ULUSLARARASI HAKEMLİ İLETİŞİM VE EDEBİYAT ARAŞTIRMALARI DERGİSİ
INTERNATIONAL PEER-REVIEWED JOURNAL OF COMMUNICATION AND HUMANITIES RESEARCH
PRINT ISSN: 2148-3930 - ONLINE ISSN: 2148-3965
(SAYI: 16 YIL: 2017 - ISSUE: 16 YEAR: 2017) İMTİYAZ SAHİBİ “Bu Dergi Türk Patent Enstitüsü Tarafından Marka Tescili İle Tescillidir” (2015/04315- 2015-GE-18972)
www.guvenplus.com.tr
II DERGİ YÖNETİMİ
www.istanbulbilimveakademisyenlerdernegi.org
III UHİVE DERGİMİZ HAKKINDA GENEL BİLGİLER
1 Dergimiz hakemli ve uluslararası indeksli bir dergidir. Her yayın en az iki alan uzmanı hakem tarafından değerlendirilmektedir. İki alan hakemi tarafından olumlu “yayınlanabilir” yönünde rapor almayan yayınlar dergimizde yayınlanmaz. Bu durum karşısında hiçbir yazar(lar) dergimiz üzerinde bir hak iddiasında bulunamaz. Dergimizde yayınlanmaya hak kazanan “Etik Kurul Raporu” bulunan yayınlara dair etik kurul bilgileri yazılı olarak editörlüğe gönderilmesi ve sisteme yayın yüklenirken sisteme yüklenmesi zorunludur. Etik kurul raporu olan ve sisteme bilgisi girilmeyen ya da yazılı olarak editörlüğe bilgileri ulaştırılmayan çalışmalardan doğan her türlü sorumluluk yazar(lar)’a aittir. Dergimizin hiçbir kurulu ve yetkilisi bu konuda maddi ve manevi sorumluluk kabul etmez. Dergi kurul ve üyeleri “yetkilileri” Hukuki yükümlülük altına alınamaz. Her yazar ve yazarlar bu durumu peşinen kabul etmiştir.
2 Dergi hakem ve kurullarında yer alan akademisyen ile diğer yetkililer hakkında yazar(lar) dergi sistem işleyişi sürecine dair bir talepte bulunamaz. Bulunsalar bile herhangi bir bilgi kendilerine verilmez, sistem süreci değiştirilmez. Dergimiz ile ilgili her türlü bilgi derginin web sayfasında www. uhedergisi.com adresinden edinilebilir.
3 Dergimiz yılda DÖRT sayı şeklinde çıkmakta her yılın “Mart – Haziran – Eylül ve Aralık” aylarının son günü derginin sayısında bulunan tüm makaleler tek cilt halinde dergi web sistemine yüklenir. Dergi web sisteminden makaleler tüm okuyucular tarafından indirilir ve ilgili eser “makale” ve dergimize atıf yapılmak koşulu ile kullanılabilir. Dergimizin tüm sayılarına okuyucular ücretsiz olarak ulaşmaktadır.
4 Dergimizde yayınlanan tüm makaleler (ISO 18001-OH-0090-13001706 / ISO 14001-EM- 0090-13001706 / ISO 9001-QM-0090-13001706 / ISO 10002-CM-0090-13001706) kalite belgeleriyle ve (2015/04315-2015-GE-18972) Marka patent ile güvence altına alınmıştır. Yayınlanmış olan makaleler kalite, marka patent ve doi bilgileri ile ilgili çalışmanın yazarlarına eserleri hakkında her türlü hukuki hak ve uluslararası güvence sağlamaktadır.
IV 5 Dergimiz basılı ve e dergi olarak yayınlanmaktadır. Print: 2148-3930 / Online: 2148-3965 numarası ile T.C. Kültür Bakanlığından dergimiz hakkında her türlü bilgiye ulaşılabilir.
6 Metin içinde (Yılmaz, 2015: 1) veya (Yılmaz ve diğ., 2015:1) şeklinde kaynak gösterimi, kaynakçada ise YILMAZ, M., (2015). Rusya’da TV Yayıncılığı ve Ulusal TV Kanallarının İnternet Sitelerinin İçerik Analizi, UHİVE, Sayı: 6, Cilt: 3, ss.1-2 şeklinde gösterilir. Tüm yazarlar dergimizin son güncel sayılarını takip ederek ilgili sayılarda yayınlanan makalelerdeki yazım formatını kendi çalışmalarında uygulayabilir. İnternet kaynaklarında mutlaka erişim tarihi ve son ulaşılabilen internet linkinin tamamının başta kaynakça ve metinin kullanıldığı sayfa altında numaralandırılarak gösterilmesi bir zorunluluktur.
7 Kaynakça Türkçe alfabe sıralamasına göre düzenlenir. Tüm yazarlar için derginin son sayısındaki yazım formatı dikkate alınmak zorundadır.
8 Dergimiz uluslararası indeksli bir dergi olup dergimizde yayınlanan tüm çalışma ve makaleler derginin yayınlandığı tarih itibariyle ilgili indekslere mail yolu ile ulaştırılır.
9 Dergimizde özgün araştırma, inceleme, derleme, olgu sunumu, proje ve kitap tanıtımı “makale formatında olmak zorundadır” türünde yayınlara yer verilmektedir.
10 Dergimize gönderilen tüm çalışmalar sisteme yüklendiği şekil ve an itibariyle başka bir dergide yayınlanmamış, değerlendirmeye alınmamış ve red edilmemiş olması gerekir. Tüm sisteme yüklenen makaleler yazar(lar) tarafından bu kurallara uyulduğunu kabul etmiş sayılır. Aksi durumda ilgili yazar(lar) hakkında dergimiz hukuki haklarını saklı tutar. Oluşabilecek olumsuzluk karşısında maddi ve manevi tüm sorumluluk ilgili yazar(lar)’a aittir. Dergimiz T.C. Kanunlarına göre hareket eder.
V GENERAL INFORMATION ABOUT UHİVE JOURNAL
1 Our journal is a refereed and internationally indexed journal. Each paper is evaluated by two referees who are field experts. The articles not reported as “issuable” positively by two field referees aren’t published in our journal. None of the author(s) can lay a claim on our journal in this case. Data, concerning the ethics committe of the studies, approved to be published in our journal, having the Ethics Committee Report, should be submitted to the editors in written and uploaded to the system with the article. Author(s) should take the responsibility of their articles, having the Ethics Committee Report, which were not submitted to the editors in written and were not uploaded to the system. None of the committes and the authorities in our journal are responsible for pecuniary and non-pecuniary damages. The committes and the authorities in our journal do not have any legal obligations. Author(s) have accepted this situation beforehand.
