Program Ochrony ¶Rodowiska[1]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA gmina RADOMSKO

1. WST ĘP

1.1. Podstawa prawna

Podstaw ą niniejszego opracowania jest Umowa Nr 17/04 z dnia 08.03.2004 zawarta pomi ędzy Gmin ą Radomsko z siedzib ą w Radomsku, przy ul. Piłsudskiego 34 a R.F. SNT- NOT Zespołem Usług Technicznych z siedzib ą w Łodzi przy pl. Komuny Paryskiej 5a. Przedmiotem zamówienia jest wykonanie Programu Ochrony Środowiska dla gm. Radomsko zgodnie z ustaw ą z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska, dla powiatu radomszcza ńskiego. W niniejszym opracowaniu nie zajmowano si ę gospodark ą odpadami, która została przedsta- wiona w Planie gospodarki odpadami dla gminy Radomsko.

1.2. Podstawowe akty prawne

Program ochrony środowiska dla gminy Radomsko opracowany został na podstawie nast ępujących aktów prawnych:

USTAWY • Ustaw ę z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony Środowiska (Dz.U. Nr 62, poz. 627), która okre śla zakres merytoryczny niniejszego opracowania, • Ustaw ę z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz.U. Nr 62, poz. 628), • Ustaw ę z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustaw — Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz niektórych ustaw (Dz.U. Nr 100, poz. 1085), • Ustaw ę z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. Nr 80, poz. 717), • Ustaw ę z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U. Nr 92, poz. 880), • Ustaw ę z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i le śnych (Dz.U. Nr 16, poz. 78, z pó źniejszymi zmianami, • Ustaw ę z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierz ąt (Dz.U. Nr 111, poz. 724 z pó ź- niejszymi zmianami), • Ustawa z dnia 12 lipca 1995 r. o ochronie ro ślin uprawnych (Dz. U. nr 90, poz. 446 z pó źniejszymi zmianami), • Ustawa z dnia 28 wrze śnia 1991 r. o lasach (Dz. u. nr 101, poz. 444 z pó źniejszymi zmianami), • Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. Nr 115, poz. 1229 z pó źniejszymi zmianami),

5 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA gmina RADOMSKO

• Ustaw ę z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wod ę i zbiorowym odpro- wadzaniu ścieków (Dz.U. Nr 72, poz. 747 pó źniejszymi zmianami), • Ustaw ę z dnia 13 wrze śnia 1996 r. o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach (Dz.U. Nr 132, poz. 622 z pó źniejszymi zmianami), • Ustaw ę z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (tekst jednolity — Dz.U. Nr 106 z 2000 r. z pó źniejszymi zmianami, • Ustaw ę z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej (Dz.U. Nr 9, poz. 43 z 1997 r., z pó źniejszymi zmianami, • Ustaw ę z dnia 11 maja 2001 r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (Dz.U. Nr 63, poz. 638).

Cele i priorytety Programu Ochrony Środowiska s ą zgodne z celami i priorytetami zawar- tymi w nast ępuj ących dokumentach: • „Strategia rozwoju województwa Łódzkiego”, Sejmik Województwa Łódzkiego, wrze- sie ń, 2000 • „Polityka ekologiczna województwa łódzkiego” — załoŜenia do wojewódzkiego programu ochrony środowiska, Łód ź Zarz ąd Wojewódzki, maj, 2001 • „Polityka Ekologiczna pa ństwa na lata 2003–2006 z uwzgl ędnieniem perspektyw na 2007–2010” Rada Ministrów, Warszawa, grudzie ń, 2002 • „Program wykonawczy do II Polityki ekologicznej pa ństwa na lata 2002–2010” Rada Ministrów Warszawa, listopad, 2002 • Narodowa strategia ochrony środowiska na lata 2000–2006; Ministerstwo Środowiska, Warszawa, 2000 • Strategia rozwoju energetyki odnawialnej; Ministerstwo Środowiska, Warszawa, 2000 • Polityka le śna pa ństwa (wraz z dokumentami uzupełniaj ącymi, takimi jak Krajowy program zwi ększenia lesisto ści, Strategia ochrony le śnej ró Ŝnorodno ści biologicznej i in.); Ministerstwo Środowiska, Warszawa, 1999 • Narodowa strategia edukacji ekologicznej; Ministerstwo Środowiska, Warszawa, 1998 • Długookresowa strategia trwałego i zrównowa Ŝonego rozwoju — Polska 2025; rz ądowe Centrum Studiów Strategicznych, Warszawa, 2000 • Narodowa strategia rozwoju regionalnego; Ministerstwo Gospodarki, Warszawa,2000 • Zało Ŝenia polityki energetycznej Polski do 2020 roku; Ministerstwo Gospodarki, Warszawa, 2000 • Polityka transportowa pa ństwa na lata 2001–2015 dla zrównowa Ŝonego rozwoju kraju; Ministerstwo Infrastruktury, Warszawa, 2001 • Średniookresowa strategia rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Warszawa, 1999 • Strategia rozwoju turystyki w latach 2001–2006; Ministerstwo Gospodarki, Warszawa, 2001

6 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA gmina RADOMSKO

• Narodowy program przygotowania do członkostwa w Unii Europejskiej; Komitet Inte- gracji Europejskiej, Warszawa, 1998 (ze zmianami).

1.3. Materiały wyj ściowe

1. Programy ochrony środowiska dla województwa łódzkiego i powiatu radomszcza ńskiego. 2. Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania gminy Radomsko (1999 r.). 3. Strona internetowa [email protected] dotycz ąca historii, zabytków, gospodarki i o światy gminy Radomsko. 4. Koncepcja kanalizacji sanitarnej na terenie Gminy Radomsko, oprac. w 2000 r. przez Biuro Studiów i Projektów „KONTAKT” w Piotrkowie Tryb. ul. Rudnickiego 3/36. 5. Ocena bie Ŝą ca stanu zanieczyszczenia powietrza w strefach (Powiatach) województwa łódzkiego w 2002 roku opracowana przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Łodzi w marcu 2003 r.

1.4. Struktura dokumentu

Naczeln ą zasad ą przyj ętą w programie jest zasada zrównowa Ŝonego rozwoju, umo Ŝliwiaj ąca harmonizacj ę rozwoju gospodarczego i społecznego gminy Radomsko z ochron ą jej walorów środowiskowych. Opracowany w gminie program ochrony środowiska powinien odzwierciedla ć pewne zasady ogólne, które le Ŝą u podstaw polityki ochrony środowiska w Unii Europejskiej, a tak Ŝe polityk ą ekologiczn ą naszego pa ństwa. W niniejszym programie przedstawiono aktualny stan środowiska naturalnego, zagro Ŝenie środowiska wynikaj ące z rozwoju gospodarczego, długoterminowa i krótkoterminowa polityka ochrony środowiska dla poszczególnych elementów środowiska oraz szacunkowe koszty wdro Ŝenia działa ń na rzecz ochrony środowiska.

7 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA gmina RADOMSKO

1.5. Zestawienie wytycznych dla gminnego programu ochrony środowiska dla gminy Radomsko

Wytyczne ogólne Gminne programy ochrony środowiska powinny zosta ć sporz ądzone na podstawie gruntow- nej znajomo ści aktualnego stanu środowiska w gminie. Podobnie jak polityka ekologiczna pa ństwa musz ą one okre śla ć przede wszystkim: • cele polityki ekologicznej na terenie gminy, • wybrane priorytety ekologiczne wraz z uzasadnieniem ich wyboru, • rodzaj i harmonogram działa ń ekologicznych, których podejmuje si ę dana gmina, • środki niezb ędne do osi ągni ęcia zało Ŝonych celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki finansowe. Zaplanowane cele, priorytety, działania (zadania) i środki musz ą zosta ć zdefiniowane dla ka Ŝdego z obszarów ochrony środowiska, którymi zajmuje si ę dana gmina, a wi ęc: • gospodarowania odpadami, • stosunków wodnych i jako ści wód, • jako ści powietrza, • ochrony gleb, • ochrony przyrody, w tym ró Ŝnorodno ści biologicznej i krajobrazowej. Niezale Ŝnie od niniejszego programu ochrony środowiska opracowany został dla gminy program gospodarki odpadami, który stanowi oddzielne opracowanie.

Wytyczne dla gminnego programu ochrony środowiska w gminie Radomsko Szczegółowe wytyczne w zakresie ochrony środowiska zostały pogrupowane według przyj ę- tych celów powiatowych: 1. Zachowanie i wzbogacenie walorów przyrodniczo-krajobrazowych gminy 2. Przywrócenie równowagi przyrodniczej na obszarach rolniczych 3. Ochrona powierzchni ziemi i rekultywacja terenów zdegradowanych 4. Poprawa bilansu hydrologicznego gminy 5. Poprawa jako ści wód powierzchniowych oraz zachowanie zasobów wód podziemnych 6. Poprawa jako ści powietrza 7. Podniesienie świadomo ści ekologicznej mieszka ńców powiatu i promocja walorów przyrodniczych 8. Poprawa klimatu akustycznego gminy 9. Minimalizacja zagro Ŝeń ze strony promieniowania elektromagnetycznego

8 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA gmina RADOMSKO

10. Zapewnienie bezpiecze ństwa ekologicznego powiatu 11. Zmniejszenie obci ąŜ enia środowiska odpadami

Program ochrony środowiska Powiatu Radomszcza ńskiego w tablicy 6.1. „Proekologiczne przedsi ęwzi ęcia „priorytetowe”. Zarz ądzanie Środowiskiem nie precyzuje celów ani priory- tetów ochrony środowiska dla gminy Radomsko.

2. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY RADOMSKO

2.1. Poło Ŝenie i jego konsekwencje

Powiat radomszcza ński poło Ŝony jest w centralnej Polsce, na południowych obrzeŜach regionu łódzkiego, pomi ędzy Warszaw ą i aglomeracj ą śląsk ą. Odległo ści od strategicznych ośrodków miejskich wynosz ą odpowiednio: Warszawy 200 km, Łodzi 100 km, Katowic 120 km i Cz ęstochowy 35 km. Przez powiat radomszcza ński przebiega trasa szybkiego ruchu Warszawa-Katowice oraz kolej ł ącz ąca Warszaw ę z Wiedniem. Powiat zajmuje powierzchni ę ponad 1400 km 2. Zamieszkany jest przez blisko 125 tys. osób. Powiat radomszcza ński tworzy 14 gmin, w tym jedna gmina miejska — Radomsko, dwie gminy miejsko-wiejskie: Ptrzedbórz i Kamie ńsk oraz 11 gmin o charakterze wiejskim.

2.2. Charakterystyka gminy Radomsko

Gmina Radomsko poło Ŝona jest w południowej cz ęś ci województwa łódzkiego i składa si ę z dwóch cz ęś ci oddzielonych od siebie terenem miasta Radomska.

Powierzchnia gminy wynosi 85 km 2 (8434 ha w tym 3539 lasów). Lasy na terenie gminy w cało ści obj ęte stref ą ochrony krajobrazu stanowi ą 42% powierzchni. U Ŝytki rolne: 49,6%. Zamieszkiwana jest przez 5700 mieszka ńców, na terenie jest 17 wsi i 9 sołectw. Siedziba gminy znajduje si ę na terenie miasta Radomska. Gmina Radomsko jest gmin ą typowo rolnicz ą, brak jest na jej terenie zakładów przemysło- wych. Mieszka ńcy gminy znajduj ą zatrudnienie w zakładach w mie ście Radomsku, a tak Ŝe prowadz ą działalno ść gospodarcz ą. Gmina ma korzystne poło Ŝenie komunikacyjne. Przebiegaj ąca w bliskiej odległo ści linia kolejowa Koluszki – Katowice oraz trasa szybkiego ruchu Warszawa – Katowice s ą głównym szlakiem komunikacyjnym na południe Polski.

9 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA gmina RADOMSKO

Wysypisko „Jadwinówka” zlokalizowane we wsi Płoszów zaspokaja potrzeby gminy odno śnie odpadów stałych. Potrzeby zwi ązane z odpadami płynnymi produkcyjnymi zaspokaja oczyszczalnia zlokalizowana na terenie miasta Radomska. Rada Gminy widzi potrzeb ę budowy kanalizacji sanitarnej w gminie. Na terenie gminy wyst ępuj ą 1872 gospodarstwa domowe, z tego: • 6% – gospodarstw korzystaj ących z kanalizacji • 70% – gospodarstw korzystaj ących z wody z sieci wodoci ągowej • 24% – gospodarstw korzystaj ących z telefonów stacjonarnych • 100% – gospodarstw korzystaj ących z energii elektrycznej • 18% – gospodarstw korzystaj ących z gazu przewodowego • 40% – gospodarstw korzystaj ących z gazu bezprzewodowego Gmin ę tworz ą sołectwa: Bobry, D ąbrówka, Dziepół ć, Grzebie ń, Kietlin, Okrajszów, Płoszów, Strzałków i Szczepocice. Przez Sołectwa Szczepocice, D ąbrówka i Bobry przepływa rzeka Warta z bardzo bogatym środowiskiem przyrodniczym. Nad brzegami rzeki w planie ogólnym zagospodarowania przestrzennego przeznaczone s ą tereny dla wypoczynku świ ątecznego i rekreacji. Na Topiszu doskonałe warunki do w ędkowania. W miejscowo ściach poło Ŝonych w dolinie rzeki Warty rozwija si ę budownictwo letniskowe. Obszar chroniony: ESOCH Obszary le śne całkowicie obj ęte stref ą ochrony krajobrazu, OCHK Pilicza ńsko-Radomszcza ński: u Ŝytki ekologiczne w le śnictwie Grzebie ń, Szczepo- cice Rz ądowe.

2.3. Uwarunkowania przyrodnicze

2.3.1. Rze źba terenu i budowa geologiczna. Zarys fizjografii

Powiat Radomszcza ński poło Ŝony jest w obr ębie wy Ŝyn Polski południowej. Wchodzi w skład dwóch jednostek morfologicznych tj.: Wzgórz Radomszcza ńskich, stanowi ących północn ą cz ęść jednostki zwanej Wy Ŝyn ą Przedborsk ą oraz Wy Ŝyny Bełchatowskiej. Cha- rakterystyczn ą cech ą Wzgórz Radomszcza ńskich jest wyst ępowanie wzajemnie przenikaj ą- cych si ę form czwartorz ędowych utworów pochodzenia glacjalnego oraz wychodni skał okresu mezozoicznego. Skał ą macierzyst ą s ą tu wapienie górnojurajskie oraz piaskowce dolnej kredy, le Ŝą ce pod pokładami utworów czwartorz ędowych o ró Ŝnej mi ąŜ szo ści. Licznie reprezentowane frakcje piaszczyste i Ŝwirowe utworów czwartorz ędowych tworz ą zarejestrowane zło Ŝa kopalin u Ŝytecznych, które s ą lokalnie eksploatowane. W śród osadów cztwartorz ędowych znaczenie gospodarcze maj ą gliny, iły oraz piaski i Ŝwiry, lokalne torfy. Eksploatacja tych surowców odbywa si ę w licznych, ale na ogół małych kopalniach (odkrywkach) przyczyniaj ąc si ę do powstawania punktowych zniszcze ń gleb i przypo- wierzchniowej warstwy litosfery, umo Ŝliwiaj ąc równocze śnie infiltracj ę zanieczyszcze ń do warstw wodono śnych. Poło Ŝona w obr ębie Wzgórz Radomszcza ńskich Góra Chełmno (323 m n.p.m.) jest najwy Ŝszym naturalnym wzniesieniem na obszarze powiatu.

10 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA gmina RADOMSKO

Wschodni kraniec powiatu le Ŝy w makroregionie Wysoczyzny Bełchatowskiej. Posiada on nizinnych charakter i buduj ą go utwory czwartorz ędowe o znacznej, dochodz ącej do 100 m mi ąŜ szo ści. W cz ęś ci wschodniej nad nizinnym krajobrazem wznosi si ę Góra Kamie ńsk (380 m npm), zlokalizowana na terenie gminy Kamie ńsk i stanowi ąca zwałowisko zewn ętrzne Kopalni W ęgla Brunatnego „Bełchatów”. Rz ędne wysoko ści na terenie powiatu wahaj ą si ę w granicach od 185 m npm do 380 m np.m.

2.3.2. Warunki klimatyczne

Obszar powiatu radomszcza ńskiego le Ŝy w strefie klimatu nizin środkowo-polskich. Na podstawie wieloletnich obserwacji meteorologicznych, mo Ŝna dokona ć charakterystyki klimatu powiatu w sposób nast ępuj ący: • średnia roczna temperatura – 7,6°C • amplituda skrajnych rocznych temperatur – 52,5°C • wielko ść opadów atmosferycznych – 587 mm/rok • warto ści średnie pr ędko ści wiatru – 1 m/s Osobliwo ść klimatu stanowi mo Ŝliwo ść wyst ępowania ostrych fal mrozu w marcu, kwietniu i maju, co powoduje cz ęsto du Ŝe straty w rolnictwie regionu. Ponadto cech ą charakterystyczn ą s ą stosunkowo niewielkie i odznaczaj ące si ę mał ą zmienno ści ą warto ści opadów rocznych, których zró Ŝnicowanie wykazuje uzale Ŝnienie od ukształtowania terenu. Okres grzewczy trwa z reguły od pocz ątków pa ździernika do ostatniej dekady kwietnia, przy czym długotrwałe i silne mrozy wyst ępuj ą sporadycznie. Ogrzewanie obiektów poprzez spa- lanie w ęgla jest najwa Ŝniejsz ą przyczyn ą emisji zanieczyszczenia do powietrza w powiecie. Okres wegetacyjny jest do ść długi i trwa około 210 dni. W wielu regionach powiatu parowanie terenowe jest prawie tak du Ŝe jak opady roczne. W okresie wegetacyjnym opady s ą z reguły mniejsze od parowania, co prowadzi do suszy gruntowej.

