Scientifi c Review – Engineering and Environmental Sciences (2018), 27 (4), 552–566 Sci. Rev. Eng. Env. Sci. (2018), 27 (4) Przegląd Naukowy – Inżynieria i Kształtowanie Środowiska (2018), 27 (4), 552–566 Prz. Nauk. Inż. Kszt. Środ. (2018), 27 (4) http://iks.pn.sggw.pl DOI 10.22630/PNIKS.2018.27.4.51 Dorota KMIEĆ1, Katarzyna JASZCZUK2, Ewa PAPIEROWSKA3, Tomasz STAŃCZYK3 1Wydział Nauk Ekonomicznych, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Faculty of Economic Sciences, University of Life Sciences – SGGW 2Wydział Leśny, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Faculty of Forestry, Warsaw University of Life Sciences – SGGW 3Wydział Budownictwa i Inżynierii Środowiska, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Faculty of Civil and Environmental Engineering, Warsaw University of Life Sciences – SGGW Analiza rozwoju wybranych inwestycji celu publicznego w gminie ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb młodzieży Analysis of development needs in selected investments in the municipality of Zbuczyn with particular emphasis on the needs of young people

Słowa kluczowe: Zbuczyn, inwestycje osób zameldowanych na pobyt stały celu publicznego, przestrzenne rozmieszczenie w ostatnich latach ma tendencję wzrosto- obiektów celu publicznego, przestrzeń wspólna wą, co nie jest bez znaczenia dla rozwoju Key words: Zbuczyn municipality, public in- obszarów wiejskich. Na proces rozwoju terest facilities, spatial deployment of public interest facilities, communal area wsi składa się bardzo wiele czynników. Wpływa na niego nie tylko demogra- fi a, ale też zasoby naturalne, rolnictwo, Wprowadzenie atrakcyjność inwestycyjna, a także do- stęp do nowoczesnych technik komuni- Tereny wiejskie (tj. położone poza kowania się i informacji oraz poprawa miejskimi jednostkami administracyjny- infrastruktury. Według Burchard-Dziu- mi) w Polsce zajmują ponad 93% ogółu bińskiej i Rzeńcy (2010) jakość i moż- powierzchni kraju i na swoim obsza- liwość dostępu do usług publicznych są rze skupiają 39,2% ludności kraju (GUS, czynnikami decydującymi o wyborze 2016). Na obszarach wiejskich liczba miejsca zamieszkania.

552 D. Kmieć i in. Kreowanie przestrzeni wspólnych również odpowiednia ich „pojemność”, jest bardzo ważnym problemem w roz- czyli dostosowanie do liczby użytkow- woju wszystkich typów układu osadni- ników (Kapusta, 2012). Takie podej- czego. Zagadnienia dotyczące kształ- ście wpływa na zaspokojenie potrzeb towania przestrzeni publicznych miast i poprawę jakości życia mieszkańców były przedmiotem wielu badań (Wolch, (wzrost standardów życia), ale również Byrne i Newell, 2014; Orchowska, 2016; na atrakcyjność danego miejsca. Bild, Steele, Pfeffer, Bertolini i Guasta- Rozwój lokalny jest przypisany do vino, 2018; Douglas, Briones, Bauer, danego terytorium i odnosi się ściśle do Trujillo, Lopez i Subica, 2018), jednak tej społeczności, która ten obszar za- ciągle mało mówi się o tworzeniu takich mieszkuje (Tomecka i Korzeniowska, miejsc na obszarach wiejskich i w ma- 2017). W myśl ustawy o samorządzie łych miejscowościach, w których miesz- gminnym zaspokajanie potrzeb zbioro- kańcy spędzają wspólnie więcej czasu. wych wspólnoty należy do zadań włas- Należy podkreślić, że obszary wiejskie nych gminy (Ustawa z dnia 8 marca spełniają również funkcje rekreacyjne 1990 r. o samorządzie gminnym) i jest dla mieszkańców miast (Heffner i Kle- przeprowadzane poprzez realizację in- mens, 2012). westycji celu publicznego. Inwestycje Przestrzenie wspólne w gminie są celu publicznego muszą służyć całej elementami infrastruktury społecznej, gminie, ale ponadto mogą bezpośrednio której zadaniem jest zaspokajanie po- wpływać na węższe grono mieszkańców trzeb ludzi w zakresie oświaty, wycho- gminy. W rozumieniu ustawy o plano- wania, upowszechniania kultury i sztu- waniu i zagospodarowaniu przestrzen- ki, ochrony zdrowia, opieki społecznej, nym (Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. kultury fi zycznej, sportu, turystyki, wy- o planowaniu i zagospodarowaniu prze- poczynku i rekreacji (Rochmińska i Pę- strzennym) inwestycją celu publicznego dziwiatr, 2017). W literaturze podkreśla jest każde działanie o znaczeniu lokal- się rolę wpływu przestrzeni wspólnych, nym i ponadlokalnym, a także krajowym głównie obiektów sportowo-rekreacyj- oraz metropolitalnym bez względu na nych, na populację zamieszkującą ob- status podmiotu podejmującego te dzia- szary wiejskie. Takie obiekty użyteczno- łania oraz źródła ich fi nansowania, sta- ści publicznej mają pozytywny wpływ nowiące realizację celów zawartych w na walkę z otyłością, ze stresem okresu art. 6 Ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. dojrzewania (Casey, Eime, Payne i Har- o gospodarce nieruchomościami. Jedny- vey, 2009), a nawet mogą przeciwdzia- mi z tych celów są budowa i utrzymanie łać problemom alkoholowym wśród instytucji kultury, obiektów sportowych nastolatków (Hellandsjø Bu, Watten, i innych. Według Pogodzińskiego (1975) Foxcroft, Ingebrigtsen i Relling, 2002). obiekt użyteczności publicznej świadczy Przy planowaniu przestrzeni wspól- usługi niematerialne (nieprodukcyjne) nych należy uwzględnić ich dostępność i stanowi własność społeczną oraz jest dla mieszkańców, na co składa się ich przeznaczony do publicznego użytku. odpowiednie rozmieszczenie, możli- Celem badań autorów artykułu była wość łatwego dojścia czy dojazdu, jak analiza potrzeb rozwoju wybranych in-