2 Author(s) cannot make a demand for the journal’s procedure concerning the academicians in journal’s referee board and other boards and other authorities. Even if so, they aren’t given any information, system process cannot be changed. Necessary information about our journal can be obtained from the website of the journal www.uhedergisi.com
3 Our journal publishes four times a year, all articles in the relevant volume of journal are uploaded to the web system of the journal in one volume on the last day of the months “March, June, September and December” All readers can download the articles from the journal’s web system and the relevant paper “article” can be used on condition that our journal is cited. Readers can download all volumes of our journal for free.
4 All articles published in our journal are assured with certificate of quality (ISO 18001-OH- 0090-13001706 / ISO 14001-EM-0090-13001706 / ISO 9001-QM-0090-13001706 / ISO 10002-CM-0090-13001706) and trademark patent (2015/04315-2015-GE-18972). Articles published provide their authors with all kinds of legal rights and international assurance regarding their articles with quality, trademark, patent and doi information.
5 Our journal has both printed and online versions. Necessary information about our journal can be obtained from the T.R. Ministry of Culture with the number Print: 2148-3930 / Online: 2148-3965
VI 6 Reference within the text should be (Yılmaz, 2015: 1) or (Yılmaz et al. 2015:1), in the reference part YILMAZ, M., (2015). TV Broadcasting In Russia And Website Content Analysis Of The National TV Channels , UHİVE International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research, Issue:6, Volume:3, pp.1-2. All authors must follow the latest volumes of our journal and apply the print format of the published articles in their own papers. It is an obligation to indicate the access date of the internet sources and the last accessed full internet link in the references and below the page by giving numbers.
7 References are arranged by the Turkish alphabet. The printing format in the last volume of the journal should be taken into account by all authors.
8 Our journal is an internationally indexed journal, and all articles and papers published in our journal are sent to relevant indices via e-mail by the publication date of the journal.
9 Original research, analysis, compilation, case study, project and book introduction “have to be in an article format” and these publications are also included.
10 All papers sent to the journal and uploaded to the system shouldn’t be previously published, not evaluated and not rejected. All articles uploaded to the system are acknowledged that author(s) conform to these rules. Otherwise, our journal keeps its legal rights reserved. All material and moral responsibility regarding a negative situation belong to author(s). Our journal acts in line with the T.R. Law.
VII İÇİNDEKİLER
ARAŞTIRMA ve UYGULAMA ARAŞTIRMA, İNCELEME ve LİTERATÜR
KAMUOYU ARAŞTIRMALARI VE ŞİDDETİN GÖRÜNMEYEN YÜZÜ: MEDYAYA GÜVEN 1-20 “ÇOCUK GELİNLER” 68-84 Nurettin GÜZ, Hayrullah YANIK, Ceren YEGEN, Ayşe Müge YAZGAN, Ebru ÖZGEN Işkın ÖZBULDUK KILIÇ, Mahmut BİNGÖL İNTERNET GAZETECİLİĞİ VE AİLE İŞ HAYATINDA TÜKENMİŞLİK VE SEYAHAT İÇİ ŞİDDET HABERLERİ 85-110 ACENTASI ÇALIŞANLARININ TÜKENMİŞLİK Ceren YEGEN DÜZEYLERİNİ BELİRLEMEYE YÖNELİK BİR ARAŞTIRMA 21-39 II. ABDÜLHAMİD DÖNEMİ SİYASAL Mehmet ŞAHİN, Alper ATEŞ GELİŞMELERİ VE BASIN REJİMİ 111-138 Mehmet Sena KÖSEDAĞ EXAMINING THE RELATIONSHIP BETWEEN E-COMMUNICATION USE AND THE ÜTOPYA ve DİSTOPYA ANLATILARINDA COMMUNICATION BEHAVIORS OF TARİH İNŞASI: “YENİ ATLANTİS” ve GENERATION 2000 IN TURKEY FROM THE “CESUR YENİ DÜNYA” ÖRNEKLERİ 139-165 PERSPECTIVE OF PARENTS 40-67 Kevser AKYOL OKTAN Hasan LATİF, Kenan GÖÇER THE ROLE OF GLOBALIZATION IN RUG CULTURE IN ANATOLIA: A CASE STUDY, OSMANİYE KARATEPE RUGS 166-185 Gülsüm ŞİMŞEK
SOCIAL NETWORKS AND OPPOSITIONAL MOVEMENTS: THE ROMANIAN PROTESTS ON FACEBOOK 186-212 Ekmel GECER, Olga (Nicoleta) RUS
A FUNNY AND POSTMODERN NARRATIVE IN A STRANGENESS IN MY MIND AND THE WHITE CASTLE BY ORHAN PAMUK 213-233 Ulvi BABAYEV
TÜKETİM TOPLUMUNDA MESAJIN İNŞASI VE BİLİNÇDIŞI KOŞULLANDIRMA: GLOBAL TEKSTİL MARKALARININ REKLAMLARI ÜZERİNE GÖSTERGEBİLİMSEL BİR ANALİZ 234-263 Emre Ş. ASLAN, Çağatay DEMİREL
DİJİTAL ÇAĞDA DEĞİŞEN TOPLUMUN DEĞİŞEN AİLE İÇİ İLETİŞİMİ 264-286 Veysel ÇAKMAK