2.3.3. Gleby

Gleby powiatu radomszcza ńskiego wykształciły si ę przewa Ŝnie na osadach plejstoce ńskich i holoce ńskich wyst ępuj ących w postaci piasków, Ŝwirów, glin oraz pyłów i iłów. Tylko na niewielkich powierzchniach skałami macierzystymi były jurajskie b ądź kredowe wapienie i margle. W efekcie gleby regionu s ą mało zró Ŝnicowane z wybitn ą dominacj ą gleb bielicowych. Reszta to gleby bagienne i torfowe, gleby brunatne, czarne ziemie, r ędziny i mady. Zdecydowana wi ększo ść gleb rolniczych powiatu nale Ŝy do słabych i bardzo słabych. S ą to grunty o ograniczonych mo Ŝliwo ściach produkcji rolniczej i bardzo niskim potencjale urodzajno ści. Cz ęść powierzchni powiatu zajmuj ą grunty zdegradowane i zdewastowane przez górnictwo, budownictwo, komunikacj ę drogow ą oraz przez zaniedbania w gospodarce odpadami i ście- kami. Rodzaje i cechy u Ŝytkowe dominuj ących gleb, w poł ączeniu z niedoborami wody,

11 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA gmina RADOMSKO wskazuj ą na potrzeb ę restrukturyzacji u Ŝytkowania cz ęś ci przestrzeni powiatu z rolniczej na le śną, co dodatkowo przyczyni si ę do wzrostu retencji wód i gleb przez erozj ą a jedno- cze śnie umo Ŝliwi rozszerzenie mo Ŝliwo ści rozwoju turystyki i rekreacji. W gminie Radomsko udział poszczególnych klas bonitacyjnych gleb w ogólnej powierzchni uŜytków rolnych przedstawia si ę nast ępuj ąco:

Klasa Powierzchnia Udział bonitacji w ha w % I 0 0,00 II 0 0,00 III 66 1,56 IV 1774 41,94 V 1410 33,33 VI 980 23,17 Razem 4230 100,00

W glebach tych brak szczególnie potasu, ale tak Ŝe fosforu i magnezu. Najwa Ŝniejsze kompleksy gleb chronionych wyst ępuj ą w miejscowo ściach Kietlin i Strzałków. Zanieczyszczenie ołowiem przy trasach komunikacyjnych jest wprost proporcjonalne do kategorii drogi i nat ęŜ enia ruchu w zwi ązku z tym podwy Ŝszenie zawarto ści tego pierwiastka wyst ępuje przy drogach krajowych i wojewódzkich.

2.3.4. Zasoby wodne

Powiat radomszcza ński znajduje si ę na tzw. obszarze górsko-wy Ŝynnej prowincji hydro- geologicznej. Istotnym elementem środowiska s ą struktury hydrogeologiczne o znaczeniu ponadregionalnym, tzw. Głownie Zbiorniki Wód Podziemnych. Na terenie powiatu znajduje si ę 2 zbiornik GZWP Nr 409 Niecka Miechowska w obr ębie utworów kredowych. Na gł ębo- ko ści ok. 2000 m pod całym obszarem powiatu radomszczańskiego rozci ągaj ą si ę pokłady wód geotermalnych nale Ŝą ce do szczeci ńsko-łódzkiej warstwy geotermalnej. Pokłady te maj ą temperatur ę od 80 do 120°C. Przez obszar powiatu radomszcza ńskiego biegnie dział wodny rozgraniczaj ący dorzecza Wisły i Odry. Zasoby wód powierzchniowych w powiecie nie s ą du Ŝe, ale i tak s ą 2–3 razy wi ększe od zasobów w zachodniej i północnej cz ęś ci województwa łódzkiego. W kontek ście zapotrzebowania komunalnego i gospodarczego okresowo zarysowuje si ę deficyt wody, szczególnie dla rolnictwa. Zagro Ŝenia powodziowe wyst ępuj ą w dolinach Warty i Pilicy, a tak Ŝe Luci ąŜ y, Widawki i Czarnej. Niewielka z reguły długo ść rzek i małe przepływy czyni ą je silnie podatnymi na zagro Ŝenia wynikaj ące z wprowadzenia ścieków nieczysz- czonych lub niedoczyszczonych. Prawie wszystkie rzeki prowadz ą wody silnie zanieczyszczone (zwykle pozaklasowe). Około 10% powiatu stanowi ą wody u Ŝytkowe.

12 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA gmina RADOMSKO

Na terenie gminy Radomsko wyst ępuje obszar wymagaj ący wysokiej ochrony (OWO). Przez gmin ę Radomsko przepływa rzeka Warta, której dolina jest korytarzem ekologicznym o znaczeniu krajowym. W wyniku działalno ści wydobywczej (w ęgiel brunatny) w Kopani W ęgla Brunatnego „Bełchatów” nast ąpiło odwodnienie cz ęś ci obszaru gminy — lej depresyjny, który obj ął sołectwa: Płoszów, Objronów i Kietlin. Na terenie gminy zlokalizowany jest jeden otwór badawczy we wsi Strzałków — uj ęcie gminne st. I, typ warstwy wodono śnej W, stratypografia K 2, klasyfikacja wody 2001 r. Ib, 2002 r. Ib. Na terenie gminy Radomsko zlokalizowane jest składowisko odpadów Jadwinówka. Najbli Ŝej składowiska znajduj ą si ę trzy piezometry P1, P0 i P6. Pozostałe P2, P3, P4 i P5 zlokalizowano w znacznych odległo ściach od terenu składowiska. Piezometry P0 o P6 zlokalizowano na kierunku wód podziemnych (północno-wschodnim). P6 (badanie tła hydrochemicznego i ujmowa ć b ędzie wody poziomu czwartorz ędowego) 10 m od drogi przebiegaj ącej od strony południowej. Badania przeprowadzone w 2002 roku świadcz ą o zanieczyszczeniu wód, które mog ą pochodzi ć z osadów ściekowych i szlamów poneu- tralizacyjnych z wylewiska Zakładów Przemysłowych Metalurgia S.A. Piezometry P2, P3, P4, P5 znajduj ą si ę na terenach rolniczo wykorzystanych, badania wód wykazuj ą zanieczyszczenia charakterystyczne dla produkcji rolnej. Na ogólne pogorszenie jako ści wód podziemnych wpływa budowa sieci wodoci ągowej w przypadku opó źnienia lub zaniechania równoczesnej budowy kanalizacji i oczyszczalni ścieków na terenach wiejskich. Uruchomienie wodoci ągów zwi ększa bowiem kilkakrotnie zu Ŝycie wody, a tym samym ilo ść ścieków wymagaj ących oczyszczenia. Jednak głównym czynnikiem degradacji wód podziemnych jest nadmierne ich eksploatowanie. Na terenach wiejskich do istotnych elementów zanieczyszczenia wód podziemnych nale Ŝą : • stosowanie nawozów mineralnych i chemicznych środków ochrony ro ślin, • gnojowica powstaj ąca w bez ściekowych obiektach hodowli zwierz ąt, • odcieki powstaj ące przy przygotowywaniu pasz, • składowiska odpadów nie zabezpieczone przed przesi ąkami lub urz ądzone „na dziko”, • ścieki bytowo-gospodarcze na terenach pozbawionych systemu kanalizacyjnego, kiero- wane do szamb i dołów chłonnych, infiltruj ące do wód podziemnych.

2.3.5. Surowce pospolite

Do głównych surowców ilastych regionu nale Ŝą iły plioce ńskie i czwartorz ędowe oraz gliny morenowe. Na terenie gminy Radomsko wystepowało tylko jedno takie zło Ŝe o nazwie „Radomsko I” o nierozpoznawalnym zasobie. Obecny stan zagospodarowania zło Ŝa — zło Ŝe zaniechane.

13 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA gmina RADOMSKO

2.3.6. Szata ro ślinna

Najbardziej naturaln ą formacj ą ro ślinn ą nierozerwalnie zwi ązan ą z polskim krajobrazem s ą lasy. Lasy zajmuj ą 42% powierzchni gminy Radomsko. W gminie Radomsko w zbioro- wiskach le śnych dominuj ą bory sosnowe. Prócz sosen wyst ępuj ą równie Ŝ: d ąb, klon, wi ąz, jesion, modrzew, brzoza, akacja, olcha, osika, lipa, wierzba i świerk.

2.3.7. Fauna

Fauna ssaków zwi ązanych ze zbiorowiskami le śnymi jest bardzo zró Ŝnicowana. Wyst ępuj ą tu du Ŝe parzystokopytne i drobne ssaki z rz ędów: owado Ŝerne, nietoperze, gryzonie, a tak Ŝe małe i średnie drapie Ŝne. W du Ŝych kompleksach le śnych wyst ępuje jele ń. Najliczniejszym przedstawicielem tego rz ędu jest sarna. Z rz ędu owado Ŝernych wyst ępuj ą te Ŝ: je Ŝ wschodni, kret i ryjówki. Z gryzoni: nornica ruda, mysz le śna i mysz zaro ślowa oraz wiewiórka ruda. Bogactwo fauny krajobrazu rolniczego zale Ŝy przede wszystkim od stopnia jego mozaiko- wato ści oraz intensywno ści prowadzonej tam gospodarki. Spotka ć te Ŝ tu mo Ŝna okazałe muchówki, np. b ąka bydl ęcego i łowika szerszeniaka, który swoim wygl ądem przypomina szerszenia i cz ęsto poluje na osy. Z motyli warto wymieni ć pazia królowej. Na ł ąkach z okazałych owadów wyst ępuje turku ć podjadek. Dla ciepłych ł ąk ziołoro ślowych charakterystycznym gatunkiem, i w ostatnich latach coraz cz ęś ciej spotykanym, jest chroniony paj ąk tygrzyk paskowany, a z innych paj ąków — krzy Ŝak ł ąkowy. Na obszarach rolniczych spotykamy ptaki pochodz ące z ró Ŝnych biomów ro ślinno ści. Przy- kładem mog ą by ć: pustułka, sierpówka, kawka, kos i szpak, ogatka i modraszka bogatka, modraszka, zaganiacz, piecuszek, zi ęba, dzwoniec, a nawet kruk, puszczyk, myszołów, krogulec, kobuz. Najliczniejszymi ssakami upraw rolnych s ą gryzonie gatunków łownych. Wyst ępuj ą tutaj królik, zaj ąc pełna populacja sarny.

2.3.8. U Ŝytkowanie gruntów. Rolnictwo i lasy

UŜytki rolnicze 4239 ha 49,57% Lasy 3539 ha 42,03% Tereny pozostałe 7171 ha 8,40%

Lp. Sołectwo Powierzchnia sołectwa 1. Bobry 578,17 ha 2. Dąbrówka 1070,44 ha 3. Dziepół ć 737,70 ha 4. Grzebie ń 1357,83 ha

14 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA gmina RADOMSKO

5. Kietlin 609,72 ha 6. Okrajszów 153,45 ha 7. Płoszów 817,70 ha 8. Strzałków 807,03 ha 9. Szczepocice 1452,67 ha Razem 7584,71 ha

Na produkcj ę roln ą w gminie Radomsko wpływ maj ą istniej ące gleby, brak gleb I i II klasy bonitacji. III kl. to zaledwie 1,56%, pozostała powierzchnia to gleby IV, V i VI kl. S ą to gleby słabe i bardzo słabe. Na terenie gminy brak jest monokultur rolniczych i gospodarstw rolniczych o areale ponad 50%. Lasy towarzysz ą dolinie rzeki Warty tworz ąc zwarty kompleks le śny chroniony w ramach Piliczewsko-Radomszcza ńskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Warunki klimatyczne, glebowe i siedliskowe decyduj ą o znacznej przewadze zasi ęgu borów sosnowych. Podstawowymi gatunkami lasotwórczymi w kompleksach le śnych gminy s ą: sosna, brzoza i świerk. Struktura gatunkowa i siedliskowa wskazuje na du Ŝe zró Ŝnicowanie. Daje to mo Ŝliwo ść utrzymania drzewostanów wielogatunkowych oraz ci ągłego zwi ększania udziału gatunków li ściastych.

2.3.9. Gospodarka

Dominuj ące bran Ŝe gospodarki na terenie Gminy Radomsko: • meblarska, • ogólno-spo Ŝywcza, • przemysłowa, usługi ró Ŝne. Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych na terenie gminy Radomsko w kolejnych latach: • rok 1997 232 podmioty gospodarcze • rok 1998 251 podmiotów gospodarczych • rok 1999 259 podmiotów gospodarczych • rok 2001 262 podmioty gospodarcze • rok 2002 264 podmioty gospodarcze Jak mo Ŝna zauwa Ŝyć z roku na rok liczba podmiotów gospodarczych zlokalizowanych na terenie gminy Radomsko, sukcesywnie wzrasta. Wa Ŝniejszymi podmiotami gospodarczymi na terenie gminy Radomsko s ą dwa zakłady meblarskie we wsi Strzałków zatrudniaj ące około 30÷50 osób.

15 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA gmina RADOMSKO

2.3.10. Ludno ść i struktura osadnicza

Powiat radomszcza ński zamieszkuje ponad 125 tys. mieszka ńców, co stanowi 5% ludno ści województwa łódzkiego. Obszar jest mało zaludniony. Liczba ludno ści na 1 km 2 w powiecie wynosi 37 osób. Odpo- wiednio w kraju wielko ść ta wynosi 124, a województwie 146 osób na km 2. Dla gminy Radomsko wielko ści te przedstawiaj ą si ę nast ępuj ąco: • powierzchnia: 85,3 km 2, co stanowi 8% powierzchni powiatu, • liczba ludno ści: 5,67 mieszka ńców, co stanowi 4.4% mieszka ńców powiatu, • liczba mieszka ńców na 1 km 2: 65,5 osób, • kobiet na 100 m ęŜ czyzn: 104.

Według danych demograficznych liczba mieszka ńców gminy Radomsko w kolejnych latach wynosiła: • rok 1999 5.616 mieszka ńców • rok 2000 5.634 mieszka ńców • rok 2001 5.607 mieszka ńców • rok 2002 5.620 mieszka ńców • rok 2003 5.700 mieszka ńców.

Gmina składa si ę z 21 miejscowo ści i 9 sołectw.

W podziale na sołectwa i wsie liczba mieszka ńców przedstawiała si ę nast ępuj ąco:

Lp. Sołectwo Wie ś Ludno ść 1. Bobry Bobry 128 Cerkawizna 8 Klekowiec 84 Podcerkawizna 15 2. Dąbrówka Dąbrówka 300 Klekotowe 28 Lipie 176 3. Dziepół ć Dziepół ć 536 Amelin 244 4. Grzebie ń Grzebie ń 128 5. Kietlin Kietlin 256 Kolonia Kietlin 591 6. Okrajszów Okrajszów 184 7. Płoszów Płoszów 664

16 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA gmina RADOMSKO

8. Strzałków Strzałków 1807 9. Szczepocice Szczepocice Prywatne 164 Szczepocice Rz ądowe 302 Ogółem 5620

W perspektywie nie przewiduje si ę znacz ącego wzrostu liczby mieszka ńców gminy. Otwarcie nowych terenów budowlanych na obszarze gminy, a przede wszystkim terenów budownictwa mieszkaniowego jednorodzinnego i dla realizacji tzw. „drugiego domu” wpłynie zapewne na migracj ę w kierunku miasto Radomsko – gmina. Migracja w kierunku odwrotnym ulegnie relatywnemu ograniczeniu ze wzgl ędu na znikomy rozmiar budownictwa mieszkaniowego wielorodzinnego na obszarze miasta. Obecnie trudno przewidzie ć jak długo utrzyma si ę ten trend, mimo Ŝe zamieszkiwanie w mie ście dla cz ęś ci populacji zawsze stanowi udogodnienie funkcjonalne (dost ępno ść usług wszelkiego typu).

