 8 6 3 5 4 16 5 publicznemu Instytucjom Państwowym, 0 1 0 0 0 - 0 7 samorządowym i społecznym bezpieczeństwu osób i mienia 36 14 34 21 24 28 8 18 bezpieczeństwu w komunikacji 530 435 322 349 314 277 260 274 osobie - - 0 1 6 - 0 0 zdrowiu 1 4 0 1 15 277 260 91 mieniu 2 0 0 2 0 - 3 0 interesom konsumentów - - 0 0 0 1 32 0 obyczajowości publicznej 1 0 - - - - 0 - urządzeniom użytku publicznemu 43 32 22 11 19 16 3 17 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UM Przeworsk

Najwyższe wielkości liczbowe, w analizowanym okresie, dotyczą wykroczeń przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji. W roku 2007 ich liczba wynosiła 530 zarejestrowanych incydentów.

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Optymistycznym zjawiskiem jest spadek liczby tychże wykroczeń w roku 2014 do 274, co jest spadkiem względnym rzędu 48,30%.

Komenda Powiatowa Straży Pożarnej

Statystyki interwencji Państwowej Straży Pożarnej na terenie miasta Przeworska, w latach 2010-2014, z podziałem na rodzaje interwencji, przedstawiono w tabeli poniżej:

Tabela 45. Interwencje PSP w Przeworsku w latach 2010-2014 wg rodzaju Miejscowe Rok Pożary Alarmy fałszywe Suma zagrożenia 2010 36 225 2 263 2011 36 165 7 208 2012 36 171 6 213 2013 41 146 1 188 2014 31 152 1 184 Źródło: Opracowanie własne na podstawie statystyk PSP w Przeworsku

Liczba interwencji Państwowej Straży Pożarnej na terenie miasta Przeworska zmniejszyła się z poziomu 263 w roku 2010 do poziomu 184 w roku 2014, co jest spadkiem rzędu 30,04% (wykres poniżej). Zestawiając powyższe statystyki z sukcesywnie uzupełnianym stanem nowoczesnego wyposażenia Komendy Powiatowej PSP w Przeworsku, możemy wnioskować o znacząco poprawiającym się stanie bezpieczeństwa publicznego w mieście Przeworsku.

Wykres 37. Liczba interwencji ogółem PSP w Przeworsku na terenie miasta Przeworska w latach 2010-2014

Źródło: Opracowanie własne na podstawie statystyk PSP w Przeworsku

Wyposażenie Komendy PSP w Przeworsku w roku 2015 przedstawia się następująco:

 Samochód operacyjny Toyota Avensis;  Samochód operacyjny Opel Astra;  Średni samochód ratowniczo - gaśniczy Renault Midlum;  Średni samochód ratowniczo – gaśniczy Star Man;  Ciężki samochód ratowniczo – gaśniczy Scania;

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

 Podnośnik hydrauliczny Man o zasięgu 25 metrów;  Lekki samochód rozpoznawczo – ratowniczy Nissan X – Trial;  Lekki samochód kwatermistrzowski Volkswagen Transporter;  Mikrobus Citroen Jumpy;  Lekki samochód rozpoznawczo – ratowniczy Ssang Yong REXTON

W Komendzie Powiatowej PSP w Przeworsku zatrudnionych jest 52 osoby, w tym 49 funkcjonariuszy PSP oraz 3 pracowników cywilnych.

2.6.7. Organizacje społeczne

Mieszkańcy miasta przy wsparciu ze strony władz samorządowych tworzą liczne organizacje społeczne. Podmioty te poprzez swoją działalność chronią dorobek materialny i kulturalny poprzednich pokoleń.

Ważniejsze organizacje pozarządowe działające na terenie miasta to:

Centrum Szkolenia Sportowego Dzieci i Młodzieży „Orzełek”, Gminny Szkolny Związek Sportowy w Przeworsku, Konwent Kierowników Jednostek Komunalnych Województwa Podkarpackiego w Przeworsku, Ognisko Towarzystwa Krzewienia Kultury Fizycznej „Sokół”, Orkiestra Dęta w Przeworsku, Polski Związek Emerytów, Rencistów i Inwalidów Oddział w Przeworsku, Polski Związek Filatelistów Okręg Rzeszów Koło Nr 75 w Przeworsku, Polski Związek Niewidomych Koło Powiatowe, Przeworski Klub Karate Kyokushinkai, Przeworskie Koło Turystyki Rowerowej Leliwa 2010, Przeworskie Stowarzyszenie Kolarskie, Przeworskie Stowarzyszenie Wspierania Inicjatyw Gospodarczych, Stowarzyszenie Dzieci i Młodzieży Maryjnej w Przeworsku, Stowarzyszenie Emerytów i Rencistów Policyjnych w Przeworsku, Stowarzyszenie Klub Abstynenta „Bratek” w Przeworsku, Stowarzyszenie Kulturalne „Gloria” w Przeworsku, Stowarzyszenie Miejski Klub Sportowy „Orzeł”, Stowarzyszenie Miłośników Sieci Komputerowych - Planeta w Przeworsku, Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Alternatywnych Źródeł Energii w Przeworsku, Stowarzyszenie na Rzecz Wspierania Gimnazjum Nr 1 w Przeworsku, Stowarzyszenie Obrony Wartości Człowieka i Ojczyzny RP w Przeworsku, Stowarzyszenie Piłki Ręcznej „Orzeł”, Stowarzyszenie Przeworsk - Powiat Bezpieczny w Przeworsku, Stowarzyszenie Przyjaciół Szkoły Podstawowej Nr 1 im. Jana Pawła II w Przeworsku „Jedynka”, Stowarzyszenie Sympatyków MKS Orzeł 1945 Przeworsk, Stowarzyszenie Sympatyków Szkoły Podstawowej Nr 2 im. Hugona Kołłątaja w Przeworsku, Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej Zarząd Koła w Przeworsku, Towarzystwo Miłośników Przeworska i Regionu w Przeworsku, Towarzystwo Przyjaciół Dzieci Oddział Okręgowy w Przemyślu, Towarzystwo Rodzin i Przyjaciół Dzieci Uzależnionych „Powrót z U", Oddział Wojewódzki w Przeworsku, Uniwersytet Trzeciego Wieku w Przeworsku, Wzrastanie – świetlica, Związek Harcerstwa Polskiego Komenda Hufca, Związek Harcerstwa Rzeczpospolitej 1 Przeworska Drużyna „Borek”, Związek Harcerstwa Rzeczpospolitej Przeworski Związek Drużyn Harcerek „Jarzębina”.

2.7. Dochody i wydatki miasta Przeworska

Budżet jest finansowym wyrazem i instrumentem polityki gospodarczej gminy lub miasta. To plan zawierający dochody i wydatki związane z finansowaniem zadań własnych i zleconych z zakresu administracji rządowej. Funkcjonowanie jednostki samorządu terytorialnego oraz zakres podejmowanych działań uzależnione są od konstrukcji jej budżetu w danym roku.

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Możliwość rozwoju gminy lub miasta jest limitowana przez dochody budżetowe, wśród których można wyróżnić dochody własne oraz różnego rodzaju subwencje i dotacje. Z kolei wydatki budżetu JST przybierają formę: wydatków bieżących (dotacje, wynagrodzenia i pochodne od wynagrodzeń, inne świadczenia na rzecz osób fizycznych (tj. zasiłki i zapomogi), zakupy towarów i usług) oraz wydatków majątkowych (obejmujące wydatki inwestycyjne (w tym zakupy inwestycyjne) jednostek budżetowych oraz dotacje celowe przeznaczone na finansowanie lub dofinansowanie kosztów realizacji konkretnych inwestycji).

Tabela 46. Dochody, wydatki oraz saldo budżetu miasta Przeworska w latach 2007-2014 Wyszczególnie 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 nie Dochody ogółem 30 278,16 32 210,37 34 247,03 38 194,07 41 242,80 41 716,46 47 032,18 47 546,95 w tys. zł Wydatki ogółem 31 448,53 32 565,39 35 333,86 41 085,53 47 170,88 43 167,55 48 025,17 48 640,02 w tys. zł w tym wydatki 1 865,67 861,93 2 532,24 5 147,16 11 149,44 5 256,26 9 133,87 6 630,04 inwestycyjne w tys. zł %-owy udział wydatków 5,93% 2,65% 7,17% 12,53% 23,64% 12,18% 19,02% 13,63% inwestycyjnych w wydatkach ogółem Nadwyżka (deficyt) w tys. -1 170,36 -355,02 -1 086,83 -2 891,46 -5 928,08 -1 451,09 -992,99 -1 093,06 zł Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Dochody i wydatki miasta Przeworska w latach 2007–2014 podlegały niewielkim wahaniom. W całym analizowanym okresie wydatki przewyższały dochody. Najwyższy deficyt budżetowy odnotowano w roku 2011. Sięgnął on kwoty prawie 6 mln złotych.

Dochód ogólny budżetu miasta Przeworska regularnie wzrastał od 2007 roku kiedy wynosił 30 278,16 tys. zł, natomiast w roku 2014 osiągnął poziom 47 546,95 tys. zł. W ujęciu procentowym odnotowano wzrost rzędu 57,03%.

Wydatki miasta, w badanych latach, również rosły i ukształtowały się ostatecznie na poziomie 48 640,02 tys. zł w 2014 roku. W odniesieniu do roku bazowego 2007, w którym wydatki znajdowały się na poziomie 31 448,53 tys. zł zanotowano wzrost o 54,67%.

Począwszy od roku 2010 udział wydatków inwestycyjnych, wyrażony w procentach, w ogólnej kwocie wydatków miasta osiągał wartości dwucyfrowe. Rekordowy poziom 23,64% wydatków ogółem został zanotowany w roku 2011.

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Wynik budżetowy oraz dynamikę wzrostu dochodów i wydatków w latach 2007–2014 zaprezentowano na poniższym wykresie:

Wykres 38. Dochody i wydatki budżetu miasta Przeworska w latach 2007-2014

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Istotnym aspektem zarządzania finansami jednostki terytorialnej jest pochodzenie generowanych przez nią dochodów.

Możemy wyróżnić 3 podstawowe źródła dochodów miasta Przeworska, którymi są dochody własne, subwencja ogólna oraz dotacje.

Tabela 47. Dochody budżetowe miasta Przeworska w latach 2007-2014 wg źródeł pochodzenia

Wyszczególnienie w tys. zł 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Dochody własne 16 650,74 18 824,06 19 491,82 21 333,49 22 043,03 23 148,30 24 604,28 26 159,59

Subwencja ogólna 6 647,06 7 402,80 8 392,68 8 775,77 8 488,98 9 179,24 9 234,44 9 241,51

Dotacje - - 6 362,53 8 084,82 10 710,79 9 388,93 13 193,46 12 145,85

Razem 23 297,80 26 226,86 34 247,03 38 194,07 41 242,80 41 716,46 47 032,18 47 546,95

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Największy udział w strukturze dochodów miasta, pod względem źródła pochodzenia, miały dochody własne generowane głównie ze ściąganych podatków, opłat usług wykonywanych przez jednostki organizacyjne Urzędu Miasta Przeworska oraz dochody z najmu dzierżawy składników majątkowych Miasta. W całym analizowanym okresie udział tego źródła finansowania przekracza 50%.

Tabela 48. Dochody budżetowe miasta Przeworska w latach 2007-2014 wg źródeł pochodzenia – struktura procentowa Wyszczególnienie w % 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Dochody własne 71,47% 71,77% 56,92% 55,86% 53,45% 55,49% 52,31% 55,02% Subwencja ogólna 28,53% 28,23% 24,51% 22,98% 20,58% 22,00% 19,63% 19,44% Dotacje - - 18,58% 21,17% 25,97% 22,51% 28,05% 25,54% Razem 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Wśród dotacji pozyskanych przez miasto Przeworsk duży udział powinny mieć te pozyskane z funduszy pomocowych Unii Europejskiej. Dofinansowanie z Programów Operacyjnych Funduszy Strukturalnych pozwala na mniejsze zaangażowanie środków własnych miasta oraz pochodzących z Budżetu Państwa, dzięki czemu możliwe jest sprawniejsze sfinansowanie kapitałochłonnych inwestycji.

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Struktura dochodów Miasta Przeworska może być również rozpatrywana z punktu widzenia kryterium klasyfikacji budżetowej. Obrazuje ją poniższa tabela. Tabela 49. Dochody ogółem wg działów Klasyfikacji Budżetowej w mieście Przeworsku w latach 2008-2014 Wyszczególnienie w tys. zł 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Dział 010 - Rolnictwo i łowiectwo 20,62 28,83 28,61 29,33 32,03 37,22 41,39 Dział 600 - Transport i łączność 106,62 462,83 1824,00 2759,11 923,01 999,08 862,96 Dział 630 - Turystyka 87,96 7,20 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Dział 700 - Gospodarka mieszkaniowa 531,32 1262,63 1426,00 1697,56 1123,17 1161,34 1017,71 Dział 710 - Działalność usługowa 8,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Dział 720 - Informatyka 0,00 0,00 0,00 190,32 109,81 524,57 82,66 Dział 750 - Administracja publiczna 202,96 234,42 269,09 262,24 231,90 229,65 249,98 Dział 751 - Urzędy naczelnych organów władzy 28,09 30,02 100,80 37,28 2,20 2,20 151,60 państwowej, kontroli i ochrony prawa oraz sądownictwa Dział 754 - Bezpieczeństwo publiczne i ochrona 4,70 2,65 2,30 7,22 5,28 6,33 4,71 przeciwpożarowa Dział 756 - Dochody od osób prawnych, od osób fizycznych i od innych jednostek nieposiadających 16990,74 16968,87 18429,30 18604,33 19964,57 21838,58 23731,27 osobowości prawnej oraz wydatki związane z ich poborem Dział 758 - Różne rozliczenia 7439,59 8424,42 8817,93 8551,45 9237,54 9244,91 9243,04 Dział 801 - Oświata i wychowanie 1031,29 1178,07 1662,86 2362,89 1406,70 2702,71 2304,71 Dział 851 - Ochrona zdrowia 0,00 0,45 5,43 0,35 1,60 1,94 0,15 Dział 852 - Pomoc społeczna 5237,81 5086,64 5120,69 5406,12 5476,99 5609,07 5419,86 Dział 853 - Pozostałe zadania w zakresie polityki 65,81 85,99 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 społecznej Dział 854 - Edukacyjna opieka wychowawcza 250,11 242,92 84,91 260,97 186,62 145,98 159,55 Dział 900 - Gospodarka komunalna i ochrona środowiska 3,25 2,26 68,02 35,42 535,51 2804,13 4057,73 Dział 921 - Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego 58,98 0,00 255,82 955,57 1611,49 1607,44 122,07 Dział 926 - Kultura fizyczna i sport 142,52 228,84 98,32 - - - - Dział 926 - Kultura fizyczna - - - 82,63 868,06 117,04 97,57 Razem 32210,37 34247,03 38194,07 41242,80 41716,46 47032,18 47546,95 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

W celu lepszego zobrazowania struktury dochodów zaprezentowanych powyżej wg kryterium Klasyfikacji Budżetowej, policzono udział jaki stanowią poszczególne kategorie w dochodach ogółem. Wyniki zaprezentowano w poniższej tabeli.

