De Haven Van Nieuwpoort in De 18 Eeuw
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Annelien Sys De haven van Nieuwpoort in de 18de eeuw STEDELIJKE EN PROVINCIALE FINANCIERING VAN HAVENWERKEN Masterproef voorgelegd tot het behalen van de graad van Master in de geschiedenis. 2013 Promotor: prof. dr. Michael Limberger Commissarissen: dr. Wouter Ryckbosch en dr. Klaas Van Gelder Universiteit Gent Examencommissie Geschiedenis Academiejaar 2012-2013 Verklaring in verband met de toegankelijkheid van de scriptie Ondergetekende, Annelien Sys afgestudeerd als master in de Geschiedenis aan Universiteit Gent in het academiejaar 2012- 2013 en auteur van de scriptie met als titel: De haven van Nieuwpoort in de 18de eeuw: Stedelijke en Provinciale financiering van havenwerken verklaart hierbij dat zij/hij geopteerd heeft voor de hierna aangestipte mogelijkheid in verband met de consultatie van haar/zijn scriptie: X de scriptie mag steeds ter beschikking worden gesteld van elke aanvrager; o de scriptie mag enkel ter beschikking worden gesteld met uitdrukkelijke, schriftelijke goedkeuring van de auteur (maximumduur van deze beperking: 10 jaar); o de scriptie mag ter beschikking worden gesteld van een aanvrager na een wachttijd van … . jaar (maximum 10 jaar); o de scriptie mag nooit ter beschikking worden gesteld van een aanvrager (maximumduur van het verbod: 10 jaar). Elke gebruiker is te allen tijde verplicht om, wanneer van deze scriptie gebruik wordt gemaakt in het kader van wetenschappelijke en andere publicaties, een correcte en volledige bronverwijzing in de tekst op te nemen. Gent, 9/08/2013 Een woord van dank Dit is een moment waar ik enerzijds op gewacht heb, maar tevens ook uitstelde, want hoezeer ik het ook wil, schieten woorden te kort om de mensen die mij geholpen, gesteund en bemoedigd hebben te bedanken. Velen hebben mij een volledig jaar begeleid binnen het onderzoek naar de Nieuwpoortse haven, en werden bijgevolg direct of indirect met mijn stress, spanning en onzekerheid geconfronteerd. Ondanks mijn vrees om mensen te vergeten of hun te kort te schieten, onderga ik toch een poging iedereen in dit dankwoord op te nemen. Eerst en vooral richt ik mij tot mijn promotor Prof Dr. Michael Limberger. Bedankt om te helpen deze thesis naar een hoger niveau te tillen, en zelfs tijdens uw vakantie tijd vrij te maken om mijn thesis na te lezen. Hoewel ik er niet altijd van gebruik maakte, stond uw deur toch steeds open als ik met vragen of problemen zat. Dit stelde me gerust op momenten van twijfel. Ook binnen mijn vriendenkring zijn velen mij blijven steunen. Jelten Baguet, bedankt voor je kritische kijk op zowel schrijf- als inhoudelijke fouten. Je was steeds bereikbaar en ik kon vertrouwen op een snel en objectief antwoord. Emma Bossuyt wil ik vooral bedanken voor haar vriendschappelijke toeverlaat wanneer ik dit het meest nodig had: je fantastische kookkunsten en leuke ladies nights hebben de nodige afleiding bezorgd, om nadien een hart onder de riem te steken zodat ik met volle moed verder kon werken. Mijn zus Liesbeth: niet alleen heb je dit naslagwerk scherpzinnig nagelezen en me voorzien van gedetailleerde kritieken die me steeds een stapje dichter bij het einde brachten. Het oog wil ook wat en zonder jouw Word-talenten zou deze scriptie er volledig anders uitzien. Je was zelfs bereid om zelfstandig de werking van SPSS te leren en bij te dragen aan de afwerking van de grafieken. Wees maar zeker dat wanneer jouw tijd voor een bachelorproef gekomen is, ik de wederdienst zal bewijzen. Deze dissertatie kon niet bestaan zonder het nodige onderzoek en opzoekingwerk. Hierbij bedank ik de archiefinstellingen en bibliotheken die ik bezocht heb op mijn tocht door de wildernis van documenten, kaarten, akten, charters, boeken, rekeningen, correspondentie en contracten. Hierbij gaat mijn aandacht vooral naar het Rijksarchief van Brugge die hun administratieve verplichtingen even door de vingers zagen en de nodige, en zelfs nog meer, documenten ter beschikking stelden. Ook het Rijksarchief Gent ontving mij steeds met open armen, en gidsten mij met vriendelijkheid door hun labyrint. In de bibliotheek van Nieuwpoort kreeg ik bovenop de nodige documenten steeds gepast advies met daarna een i leuke babbel. Dank aan alle medewerkers, toevallige passanten, vrijwilligers en geïnteresseerden. Als laatste gaat mijn dank uit naar mijn andere lezers: Mama, opa en Jacques: bedankt om op zoek te gaan naar de kleinste foutjes en details, want hoewel deze niet meteen in het oog springen vormen ze een belangrijk element van deze dissertatie. Vele kleine foutje, maken… Hoewel ik misschien blij ben dat deze thesis achter de rug is, zal ik nog vele momenten terugkijken op dit uitdagende jaar. Weet dat zonder jullie dit resultaat er niet zou zijn. Bedankt. ii Inhoudsopgave Een woord van dank ........................................................................................................................................... i Inleiding .............................................................................................................................................................. 