2.3.11. Środowisko przyrodnicze

Południowa granica gminy Radomsko (z gminami Kruszyna i Gidle woj. cz ęstochowskie), poło Ŝona jest w korytarzu ekologicznym o znaczeniu krajowym, obejmuj ącym dolin ę rzeki Warty, prowadz ącej zanieczyszczone wody (klasa non) oraz w obszarze głównego zbiornika wód podziemnych nr 408 (w utworach górnej kredy). Jest to fragment Ekologicznego Systemu Obszarów Chronionych (ESOCH), w którym obowi ązuje ochrona biologicznej ró Ŝnorodno ści, zachowywanie powi ąza ń funkcjonalnych z terenami przyległymi oraz realizacja form ochrony przyrody zgodnie z obowi ązuj ącym w tym zakresie prawem. Nale Ŝy zało Ŝyć, Ŝe realizacja zada ń w zakresie zachowania i wzbogacenia walorów przyrodniczych tego obszaru b ędzie realizowania poprzez: • podporz ądkowanie zagospodarowania przestrzennego funkcji ekologicznej uwzgl ęd- niaj ąc wymogi ochrony przyrody we wszystkich rodzajach działalno ści gospodarczej, a w szczególno ści w gospodarce zwi ązanej z u Ŝytkowaniem zasobów przyrodniczych (np. gospodarka le śna, rolnictwo), • rygorystyczn ą polityk ę lokalizacyjn ą przeciwdziałaj ącą rozproszeniu zabudowy i jej substandaryzacji, • zaostrzenie obowi ązuj ących standardów środowiskowych (dotycz ących jako ści powietrza, wód i gleb), • obj ęcia obszaru monitoringiem środowiska przyrodniczego. W zakresie ochrony głównego zbiornika wód podziemnych (GZWP) przed ska Ŝeniem nale Ŝy: • obj ąć ochron ą prawn ą obszary wyst ępowania GZWP — zgodnie z obowi ązuj ącymi przepisami prawa wodnego, • uporz ądkowa ć gospodark ę wodno-ściekow ą i gospodark ę odpadami,

17 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA gmina RADOMSKO

• likwidowa ć istniej ące źródła zanieczyszcze ń, • dostosowa ć gospodark ę nawozow ą do istniej ących warunków środowiska. Do zada ń pierwszoplanowych zaliczy ć nale Ŝy popraw ę czysto ści wód rzeki Warty, co wymaga wielokierunkowych (cz ęsto wybiegaj ących poza obszar gminy Radomsko) — przedsi ęwzi ęć . Na obszarze gminy Radomsko (obszar „A” i „B” wyst ępuj ą obiekty chronione prawem: • pomniki przyrody w parku we wsi Strzałków (4 klony srebrzyste, 5 modrzewi europej- skich, jesion wyniosły, dwie lipy drobnolistne, d ąb szypułkowy), • pomnik przyrody poło Ŝony we wsi Cerkawizna na gruncie pani Krystyny Mruklik (d ąb szypułkowy), • pomnik przyrody poło Ŝony we wsi Cerkawizna na gruncie pana Jacka K ępy (lipa drobnolistna), • uŜytki ekologiczne w le śnictwie Strzałków: w oddz. 133 c pow. 0,48 ha 149 h pow. 3,83 ha 201 f pow. 1,12 ha 212 f pow. 11,00 ha • uŜytki ekologiczne w le śnictwie D ąbrówka: w oddz. 100 d pow. 0,70 ha 106 d pow. 0,52 ha 125 f pow. 0,35 ha 126 g pow. 0,56 ha 144 d pow. 0,40 ha 144 f pow. 0,30 ha 144 h pow. 0,68 ha 163 g pow. 0,38 ha 163 h pow. 0,39 ha 164 h pow. 1,08 ha • uŜytki ekologiczne w le śnictwie Grzebie ń: w oddz. 143 b pow. 0,58 ha 143 d pow. 0,29 ha 157 c pow. 0,52 ha 157 f pow. 0,30 ha 158 b pow. 0,50 ha 180 b pow. 1,28 ha 207 h pow. 0,72 ha 205 j pow. 0,60 ha 216 d pow. 1,05 ha 217 a pow. 2,44 ha • uŜytki ekologiczne w le śnictwie Szczepocice Rz ądowe: w oddz. 92 i pow. 0,68 ha • OCHK — Pilicza ńsko-Radomszcza ński.

18 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA gmina RADOMSKO

W zwi ązku z powy Ŝszym nale Ŝy uwzgl ędni ć wymogi i ograniczenia wynikaj ące z uwarunkowa ń przyrodniczych i obecnego stanu zagospodarowania gminy, a w tym: • poło Ŝenia w granicach Pilicza ńsko-Radomszcza ńskiego Obszaru Chronionego Krajo- brazu (OCHK), • zasi ęgu terenów zalewowych (wilgotne ł ąki, torfowiska i lasy bagienne), • wyst ępowania lasów ochronnych, • wyst ępowania stref ochronnych od liniowych obiektów infrastruktury technicznej. Nale Ŝy jednoznacznie okre śli ć obszary wyst ępowania konfliktów funkcjonalno-przestrzennych do danych prac projektowych, jako obszarów, dla których wykonanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego jest obowi ązkowe. Nale Ŝy zało Ŝyć, Ŝe wysoka lesisto ść gminy (ponad 42% przy średniej wojewódzkiej 27,8%) winna zosta ć utrzymana, mimo Ŝe lasy w gminie le Ŝą w strefie średnich uszkodze ń odprze- mysłowych. Poprawa ich zdrowotno ści wymaga wi ęc zaniechania lokalizacji inwestycji szkodliwych dla środowiska na terenach cz ęsto odległych od granic gminy Radomsko. W wyniku działalno ści wydobywczej (w ęgiel brunatny) w Kopalni W ęgla Brunatnego „Bełchatów” nast ąpiło odwodnienie cz ęś ci obszaru gminy. Lej depresyjny obj ął sołecztw: Płaszów, Ojkraszów i Kietlin. Lej depresyjny i emisja do gruntu zanieczyszcze ń gazowych i pyłowych od Bełchatowskiego Okr ęgu Przemysłowego (Elektrownie „Bełchatów”) i miasta Radomska — stanowi ą najwi ększe zagro Ŝenie dla środowiska przyrodniczego gminy.

2.3.12. Środowisko kulturowe

Z uwagi na komplementarno ść układu gmina – miasto, najistotniejsze elementy środowiska kulturowego przenikaj ą si ę tworz ąc wspólne dla tego obszaru warto ści. Na obszarze gminy w zakresie archeologicznym wyodr ębniono w systemie Archeologicznego Zdj ęcia Polski (AZP) 162 stanowiska archeologiczne. W liczbie tej 12 stanowisk zaliczono do grupy „średnia warto ść poznawcza”, a 150 do grupy „mała warto ść poznawcza”. Du Ŝa warto ść nie wyst ępuje, mimo i Ŝ nie mo Ŝna przes ądzi ć warto ści stanowiska przed przeprowadzeniem szczegółowych sonda Ŝy archeologicznych. Szczególnie interesuj ąco przedstawia si ę zgrupo- wanie stanowisk w rejonie wsi: Kolonia Kietlin – Florentynów – Antopol oraz w pradolinie rzeki Warty. W rejestrze zabytków Pa ństwowej Słu Ŝby Zabytków znajduj ą si ę nast ępuj ące parki: • drewniany dwór we wsi Dziepół ć wybudowany w połowie XIX wieku (1701–1800), • ko ściół parafialny rzymsko-katolicki w Strzałkowie, murowany z XVI wieku (1550– 1600), przebudowany w 1750 roku. Drewniany dwór we wsi Dziepół ć nale Ŝy do zespołu folwarku Dziepół ć, ok. 6 km od Radomska w pobli Ŝu drogi Dziepół ć-Orzechówek. Jest poło Ŝony w starym XVII-wiecznym parku, na wzgórzu. Budynek zbli Ŝony na planie do prostok ąta. Wyra źnie mo Ŝna wyodr ębni ć cz ęść star ą o drewnianych ścianach zewn ętrznych i now ą murowan ą, lekko cofni ętą od frontu i wysuni ętą do tyłu. Ściany zewn ętrzne w cz ęś ci XVII-wiecznej — drewniane modrzewiowe, w cz ęś ci dobudowanej w czasie II wojny — murowane z cegły. Ściany no śne

19 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA gmina RADOMSKO i działowe w obu budynkach murowane z cegły. Dach 4-spadkowy (konstrukcja płatwiowo- krokwiowa). Ko ściół poło Ŝony jest we wsi Strzałków, przy drodze Wielgomłyny-Radomsko. Ko ściół w stylu wczesnobarokowym, na planie krzy Ŝa łaci ńskiego, kryty dachem dwuspadowym, wysokim (konstrukcja płatowo-krokwiowa z zastrzałami). Ściany murowane z cegły, cz ęś ciowo z kamienia, tynkowane obustronnie. Obecny u Ŝytkownik — parafia Strzałków.

W ewidencji konserwatorskiej Pa ństwowej Słu Ŝby Ochrony Zabytków zostały wymienione:

Miejscowo ść Ulica (nr) Nazwa Data 1 2 3 4 Amelin 24 chałupa ok. 1914 r. Dziepół ć szkoła 1913 r. ko ściół 1913 r. remiza lata 20. XX w. 20 chałupa ok. 1900 r. 39 zespół XVIII– Kietlin kaplica ok. 1920 r. szkoła 1938 r. 36 zespół XVIII w. 36 stodoła ok. 1900 r. 36 spichlerz koniec XIX w. 36 dwór 1882 r. Płoszów ko ściół parafialny ok. 1930 r. 06 obora ok. 1910 r. 06 chałupa ok. 1910 r. 14 obora 1914 r. Strzałków zespół XVII w. zespół XIV–XX w. dzwonnica II połowa XVIII w. pałac połowa XIX w. plebania 1937 r. 100 chałupa ok. 1914 r.

Na obszarze gminy znajduj ą si ę cmentarze rzymsko-katolickie w nast ępuj ących miejscowo ściach: • Dziepół ć • Kolonia Kietlin • Strzałków • Płoszów • Szczepocice Rz ądowe Do zabytków techniki zaliczono 2 drewniane młyny w Kietlinie (z 1918 r. i 1936 r.), obecnie zabytki techniki przestały istnie ć.

20 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA gmina RADOMSKO

Do warto ściowych układów rozplanowania wsi zaliczono: • Dziepół ć (1386) – wie ś rz ędowa • Płoszów (1400) – wie ś sznurowa • Strzałków (1367) – zło Ŝony układ • Szczepocice – rz ędówka • Amelin XIX w. – wie ś sznurowa

2.4. Powi ązania przestrzenne gminy Radomsko

Po przeprowadzeniu analizy struktury funkcjonalno-przestrzennej obszaru gminy, stwierdzo- no, Ŝe podstawowymi elementami wyznaczaj ącymi to Ŝsamo ść funkcjonalno-przestrzenn ą s ą: • komplementarno ść funkcjonalno-przestrzenna z wykształconym organizmem miejskim Radomska, • znaczna lesisto ść i bogate środowisko przyrodnicze znacznego fragmentu obszaru gminy, • styczność z główn ą na obszarze regionalnym tras ą komunikacji kołowej — przyszł ą autostrad ą A-1, • przebieg wa Ŝnej trasy komunikacyjnej PKP relacji Śląsk-Warszawa-Łód ź, • potencjał przyrodniczy obszaru.

Przestrze ń obszaru gminy dzieli si ę na kilka czytelnych struktur. Z uwagi na rozczłonkowa- nie obszaru gminy na dwa obszary (bez wspólnej granicy) północno-wschodni i południowo- wschodni, nazwano je dla potrzeb niniejszego opracowania obszarem „A” i „B”. Obszar „A” to monokultura rolno-osiedle ńcza z wsiami podstawowymi: Płoszów, Ojkra- szów i Kietlin. Obszar „B” dzieli si ę na cztery makrostruktury przestrzenne: • monokultur ę rolniczo-osiedle ńcz ą wsi Strzałków, Dziepół ć-Amelin i Grzebie ń, • monokultur ę le śną przylegaj ącą do południowych granic miasta Radomska, • stref ę pradoliny rzeki Warty z wsiami podstawowymi: Szczepocice Rz ądowe, Dąbrówka, Cerkawizna i Bobry, • Las Pławi ński.

21 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA gmina RADOMSKO

2.5. Uwarunkowania zewn ętrzne zagospodarowania przestrzennego gminy

Powi ązania przyrodnicze Do najwa Ŝniejszych powi ąza ń przyrodniczych z obszarami s ąsiednimi zalicza si ę: • kompleksy gleb i upraw rolniczych w gminach s ąsiednich, • kompleksy le śne szczególnie na południowych kra ńcach gminy, • pradolin ę rzeki Warty, • wyst ępuj ące dwa obszary GZWP na granicach południowej i zachodniej gminy.

Infrastruktura społeczna W zakresie infrastruktury społecznej pełne rozpoznanie układu komplementarnego z miastem Radomskiem pozwoli na sformułowanie wniosków na etapie projektu studium. Nale Ŝy zwróci ć uwag ę na fakt, Ŝe nawet siedziba Urz ędu Gminy znajduje si ę na obszarze miasta. Relatywnie dobra sie ć komunikacji masowej powoduje, Ŝe układy infrastruktury społecznej (mieszkalnictwo, usługi, szkolnictwo, kultury etc.) zaz ębiaj ą si ę tutaj i przenikaj ą.

Infrastruktura techniczna, poł ączenie z innymi regionami Do elementów integrujących obszar z otoczeniem w zakresie infrastruktury technicznej zaliczono: • pasmo rozwoju o znaczeniu krajowym, oparte o lini ę krajow ą PKP północ-południe i projektowan ą autostrad ę A1 (w śladzie obecnej trasy ekspresowej), • projektowany gazoci ąg wysokiego ciśnienia Dn 500 relacji Piotrków Trybunalski – Cz ęstochowa, • trasa komunikacji kołowej drogi Nr 741 relacji Cz ęstochowa – Radomsko, • linie zasilania energetycznego i telekomunikacyjne na obszarze miasta Radomska i gminy Radomsko, • projektowany system kanalizacji sanitarnej, • usprawnienie systemu gospodarki komunalnej.

Analiza interesów gmin s ąsiednich Wst ępna analiza funkcjonalno-przestrzenna wykazała, Ŝe na styku granicznym z gminami sąsiednimi nie wyst ępuj ą konflikty naruszaj ące interesy gmin s ąsiednich.

2.6. Infrastruktura techniczna gminy Radomsko

Infrastruktura techniczna wywiera znacz ący wpływ na rozwój społeczno-gospodarczy i przestrzenny gminy. Spełnia ona nast ępuj ące funkcje: • lokalizacyjn ą: wpływa na rozmieszczenie obiektów produkcyjnych, steruje osadnictwem,

22 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA gmina RADOMSKO

• integracyjn ą: aktywizuje działania społeczno-gospodarcze • zaopatrzeniow ą: dostarcza wod ę, energi ę. Poziom infrastrukturalny wskazuje po średnio na warunki Ŝycia mieszka ńców wsi i kultur ę roln ą.

Zaopatrzenie obszaru gminy w wod ę

Teren gminy Radomsko jest zwodoci ągowany w ok. 70%. Zaopatrywany jest ze stacji wodoci ągowych zlokalizowanych w miejscowo ściach: • Dąbrówka • Dziepół ć • Kietlin • Strzałków

Sie ć wodoci ągow ą posiadaj ą nast ępuj ące miejscowo ści: • Strzałków • Kietlin • Kolonia Kietlin • Płoszów • Okrajszów • Dziepół ć • Amelin • Szczepocice Prywatne • Szczepocice Rz ądowe • Dąbrówka • Grzebie ń Na terenie gminy sie ć wodoci ągowa liczy 69,3 km.

Odprowadzanie ścieków Na terenie gminy sie ć kanalizacyjna jest w trakcie budowy. W miejscowo ści Kietlin zrealizowano I etap kanalizacji, natomiast miejscowo ść Okrajszów została cz ęś ciowo skana- lizowana. Ścieki sanitarne usuwane s ą do szamb, sk ąd taborem asenizacyjnym wywo Ŝone s ą do oczyszczalni ścieków w Radomsku. Na terenie gminy nie funkcjonuj ą oczyszczalnie ścieków. Przewiduje si ę budow ę systemu kanalizacji sanitarnej i podł ączenia do sieci kanalizacji sanitarnej miasta Radomska.

Zaopatrzenie w gaz Teren gminy jest zgazyfikowany w 13%. Ogólna długo ść sieci gazowej wynosi 21,5 km. Z gazu przewodowego korzystaj ą mieszka ńcy nast ępuj ących miejscowo ści: • Strzałków

23 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA gmina RADOMSKO

• Dziepół ć • Amelin 40% gospodarstw domowych korzysta z gazu płynnego propan-butan z butli. Przez teren gminy przebiega trasa gazoci ągu wysokopr ęŜ nego magistralnego w/c DN 350 wzdłu Ŝ drogi krajowej Nr 741 i projektowanego gazoci ągu w/c DN 500 relacji Rawa Mazowiecka – Bobry.

Ruroci ąg produktów naftowych Przez teren gminy Radomsko przebiega trasa ruroci ągów produktów naftowych DN 800 wzdłu Ŝ drogi krajowej Nr 1.

Ciepłownictwo Na terenie gminy nie istniej ą sieci ciepłownicze. Głównym źródłem zaopatrzenia w ciepło s ą kotłownie lokalne i indywidualne.

Gospodarka odpadami W stanie istniej ącym gospodarka odpadami na terenie gminy ogranicza si ę jedynie do zbie- rania i składowania odpadów na rejonowym wysypisku odpadów, zlokalizowanym w pół- nocnej cz ęś ci gminy we wsi Jadwinówka. Wysypisko to obsługuje tak Ŝe gminy: Radomsko, Lgota Wielka, Dobryszyce, Gomunice, Ładzice i miasto Radomsko.

Elektroenergetyka Teren gminy w zakresie istniej ącej zabudowy jest zelektryfikowany w 100%. Przez teren gminy przebiegaj ą trasy czterech linii wysokiego napi ęcia: • 400 kV Rogowiec-Joachimów, Rogowiec-Tuczawa • 220 kV Rogowiec-Joachimów (I tor) • 220 kV Rogowiec-Joachimów (II tor) • 110 kV Radomsko-Czestochowa

Telekomunikacja Przez teren gminy przebiega trasa kabla telekomunikacyjnego ( światłowód) po obu stronach drogi Radomsko-Gidle oraz trasa kabla telekomunikacyjnego ( światłowód) wzdłu Ŝ drogi krajowej Radomsko-Przedbórz. W kierunku wschód – zachód przebiega trasa radiolinii Radomsko-Dobromierz.

Układy komunikacji kołowej drogowej (drogi krajowe, wojewódzkie, powiatowe i gminne) Sie ć infrastrukturalna na obszarze gminy przedstawia się nast ępuj ąco:

24 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA gmina RADOMSKO

Drogi krajowe: • droga krajowa Nr 1 relacji Piotrków Trybunalski – Katowice (01TD I) — fragment drogi szybkiego ruchu, projektowanej Transeuropejskiej Autostrady Północ – Południe (TAAP) — droga I klasy technicznej, • droga krajowa nr 91 relacji Piotrków Trybunalski – Cz ęstochowa (02TD III) — droga III klasy technicznej • droga krajowa nr 42 relacji Radomsko – Przedbórz (04TD IV) — droga IV klasy technicznej.