VIII BAŞ EDİTÖR Christopher CANNON Ali Murat KIRIK Christopher BASWELL Claudio BENZECRY BAŞ EDİTÖR YARDIMCILARI Carlo GENNARELLI Birgül ALICI David BELL Gönül CENGİZ David BIANCULLI Mihalis KUYUCU Darran WELLS Dennis QUINN EDİTÖRLER Emily C. BLOOM Ayşe Gül SONCU George BACK Emel POYRAZ Isabella FREDA Enderhan KARAKOÇ Joseph BIERMAN İbrahim Sena ARVAS Julie CRAWFORD Korhan MAVNACIOĞLU John M. ARCHER Nursel UYANIKER James ELI ADAMS Jeremy BIRNHOLTZ YAYIN KURULU Jennifer J. BAKER Ayşen AKYÜZ John CENCICH Ali Murat KIRIK JeaN A. CHRISTIAN Ali BÜYÜKASLAN Jeremy NIELSEN Av. Fevzi PAPAKÇI Joseph APPELT Av. İbrahim DURSUN Keith BRAND Av. Onur BAYKAN Ken KALETA Av. Nazmi ARİF Katherine BIERS Cengiz ANIK Kate BALDWIN Ceyhan KANDEMİR Leora CHERNEY Emine DEMİRAY Mario MURILLO Emine KOYUNCU Maygen CASSITY Filiz AYDOĞAN BOSCHELE Marcellus BLOUNT Himmet HÜLÜR Nita KEHOE Hayriyem Zeynep ALTAN Nancy KAPLAN Onur BEKİROĞLU Nicholas T. BOGGS Suat GEZGİN Pablo J. BOCZKOWSKI Uğur GÜNDÜZ Paul ARNTSON Pamela CORKEY TEKNİK EDİTÖR Phil PATZMAN Ozan KARABAŞ Rives COLLINS Rachel ADAMS İNGİLİZCE DİL EDİTÖRLERİ Scott POPE Gülten GÖKDEMİR Stacy WELLS Gökşen ARAS Sarah COLE Susan CRANE İSTATİSTİK, ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Thomas AUGST Ahmet ARSLAN Una CHAUDHURI Ahmet ÇETİNKAYA Wayne MONTGOMERY Willie NOSEEP SİSTEM EDİTÖRÜ Ali Murat KIRIK HUKUK DANIŞMANLARI Av. Fevzi PAPAKÇI ULUSLARARASI EDİTÖRLER KURULU Av. İbrahim DURSUN Aashish KUMAR Av. Nazmi ARİF Branka ARSIC Av. Onur BAYKAN Bill BLAKE Brad RAWLINS Buck TILTON Carolyn DINSHAW
IX YAYIN KABUL ETTİĞİMİZ ALAN VE DİSİPLİNLER
³³ Alman Dili ve Edebiyatı ³³ Kore Dili ve Edebiyatı ³³ Amerikan Dili ve Edebiyatı ³³ Radyo Televizyon ³³ Arap Dili ve Edebiyatı ³³ Reklamcılık ve Tanıtım ³³ Araştırma Yöntemleri ³³ Rus Dili ve Edebiyatı ³³ Basın Ekonomisi ve İşletmeciliği ³³ Sağlık İletişimi ³³ Basın Yayın Tekniği ³³ Sinema ³³ Batı Dilleri Edebiyatı ³³ Sinoloji ³³ Bilişim ³³ Spor İletişimi ³³ Bulgar Dili ve Edebiyatı ³³ Türk Dili ve Edebiyatı ³³ Doğu Dilleri Edebayatı ³³ Uluslararası İlişkiler ³³ Fars Dili ve Edebiyatı ³³ Uygulamalı Dilbilim ³³ Fransız Dili ve Edebiyatı ³³ Yeni Medya ³³ Gazetecilik ³³ İletişim ³³ Görsel İletişim Tasarımı ³³ İletişim Bilimleri ³³ Halkla İlişkiler ³³ İletişim Tarihi ³³ Hungaroloji ³³ İngiliz Dili ve Edebiyatı ³³ Japon Dili ve Edebiyatı ³³ İspanyol Dili ve Edebiyatı ³³ Kişilerarası İletişim ³³ İtalyan Dili ve Edebiyatı
X DISCIPLINES
³³ German Language andLiterature ³³ Korean Language andLiterature ³³ American Language andLiterature ³³ RadioTelevision ³³ Arabic Language andLiterature ³³ AdvertisingandPublicity ³³ ResearchMethods ³³ Russian Language andLiterature ³³ Media Economyand Business ³³ MedicalCommunication Administration ³³ Cinema ³ ³ Media Technique ³³ Sinology ³ ³ Western LanguagesandLiterature ³³ Sports Communication ³ ³ Informatics ³³ Turkish Language andLiterature ³ ³ Bulgarian Language andLiterature ³³ International Relations ³ ³ EasternLanguagesandLiterature ³³ AppliedLinguistics ³ ³ PersianPhilology ³³ New Media ³ ³ French Language andLiterature ³³ Communication ³ ³ Journalism ³³ CommunicationSciences ³ ³ AudiovisualCommunication Design ³³ CommunicationHistory ³ ³ PublicRelations ³³ English Language andLiterature ³ ³ Hungarology ³³ Spanish Language andLiterature ³ ³ Japanese Language andLiterature ³³ Italian Language andLiterature ³³ InterpersonalCommunication
XI DERGİNİN TARANDIĞI İNDEKSLER
XII DERGİNİN TARANDIĞI İNDEKSLER
XIII DİĞER DERGİLERİMİZ
1. ULUSLARARASI HAKEMLİ KADIN HASTALIKLARI VE ANNE ÇOCUK SAĞLIĞI DERGİSİ www.jacsdergisi.com
2. ULUSLARARASI HAKEMLİ PSİKİYATRİ VE PSİKOLOJİ ARAŞTIRMALARI DERGİSİ www.uhpdergisi.com 3. ULUSLARARASI HAKEMLİ İŞ GÜVENLİĞİ VE ÇALIŞAN SAĞLIĞI DERGİSİ www.isguvenligivecalisansagligidergisi.com 4. ULUSLARARASI HAKEMLİ BESLENME ARAŞTIRMALARI DERGİSİ www.dbhadergisi.com 5. ULUSLARARASI HAKEMLİ MÜHENDİSLİK VE FEN BİLİMLERİ DERGİSİ www.hmfdergisi.com 6. IIB INTERNATIONAL REFEREED ACADEMIC SOCIAL SCIENCES JOURNAL www.iibdergisi.com 7. UHBAB INTERNATIONAL REFEREED JOURNAL OF HUMANITIES AND ACADEMIC SCIENCES www.uhbabdergisi.com 8. SSTB INTERNATIONAL REFEREED ACADEMIC OF SPORT HEALTH AND MEDICAL SCIENCES www.sstbdergisi.com 9. ULUSLARARASI HAKEMLİ PAZARLAMA VE PAZAR ARAŞTIRMARALI DERGİSİ www.uhpadergisi.com 10. ULUSLARARASI HAKEMLİ EKONOMİ YÖNETİMİ ARAŞTIRMALARI DERGİSİ www.uheyadergisi.com 11. ULUSLARARASI AİLE ÇOCUK VE EĞİTİM DERGİSİ www.aceddergisi.com 12. ULUSLARARASI HAKEMLİ MÜZİK ARAŞTIRMALARI DERGİSİ www.uhmadergisi.com 13. ULUSLARARASI HAKEMLİ HEMŞİRELİK ARAŞTIRMALARI DERGİSİ www. khsdergisi.com 14. ULUSLARARASI HAKEMLİ TASARIM MİMARLIK DERGİSİ www.mtddergisi.com 15. ULUSLARARASI HAKEMLİ ORTOPEDİ TRAVMATOLOJİ VE SPOR HEKİMLİĞİ DERGİSİ www. otshdergisi.com 16. ULUSAL MULTİDİSİPLİNER HAKEMLİ SOSYAL BİLİMLER VE ARAŞTIRMALAR DERGİSİ www.msbadergisi.com 17. ULUSLARARASI HAKEMLİ TARIM EKONOMİ VE ENERJİ YÖNETİMİ DERGİSİ www.teeydergisi.com 18. ULUSLARARASI HAKEMLİ AKTİF YAŞLANMA VE KUŞAKLARARASI DAYAŞINMA DERGİSİ www.aktifyaslanmadergisi.com 19. ULUSLARARASI HAKEMLİ VETERİNER HEKİMLİĞİ VE HAYVAN HAKLARI DERGİSİ www.hhvhdergisi.com
