aardkundig monument amdrenthe 8 Orvelte beschermd Gevarieerde bodem - Dekzandrug Orvelte gevarieerde natuur!
Geologische Tijdschaal:
Rond Orvelte was het Drentse landschap nog De Dekzandrug Orvelte heeft een gevarieerde
redelijk goed behouden. Bovendien was Orvelte bodemopbouw en een rijk geschakeerd land- Laat
een authentiek Drents boerendorp. Daarom schap. Daardoor is er veel variatie aan planten Midden pleitten natuurbeheerders en landschapsbescher- en dieren. Op de Noordes bij Orvelte vinden
mers voor het behoud en herstel van Orvelte en we karakteristieke kruiden, zoals gele ganzen- Vroeg omgeving. Tijdens de ruilverkaveling Westerbork bloem en korenbloem. Dat trekt veel vogels aan, werden delen van het landschap hersteld. die broeden in het dichte bos rond de es. Op de Terug zijn de kleine, kruidenrijke akkers op de oude bosbodems met keileem en hoog grond- In het hart van Drenthe ligt een 10 km lange Noordes en de bloemrijke graslanden in het water groeien zeldzame planten als bosanemoon beekdal. Houtwallen zijn hersteld of nieuw en gulden boterbloem. In het besloten beekdal zandrug met een prachtig landschap en een aangelegd. Bezoekers van het gebied kunnen met oeroude bosjes leven vlinders en zangvogels. bewogen geschiedenis. De dorpen Westerbork kennis maken met het onversneden Drentse Het Reijntjesveld is een gevarieerd heideveld met Orvelte Noordes, en Orvelte zijn erop gebouwd. De rug is tot esdorpenlandschap. Staatsbosbeheer kreeg grote struikheide in de droge en dopheide in de natte 2013 drie meter hoger dan zijn omgeving. IJs, delen van het landschap in beheer. De verdere stukken. Op zandige plekjes voelt de hagedis omgeving van Orvelte werd juist optimaal voor zich thuis. In de graslanden langs de heide vin- wind en mensen hebben bijgedragen aan de de landbouw ingericht. Zo is een groot contrast den we boomleeuwerik, torenvalk en de bruine ontwikkeling van deze markante zandrug. ontstaan tussen het oude landschap tussen vuurvlinder. In het dorp Orvelte komen de wezel Vanwege de bijzondere geschiedenis en het Orvelte en Westerbork en het moderne agrari- en de bunzing voor, de steenuil, kerkuil, de boe- kenmerkende landschap is de rug in 2017 sche landschap daaromheen. ren- en huiszwaluw. In de sloten en poelen leven Het dorp Orvelte heeft al sinds 1967 de status groene kikkers en zelfs de alpenwatersalamander. aangewezen als Aardkundig Monument. beschermd dorpsgezicht. Er staan prachtige oude boerderijen zoals de 17e eeuwse Bruntingerhof. Hierdoor ademt het dorp de sfeer uit van een karakteristiek Drents esdorp. Momenteel is de Stichting Het Drents Landschap eigenaar van Roden veel panden in Orvelte
Assen Alpensalamander, Jelger Herder Bruine vuurvlinder
(0592) 36 55 55 www.middendrenthe.nl Beilen [email protected] www.drenthe.nl/ Tekst, kaartmateriaal en aardkundigewaarden Emmen grafische verzorging: Orvelte ca 1910, Oosterveld-Reijntjesveld Orvelte, Provincie Drenthe Foto’s: Hans Dekker, Alle Fotobank Het Drents Archief 2013 Hoogeveen Oldenbeuving www.staatsbosbeheer.nl Basisontwerp: Buro Kloeg Meppel
Coevorden September 2017 www.ivn.nl Bijzondere geschiedenis Mensen in beeld Grote veranderingen
Zo’n 240.000 - 120.000 jaar was het koud! Sinds zo’n 10.000 jaar wonen hier mensen. In In de 19e eeuw bestond Drenthe voor bijna Tijdens deze zogenoemde Saale-ijstijd werd het begin waren het jagers en verzamelaars 70% uit heide. Bos was er vrijwel niet meer. Noord-Nederland bedekt met landijs uit die hun kampementen bouwden aan de rand De beekdalen waren kleddernat en vaak alleen Scandinavië. Het ijs bracht stenen en klei mee. van beekdalen. Sinds de Bronstijd (2000 – 800 geschikt als hooiland. Rundvee graasde op Toen het ijs smolt bleef dit materiaal achter voor Chr.) werden de hoger gelegen gronden de hogere delen van het beekdal. Houtwallen en was het Drentse keileemplateau gevormd. voor landbouw gebruikt. Vooral de hoogste hielden het vee in de weilanden. Rond de dorpen Een ijslob had vanuit het noordoosten een delen van de ruggen vond men geschikt. Op lagen de akkers, de zogenaamde essen. Hierop lage keileemrug opgestuwd, ingesloten door de dekzandrug zijn boven- en ondergronds verbouwden de boeren granen als winter- beekdalen. Deze beekdalen zijn nog goed sporen te vinden van oude bewoning en rogge, maar ook aardappels en voederbieten. herkenbaar. Ten noorden van de rug ligt het dal gebruik. Voorbeelden zijn grafheuvels, raatak- Schaapskuddes en rundvee zwierven met hun van de Westerborkerstroom en ten zuidwesten kers (kleine akkertjes met lage walletjes er herders over de heide. Eeuwenlang werden het dal van de Ruimsloot, een zijbeek van de omheen) en prehistorische boerenerven. Op de akkers met schapenpoep uit de stal en met Westerborkerstroom. Tijdens de laatste ijstijd, luchtfoto’s zijn walletjes van oude raatakker- heideplaggen bemest. De bodems onder de essen, de Weichsel-ijstijd zo’n 116.000 tot 12.000 jaar complexen te zien. In het Reijntjesveld ligt een de stuifzanden en de oude houtwallen getuigen geleden, was Drenthe niet door ijs bedekt. Wel grafheuvel. Naast dit heideveld is een boerderij van deze geschiedenis. Toen de kunstmest was het ijs- en ijskoud en waaide het stevig. uit de IJzertijd herbouwd, die een indruk geeft zijn intrede deed, waren de schapen niet meer Enorme hoeveelheden zand woeien over van de bewoning uit die tijd. Bovendien zijn nodig. De heidevelden werden vanaf het einde Drenthe en bedekten de keileemrug. Op de enkele raatakkers aangelegd. Op zulke akkers van de 19e eeuw in rap tempo ontgonnen tot flanken van de rug ontstonden zo aaneengescha- verbouwden de prehistorische boeren primi- akkers, weilanden of bos. Rond Orvelte is het kelde duinen. tieve granen zoals emmertarwe en spelt. In de Reijntjesveld gelukkig overgebleven. Rond 1950 late middeleeuwen ontstond geleidelijk aan het kwamen de ruilverkavelingen. Grote machines typisch Drentse esdorpenlandschap met dorpen deden hun intrede. De landbouw werd groot- op de flank van een beekdal. Door intensief schaliger, veel houtwallen en singels verdwenen. landgebruik is het zand na de middeleeuwen De natte beekdalen werden droger. gaan stuiven en ontstonden enkele stuifzand gebieden.
Ontstaan van Dekzandrug Orvelte IJzertijdboerderij Orvelte Orvelte Noordes Orvelte e.o. ca 1900