Drogi wojewódzkie: • droga wojewódzka Nr 784 relacji Radomsko – Gidle (03TD IV) — droga IV klasy technicznej.

Drogi powiatowe: • droga powiatowa Nr 30461 relacji Radomsko – droga Nr 1 krajowa (08TD IV) — droga IV klasy technicznej, • droga powiatowa Nr 30448 relacji Radomsko – Kobiele Wielkie (05TD IV) — droga IV klasy technicznej, • droga powiatowa Nr 30449 relacji Radomsko – Dmenin (06TD IV) — droga IV klasy technicznej, • droga powiatowa Nr 30447 relacji Amelin – wie ś Orzechówek (010TD V) — droga V klasy technicznej, • droga powiatowa Nr 40456 relacji Radomsko – Płoszów – Piaszcyce – droga powiatowa Nr 30455 (07TD IV) — droga IV klasy technicznej, • droga powiatowa Nr 40457 relacji droga krajowa Nr 741 – droga krajowa Nr 749 (09TD III) — droga III klasy technicznej.

Drogi gminne: • droga gminna Nr 3069501 relacji gr. gminy Gomulice – Wydry – Jadwinówka, • droga gminna Nr 3069502 relacji Płoszów – Guławy – gr. gminy Kodr ąb, • droga gminna Nr 3069503 relacji droga krajowa Nr 749 – Kolonia Kietlin – gr. gminy Kodr ąb, • droga gminna Nr 3069504 relacji D ąbrówka – Bobry – Cerkawizna – Klekowiec – droga wojewódzka Nr 784, • droga gminna Nr 3069505 relacji droga wojewódzka Nr 30461 – Lipie – D ąbrówka – Szczepocice Rz ądowe – Szczpocice Prywatne, • droga gminna Nr 3069506 relacji miasto Radomsko – Podcerkawizna – droga gminna Nr 3069504, • droga gminna Nr 3069507 relacji gr. województwa cz ęstochowskiego – Szczepocice Prywatne – Kudłatka – Bobry – droga krajowa Nr 741,

25 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA gmina RADOMSKO

• droga gminna Nr 3069508 relacji Szczepocice Prywatne – gr. województwa cz ęsto- chowskiego, • droga gminna Nr 3069509 relacji Amelin – Strzałków – gr. miasta Radomsko, • droga gminna Nr 3069510 relacji droga powiatowa Nr 30448 – Grzebie ń, • droga gminna Nr 3069511 relacji Dziepół ć – gr. gminy Kobiele Wielkie, • droga gminna Nr 3069512 relacji gr. gminy Kobiele Wielkie – droga gminna Nr 3069513, • droga gminna Nr 3069513 relacji gr. województwa cz ęstochowskiego – droga gminna Nr 3069512

Układ komunikacji kolejowej Przez teren gminy przebiega linia kolejowa pierwszorz ędna Koluszki-Cz ęstochowa.

Telekomunikacja, obszary stref ochronnych

Obszar gminy zabezpieczony jest przez telekomunikacj ę miasta Radomska. Realizacja poł ącze ń pomi ędzy ruchomymi rozmówcami na terenie gminy obj ęta jest zasi ęgiem sieci GSM Plus i pTK Centertel. Na terenie gminy zlokalizowana jest stacja nadawcza telewizji lokalnej. Obszar stref ochronnych wyst ępuje jedynie w otoczeniu linii NN i NW o nat ęŜ eniu pola elektrycznego ponad 1 kV/m. Przez teren gminy przebiegaj ą trasy czterech linii wysokiego napi ęcia: • 400 kV Rogowiec-Joachimów, Rogowiec Tuczacz — strefa ochronna linii 400 kV, max 74 • 220 kV Rogowiec-Joachimów (I tor) • 220 kV Rogowiec-Joachimów (II tor) — strefa ochronna linii 220 kV max 60 m • 110 kV Radomsko-Cz ęstochowa strefa ochronna linii max 36 m • 15 kV terenowe sieci ochronne linii max 15 m

Bezpiecze ństwo chemiczne, powa Ŝne awarie

Zdarzenia posiadaj ące cechy nadzwyczajnych zagro Ŝeń dla środowiska i ludzi mog ą powsta ć na terenie gminy radomsko: • podczas transportu substancji niebezpiecznych, • w zwi ązku z przebiciem trasy gazoci ągu wysokopr ęŜ nego magistralnego w/c DN 350 wzdłu Ŝ drogi krajowej Nr 741, • jako efekt celowej lub nie świadomej działalno ści człowieka zwi ązanej z niezgodnym z przepisami pozbywaniem si ę substancji (materiałów niebezpiecznych).

26 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA gmina RADOMSKO

Transport substancji niebezpiecznych odbywa ć si ę mo Ŝe w cysternach kolejowych lub auto- cysternach oraz mniejszych opakowaniach takich jak balony, beczki, hoboki przewo Ŝonych samochodami. Pozbywanie si ę substancji niebezpiecznych w sposób niezgodny z przepisami stanowi spe- cyficzn ą grup ę zagro Ŝeń wymagaj ącej w pierwszym rz ędzie identyfikacji składu porzuco- nego odpadu, a dopiero potem podj ęcie stosowanych działa ń unieszkodliwiajacych czy ratowniczych. Wiod ącą rol ę w sprawowaniu funkcji zapobiegawczo-ochronnych i ratowniczych pełni Pa ństwowa Stra Ŝ Po Ŝarna. Dlatego na szczeblu gminy w razie awarii naleŜy bezzwłocznie powiadomi ć Stra Ŝ Po Ŝarn ą.

Zagro Ŝenia powodziowe Wyst ępowanie powodzi jest uwarunkowane okresowym, ale bardzo silnym zwi ększeniem zasilania rzek opadami atmosferycznymi lub wod ą roztopow ą. Zagro Ŝenie powodzi ą zale Ŝy tak Ŝe od hipsometrii zlewni i stopnia jej zalesienia oraz od mo Ŝliwo ści retencjonowania wody w du Ŝych i małych zbiornikach wodnych, polderach, starorzeczach, kanałach i rowach. Stałymi obszarami wyst ępowania zagro Ŝeń powodziowych jest dolina Warty. Charakterystyczn ą cech ą dolin rzecznych jest bardzo mała ilo ść wałów przeciwpowodzio- wych, a tak Ŝe przypływy wód powodziowych wezbranych wcze śniej, poza obszarem (dotyczy to zwłaszcza Warty i Pilicy). Na terenie powiatu radomszcza ńskiego wyst ępuj ą generalnie dwa rodzaje wezbra ń powodziowych: • powodzie roztopowe, • powodzie opadowo-rozlewowe. Powodzie roztopowe, maj ące miejsce głównie w marcu i kwietniu, spowodowane s ą taja- niem pokrywy śnie Ŝnej i powstawaniem zatorów (stany wysokie rzek). Powodzie typu opadowo-rozlewowego, wyst ępuj ące głównie w lipcu i w sierpniu, zwi ązane są z deszczami o du Ŝej intensywno ści lub o charakterze nawalnym. Najcz ęś ciej maj ą one miejsce w dolinach Warty, Pilicy, Widawki i innych mniejszych ciekach. Poprawa zabezpieczenia województwa łódzkiego przed powodziami jest jednym z celów programów „Warta” i „Pilica”. Pewne znaczenie dla zwi ększania szkód powodziowych wynika z zaniedba ń w zakresie konserwacji i napraw urz ądze ń melioracyjnych. Cz ęść rowów została zlikwidowana. Na terenie gminy Radomsko najbardziej nara Ŝona na wylewy jest wie ś Szczepocice.

27 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA gmina RADOMSKO

2.7. Ochrona powietrza atmosferycznego

Na terenie gminy Radomsko na stan zanieczyszczenia atmosferycznego wpływaj ą obiekty podmiotów rzemie ślniczych szeroko rozumianych usług, budynki mieszkalne oraz transport (komunikacja). Zanieczyszczenia maj ą charakter technologiczny oraz pochodz ą z energetycznego spalania paliwa do celów grzewczo-wentylacyjnych i przygotowanie ci ągłej wody u Ŝytkowej. Na terenie gminy Radomsko brak du Ŝych zakładów przemysłowych, jedynie drobne rzemiosło i usługi w postaci 2 zakładów meblarskich o ilo ści zatrudnienia powy Ŝej 50 osób oraz obiekty u Ŝyteczno ści publicznej: Najwi ększe st ęŜ enia zanieczyszcze ń wyst ępuj ą na terenach zwartych zabudów i wi ększych skupisk wiejskich w zwi ązku z ogrzewaniem domów. Jest to tzw. uci ąŜ liwo ść lokalna wynikaj ąca ze spalania paliwa do celów energetycznych głównie paliw stałych cz ęsto o niskich warto ściach opałowych, które s ą źródłem zanieczyszcze ń do powietrza atmosferycznego dwutlenku siarki (SO 2), tlenku azotu w przeliczeniu na NO 2, tlenku w ęgla (CO) i pyłów w tym pyłu drobnego monodyspersyjnego (PM10). Emisja tych zanieczyszcze ń odbywa si ę niskimi emitorami. Jest to tzw. „niska emisja” powoduj ąca złe rozprzestrzenianie si ę zanieczyszcze ń w atmosferze, któremu towarzysz ą wi ększe st ęŜ enia zanieczyszcze ń wyra Ŝane w mg substancji zanieczyszczaj ącej na m 3 powietrza. Głównym źródłem zanieczyszcze ń s ą kotłownie lokalne i indywidualne. Wi ększo ść źródeł zanieczyszcze ń to kotłownie w ęglowe z tytułu tylko 13% gazyfikacji gminy oraz 40% gaz płynny. Wyst ępuj ące drobne usługi nie stanowi ą zagro Ŝenia dla powietrza atmosferycznego dla gminy, jako cało ści. Podobnie zreszt ą jak i skupiska ludzkie w osadach i wsiach. Potwierdza to ocena bie Ŝą ca stanu zanieczyszczenia powietrza w strefach (powiatach) województwa łódzkiego wykonana przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Łodzi w marcu 2003 r., która zakwalifikowała cały powiat radomszcza ński a wi ęc i gmin ę Radomsko w wi ększo ści zanieczyszcze ń dla klasy A, a wi ęc najłagodniejszej, gdzie poziom st ęŜ enia zanieczyszczenia jest < od warto ści D — jako dopuszczalnego poziomu odniesienia, natomiast 2 spo śród 7 nie mieszcz ą si ę w klasie A.

Klas ę „A” przypisano w zakresie ochrony zdrowia dla: SO 2, ołowiu, benzenu, tlenku w ęgla, ozonu, a wi ęc dla wi ększo ści zanieczyszcze ń wyst ępuj ących w procesie spalania paliwa (SO 2, CO), które stanowi ą podstawowe źródło zanieczyszczenia powietrza. Natomiast dla pyłu zawieszonego PM10 b ędącego składow ą pyłu ogółem dla NO 2 powiat radomszcza ński został zakwalifikowany dla klasy B/C, co oznacza, Ŝe istnieje mo Ŝliwo ść przekroczenia warto ści dopuszczalnej poziomu st ęŜ eń powi ększonej o margines tolerancji na niektórych obszarach powiatu (poziom st ęŜ enia na niektórych obszarach > D + MT warto ść dopusz- czalna + margines tolerancji). Klasa ogólna przyznana powiatowi, a wi ęc i gminna to B/C, co oznacza prowadzenie dodatkowych bada ń w celu potwierdzenia potrzeby działa ń na rzecz poprawy oraz umocnienia systemu ochrony ze wskazaniem zanieczyszcze ń. Zasadne jest przyj ęcie w strategii rozwoju gminy jej gazyfikacji. Umo Ŝliwi to przechodzenie ze źródeł opalanych paliwami stałymi na paliwa ekologiczne, co w efekcie spowoduje zmniejszenie emisji zanieczyszcze ń do powietrza atmosferycznego zarówno gazowych jak i pyłowych.

28 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA gmina RADOMSKO

Ze wzgl ędu na ochron ę ro ślin powiat radomszcza ński, a wi ęc i gmin ę Radomsko zakwali- fikowano do:

• dla SO 2 — klasy „A” • dla NO 2 — klasy „A” • dla ozonu — klasy „A”. Ogólna klasa strefy ze wzgl ędu na OR ustalona została jako „A”. Gmina Radomsko nie wymaga wzmocnienia systemu według kryteriów ochrony ro ślin. Kolejnym źródłem zanieczyszczenia jest komunikacja, której oddziaływania skupia si ę głównie przy trasach komunikacyjnych oraz w rejonie miast. Do podstawowych zanieczyszcze ń emitowanych przez środki transportu zaliczy ć nale Ŝy:

• tlenki azotu NO x w przeliczeniu na normowany NO 2 • tlenek w ęgla CO • dwutlenek siarki SO 2 • węglowodory aromatyczne • węglowodory alifatyczne • ołów • węgiel elementarny (sadza). Główne poł ączenia komunikacyjne w gminie Radomsko to: • droga krajowa Nr 1 — fragment drogi szybkiego ruchu, projektowanej transeuropejskiej autostrady Północ – Południe • droga wojewódzka Nr 784 relacji Radomsko-Gidle • drogi powiatowe i gminne. Ograniczenie tego typu uci ąŜ liwo ści jest trudne ze wzgl ędu na zwi ększaj ącą si ę ilo ść źródeł spowodowane zwi ększaj ącym si ę z roku na rok nat ęŜ eniem ruchu wynikaj ącym ze wzrostu cywilizacyjnego społecze ństwa oraz ze złych układów komunikacyjnych. Polepszenie w tej dziedzinie mo Ŝna osi ągn ąć jedynie poprzez lepszy stan techniczny samochodów, wyposa- Ŝanie ich w katalizatory spalin oraz udra Ŝnianie — upłynnianie ruchu komunikacyjnego poprzez budow ę bezkolizyjnych skrzy Ŝowa ń (w tym wjazdów i wyjazdów) i poszerzanie ci ągów komunikacyjnych. Program oceny stanu bie Ŝą cego województwa łódzkiego opracowany przez WIO Ś w 2003 r. zakłada dla powiatu radomszcza ńskiego wzmocnienie systemu oceny w zakresie tras komunikacyjnych oraz centrum miast Radomska i Przedborza. Reasumuj ąc stwierdza si ę, Ŝe wi ększo ść zanieczyszcze ń wpływaj ących na stan powietrza atmosferycznego w gminie pochodzi z energetycznego spalania paliwa w źródłach nisko- emisyjnych na terenie skupisk ludno ści oraz z układów komunikacyjnych. Polepszenie stanu powietrza atmosferycznego w gminie mo Ŝna osi ągn ąć poprzez: • gazyfikacj ę gminy; • zast ępowanie istniej ących źródeł opalanych paliwem stałym, paliwami ekologicznymi w tym gazem; • wyposa Ŝanie kotłowni i innych źródeł emisji w emitory o odpowiednich parametrach wysoko ści i średnic (przekrojów) wylotu zwi ększaj ących tzw. wyniesienie termodyna- miczne z emiterów, co spowoduje lepsze rozprzestrzenianie si ę zanieczyszcze ń w atmosferze, a wi ęc i zmniejszenie ich st ęŜ eń w powietrzu atmosferycznym;

29 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA gmina RADOMSKO

• nie zadaszanie emitorów — stosowanie wolnego wypływu z emitorów; • udra Ŝnianie układów komunikacyjnych poprzez modernizacje w tym rozbudow ę i prze- budow ę ci ągów komunikacyjnych w celu upłynnienia ruchu; • zakaz spalania odpadów w paleniskach domowych. Działania te pozwol ą na zdecydowane poprawienie czysto ści powietrza atmosferycznego i zmniejszenie st ęŜ eń zanieczyszcze ń. Podj ęcie zaproponowanych działa ń w zakresie ochrony powietrza atmosferycznego b ędzie wymagało zgromadzenia środków finansowych na te cele. Gmina powinna znale źć źródło finansowania tych zamierze ń z: • środków własnych; • dotacji zewn ętrznych w tym: – funduszy z WFO ŚiGW – środków z UE. Przy odpowiednich staraniach i podj ętych działaniach przez władze gminy nie powinno to by ć przeszkoda nie do pokonania.

2.8. Klimat akustyczny gminy Radomsko

Na terenie gminy Radomsko wyst ępuj ą dwa podstawowe typy hałasów komunikacyjnych: • hałas komunikacyjny zwi ązany z sieci ą dróg na terenie gminy; • hałas od linii kolejowej. Na terenie gm. Radomsko nie wyst ępuj ą hałasy typu stacjonarnego emitowane np. przez zakłady przemysłowe i inne tego rodzaju obiekty. Rozporz ądzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Le śnictwa z dnia 13 maja 1998 r. ustala nast ępuj ące dopuszczalne poziomu hałasu w środowisku dla terenów mog ących wyst ępowa ć na terenie gminy Radomsko.