1 1 Structuur ................................................................................................................................................... 4 2 Bronnen en Methode ................................................................................................................................. 5 3 Historiografie .............................................................................................................................................7 3.1 Algemeen ..........................................................................................................................................7 3.2 Nieuwpoort ..................................................................................................................................... 10 4 Nieuwpoortse stadsrekeningen............................................................................................................... 12 4.1 Structuur en Bronnenkritiek ......................................................................................................... 13 4.2 De inkomsten ................................................................................................................................. 18 4.3 De uitgaven ..................................................................................................................................... 23 4.4 Openbare werken in de stadsrekeningen .................................................................................... 25 5 Een maritieme historische context van een Vlaamse kusthaven ....................................................... 29 5.1 De IJzer: geografie en eerste commerciële activiteiten ............................................................. 29 5.2 Van Sandeshoved tot Nieuwpoort ................................................................................................ 31 5.3 14de eeuw: koopvaardij ................................................................................................................... 32 5.4 15de eeuw: Visserij ...........................................................................................................................34 5.5 16de en 17de eeuw............................................................................................................................. 36 6 Getekend door het Barrièretraktaat ...................................................................................................... 39 7 De Vleeschauwer en Del Campo ............................................................................................................. 41 8 Rijshoofden of kribben ............................................................................................................................ 49 9 Stauffenbergh en zijn Compagnie .......................................................................................................... 57 9.1 Jean-Baptiste Stauffenbergh ......................................................................................................... 58 9.2 Provinciale werken in kusthavens ............................................................................................... 59 9.3 Provinciale werken ........................................................................................................................ 60 9.4 Hoofd ter zee of duikers ................................................................................................................ 61 9.5 Olleviers ......................................................................................................................................... 65 9.6 Het Nieuwpoortse sluizen en kanalenstelsel ............................................................................. 70 9.7 Stauffenbergh en de achterhaven? ............................................................................................... 77 9.8 De Compagnie ............................................................................................................................... 85 10 Crisis: jaren 40 en 50 van de 18de eeuw .................................................................................................. 89 iii 11 Maria Theresia van Oostenrijk .............................................................................................................. 92 12 Beginnende overheidshulp ..................................................................................................................... 96 13 Een nieuwe haven ..................................................................................................................................