Tabela 50. Dochody ogółem wg Działów Klasyfikacji Budżetowej w mieście Przeworsku w latach 2008-2014 – struktura procentowa Wyszczególnienie 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Dział 010 - Rolnictwo i łowiectwo 0,06% 0,08% 0,07% 0,07% 0,08% 0,08% 0,09% Dział 600 - Transport i łączność 0,33% 1,35% 4,78% 6,69% 2,21% 2,12% 1,81% Dział 630 - Turystyka 0,27% 0,02% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% Dział 700 - Gospodarka mieszkaniowa 1,65% 3,69% 3,73% 4,12% 2,69% 2,47% 2,14% Dział 710 - Działalność usługowa 0,02% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% Dział 720 - Informatyka 0,00% 0,00% 0,00% 0,46% 0,26% 1,12% 0,17% Dział 750 - Administracja publiczna 0,63% 0,68% 0,70% 0,64% 0,56% 0,49% 0,53% Dział 751 - Urzędy naczelnych organów władzy 0,09% 0,09% 0,26% 0,09% 0,01% 0,00% 0,32% państwowej, kontroli i ochrony prawa oraz sądownictwa Dział 754 - Bezpieczeństwo publiczne i ochrona 0,01% 0,01% 0,01% 0,02% 0,01% 0,01% 0,01% przeciwpożarowa Dział 756 - Dochody od osób prawnych, od osób fizycznych i od innych jednostek nieposiadających 52,75% 49,55% 48,25% 45,11% 47,86% 46,43% 49,91% osobowości prawnej oraz wydatki związane z ich poborem Dział 758 - Różne rozliczenia 23,10% 24,60% 23,09% 20,73% 22,14% 19,66% 19,44% Dział 801 - Oświata i wychowanie 3,20% 3,44% 4,35% 5,73% 3,37% 5,75% 4,85% Dział 851 - Ochrona zdrowia 0,00% 0,00% 0,01% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% Dział 852 - Pomoc społeczna 16,26% 14,85% 13,41% 13,11% 13,13% 11,93% 11,40% Dział 853 - Pozostałe zadania w zakresie polityki 0,20% 0,25% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% społecznej Dział 854 - Edukacyjna opieka wychowawcza 0,78% 0,71% 0,22% 0,63% 0,45% 0,31% 0,34% Dział 900 - Gospodarka komunalna i ochrona 0,01% 0,01% 0,18% 0,09% 1,28% 5,96% 8,53% środowiska Dział 921 - Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego 0,18% 0,00% 0,67% 2,32% 3,86% 3,42% 0,26% Dział 926 - Kultura fizyczna i sport 0,44% 0,67% 0,26% - - - - Dział 926 - Kultura fizyczna - - - 0,20% 2,08% 0,25% 0,21% Razem 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

W strukturze dochodów miasta Przeworska, wg Działów Klasyfikacji Budżetowej, w latach 2008-2014 największy udział miały takie pozycje jak:

Dochody od osób prawnych, od osób fizycznych i od innych jednostek nieposiadających osobowości prawnej oraz wydatki związane z ich poborem, które w roku 2014 osiągnęły poziom 49,91%. Różne rozliczenia – 19,44% w 2014 roku. Pomoc społeczna – 11,40% w 2014 roku.

W celu dokonania racjonalnej oceny gospodarowania budżetem miasta dochody wg Działów Klasyfikacji Budżetowej skonfrontowano z wydatkami podzielonymi wg tego samego kryterium. Zabieg ten obrazuje poniższa tabela, w której znajdują się wartości liczbowe poszczególnych pozycji.

Tabela 51. Wydatki ogółem wg Działów Klasyfikacji Budżetowej w mieście Przeworsku w latach 2008-2014 Wyszczególnienie w tys. zł 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Dział 010 - Rolnictwo i łowiectwo 24,87 33,71 32,87 34,03 39,29 43,48 47,93 Dział 600 - Transport i łączność 1681,71 2225,94 4855,85 8140,94 1301,86 1516,36 1726,74 Dział 630 - Turystyka 0,00 71,98 23,69 0,00 0,00 0,00 0,00 Dział 700 - Gospodarka mieszkaniowa 172,96 705,24 417,96 370,80 666,54 558,29 665,43 Dział 710 - Działalność usługowa 47,51 62,33 89,67 39,91 32,62 95,92 29,62 Dział 720 - Informatyka 0,00 0,00 0,00 284,50 118,77 562,14 176,41 Dział 750 - Administracja publiczna 3149,58 3497,95 3915,03 3886,95 3757,78 3962,86 3955,79 Dział 751 - Urzędy naczelnych organów władzy 28,09 30,02 100,80 37,28 2,20 2,20 151,60 państwowej, kontroli i ochrony prawa oraz sądownictwa Dział 754 - Bezpieczeństwo publiczne i ochrona 258,70 297,62 334,10 301,34 355,20 318,02 318,80 przeciwpożarowa Dział 756 - Dochody od osób prawnych, od osób fizycznych i od innych jednostek nieposiadających 34,18 37,57 43,43 48,48 0,00 0,00 0,00 osobowości prawnej oraz wydatki związane z ich poborem Dział 757 - Obsługa długu publicznego 651,84 500,59 579,83 1044,13 1372,32 1096,45 1056,11 Dział 801 - Oświata i wychowanie 14776,45 16201,94 18093,16 19295,75 19202,87 20875,48 20871,93 Dział 851 - Ochrona zdrowia 225,38 234,86 269,90 366,88 263,12 431,40 321,26 Dział 852 - Pomoc społeczna 7025,02 6969,62 7271,41 7474,83 7616,43 7714,94 7640,72 Dział 853 - Pozostałe zadania w zakresie polityki 119,23 119,29 7,03 0,00 0,00 0,00 0,00 społecznej Dział 854 - Edukacyjna opieka wychowawcza 255,63 270,47 130,34 311,14 246,34 205,22 220,39

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Dział 900 - Gospodarka komunalna i ochrona 1190,22 1107,03 1362,19 1370,28 2254,28 6108,42 8611,53 środowiska Dział 921 - Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego 1507,68 1434,04 1990,59 2837,52 3501,27 3365,76 1523,03 Dział 926 - Kultura fizyczna i sport 1416,33 1533,65 1567,70 - - - - Dział 926 - Kultura fizyczna - - - 1326,10 2436,65 1168,23 1322,74 Razem 32565,39 35333,86 41085,53 47170,88 43167,55 48025,17 48640,02 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Podobnie jak w przypadku tabeli dotyczącej dochodów podzielonych wg Działów Klasyfikacji Budżetowej, dokonano konwersji wartości liczbowych na strukturę procentową, co obrazuje poniższa tabela.

Tabela 52. Wydatki ogółem wg Działów Klasyfikacji Budżetowej w mieście Przeworsku w latach 2008-2014 – struktura procentowa Wyszczególnienie 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Dział 010 - Rolnictwo i łowiectwo 0,08% 0,10% 0,08% 0,07% 0,09% 0,09% 0,10%

Dział 600 - Transport i łączność 5,16% 6,30% 11,82% 17,26% 3,02% 3,16% 3,55%

Dział 630 - Turystyka 0,00% 0,20% 0,06% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00%

Dział 700 - Gospodarka mieszkaniowa 0,53% 2,00% 1,02% 0,79% 1,54% 1,16% 1,37%

Dział 710 - Działalność usługowa 0,15% 0,18% 0,22% 0,08% 0,08% 0,20% 0,06%

Dział 720 - Informatyka 0,00% 0,00% 0,00% 0,60% 0,28% 1,17% 0,36%

Dział 750 - Administracja publiczna 9,67% 9,90% 9,53% 8,24% 8,71% 8,25% 8,13% Dział 751 - Urzędy naczelnych organów władzy 0,09% 0,08% 0,25% 0,08% 0,01% 0,00% 0,31% państwowej, kontroli i ochrony prawa oraz sądownictwa Dział 754 - Bezpieczeństwo publiczne i ochrona 0,79% 0,84% 0,81% 0,64% 0,82% 0,66% 0,66% przeciwpożarowa Dział 756 - Dochody od osób prawnych, od osób fizycznych i od innych jednostek nieposiadających 0,10% 0,11% 0,11% 0,10% 0,00% 0,00% 0,00% osobowości prawnej oraz wydatki związane z ich poborem Dział 757 - Obsługa długu publicznego 2,00% 1,42% 1,41% 2,21% 3,18% 2,28% 2,17%

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Dział 801 - Oświata i wychowanie 45,37% 45,85% 44,04% 40,91% 44,48% 43,47% 42,91%

Dział 851 - Ochrona zdrowia 0,69% 0,66% 0,66% 0,78% 0,61% 0,90% 0,66%

Dział 852 - Pomoc społeczna 21,57% 19,73% 17,70% 15,85% 17,64% 16,06% 15,71% Dział 853 - Pozostałe zadania w zakresie polityki 0,37% 0,34% 0,02% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% społecznej Dział 854 - Edukacyjna opieka wychowawcza 0,78% 0,77% 0,32% 0,66% 0,57% 0,43% 0,45% Dział 900 - Gospodarka komunalna i ochrona 3,65% 3,13% 3,32% 2,90% 5,22% 12,72% 17,70% środowiska Dział 921 - Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego 4,63% 4,06% 4,84% 6,02% 8,11% 7,01% 3,13%

Dział 926 - Kultura fizyczna i sport 4,35% 4,34% 3,82% - - - -

Dział 926 - Kultura fizyczna - - - 2,81% 5,64% 2,43% 2,72% Razem 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

W strukturze wydatków miasta Przeworska, wg Działów Klasyfikacji Budżetowej, w latach 2008-2014 największy udział miały takie pozycje jak: Oświata i wychowanie – 42,91% w roku 2014, Pomoc społeczna – 15,71% w roku 2014 oraz Gospodarka komunalna i ochrona środowiska – 17,70%. Pozycja ta charakteryzuje się również najwyższą dynamiką wzrostu na przestrzeni analizowanego okresu. W roku 2008 wydatki zakwalifikowane do Działu 900 tj. Gospodarka komunalna i ochrona środowiska stanowiły 3,65% ogółu wydatków miasta Przeworska. 3. Wyniki ankiety

Badanie ankietowe przeprowadzone wśród mieszkańców miasta Przeworska miało na celu uzyskanie opinii na temat stanu zadowolenia z poszczególnych aspektów wpływających na jakość życia w mieście, a także określenie priorytetowych kierunków rozwoju. W ankietyzacji wzięło udział 485 osób. Raport z badań społecznych jest załącznikiem do niniejszej Strategii.

Analiza badanej grupy

Płeć

Wśród ankietowanych dominowały kobiety, które stanowiły 62,89% ogółu ankietowanych. Odpowiedzi mężczyzn stanowiły 37,11% wszystkich wypełnionych kwestionariuszy.

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Wykształcenie

Wśród ankietowanych, aż 70,72% osób może pochwalić się posiadaniem wykształcenia wyższego. Drugą, co do wielkości, grupą są osoby z wykształceniem średnim, które stanowią 23,09% ogółu respondentów. Wykształcenie zawodowe i podstawowe posiadało odpowiednio 5,15% i 1,03% ankietowanych.

Grupa wiekowa

Największą, pod względem liczby respondentów, grupą badanych były osoby w wieku od 41 do 60 lat. Stanowili oni 45,77% odpowiadających. Wysoka liczebność tej grupy wynika również z rozpiętości przedziału wiekowego. Liczną grupą były również osoby w wieku od 26 do 40 lat, które stanowiły 41,86% ogółu badanych. Pozostałe grupy wiekowe tj. „15-17 lat”, „18-25 lat” oraz „61 i więcej” stanowiły odpowiednio: 0,82%, 9,07% oraz 2,47% wszystkich odpowiedzi.

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Status zawodowy

Analiza statusu zawodowego respondentów pozwala stwierdzić, że zdecydowaną większość, bo aż 85,98% ankietowanych stanowią osoby pracujące. Bezrobotni, natomiast, odpowiedzieli na 2,89% kwestionariuszy ankietowych. Dość liczną grupę badanych są uczniowie i studenci, których odpowiedzi stanowią 5,57% ogólnej liczby wypełnionych kwestionariuszy. Pozostałe grupy tj. „przedsiębiorca”, „emeryt/rencista” oraz „inny” stanowią odpowiednio: 2,89%, 2,06% oraz 0,62% wszystkich udzielonych odpowiedzi.

Na podstawie m.in. wypełnionych kwestionariuszy ankietowych dokonano analizy SWOT dla miasta Przeworska, czyli wskazania: mocnych, słabych stron miasta oraz szans i zagrożeń rozwojowych. Opinia mieszkańców była pomocna również przy definiowaniu misji i wizji miasta Przeworska oraz ustalaniu Planu Strategicznego na lata 2015-2022. Wypełnione kwestionariusze ankietowe oraz szczegółowe statystyki odpowiedzi udzielanych przez mieszkańców Przeworska stanowią załącznik do niniejszej Strategii.

4. Analiza SWOT

Analiza uwarunkowań rozwojowych SWOT mająca postać analizy silnych i słabych stron miasta oraz szans i zagrożeń została opracowana na podstawie: zdiagnozowanej w pierwszej części Strategii sytuacji społeczno – gospodarczej miasta Przeworska, wyników ankiety przeprowadzonej wśród mieszkańców miasta oraz na podstawie przeprowadzonych konsultacji społecznych.

Analizie poddane zostały następujące sfery:

 Gospodarcza;  infrastruktura techniczna i społeczna;  środowisko przyrodnicze;  kapitał społeczny.

W sposób szczegółowy wyznaczono dla tych obszarów podstawowe mocne i słabe strony wynikające z uwarunkowań wewnętrznych oraz szanse i zagrożenia wynikające z uwarunkowań zewnętrznych, czyli czynników niezależnych od mieszkańców i władz miasta.

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Sfera gospodarcza MOCNE STRONY SŁABE STRONY  korzystne położenie na skrzyżowaniu  wysokie bezrobocie; głównych szlaków komunikacyjnych  niska konkurencyjność usług na rynku (drogowych i kolejowych); lokalnym;  bliskość budowanej autostrady A4;  niekorzystne warunki do prowadzenia  wzrost ilości podmiotów gospodarczych, działalności gospodarczej (brak ulg dla głównie prywatnych; przedsiębiorców, słaby dostęp do informacji  wolne tereny z przeznaczeniem pod na temat zakładania własnej działalności inwestycje – możliwość rozwoju zakładów gospodarczej itp.) na terenie gminy;  niska atrakcyjność inwestycyjna miasta (brak  wysoka atrakcyjność turystyczna miasta; zachęt dla inwestorów zewnętrznych);  dobrze rozwinięta sieć banków  niski poziom bazy oraz działalność instytucji otoczenia biznesu; noclegowej/gastronomicznej;  wzrost liczby turystów odwiedzających  brak intensywnej promocji miasta, mającej miasto Przeworsk; na celu pozyskanie potencjalnych turystów; SZANSE ZAGROŻENIA  środki z Unii Europejskiej dla firm  bliskość mocnego, dobrze rozwiniętego wspierające prace B+R, ekoinnowacje i konkurencyjnego ośrodka jakim jest oraz inwestycje w środki trwałe; Rzeszów;  przeznaczenie obszarów pod inwestycje;  pogłębiający się dystans gospodarczy do  dokończenie budowy autostrady A4; reszty województwa oraz Polski;  modernizacja linii kolejowej E40;  odpływ młodzieży, specjalistów;  dynamiczny rozwój  wysokie koszty i ryzyko podejmowania małej przedsiębiorczości; działalności gospodarczej;  dynamiczny rozwój tzw. czystego przemysłu  wysokie koszty stworzenia i utrzymania (przemysł wysokiej technologii, nowych miejsc pracy; niewpływający negatywnie na stan  niewykorzystana szansa turystyczna miasta; środowiska naturalnego);  dynamiczny rozwój turystyki w oparciu lokalne dziedzictwo kulturowe;  rosnąca popularność turystyki winiarskiej;  budowa południowej obwodnicy miasta;  bliskość potencjalnych rynków zagranicznych na Wschodzie i Południu; Źródło: Opracowanie własne

Sfera infrastruktury technicznej i społecznej MOCNE STRONY SŁABE STRONY

 dobry dostęp do infrastruktury technicznej  niesprawna komunikacja i przejezdność; (wodociągi, kanalizacja);  zły stan dróg;  dobry dostęp do infrastruktury energetycznej;  słaby stan zagospodarowania przestrzeni  dobry dostęp do infrastruktury gazowej; publicznej w mieście (wyposażenie  dobry stan budynków użyteczności w parkingi, kosze na śmieci); publicznej;  słaby dostęp do infrastruktury