30 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA gmina RADOMSKO

Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez poszczególne grupy źródeł hałasu, z wył ączeniem hałasu powodowanego przez linie elektroenergetyczne oraz starty i przeloty statków powietrznych

Dopuszczalny poziom hałasu wyra Ŝony równowa Ŝnym poziomem d źwi ęku A w dB pozostałe obiekty drogi lub linie kolejowe i grupy źródeł hałasu Lp. Przeznaczenie terenu pora dnia — pora nocy — pora dnia — pora nocy — przedział czasu przedział czasu przedział czasu przedział czasu odniesienia odniesienia odniesienia odniesienia równy 16 równy 8 równy równy godzinom godzinom 8 najmniej 1 najmniej korzystnym korzystnej godzinom dnia godzinie nocy 1 2 3 4 5 6 1. a) tereny wypoczynkowo-rekreacyjne poza miastem b) tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej c) tereny zabudowy zwi ązanej ze stałym lub 55 45 45 40 wielogodzinnym pobytem dzieci i młodzie Ŝy d) tereny domów opieki e) tereny szpitali w miastach 2. a) tereny zabudowy mieszkaniowej wielo- rodzinnej i zamieszkania zbiorowego b) tereny zabudowy mieszkaniowej jedno- 60 50 50 40 rodzinnej z usługami rzemie ślniczymi c) tereny zabudowy zagrodowej

Hałasy komunikacyjne zwi ązane z sieci ą dróg na terenie gminy Na terenie gminy podstawowy układ komunikacyjny stanowi sie ć wyst ępuj ących dróg: • droga krajowa Nr 1 relacji Warszawa-Katowice o nat ęŜ eniu ruchu 2243 poj./h w tym 33% pojazdów ci ęŜ kich, zagro Ŝenie hałasem: 78÷83 dB(A), • droga krajowa Nr 17 relacji Piotrków Trybunalski-Częstochowa o nat ęŜ eniu ruchu 258 poj./h w tym ok. 25% pojazdów ci ęŜ kich, • droga krajowa Nr 42 relacji Radomsko-Przedbórz, • droga wojewódzka Nr 784 relacji Radomsko-Gidle o nat ęŜ eniu ruchu 373 poj./h w tym ok. 25% pojazdów ci ęŜ kich, zagro Ŝenie hałasem: 71÷76 dB(A), Droga krajowa Nr 1 stanowi wschodni ą granic ę gminy Radomsko cz ęś ci „B”. Przebiega ona prostopadle do linii zabudowy wsi Szczepocice Rz ądowe gdzie zlokalizowany jest przy- dro Ŝny motel, zabudowa mieszkaniowa zlokalizowana jest w pewnej odległo ści od drogi.

31 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA gmina RADOMSKO

Na północ od wsi Szczepocice Rz ądowe droga przebiega przez tereny le śne na południe przez tereny pradoliny Warty, które s ą wył ączone z zabudowy. Droga krajowa Nr 91 relacji Piotrków Trybunalski-Częstochowa i droga wojewódzka 784 Radomsko-Gidle przebiegaj ą na terenie gminy Radomsko przez tereny le śne i pradoliny Warty, które s ą wył ączone z zabudowy. Droga krajowa Nr 42 relacji Radomsko-Przedbórz przebiega przez cz ęść gminy oznaczonej symbolem „A”. Na emisj ę hałasu z tej drogi nara Ŝona jest przede wszystkim wie ś Kietlin, przez któr ą bezpo średnio przebiega w/w droga. Poło Ŝenie linii uci ąŜ liwo ści drogi wyra Ŝa si ę po okre śleniu zasi ęgu negatywnego działania na środowisko. Celem okre ślenia tego zasi ęgu zwykle wystarczy zbada ć oddziaływanie hałasu drogowego, spalin, dla których reprezentatywnym składnikiem jest tlenek w ęgla (CO). Odległo ść granicy strefy uci ąŜ liwo ści drogi od kraw ędzi jezdni zale Ŝy do dobowego nat ęŜ enia ruchu. Orientacyjna odległo ść granicy strefy uci ąŜ liwo ści drogi od kraw ędzi jezdni, gdy nie s ą stosowane środki ochrony czynnej według literatury wynosi:

Średni dobowy ruch w roku [P/d] 1000 2000 5000 10000 i wi ęcej Odległo ść granicy strefy uci ąŜ liwo ści 50 80 160 200 od kraw ędzi jezdni [m]

Przy ustalaniu szeroko ści stref uci ąŜ liwo ści drogi nale Ŝy uwzgl ędnia ć sposób u Ŝytkowania gruntu (zagospodarowania terenu) wewn ątrz jej potencjalnego obszaru, mo Ŝliwo ść naraŜenia na uci ąŜ liwo ść stałych u Ŝytkowników tego obszaru, zagro Ŝenia dla upraw, budowli oraz nara Ŝanie na degradacj ę stałych komponentów środowiska naturalnego. Szeroko ść stref przy samych źródłach uci ąŜ liwo ści mog ą by ć bowiem ró Ŝne dla ró Ŝnych odbiorców i mie ć ró Ŝne znaczenie dla poszczególnych komponentów środowiska. Dla dróg o średnim dobowym ruchu poni Ŝej 500 P/d mo Ŝna nie przeprowadza ć oblicze ń szeroko ści stref uci ąŜ liwo ści, gdy Ŝ negatywne oddziaływania. zwi ązane z ruchem drogo- wym zamykaj ą si ę w granicach pasa drogowego. Powszechnie stosowanym rozwi ązaniem w UE jest stosowanie ekranów d źwi ękoizola- cyjnych, jednak jest to rozwi ązanie drogie. W zwi ązku z powy Ŝszym proponuje si ę stosowa ć w budynkach mieszkalnych i u Ŝyteczno ści publicznej okiem o podwy Ŝszonej izolacyjno ści akustycznej. Od strony pasa ruchu w budynkach mo Ŝna lokalizowa ć pomieszczenia o funkcji innej ni Ŝ mieszkaniowa. Nowa zabudowa winna by ć sytuowana w bezpiecznej odległo ści od drogi.

Hałas komunikacyjny zwi ązany z lini ą kolejow ą Przez teren gminy Radomsko z północy na południe przebiega linia kolejowa pierwszorz ędna Koluszki-Cz ęstochowa. Przebiega ona przez tereny le śne oraz wył ączony z zabu-

32 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA gmina RADOMSKO dowy obszar pradoliny Warty. Na terenie pradoliny zlokalizowana jest wie ś Bobry, której zabudowa zlokalizowana jest cz ęś ciowo wzdłu Ŝ w/w linii kolejowej. Budynki mieszkalne oraz u Ŝyteczno ści publicznej powinny znajdowa ć si ę w zale Ŝno ści od ich przeznaczenia w takiej odległo ści od linii kolejowej, by nat ęŜ enie hałasu i wibracji nie przekraczało dopuszczalnych norm. Pozostałe budynki i budowle wolno sytuowa ć minimum 10 m od granicy obszaru kolejo- wego, lecz nie bli Ŝej ni Ŝ 20 m od osi skrajnego toru.

Wnioski Budowa ekranów d źwi ękochłonnych wzdłu Ŝ dróg krajowej i wojewódzkiej w terenach zabudowanych jest przedsi ęwzi ęciem bardzo kosztownym i długotrwałym dlatego do czasu ich realizacji proponuje si ę nast ępuj ące przedsi ęwzi ęcia zaradcze: • odsuwanie nowej zabudowy na bezpieczn ą odległo ść od pasa ruchu; • wymiana okien na d źwi ękoizolacyjne w budynkach mieszkalnych lub u Ŝyteczno ści publicznej zlokalizowanych przy drogach; • lokalizowanie od drogi pomieszcze ń o funkcjach niemieszkalnych.

2.9. Gospodarka wodno-ściekowa

Gmina Radomsko zaopatrywana jest w wod ę pitn ą z istniej ących stacji wodoci ągowych zlokalizowanych w miejscowo ściach: • Dąbrówka • Dziepół ć • Kietlin • Strzałków Sie ć wodoci ągow ą posiadaj ą nast ępuj ące miejscowo ści: • Strzałków • Kietlin • Kolonia Kietlin • Płoszów • Okrajszów • Dziepół ć • Amelin • Szczepocice Prywatne • Szczepocice Rz ądowe • Lipie • Dąbrówka • Grzebie ń.

33 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA gmina RADOMSKO

Długo ść sieci wodoci ągowej zgodnie z programem ochrony środowiska powiatu radomszcza ńskiego wynosi 67,8 km. Obszar gminy jest zwodoci ągowany w 70%. Ilo ść indywidualnych odbiorców okre ślono na 1305. Ogólny pobór wody przez gospodark ę komunaln ą wynosi 1277 m 3/dob ę. Zu Ŝycie wody w gospodarstwach domowych w dcm 3 wyniosło 1781,8, a w przeliczeniu na 1 mieszka ńca 35 m 3. Mo Ŝna wi ęc przyj ąć , Ŝe zadania gminy w zakresie gospodarki wodoci ągowej były prowa- dzone prawidłowo. Nale Ŝy przyj ąć dalsze przedsi ęwzi ęcia w tym zakresie celem 100% zwodoci ągowania gminy. Mo Ŝna b ędzie wówczas przyj ąć , Ŝe tak prowadzona gospodarka wodna powoduje, Ŝe nie b ędzie obawy o zachwianie stosunków wód podziemnych. Sie ć kanalizacyjna na terenie gminy jest w trakcie budowy. Nie ma oczyszczalni ścieków. Realizowana obecnie sie ć kanalizacyjna b ędzie podł ączona do sieci miejskiej, a ścieki odprowadzane do miejskiej oczyszczalni. Tak rozwiniętej sieci wodoci ągowej powinna towarzyszy ć sie ć kanalizacji sanitarnej ł ącznie z oczyszczalni ą lub oczyszczalniami ścieków, gdy Ŝ z uwagi na odprowadzanie ścieków do zbiorników bezodpływowych, które z reguły s ą nieszczelne zwi ększa si ę mo Ŝliwo ść ska Ŝenia wód gruntowych, podziemnych i powierzchniowych pogarszaj ąc jako ść wody pitnej, zgromadzonej w zasobach wodnych. Obecnie ścieki sanitarne odprowadzane s ą do szamb, które nie wiadomo czy s ą szczelne, sk ąd okresowo s ą wywo Ŝone taborem asenizacyjnym do oczyszczalni ścieków w Radomsku. Konieczne jest wi ęc uporz ądkowanie gospodarki ściekowej w całej gminie, a szczególnie w wi ększych miejscowo ściach i skupiskach ludno ści celem ochrony środowiska naturalnego, a szczególnie wód podziemnych, stanowi ących zasoby wody pitnej dla ludno ści, wód powierzchniowych oraz gleby. W przypadku braku mo Ŝliwo ści doprowadzenia kanalizacji gminnej do jakiej ś miejscowo ści ze wzgl ędów kosztowo-czasowo-terytorialnych (technicznych) nale Ŝy rozwija ć je śli to mo Ŝ- liwe budow ę małych przydomowych oczyszczalni ścieków sprawdzaj ąc najpierw odpowiednio ść warunków gruntowo-wodnych (poziom wód gruntowych oraz przepuszczalno ść gleby). W dalszej kolejno ści nale Ŝy w przypadku braku mo Ŝliwo ści zastosowania wskazanych powy Ŝej dwóch rozwi ąza ń priorytetowych stosowa ć szczelne zbiorniki bezodpływowe z okresowym wywozem nieczysto ści do punktów zlewnych. Nale Ŝy zobligowa ć u Ŝytkowni- ków tych zbiorników do przechowywania kwitów wywozowych tego dotycz ących przez okres co najmniej 2 lat w celach kontrolnych. Nale Ŝy zaznaczy ć, Ŝe gmina podj ęła wysiłek w tym zakresie opracowuj ąc koncepcje kanalizacji sanitarnej na terenie gminy Radomsko w grudniu 2000 r. Ma to na celu ochron ę wód podziemnych i powierzchniowych w tym przepływaj ących przez jej teren rzek Warty, Radomki oraz mniejszych cieków wodnych oraz rowów otwartych, które mog ą stanowi ć odbiorniki ścieków. Koncepcja przewiduje kanalizacyjn ą sie ć grawitacyjn ą z przepompowni ścieków i ruroci ągami tłocznymi w miejscach gdzie zagł ębienie kanałów spadałoby poni Ŝej 5 m. Przewiduje si ę zaprojektowanie nast ępuj ących oczyszczalni ścieków: • Szczepocice Rz ądowe o wydajno ści 100 m 3/d • Szczepocice Rz ądowe, D ąbrówka, Klekotowe o wydajno ści 150 m 3/d • Bobry, Kudłate Wie ś, Szczepocice Rz ądowe i Prywatne o wydajno ści 50 m 3/d • Bobry o wydajno ści 50 m 3/d

34 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA gmina RADOMSKO

• Klekowiec o wydajno ści 25 m 3/d Projektowanej sieci kanalizacyjnej towarzyszy ć b ędą przepompownie w miejscowo ściach: Płoszów, Kietlin, Kolonia, Kol. Strzałków, Amelin, Dziepół ć, Szczepocice Prywatne, Szczepocice Rz ądowe, Klekotowe, Grzebie ń. W I etapie proponuje si ę realizacj ę kanalizacji sanitarnej w miejscowo ściach Kietlin, Kietlin Kolonia i Strzałków. W II etapie nast ąpi skanalizowanie miejscowo ści: Płoszów, Okrajszów. W III etapie proponuje si ę realizacj ę kanalizacji sanitarnej w miejscowo ściach: Dziepół ć, Grzebie ń, Amelin. Koncepcja przewiduje zamiast stosowania zbiorników bezodpływowych (w miejscach, do których z ró Ŝnych powodów nie b ędzie mo Ŝna dotrze ć z kanalizacj ą gminn ą) zastosowanie przydomowych oczyszczalni ścieków. Najta ńszym rozwi ązaniem jest drena Ŝ rozs ączaj ący. Stanowi go układ podziemnych perforowanych drenów wyprowadzaj ących mechanicznie oczyszczone ścieki w osadniku gminnym do gruntu w celu ich dalszego biologicznego oczyszczenia. Bilans ścieków dla gminy Radomsko wynosi Q śrd = 1007,4 m 3/d i przedstawia go poni Ŝsza tabela w rozbiciu na poszczególne sołectwa.

35 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA gmina RADOMSKO tabela

36 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA gmina RADOMSKO

Wydajno ść projektowanych oczyszczalni ścieków wynosi Q śrd = 375 m 3/d co stanowi około 37% ogólnej ilo ści wytwarzanych w gminie ścieków. Tereny nie obj ęte indywidualnymi oczyszczalniami ścieków zgodnie z zało Ŝeniami przedmiotowej koncepcji b ędą posiadały odprowadzenie systemów kanalizacyjnych miejskiej oczyszczalni ścieków poprzez stu- dzienk ę S24 w Strzałkowie i zrealizowan ą przepompowni ę ścieków w Okrajszowie. Bior ąc pod uwag ę planowane równie Ŝ przydomowe oczyszczalnie ścieków w miejscowo ściach, gdzie nie b ędzie mo Ŝna dotrze ć z gminna sieci ą kanalizacyjn ą obraz gospodarki ściekowej uległby zdecydowanej poprawie. Poniewa Ŝ koncepcja kanalizacyjna zakłada prowadzenie sieci kanalizacyjnej równolegle do sieci wodoci ągowej, wi ęc mo Ŝna zało Ŝyć, Ŝe nale Ŝy zrealizowa ć około 68 km sieci ks. Gmina powinna zaplanowa ć budow ę około 68 km sieci kanalizacyjnej, któr ą powinna zrealizowa ć w terminie do 2015 r. Generalnie gmina powinna d ąŜ yć w przyszło ści do pełnego jej skanalizowania lub wyposa- Ŝenie w przydomowe oczyszczalnie ścieków. Jest to zadanie wieloletnie, ale przy prawi- dłowo skonstruowanej chronologii działa ń mo Ŝliwe do wykonania. Rozpocz ęcie zada ń gminy w dziedzinie kanalizacyjno-oczyszczalniowym powinno sta ć si ę zadaniem priorytetowym dla gminy. Wieloletni program inwestycyjny gminy na lata 2003– 2015 powinien zało Ŝyć realizacj ę tego zadania. Wydaje si ę, Ŝe nale Ŝy w przyszło ści przesun ąć wi ększe zaabsorbowanie środków gminnych na sprawy ścieków wykorzystuj ąc równie Ŝ w tym wzgl ędzie dotacje z WFO ŚiGW oraz środków z UE. Władze gminy powinny czyni ć starania przygotowawcze w tym zakresie. Nale Ŝy przygo- towa ć informacj ę o zamierzeniach dotycz ących realizacji przez gmin ę przedsi ęwzi ęć w zakresie wyposa Ŝania poszczególnych terenów zabudowanych i przeznaczonych pod zabu- dow ę w zbiorcze sieci kanalizacyjne i oczyszczalnie ścieków komunalnych. W zakresie sieci kanalizacyjnej przewiduje si ę w latach 2004–2015 — 68 km sieci w tym: • 2004–2006 — 10 km • 2007–2010 — 10 km • 2011–2015 — 48 km o ł ącznych nakładach 12.648 tys. złotych, w 2004–2006 1.860 tys. zł z czego 930 tys. złotych z bud Ŝetu gminy a 930 tys. z funduszy strukturalnych. • W latach 2007–2010 —1.860 tys. złotych (50% fundusz gminy, 50% fundusze strukturalne) • W latach 2011–2015 —8.928 tys. złotych (50% fundusz gminy, 50% fundusze strukturalne) Poni Ŝej przedstawiono plany gminy w zakresie oczyszczalni ścieków.