XIV Yrd. Doç. Dr. Ali Murat Kırık Baş Editör Kıymetli okurlarımız, değerli araştırmacılar,
Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi’nin 16. sayısında sizlerle birlikte olmanın mutluluğu ve gururunu yaşıyoruz. 2017-2018 Akademik Yılı’nın hepimiz için başarılı, sağlıklı ve mutlu bir şekilde geçmesini temenni ediyoruz. Bu sayımızda da sizler için özveriyle çalışarak aka- demi dünyasının önemli çalışmalarını buluşturmanın mutluluğunu ve onurunu yaşıyoruz. İletişim ve edebiyat alanında önemli bir boşluğu dolduran dergimiz her geçen gün farklı uluslararası indekslerin kapsama alanına girmekte, akademik alandaki önemli boşluğu değerli yazarlarımız ve hakemlerimizin desteğiyle kapatmaktadır.
Bu sayımızda iletişim ve edebiyat alanında 12 farklı çalışmaya yer vermiş bulunmaktayız. Ulusal ve uluslararası indekslerde taranmak için devam eden çalışmalarımız kapsamında dergimize gönderi- len makaleler çok büyük titizlikle editoryal değerlendirmeden geçirilmekte ve hakem değerlendirme süreçleri hassasiyetle yürütülmektedir. Yayınlarıyla bizleri destekleyen yazarlarımıza okuyucu ve takip- çilerimize, dergide emeği geçen herkese yürekten sevgi, saygı ve şükranlarımızı sunar Aralık 2017’de çıkacak olan 17. sayımızda görüşmek dileğiyle, sağlıklı, mutlu ve başarılı günler dileriz. Esen kalınız.
(Dergimizde etik kurul raporu gerektiren her türlü çalışmada yazar(lar) editörlüğe ve derginin siste- mine yayın yüklerken gerekli etik kurul rapor bilgilerini girmekle yükümlüdür. Hiçbir koşul ve şartlarda oluşan ya da oluşacak bir sorunda – problemde dergimiz, yayın kurulu, imtiyaz sahibi, yazı işleri, hakem Ali Murat KIRIK Baş Editör XIII ve bilim kurulları sorumluluk kabul etmez. Yazar(lar) bu bilgiyi dergiye yazılı olarak vermekle yükümlüdür. Bu konuda tüm sorumluluk yazar(lar) a aittir). Basın Yayın Kanunun “5187” gereğince basılı eserler yoluyla işlenen fiillerden doğan maddi ve manevi zarar m-13-14 kapsamında dergimizde yayınlanan yayınların içeriği ve hukuki sorumluluğu tek taraflı olarak yazar(lar) a aittir. Der- gimiz, yönetim, hakem, editör, bilim ve imtiyaz sahibi bu yükümlülükleri kabul etmez. Dergimizde bilimsel içerikli, literatüre katkı yapan, bilimsel anlamda değer ifade eden çalış- malar kabul edilir ve yayınlanır. Bunun dışında siyasi, politik, hukuki ve ticari içerikli fikri sınai haklar kanununa aykırılık içeren yayınlara yer verilmez. Olası bir olumsuzluk durumunda yazar(lar) doğabilecek her türlü maddi ve manevi zararı peşinen kabul etmiş ve yüklenmiştir. Bu nedenle ikinci üçüncü ve diğer şahıs ile kurumlar konusunda dergimiz yönetimi ve kurulları hiçbir sorumluluğu kabul etmez. Bu yönde dergimiz ve kurulları üzerinde bir hukuki yaptırım uygulanması söz konusu olamaz. Eserlerin içeriği ve mevcut durumu yazar(lar) ait olup dergimiz bu yayınların sadece yayınlanması ve literatüre kazandırılması aşamasında görev üstlenmiştir. Tüm okuyucu, kamuoyu ve takipçilerine ilanen duyurulur
XV Distinguished readers, esteemed researchers,
We are happy and proud to meet you in the 16th volume of the International Peer-reviewed Journal of Communication and Humanities Research. We wish all of you a successful, healthy and cheerful aca- demic year for 2017-2018. We feel the joy and proud to gather the significant papers of academic world for you through the devoted efforts in this volume. Our journal filling an important gap in the field of communication and literature is included in different international indices every passing day and serves as a bridge in the academic world thanks to the support of our distinguished authors and referees.
There are a total of 12 various papers in the field of communication and literature in this volume. The papers sent to our journal sustaining its efforts in order to be included in national and international indices are meticulously evaluated by the editorial board and the referee evaluation process is carried out sensitively. We extend our deepest regards, respects and gratitude to authors supporting us with their papers, to readers, followers and all those who contributed and wish you healthy, happy and successful days until seeing you in the 17th volume to be published in December 2017. Best regards.