Analiza rozwoju wybranych inwestycji celu publicznego... 553 westycji celu publicznego, które należą Do badań wybrano następujące inwe- do przestrzeni wspólnych w gminie wiej- stycje celu publicznego: świetlice wiej- skiej Zbuczyn, leżącej w województwie skie, biblioteki, boiska sportowe oraz mazowieckim, w powiecie siedleckim. place zabaw. Są to inwestycje, z których W badaniach skupiono się na analizie korzystają przede wszystkim osoby mło- potrzeb głównie ludzi młodych, poniżej de. Inwestycje celu publicznego powinny 18. roku życia, ponieważ wybrane do służyć całej gminie, ale wpływać głów- analizy następujące inwestycje celu pu- nie na węższe grono odbiorców. Dlatego blicznego (świetlice wiejskie, biblioteki, naszą ankietę skierowaliśmy głównie do boiska sportowe oraz place zabaw) służą osób młodych (65% ankietowanych po- przede wszystkim tej grupie mieszkań- niżej 18. roku życia). ców gminy. Wymienione obiekty po- W badaniu wzięło udział 227 respon- winny przede wszystkim zachęcać do dentów (182 osoby wypełniły papierowy większej aktywności sportowej i roz- kwestionariusz, a 45 ankietę on-line). woju intelektualnego w taki sposób, aby Badanie ankietowe zostało przeprowa- były alternatywą dla spędzania czasu dzone na przełomie września i paździer- przed telewizora, komputera i smartfo- nika 2017 r. wśród mieszkańców gminy na. Obecnie technologie informacyjno- Zbuczyn. komunikacyjne (ICT) odgrywają ważną rolę w życiu młodzieży, a wręcz są nie- odłączną częścią ich życia. Obiekt badań

Zbuczyn jest gminą wiejską, położo- Metodyka badań ną we wschodniej części województwa mazowieckiego. Siedzibą gminy jest Na podstawie informacji uzyska- miejscowość Zbuczyn. nych z urzędu gminy, analizy dokumen- jest największą gminą wiejską w powie- tów planistycznych, wizji lokalnej oraz cie siedleckim i jedną z większych w kra- wypowiedzi mieszkańców gminy zebra- ju. Jej powierzchnia wynosi 210,8 km2, nych w badaniu ankietowym dokonano co stanowi 13,1% powierzchni powiatu inwentaryzacji obiektów użyteczności siedleckiego i jednocześnie 0,59% po- publicznej oraz opracowano mapę do- wierzchni województwa mazowieckiego stępności dla mieszkańców poszczegól- (GUS, 2016). Gminę Zbuczyn tworzą 43 nych obiektów celu publicznego, wyko- miejscowości. Największą powierzchnię rzystując do tego celu program QGIS. zajmują wsie: Zbuczyn (1036,33 ha), Analizę potrzeb rozwoju wybranych Smolanka (971,11 ha) i Krzesk-Królowa inwestycji celu publicznego przeprowa- Niwa (914,26 ha). Najmniejsze wsie to: dzono na podstawie badania ankietowego Olędy (103,66 ha), Karcze (1442,11 ha) wśród mieszkańców gminy dotyczącego i Izdebki-Błażeje (151,66 ha). W bada- oceny wybranych istniejących obiektów nej gminie mieszka 10 121 osób (GUS, i potrzeb rozwoju kolejnych obiektów 2017). W gminie Zbuczyn liczba ludno- celu publicznego w gminie Zbuczyn. ści od 2014 r. stale rośnie i przewiduje

554 D. Kmieć i in. się, że prawdopodobnie będzie utrzymy- ców), Izdebki-Błażeje (40 mieszkańców) wać się ta tendencja. Nie bez znaczenia oraz Lucynów (40 mieszkańców). Naj- jest tutaj dogodne położenie gminy na większa gęstość zaludnienia występuje szlakach komunikacyjnych oraz dostęp- w zachodniej części gminy, a mianowi- ność do obiektów usług publicznych (tj. cie w miejscowościach: Zbuczyn, Dzie- oświata, ośrodki zdrowia, kultura, para- wule, Grodzisk, Rówce, Borki-Wyrki fi e). Dominującą grupą mieszkańców są oraz Borki-Kosy (rys. 1). Wyniki badań

RYSUNEK 1. Gęstość zaludnienia w gminie Zbuczyn z podziałem na wsie (opracowanie własne na podstawie danych uzyskanych z Urzędu Gminy Zbuczyn, stan na 01.08.2017 r.) FIGURE 1. Population density in Zbuczyn municipality with the division into villages (own study drawn up on the basis of data obtained from Zbuczyn Municipality Offi ce, status as of 1 August 2017) osoby w wieku produkcyjnym. W gmi- Chrzanowskiej, Dejerskiej i Pomianek nie można wskazać kilka miejscowo- (2013) wskazują, że jest to gmina o śred- ści, które charakteryzują się najwięk- nim poziomie rozwoju. szą liczbą mieszkańców, tj. Zbuczyn (1933 mieszkańców), (808 Wyniki badań mieszkańców), Krzesk-Królowa Niwa (604 mieszkańców), oraz wsie o naj- Na podstawie przeprowadzonej in- mniejszej liczbie mieszkańców: Sobicze wentaryzacji obiektów użyteczności (70 mieszkańców), Lipiny (66 mieszkań- publicznej stwierdzono, że na terenie