Szczepocice Rz ądowe Rodzaj: biologiczno-mechaniczna Przepustowo ść w m 3/d: 100 m 3/d Koszt realizacji ca: 1200 tys. zł Źródło finansowania: bud Ŝet gminy i fundusze strukturalne (po 50%) Termin realizacji: 2005–2015 (ostatecznego przes ądzenia dokona gmina)

37 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA gmina RADOMSKO

Szczepocice Rz ądowe, D ąbrówka, Klekotowe Rodzaj: biologiczno-mechaniczna Przepustowo ść w m 3/d: 150 m 3/d Koszt realizacji ca: 1350 tys. zł Źródło finansowania: bud Ŝet gminy i fundusze strukturalne (po 50%) Termin realizacji: 2005–2015 (ostatecznego przes ądzenia dokona gmina)

Bobry, Szczepocice Prywatne, Szczepocice Rz ądowe Rodzaj: biologiczno-mechaniczna Przepustowo ść w m 3/d: 50 m 3/d Koszt realizacji ca: 1000 tys. zł Źródło finansowania: bud Ŝet gminy i fundusze strukturalne (po 50%) Termin realizacji: 2005–2015 (ostatecznego przes ądzenia dokona gmina)

Bobry Rodzaj: biologiczno-mechaniczna Przepustowo ść w m 3/d: 50 m 3/d Koszt realizacji ca: 1000 tys. zł Źródło finansowania: bud Ŝet gminy i fundusze strukturalne (po 50%) Termin realizacji: 2005–2015 (ostatecznego przes ądzenia dokona gmina)

Klekowiec Rodzaj: biologiczno-mechaniczna Przepustowo ść w m 3/d: 25 m 3/d Koszt realizacji ca: 800 tys. zł Źródło finansowania: bud Ŝet gminy i fundusze strukturalne (po 50%) Termin realizacji: 2005–2015 (ostatecznego przes ądzenia dokona gmina)

Ogólny przybli Ŝony koszt realizacji zada ń kanalizacji i oczyszczalni ścieków w latach 2005– 2015 wyniesie: Kanalizacja 12.648 tys. zł Oczyszczalnie 5.350 tys. zł Przepompownie ścieków (19 szt.) 1.330 tys. zł 19.328 tys. zł koszt zwodoci ągowania (30% – 29 km sieci) 5.800 tys. zł 25.128 tys. zł

Bior ąc pod uwag ę informacje o stanie wód podziemnych i powierzchniowych w gminie nale Ŝy oczekiwa ć, Ŝe podj ęte działania w zakresie gospodarki ściekowej s ą warunkiem sine qua non dla niepogarszania ich stanu. Podj ęte działania pozwol ą na zrealizowanie zasady zrównowa Ŝonego rozwoju gminy, a w czasie równie Ŝ do zdecydowanego polepszenia stanu czysto ści tych wód i gleby. Uczynienie zadań gminy w zakresie budowy sieci kanalizacji sanitarnej i oczyszczania ścieków nale Ŝy postrzega ć jako priorytetowe i niezb ędne w zakresie planu ochrony środowiska gminy.

38 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA gmina RADOMSKO

3. INTEGRACJA OCHRONY ŚRODOWISKA Z PLANOWANIEM PRZESTRZENNYM *

Istot ę problemu wyra Ŝaj ą definicje zrównowa Ŝonego rozwoju i ładu przestrzennego zawarte w dwóch aktach prawnych, zasadniczych dla problemu integracji problematyki gospodarki przestrzennej i ochrony środowiska: • w ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 27 marca 2003 r. (Dz.U. Nr 80, poz. 717); • oraz w ustawie Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz.U. Nr 62 poz. 627 z pó źn. zmianami). Zgodnie z art. 3 pkt 50 ustawy Prawo ochrony środowiska, „zrównowa Ŝonym rozwojem” jest „taki rozwój społeczno-gospodarczy, w którym nast ępuje proces integrowania działa ń politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwało ści podstawowych procesów przyrodniczych w celu zagwarantowania mo Ŝliwo ści zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczno ści lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych pokole ń”. Z kolei art. 2 pkt 1 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym stanowi i Ŝ „ład przestrzenny” to „takie kształtowanie przestrzeni, które tworzy harmonijn ą cało ść oraz uwzgl ędnia w uporz ądkowanych relacjach wszelkie uwarunkowania i wymagania funkcjonalne, społeczno-gospodarcze, środowiskowe, kulturowe oraz kompozycyjno-estetyczne”. Nale Ŝy zauwa Ŝyć jednak, Ŝe przepisy obowi ązuj ącej ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, podobnie zreszt ą jak przepisy poprzednio obowi ązuj ącej ustawy z 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym, mimo deklaracji zawartych we wst ępnych arty- kułach, nie stwarzaj ą warunków, aby gospodarka przestrzenna stanowiła skuteczne narz ę- dzie zrównowa Ŝonego rozwoju. Dotychczasowe podej ście do tej problematyki zaowocowało jedynie sformalizowaniem procedury planistycznej, kosztem merytorycznej warto ści ustale ń planistycznych W takim stanie rzeczy, realizacja wielu zada ń i wielu aspektów II Polityki Ekologicznej Pa ństwa, Polityki Ekologicznej Pa ństwa na lata 2003–2006 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2007–2010 oraz Programu wykonawczego do II Polityki Ekologicznej Pa ństwa na lata 2002–2010 jest nierealna. Ponadto efektywno ść polityki ekologicznej i przyszłych progra- mów ochrony środowiska na poziomie województw, powiatów i gmin powa Ŝnie ogranicza formuła procesu planistycznego oraz okre ślony przepisami ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym zakres ustale ń planu. Co prawda w wi ększo ści dokumentów planistycznych przygotowanych i zatwierdzonych w ostatnich latach istniej ą zapisy dotycz ące zrównowa Ŝonego rozwoju i ładu przestrzennego, ale s ą one formułowane zbyt ogólnie, a ich zakres jest niewystarczaj ący. Nie s ą one równie Ŝ przeło Ŝone na konkretne działania i zadania programowe. W rzeczywisto ści uwzgl ędnienie zasad zrównowa Ŝonego rozwoju i uwarunkowa ń ekologicznych w planach przestrzennych jest niedostateczne, a aspekty przyrodnicze s ą cz ęsto traktowane bardzo pobie Ŝnie. Poza tym do ść powszechne jest sporz ądzanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego dla drobnych działek lub ich zespołów co sprowa-

* Na podstawie artykułu „Koncepcje integracji ochrony środowiska z planowaniem przestrzennym” opublikowanym w periodyku Środowisko i Rozwój Nr 1/2003, Biuletyn Ministerstwa Środowiska.

39 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA gmina RADOMSKO dza system planowania przestrzennego do pozycji narz ędzia maj ącego zaspokoi ć indywidualne potrzeby inwestorów a nie kształtowa ć harmonijne zagospodarowanie przestrzeni. Równie Ŝ mnogo ść nieskoordynowanych dokumentów programowo-przestrzenych, opraco- wanych na poziomach: krajowym, wojewódzkim. powiatowym i gminnym powoduje po- st ępuj ącą dezintegracj ę oraz nieefektywno ść funkcjonowania podstawowych instrumentów zarz ądzania ochron ą środowiska i gospodarowania przestrzeni ą. Tymczasem plany zagospodarowania przestrzennego powinny by ć podstawowym instrumentem zrównowa Ŝonego rozwoju ładu przestrzennego.

4. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA PRIORYTETOWE DLA RACJONALNEGO UśYTKOWANIA ZASOBÓW NATURALNYCH ORAZ POPRAWY JAKO ŚCI ŚRODOWISKA (UWARUNKOWANIA PRAWNE, EKONOMICZNE, TECHNICZNE I ORGANIZACYJNE) WYNI- KAJ ĄCE Z CELÓW KRÓTKO- I ŚREDNIOTERMINOWYCH.

W my śl sformułowanych przez Ministerstwo Środowiska „Wytycznych sporz ądzania pro- gramów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym” (2002 r.) przyj ęte zadania podzielono na: • zadania własne powiatu (W) (pod zadaniami własnymi nale Ŝy rozumie ć te przedsi ę- wzi ęcia, które b ędą finansowane w cało ści lub cz ęś ciowo ze środków b ędących w dyspozycji gminy • zadania koordynowane (K) (pod zadaniami koordynowanymi nale Ŝy rozumie ć pozo- stałe zadania zwi ązane z ochron ą środowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych, które s ą finansowane ze środków przedsi ębiorstw oraz ze środków zew- nętrznych, b ędących w dyspozycji organów i instytucji szczebla powiatowego, woje- wódzkiego i centralnego, b ądź instytucji działaj ących na terenie powiatu, ale odległych bezpo średnio organom powiatu, województwa, b ądź centralnym). • zadania wspierane (Ws) (pod zadaniem wspieranym nale Ŝy rozumie ć takie zadanie, którego realizacja le Ŝy poza obowi ązkami gminy. Władze gminy przewiduj ą wsparcie podmiotu realizuj ącego zadanie, przy czym forma wsparcia mo Ŝe by ć organizacyjna i/lub finansowa). Zadania wspierane mieszcz ą si ę w kategorii zada ń koordynowanych wyró Ŝnionych w wytycznych rz ądowych.

Zadania ponadto zostały pogrupowane według przyj ętych celów: 1. Zachowanie i wzbogacenie walorów przyrodniczo-krajobrazowych gminy 2. Przywrócenie równowagi przyrodniczej na obszarach rolniczych

40 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA gmina RADOMSKO

3. Ochrona powierzchni ziemi i rekultywacja terenów zdegradowanych 4. Poprawa bilansu hydrologicznego gminy 5. Poprawa jako ści wód powierzchniowych oraz zachowanie zasobów wód podziemnych 6. Poprawa jako ści powietrza 7. Podniesienie świadomo ści ekologicznej mieszka ńców gminy i promocja walorów przyrodniczych 8. Poprawa klimatu akustycznego gminy 9. Minimalizacja zagro Ŝeń ze strony promieniowania elektromagnetycznego 10. Zapewnienie bezpiecze ństwa ekologicznego gminy 11. Zmniejszenie obci ąŜ enia środowiska odpadami

41 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA gmina RADOMSKO

teraz tabelki poprzeczne 1

42 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA gmina RADOMSKO

43 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA gmina RADOMSKO

44 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA gmina RADOMSKO

45 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA gmina RADOMSKO

46 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA gmina RADOMSKO

47 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA gmina RADOMSKO

5. OSZACOWANIE MO śLIWO ŚCI I ZAGRO śEŃ FINANSOWANIA PROGRAMU

Mo Ŝliwo ści finansowania zada ń uj ętych w planie *

Źródła finansowania inwestycji ekologicznych zwi ązanych z gospodark ą odpadami mo Ŝna podzieli ć na trzy grupy: • publiczne — np. pochodz ące z bud Ŝetu pa ństwa, miasta lub gminy lub pozabud Ŝetowych instytucji publicznych, • prywatne — np. z banków komercyjnych, funduszy inwestycyjnych, towarzystw leasingowych, • prywatno-publiczne — np. ze spółek prawa handlowego z udziałem gminy. Dominuj ącymi formami finansowania inwestycji ekologicznych s ą: • zobowi ązania kapitałowe — kredyty, po Ŝyczki, obligacje, leasing, • udziały kapitałowe — akcje i udziały w spółkach, • dotacje. Wszystkie wy Ŝej wymienione źródła finansowania inwestycji w zakresie gospodarki odpadami, przewidziane w Planie Gospodarki odpadami mogą wyst ępowa ć zarówno pojedynczo jak i ł ącznie. Kredyty bankowe mo Ŝna podzieli ć na: • kredyty udzielane ze środków własnych — kredyt komercyjny, • kredyty ze środków powierzonych — otrzymanych z innych źródeł na uzgodnionych warunkach, • kredyty udzielane ze środków własnych z dopłat ą do oprocentowania przez instytucje zewn ętrzne. W Polsce wyst ępuj ą najcz ęś ciej nast ępuj ące formy finansowania inwestycji w zakresie gospodarki odpadami: • fundusze własne inwestorów, • po Ŝyczki, dotacje i dopłaty do oprocentowania preferencyjnych kredytów, • udzielane przez Narodowy i Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, • kredyty preferencyjne udzielane np. przez Bank Ochrony Środowiska (BO Ś S.A.) z dopłatami do oprocentowania lub ze środków donatorów, kredyty komercyjne, kredyty konsorcjalne, • zagraniczna pomoc finansowa udzielana poprzez fundacje i programy pomocowe (np. z ekokonwersji poprzez EKOFUNDUSZ, konwersji długu wobec Finlandii, funduszu ISPA),

* Wykorzystano w cało ści rozdział zawarty w Planie Gospodarki Odpadami dla Powiatu Kutnowskiego autorstwa Głównego Instytutu Górnictwa — Zakład Ochrony Wód

48 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA gmina RADOMSKO

• kredyty mi ędzynarodowych instytucji finansowych (Europejski Bank Odbudowy i Roz- woju — EBOiR, Bank Światowy), • kredyty i po Ŝyczki udzielane przez banki komercyjne, • leasing. Fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej Zasady funkcjonowania narodowego, wojewódzkich, powiatowych i gminnych funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej okre śla ustawa — Prawo Ochrony Środowiska. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej działa od 1989 r., a w 1993 r. nadano osobowo ść prawn ą wojewódzkim funduszom ochrony środowiska i gospodarki wodnej oraz powołano gminne fundusze. W 1999 r., w zwi ązku z reform ą ustrojow ą pa ństwa, powstały fundusze powiatowe. Zasadniczym celem Narodowego Funduszu jest wspieranie finansowe przedsi ęwzi ęć podej- mowanych dla poprawy jako ści środowiska w Polsce. Główne kierunki jego działalno ści okre śla II Polityka Ekologiczna Pa ństwa, natomiast co roku aktualizowane s ą cele szczegó- łowe — dokumenty wewn ętrzne Narodowego Funduszu, w tym zwłaszcza zasady udzielania pomocy finansowej oraz lista przedsi ęwzi ęć priorytetowych. W zakresie ochrony powierzchni ziemi, w tym ochrony środowiska przed odpadami, zakłada si ę dofinansowanie zada ń inwestycyjnych zgodnych z ni Ŝej wymienionymi programami priorytetowymi: • Unieszkodliwianie odpadów powstaj ących w zwi ązku z transportem samochodowym (autozłom, płyny eksploatacyjne, akumulatory, ogumienie, tworzywa sztuczne) oraz zbiórka i poddanie odzyskowi olejów przepracowanych. • Likwidacja uci ąŜ liwo ści starych składowisk odpadów niebezpiecznych. • Przeciwdziałanie powstawaniu i unieszkodliwianie odpadów przemysłowych i odpadów niebezpiecznych. • Realizacja mi ędzygminnych i regionalnych programów zagospodarowania odpadów komunalnych (w tym budowa zakładów przetwórstwa odpadów oraz wspomaganie systemów zagospodarowywania osadów ściekowych). Rol ą wojewódzkiego funduszu jest wspieranie finansowe przedsi ęwzi ęć proekologicznych o zasi ęgu regionalnym, a podstawowym źródłem ich przychodów s ą wpływy z tytułu opłat za korzystanie ze środowiska i administracyjnych kar pieni ęŜ nych. W ka Ŝdym woje- wództwie WFO ŚiGW przygotowuj ą na wzór NFO ŚiGW listy zada ń priorytetowych, które mog ą by ć dofinansowywane z ich środków oraz zasady i kryteria, które b ędą obowi ązywa ć przy wyborze zada ń do realizacji.

Warunki udzielenia dofinansowania: • udokumentowane pełne pokrycie planowanych kosztów przedsi ęwzi ęcia, wywi ązanie si ę przez Wnioskodawc ę z obowi ązku uiszczania opłat i kar, stanowi ących przychody Narodowego Funduszu oraz wywi ązywania si ę z innych zobowi ąza ń w stosunku do Funduszu,

49 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA gmina RADOMSKO

• przedsi ęwzi ęcie nie mo Ŝe by ć zako ńczone, • udzielone dofinansowanie nie mo Ŝe przekroczy ć kosztów przedsi ęwzi ęcia, • fundusze, oprócz udzielania po Ŝyczek i przyznawania dotacji, zgodnie z art. 411 ust. 1 ustawy Prawo ochrony środowiska tak Ŝe mog ą: • udziela ć dopłat do oprocentowania preferencyjnych kredytów i po Ŝyczek, • wnosi ć udziały do spółek działaj ących w kraju, • nabywa ć obligacje, akcje i udziały spółek działaj ących w kraju. W kryteriach oceny Wniosku o dofinansowanie punktowana jest tak Ŝe pozycja przedsi ę- wzi ęcia na li ście przedsi ęwzi ęć priorytetowych wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska okre śla przeznaczenie środ- ków finansowych funduszy gminnych, powiatowych i wojewódzkich. I tak środki gminnych funduszy zgodnie z art. 406 w/w ustawy przeznaczone s ą na: • edukacj ę ekologiczn ą oraz propagowanie działa ń proekologicznych i zasady zrównowa- Ŝonego rozwoju, • wspomaganie realizacji zada ń pa ństwowego monitoringu środowiska, • wspomaganie innych systemów kontrolnych i pomiarowych oraz bada ń stanu środo- wiska, a tak Ŝe systemów pomiarowych zu Ŝycia wody i ciepła, • realizowanie zada ń modernizacyjnych i inwestycyjnych, słu Ŝą cych ochronie środowiska i gospodarce wodnej, w tym instalacji lub urz ądze ń ochrony przeciwpowodziowej i obiektów małej retencji wodnej, • urz ądzanie i utrzymywanie terenów zieleni, zadrzewie ń, zakrzewie ń oraz parków, realizacj ę przedsi ęwzi ęć zwi ązanych z gospodark ą odpadami, • wspieranie działa ń przeciwdziałaj ących zanieczyszczeniom, • profilaktyk ę zdrowotn ą dzieci na obszarach, na których wyst ępuj ą przekroczenia stan- dardów jako ści środowiska, • wspieranie wykorzystania lokalnych źródeł energii odnawialnej oraz pomoc dla wprowa- dzania bardziej przyjaznych dla środowiska no śników energii, • wspieranie ekologicznych form transportu, • działania z zakresu rolnictwa ekologicznego bezpo średnio oddziałuj ące na stan gleby, powietrza i wód, w szczególno ści na prowadzenie gospodarstw rolnych produkuj ących metodami ekologicznymi poło Ŝonych na obszarach szczególnie chronionych na podstawie przepisów ustawy o ochronie przyrody, • inne zadania ustalone przez rad ę gminy, słu Ŝą ce ochronie środowiska i gospodarce wodnej, wynikaj ące z zasady zrównowa Ŝonego rozwoju, w tym na programy ochrony środowiska. Środki powiatowych funduszy przeznacza si ę na wspomaganie działalno ści wymienionej powy Ŝej a ponadto na: • realizacj ę przedsi ęwzi ęć zwi ązanych z ochron ą powierzchni ziemi,

50 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA gmina RADOMSKO

• inne zadania ustalone przez rad ę powiatu, słu Ŝą ce ochronie środowiska i gospodarce wodnej, wynikaj ące z zasady zrównowa Ŝonego rozwoju, w tym na programy ochrony środowiska.