(In any kind of study requiring ethical board report in our journal, author(s) is/are obliged to enter the data of necessary ethical board report while uploading their publication in editorship and journal system. Our journal, publication board, grant holder, editorial office, referee, Chief Editor XIII Ali Murat KIRIK and science boards do not undertake any responsibility for a problem to occur under any circumstances and conditions. Author(s) is/are obliged to give this information to journal in written. All liability in this issue belongs to author(s). As per the “5187” of Press Law, material and emotional damage arising from the actions via published works, the content and legal responsibility of the publications published in our journal within the scope of m-13-14 unilaterally belong to author(s). Our journal, executive board, referees, editor, science board and publisher don’t accept these obligations. The scientifically valuable papers with scientific content which contribute to literature are accepted and published in our journal. Apart from this, the papers with political, legal and commercial content which are against the intellectual property rights are not accepted. In case of a possible negative situation, author(s) is/are regarded as accepting and undertaking all kinds of possible material and emotional damage beforehand. Therefore, our journal’s management and other boards don’t accept any responsibility regarding the second, third and other per- sons and institutions under any condition. In this sense, a legal sanction on our journal and its boards is out of question. The content and the current status of the papers belong to author(s) and our journal only takes part in the publication of these papers and contribution to literature. Respectfully announced to all readers, public and followers by publication.)
XVI ULUSLARARASI HAKEMLI İLETİŞİM VE EDEBİYAT ARAŞTIRMALARI DERGISI UHİVE INTERNATIONAL PEER-REVIEWED JOURNAL OF COMMUNICATION AND HUMANITIES RESEARCH
KAMUOYU ARAŞTIRMALARI VE MEDYAYA GÜVEN (1)
CREDIBILITY OF PUBLIC OPINION SURVEYS AND MEDIA
Nurettin GÜZ1, Hayrullah YANIK2, Ceren YEGEN3, Işkın ÖZBULDUK KILIÇ4, Mahmut BİNGÖL5 1-2 Gazi Üniversitesi, İletişim Fakültesi, Gazetecilik Bölümü, Ankara / Türkiye 3 Muş Alparslan Üniversitesi, Gazetecilik Bölümü, Muş / Türkiye 4-5 Gazi Üniversitesi, İletişim Fakültesi, Radyo Televizyon Sinema Bölümü, Ankara / Türkiye
ORCID ID: 0000-0002-2038-56521, 0000-0001-7636-87152, 0000-0001-9582-07113, 0000-0003-4801-73814, 0000-0002-7334-09925
Öz: Amaç: Son dönemde global boyutta ama özellikle ül- Abstract: Aim: Recently, credibility/reliability of public kemizde sık gündeme gelen medya güvenilirliği ile siyasal opinion polls on political contents and media reliability which içerikli kamuoyu araştırmalarına duyulan güven kamuoyu have been frequently on agenda in the global dimension, but ile birlikte akademik çevrelerde de tartışılmaktadır. Özellikle especially in Turkey, have been discussed in public as well as iletişim bilimlerinde akademik çalışma yapanların da ihtiyaç in academic circle. This study, which is planned to reveal a duyduğu bilimsel bir veriyi ortaya koymak üzere planlanan scientific data especially needed by academic researchers in bu çalışma ile Türkiye’de kamuoyunun medyaya ve siyasal the communication sciences, aims to determine how much kamuoyu araştırmalarına ne oranda güven duyduğunun be- People trust the public opinion polls on political contents and lirlenmesi amaçlanmaktadır. Yöntem: Ça-lışma çerçevesinde media in Turkey. Method: Within the framework of the study, önce alandaki temel yaklaşımlar belirlenmiş, medya ve kamu- the basic approaches in the area were first identified, and oyu araştırmalarının farklı boyutları ortaya konmuştur. Bunlar different dimensions of media and public opinion polls were temel alınarak geniş kapsamlı olarak anket formu hazırlan- revealed. Based on these information, a comprehensive ques- mıştır. Türkiye’yi temsilen Ankara’da sosyo-demografik ve tionnaire (survey) was prepared. In Ankara, which is chosen sosyo-kültürel özellikler dikkate alınarak 600 kişiye 15 Mart as the representative of Turkey, data were collected between ve 10 Nisan 2017 tarihleri arasında anket uygulanmıştır. 15 March and 10 April in 2017 by applying 600 people from Bulgular: Derlenen veriler bilgi-işlem ortamına aktarılarak the selected sample con-sidering the socio-demographic and analizler yapılmış ve kamuoyunun medya ve siyasal kamuoyu socio-cultural characteristics. Results: The collected data araştır-malarına duyduğu güven oranları ortaya konmuştur. were ana-lyzed and transferred to the information-processing Sonuç: Kamuoyunda medya ve siyasal kamuoyu araştırma- system (SPSS) and the reliability rates of public opin-ion larına duyulan güven oranının azlığı alanın farklı bilimsel on the media and political public opinion polls on political çalışmaları zorunlu kıldığını gös-termektedir. contents were revealed. Conclusion: The lack of reliability in the media and public opinion polls on political contents in Anahtar Kelimeler: Siyasal İletişim, Medya Güvenilirliği, the public indicates that the field requires different scientific Kamuoyu Araştırmaları, Medyanın Toplumsal Sorumluluk- studies. ları, İzleyici Key Words: Political Communication, Media Reliability, Pub- lic Opinion polls, Media’s Social Responsi-bilities, Audience