Analiza rozwoju wybranych inwestycji celu publicznego... 555 gminy Zbuczyn znajdują się: 3 bibliote- blioteka w Zbuczynie działa przy Gmin- ki publiczne, 12 placów zabaw, 12 boisk nym Ośrodku Kultury (w Zbuczynie), sportowych oraz 24 świetlice wiejskie. a biblioteka w Krzesku-Królowej Niwy Rozmieszczenie analizowanych obiek- i w Czuryłach działają jako fi lie GOK. tów przedstawiono na rysunku 2. Wspomniany GOK stwarza wiele moż- Na terenie gminy znajdują się 3 bi- liwości do rozwijania pasji mieszkańców. blioteki gminne: Publiczna Biblioteka Gmina ma 8 dość dużych placów Gminna w Zbuczynie, Publiczna Biblio- zabaw dla dzieci i 4 mniejsze obiekty. teka Gminna w Zbuczynie fi lia Krzesk- Na każdym z nich prowadzone są na -Królowa Niwa oraz Publiczna Biblio- bieżąco prace konserwatorskie, polega- teka Gminna w Zbuczynie fi lia Czuryły. jące na utrzymywaniu we właściwym Liczba bibliotek nie jest zbyt duża, ale stanie technicznym oraz estetycznym uczniowie mogą korzystać również z bi- urządzeń. Wykonywanie tych prac, wg bliotek, które znajdują się w każdej pla- Prawa budowlanego (Dz.U. 1994 nr 89, cówce szkolnej. Ponadto w gminach są- poz. 414 z późn. zm.), należy do za- siednich zlokalizowanych przy granicy rządców placów, a więc w przypadku z gminą Zbuczyn znajduje się aż 5 bi- gminy Zbuczyn do jej zadań własnych. bliotek publicznych (rys. 2). Ponadto bi- Rozmieszczenie placów zabaw jest dość

 RYSUNEK 2. Rozmieszczenie badanych obiektów celu publicznego w gminie Zbuczyn oraz w jej najbliższym otoczeniu (opracowanie własne w programie QGIS) FIGURE 2. Deployment of public facilities being under research in Zbuczyn municipality and in its immediate surroundings (own study drawn up in QGIS programme)

556 D. Kmieć i in. równomierne, w niektórych wsiach jed- żeniami programu „Moje Boisko – Or- nakże ich nie ma (np. Maciejowice, lik 2012”. Inwestycja została oddana do Teczki, Zawady, Smolanka, Łęcznowo- użytku w 2009 r. W skład obiektu wcho- la, Modrzew, Kwasy, Bzów, Rzążew). dzą 2 boiska: boisko piłkarskie o wymia- Na terenach wiejskich część właścicieli rach 62 × 30 m, na którym można grać ma własne przydomowe place zabaw w piłkę nożną, oraz boisko wielofunk- (np. przy zabudowie jednorodzinnej). cyjne 30 × 20 m. W 2010 r. obok Orlika Warto wspomnieć, że współczesne place powstał skatepark. zabaw w gminach są wyposażone w róż- W gminie Zbuczyn znajdują się 24 ne drabinki, huśtawki, zjeżdżalnie, które świetlice wiejskie. Pełnią one funkcję mają wymagane certyfi katy i atesty. Ta- centrów lokalnej kultury. Praktycznie kie obiekty są zazwyczaj lepiej wyposa- we wszystkich odbywają się zajęcia dla żone niż place zabaw na posesjach pry- dzieci i młodzieży, prowadzone przez watnych. Korzystanie z nich pozytywnie GOK. Stan techniczny budynków jest wpływa na harmonijny rozwój dzieci, zadowalający. Większość z nich jest umożliwia integrację rodziców i kontakt wyremontowana i odnowiona. W świe- dzieci z rówieśnikami. tlicach aktywność lokalna z roku na rok W gminie Zbuczyn boiska sportowe wzrasta. Reaktywują się dawne i już są zlokalizowane głównie przy szkołach prawie zapomniane koła wiejskie albo (np. w Czuryłach i Zbuczynie). Jedynie też zakładane są nowe. Osoby zaangażo- boisko w Krzesku Starym mieści się wane w pracę kół podtrzymują lokalne przy świetlicy wiejskiej. Przestrzenne tradycje ludowe. Z uwagi na dużą liczbę rozmieszczenie boisk nie jest wystar- świetlic wiejskich większość mieszkań- czające. Na rysunku 2 widać, że w nie- ców ma do nich łatwy dostęp, jednakże których miejscowościach brakuje tego 19 miejscowości nie ma własnej świetli- typu obiektów, szczególnie w central- cy wiejskiej. nej części gminy (np. wsie Tchórzew, Kwasy, Modrzew). Stan techniczny ist- niejących obiektów jest bardzo dobry. Wyniki badania ankietowego Boiska zazwyczaj mają nawierzchnię z naturalnej trawy, tj.: boisko w Czury- Badania ankietowe przeprowadzono łach i Izdebkach-Kosnach. Coraz częściej na 227-osobowej grupie, kobiety sta- nawierzchnie nowych boisk sportowych nowiły 62% wszystkich respondentów. przy szkołach budowane są z materiałów Większość badanych osób, bo aż 64%, syntetycznych (np. kauczukowych), tak były to osoby do 18. roku życia, 22% ba- jak ma to miejsce w Krzesku Starym, danych były to osoby w wieku 19–25 lat. Krzesku-Królowej Niwy, a także na dru- Osoby powyżej 26. roku życia stanowiły gim boisku przy szkole w Zbuczynie. Na 14% badanych. terenie gminy w miejscowości Zbuczyn Zdecydowana większość badanych oprócz boisk sportowych znajdujących mieszka od urodzenia w gminie Zbu- się przy szkole istnieje również nowo- czyn (78%), pozostali badani mieszkali czesny kompleks boisk sportowych. w gminie od kilku czy kilkunastu lat (9%), Obiekt wybudowany jest zgodnie z zało- a 13% badanych nie mieszkało w gmi-