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

 dobry stan infrastruktury sportowej; mieszkaniowej;  korzystne warunki nauki i bogate  niewystarczająca infrastruktura dla osób wyposażenie szkół; niepełnosprawnych;  wysoka dostępność obiektów oświatowych (przedszkola, szkoły); SZANSE ZAGROŻENIA

 możliwość ubiegania się o  wysokie koszty inwestycji w zakresie dofinansowanie inwestycji w zakresie infrastruktury technicznej; infrastruktury technicznej i społecznej ze  duża konkurencja w aplikowaniu środków UE; o zewnętrzne środki pomocowe;  budowa południowej obwodnicy miasta;  niewystarczające nakłady na remonty  poprawa sprawności poruszania się na terenie i modernizację dróg; miasta poprzez budowę i modernizację  wzrost zagrożenia wypadkami drogowymi; miejsc parkingowych, dróg i chodników;  dynamiczny rozwój budownictwa wielorodzinnego;  zapewnienie stałej opieki nad powiększającą się grupą osób w wieku podeszłym poprzez budowę domu seniora;  uatrakcyjnienie oferty spędzania wolnego czasu poprzez budowę tras rowerowych; Źródło: Opracowanie własne

Sfera środowiska przyrodniczego MOCNE STRONY SŁABE STRONY

 ogólny stan środowiska naturalnego;  zaniedbany park;  ogólny wygląd, wysoka estetyka i czystość  nieprzyjemny zapach pochodzący Miasta; z oczyszczalni ścieków;  dobry stan i jakość terenów rekreacyjnych  niski poziom świadomości (parki, miejsca spacerowe); ekologicznej wśród mieszkańców;  niska uciążliwość podmiotów gospodarczych  niska klasa czystości wody rzeki dla środowiska i zdrowia mieszkańców; Mleczki;

SZANSE ZAGROŻENIA

 racjonalne zagospodarowanie terenów  wzrost poziomu hałasu; nadrzecznych w celach rekreacyjnych;  rosnące natężenie ruchu drogowego;  wysoka alokacja środków  degradacja środowiska naturalnego; pomocowych na ochronę środowiska  wzrost poziomu zanieczyszczenia (fundusze unijne); atmosfery;  dynamiczny rozwój zielonych  wzrost poziomu zanieczyszczenia technologii oraz ekoinnowacje; rzeki Mleczki;

Źródło: Opracowanie własne

100

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Sfera kapitału społecznego MOCNE STRONY SŁABE STRONY

 wysoki poziom bezpieczeństwa na  niski poziom przyrostu naturalnego; terenie miasta;  ujemne saldo migracji;  wysoki poziom edukacji w Mieście  spadek liczby zawieranych małżeństw; (jakość kształcenia, dostępność zajęć  starzejące się społeczeństwo; dodatkowych dla uczniów, zajęcia  nieatrakcyjna oferta w dziedzinie kultury; Wyrównawcze);  brak możliwości zatrudnienia (nieatrakcyjny  duża liczba organizacji pozarządowych; rynek pracy, brak możliwości uzyskania  wysoki potencjał intelektualny mieszkańców; wysokich dochodów z pracy);  atrakcyjna oferta w zakresie sportu i  ograniczone wsparcie osób bezrobotnych rekreacji; (brak oferty: kursów, zajęć dla bezrobotnych, wsparcia emocjonalnego);  słaby dostęp do opieki medycznej;  brak integracji społeczności lokalnej (niski poziom zaufania społecznego);

SZANSE ZAGROŻENIA

 wysoka dostępność zewnętrznych środków  ucieczka ludzi młodych do większych pomocowych na doskonalenie lokalnych ośrodków miejskich; zasobów ludzkich oraz przystosowanie ich  negatywne zjawiska społeczne do aktualnych wymogów rynku pracy; spowodowane pogłębiającym się  możliwość aplikowania o zewnętrzne bezrobociem; środki pomocowe na budowę, modernizację  postępująca dezintegracja rodzin czy też zakup wyposażenia na potrzeby przez emigracje członków rodziny infrastruktury społecznej; (wyjazdy w celu zaspokajania  możliwość ograniczenia patologii potrzeb bytowych rodziny); społecznych poprzez systematyczny rozwój  ograniczone środki finansowe na usług kulturalnych i sportowych przy rozwój imprez kulturalnych i sportowych; wykorzystaniu zewnętrznych środków  brak skutecznego systemu pomocowych; przygotowywania i aktywizowania  poprawa jakości i dostępności do młodzieży szkół ponadgimnazjalnych usług medycznych; do planowania i realizacji własnej  dostosowanie profilu kształcenia w szkołach ścieżki edukacyjnej; średnich do wymogów zmieniającego się  dalsze ubożenie społeczeństwa rynku pracy i gospodarki opartej na wiedzy; i obniżanie się stopy życiowej  poprawa dostępu do Internetu mieszkańców regionu; szerokopasmowego;  brak skutecznych narzędzi wsparcia  poszerzenie i uatrakcyjnienie oferty dla młodych rodzin z dziećmi; w dziedzinie kultury;  zwiększenie poziomu zaufania społecznego (zintegrowana społeczność lokalna); Źródło: Opracowanie własne

101

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

5. Misja miasta Przeworska

Misja to ogólny cel jednostki, oparty na przesłankach planistycznych, uzasadniający jej istnienie. Misja odpowiada na pytanie „Po co istniejemy?”.

Misja zewnętrzna adresowana jest do odbiorców spoza gminy. W przypadku miasta Przeworska będą to: inwestorzy i turyści, zagraniczne samorządy, szukające partnerów w Polsce, a także krajowi dysponenci środków pomocowych. Winna mieć charakter promocyjny, wobec czego może być sformułowana tak, jak hasło reklamowe, a więc krótko i dobitnie, ale w sposób zapadający w pamięć i poruszający wyobraźnię. Misja wewnętrzna adresowana jest do interesariuszy wewnątrz gminy: do społeczności i jej liderów, do administracji gminnej i wreszcie – samych władz gminnych. Winna być dobitną, jednoznaczną i prostą informacją, co postanowiliśmy osiągnąć i jakimi środkami? Misja miasta Przeworska wypracowana została w trakcie debat lokalnych, w których czynny udział brali przedstawiciele lokalnych władz, reprezentanci instytucji miejskich, lokalni liderzy oraz mieszkańcy miasta. Do sformułowania misji posłużyły również wyniki wcześniej analizowanego badania ankietowego. Wyniki prac uwzględniające najczęściej pojawiające się odpowiedzi, na podstawie których wypracowana została misja miasta zestawiono poniżej.

Tabela 53. Tabela dyferencjacji dla miasta Przeworska W czym chcemy być Dla kogo chcemy być Czym różnimy się od innych? atrakcyjni? atrakcyjni?  atrakcyjne położenie  tworząc korzystne warunki  dla mieszkańców miasta, do inwestowania szczególnie dla młodzieży  korzystna sieć połączeń i lokalnych przedsiębiorców komunikacyjnych  wspierając powstawanie (drogowych i kolejowych) nowych firm  dla inwestorów krajowych i zagranicznych  dobrze rozwinięta  zachowując czyste infrastruktura techniczna środowisko naturalne  dla turystów krajowych i zagranicznych  duża koncentracja  poprawiając infrastrukturę zabytkowych obiektów, techniczną  dla mieszkańców w tym sakralnych  promując miasto na okolicznych gmin  pastewnik –jedyny w polsce zewnątrz „żywy skansen”  podkreślając atrakcyjność  unikalna atrakcja lokalnego dziedzictwa turystyczna w postaci kulturowego kolejki wąskotorowej  rozbudowując bazę  potencjał enoturystyczny w noclegową oraz postaci „przeworskich uatrakcyjniając ofertę winnic” hotelowo-gastronomiczną  wysoki potencjał  zapewniając jak najlepsze intelektualny mieszkańców warunki socjalno-bytowe (budownictwo socjalne,  dobrze rozwinięta aktywizacja zawodowa infrastruktura rekreacyjno- bezrobotnych i sportowa niepełnosprawnych  spokojne, czyste i

bezpieczne małe

miasteczko

 duża liczba organizacji pozarządowych

102

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

 festiwal bluesowy  brak obwodnicy  brak miejsc pracy na lokalnym rynku pracy

Źródło: Opracowanie własne

Misja miasta Przeworska

Lokalne centrum gospodarcze, dbające o warunki życia mieszkańców oraz miejsca pracy, otwarte na przyjęcie i obsługę inwestorów oraz turystów, zapewniające zrównoważony rozwój miasta

6. Wizja miasta Przeworska

Wizja strategiczna to wyobrażony przez planujących przyszły stan, jaki jednostka chce osiągnąć. Obraz tego czym ma się stać gmina w wyniku zrealizowania strategii. Rola tak rozumianej wizji ma być przede wszystkim motywacyjna: obraz przyszłości powinien być na tyle inspirujący, pociągający, aby dawać wykonawcom strategii energię i inspirację do realizacji planu strategicznego.

Wizja Miasta Przeworska

W 2022 roku Przeworsk jest miastem, które zapewnia korzystne warunki do prowadzenia zrównoważonej gospodarki opartej na: innowacjach, kapitale intelektualnym mieszkańców oraz kreującej nowe miejsca pracy. Korzystne położenie Przeworska, rozwinięta infrastruktura transportowa i techniczna sprzyjają lokowaniu inwestycji prywatnych na terenie miasta. Mieszkańcy mogą korzystać z szerokiej oferty, powszechnie dostępnych, wysokiej jakości usług: edukacyjnych, medycznych, kulturalnych, sportowo-rekreacyjnych oraz innych form spędzania wolnego czasu. Bogate dziedzictwo kulturowe, atrakcje turystyczne oraz rozbudowana baza noclegowa o wysokim standardzie, przyciągają oraz zapewniają sprawną obsługę turystów, zarówno krajowych, jak i zagranicznych.

7. Plan strategiczny dla miasta Przeworska na lata 2015-2022

Na podstawie diagnozy społeczno-gospodarczej miasta, wyników badania ankietowego przeprowadzonego wśród mieszkańców Przeworska oraz konsultacji społecznych z przedstawicielami najważniejszych grup interesu określono 4 najważniejsze obszary strategiczne w obrębie, których skupione są cele strategiczne i operacyjne, a także zadania przewidziane do realizacji w niniejszej Strategii Rozwoju Miasta Przeworska na lata 2015-2022.

103

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Obszary strategiczne miasta Przeworska

I. Zrównoważona gospodarka i polityka inwestycyjna (kreująca miejsca pracy) II. Infrastruktura techniczna i transportowa III. Polityka socjalno-bytowa, edukacja i kultura IV. Współpraca międzynarodowa, promocja Miasta i turystyka

Schemat 1. Obszary strategiczne miasta Przeworska

Źródło: Opracowanie własne

104

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Cele w ramach obszaru strategicznego I. Zrównoważona gospodarka i polityka inwestycyjna dla miasta Przeworska OBSZAR – I. Zrównoważona gospodarka i polityka inwestycyjna

CEL STRATEGICZNY I. Przyspieszenie rozwoju gospodarczego miasta Przeworska poprzez kreowanie przyjaznego klimatu inwestycyjnego oraz wsparcie lokalnej przedsiębiorczości

CEL OPERACYJNY ZADANIA

I.1 - pozyskiwanie nowych terenów pod inwestycje; Zwiększenie atrakcyjności - przygotowanie (uzbrojenie) terenów pod inwestycje; inwestycyjnej miasta, - opracowanie oferty inwestycyjnej; - promocja oferty inwestycyjnej miasta; sprzyjającej rozwojowi - uaktualnienie Studium Uwarunkowań i Kierunków przedsiębiorczości Zagospodarowania Przestrzennego miasta Przeworska; i gospodarki - opracowanie i wdrożenie planów zagospodarowania przestrzennego zgodnie z kierunkami rozwoju miasta; - stworzenie bazy firm miasta Przeworska. I.2 - utworzenie Centrum Wspierania Biznesu; Wspieranie powstawania - bezpłatne doradztwo w zakresie zakładania działalności nowych oraz kreowanie gospodarczej; - partycypacja w działaniach na rzecz bezrobotnych sprzyjających warunków dla podejmujących działalność gospodarczą; rozwoju już istniejących - stworzenie bazy informacji gospodarczych dla podmiotów gospodarczych przedsiębiorców (np. podatki, opłaty, ulgi, tereny w oparciu o lokalne zasoby inwestycyjne); - doradztwo dla przedsiębiorców z zakresu pozyskiwania środków z funduszy strukturalnych na zakładanie i rozwój działalności gospodarczej; - zbudowanie systemu wsparcia dla przedsiębiorców (np. ulgi podatkowe); - ułatwienia administracyjno-organizacyjne dla przedsiębiorców; - informowanie przedsiębiorców o możliwości refundowania kosztów stworzenia nowych miejsc pracy, udziału w szkoleniach i podnoszeniu kwalifikacji; - działania promujące przedsiębiorczość; - wspieranie instytucji otoczenia biznesu; - wspieranie działań na rzecz ekonomii społecznej (np. tworzenie spółdzielni socjalnych); - wspieranie i promocja inicjatyw klastrowych.

105

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

I.3 - montaż instalacji OZE w budynkach prywatnych Wspieranie przedsięwzięć indywidualnych i wielorodzinnych oraz w obiektach gospodarczych o neutralnym użyteczności publicznej (m.in. panele słoneczne, fotowoltaiczne); lub pozytywnym wpływie na - montaż instalacji fotowoltaicznych; środowisko naturalne - opracowanie programu niskiej emisji; - wspieranie działań wymiany źródeł energii na źródła odnawialne; - kompleksowa termomodernizacja budynków użyteczności publicznej (spółdzielni i wspólnot mieszkaniowych itp.) - usuwanie i unieszkodliwianie wyrobów zawierających azbest na terenie miasta Przeworska (demontaż, transport, odbiór); - uporządkowanie systemu gospodarowania odpadami komunalnymi (budowa sortowni odpadów, doposażenie właścicieli nieruchomości zamieszkałych w sprzęt do selektywnej zbiórki odpadów); - wykup działek i zagospodarowanie terenu nowej części cmentarza komunalnego pod Rozborzem. I.4 - ułatwianie startu w biznesie młodym ludziom (inkubacja Promowanie gospodarki przedsiębiorstw, fundusze dla startup-ów); opartej na wiedzy i nowych - rozbudowa sieci teleinformatycznej na terenie miasta; - wspieranie działań opartych na nowych technologiach. technologiach

I.5 - inicjowanie międzynarodowej współpracy gospodarczej Podejmowanie wspólnych miejscowych przedsiębiorców z przedsiębiorcami z sąsiednich przedsięwzięć gospodarczych krajów, mającej na celu wymianę pozytywnych doświadczeń. z partnerami zagranicznymi Źródło: Opracowanie własne

Cele w ramach obszaru strategicznego II. Infrastruktura techniczna i transportowa dla miasta Przeworska OBSZAR – II. Infrastruktura techniczna i transportowa

CEL STRATEGICZNY II. Wzrost konkurencyjności i atrakcyjności miasta Przeworska poprzez rozbudowę infrastruktury technicznej i transportowej, służącej poprawie jakości życia mieszkańców i ochronie środowiska naturalnego

CEL OPERACYJNY ZADANIA

II.1 - budowa południowej obwodnicy Przeworska; Poprawa przejezdności w - budowa łącznika z autostradą A4; mieście Przeworsku - budowa nowego przebiegu DW nr 835; - budowa drogi oraz mostu wzdłuż ulic: Budowlanych

i Szpitalnej. II.2 - modernizacja chodników; Rozbudowa infrastruktury - budowa parkingów; transportowej miejskiej, - modernizacja oświetlenia ulicznego; - budowa i remont wiat przystankowych; usprawniającej poruszanie - instalacja parkomatów w ścisłym centrum miasta; się i parkowanie w obrębie - budowa dworca komunikacji prywatnej;

106

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

miasta - rozbudowa i modernizacja istniejącej sieci drogowej.