Doi: 10.17361/UHIVE.2017.3.10
(1) Sorumlu Yazar: Hayrullah YANIK, Gazi Üniversitesi, İletişim Fakültesi, Gazetecilik Bölümü, Ankara/Türkiye, [email protected], Geliş Tarihi / Received: 28.08.2017, Kabul Tarihi / Accepted: 30.09.2017, Type of article (Araştırma ve Uygulama / Research and Appli-cation/ Etik Kurul Raporu Var – (Gazi Üniversitesi Etik Kurul: 07.03.2017 Tarih/03 Sayılı top-lantısı-Araştırma Kod No: 2017-90)
1 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:412 K:456 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
GİRİŞ 2013’te % 19 olan medyaya güvenin ise bu araştırmada % 15,1’e gerilediği dikkati çek- Güven veya güvenilirlik konusu iletişimin he- mektedir (ctrs.khas.edu.tr, 03.09.2017). men her aşamasında önemli bir unsur olarak karşımıza çıkmaktadır. Özellikle medyanın Liberal medya yaklaşımına göre dördüncü hedef kitlesine sunduğu içeriğin beklenen et- kuvvet olan medyaya (Dönmezer, 1983: 2; kiyi göstermesi açısından büyük önem taşı- Frost, 2000: 24) ülkemizde oldukça düşük maktadır. Hedef kitle haber ve bilgi kaynağı bir düzeyde güven duyulması kaygı verici bir olarak medyaya güven duymayı istemektedir. durumdur. Türkiye’de yazılı medyanın orta- Türkiye’de hedef kitlenin medya kuruluşları- ya çıktığı 19. Yüzyılın başlarından günümüze na karşı duyduğu güven hep tartışma konusu kadar olan sürede medyaya karşı oluşan gü- olmuştur. Yapılan araştırmalar ülkemizde- vensizliğin farklı sebepleri olmuştur. ki medya güvenilirliğinin Amerika Birleşik Kamuoyu araştırmaları, bu araştırmaları ya- Devletleri ve birçok Avrupa ülkesine göre pan/yaptıran kişi ve kuruluşlar tarafından ka- oldukça düşük düzeyde olduğunu göster- muoyunu/hedef kitleyi manipüle etme aracı mektedir. Örneğin, 2015 yılında WIN/Gallup olarak da kullanılabilmektedir. Bu sebeple International’ın 60 ülkede 61.000’den fazla kamuoyu araştırmaları, araştırma verilerini kişiyle görüşerek gerçekleştirdiği “Kime Gü- sunan medya için de güven kaybettirici bir veniyoruz” araştırmasının Türkiye ayağını unsur haline gelebilmektedir. Seçim dönem- yürüten BAREM’in 1000 kişiyle görüşerek lerinde yapılan kamuoyu araştırma sonuçla- gerçekleştirdiği çalışmada mesleklere duyu- rındaki sapmalar sadece araştırma kuruluşları lan güven ölçülmüştür. Araştırma verileri ka- ve araştırmalara karşı değil aynı zamanda on- tılımcıların % 63’ünün gazetecilere güvenme- ları yayınlayan medya kuruluşlarına karşı da diklerini göstermektedir (www.milliyet.com. güven sorunu oluşturmaktadır. Son iki yılda tr, 25.09.2015). Yine, Kadir Has Üniversitesi yapılan seçimler ve referandum döneminde tarafından her yıl yapılan ve 2016 yılı verile- yayınlanan kamuoyu araştırma sonuçlarında- rini içeren araştırmada araştırma verilerinde, ki sapmaların yüksekliğinin araştırmalara ve Türkiye’de kamuoyunun medyaya olan güve- medyaya olan güveni nasıl etkilediğine yöne- ninin % 15,1 olduğu, bir önceki yılla karşılaş- lik verilerin elde edilmesi önemlidir. Medya- tırıldığında güven oranının yaklaşık 10 puan nın kamuoyuna/hedef kitleye sunduğu içerik düştüğü görülmektedir. Aynı araştırmada ve özellikle siyasal kanaat oluşturma ve ka- Türkiye’de en güvenilir kurum olarak Cum- rar almaya yönelik haber ve bilgiler özelde hurbaşkanlığı öne çıkarken, 2012’de % 22,2, kendileri ve yakın çevresi, genelde ise ülke
2 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:412 K:456 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) ve toplum için alınacak/verilecek kararlar alan araştırması ile ortaya konması amaçlan- için önemlidir. İster bilimsel ve objektif, is- mıştır. Çalışmada ayrıca kamuoyu araştırma- ter sübjektif yapılsın kamuoyu araştırmaları larına olan güven ya da güvensizlikle beraber hedef kitlesini bilgilendirmekle kalmaz aynı bunun sebepleri de belirlenmeye çalışılmıştır. zamanda siyasal konularda tutum ve kana- Türkiye’de birbirinden bağımsız olarak ka- at oluşturmasına da yardımcı olur. Genel- muoyu araştırmaları ve medya güvenilirliği de hemen her dönemde ama özellikle seçim ile ilgili çalışmalar yapılsa da medya güve- dönemlerinde seçimlerin kazananını ve kay- nilirliği ve kamuoyu araştırmaları arasındaki bedenini belirleyen kararsız kitlenin siyasal ilişkiyi alan araştırması temelli olarak ortaya karar alma sürecinde kamuoyu araştırmaları koyan çalışmalar yok denecek kadar azdır. Bu temel başvuru kaynağı olarak karşımıza çı- çalışmada Gazi Üniversitesi BAP (23/2017- kar. Kamuoyu araştırmalarına karşı duyulan 01) birimince desteklenen “Kamuoyu Araş- güven bu karar alma sürecinde etkili olur. tırmaları ve Medyaya Güven” başlıklı proje Kazanılacak ya da kaybedilecek güven sade- çerçevesinde yürütülen alan araştırmasından ce kamuoyu araştırmaları ile sınırlı kalmaz, elde edilen verilere dayalı olarak Türkiye’de- aynı zamanda medyaya da uzanır. Haber ve ki kamuoyu araştırmaları ile medya güveni- bilgi kaynağının doğruluğu veya güvenilir- lirliği arasındaki ilişki ortaya konmaya çalı- liği konusunun araştırılması medyaya aittir şılmaktadır. ve bu konuda sorun yaşanması sadece haber/ KAPSAM bilgi kaynağı olan kamuoyu araştırmaları ve bunları yapan kuruluşları değil medya kuru- Çalışmada önce medyaya güven ve kamuo- luşlarını da bağlar. Bu sebeple kamuoyu araş- yu araştırmaları konuları üzerinde durulacak, tırmaları ile medya arasında güven açısından daha sonra ise araştırma çerçevesinde elde karşılıklı bir etkileşim söz konusudur. edilen bulgular tartışılacaktır. Sonuç bölüm- de ise elde genel bir değerlendirme yapılarak AMAÇ sonuçlar ortaya konacaktır. Araştırma Ankara Bu çalışma medya ve kamuoyu araştırmala- ilini kapsamaktadır. Amaca yönelik hazırla- rının kamuoyu nezdindeki güvenilirliğini test nan anket 15 Mart ve 10 Nisan 2017 tarihleri etmek amacıyla yapılmıştır. Çalışmada med- arasında tesadüfi örneklem yoluyla seçilen yaya olan güvensizliğin sebepleri ve seçim 650 kişiye uygulanmıştır. kampanyaları sırasında ya da farklı zaman- larda yayınlanan kamuoyu araştırmaları ile medya güvenilirliği arasındaki ilişkinin bir