Analiza rozwoju wybranych inwestycji celu publicznego... 557 nie, ale bywało na jej terenie. Informacje Ocena lokalizacji i częstotliwość uzyskane od osób, które nie mieszkają korzystania z inwestycji celu w gminie są równie ważne jak te od publicznego mieszkańców, ponieważ osoby z sąsied- nich gmin mogą korzystać z obiektów Większość badanych wykazała, że użyteczności publicznej. Uczestnicy ba- zna i chętnie korzysta z obiektów celu dania deklarowali, że spędzają głównie publicznego w gminie (77%), część ba- wolny czas, jeżdżąc na rowerze, spaceru- danych zna ofertę przygotowaną przez jąc i biegając, a także oglądając telewizję gminę, ale z niej nie korzysta (20%), oraz korzystając z oferty przygotowanej a tylko 3% nie zna tych obiektów. przez gminę. Część badanych odpowie- Mieszkańcy pozytywnie ocenili stan działo, że czyta książki w wolnym czasie istniejących obiektów – 82% uważa, że (20%). Dodatkowo badani wskazywali, w ciągu 5 lat ich przybyło i ich stan się że w wolnym czasie pomagają rodzicom polepszył. Mniej, bo 16%, nie zauważyło albo spędzają czas z rodziną, chodzą na żadnych zmian w liczbie obiektów celu ryby, grają na komputerze oraz spędzają publicznego, a 2% badanych uważa, że czas, aktywnie uprawiając sport (piłka stan inwestycji użyteczności publicznej nożna, taniec, siłownia, jazda konna, jaz- znacznie się pogorszył. da na wrotkach). Z informacji o zainte- Większość badanych osób wskazało, resowaniach i spędzaniu czasu wolnego że w ich najbliższym otoczeniu znajduje można wywnioskować, że jest to grupa się głównie boisko sportowe oraz plac ludzi, która może być zainteresowa- zabaw. Lokalizację świetlic wiejskich na korzystaniem z obiektów inwestycji w pobliżu miejsca zamieszkania zazna- celu publicznego, które zostały poddane czyło 142 respondentów, a bibliotek analizie. gminnych 130 (rys. 3). Większość re- spondentów oceniła, że wszystkie z wy- mienionych obiektów znajdują się w ko-

RYSUNEK 3. Znajomość analizowanych obiektów w najbliższym otoczeniu (opracowanie własne) FIGURE 3. Knowledge of the analyzed facilities in the immediate surroundings (own study)

558 D. Kmieć i in. rzystnej lokalizacji dla użytkowników. w odległości 15 km od tych obiektów, Ankietowani zaznaczali, że dogodna lo- można przypuszczać, że jest to przyczy- kalizacja to odległość od 100 m do 5 km, na, z powodu której z nich nie korzystają, a niekorzystna lokalizacja to odległości szczególnie osoby młode, niekoniecznie powyżej 5 km od miejsca zamieszkania. mające pojazdy mechaniczne (samo- Najmniej dogodną lokalizację według chód, motocykl). ankietowanych mają biblioteki gmin- Badane obiekty celu publicznego ne (rys. 4). Na terenie gminy znajdują mają odmienne funkcje, co też wpływa na się tylko 3 z nich. W związku z tym, że częstotliwość ich odwiedzania i korzysta- niektórzy uczestnicy badania mieszkają nia z dóbr, które oferują. Z ankiety wyni-

               QRRIIUHTXHQWLQJSHRSOH

/LF]ED RVyENRU]\VWDMąF\FK   ELEOLRWHNDJPLQQD SODF]DEDZ ĞZLHWOLFDZLHMVND ERLVNRVSRUWRZH FRPPXQDOOLEUDU\ SOD\JURXQG UXUDOFXOWXUDOFHQWUH VSRUWVILHOG

/RNDOL]DFMDNRU]\VWQD /RNDOL]DFMDQLHNRU]\VWQD /RFDWLRQDGYDQWDJHRXV /RFDWLRQGLVDGYDQWDJHRXV RYSUNEK 4. Ocena lokalizacji wybranych obiektów celu publicznego w gminie Zbuczyn (opraco- wanie własne) FIGURE 4. Evaluation of location of selected public interest facilities in Zbuczyn municipality (own study)

                           