Fundacje i programy pomocowe Fundacja EKOFUNDUSZ EKOFUNDUSZ jest fundacj ą powołan ą w 1992 r. przez Ministra Finansów dla efektywnego zarz ądzania środkami finansowymi pochodz ącymi z zamiany cz ęś ci zagranicznego długu na wspieranie przedsi ęwzi ęć w ochronie środowiska (tzw. konwersja długu). Dotychczas decyzj ę o ekokonwersji polskiego długu podj ęły Stany Zjednoczone, Francja, Szwajcaria, Italia, Szwecja i Norwegia. Tak wi ęc EKOFUNDUSZ zarz ądza środkami finansowymi pochodz ącymi z ekokonwersji ł ącznie ponad 571 mln USD do wydatkowania w latach 1992–2010. EKOFUNDUSZ jest niezale Ŝną fundacj ą działaj ącą według prawa polskiego, a w szczególno ści ustawy o fundacjach oraz Statutu. Obecnie Fundatorem jest Minister Skarbu Pa ństwa. W Statucie EKOFUNDUSZU pi ęć sektorów ochrony środowiska uznanych zostało za dziedziny priorytetowe. S ą nimi: • ograniczenie transgranicznego transportu dwutlenku siarki i tlenków azotu oraz elimi- nacja niskich źródeł ich emisji (ochrona powietrza), • ograniczenie dopływu zanieczyszcze ń do Bałtyku oraz ochrona zasobów wody pitnej (ochrona wód), • ograniczenie emisji gazów powoduj ących zmiany klimatu Ziemi (ochrona klimatu), • ochrona ró Ŝnorodno ści biologicznej, • gospodarka odpadami i rekultywacja gleb zanieczyszczonych. W zakresie gospodarki odpadami priorytetami EKOFUNDUSZU s ą: • tworzenie kompleksowych systemów selektywnej zbiórki, recyklingu i unieszkodliwiania odpadów komunalnych i niebezpiecznych, • przedsi ęwzi ęcia zwi ązane z eliminacj ą powstawania odpadów niebezpiecznych w procesach przemysłowych (promocja „czystszych technologii”) i likwidacj ą składowisk odpadów tego rodzaju, • rekultywacja gleb zanieczyszczonych odpadami niebezpiecznymi stanowi ącymi zagro Ŝe- nie dla zdrowia ludzi lub świata przyrody. We wszystkich pi ęciu sektorach pomoc finansow ą EKOFUNDUSZU uzyska ć mog ą tylko te projekty, które wykazuj ą si ę wysok ą efektywno ści ą, tj. korzystnym stosunkiem efektów ekologicznych do kosztów. Poza tym zalecane jest, aby projekty spełniały przynajmniej jeden z nast ępuj ących warunków: • wprowadzanie na polski rynek nowych technologii z krajów — donatorów, • uruchomienie krajowej produkcji urz ądze ń dla ochrony środowiska, • szczególne znaczenie dla ochrony zdrowia. EKOFUNDUSZ udziela wsparcia finansowego w formie bezzwrotnych dotacji a tak Ŝe preferencyjnych po Ŝyczek. Dotacje uzyska ć mog ą jedynie projekty dotycz ące inwestycji zwi ązanych bezpo średnio z ochron ą środowiska (w ich fazie implementacyjnej), a w dzie-

51 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA gmina RADOMSKO dzinie przyrody równie Ŝ projekty nieinwestycyjne. EKOFUNDUSZ nie dofinansowuje bada ń naukowych, akcji pomiarowych, a tak Ŝe studiów i opracowa ń oraz tworzenia wszelkiego rodzaju dokumentacji projektowej. Z reguły wysoko ść dotacji dla przedsi ęwzi ęć inwestycyjnych obliczana jest ze wska źników NPV oraz IRR. Je Ŝeli wniosek o dofinansowanie składa jednostka gospodarcza, dotacja EKOFUNDUSZU z reguły nie przekracza 20% kosztów projektu, a jedynie w szczególnie uzasadnionych przypadkach mo Ŝe dochodzi ć do 30%. Gdy inwestorem s ą władze samorz ądowe, dotacja mo Ŝe pokry ć do 30% kosztów (w przypadkach szczególnych do 50%), a dla jednostek bud Ŝetowych, podejmuj ących inwestycje proekologiczne wykraczaj ące poza ich zadania statutowe, dofinansowanie EKOFUNDUSZU mo Ŝe pokry ć do 50% kosztów. W odniesieniu do projektów, prowadzonych przez pozarz ądowe organizacje społeczne (przyrodnicze, charytatywne) nie nastawione na generowanie zysków, dotacja EKOFUN- DUSZU mo Ŝe pokry ć do 80% kosztów w projekcie z dziedziny ochrony przyrody i do 50% w inwestycjach zwi ązanych z ochron ą środowiska. EKOFUNDUSZ mo Ŝe wspiera ć zarówno projekty dopiero rozpoczynane, jak i b ędące w fazie realizacji, je Ŝeli ich rzeczowe zaawansowanie nie przekracza 60%. Racjonalna gospodarka odpadami została wł ączona do sektorów priorytetowych EKOFUNDUSZU dopiero w 1998 r.

Inne fundacje • Agencja Rozwoju Komunalnego w Warszawie, • Environmental Know- How Fund w Warszawie, • Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej Counterpart Fund w Warszawie, • Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej, • Polska Agencja Rozwoju Regionalnego, • Program Małych Dotacji GEF, • Projekt Umbrella.

Banki Najbardziej aktywnie wspieraj ą inwestycje proekologiczne nast ępuj ące banki: • Bank Ochrony Środowiska S.A. — statutowo nało Ŝony obowi ązek kredytowania inwestycji słu Ŝą cych ochronie środowiska, • Bank Gda ński S.A., • Bank Rozwoju Eksportu S.A., • Polski Bank Rozwoju S.A., • Bank Światowy, • Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju.

52 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA gmina RADOMSKO

Instytucje leasingowe Instytucje leasingowe finansuj ące gospodark ę odpadami: • Towarzystwo Inwestycyjno-Leasingowe EKOLEASING S.A., BEL Leasing Sp. z o.o., • BISE Leasing S.A., • Centralne Towarzystwo Leasingowe S.A., • Europejski Fundusz Leasingowy Sp. z o.o.

Fundusze Strukturalne, Fundusz Spójno ści oraz Programy operacyjne Po przyst ąpieniu Polski do Unii Europejskiej zaistnieje mo Ŝliwo ść finansowania inwestycji w ochronie środowiska z Funduszy Strukturalnych oraz Funduszu Spójno ści. Ramy przedsi ęwzi ęć inwestycyjnych finansowanych w przyszłości ze wspomnianych funduszy okre śla Narodowy Plan Rozwoju (2004–2006). Przedsi ęwzi ęcia z zakresu gospodarki odpadami b ędą mogły otrzyma ć wsparcie głównie z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (ERDF). Priorytetowe zadania z dziedziny ochrony środowiska, a w śród nich te zwi ązane z gospodark ą odpadami b ędą realizowane w ramach dwóch programów operacyjnych, przygotowanych przez Rz ąd Polski na podstawie Narodowego Planu Rozwoju 2004–2006. S ą to: • Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego • Sektorowy Program Operacyjny „Wzrost Konkurencyjno ści Gospodarki”. Ochrona środowiska otrzyma tak Ŝe wsparcie z Funduszu Spójno ści (Cohesion Fund). Jednym z kierunków interwencji Funduszu Spójno ści, umo Ŝliwiaj ącym Polsce stopniowe wypełnianie zobowi ąza ń podj ętych w trakcie negocjacji akcesyjnych jest racjonalizacja gospodarki odpadami i ochrona powierzchni ziemi.

Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego (ZPORR) Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego (ZPORR) jest skierowany przede wszystkim do samorz ądów Celem generalnym Programu jest zapewnienie wszystkim regionom naszego kraju udziału w procesach rozwojowych i modernizacyjnych gospodarki poprzez tworzenie warunków wzrostu konkurencyjno ści oraz przeciwdziałanie margina- lizacji. Na realizacj ę tego Programu przeznaczonych b ędzie 4385,2 mln euro, w tym z funduszy strukturalnych 2869,5 euro. Na inwestycje pro-środowiskowe przeznaczona została kwota 545,2 mln euro. Beneficjentami ko ńcowymi pomocy mog ą by ć: • samorz ądy województw, powiatów i gmin • spółki komunalne oraz agencje rozwoju regionalnego • instytucje wspierania przedsi ębiorczo ści, a za ich po średnictwem przedsi ębiorstwa, głównie małe i średnie

Priorytety środowiskowe znalazły si ę w trzech działaniach programu. S ą to: • Infrastruktura Ochrony Środowiska • Infrastruktura Lokalna

53 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA gmina RADOMSKO

• Rewitalizacja Obszarów Zdegradowanych

W ramach działania — Infrastruktura Ochrony Środowiska , w zakresie gospodarki odpadami realizowane b ędą nast ępuj ące projekty: • Organizacja i wdra Ŝanie systemów selektywnej zbiórki odpadów i recyklingu • Wdra Ŝanie systemowej gospodarki odpadami komunalnymi, m.in. Budowa sortowni, kompostowni, obiektów termicznej, termiczno-chemicznej i mechanicznej utylizacji odpadów; budowa nowych, modernizacja istniej ących i rekultywacja nieczynnych skła- dowisk odpadów, likwidacja „dzikich” składowisk. Preferowane priorytety — powy Ŝej 1 mln euro.

W ramach działania — Infrastruktura Lokalna mog ą by ć realizowane mała inwestycje o oddziaływaniu lokalnym, na terenach wiejskich i w małych miastach (do 15 tys. mieszka ńców). Rodzaje projektów z dziedziny gospodarki odpadami, mo Ŝliwe do wsparcia: • Budowa, modernizacja i rekultywacja składowisk odpadów stałych • Budowa lub modernizacja miejsc utylizacji opakowa ń i nieu Ŝytych środków ochrony ro ślin • Likwidacja dzikich składowisk • Kompleksowe systemy zagospodarowania odpadów na poziomie lokalnym, obejmuj ące m.in. odbiór posegregowanych odpadów od mieszka ńców, • Pozyskiwanie surowców wtórnych, recykling, kompostowanie odpadów organicznych, itp. W ramach działania — Rewitalizacja obszarów Zdegradowanych pomoc finansow ą mog ą otrzyma ć projekty inwestycyjne dotycz ące rewitalizacji obszarów miejskich, powojskowych i po-przemysłowych. Maksymalny udział środków ERDF w realizacji projektów w ramach ZPORR — 75%, a w przypadku inwestycji infrastrukturalnych generuj ących znacz ący zysk netto — 50%.

Sektorowy Program Operacyjny — Wzrost Konkurencyjności Gospodarki Sektorowy Program Operacyjny — Wzrost Konkurencyjności Gospodarki skierowany jest do du Ŝych, średnich i małych przedsi ębiorstw, z wył ączeniem spółek komunalnych (dla nich przeznaczone s ą fundusze w ramach ZPORR). Celem programu jest wzmocnienie pozycji konkurencyjno ści przedsi ębiorstw działaj ących na rynku europejskim. W ramach tego Programu przewiduje si ę wspierania przedsi ębiorstw w zakresie dostosowywania do wymaga ń Wspólnoty Europejskiej w zakresie ochrony środowiska. Obecnie (tj. w czerwcu 2003) w Ministerstwie Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej trwaj ą prace nad kolejnym uzupełnieniem do SPO WKG. Uzupełnienie ma zawiera ć zasady wdra Ŝania SPO, rodzaje projektów jakie mog ą uzyska ć wsparcie, informacje o tym kto mo Ŝe by ć beneficjentem Programu oraz okre ślenie maksymalnego poziomu wsparcia.

54 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA gmina RADOMSKO

Fundusz Spójno ści (Cohesion Fund) Wsparcie z Funduszu Spójno ści mog ą otrzyma ć nast ępuj ące przedsi ęwzi ęcia: • Budowa, rozbudowa lub modernizacja składowisk odpadów komunalnych oraz tworzenie systemu recyklingu i unieszkodliwianiu odpadów komunalnych (sortownie, kompostownie itp.); • Tworzenie systemu zbiórki i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych (w tym spalarnie); • Tworzenie systemów zagospodarowania osadów ściekowych (w tym spalarnie) • Rekultywacja obszarów zdegradowanych przez przemysł i inne szkodliwe oddziaływania W ramach Funduszu Spójno ści b ędą mogły uzyska ć wsparcie przedsi ęwzi ęcia spełniaj ące nast ępuj ące kryteria: Zgodno ść z celami polityki ekologicznej UE, którymi s ą: ochrona, zachowanie i poprawa jako ści środowiska, ochrona zdrowia ludzkiego, oszcz ędne i racjonalne wykorzystywanie zasobów naturalnych • Zgodno ść z zasadami polityki ekologicznej UE, a w szczególno ści z: zasad ą • przezorno ści, zasad ą prewencji, zasad ą likwidowania zanieczyszcze ń u źródła, zasad ą zanieczyszczaj ący płaci. • Umo Ŝliwienie wywi ązania si ę ze zobowi ąza ń akcesyjnych • Przedsi ęwzi ęcia b ędące kontynuacj ą programu ISPA • Wspieranie w pierwszej kolejno ści przedsi ęwzi ęć , w których odbiorc ą b ędzie samorz ąd terytorialny, zwi ązek gmin, przedsi ębiorstwo komunalne lub inny podmiot publiczny • Przedsi ęwzi ęcia (grupy przedsi ęwzi ęć ) o warto ści progowej 10 mln euro • Zmniejszenie zanieczyszcze ń oddziałuj ących na znaczn ą liczb ę ludzi, przy najni Ŝszych kosztach tej redukcji (efektywno ść ekologiczna i ekonomiczna przedsi ęwzi ęć • Przyczyniania si ę w najwi ększym stopniu do osi ągni ęcia gospodarczej i społecznej spójno ści Polski z UE (projekty o potencjalnie najwy Ŝszych korzy ściach ekonomicznych i społecznych) W zakresie gospodarki odpadami wsparcie z Funduszu Spójno ści b ędą mogły otrzyma ć projekty umo Ŝliwiaj ące osi ąganie standardów UE, w tym głównie przeznaczone na: • Realizacj ę inwestycji w najwi ększych aglomeracjach, zgodnie z opracowanymi planami gospodarki odpadami; • Realizacj ę inwestycji na terenach, gdzie składowiska odpadów stwarzaj ą zagro Ŝenie dla wód podziemnych; • Realizacj ę inwestycji na obszarach, gdzie wyczerpuje si ę pojemno ść składowiska W procesie kwalifikacji inwestycji do współfinansowania brana b ędzie pod uwag ę odległo ść projektowanego lub modernizowanego składowiska od miasta, zgodnie z zasad ą ograniczenia transportu odpadów

55 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA gmina RADOMSKO

Ranking przedsi ęwzi ęć b ędzie nast ępuj ący: • I priorytet — systemy gospodarki odpadami w aglomeracjach powy Ŝej 200000 mieszka ńców, lub słu Ŝą ce grupie odbiorców powy Ŝej 200000 • II priorytet — systemy gospodarki odpadami w aglomeracjach od 150000 do 200000 mieszka ńców, lub słu Ŝą ce grupie odbiorców licz ącej od 150000 do 200000 • systemy gospodarki odpadami w aglomeracjach od 100000 do 150000 mieszka ńców, lub słu Ŝą ce grupie odbiorców licz ącej od 100000 do 150000

Stan przygotowania przedsi ęwzi ęcia powinien obejmowa ć decyzje o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu i uregulowane prawo do terenu. Rodzaje działa ń do realizacji w ramach Funduszu Spójno ści w zakresie gospodarki odpadami: • komunalne systemy zbiórki, transportu, odzysku i unieszkodliwiania odpadów; • budowa instalacji do biologicznego i termicznego przekształcania odpadów; • budowa instalacji do odzysku i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych; wprowadzenie selektywnej zbiórki odpadów, w tym niebezpiecznych; • budowa, modernizacja i rekultywacja składowisk odpadów komunalnych i przemysło- wych (niebezpiecznych) oraz rekultywacja składowisk wył ączonych z eksploatacji. Narodowy Plan Rozwoju b ędzie słu Ŝył jako podstawa negocjowania przez Polsk ę Podstaw Wsparcia Wspólnoty (Community Support Framework), dokumentu okre ślaj ącego kierunki i wysoko ść wsparcia ze strony funduszy strukturalnych na realizacj ę zamierze ń rozwojowych oraz jako podstawa interwencji z Funduszu Spójno ści. W ramach jednego z priorytetów Narodowego Planu Rozwoju: Ochrona środowiska i zagospodarowanie przestrzenne podstawowe znaczenie b ędzie miało wsparcie inwestycyjne ukierunkowane mi ędzy innymi na racjonaln ą gospodark ę odpadami. W zakresie gospodarki odpadami i ochrony powierzchni ziemi wsparcie inwestycyjne w okresie realizacji Naro- dowego Planu Rozwoju przeznaczone b ędzie przede wszystkim na budow ę, rozbudow ę lub modernizacj ę składowisk odpadów komunalnych, systemy selektywnej zbiórki, recyklingu i odzysku odpadów komunalnych (sortownie, kompostownie), systemy zbiórki i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych. Dwa pierwsze kierunki realizowane b ędą głównie w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego (ZPORR), natomiast trzeci pozostanie domen ą dzia- ła ń o charakterze krajowym, wspieranych w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Ochrona Środowiska i Gospodarka Wodna. Środki finansowe, przeznaczone na rekultywacj ę uci ąŜ liwych dla środowiska składowisk, w tym składowisk odpadów przemysłowych dost ępne s ą w ramach środowiskowych funduszy celowych oraz z uwagi na koncentracj ę przestrzenn ą i du Ŝe koszty takich działa ń, w ograniczonym zakresie tak Ŝe w ramach ZPORR. Sektorowy program operacyjny — Ochrona środowiska i gospodarka wodna wspiera działania na rzecz ochrony i poprawy stanu środowiska, w szczególno ści z uwzgl ędnieniem zasady przezorno ści.