II.3 - modernizacja oczyszczalni ścieków i stacji uzdatniania wody; Modernizacja infrastruktury - budowa sieci światłowodowej szerokopasmowego Internetu; technicznej na terenie miasta - budowa kanalizacji sanitarnej i burzowej, sieci wodociągowej. Przeworska

II.4 - rozbudowa i modernizacja kompleksu basenu krytego Rozbudowa infrastruktury - rozbudowa i modernizacja pływalni miejskiej; sportowo - rekreacyjnej na - budowa lodowiska; - budowa ogródków i placów zabaw dla dzieci; terenie miasta Przeworska - modernizacja i rozbudowa istniejących obiektów sportowych; - modernizacja i rozbudowa tras rowerowych; - budowa ścieżek rowerowych oraz nordic walking. Źródło: Opracowanie własne

Cele w ramach obszaru strategicznego III. Polityka socjalno-bytowa, edukacja i kultura dla miasta Przeworska OBSZAR – III. Polityka socjalno-bytowa, edukacja i kultura CEL STRATEGICZNY III. Poprawa jakości życia oraz stworzenie korzystnych warunków dla rozwoju mieszkańców CEL OPERACYJNY ZADANIA III.1 - rozwój budownictwa wielorodzinnego: uzbrojenie terenów, Rozbudowa infrastruktury budowa domów wielorodzinnych; mieszkaniowej wielorodzinnej, - budowa domu seniora; - budowa infrastruktury dla osób niepełnosprawnych. udogodnień dla osób niepełnosprawnych oraz osób starszych III.2 - organizacja imprez i wydarzeń integrujących lokalną Budowanie zaufania społeczność; społecznego poprzez - uatrakcyjnienie oferty spędzania wolnego czasu przez mieszkańców; Integrację lokalnej - zagospodarowanie terenów nadrzecznych pod rekreację; społeczności - wsparcie idei wolontariatu. III.3 - poprawa jakości wody; Poprawa jakości życia - uporządkowanie przestrzeni miejskiej i poprawa estetyki mieszkańców centrum miasta; - wprowadzenie ładu przestrzennego na zielonym rynku oraz terenów przyległych do dworca PKP; - poprawa bezpieczeństwa mieszkańców. III.4 - poprawa dostępności usług medycznych; Poprawa dostępności i jakości - wspieranie programów z zakresu profilaktyki zdrowotnej; usług medycznych i - zakup nowoczesnego wyposażenia szkół; - zwiększenie dostępu do nauki języków obcych; edukacyjnych - rozszerzenie pozalekcyjnej oferty zajęć dla dzieci i młodzieży; - organizacja kursów i szkoleń dla uczniów i nauczycieli. - likwidacja barier dla niepełnosprawnych w obiektach III.5 użyteczności publicznej; Wspieranie osób zagrożonych - objęcie szczególną pomocą osób długotrwale bezrobotnych,

107

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

marginalizacją oraz ubogich, uzależnionych; wykluczeniem społecznym - przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu; - aktywizacja osób bezrobotnych; - pomoc ofiarom przemocy; - integracja społeczna osób zagrożonych wykluczeniem społecznym; - wsparcie działań ŚDS i WTZ; - promocja wypożyczalni sprzętu rehabilitacyjnego. Źródło: Opracowanie własne

Cele w ramach obszaru strategicznego IV. Współpraca międzynarodowa, promocja miasta i turystyka dla miasta Przeworska OBSZAR – IV. Współpraca międzynarodowa, promocja miasta i turystyka CEL STRATEGICZNY IV. Promocja miasta na arenie krajowej oraz międzynarodowej w oparciu o lokalne dziedzictwo kulturowe oraz potencjał turystyczny, a także zacieśnianie współpracy z partnerami zagranicznymi CEL OPERACYJNY ZADANIA IV.1 - przygotowanie spójnej, pakietyzowanej oferty turystycznej Promocja i rozwój atrakcji miasta Przeworska; turystycznych miasta - promocja najbardziej charakterystycznych atrakcji turystycznych miasta; Przeworska w oparciu - generowanie nowych produktów turystycznych o unikalne dziedzictwo identyfikujących miasto; kulturowe - stworzenie przewodnika turysty w formie folderu promocyjnego, audio przewodnika, aplikacji multimedialnych; - promocja atrakcji enoturystycznych; - promocja turystyki sakralnej. IV.2 - rewitalizacja centrum miasta; Inwestycje poprawiające - rozbudowa infrastruktury noclegowej; atrakcyjność turystyczną - inwestycje w wyposażenie placówek hotelowo- miasta Przeworska gastronomicznych; - rozwój handlu i usług towarzyszących turystyce (rzemiosło, rękodzieło artystyczne, pamiątkarstwo). IV.3 - pozyskanie nowych partnerów międzynarodowych; Nawiązywanie i zacieśnianie - spotkania z przedstawicielami obecnych partnerów współpracy z miastami międzynarodowych (miast partnerskich); - inicjowanie współpracy międzygminnej w ramach MOF partnerskimi krajowymi i Stowarzyszenia Związków Międzygminnych; i zagranicznymi - wspieranie inicjatyw o charakterze transgranicznym. Źródło: Opracowanie własne

108

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

8. Plany rewitalizacyjne miasta Przeworska

Rewitalizacja to proces przemian przestrzennych, społecznych i ekonomicznych, mający na celu wyprowadzenie obszarów zdegradowanych ze stanu kryzysowego i prowadzący do rozwoju, w tym do poprawy jakości życia lokalnej wspólnoty. Działania te powinny być skoncentrowane terytorialnie, prowadzone we współpracy z lokalną społecznością, w sposób zaplanowany oraz zintegrowany i kompleksowy.

Główne kryteria wyznaczania obszarów kryzysowych i obszarów rewitalizacji: - stopa bezrobocia wyższa od średniej dla kraju, - wysoki poziom ubóstwa oraz trudne warunki mieszkaniowe, - wysoki poziom przestępczości, - niski poziom wykształcenia mieszkańców, - szczególnie zanieczyszczone środowisko, - niski poziom przedsiębiorczości, - wysoki poziom degradacji technicznej infrastruktury i budynków.

Pozostałe istotne kryteria, które powinny być wzięte pod uwagę to: duża ilość obiektów lub przestrzeni o wartościach kulturowych i historycznych lub objętych ochroną konserwatorską, obiekty lub przestrzenie stwarzające możliwości inwestycyjne czy adaptacyjne. Na obszarach tych występują zjawiska związane z ubóstwem i zagrożeniami patologią, wynikające z trwałego bezrobocia, zagrożenia bezpieczeństwa oraz kumulacją obiektów zdegradowanych technicznie o niskim standardzie wyposażenia.

Diagnoza społeczno-gospodarcza przeprowadzona w I części niniejszej strategii wskazuje obszary newralgiczne oraz określa wskaźniki rozwoju społeczno-gospodarczego odpowiadające powyższym kryteriom wyznaczania obszarów kryzysowych oraz obszarów rewitalizacji. Z uwagi na występujący, w pewnych obszarach, dystans rozwojowy pomiędzy miastem Przeworsk, a jednostkami podziału administracyjnego wyższego szczebla oraz miast o porównywalnej wielkości (na niekorzyść dla miasta Przeworska), istnieje potrzeba stworzenia kompleksowego programu rewitalizacji dla miasta Przeworska na okres programowania Perspektywy finansowej UE 2014-2020, który będzie aktualizacją założeń zawartych w „Lokalnym Programie Rewitalizacji Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2009-2013”. Procesy i działania rewitalizacyjne mają na celu stworzenie realnych warunków i podstaw dla poprawy poziomu życia mieszkańców na obszarze rewitalizacji, jak również poza nim, ale oddziaływujących na obszar rewitalizacji, mimo że konkretnymi projektami rewitalizacyjnymi są objęte jedynie wybrane strategiczne obszary miasta. Zmiany jakości przestrzeni publicznych, jakości standardów istniejącej i powstającej nowej zabudowy, aktywizacja i zmiany mentalności społeczności lokalnej, ożywienie gospodarcze, poprawa infrastruktury komunikacyjnej i technicznej, to cele stawiane przed programem rewitalizacji. Gminny Program Rewitalizacji powinien stać się długookresowym programem trwałego i zrównoważonego rozwoju miasta oraz umożliwić osiągnięcie równowagi między celami gospodarczymi, społecznymi, ochrony środowiska i zachowania dziedzictwa kulturowego, która przyniesie poprawę jakości warunków życia mieszkańców, bez uszczerbku dla możliwości rozwojowych przyszłych pokoleń. Rewitalizacja ma sprzyjać poprawie ładu przestrzennego oraz realizacji idei miasta zwartego. Na przedsięwzięcia rewitalizacyjne składać się powinny projekty o charakterze społecznym, gospodarczym, urbanistycznym, budowlanym, środowiskowym,

109

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022 konserwatorskim, edukacyjnym, naukowym zdrowotnym lub kulturalnym zawarte w Gminnym Programie Rewitalizacji.

Obszary newralgiczne wynikające z przeprowadzonej diagnozy oraz LPR 2009-2013: . Obszar Lubomirskich z koniecznością powiększenia o tereny i obiekty po kolejowe, . Obszar zachodni z koniecznością powiększenia o tereny poprzemysłowe dawnego zakładu PNTL, Spółdzielni Mieszkaniowej z siedzibą przy ulicy Marii Konopnickiej, tereny cmentarza komunalnego, byłego cmentarza żydowskiego oraz teren Miejskiego Ośrodka Kultury, . Obszar stare miasto z koniecznością powiększenia o tereny objęte wpisem w ścisły rejestr zabytków, bulwarów starorzecza rzeki Mleczka (okolice ul. Kąty) oraz teren wpisany w trójkąt ulic Juliusza Słowackiego i Tkacka, . Obszar zdegradowany poprzemysłowy z koniecznością powiększenia o tereny przylegające do oczyszczalni ścieków, oraz teren wpisany trójkąt ulicy Gorliczyńskiej i rzeki Mleczka. Diagnoza ta wykazuje konieczność utworzenia dodatkowych obszarów nie wykazanych w dotychczasowych dokumentach rewitalizacyjnych obejmujących: . Rejon ulicy Gorliczyńskiej przylegający do potoku „Mirocińskiego”, . Rejon ulicy Głębokiej przylegający do kolei wąskotorowej, . Rejon ulicy Pod Rozborzem przylegający do cmentarza komunalnego, . Rejon ulicy Niepodległości obejmujący dawną mleczarnię.

9. Odniesienie do dokumentów strategicznych i programowych wyższego rzędu (Europa, kraj, region)

Proces planowania rozwoju gospodarczego wymaga zachowania komplementarności i spójności celów określonych dla miasta Przeworska z celami określonymi w dokumentach na szczeblu regionalnym, krajowym i Unii Europejskiej. Analiza zakresu spójności Strategii z dokumentami o charakterze strategicznym, planistycznym i operacyjnym o randze wspólnotowej, krajowej i regionalnej (Województwo Podkarpackie) została opracowana w odniesieniu do:

1. Strategii Europa 2020; 2. Umowa Partnerstwa 2014-2020; 3. Średniookresowej Strategii Rozwoju Kraju 2020; 4. Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030; 5. Strategii Rozwoju Województwa Podkarpackiego – Podkarpackie 2020; 6. Programami operacyjnymi na szczeblu krajowym, ponadregionalnym i regionalnym, w tym Regionalnym Programem Operacyjnym Województwa Podkarpackiego 2014-2020.

Dokumenty strategiczne na szczeblu europejskim

Dokument strategiczny „Europa 2020”, na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu jest długookresowym programem rozwoju społeczno- gospodarczego Unii Europejskiej na lata 2010 – 2020, która określa główne kierunki rozwoju krajów wchodzących w skład Unii Europejskiej.

110

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Celem strategii „Europa 2020” jest osiągnięcie wzrostu gospodarczego, który będzie: inteligentny, dzięki bardziej efektywnym inwestycjom w edukację, badania naukowe i innowacje, zrównoważony, dzięki zdecydowanemu przesunięciu w kierunku gospodarki niskoemisyjnej oraz sprzyjający włączeniu społecznemu. Strategia Europa 2020 obejmuje trzy wzajemnie ze sobą powiązane priorytety:

 rozwój inteligentny: rozwój gospodarki opartej na wiedzy i innowacji;

 rozwój zrównoważony: wspieranie gospodarki efektywniej korzystającej z zasobów, bardziej przyjaznej środowisku i bardziej konkurencyjnej;

 rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu: wspieranie gospodarki o wysokim poziomie zatrudnienia, zapewniającej spójność społeczną i terytorialną.

Strategia Rozwoju Miasta Przeworska na lata 2015-2022 definiuje cztery obszary strategiczne, które są spójne z Strategią Europa 2020, w następującym zakresie:

Tabela 54. Spójność Strategii Rozwoju Miasta Przeworska na lata 2015-2022 ze Strategią Europa 2020

rozwój Cele Strategii Rozwoju Miasta Przeworska na lata 2015-2022/ rozwój rozwój sprzyjający inteligentny zrównoważony włączeniu Cele Strategii Europa 2020 społecznemu

Obszar strategiczny I. Zrównoważona gospodarka i polityka inwestycyjna Cel strategiczny I. Przyśpieszenie rozwoju gospodarczego miasta Przeworska poprzez kreowanie przyjaznego klimatu inwestycyjnego oraz wsparcie lokalnej przedsiębiorczości Cel operacyjny I.1 Zwiększenie atrakcyjności inwestycyjnej X X X miasta, sprzyjającej rozwojowi przedsiębiorczości i gospodarki Cel operacyjny I.2 Wspieranie powstawania nowych oraz kreowanie sprzyjających warunków dla rozwoju już istniejących X X X podmiotów gospodarczych w oparciu o lokalne zasoby Cel operacyjny I.3 Wspieranie przedsięwzięć gospodarczych X o neutralnym lub pozytywnym wpływie na środowisko naturalne Cel operacyjny I.4 Promowanie gospodarki opartej na wiedzy X i nowych technologiach Cel operacyjny I.5 Podejmowanie wspólnych przedsięwzięć X X X gospodarczych z partnerami zagranicznymi Obszar strategiczny II. Infrastruktura techniczna i transportowa Cel strategiczny II. Wzrost atrakcyjności miasta Przeworska poprzez rozbudowę infrastruktury technicznej i transportowej, służącej poprawie jakości życia mieszkańców i ochronie środowiska naturalnego Cel operacyjny II.1 Poprawa przejezdności w mieście Przeworsku X X Cel operacyjny II.2 Rozbudowa infrastruktury transportowej miejskiej, usprawniającej poruszanie się i parkowanie w obrębie X X miasta Cel operacyjny II.3 Modernizacja infrastruktury technicznej na X X terenie miasta Przeworska Cel operacyjny II.4 Rozbudowa infrastruktury sportowo - X X rekreacyjnej na terenie miasta Przeworska Obszar strategiczny III. Polityka socjalno-bytowa, edukacja i kultura Cel strategiczny III. Poprawa jakości życia oraz stworzenie korzystnych warunków dla rozwoju mieszkańców Cel operacyjny III.1 Rozbudowa infrastruktury mieszkaniowej X X wielorodzinnej, udogodnień dla osób niepełnosprawnych oraz osób

111

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022 starszych Cel operacyjny III.2 Budowanie zaufania społecznego poprzez X integrację lokalnej społeczności Cel operacyjny III.3 Poprawa jakości życia mieszkańców X Cel operacyjny III.4 Poprawa dostępności i jakości usług X medycznych i edukacyjnych Cel operacyjny III.5 Wspieranie osób zagrożonych marginalizacją X oraz wykluczeniem społecznym Obszar strategiczny IV. Współpraca międzynarodowa, promocja miasta i turystyka Cel strategiczny IV. Promocja miasta na arenie krajowej oraz międzynarodowej w oparciu o lokalne dziedzictwo kulturowe oraz potencjał turystyczny, a także zacieśnianie współpracy z partnerami zagranicznymi Cel operacyjny IV.1 Promocja i rozwój atrakcji turystycznych X X miasta Przeworska w oparciu o unikalne dziedzictwo kulturowe Cel operacyjny IV.2 Inwestycje poprawiające atrakcyjność X turystyczną miasta Przeworska Cel operacyjny IV.3 Nawiązywanie i zacieśnianie współpracy X X z miastami partnerskimi krajowymi i zagranicznymi Źródło: Opracowanie własne

Kolejnym z dokumentów strategicznych szczebla europejskiego jest Umowa Partnerstwa, czyli dokument określający strategię interwencji funduszy europejskich w latach 2014-2020 w ramach trzech polityk unijnych:

1) polityki spójności, 2) wspólnej polityki rolnej (WPR), 3) wspólnej polityki rybołówstwa (WPRyb). Instrumentami realizacji UP są krajowe programy operacyjne (KPO) i regionalne programy operacyjne (RPO). Dokumenty te wraz z UP tworzą spójny system dokumentów strategicznych i programowych na nową perspektywę finansową.