QRRIIUHTXHQWLQJSHRSOH  /LF]ED RVyENRU]\VWDMąF\FK   ELEOLRWHNDJPLQQD SODF]DEDZ ĞZLHWOLFDZLHMVND ERLVNRVSRUWRZH FRPPXQDOOLEUDU\ SOD\JURXQG UXUDOFXOWXUDOFHQWUH VSRUWVILHOG &]ĊĞFLHMQLĪUD]ZPLHVLąFX 5D]ZPLHVLąFX .LONDUD]\ZURNX 5D]QDNLONDODW 1LHNRU]\VWDP 0RUHRIWHQWKDQRQFHDPRQWK 2QFHDPRQWK $IHZWLPHVD\HDU 2QFHLQDIHZ\HDUV ,GRQ WXVHWKHIDFLOLWLHV RYSUNEK 5. Częstotliwość korzystania z wybranych obiektów celu publicznego przez respondentów (opracowanie własne) FIGURE 5. Frequency of usage of selected public interest facilities by surveyed respondents (own study)

Analiza rozwoju wybranych inwestycji celu publicznego... 559 ka, że najczęściej respondenci korzystali jednej piątej badanych utrudnieniem jest z boisk sportowych i placów zabaw – czę- zbyt duża odległość do tych obiektów ściej niż raz w miesiącu (rys. 5). (rys. 6).

RYSUNEK 6. Przyczyny niekorzystania z obiektów celu publicznego w gminie Zbuczyn wymieniane przez respondentów (opracowanie własne) FIGURE 6. Reasons for not using public interest facilities in Zbuczyn municipality mentioned by the respondents (own study)

Najmniej osób korzysta ze świetlic Pożądane obiekty celu publicznego wiejskich oraz bibliotek gminnych. Te według badanych obiekty mają inną funkcję i mieszkańcy rzadziej w nich bywają, ale nie oznacza Jedynie niespełna jedna trzecia bada- to, że są niepotrzebne. Na przykład biblio- nych (28%) uważa, że liczba inwestycji teka, oprócz udostępniania księgozbioru, celów publicznego jest wystarczająca, jest organizatorem czy współorganizato- a dostępna oferta jest dobrze rozbudowa- rem rożnych inicjatyw skierowanych do na. Liczba inwestycji jest niewystarczają- mieszkańców mających na celu kształto- ca według 33% respondentów. Większość wanie ich postaw i zainteresowań oraz respondentów uważa, że inwestycje po- promocję wśród nich kultury i zwycza- winny być bardziej dostosowane do pew- jów lokalnych. Przykładem są konkursy nych grup odbiorców, tj. dla młodzieży, czytelnicze, recytatorskie, wielkanoc- dla osób niepełnoprawnych, osób star- ne. Na częstotliwość korzystania z tych szych i matek z dziećmi (rys. 7). obiektów ma wpływ to, że nie w każ- Respondenci odpowiadali na pyta- dej miejscowości znajduje się świetlica nie, jakich obiektów brakuje w gminie. wiejska, a biblioteki gminne na terenie Odpowiedzi podzielono na 3 kategorie: gminy są tylko trzy. obiekty sportowe, rekreacyjno-wypo- Mieszkańcy, którzy wskazali, że zna- czynkowe i kulturowe (rys. 8). Naj- ją analizowane w badaniu obiekty, ale z większe zapotrzebowanie występuje na nich nie korzystają, jako główny powód obiekty sportowe: basen, boiska spor- najczęściej podawali brak czasu, a dla towe, siłownia plenerowa, skatepark,

560 D. Kmieć i in. Jest bardzo dobrze rozbudowana (They are very well developed) Powinna by bardziej dostosowana dla potrzeb dzieci i modziey 28% (They should be more customized to the needs of youth and children) 33% Powinna by bardziej dostosowana dla potrzeb osób starszych (They should be more customized to the needs of senior citizens) Powinna by dostosowana dla osób niepenosprawnych (They should be more customized to the needs of the disabled)

Powinna by dostosowana dla matek z dziemi (They should be more customized to the needs of mothers with children)

Uwaam, e lista inwestycji celu publicznego jest nadal niewystarczajca 6% i gmina powinna stara si rozbudowywa istniejce obiekty, albo tworzy 21% nowe miejsca do spdzania wolnego czasu dla spoecznoci lokalnej 7% (I think that the number of public facilities is still inadequate and the 5% municipality should continue to develop existing facilities or create new places where members of the community could spend their free time)

RYSUNEK 7. Struktura odpowiedzi mieszkańców dotyczących oceny kompletności oferty obiektów celu publicznego w gminie (opracowanie własne) FIGURE 7. Structure of Zbuczyn residents’ responses regarding the assessment of completeness of the offer of public interest facilities in the municipality (own study)

  

   







 /LF]ED EUDNXMąF\FKRELHNWyZ>V]W@ WRWKHVKRUWDJHRISXEOLFLQWHUHVW IDFLOLWLHV 1XPEHURIUHVSRQGHQWV  DQVZHUVSRLQWLQJ  RELHNW\NXOWXURZH RELHNW\UHNUHDF\MQR RELHNW\VSRUWRZH FXOWXUDOIDFLOLWLHV Z\SRF]\QNRZH VSRUWIDFLOLWLHV OHLVXUHIDFLOLWLHV RYSUNEK 8. Liczba odpowiedzi respondentów wykazująca braki obiektów użyteczności publicznej gminy Zbuczyn podzielona na 3 podstawowe kategorie (opracowanie własne) FIGURE 8. Number of respondents’ answers pointing to the shortage of public interest facilities in Zbuczyn municipality divided into 3 basic categories (own study) lodowisko, park linowy. Kolejną grupą Ocena zagospodarowania są obiekty kulturowe, a na ich liście zna- przestrzeni publicznej lazły się m.in.: kina, świetlice wiejskie, w badanej gminie biblioteki oraz miejsca spotkań. Respon- denci zaznaczali także, że w gminie jest Mniej niż połowa respondentów zdecydowanie za mało miejsc rekreacyj- uważa, że przestrzeń w gminie jest do- no-wypoczynkowych, tj.: parków, pla- brze zagospodarowana, połowa bada- ców zabaw, ścieżek rowerowych. nych miała trudności z odpowiedzią na