56 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA gmina RADOMSKO

Program b ędzie finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (ERDF) oraz ze środków krajowych. Ogółem na program operacyjny w latach 2004–2006 przeznaczone b ędzie 6645 mln Euro, a wkład krajowy ze środków publicznych wyniesie 129 mln Euro, co stanowi 29,7% wszystkich środków przeznaczonych na program. Na realizacj ę priorytetu — ochrona środowiska na obszarach zanieczyszczonych — przeznaczono 23% środków. Realizacja tego priorytetu umo Ŝliwi mi ędzy innymi stworzenie kompleksowego systemu gospodarki odpadami niebezpiecznymi. Równolegle z realizacj ą sektorowych programów operacyjnych i programu regionalnego realizowane b ędą du Ŝe projekty współfinansowane z Funduszu Spójno ści. Z funduszu tego wsparcie uzyska mi ędzy innymi sektor środowisko. W ramach tego sektora nast ąpi wsparcie gospodarki odpadami komunalnymi, maj ące na celu stworzenie systemów zbiorki, transportu, odzysku i unieszkodliwienia odpadów komunalnych. W ramach tego priorytetu b ędą realizowane działania, słu Ŝą ce stworzeniu zintegrowanego systemu gospodarki odpadami oraz działania zwi ązane z eliminacj ą zanieczyszcze ń azbestem. Łącznie suma środków publicznych (Fundusze Strukturalne, Fundusz Spójno ści, środki krajowe) w realizacji Narodowego Planu Rozwoju 2004–2006 wyniesie ponad 20092 mln Euro, z czego 13862 mln Euro tj. 69% cało ści sumy pochodzi ć b ędzie ze środków wspólnotowych. Obok środków publicznych w realizacji Narodowego Planu Rozwoju b ędą uczestniczyły tak Ŝe środki prywatne — pomoc kierowana do przedsi ębiorstw b ędzie podlegała zasadom konkurencji. Ł ączna warto ść niezb ędnego wkładu ze strony podmiotów prywatnych szaco- wana jest na około 3 165 mln Euro, co podwy Ŝsza ł ączn ą sum ę środków zaanga Ŝowanych w realizacj ę NPR do ponad 23 mld Euro, z czego na Sektorowy Program Operacyjny: Ochrona środowiska i gospodarka wodna — 5,5% cało ści środków (516,0 mln Euro) oraz na Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego — 30,3% cało ści środków (2805,8 mm Euro). Narodowy Plan Rozwoju na lata 2004–2006, b ędący strategicznym średniookresowym dokumentem planistycznym, wskazuj ącym kierunki interwencji publicznej o charakterze strukturalnym, przewiduje koncentracj ę działa ń na wybranych priorytetach rozwoju. Jest wśród nich priorytet: Ochrona środowiska i racjonalne wykorzystanie zasobów środowiska. Priorytet ten w ramach Narodowego Planu Rozwoju b ędzie realizowany poprzez: • Cz ęść środowiskow ą Funduszu Spójno ści — 2,6–3,1 mld Euro (2 mld Euro wkład UE), • Sektorowy Program Operacyjny: Ochrona środowiska i gospodarka wodna — 643 mm Euro (516 mln Euro środki ERDF). Podział zada ń pomi ędzy Fundusz Spójno ści a Program operacyjny ochrony środowiska i gospodarki wodnej, opiera ć si ę powinien na zasadzie rozdzielno ści działa ń. W ramach Programu Operacyjnego realizowane b ędą mi ędzy innymi działania, gdzie przewiduje si ę udział podmiotów niepublicznych (np. odpady niebezpieczne). Program Operacyjny opierał si ę b ędzie o środki Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (ERDF). Przedsi ę- wzi ęcia z zakresu ochrony środowiska realizowane b ędą w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego (SPO) — Wzrost konkurencyjno ści gospodarki oraz Zintegrowanego Progra- mu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego (ZPORR) Przedsi ęwzi ęcia mo Ŝliwe do wsparcia z Funduszy Strukturalnych w ramach Narodowego Planu Rozwoju w zakresie gospodarki odpadami obejmuj ą:

57 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA gmina RADOMSKO

1. Budow ę nowych, modernizacj ę istniej ących i rekultywacja nieczynnych składowisk oraz likwidacja dzikich składowisk (SPO — Wzrost konkurencyjno ści gospodarki); 2. Wprowadzenie na szerok ą skal ę recyklingu oraz budowa zakładów unieszkodliwiania odpadów (ZPORR); Realizacj ę inwestycji przyczyniaj ących si ę do rozwi ązywania problemów odpadów przemy- słowych i niebezpiecznych (SPO — Wzrost konkurencyjno ści gospodarki).

58 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA gmina RADOMSKO

Teraz tabelki poprzeczne 2

59 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA gmina RADOMSKO

60 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA gmina RADOMSKO

61 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA gmina RADOMSKO

62 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA gmina RADOMSKO

63 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA gmina RADOMSKO

64 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA gmina RADOMSKO

65 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA gmina RADOMSKO

66 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA gmina RADOMSKO

67 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA gmina RADOMSKO

6. MONITORING REALIZACJI CELÓW ŚRODOWISKOWYCH POWIATU I GMINY — KRYTERIA, ZASADY ORGANIZACYJNE, LIMITY I WSKA ŹNIKI *

Proces zarz ądzania środowiskiem spoczywa na władzach lokalnych. Maj ąc na uwadze spójno ść koordynacji działa ń pomi ędzy poszczególnymi szczeblami władz samorz ądowych i rz ądowych a tak Ŝe współprac ę z pozostałymi partnerami, zarz ądzanie środowiskiem gminy Radomsko przy pomocy Programu Ochrony Środowiska wymaga ć b ędzie ustalenia roli i zakresu działania poszczególnych podmiotów zaangaŜowanych w jego realizacj ę, struktury organizacji Programu oraz systemu monitoringu. Partnerzy — podmioty realizuj ące Program nie stanowi ą grupy jednorodnej. Nale Ŝą do nich m.in. struktury administracyjne władz samorz ądowych obszaru. Do nich nale Ŝy bezpo śred- nie zarz ądzanie Programem. Władze powiatu pełni ą w odniesieniu do Programu kilka funkcji. Jedn ą z wa Ŝniejszych jest funkcja regulacyjna, na któr ą składaj ą si ę akty prawa lokalnego uchwały oraz decyzje administracyjne zwi ązane odpowiednio z okre ślonymi obszarami zagadnie ń środowiskowych. Władze pełni ą równie Ŝ funkcje wykonawcze (zadania wynikaj ące z ustaw) i kontrolne. Po Ŝą dane jest, aby władze powiatu i gminy pełniły równie Ŝ funkcje wspieraj ące dla podmiotów zaanga Ŝowanych w rozwój gminy oraz funkcje kreuj ącą działania ukierunkowane na popraw ę środowiska. Inn ą grup ą s ą partnerzy wykonuj ący zadania Programu, a jeszcze inn ą społeczno ść lokalna będąca zarazem beneficjentem jego rezultatów.

Struktura. organizacyjna zarz ądzania Programem Ochrony Środowiska Nadzór nad realizacj ą programu w praktyce oznacza okre ślenie zasad zarządzania nim wraz z ustaleniem mechanizmu monitorowania jego realizacji. Program Ochrony Środowiska jest dla gminy dokumentem o charakterze strategicznym. Stanowi instrument realizacji prawa miejscowego (gminy) pozostaj ąc w ścisłym zwi ązku z planami zagospodarowania przestrzennego powiatu i województwa, decyzjami o warunkach zabudowy i zagospodarowania oraz decyzjami zwi ązanymi z realizacj ą przedsi ęwzi ęć w zakresie gospodarki wodno- ściekowej, gospodarki odpadami, rozwojem terenów zielonych i innych. Samorz ąd gminy posiada kompetencje pozwalaj ące mu realizowa ć zawarte w programie cele i zadania. Aby jednak ta realizacja przebiegała spójnie z polityk ą regionaln ą konieczna jest ścisła współpraca z organami dysponuj ącymi znacznie szerszymi uprawnieniami wynikaj ą- cymi z ich kompetencji na szczeblu powiatu i województwa. Nie mniej wa Ŝnym jest wewn ętrzny system usprawnie ń zwi ązanych z przepływem informacji i kompletno ści ą decyzji administracyjnych wydawanych na szczeblu gminy. Jednym z niezb ędnych elementów umo Ŝliwiaj ących efektywne zarz ądzanie Programem jest system monitorowania Programu.

* Zgodnie z Programem ochrony środowiska dla powiatu radomszcza ńskiego.

68 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA gmina RADOMSKO

Monitoring Program Ochrony Środowiska jest narz ędziem wdra Ŝania polityki ochrony środowiska w gminie. Oznacza to konieczno ść monitorowania zmian zachodz ących w gminie poprzez regularne ocenianie stopnia jego realizacji w odniesieniu do stopnia realizacji zało Ŝonych działa ń, przyj ętych celów, a tak Ŝe ustalania rozbie Ŝno ści pomi ędzy zało Ŝonymi celami i działaniami, a ich wykonaniem. Ostatnim elementem tej analizy jest ustalenie przyczyn ujawnionych rozbie Ŝno ści. Cyklicz- no ść oceny zakłada okres dwóch lat. Niezale Ŝnie od tego, monitorowanie Programu odbywa ć si ę b ędzie poprzez roczn ą ocen ę wykonania zało Ŝonego na wskazane działania bud Ŝetu. Nale Ŝy przyj ąć , Ŝe aktualizacja polityki długookresowej odbywa ć si ę b ędzie co cztery lata. Dla prawidłowej oceny realizacji Programu nale Ŝy przyj ąć uporz ądkowany system mierni- ków jego efektywno ści. Mierniki te dziel ą si ę na trzy zasadnicze grupy: • mierniki ekonomiczne, • ekologiczne, • społeczne ( świadomo ści społecznej). Mierniki ekonomiczne zwi ązane s ą z procesem finansowania inwestycji ochrony środowiska przy zało Ŝeniu, Ŝe punktem odniesienia s ą okre ślone efekty ekologiczne. Nale Ŝą do nich łączny i jednostkowy koszt uzyskania efektu ekologicznego oraz koszty uzyskania efektu w okresie eksploatacji, a tak Ŝe trwało ść efektu w okre ślonym czasie. W grupie mierników ekologicznych znajd ą si ę mierniki okre ślaj ące stan środowiska, stopie ń zmian w nim zachodz ących oraz mierniki okre ślaj ące skutki zdrowotne dla populacji. Miernikami b ędą: • jako ść wód powierzchniowych i podziemnych, • długo ść sieci kanalizacyjnej, • ilo ść odpadów komunalnych na 1 mieszka ńca na rok, • wielko ść emisji zanieczyszcze ń pyłowych, • wielko ść emisji zanieczyszcze ń gazowych, • wielko ść lesistości powierzchni lasów na 1 mieszka ńca, • powierzchnia terenów obj ętych ochron ą prawn ą, • powierzchnia terenów zdegradowanych, • nakłady inwestycyjne na ochron ę środowiska. Mierniki społeczne to: • udział społecze ństwa w działaniach zwi ązanych z ochron ą środowiska, • stopie ń uspołecznienia procesów decyzyjnych (ilo ść i rodzaje interwencji społecznej), • ilo ść i zró Ŝnicowanie sposobów informacji i edukacji środowiskowej (akcje, kampanie, udział mediów lokalnych, zaanga Ŝowanie ró Ŝnych grup/społeczno ści), • ilo ść działa ń prawnych (procesów) odszkodowawczych zwi ązanych ze zniszczeniami środowiska. Decyzja o przyj ęciu liczby i rodzajach wska źników jest decyzj ą ustalaj ącą okre ślony system oceny przyj ętej polityki ochrony środowiska w gminie. Oprócz ich doboru konieczne jest ustalenie sposobu ich agregacji, a nast ępnie interpretacji.

69 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA gmina RADOMSKO

Dla prawidłowej realizacji monitoringu wykonalno ści celów, priorytetów i zada ń Programu Ochrony Środowiska gminy Radomsko niezb ędna jest okresowa wymiana informacji pomi ędzy starostwem i gmin ą, dotycząca stanu komponentów środowiska oraz stopnia zaawansowania realizacji poszczególnych zada ń (w tym w szczególno ści zada ń gminy). Przewiduje si ę wymian ę w/w informacji w sposób zorganizowany w ustalonej formie pisemnej lub elektronicznej (sprawozdawczo ść okresowa).

7. ZADANIA STRATEGICZNE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA

W celu realizacji przyj ętej w niniejszym opracowaniu strategii ochrony środowiska gminy Radomsko niezb ędne jest w realizacji do 2011 roku nast ępuj ących przedsi ęwzi ęć :

Lp. Zadania Termin realizacji do 1. Budowa kanalizacji sanitarnej na terenie gm. Radomsko o 2015 długo ści ł ącznej 68,0 km oraz grupowych oczyszczalni ścieków 2. Zmniejszenie emisji zanieczyszcze ń i indywidualnych systemów 2011 grzewczych i lokalnych kotłowni (poprzez termorenowacje budynków i zmian ę no śników energii) 3. Opracowanie planu i wspierania zalesienia gruntów rolnych 2011 najni Ŝszych klas bonitacji 4. Gazyfikacja gminy Radomsko 2015 5. Docelowe zwodoci ągowanie gminy 2011

8. STRESZCZENIE W J ĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM

Gmina Radomsko jest gmin ą rolniczo-le śną o powierzchni 8530 ha w tym powierzchnia lasów 3539 ha. Ilo ść mieszka ńców gminy: 5607 osób. Infrastruktura gm. Radomsko: • zaopatrzenie w energi ę elektryczn ą 100% • zwodoci ągowanie w 70% • sie ć kanalizacji sanitarnej 0% • z sieci gazowej korzysta 13% (gaz przewodowy), a 40% z gazu płynnego

70 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA gmina RADOMSKO

• zaopatrzenie w energi ę ciepln ą przez indywidualne kotłownie w ęglowe Program zawiera diagnoz ę stanu środowiska i tendencje jego przekształce ń w gminie Radomsko, cele ekologiczne do osi ągni ęcia w perspektywie 8-letniej, priorytetowe kierunki działa ń dla okresu 8- i 4-letniego, a tak Ŝe szczegółowe zestawienia zada ń do realizacji w perspektywie 4-letniej. W programie uwzgl ędniono wszystkie aspekty ochrony środowiska i zrównowa Ŝonego u Ŝyt- kowania jego zasobów — od edukacji ekologicznej, poprzez ochron ę gleb a Ŝ po problema- tyk ę bezpiecze ństwa ekologicznego. Jednak Ŝe uwarunkowania regionalne i lokalne powodu- ją, Ŝe najistotniejsze zadania do rozwi ązania w najbli Ŝszych latach koncentruj ą si ę głównie wokół: • poprawy bilansu hydrologicznego, • ochrony gleb i przestrzeni przyrodniczej w warunkach gospodarki rolnej, • rozwi ązania problemów gospodarki ściekowej.

Zadaniami, których rozwi ązaniem w najbli Ŝszych latach winno sta ć si ę trosk ą mieszka ńców i władz gminy to: • docelowe zwodoci ągowanie gminy i budowa 68 km kanalizacji sanitarnej, • zalesienie gruntów VI klasy, • zaopatrzenie w energi ę ciepln ą ze źródeł ekologicznych (gaz, oleje o niskiej zawarto ści siarki, energia elektryczna), • podniesienie poziomu świadomo ści ekologicznej lokalnego społecze ństwa, • realizacja zadrzewie ń dolinnych i śródpolnych.

Uwzgl ędniono tak Ŝe programy ogólnokrajowe realizowane na terenie powiatu radomszcza ń- skiego (np. program zwi ększania lesisto ści kraju oraz program rolno-środowiskowy). Zasadniczym zadaniem programu jest okre ślenie zakresu zada ń przewidzianych do realizacji na terenie gminy, nadaj ących si ę do finansowania ze środków zewn ętrznych.