Cele tematyczne Umowy Partnerstwa 2014-2020, to:

 Cel tematyczny 1. Wzmacnianie badań naukowych, rozwoju technologicznego i innowacji  Cel tematyczny 2. Zwiększenie dostępności, stopnia wykorzystania i jakości technologii informacyjno-komunikacyjnych  Cel tematyczny 3. Wzmacnianie konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw, sektora rolnego (w odniesieniu do EFRROW) oraz sektora rybołówstwa i akwakultury (w odniesieniu do EFMR)  Cel tematyczny 4. Wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach  Cel tematyczny 5. Promowanie dostosowania do zmian klimatu, zapobiegania ryzyku i zarządzania ryzykiem  Cel tematyczny 6. Zachowanie i ochrona środowiska naturalnego oraz wspieranie efektywnego gospodarowania zasobami  Cel tematyczny 7. Promowanie zrównoważonego transportu i usuwanie niedoborów przepustowości w działaniu najważniejszej infrastruktury sieciowej  Cel tematyczny 8. Promowanie trwałego i wysokiej jakości zatrudnienia oraz wsparcie mobilności pracowników  Cel tematyczny 9. Promowanie włączenia społecznego, walka z ubóstwem i wszelką dyskryminacją

112

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

 Cel tematyczny 10. Inwestowanie w kształcenie, szkolenie oraz szkolenie zawodowe na rzecz zdobywania umiejętności i uczenia się przez całe życie  Cel tematyczny 11. Wzmacnianie zdolności instytucjonalnych instytucji publicznych i zainteresowanych stron oraz sprawności administracji publicznej

Cztery obszary strategiczne, które zdefiniowano w Strategii Rozwoju Miasta Przeworska na lata 2015-2022 są spójne z celami tematycznymi Umowy Partnerstwa 2014-2020, w następującym zakresie:

Tabela 55. Spójność Strategii Rozwoju Miasta Przeworska z Umową Partnerstwa 2014-2020

Cele Strategii Rozwoju Miasta Przeworska na lata 2015-2022/ Cele tematyczne Umowy Partnerstwa 2014-2020

Cel tematyczny 1 Cel tematyczny 2 Cel tematyczny 3 Cel tematyczny 4 Cel tematyczny 5 Cel tematyczny 6 Cel tematyczny 7 Cel tematyczny 8 Cel tematyczny 9

Cel tematyczny 10 Cel tematyczny 11

Obszar strategiczny I. Zrównoważona gospodarka i polityka inwestycyjna Cel strategiczny I. Przyśpieszenie rozwoju gospodarczego miasta Przeworska poprzez kreowanie przyjaznego klimatu inwestycyjnego oraz wsparcie lokalnej przedsiębiorczości Cel operacyjny I.1 Zwiększenie atrakcyjności inwestycyjnej miasta, sprzyjającej rozwojowi X X X przedsiębiorczości i gospodarki Cel operacyjny I.2 Wspieranie powstawania nowych oraz kreowanie sprzyjających warunków dla X X X rozwoju już istniejących podmiotów gospodarczych w oparciu o lokalne zasoby Cel operacyjny I.3 Wspieranie przedsięwzięć gospodarczych o neutralnym lub pozytywnym X X wpływie na środowisko naturalne Cel operacyjny I.4 Promowanie gospodarki opartej X X X na wiedzy i nowych technologiach Cel operacyjny I.5 Podejmowanie wspólnych przedsięwzięć gospodarczych z partnerami X X X X X X X X zagranicznymi Obszar strategiczny II. Infrastruktura techniczna i transportowa Cel strategiczny II. Wzrost atrakcyjności miasta Przeworska poprzez rozbudowę infrastruktury technicznej i transportowej, służącej poprawie jakości życia mieszkańców i ochronie środowiska naturalnego Cel operacyjny II.1 Poprawa przejezdności w X mieście Przeworsku Cel operacyjny II.2 Rozbudowa infrastruktury transportowej miejskiej, X usprawniającej poruszanie się i parkowanie w obrębie miasta Cel operacyjny II.3 Modernizacja infrastruktury technicznej na terenie X X X X X miasta Przeworska Cel operacyjny II.4 Rozbudowa infrastruktury sportowo - rekreacyjnej na terenie miasta Przeworska Obszar strategiczny III. Polityka socjalno-bytowa, edukacja i kultura Cel strategiczny III. Poprawa jakości życia oraz stworzenie korzystnych warunków dla rozwoju mieszkańców

113

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Cel operacyjny III.1 Rozbudowa infrastruktury mieszkaniowej X wielorodzinnej, udogodnień dla osób niepełnosprawnych oraz osób starszych Cel operacyjny III.2 Budowanie zaufania społecznego poprzez integrację X lokalnej społeczności Cel operacyjny III.3 X X X X X X X X Poprawa jakości życia mieszkańców Cel operacyjny III.4 Poprawa dostępności i jakości usług medycznych i X X edukacyjnych Cel operacyjny III.5 Wspieranie osób zagrożonych marginalizacją oraz X X X wykluczeniem społecznym Obszar strategiczny IV. Współpraca międzynarodowa, promocja miasta i turystyka Cel strategiczny IV. Promocja miasta na arenie krajowej oraz międzynarodowej w oparciu o lokalne dziedzictwo kulturowe oraz potencjał turystyczny, a także zacieśnianie współpracy z partnerami zagranicznymi Cel operacyjny IV.1 Promocja i rozwój atrakcji turystycznych miasta X Przeworska w oparciu o unikalne dziedzictwo kulturowe Cel operacyjny IV.2 Inwestycje poprawiające atrakcyjność turystyczną X X miasta Przeworska Cel operacyjny IV.3 Nawiązywanie i zacieśnianie współpracy z miastami X X partnerskimi krajowymi i zagranicznymi Źródło: Opracowanie własne

Dokumenty strategiczne na szczeblu krajowym

Warunkiem prawidłowej realizacji opracowanej Strategii jest powiązanie jej ze Strategią Rozwoju Kraju do roku 2020 tj. najważniejszym dokumentem dotyczącym rozwoju społeczno- gospodarczego Polski. Opracowany dokument zawiera opis priorytetów, w które wpisuje się analizowany obszar dlatego też akceptując opracowaną Strategię, miasto Przeworsk może skorzystać ze wsparcia finansowego w ramach programów krajowych oraz programów finansowanych z funduszy Unii Europejskiej.

114

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Schemat 2. Układ dokumentów strategicznych na poziomie kraju

Źródło: Strategia Rozwoju Kraju 2020.

Strategia Rozwoju Kraju 2020 (ŚSRK) wyróżnia trzy główne obszary strategiczne, które będą realizowane za pomocą podrzędnych im celów.

W ramach obszaru strategicznego I „Sprawne i efektywne państwo” zdefiniowano następujące cele:

Cel I.1. Przejście od administrowania do zarządzania rozwojem;

Cel I.2. Zapewnienie środków na działania rozwojowe;

Cel I.3. Wzmocnienie warunków sprzyjających realizacji indywidualnych potrzeb i aktywności obywatela.

W ramach obszaru strategicznego II „Konkurencyjna gospodarka” zdefiniowano następujące cele:

Cel II.1. Wzmocnienie stabilności makroekonomicznej;

Cel II.2 Wzrost wydajności gospodarki;

Cel II.3. Zwiększenie innowacyjności gospodarki;

Cel II.4. Rozwój kapitału ludzkiego;

Cel II.5. Zwiększenie wykorzystania technologii cyfrowych;

Cel II.6. Bezpieczeństwo energetyczne środowisko;

Cel II.7 Zwiększenie efektywności transportu.

W ramach obszaru strategicznego III „Spójność społeczna i terytorialna” zdefiniowano następujące cele:

115

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Cel III.1 Integracja społeczna;

Cel III.2 Zapewnienie dostępu i określonych standardów usług publicznych;

Cel III.3 Wzmocnienie mechanizmów terytorialnego równoważenia rozwoju oraz integracja przestrzenna dla rozwijania i pełnego wykorzystania potencjałów regionalnych.

116

Strategia Rozwoju Miasta Przeworska na lata 2015-2022 definiuje cztery obszary strategiczne, które są spójne ze Średniookresową Strategią Rozwoju Kraju 2020, w następującym zakresie:

Tabela 56. Spójność Strategii Rozwoju Miasta Przeworska na lata 205-2022 z Średniookresową Strategią Rozwoju Kraju 2020

Cele Strategii Rozwoju Miasta Przeworska na lata 2015-2022/ Cele II.2 Średniookresowej Strategii Rozwoju Kraju 2020

Cel I.1 Cel I.2 Cel I.3

Cel II.1 Cel Cel II.3 Cel II.4 Cel II.5 Cel II.6 Cel II.7

Cel III.1 Cel III.2 Cel III.3

Cel operacyjny I.4 Promowanie gospodarki opartej na wiedzy i nowych technologiach X X X X X

Cel operacyjny I.5 Podejmowanie wspólnych przedsięwzięć gospodarczych z partnerami X X X zagranicznymi Obszar strategiczny II. Infrastruktura techniczna i transportowa Cel strategiczny II. Wzrost atrakcyjności miasta Przeworska poprzez rozbudowę infrastruktury technicznej i transportowej, służącej poprawie jakości życia mieszkańców i ochronie środowiska naturalnego

Cel operacyjny II.1 Poprawa przejezdności w mieście Przeworsku X

Cel operacyjny II.2 Rozbudowa infrastruktury transportowej miejskiej, usprawniającej X X poruszanie się i parkowanie w obrębie miasta STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Cel operacyjny II.3 Modernizacja infrastruktury technicznej na terenie miasta X Przeworska

Cel operacyjny II.4 Rozbudowa infrastruktury sportowo - rekreacyjnej na terenie miasta X Przeworska Obszar strategiczny III. Polityka socjalno-bytowa, edukacja i kultura Cel strategiczny III. Poprawa jakości życia oraz stworzenie korzystnych warunków dla rozwoju mieszkańców Cel operacyjny III.1 Rozbudowa infrastruktury mieszkaniowej wielorodzinnej, X X udogodnień dla osób niepełnosprawnych oraz osób starszych

Cel operacyjny III.2 Budowanie zaufania społecznego poprzez integrację lokalnej X X społeczności

Cel operacyjny III.3 Poprawa jakości życia mieszkańców X X X X X X X X

Cel operacyjny III.4 Poprawa dostępności i jakości usług medycznych i edukacyjnych X X X

Cel operacyjny III.5 Wspieranie osób zagrożonych marginalizacją oraz wykluczeniem X X X X społecznym Obszar strategiczny IV. Współpraca międzynarodowa, promocja miasta i turystyka Cel strategiczny IV. Promocja miasta na arenie krajowej oraz międzynarodowej w oparciu o lokalne dziedzictwo kulturowe oraz potencjał turystyczny, a także zacieśnianie współpracy z partnerami zagranicznymi Cel operacyjny IV.1 Promocja i rozwój atrakcji turystycznych miasta Przeworska w oparciu X X X o unikalne dziedzictwo kulturowe Cel operacyjny IV.2 Inwestycje poprawiające atrakcyjność turystyczną miasta X X X Przeworska Cel operacyjny IV.3 Nawiązywanie i zacieśnianie współpracy z miastami partnerskimi krajowymi X i zagranicznymi Źródło: Opracowanie własne

118

Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 jest to najważniejszy krajowy dokument strategiczny dotyczący zagospodarowania przestrzennego kraju.

Celem strategicznym KPZK 2030 jest: efektywne wykorzystanie przestrzeni kraju i jej terytorialnie zróżnicowanych potencjałów rozwojowych dla osiągania ogólnych celów rozwojowych – konkurencyjności, zwiększenia zatrudnienia, sprawności funkcjonowania państwa oraz spójności w wymiarze społecznym, gospodarczym i terytorialnym w długim okresie, poprzez realizację następujących celów:

 Cel 1. Podwyższenie konkurencyjności głównych ośrodków miejskich Polski w przestrzeni europejskiej poprzez ich integrację funkcjonalną przy zachowaniu policentrycznej struktury systemu osadniczego sprzyjającej spójności.

 Cel 2. Poprawa spójności wewnętrznej i terytorialne równoważenie rozwoju kraju poprzez promowanie integracji funkcjonalnej, tworzenie warunków dla rozprzestrzeniania się czynników rozwoju, wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich oraz wykorzystanie potencjału wewnętrznego wszystkich terytoriów.

 Cel 3. Poprawa dostępności terytorialnej kraju w różnych skalach przestrzennych poprzez rozwijanie infrastruktury transportowej i telekomunikacyjnej.

 Cel 4. Kształtowanie struktur przestrzennych wspierających osiągnięcie i utrzymanie wysokiej jakości środowiska przyrodniczego i walorów krajobrazowych Polski.

 Cel 5. Zwiększenie odporności struktury przestrzennej kraju na zagrożenia naturalne i utraty bezpieczeństwa energetycznego oraz kształtowanie struktur przestrzennych wspierających zdolności obronne państwa.

 Cel 6. Przywrócenie i utrwalenie ładu przestrzennego.

Strategia Rozwoju Miasta Przeworska definiuje cztery obszary strategiczne, które są spójne z celami Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030, w następującym zakresie:

Tabela 57. Spójność Strategii Rozwoju Miasta Przeworska na lata 2015-2022 z Koncepcją Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 Cele Strategii Rozwoju Miasta Przeworska

na lata 2015-2022/ Cele Koncepcji

Przestrzennego Zagospodarowania Kraju Cel 1 Cel 2 Cel 3 Cel 4 Cel 5 Cel 6 2030

Cel operacyjny I.1 Zwiększenie atrakcyjności inwestycyjnej miasta, sprzyjającej rozwojowi X przedsiębiorczości i gospodarki Cel operacyjny I.2 Wspieranie powstawania nowych oraz kreowanie sprzyjających warunków dla rozwoju już istniejących X podmiotów gospodarczych w oparciu o lokalne zasoby STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Cel operacyjny I.3 Wspieranie przedsięwzięć gospodarczych o neutralnym lub pozytywnym X X X wpływie na środowisko naturalne Cel operacyjny I.4 Promowanie gospodarki X opartej na wiedzy i nowych technologiach Cel operacyjny I.5 Podejmowanie wspólnych przedsięwzięć gospodarczych z partnerami X X X X zagranicznymi Obszar strategiczny II. Infrastruktura techniczna i transportowa Cel strategiczny II. Wzrost atrakcyjności miasta Przeworska poprzez rozbudowę infrastruktury technicznej i transportowej, służącej poprawie jakości życia mieszkańców i ochronie środowiska naturalnego Cel operacyjny II.1 Poprawa przejezdności w X X X X mieście Przeworsku Cel operacyjny II.2 Rozbudowa infrastruktury transportowej X X X X miejskiej, usprawniającej poruszanie się i parkowanie w obrębie miasta Cel operacyjny II.3 Modernizacja infrastruktury technicznej na X X X X terenie miasta Przeworska Cel operacyjny II.4 Rozbudowa infrastruktury sportowo - X X X X rekreacyjnej na terenie miasta Przeworska Obszar strategiczny III. Polityka socjalno-bytowa, edukacja i kultura Cel strategiczny III. Poprawa jakości życia oraz stworzenie korzystnych warunków dla rozwoju mieszkańców Cel operacyjny III.1 Rozbudowa infrastruktury mieszkaniowej X wielorodzinnej, udogodnień dla osób niepełnosprawnych oraz osób starszych Cel operacyjny III.2 Budowanie zaufania społecznego poprzez X Integrację lokalnej społeczności Cel operacyjny III.3 X X Poprawa jakości życia mieszkańców Cel operacyjny III.4 Poprawa dostępności i jakości usług medycznych i edukacyjnych Cel operacyjny III.5 Wspieranie osób zagrożonych marginalizacją oraz wykluczeniem społecznym Obszar strategiczny IV. Współpraca międzynarodowa, promocja miasta i turystyka Cel strategiczny IV. Promocja miasta na arenie krajowej oraz międzynarodowej w oparciu o lokalne dziedzictwo kulturowe oraz potencjał turystyczny, a także zacieśnianie współpracy z partnerami zagranicznymi Cel operacyjny IV.1 Promocja i rozwój atrakcji turystycznych X miasta Przeworska w oparciu o unikalne dziedzictwo kulturowe Cel operacyjny IV.2 Inwestycje poprawiające atrakcyjność X X turystyczną miasta Przeworska Cel operacyjny IV.3 Nawiązywanie i zacieśnianie współpracy z X miastami partnerskimi krajowymi i zagranicznymi Źródło: Opracowanie własne

120

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Dokumenty strategiczne na szczeblu regionalnym

Cele strategiczne zawarte w opracowanej Strategii Miasta Przeworska są zgodne również z priorytetami Strategii Rozwoju Województwa Podkarpackiego 2020. Strategia Województwa Podkarpackiego wyznacza 4 dziedziny działań strategicznych, z którymi zgodne są zadania zawarte w Strategii Rozwoju Gminy Miejskiej Przeworsk: 1. Konkurencyjna i innowacyjna gospodarka; 2. Kapitał ludzki i społeczny; 3. Sieć osadnicza; 4. Środowisko i energetyka.