Analiza rozwoju wybranych inwestycji celu publicznego... 561 to pytanie. Badani mieszkańcy wskazy- i chcieliby, aby teren wokół zbiornika wali obszary, które należałoby poprawić był lepiej zagospodarowany. lub zmienić w przestrzeni publicznej. Najczęściej wskazywano potrzebę po- prawy stanu technicznego chodników Udział mieszkańców w kreowaniu dla pieszych oraz wskazywano budowę przestrzeni publicznej w gminie ich większej ilości, a także utworzenie ścieżek rowerowych, które w gminie Kształtowanie się relacji i stosunku Zbuczyn nie występują. Mieszkańcy mieszkańców do przestrzeni, w której widzą problem w stanie nawierzchni funkcjonują, jest procesem złożonym dróg, który w niektórych miejscowo- na który wpływa bardzo wiele czynni- ściach jest niezadowalający. Ankieto- ków. Ważny jest tutaj aspekt związany wani chcieliby, aby na terenie gminy z percepcją danej przestrzeni, oceną miejsca po opuszczonych szkołach były oraz wartościowaniem. Coraz częściej zagospodarowane, a także domagają się mieszkańcy obszarów wiejskich nie stworzenia parków, terenów zieleni oraz są obojętni wobec zmian w przestrze- miejsc spotkań „na świeżym powietrzu”. ni publicznej, w środowisku lokalnym. Spostrzeżenia mieszkańców są zgodne Z przeprowadzonych badań wynika, że z informacjami zawartymi w strategii roz- w spotkaniach z władzami gminy uczest- woju gminy, w której zwrócono uwagę niczyło bardzo mało osób, bo zaledwie na problem niewielkiego wykorzystania 6%, a 22% wie o takich możliwościach. terenów gminy do celów rekreacyjnych Najczęściej badani wskazywali, że nie i zbyt małą ofertę kulturalno-rozryw- uczestniczyli w żadnych spotkaniach kową (Urząd Gminy Zbuczyn, 2008). władz gminy i nigdy nie zastanawiali Z udzielonych odpowiedzi wynika, że się nad możliwością osobistego wpływu mieszkańcy chętnie korzystają z kąpie- na kształtowanie przestrzeni publicznej liska znajdującego się we wsi Rówiec (rys. 9). Może to świadczyć o tym, że

6% Tak wiem i uczestnicz w rónych spotkaniach partycypacyjnych 15% przedstawicieli wadz gminy z mieszkacami (I know about and participate in various meetings of the representatives of the municipality authorities with residents) Tak wiem, ale nie mam czasu na spotkania z przedstawicieli wadz gminy 6% 22% (I know about the meetings with the representatives of the municipality authorities but I don't have time to participate in them) Nie, nigdy si nad tym nie zastanawiaem/zastanawiaam 8% (I never thought about participating in the meetings) Nie i nie uczestnicz w yciu spoecznym gminy (I don't know about the meetings and I don't participate in the social life of the municipality) Jest mi obojtne jak przestrze gminy bdzie kreowana (I am indifferent to how the municipality issues will develop)

Jestem zadowolony/ zadowolona ze wszystkich inicjatyw gminy 43% (I am satisfied with all of the municipality initiatives)

RYSUNEK 9. Wiedza respondentów na temat udziału wpływu mieszkańców w kreowaniu przestrzeni publicznej w gminie (opracowanie własne) FIGURE 9. Knowledge of respondents on the participation of residents in the creation of public space in the municipality (own study)

