Antonio Tovar Llorente Euskara mundu zabalera jalgiten 1911-1985 Egilea: Joakin Gorrotxategi An t o n i o To v a r Ll o r e n t e

(1911-1985)

ntonio Tovar Llorente Valladoliden izan ziren biak, laburregiak euskara zein jaio zen duela ehun urte, 1911ko katalana ongi ikasi ahal izateko, baina A maiatzaren 17an hain zuzen, fami- Valladolideko mutiko baten esperientzia lia fededun eta tradizionalista baten ba- linguistikoa nabarmenki aberastu zuten rruan. Aita notario zuen eta amaren neba horietakoak izan ziren dudarik gabe, An- bat, Daniel Llorente, Segoviako apezpiku toniok bere bizi guztian mota guztietako izatera heldu zen. hizkuntzen alde erakutsi zuen atxikimen- dua sortarazi ziotenak. Aitaren lanbideak hala eskatzen zuelarik, familiak denboralditxo bat Elorrion pasa Batxilergoa han-hemenka ikasle libre gisa zuenean, Antoniok euskara entzuteko egin ondoren, familiaren nahiari jarrai- aukera izan zuen. Handik Castellóngo tuz zuzenbide ikasketak egin zituen, El Morellara aldatu zen aita, eta han katala- Escorialeko agustindarrekin. Baina An- na zuzenean ezagutzeko parada izan zuen toniok hizkuntzak maite zituen bereziki. Antonio gazteak. Denboraldi laburrak Institutuan irakasten zen frantsesaz gain 1 1928 inguruan, El Escorialeko agustindarrekin zuzenbide ikasten ari zenean

alemana, ingelesa eta beste hizkuntza ba- tzuk ere ikasi zituen bere kabuz. Urteak Vallodoliden, 1917 inguruan, erdiko aulki altuan eserita senidez inguraturik. Atzeko umeak Jose anaia pasa ahala, gero eta garbiago ikusten zuen eta Rosario arreba, gurasoen erdian. Aurrean Jose zuzenbidea ez zela bere gogoa aseko zuen Llorente osaba eta honen emaztea Laura, Antonio umeari piano jotzen irakatsi ziona ogibidea eta 20 urterekin, estudioak amai- tu eta bere familiarekiko zorra edo kitatu ondoren, Filosofia eta Letrak ikastea era- baki zuen.

Orduko Espainiako unibertsitate maila zientifikoa oso apala zen, erakundearen eginkizun ia bakarra titulu banatzaile iza- tearena zelarik. Halako unibertsitatean nork bere ikerketak ikasleei modu argie- nean erakutsi egiten zizkieten irakasleak urrea baino urriagoak ziren. Horietako

Vallodoliden, 1926 inguruan, guraso eta anai- batek, Cayetano de Mergelina arkeolo- -arrebekin. Ezkerretik eskuinera: Jose anaia giako katedradunak, Tovarrengan eragin gazteena, gerran gaixorik hil zena, Anselma ama, Rosario, bera, Maruja eta Antonio aita handia izan zuen. Hizkuntza klasikoak 2 zituen gogoko, antzinatea ikertzea zen hartu behar zen nekea eta proiektu han- haren grina, eta burutapen hori aurrera diak aurrera eramateko behar zen kemena. eramateko asmotan lehendabizi Madrile- Ez zitzaion inoiz falta izan gure gizonari, ko Centro de Estudios Históricos famatura bere bizitzan zehar ezagutu zituen hainbat joan zen eta handik, ikasketa beka bat lor- toki eta egoera ezberdinetan, ez indarrik tu ondoren, Parisera eta Berlinera, gero. ez gogorik makina bat lan eta egitasmo burutzeko, ezin baldin bada ere ukatu Arestian aipatutako ikastetxe aurreratu naturak erruz eman zizkion dohainei es- horretan aparteko bi ikerlarik ziharduten ker, batez ere adimen zorrotz eta oroimen lanean: bata Ramón Menéndez Pidal, es- indartsuari esker, erraztasun ikaragarria painolaren historiaren oinarri zientifikoak erakusten zuela bere lan guztietan. Nola ezarri zituena, eta Manuel Gómez Moreno bestela uler daiteke bi milatik gora lan bestea, iberierazko idazkunak deszifratuz idatzi izana, Espainian, Argentinan, Es- penintsulako arkeologia eraberritu zuena. tatu Batuetan eta Alemanian hainbat gai Maisu horiek egiten zuten lanari errepara- ezberdin irakatsi izana eta beste gauza tuz, ikasi zituen Tovarrek ikerketaren bi- batzuetarako, pianoa jotzeko esaterako deak: datu berriak aurkitzeko eta biltzeko edo hainbat jenderekin gutuneria man- tentzeko denbora hartu izana!

Tovarrek hizkuntza klasikoak, greziera eta latina, sakondu nahi zituen. Garai hartan filologia klasikoan ez zen Alemania baino herri aurreratuagorik, eta hara jo zuen gure gazteak 1935ean