3 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:412 K:456 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ öğrenilmesi yine bizzat kamuoyu tarafından önemli görülmektedir. Kamuoyundaki eği- Araştırmada önce medyaya güven ve kamuo- limlerin, görüşlerin, kanaatlarin öğrenilme- yu araştırmaları üzerine bir literatür taraması sinde ise kamuoyu araştırmaları önemli bir yapılmıştır. Daha sonra araştırma kapsamın- işlev yüklenmektedir. Siyasal iletişim bağla- da, verilerin derlenmesi için hazırlanan soru/ mında ele alındığında kamuoyu araştırmaları anket formu ile Ankara’da tesadüfi örneklem medya ve siyaset kadar seçmenin karar alma yöntemiyle seçilen 650 kişilik örneklemden sürecini etkileyen bir faktör olarak da önem- veriler toplanmıştır. Anketlerin 50 adedi sağ- lidir. Bu etkileri sebebiyle kamuoyu araştır- lıksız görülerek elenmiş ve araştırma bulgu- maları aynı zamanda siyasal iletişim ya da ları 600 anket üzerinden değerlendirilmiştir. yönlendirme aracı olarak da konumlandırı- Medya güvenilirliği ve kamuoyu araştırmala- labilmektedir. Ulusal ve uluslararası boyutta rı arasındaki ilişkiyi belirlemeye yönelik alan bir takım ilkelere göre yapılsa da sıklıkla gü- araştırmasından elde edilen veriler bulgular venilirlik sorunu ile karşılaşan kamuoyu araş- bölümünde analiz edilmiştir. tırmaları ve onları kamuoyuna taşıyan medya ARAŞTIRMANIN KISITLARI kuruluşları ile ilgili güven algısının ölçülmesi mevcut durumun tespiti açısından önemlidir. Çalışmada Türkiye’yi temsilen Ankara se- Bu araştırmanın bulguları medya kuruluşları çilmesine rağmen daha fazla il merkezinden ve araştırma şirketleri kadar alanın uzmanları seçilen örneklem üzerinde gerçekleştirilebil- için de bir veri olacaktır. seydi daha iyi olabilirdi. Örneklem olarak 600 kişilik bir liste bu çalışma için yeterli ol- ARAŞTIRMANIN HİPOTEZLERİ masına rağmen şehir sayısının artırılması ile Bu araştırmada medyanın bireyler nezdinde örneklem sayısının çoğaltılması temsil yete- güvenilirlik sorunu olduğu düşüncesi temel neğini yükseltebilirdi. hipotez olarak belirlenmiştir. Bunun yanı sıra kamuoyu araştırmalarına olan güvenin de dü- ARAŞTIRMANIN PROBLEMİ şük olduğu varsayımı test edilecektir. Ayrıca, Medya güvenilirliği, önemli bir olgu olan medyaya güven ile kamuoyu araştırmalarına kamuoyu araştırmaları ile de kendisini tar- duyulan güven arasında bir ilişki olduğu var- tışmaya açmaktadır. Demokratik ülkelerde sayılmaktadır. kamuoyunun sağlıklı oluşması, sağlıklı bi- çimde bilgi sahibi olmasına bağlıdır. Çoğul- cu demokrasilerde bireylerin kanaatlerinin
4 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:412 K:456 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
KURAMSAL ÇERÇEVE MEDYA ve medyaya duyulan güveni doğrudan etkile- KAMUOYU ARAŞTIRMALARI mektedir. Medyanın ticari ilişkiler içerisin- de olduğu fikri, başka bir ifade ile haber ve Medya ve Güven medyanın diğer içerikleri ile propaganda ve Tarihin hemen her döneminde medya kuru- reklam yaptığı, bazı olay ve haberleri bile- luşları açısından güven büyük bir önem ta- rek yanlı, yanlış, eksik verdiği düşüncesi de şımıştır. Medya ve kamuoyu arasındaki ile- medyaya güven duyulmamasının sebepleri tişimin temeli güvene dayanmaktadır. Doğru arasında yer almaktadır. “Atlatma” kaygısı haber ya da haberi doğru verme medyaya du- ile yanlış ya da eksik haber yapması, habe- yulan güvenin temelini oluştururken bu kuru- rin/içeriğin güncelliğini kaybedeceği kaygısı luşların verdikleri habere/bilgiye hedef kitle- ile gerçekliği doğrulanmaksızın haberin ve- nin duyduğu güven ülkeden ülkeye değişiklik rilmesi güvenle/güvensizlekle ilgili diğer se- göstermektedir (Milburn, 1998: 264). Tek- bepler olarak karşımıza çıkmaktadır. Medya- nolojideki gelişmelerin baş döndürücü hızı, nın yansız ve objektif hareket edemediği fikri küresel boyutlu olarak toplumsal refah sevi- siyasal sistemin sağlıklı işlemesi açısından yesinin artması, eğitim ve kültür düzeyindeki da bazı sorunları ortaya çıkarmaktadır. Örne- yükselme, iletişim alanında yerel, bölgesel ve ğin; siyasetçiler ve siyasi partiler hakkındaki küresel sınırların azalması ya da kalkması, haberlere karşı çeşitli sebeplerle duyulan gü- global anlamda insanların haber kaynaklarına vensizlik, haberlerin inandırıcılığını azaltır- ulaşmada daha uygun şartlara sahip olması ken, siyasal davranışın yanlış yönlendirilme- haber içeriklerini farklı kaynaklarla test et- sine de sebep olmaktadır (Güz, 2005: 88-89). melerine fırsat yaratmaktadır. Bu durum he- Medyaya güvenin temelini oluşturan haberde def kitleye medya kuruluşlarını seçme ya da doğru, objektif, dengeli bir içerik sunulma- eleme ortamı yaratmakta, güvenilen medya sının amaçlanması güven açısından oldukça kuruluşunu tercih etmesini sağlamaktadır. önem arzetmektedir. Önyargılardan uzak, Medya kuruluşlarının her türkü baskı ve de- akılcılığa önem verildiği ve doğruyu elde et- netimden uzak ve özgürce yayın yapması ide- menin hedeflendiği bir anlayış haberciliğin al bir yapı olarak karşımıza çıkarken bunun temelini oluşturmaktadır (Meyer, 1987: 47). aksine hedef kitlede medyanın baskı altında Ayrıca, medya kuruluşlarının haber ve bilgi çalıştığı ve ideolojik olarak farklı duruşları kaynağı olması açısından doğru ve güveni- olan medya kuruluşlarının yansız davrana- lir olup olmadığı aile bireyleri tarafından da madığına ilişkin hedef kitlede oluşan kanaat önemle takip edilirken günümüzde doğru ve