562 D. Kmieć i in. znajomość zasad wpływania miesz- go, którą zna i z której korzysta aż 77% kańców na przestrzeń publiczną jest badanych osób (głównie osoby młode, niewielka, co należy mieć na uwadze poniżej 18. roku życia). Z badań ankieto- planując różne konsultacje i spotkania wych wynika, że frekwencja korzystania z mieszkańcami. Warto zadbać o działa- z tych obiektów wzrasta w miarę zmniej- nia informacyjne wzbudzające zaintere- szania się odległości do określonych sowanie problemem, zwłaszcza, że tylko obiektów. Według mieszkańców odle- 6% badanych zadeklarowało obojętność głość powyżej 5 km jest już dystansem, wobec kreacji przestrzeni gminy, a 15% który w znacznym stopniu ogranicza było zadowolone ze wszystkich inicja- dostęp do danego obiektu. Przyjmując tą tyw (rys. 9). odległość jako wyznacznik dostępności obiektów, okazuje się, że istnieje olbrzy- mia potrzeba rozbudowy i zaspokajania Podsumowanie i wnioski rosnących potrzeb mieszkańców gminy Zbuczyn. Mieszkańcy odczuwają głów- Rozwój inwestycji celu publicznego nie brak obiektów w zakresie sportu, niewątpliwie przyczynia się do zwięk- turystyki i rekreacji, np. brak pływalni, szenia atrakcyjności terenu, co prowa- lodowisk, siłowni plenerowych. dzi na terenach wiejskich do ich akty- Rozwój inwestycji celu publiczne- wizacji i przekłada się na wzrost liczby go należy do zadań własnych gminy. mieszkańców. Władze gminy coraz częściej włączają Wybrane do badań obiekty, tj. bo- społeczność lokalną w kreowanie prze- iska, place zabaw, świetlice wiejskie czy strzeni wspólnych w gminie poprzez biblioteki, służą przede wszystkim naj- uruchomienie funduszu sołeckiego oraz młodszym mieszkańcom gminy. Funkcja przeznaczają środki fi nansowe na re- tych obiektów obecnie nie ogranicza się alizację zadań w ramach tzw. inicjaty- tylko do spędzania czasu wolnego, ale wy lokalnej. Przeprowadzona ankieta odgrywają coraz większą rolę w walce wykazała, że większość mieszkańców ze współczesnymi problemami młodego nie uczestniczy w żadnych spotkaniach pokolenia. Mają one na celu oderwanie z władzami gminy i nigdy nie zastana- dzieci od telewizji i komputera. Sprzy- wiała się nad możliwością własnego jają zwiększeniu aktywności fi zycznej wpływu na przestrzeń publiczną. Istnieje i rozwojowi intelektualnemu. Są także więc olbrzymia potrzeba uświadamiania istotnym elementem integracji nie tylko społeczności na terenach wiejskich, że dzieci i młodzieży, ale i osób starszych. takie możliwości istnieją i zachęcania jej Funkcjonowanie badanych obiektów daje do wywierania wpływu na swoje najbliż- szanse na promowanie „pozytywnych” sze otoczenie. sposobów spędzania wolnego czasu. Przy podejmowaniu decyzji o rozwo- Przeprowadzona wśród mieszkań- ju obiektów celu publicznego powinno ców gminy Zbuczyn ankieta miała na brać się pod uwagę ich przestrzenne roz- celu określenie potrzeb rozwoju inwe- mieszczenie na terenie gminy i planować stycji celu publicznego. Gmina Zbuczyn je tak, aby wszyscy mieszkańcy gminy ma dobrą bazę obiektów celu publiczne- mieli do nich nieograniczony dostęp.

Analiza rozwoju wybranych inwestycji celu publicznego... 563 Streszczenie do większego zaangażowania się w proces planistyczny. Analiza rozwoju wybranych inwe- stycji celu publicznego w gminie Zbu- czyn ze szczególnym uwzględnieniem po- Summary trzeb młodzieży. Rozwój inwestycji celu publicznego ma wpływ na jakość życia Analysis of development needs in se- mieszkańców terenów wiejskich. Zwięk- lected investments in the municipality of sza atrakcyjność obszaru, co przekłada się Zbuczyn with particular emphasis on the na wzrost poziomu zadowolenia mieszkań- needs of young people. The development of ców, a w dalszej perspektywie w prowadzi public purpose investment has an impact on do wzrostu liczby mieszkańców. Celem na- the quality of life of the inhabitants of rural szych badań była analiza potrzeb rozwoju areas, especially an increase in the attractive- inwestycji celu publicznego na przykładzie ness of the area, which translates into a rise gminy wiejskiej. Do badań wybrano nastę- in the level of satisfaction of residents and in pujące obiekty celu publicznego: świetlice the long run leads to the growth of the number wiejskie, biblioteki, boiska sportowe oraz of inhabitants. The purpose of the research place zabaw. Obszarem badań objęto gminę was to analyze the needs for the development Zbuczyn, położoną w województwie ma- of public purpose investment on the example zowieckim, w powiecie siedleckim, która 2 of a rural municipality. The following public zajmuje obszar 210,8 km . Na podstawie purpose facilities were selected for the study: informacji uzyskanych z urzędu gminy, ana- rural cultural centres, communal libraries, lizy dokumentów planistycznych oraz wizji sports fi elds and playgrounds. The research lokalnej wykonano mapę przestrzennego area covered the municipality of Zbuczyn, rozmieszczenia wybranych obiektów celu which covers an area of 210.8 km2, and publicznego. Analizę potrzeb rozwoju wy- which is located in the Masovian Voivode- konano na podstawie przeprowadzonej an- ship, in the Poviat. A map of spatial kiety wśród mieszkańców gminy. Badania distribution of selected public purpose ob- ankietowe przeprowadzono jesienią 2017 r. jects was drawn up on the basis of informa- na 227-osobowej grupie. Ze względu na cha- tion obtained from the Zbuczyn Municipality rakter analizowanych obiektów ankieta skie- Offi ce together with an analysis of planning rowana była głównie do osób młodych (65% layout documents and a site inspection. The ankietowanych poniżej 18. roku życia). Gmi- analysis of development needs was made na Zbuczyn ma dobrą bazę obiektów celu on the basis of the questionnaire conducted publicznego, którą zna i z której korzysta aż with the inhabitants of the municipality. The 77% ankietowanych. Z badań ankietowych survey was conducted in autumn 2017 on a wynika, że frekwencja korzystania z tych group of 227 people. Due to the type of ana- obiektów wzrasta w miarę zmniejszania się lyzed public purpose investments, the survey odległości do określonych obiektów. Według was addressed mainly to young people (i.e. mieszkańców odległość powyżej 5 km jest under 18 years old). Zbuczyn municipality już dystansem, który w znacznym stopniu has a well developed network of public pur- ogranicza dostęp do danego obiektu. Miesz- pose facilities which is known to and which kańcy odczuwają brak głównie obiektów is used by as many as 77% of respondents. sportu, turystyki i rekreacji, np. pływalni, lo- Surveys show that the frequency of use of dowisk, siłowni plenerowych itp. Przy podej- these objects increases as the distance to mowaniu decyzji o rozwoju wspomnianych specifi c facilities decreases. According to the obiektów gmina powinna brać pod uwagę residents, the distance above 5 km is already ich przestrzenne rozmieszczenie na terenie a distance, which signifi cantly limits access gminie, jak również zachęcać mieszkańców