W ramach każdej z dziedzin strategicznych wyszczególniono następujące priorytety tematyczne:

1. Konkurencyjna i innowacyjna gospodarka: 1.1. Przemysł; 1.2. Nauka, badania i szkolnictwo wyższe; 1.3. Turystyka; 1.4. Rolnictwo; 1.5. Instytucje otoczenia biznesu. 2. Kapitał ludzki i społeczny: 2.1. Edukacja; 2.2. Kultura i dziedzictwo kulturowe; 2.3. Społeczeństwo obywatelskie; 2.4. Włączenie społeczne; 2.5. Zdrowie publiczne; 2.6. Sport powszechny. 3. Sieć osadnicza: 3.1. Dostępność komunikacyjna; 3.2. Dostępność technologii informacyjnych; 3.3. Funkcje metropolitalne Rzeszowa; 3.4. Funkcje obszarów wiejskich; 3.5. Spójność przestrzenna i wzmacnianie funkcji biegunów wzrostu. 4. Środowisko i energetyka: 4.1. Zapobieganie i przeciwdziałanie zagrożeniom oraz usuwanie ich negatywnych skutków; 4.2. Ochrona środowiska; 4.3. Bezpieczeństwo energetyczne i racjonalne wykorzystanie energii.

121

Strategia Rozwoju Miasta Przeworska definiuje cztery obszary strategiczne, które są spójne z celami Strategii Rozwoju Województwa Podkarpackiego do 2020 roku, w następującym zakresie:

Tabela 58. Spójność Strategii Rozwoju Miasta Przeworska ze Strategią Rozwoju Województwa Podkarpackiego do roku 2020

czne 2.4 Cele Strategii Rozwoju Miasta Przeworska na lata 2015-2022/ Priorytety tematyczne Strategii Rozwoju Województwa Podkarpackiego do 2020 roku

Priorytettematyczne 1.1 Priorytettematyczne 1.2 Priorytettematyczne 1.3 Priorytettematyczne 1.4 Priorytettematyczne 1.5 Priorytettematyczne 2.1 Priorytettematyczne 2.2 Priorytettematyczne 2.3 Priorytettematy Priorytettematyczne 2.5 Priorytettematyczne 2.6 Priorytettematyczne 3.1 Priorytettematyczne 3.2 Priorytettematyczne 3.3 Priorytettematyczne 3.4 Priorytettematyczne 3.5 Priorytettematyczne 4.1 Priorytettematyczne 4.2 Priorytettematyczne 4

Obszar strategiczny I. Zrównoważona gospodarka i polityka inwestycyjna Cel strategiczny I. Przyśpieszenie rozwoju gospodarczego miasta Przeworska poprzez kreowanie przyjaznego klimatu inwestycyjnego oraz wsparcie lokalnej przedsiębiorczości Cel operacyjny I.1 Zwiększenie atrakcyjności inwestycyjnej miasta, sprzyjającej X X X X rozwojowi przedsiębiorczości i gospodarki Cel operacyjny I.2 Wspieranie powstawania nowych oraz kreowanie sprzyjających warunków dla rozwoju już istniejących podmiotów gospodarczych w oparciu o X X X X lokalne zasoby Cel operacyjny I.3 Wspieranie przedsięwzięć gospodarczych o neutralnym lub X X X X X X pozytywnym wpływie na środowisko naturalne Cel operacyjny I.4 Promowanie gospodarki opartej na wiedzy i nowych X X X X technologiach Cel operacyjny I.5 Podejmowanie wspólnych przedsięwzięć gospodarczych z X X X X X partnerami zagranicznymi Obszar strategiczny II. Infrastruktura techniczna i transportowa Cel strategiczny II. Wzrost atrakcyjności miasta Przeworska poprzez rozbudowę infrastruktury technicznej i transportowej, służącej poprawie jakości życia mieszkańców i ochronie środowiska naturalnego Cel operacyjny II.1 Poprawa przejezdności w mieście Przeworsku X X X Cel operacyjny II.2 Rozbudowa infrastruktury transportowej miejskiej, usprawniającej poruszanie się i X X X parkowanie w obrębie miasta STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Cel operacyjny II.3 X X X X Modernizacja infrastruktury technicznej na terenie miasta Przeworska Cel operacyjny II.4 X X Rozbudowa infrastruktury sportowo - rekreacyjnej na terenie miasta Przeworska Obszar strategiczny III. Polityka socjalno-bytowa, edukacja i kultura Cel strategiczny III. Poprawa jakości życia oraz stworzenie korzystnych warunków dla rozwoju mieszkańców Cel operacyjny III.1 Rozbudowa infrastruktury mieszkaniowej wielorodzinnej, udogodnień dla osób niepełnosprawnych oraz osób starszych Cel operacyjny III.2 X Budowanie zaufania społecznego poprzez integrację lokalnej społeczności Cel operacyjny III.3 X X X X X X X X X X Poprawa jakości życia mieszkańców Cel operacyjny III.4 X Poprawa dostępności i jakości usług medycznych i edukacyjnych Cel operacyjny III.5 X X Wspieranie osób zagrożonych marginalizacją oraz wykluczeniem społecznym Obszar strategiczny IV. Współpraca międzynarodowa, promocja miasta i turystyka Cel strategiczny IV. Promocja miasta na arenie krajowej oraz międzynarodowej w oparciu o lokalne dziedzictwo kulturowe oraz potencjał turystyczny, a także zacieśnianie współpracy z partnerami zagranicznymi Cel operacyjny IV.1 Promocja i rozwój atrakcji turystycznych miasta Przeworska w oparciu X X o unikalne dziedzictwo kulturowe Cel operacyjny IV.2 X X Inwestycje poprawiające atrakcyjność turystyczną miasta Przeworska Cel operacyjny IV.3 Nawiązywanie i zacieśnianie współpracy z miastami partnerskimi krajowymi X X i zagranicznymi Źródło: Opracowanie własne

123

10. Finansowanie strategii

Podstawowym źródłem finansowania części działań zaplanowanych w Strategii są środki pochodzące z budżetu miasta Przeworska. Jednakże z uwagi na ambitnie wytyczone cele oraz możliwość pozyskania środków z innych źródeł Gmina Miejska Przeworsk będzie ubiegać się o dofinansowanie realizowanych przedsięwzięć z zewnętrznych środków finansowych.

Władze miasta przewidują pozyskanie środków finansowych z następujących źródeł:

 z budżetu państwa  z programów pomocowych Unii Europejskiej  z programów Rządu RP  z Fundacji Zagranicznych  z instytucji finansowych i funduszy inwestycyjnych  polskie fundacje i organizacje  rządowe programy wspierające integrację europejską  inwestorzy lokalni, krajowi i zagraniczni  wkładu prywatnego  innych źródeł.

Strategia zakłada, iż na dochody budżetu składać się będą:

 dotacje na zadania zlecone i realizowane na podstawie zawartych porozumień  subwencja ogólna (część oświatowa)  dochody własne, do których zalicza się:  podatki i opłaty lokalne,  udział w podatkach stanowiących dochody budżetu państwa,  dochody z majątku gminy,  odsetki od środków na rachunkach bankowych,  pozostałe dochody

Władze miasta będą ubiegać się o dofinansowanie zadań z zakresu rynku pracy, turystyki, edukacji, kultury, ochrony środowiska, infrastruktury technicznej i społecznej, ponadto będą wspierać przedsiębiorców aplikujących o środki pomocowe na rozpoczęcie i rozwój działalności gospodarczej.

Miasto Przeworsk świadome jest roli, jaką odegrają pozyskane fundusze w jej rozwój społeczno-gospodarczy. Dostrzega ogromną szansę na rozwój mieszkańców, sektora małych i średnich przedsiębiorstw oraz infrastruktury zarówno społecznej jak i technicznej. Miasto liczy również na pozyskanie inwestorów zewnętrznych, co z kolei jest szansą na jeszcze szybszy rozwój oraz zwiększenie dochodów miasta z tytułu podatków i opłat lokalnych.

Konsekwentna realizacja założeń Strategii, umiejętne wykorzystywanie lokalnych zasobów oraz wychwytywanie wszystkich pojawiających się w otoczeniu szans na pozyskanie środków finansowych z funduszy krajowych i zagranicznych na realizację zaplanowanych zadań z pewnością przyśpieszy zarówno społeczny jak i gospodarczy rozwój Gminy Miejskiej Przeworsk. Podstawowym źródłem finansowania zadań w ramach Strategii będą fundusze strukturalne Unii Europejskiej na lata 2014-2020, podzielone na Programy Operacyjne. STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Programy operacyjne na lata 2014-2020

Zadania zawarte w Strategii Rozwoju Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2014-2022 realizowane będą przede wszystkim z:

• Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podkarpackiego, • Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, • Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój; • Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój; • Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa, • Programu Operacyjnego Polska Wschodnia; • Programu Europejskiej Współpracy Terytorialnej i Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa.

Schemat 3. Podział Funduszy Europejskich na Programy Operacyjne w latach 2014-2020

Źródło: fundusze europejskie.gov.pl

125

W ramach każdego z Programów Operacyjnych na lata 2014-2020 zdefiniowano tzw. Osie Priorytetowe, czyli obszary w obrębie, których preferowana jest interwencja.

Tabela 59. Matryca powiązań obszarów strategicznych określonych w Strategii Miasta Przeworska z Osiami Priorytetowymi i Działaniami Programów Operacyjnych na lata 2014-2020.

Strategia Rozwoju Miasta Przeworska

Zrównoważona gospodarka i polityka Infrastruktura techniczna i Polityka socjalno-bytowa, edukacja Współpraca międzynarodowa, inwestycyjna transportowa i kultura promocja miasta i turystyka

REGIONALNY PROGRAM REGIONALNY PROGRAM REGIONALNY PROGRAM REGIONALNY PROGRAM OPERACYJNY WOJEWÓDZTWA OPERACYJNY WOJEWÓDZTWA OPERACYJNY WOJEWÓDZTWA OPERACYJNY WOJEWÓDZTWA PODKARPACKIEGO PODKARPACKIEGO PODKARPACKIEGO PODKARPACKIEGO Oś priorytetowa I. Oś priorytetowa II. Oś priorytetowa III. Oś priorytetowa I. Konkurencyjna i innowacyjna Cyfrowe Podkarpacie Czysta energia Konkurencyjna i innowacyjna gospodarka: Działanie 2.1. Podniesienie efektywności Działanie 3.3. Poprawa jakości powietrza; gospodarka Działanie 1.2. Badania przemysłowe, i dostępności e-usług; Działanie 1.3. Promowanie prace rozwojowe oraz ich wdrożenia; Oś priorytetowa IV. przedsiębiorczości; Działanie 1.3. Promowanie Oś priorytetowa III. Ochrona środowiska naturalnego Działanie 1.4. Wsparcie MŚP przedsiębiorczości; Czysta energia i dziedzictwa kulturowego Działanie 1.4. Wsparcie MŚP Działanie 3.1. Rozwój OZE; Działanie 4.4. Kultura; Oś priorytetowa VI. Działanie 3.2. Modernizacja energetyczna Spójność przestrzenna i społeczna Oś priorytetowa III. budynków; Oś priorytetowa VI. Działanie 6.1. Rozwój potencjału Czysta energia Działanie 3.3. Poprawa jakości powietrza; Spójność przestrzenna i społeczna endogenicznego regionu; Działanie 3.1. Rozwój OZE Działanie 6.1. Rozwój potencjału Działanie 6.3. Rewitalizacja przestrzeni Oś priorytetowa IV. endogenicznego regionu; regionalnej; Oś priorytetowa VII. Ochrona środowiska naturalnego Działanie 6.2. Infrastruktura ochrony Regionalny rynek pracy i dziedzictwa kulturowego zdrowia i pomocy społecznej; Działanie 7.3. Wsparcie rozwoju Działanie 4.1. Zapobieganie i zwalczanie Działanie 6.3. Rewitalizacja przestrzeni przedsiębiorczości; zagrożeń; regionalnej; Działanie 7.5. Rozwój kompetencji Działanie 4.2. Gospodarka odpadami; Działanie 6.4. Infrastruktura edukacyjna; pracowników sektora MŚP; Działanie 4.3. Gospodarka wodno- ściekowa; Oś priorytetowa VII. Regionalny rynek pracy Oś priorytetowa V. Działania 7.1.,7.2. Poprawa sytuacji osób Infrastruktura komunikacyjna bezrobotnych na rynku pracy; STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Działanie 5.1. Infrastruktura drogowa; Działanie 7.3. Wsparcie rozwoju Działanie 5.3. Infrastruktura kolejowa; przedsiębiorczości; Działanie 7.4. Rozwój opieki żłobkowej Oś priorytetowa VI. w regionie; Spójność przestrzenna i społeczna Działanie 7.6. Programy profilaktyczne i Działanie 6.1. Rozwój potencjału zdrowotne w regionie; endogenicznego regionu; Oś priorytetowa VIII. Integracja społeczna Działanie 8.1. Aktywna integracja osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym; Działanie 8.2. Aktywna integracja osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym prowadzona przez Ośrodki Pomocy Społecznej/ Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie; Działanie 8.3. Zwiększenie dostępu do usług społecznych i zdrowotnych; Działanie 8.4. Poprawa dostępu do usług wsparcia rodziny i pieczy zastępczej; Działanie 8.5. Wspieranie rozwoju sektora ekonomii społecznej w regionie; Działanie 8.6. Koordynacja sektora ekonomii społecznej w regionie;

Oś priorytetowa IX. Jakość edukacji i kompetencji w regionie Działanie 9.1 Rozwój edukacji przedszkolnej; Działanie 9.2. Poprawa jakości kształcenia ogólnego; Działanie 9.3. Podnoszenie kompetencji osób dorosłych w obszarze TIK i języków obcych; Działanie 9.4. Poprawa jakości kształcenia zawodowego; Działanie 9.5. Podnoszenie kompetencji

127

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

osób dorosłych w formach pozaszkolnych; Działanie 9.6. Wsparcie stypendialne dla uczniów; PO INFRASTRUKTURA I PO INFRASTRUKTURA I PO INFRASTRUKTURA I PO INFRASTRUKTURA I ŚRODOWISKO ŚRODOWISKO ŚRODOWISKO ŚRODOWISKO

Oś priorytetowa I Oś priorytetowa I Oś priorytetowa VIII Oś priorytetowa VIII Zmniejszenie emisyjności gospodarki Zmniejszenie emisyjności gospodarki Ochrona dziedzictwa kulturowego i Ochrona dziedzictwa kulturowego i Działanie 1.1 Wspieranie wytwarzania i Działanie 1.3 Wspieranie efektywności rozwój zasobów kultury rozwój zasobów kultury dystrybucji energii pochodzącej ze źródeł energetycznej w budynkach; Działanie 8.1 Ochrona dziedzictwa Działanie 8.1 Ochrona dziedzictwa odnawialnych; Działanie 1.4 Rozwijanie i wdrażanie kulturowego i rozwój zasobów kultury; kulturowego i rozwój zasobów kultury; Działanie 1.2 Promowanie efektywności inteligentnych systemów dystrybucji energetycznej i korzystania z działających na niskich i średnich Oś priorytetowa IX odnawialnych źródeł energii w napięciach; Wzmocnienie strategicznej przedsiębiorstwach; Działanie 1.5 Efektywna dystrybucja infrastruktury ochrony zdrowia ciepła i chłodu; Działanie 9.1 Infrastruktura ratownictwa Działanie 1.6. Promowanie medycznego; wykorzystywania wysokosprawnej Kogeneracji ciepła i energii elektrycznej w oparciu o zapotrzebowanie na ciepło użytkowe;

Oś priorytetowa II Ochrona środowiska, w tym adaptacja do zmian klimatu Działanie 2.1 Adaptacja do zmian klimatu wraz z zabezpieczeniem i zwiększeniem odporności na klęski żywiołowe, w szczególności katastrofy naturalne oraz monitoring środowiska; Działanie 2.2 Gospodarka odpadami komunalnymi; Działanie 2.4 Ochrona przyrody i edukacja ekologiczna; Działanie 2.5 Poprawa jakości środowiska miejskiego; Oś priorytetowa IV Infrastruktura drogowa miast

128

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Działanie 4.1 Zwiększenie dostępności transportowej ośrodków miejskich leżących w sieci drogowej TEN-T i odciążenie miast od nadmiernego ruchu drogowego; Działanie 4.2 Zwiększenie dostępności transportowej ośrodków miejskich leżących poza siecią drogową TEN-T i odciążenie miast od nadmiernego ruchu drogowego;

Oś priorytetowa V Rozwój transportu kolejowego w Polsce Działanie 5.1 Rozwój kolejowej sieci TEN-T Działanie 5.2 Rozwój transportu kolejowego poza TEN-T

Oś priorytetowa VII Poprawa bezpieczeństwa energetycznego Działanie 7.1 Rozwój inteligentnych systemów magazynowania, przesyłu i dystrybucji energii; PO INTELIGENTNY ROZWÓJ PO INTELIGENTNY ROZWÓJ PO INTELIGENTNY ROZWÓJ PO INTELIGENTNY ROZWÓJ

Oś priorytetowa I Wsparcie prowadzenia prac B+R przez przedsiębiorstwa Działanie 1.1 Projekty B+R przedsiębiorstw; Działanie 1.2 Sektorowe programy B+R; Działanie 1.3 Prace B+R finansowane z udziałem funduszy kapitałowych;

Oś priorytetowa II Wsparcie otoczenia i potencjału przedsiębiorstw do prowadzenia działalności B+R+I

129

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Działanie 2.1 Wsparcie inwestycji w infrastrukturę B+R przedsiębiorstw; Działanie 2.2 Otwarte innowacje – wspieranie transferu technologii Działanie 2.3 Proinnowacyjne usługi dla przedsiębiorstw; Działanie 2.4 Współpraca w ramach krajowego systemu innowacji;

Oś priorytetowa III Wsparcie innowacji w przedsiębiorstwach Działanie 3.1 Finansowanie innowacyjnej działalności MŚP z wykorzystaniem kapitału podwyższonego ryzyka; Działanie 3.2 Wsparcie wdrożeń wyników prac B+R; Działanie 3.3 Wsparcie promocji oraz internacjonalizacji innowacyjnych przedsiębiorstw;

PO POLSKA CYFROWA PO POLSKA CYFROWA PO POLSKA CYFROWA PO POLSKA CYFROWA

Oś priorytetowa I Powszechny dostęp Oś priorytetowa I Oś priorytetowa III do szybkiego Internetu Powszechny dostęp do szybkiego Cyfrowe kompetencje społeczeństwa Internetu

Oś priorytetowa II E-Administracja i otwarty rząd PO POLSKA WSCHODNIA PO POLSKA WSCHODNIA PO POLSKA WSCHODNIA PO POLSKA WSCHODNIA

Oś priorytetowa I Oś priorytetowa II Przedsiębiorcza Polska Wschodnia Nowoczesna infrastruktura Działanie 1.1. Platformy startowe dla transportowa nowych pomysłów; Działanie 2.2. Infrastruktura drogowa Działanie 1.2. Internacjonalizacja MŚP; Działanie 1.3. Internacjonalizacja MŚP; Oś priorytetowa III Działanie 1.4. Wzór na konkurencję; Ponadregionalna infrastruktura kolejowa

130

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Działanie 3.1. Infrastruktura kolejowa PROGRAM OPERACYJNY PROGRAM OPERACYJNY PROGRAM OPERACYJNY PROGRAM OPERACYJNY WIEDZA EDUKACJA ROZWÓJ WIEDZA EDUKACJA ROZWÓJ WIEDZA EDUKACJA ROZWÓJ WIEDZA EDUKACJA ROZWÓJ

Oś I Oś IV Osoby młode na rynku pracy Innowacje społeczne i współpraca Oś II ponadnarodowa

Efektywne polityki publiczne na rynku pracy, gospodarki i edukacji

Oś III Szkolnictwo wyższe dla gospodarki i rozwoju

Oś IV Innowacje społeczne i współpraca ponadnarodowa

Oś V Wsparcie dla obszaru zdrowia Źródło: Opracowanie własne

131

11. Zarządzanie strategią

Aby Strategia Rozwoju Miasta Przeworska osiągnęła zakładane efekty władze miasta oraz wszystkie osoby, które uczestniczyły w procesie jej tworzenia, powinni:

 aktywnie uczestniczyć w realizacji poszczególnych celów strategicznych;  czuwać nad tym aby założenia Strategii były sukcesywnie wdrażane;  na bieżąco monitorować postępy w jej wdrażaniu;  zgłaszać pomysły, uwagi i propozycje zmian;  wyszukiwać nowatorskie rozwiązania w otoczeniu;  wychwytywać w otoczeniu pojawiające się szanse na rozwój miasta;  identyfikować oraz ograniczać zagrożenia i przeszkody, które mogłyby opóźnić rozwój miasta;  pobudzać prorozwojowe inicjatywy społeczne, gospodarcze, kulturalne;  aktywnie uczestniczyć w pozyskiwaniu środków finansowych na realizację założeń Strategii ze źródeł budżetowych, pozabudżetowych krajowych i zagranicznych, w tym z Unii Europejskiej;

Efekty Strategii Rozwoju Miasta Przeworska w dużym stopniu uzależnione są stopnia zaangażowania w jej realizację władz Przeworska, instytucji, podmiotów gospodarczych, grup społecznych oraz wszystkich mieszkańców, którzy rozumieją potrzebę nieustannego rozwoju społeczno-gospodarczego miasta, a także troszczą się o jego zrównoważony rozwój oraz konkurencyjną pozycję w powiecie, regionie oraz Polsce.

12. Monitoring realizacji strategii

Strategia Rozwoju Gminy Miejskiej Przeworsk opracowana została z szerokim udziałem społeczeństwa. Dokument ten nie jest jednak zamknięty z uwagi na to, że w trakcie realizacji może podlegać okresowej ocenie, z której wyciągnięte wnioski będą w nim uwzględniane.

Aby Strategia przyniosła zaplanowane efekty musi być systematycznie monitorowana. Systematyczna kontrola umożliwia bowiem wczesne wykrycie ewentualnych nieprawidłowości przy występujących przy realizacji założonych celów. Dzięki systematycznie przeprowadzanej kontroli będzie możliwe także określenie stopnia wdrożenia Strategii, a więc stopnia realizacji zaplanowanych działań.

Realizacja Strategii należy do władz samorządowych miasta, kierowników poszczególnych referatów oraz jednostek podległych, a w szczególności do Burmistrza Miasta, ponieważ to właśnie on kierując bieżącą działalnością Gminy Miejskiej Przeworsk ma największy wpływ na opracowanie Strategii, następnie na jej wdrażanie, a w końcu na ocenę jej realizacji. Burmistrz jest kluczową postacią w procesie monitoringu. Do jego głównych zadań będzie należał m.in. bezpośredni nadzór nad wdrażaniem Strategii. Poniżej zaprezentowano tabelę wskazującą referaty odpowiedzialne za: realizację, rozliczanie oraz monitoring zadań w ramach poszczególnych obszarów strategicznych Miasta Przeworska.

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Tabela 60. Jednostki organizacyjne miasta Przeworska odpowiedzialne za realizację i monitoring zadań w ramach obszarów strategicznych

iasta

praca

Jednostka organizacyjna/ Obszar strategiczny ltura

polityka

i turystyka

techniczna i

Współ

gospodarka i

inwestycyjna

transportowa

Infrastruktura

Zrównoważona

promocja m

międzynarodowa,

Polityka socjalno

bytowa, edukacja i Referat inwestycji i infrastruktury technicznej X X Referat podatków i opłat lokalnych X Referat oświaty i spraw społecznych X Referat ochrony środowiska X X X Referat gospodarki przestrzennej i budownictwa X X X Referat promocji miasta X X Referat rozwoju miasta X X X X Referat finansowo-księgowy X X X X Referat organizacyjny i informatyki X X X X Referat Urzędu Stanu Cywilnego i spraw X obywatelskich Burmistrz Miasta X X X X Skarbnik Miasta X X X X Sekretarz Miasta X X X X Straż Miejska X MOPS Przeworsk X Środowiskowy Dom Samopomocy X X Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji X

Przeworska Gospodarka Komunalna X X Sp. z o.o. Miejski Ośrodek Kultury im. Oskara Kolberga X Miejska Biblioteka Publiczna w Przeworsku X Źródło: Opracowanie własne

Kontrola realizacji planu strategicznego dla miasta Przeworska na lata 2015-2022 wymaga określenia: wskaźników osiągnięcia celów, jednostki miary wskaźników, częstotliwości pomiaru ich wartości, pożądanego kierunku zmiany oraz źródła danych, z którego można uzyskać aktualne wartości tychże wskaźników. Poniższa tabela przedstawia wybrane wskaźniki odnoszące się do poszczególnych obszarów strategicznych.

Tabela 61. Wskaźniki realizacji celów Strategii Rozwoju miasta Przeworska na lata 2015-2022. Pożąda Częstotli ny Jednostka Nazwa wskaźnika wość kierun Źródło danych Lp. miary pomiaru ek zmiany

I. Zrównoważona gospodarka i polityka inwestycyjna

Podmioty wpisane do rejestru liczba 1. rok wzrost GUS REGON na 10 tys. ludności podmiotów

Osoby fizyczne prowadzące liczba 2. działalność gospodarczą na 1000 rok wzrost GUS podmiotów ludności

133

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Liczba instytucji otoczenia biznesu liczba 3. rok wzrost Urząd Miasta Przeworska wspierających przedsiębiorczość podmiotów

Liczba działających inkubatorów liczba 4. rok wzrost Urząd Miasta Przeworska przedsiębiorczości podmiotów

Liczba budynków użyteczności Liczba 5. rok wzrost Urząd Miasta Przeworska publicznej objętych modernizacją budynków

Udział liczby bezrobotnych w 6. liczbie ludności w wieku % rok spadek GUS/PUP Przeworsk produkcyjnym

Liczba stworzonych baz danych z Liczba 7. rok wzrost Urząd Miasta Przeworska lokalnymi danymi gospodarczymi publikacji

Liczba funkcjonujących spółdzielni Liczba 8. rok wzrost Urząd Miasta Przeworska socjalnych podmiotów

Liczba stworzonych lub Liczba 9. uaktualnionych dokumentów rok wzrost Urząd Miasta Przeworska publikacji strategicznych

II. Infrastruktura techniczna i transportowa

Długość rozbudowanych/ 1. km rok wzrost Urząd Miasta Przeworska wyremontowanych dróg

Długość zmodernizowanych/ 2. m rok wzrost Urząd Miasta Przeworska wybudowanych chodników

Długość wybudowanych ścieżek 3. m rok wzrost Urząd Miasta Przeworska rowerowych

Urząd Miasta Przeworska/ Ilość odprowadzonych ścieków do 4. dam3/rok rok wzrost Przeworska Gospodarka sieci kanalizacyjnej Komunalna Sp. z o.o.

Urząd Miasta Przeworska/ Długość czynnej sieci rozdzielczej 5. km rok wzrost Przeworska Gospodarka wodociągowej Komunalna Sp. z o.o.

Liczba zmodernizowanych Urząd Miasta Przeworska/ Liczba 6. oczyszczalni ścieków i stacji rok wzrost Przeworska Gospodarka obiektów uzdatniania wody Komunalna Sp. z o.o.

Urząd Miasta Przeworska/ Liczba działających sortowni Liczba 7. rok wzrost Przeworska Gospodarka odpadów podmiotów Komunalna Sp. z o.o.

Długość sieci światłowodowej 8. km rok wzrost Urząd Miasta Przeworska szerokopasmowego Internetu

Liczba Liczba 9. zmodernizowanych/wybudowanych rok wzrost Urząd Miasta Przeworska obiektów obiektów sportowo-rekreacyjnych

III. Polityka socjalno-bytowa, edukacja i kultura

Liczba 1. Zasoby mieszkaniowe rok wzrost GUS mieszkań

134

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

2. Saldo migracji na 1 000 osób osoby rok spadek GUS

Przyrost naturalny na 1 000 3. osoby rok wzrost GUS mieszkańców

Liczba funkcjonujących domów Liczba 4. rok wzrost Urząd Miasta Przeworska seniora obiektów

Uczniowie przypadający na 1 komputer z szerokopasmowym osoby/1 5. rok spadek GUS dostępem do Internetu komputer przeznaczony do użytku uczniów

Rzeczywista liczba osób objętych 6. pomocą MOPS osoby rok spadek MOPS Przeworsk w Przeworsku

Liczba osób długotrwale 7. osoby rok spadek GUS/PUP w Przeworsku bezrobotnych

Liczba organizacji pozarządowych Liczba 8. rok wzrost Urząd Miasta Przeworska działających na terenie miasta podmiotów

Liczba zespołów, kół zainteresowań Liczba Miejski Ośrodek Kultury 9. i klubów prowadzonych przez rok wzrost jednostek w Przeworsku MOK w Przeworsku

IV. Współpraca międzynarodowa, promocja Miasta i turystyka

Liczba 1. Liczba miejsc noclegowych rok wzrost GUS miejsc

Liczba Liczba noclegów udzielonych 2. noclegów/r rok wzrost GUS rezydentom (Polakom) ok

Liczba Liczba noclegów udzielonych 3. noclegów/r rok wzrost GUS turystom zagranicznym ok

Urząd Miasta Przeworska/ Liczba dostępnych przewodników Liczba Euroregionalne Centrum 4. rok wzrost dla turystów sztuk Informacji Turystycznej w Przeworsku

Liczba partnerów zagranicznych – Liczba 5. rok wzrost Urząd Miasta Przeworska miast partnerskich partnerów

Liczba zrewitalizowanych obiektów Liczba 6. rok wzrost Urząd Miasta Przeworska o charakterze atrakcji turystycznej obiektów

Źródło: Opracowanie własne

Monitoring realizacji Strategii Rozwoju Miasta Przeworska na lata 2015-2022 będzie odbywał się zgodnie z przedstawionym poniżej harmonogramem jej realizacji. Władze miasta zastrzegają sobie możliwość uaktualnienia harmonogramu.

135

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Tabela 62. Harmonogram realizacji strategii Lp. Terminy realizacji Zadania 1. Opracowanie Strategii Rozwoju Miasta Przeworska na lata czerwiec - grudzień 2015 2015-2022.

2. Przyjęcie Strategii Rozwoju Miasta Przeworska na lata 2015- styczeń - marzec 2016 2022.

3. Powołanie zespołu ekspertów koordynującego realizacje marzec 2016 Strategii oraz dokonującego procedur uaktualniania i ocen skuteczności. 4. Realizacja zadań objętych Strategią - wg oddzielnych 2016-2022 harmonogramów opracowanych na każdy rok.

5. styczeń – luty 2017-2022 Dokonanie corocznych ocen skuteczności realizacji Strategii.