564 D. Kmieć i in. to a given facility. Residents mainly feel the Główny Urząd Statystyczny (2017). Vademecum lack of objects in the fi eld of sports, tourism Samorządowca 2017. Gmina wiejska Zbu- and recreation, for example, lack of swim- czyn. Siedlecki. Pobrano z lokalizacji: ming pools, ice rinks, outdoor gyms, etc. https://warszawa.stat.gov.pl/vademecum/va- When deciding on the development of the demecum_mazowieckie/portrety_gmin/sie- above-mentioned facilities, the municipality dlecki/1426132_zbuczyn.pdf. should take into consideration their spatial Hellandsjø Bu, E.T., Watten, R.G., Foxcroft, D. distribution in the municipality, as well as R., Ingebrigtsen, J.E. i Relling, G. (2002). encourage residents to become more inter- Teenage alcohol and intoxication debut: the ested in larger involvement in the planning impact of family socialization factors, living area and participation in organized sports. process. Alcohol and Alcoholism, 37(1), 74-80. Heffner, K. i Klemens, B. (2012). Warunki życia i aktywność społeczno-gospodarcza miesz- Literatura kańców na obszarach wiejskich (na przykła- dzie województwa opolskiego). Barometr Bild, E., Steele, D., Pfeffer, K., Bertolini, L. Regionalny, 4(30), 81-88. i Guastavino, C. (2018). Activity as a Me- Kapusta, F. (2012). Poziom infrastruktury tech- diator Between Users and Their Auditory nicznej i społecznej jako indykator i stymula- Environment in an Urban Pocket Park: A tor rozwoju regionalnego. Nierówności Spo- Case Study of Parc du Portugal (Montreal, łeczne a Wzrost Gospodarczy, 29, 315-325. Canada). W F. Aletta and J. Xiao (red.) Orchowska, A. (2016). Atrakcyjna przestrzeń Handbook of Research on Perception-Driven rekreacyjna miasta odpowiedzią na potrzeby Approaches to Urban Assessment and Design społeczne mieszkańców. Środowisko Miesz- (strony 100-125). IGI Global. kaniowe, 16, 92-103. Burchard-Dziubińska, M. i Rzeńca, A., (2010). Pogodziński, Z. (1975) Planowanie przestrzenne Zrównoważony rozwój na poziomie lokalnym terenów wiejskich. Warszawa: Wydawnictwo i regionalnym. Wyzwania dla miast i obsza- Naukowe PWN. rów wiejskich. Wydawnictwo Uniwersytetu Rochmińska, A. i Pędziwiatr, K. (2017). Infra- Łódzkiego, Łódź. struktura społeczna a zaspokojenie potrzeb Casey, M.M., Eime, R.M., Payne, W.R. i Harvey, mieszkańców gminy Stryków. Space-Socie- J.T. (2009). Using a socioecological approach ty-Economy, 21, 31-49. to examine participation in sport and physical Tomecka, J. i Korzeniowska, A. (2017). Prze- activity among rural adolescent girls. Quali- strzeń publiczna na wsi jako miejsce spotkań tative Health Research, 19(7), 881-893. na przykładzie województwa podkarpackie- Chrzanowska M., Drejerska N. i Pomianek I., go. Przestrzeń Urbanistyka Architektura, 1, (2013). An attempt to determine the func- 329-340. tional area of Warsaw with the use of the Urząd Gminy Zbuczyn (2008). Strategia Rozwoju measure of relative development level and gminy Zbuczyn na lata 2008 – 2015. Pobrano Hellwig’s measure. Acta Sci. Pol. Oecono- z lokalizcacji: http://e-bip.pl/Start/50/Infor- mia, 12(1), 5-15. mation/15662. Douglas, J.A., Briones, M., Bauer, E., Trujillo, Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie M., Lopez, M. i Subica, A.M. (2018). Social gminnym (Dz.U. 1990 nr 16, poz. 95). and environmental determinants of physical Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane activity in urban parks: testing a neighbor- (Dz.U. 1994 nr 89, poz. 414). hood disorder model. Preventive Medicine, Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce 109, 119-124. nieruchomościami (Dz.U. 1997 nr 115, poz. Główny Urząd Statystyczny (2016). Powierzch- 741). nia i ludność w przekroju terytorialnym w Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu 2016 r., Warszawa: Dział Wydawnictw Sta- i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. tystycznych GUS. 2003 nr 80, poz. 717).

Analiza rozwoju wybranych inwestycji celu publicznego... 565 Wolch, J.R., Byrne, J. i Newell, J.P. (2014). Urban Ewa Papierowska green space, public health, and environmen- Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego tal justice: The challenge of making cities w Warszawie ‘just green enough’. Landscape and Urban Wydział Budownictwa i Inżynierii Środowiska Planning, 125, 234-244. Laboratorium Centrum Wodne ul. Ciszewskiego 6, 02-776 Warszawa, Authors’ addresses: Dorota Kmieć e-mail: [email protected] Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Wydział Nauk Ekonomicznych Katedra Ekonomii i Polityki Gospodarczej ul. Nowoursynowska 166, 02-787 Warszawa budynek 5 Poland e-mail: [email protected]

566 D. Kmieć i in.