6. styczeń – luty 2017-2022 Dokonanie okresowych analiz uaktualnienie Strategii.

7. Opracowanie końcowego raportu oceniającego realizację Strategii ze względu na osiągnięte cele i zrealizowane IV kwartał 2022 zadania. Porównanie wielkości nakładów na realizację Strategii z uzyskanymi efektami. 8. Przyjęcie raportu z realizacji Strategii określenie warunków wyjściowych do opracowania Strategii Rozwoju Miasta grudzień 2022 Przeworska na lata następne.

Źródło: Opracowanie własne

13. Podsumowanie

Strategia Rozwoju Miasta Przeworska powstała z potrzeby weryfikacji i aktualizacji zapisów Strategii opracowanej w 2003 r. Aktualizacja zapisów wynikła z konieczności zaktualizowania dokumentu oraz dostosowania go do nowej perspektywy finansowej (2014-2020). Niniejszy dokument jest w ścisłej korelacji z kluczowymi opracowaniami lokalnymi, regionalnymi oraz dokumentami na poziomie Wspólnoty. Zaktualizowany dokument będzie ułatwiał władzom miasta rozwiązywanie problemów oraz formułowanie zadań do realizacji w ramach funduszy strukturalnych Unii Europejskiej, które mają na celu przyśpieszenie restrukturyzacji oraz modernizację gospodarek jak również zwiększenie spójności ekonomicznej oraz społecznej państw Wspólnoty. Strategia w pozytywny sposób wpłynie także na sposób postrzegania miasta przez jej mieszkańców oraz potencjalnych inwestorów.

136

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

14. Wykaz

14.1. Mapy

Mapa 1. Model promieniowania sąsiednich ośrodków ...... 10

Mapa 2. Miasto Przeworsk na tle województwa podkarpackiego...... 13

Mapa 3. Miasto Przeworsk na tle Powiatu Przeworskiego ...... 14

Mapa 4. Granice administracyjne Przeworska ...... 14

Mapa 5. Lokalizacja GZWP w rejonie Przeworska ...... 37

Mapa 6. Położenie obszarów inwestycyjnych w Mieście Przeworsku ...... 58

Mapa 7. Główne szlaki komunikacyjne w powiecie przeworskim ...... 63

14.2. Rysunki

Rysunek 1. Herb miasta Przeworska - Leliwa ...... 7

Rysunek 2. Flaga miasta Przeworska ...... 7

14.3. Tabele

Tabela 1. Liczba mieszkańców Przeworska w latach 2007-2014 ...... 16

Tabela 2. Ludność według grup wieku i płci w mieście Przeworsku w 2014 r...... 18

Tabela 3. Struktura ludności wg ekonomicznych grup wiekowych w mieście Przeworsku w latach 2007-2014 ...... 19

Tabela 4. Wartość wskaźników obciążenia demograficznego w mieście Przeworsku w latach 2007 – 2014 ...... 22

Tabela 5. Wartość wskaźników obciążenia demograficznego w 2014 roku - porównanie ...... 22

Tabela 6. Urodzenia, zgony i przyrost naturalny w mieście Przeworsku w latach 2007-2014 ...... 23

Tabela 7. Przyrost naturalny na 1000 mieszkańców w gminach powiatu przeworskiego w latach 2007- 2014 ...... 23

Tabela 8. Migracje ludności w mieście Przeworsku w latach 2007-2014 ...... 24

Tabela 9. Saldo migracji na 1000 mieszkańców w gminach powiatu przeworskiego w latach 2007- 2014 ...... 24

Tabela 10. Małżeństwa zawarte w mieście Przeworsku w latach 2007-2014 ...... 25

137

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Tabela 11. Przeciętne wynagrodzenie brutto w zł, w Polsce, województwie podkarpackim oraz w powiecie przeworskim w latach 2007-2014 ...... 26

Tabela 12. Procentowy poziom bezrobocia w powiecie przeworskim, województwie podkarpackim i w Polsce w latach 2007-2014 ...... 27

Tabela 13. Liczba osób pracujących z podziałem na płeć w Mieście Przeworsku w latach 2007-201429

Tabela 14. Liczba bezrobotnych w gminach powiatu przeworskiego na koniec 2014 r...... 30

Tabela 15. Liczba osób bezrobotnych z podziałem na płeć w mieście Przeworsku w latach 2007-2014 ...... 30

Tabela 16. Udział liczby bezrobotnych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w mieście Przeworsku w latach 2007-2014 ...... 31

Tabela 17. Udział liczby bezrobotnych w liczbie osób w wieku produkcyjnym w 2014 roku - porównanie (%) wg płci ...... 32

Tabela 18. Powierzchnia gruntów rolnych na terenie miasta Przeworska w latach 2003-2005 - wg rodzaju gruntów ...... 44

Tabela 19. Powierzchnia gruntów leśnych na terenie miasta Przeworska w latach 2007-2014 ...... 44

Tabela 20. Jednostki gospodarcze zarejestrowane w systemie REGON w mieście Przeworsku w latach 2007-2014 ...... 45

Tabela 21. Podmioty gospodarcze w mieście Przeworsku wg sektorów własnościowych w latach 2007-2020 - struktura procentowa ...... 47

Tabela 22. Wskaźniki rozwoju przedsiębiorczości w mieście Przeworsk w latach 2007-2014 ...... 47

Tabela 23. Wartości wybranych wskaźników rozwoju przedsiębiorczości w 2014 roku - porównanie 49

Tabela 24. Podmioty gospodarcze w mieście Przeworsku wg sektorów PKD w latach 2009-2014 ..... 49

Tabela 25. Liczba obiektów hotelowych w mieście Przeworsku w latach 2007-2014 - wg kryterium rodzaju obiektu ...... 52

Tabela 26. Liczba miejsc noclegowych w mieście Przeworsku w latach 2007-2014 –wg kryterium rodzaju obiektu ...... 53

Tabela 27. Liczba noclegów udzielonych rezydentom (Polakom) w mieście Przeworsku w latach 2007-2014 - wg kryterium rodzaju obiektu ...... 54

Tabela 28. Liczba noclegów udzielonych turystom zagranicznym w mieście Przeworsku w latach 2007-2014 - wg kryterium rodzaju obiektu ...... 55

Tabela 29. Klasyfikacja ważniejszych dróg miejskich wg stanu technicznego na rok 2015 ...... 60

Tabela 30. Parametry sieci wodociągowej w mieście Przeworsku w latach 2007-2014 ...... 64

Tabela 31. Parametry sieci kanalizacyjnej w mieście Przeworsku w latach 2007-2014 ...... 65

138

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Tabela 32 Parametry związane z oczyszczaniem ścieków w mieście Przeworsku w latach 2007-2014 ...... 66

Tabela 33. Zmieszane odpady komunalne zebrane w ciągu roku w mieście Przeworsku w latach 2007- 2014 ...... 69

Tabela 34. Parametry sieci gazowej w mieście Przeworsku w latach 2007-2013 ...... 70

Tabela 35. Dostęp do sieci rozdzielczej oraz zużycie energii elektrycznej w gospodarstwach domowych w mieście Przeworsku w latach 2007-2014 ...... 71

Tabela 36. Zasoby mieszkaniowe miasta Przeworska w latach 2007-2014 ...... 73

Tabela 37. Budynki nowe oddane do użytkowania w mieście Przeworsku w latach 2007-2014 ...... 74

Tabela 38. Placówki oświatowe w mieście Przeworsku w roku 2014 ...... 76

Tabela 39 Wartości wskaźnika komputeryzacji szkół w 2012 roku (w osobach) - porównanie ...... 77

Tabela 40. Statystyki Szpitala Powiatowego w Przeworsku w latach 2007-2014 wg oddziałów ...... 78

Tabela 41. Rzeczywiste liczby rodzin i osób objętych pomocą MOPS w Przeworsku w latach 2007- 2014 ...... 80

Tabela 42. Rzeczywista liczba osób objętych pomocą MOPS w Przeworsku w latach 2007-2014 - wg kryterium rodzaju problemu społecznego ...... 81

Tabela 43. Liczba popełnianych przestępstw na terenie powiatu przeworskiego oraz miasta i Gminy Przeworsk w latach 2010-2014 ...... 84

Tabela 44. Liczba wykroczeń wg rodzaju zarejestrowanych przez Straż Miejską w Przeworsku w latach 2007-2014 ...... 85

Tabela 45. Interwencje PSP w Przeworsku w latach 2010-2014 wg rodzaju ...... 86

Tabela 46. Dochody, wydatki oraz saldo budżetu miasta Przeworska w latach 2007-2014 ...... 88

Tabela 47. Dochody budżetowe miasta Przeworska w latach 2007-2014 wg źródeł pochodzenia ...... 90

Tabela 48. Dochody budżetowe miasta Przeworska w latach 2007-2014 wg źródeł pochodzenia – struktura procentowa ...... 90

Tabela 49. Dochody ogółem wg działów Klasyfikacji Budżetowej w mieście Przeworsku w latach 2008-2014 ...... 91

Tabela 50. Dochody ogółem wg Działów Klasyfikacji Budżetowej wmMieście Przeworsku w latach 2008-2014 – struktura procentowa ...... 92

Tabela 51. Wydatki ogółem wg Działów Klasyfikacji Budżetowej w mieście Przeworsku w latach 2008-2014 ...... 93

Tabela 52. Wydatki ogółem wg Działów Klasyfikacji Budżetowej w mieście Przeworsku w latach 2008-2014 – struktura procentowa ...... 94

139

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Tabela 53. Tabela dyferencjacji dla miasta Przeworska ...... 102

Tabela 54. Spójność Strategii Rozwoju Miasta Przeworska na lata 2015-2022 ze Strategią Europa 2020 ...... 111

Tabela 55. Spójność Strategii Rozwoju Miasta Przeworska z Umową Partnerstwa 2014-2020 ...... 113

Tabela 56. Spójność Strategii Rozwoju Miasta Przeworska na lata 205-2022 z Średniookresową Strategią Rozwoju Kraju 2020 ...... 117

Tabela 57. Spójność Strategii Rozwoju Miasta Przeworska na lata 2015-2022 z Koncepcją Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 ...... 119

Tabela 58. Spójność Strategii Rozwoju Miasta Przeworska ze Strategią Rozwoju Województwa Podkarpackiego do roku 2020 ...... 122

Tabela 59. Matryca powiązań obszarów strategicznych określonych w Strategii Miasta Przeworska z Osiami Priorytetowymi i Działaniami Programów Operacyjnych na lata 2014-2020...... 126

Tabela 60. Jednostki organizacyjne miasta Przeworska odpowiedzialne za realizację i monitoring zadań w ramach obszarów strategicznych ...... 133

Tabela 61. Wskaźniki realizacji celów Strategii Rozwoju miasta Przeworska na lata 2015-2022. .... 133

Tabela 62. Harmonogram realizacji strategii ...... 136

14.4. Wykresy

Wykres 1. Liczba mieszkańców Przeworska w latach 2007-2014 ...... 16

Wykres 2. Liczba mieszkańców Przeworska z podziałem na płeć w latach 2007-2014 ...... 17

Wykres 3. Procentowa struktura ludności z podziałem na płeć w mieście Przeworsku (2014 r.) ...... 17

Wykres 4. Procentowa struktura ludności wg grup wiekowych mieście Przeworsk w roku 2014 ...... 20

Wykres 5. Ludność w wieku przedprodukcyjnym w mieście Przeworsk w latach 2007-2014 ...... 20

Wykres 6. Ludność w wieku produkcyjnym w Mieście Przeworsku w latach 2007-2014 ...... 21

Wykres 7. Ludność w wieku poprodukcyjnym w mieście Przeworsku w latach 2007-2014 ...... 21

Wykres 8. Liczba zawartych małżeństw w Przeworsku w latach 2007-2014 ...... 25

Wykres 9. Przeciętne wynagrodzenie brutto w zł, w Polsce, województwie podkarpackim oraz w powiecie przeworskim w latach 2007-2014 ...... 27

Wykres 10. Procentowy poziom bezrobocia w powiecie przeworskim, województwie podkarpackim i w Polsce w latach 2007-2014 ...... 28

Wykres 11. Liczba osób pracujących w podziałem na płeć w mieście Przeworsku w latach 2007-2014 ...... 29

140

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Wykres 12. Liczba bezrobotnych z podziałem na płeć w mieście Przeworsku w latach 2007-2014 .... 31

Wykres 13. Udział liczby bezrobotnych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w mieście Przeworsku w latach 2007-2014 - wg płci ...... 31

Wykres 14. Procentowa struktura populacji osób bezrobotnych w mieście Przeworsku w roku 2014 – według kryterium czasu pozostawania bez pracy (w miesiącach) ...... 33

Wykres 15. Procentowa struktura populacji osób bezrobotnych w mieście Przeworsku w roku 2014 - według kryterium poziomu wykształcenia ...... 33

Wykres 16. Procentowa struktura populacji osób bezrobotnych w mieście Przeworsku w 2014 roku - wg kryterium wieku (w latach) ...... 34

Wykres 17. Procentowa struktura osób bezrobotnych w mieście Przeworsku w roku 2014 - według kryterium stażu pracy (w latach) ...... 34

Wykres 18. Podmioty gospodarki narodowej ogółem oraz z sektora prywatnego w mieście Przeworsku w latach 2007-2014 ...... 46

Wykres 19. Podmioty sektora publicznego w mieście Przeworsku w latach 2007-2014 ...... 46

Wykres 20. Podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. ludności w mieście Przeworsku w latach 2007-2014 ...... 48

Wykres 21. Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą na 1000 ludności w mieście Przeworsku w latach 2007-2014 ...... 48

Wykres 22. Struktura gospodarki w mieście Przeworsku wg sektorów PKD w roku 2014 ...... 50

Wykres 23. Liczba dostępnych miejsc noclegowych w mieście Przeworsku w latach 2007-2014 ...... 54

Wykres 24. Liczba noclegów udzielonych rezydentom (Polakom) w mieście Przeworsku w latach 2007-2014 ...... 55

Wykres 25. Liczba noclegów udzielonych turystom zagranicznym w mieście Przeworsku w latach 2007-2014 ...... 56

Wykres 26. Długość czynnej sieci rozdzielczej wody w mieście Przeworsku w latach 2007-2014 (w km) ...... 64

Wykres 27. Długość czynnej sieci kanalizacyjnej w mieście Przeworsku w latach 2007-2014 ...... 65

Wykres 29. Ścieki odprowadzone w mieście Przeworsku w latach 2010-2014 - w dam3 ...... 67

Wykres 30. Zmieszane odpady komunalne zebrane ogółem w mieście Przeworsku w latach 2007-2013 ...... 69

Wykres 31. Długość czynnej sieci gazowej w mieście Przeworsku w latach 2007-2013 ...... 71

Wykres 32. Odbiorcy energii elektrycznej na niskim napięciu w mieście Przeworsku w latach 2007- 2013 ...... 72

141

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PRZEWORSKA NA LATA 2015-2022

Wykres 33. Zużycie energii elektrycznej w mieście Przeworsku w latach 2007-2013 ...... 72

Wykres 34. Zasoby mieszkaniowe miasta Przeworska w latach 2007-2014 ...... 74

Wykres 35. Liczba nowych budynków oddanych do użytkowania w mieście Przeworsku w latach 2007-2014 ...... 75

Wykres 36. Rzeczywista liczba osób objętych pomocą MOPS w Przeworsku w latach 2007-2014 .... 80

Wykres 37. Liczba przestępstw popełnionych ogółem na terenie miasta i gminy Przeworsk w latach 2010-2014 ...... 85

Wykres 38. Liczba interwencji ogółem PSP w Przeworsku na terenie miasta Przeworska w latach 2010-2014 ...... 86

Wykres 39. Dochody i wydatki budżetu miasta Przeworska w latach 2007-2014 ...... 89

14.5. Schematy

Schemat 1. Obszary strategiczne miasta Przeworska ...... 104

Schemat 2. Układ dokumentów strategicznych na poziomie kraju ...... 115

Schemat 3. Podział Funduszy Europejskich na Programy Operacyjne w latach 2014-2020 ...... 125

142