5 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:412 K:456 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) güvenilir medya organlarını bulmak aile üye- mesaj ulaştırmanın en iyi aracı olarak görülen lerinin bir misyonu haline gelebilmektedir bu kurumlar hemen her dönemde ama özel- (Aydeniz, 2012: 17). Medyaya karşı güven likle seçim dönemlerinde başta iktidar parti- duyulması konusu farklı medya yaklaşım- si olmak üzere siyasal parti ve adayların ilgi ları açısından da önemli kabul edilmektedir. odağını teşkil ederken medya kuruluşlarının Demokratik/liberal yapının/sistemin vazge- belirledikleri siyasal ya da ideolojik çizgi he- çilmezi olarak görülen medyaya duyulacak def kitleler ile olan güvenilirliğini de sorun- güven sistemin sağlıklı işlemesi açısından zo- lu hale getirebilmektedir. Türkiye’de medya runluluk olarak görülürken, medyayı devletin kuruluşlarına duyulan güven oranının düşük ideolojik bir aygıtı olarak gören (Althusser, olmasında bu faktörün de etkili olduğunu be- 2006: 64) Marksist yaklaşım ve onun yeni lirtmekte yarar vardır. Medya kuruluşlarının yorumlanışı olan eleştirel yaklaşım da güven güvenilirliğini artırması için doğruluk ve nes- unsurunu önemsemektedir. Hemen her yakla- nellik kadar güvenilirliğe de önem vermesi şım medya içeriklerinin doğru oluşturulması (Koloğlu, 2013: 166-172), genel yayın po- ve karşılıklı güven ortamı oluşturulması ko- litikaları ne olursa olsun haber başta olmak nusundan neredeyse hem fikirdir. üzere içeriğinin doğru olduğu konusunda he- def kitleyi ikna etmesi gerekmektedir. Güven Medyaya duyulan güvenin artırılmasında duygusunun oluşabilmesi için süreye ihtiyaç medya çalışanlarına büyük sorumluluklar olduğu da dikkate alınmalıdır. düşerken mesleki görevlerini yaparken ahla- ki ikilemlerle karşılaşmaları çalışanları bazı Medyaya duyulan güven aracın ve haberin güçlüklerle karşı karşıya getirmektedir. Etik hedef kitle üzerindeki etkisini artırmakta, ilkelerin her zaman dikkate alınması isten- bireyin siyasal karar alma sürecinde haberin mekte, ihlalin önlenebilmesi için sosyal/top- etkisini de çoğaltmaktadır (Güz, 2005: 88). lumsal sorumluluğa büyük bir önem verilmesi Medya kuruluşlarına duyulan güven ülke- istenmektedir. Haberlerin açıklayıcı, anlamlı den ülkeye farklılık göstermektedir. Sadece ve kapsamlı biçimde bireylere ulaştırılması Türkiye’de son yıllarda yapılan araştırmalar için doğru, güvenilir ve dengeli bir haberci- değil, Türkiye ve diğer ülkelerde farklı yıllar- lik anlayışının benimsenmesine ihtiyaç vardır da yapılan araştırmalar da medya ile kamuoyu (Evers, 2010: 45-51). Demokratik/liberal sis- arasında bir güven sorununun bulunduğunu temin vazgeçilmezi olan medya kuruluşları göstermektedir. Örneğin 2007’de 18 ülkede siyasal iktidar ve rakiplerinin cazibe merke- yapılan bir araştırmada gazetecilere duyulan zini oluşturmaktadır. Seçmene yoğun ve hızlı güvenin doktor, öğretmen, polis, asker gibi
6 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:412 K:456 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) mesleklerden daha az olduğu belirlenmiştir sındaki hız, haber içeriklerinin doğruluğunun (Erzurumluoğlu, 2013: 130). UNESCO tara- teyit edilmeden paylaşılması ve yayılma- fından 2011 yılında 28 ülkede yapılan Medya sı ve etik ilkelere dikkat edilmemesi sosyal İstatistiği Pilot Anketi ise özellikle televizyon medyayı haber konusunda güvensiz bir or- yayınlarının ülkelerdeki otoriteler tarafından tam haline getirmektedir. Son yıllarda sosyal regüle edildiğini göstermiştir (UNESCO, medyaya olan güvenin geleneksel medyadan 2012: 9). Yine 2013 yılında 26 ülkede yapılan daha fazla olduğuna ilişkin görüşler olsa da bir araştırmada Türkiye’de medyaya duyulan (xsights.co.uk, 08.09.2017) bu mecranın ay- güvenin diğer ülkelere göre daha az olduğu rıca bilimsel araştırmalarla desteklenmesine tespit edilmiştir (ec.europa.eu, 05.09.2017). ihtiyaç olduğu açıktır. Türkiye’de Haziran 2013’te yayınlanan Kamuoyu Araştırmaları Medya ve Güven Raporu ise kamuoyunun % 67’sinin medyaya güven konusunda so- Kamuoyunun bir konu hakkında düşünce, run yaşadığını göstermektedir (xsights.co.uk, kanaat ve eğilimlerini öğrenmenin en iyi 08.09.2017). yolu kamuoyu araştırmalarıdır. Kamuoyu araştırmaları dünyada 19. Yüzyılda (Hennes- Geleneksel medyadan farklı olarak yeni med- sey, 1985: 60) ülkemizde ise 1960’lı yıllarda ya da güvenilirlik konusundaki tartışmalara uygulanmaya başlanmıştır. Kamuoyu araş- hedef olmaktadır (Özel, 2011: 3). Özellikle tırmaları Türkiye’de 1980’li yıllardan sonra sosyal medyada dezenformasyon, manipü- önemimini arttırmıştır (Güz, 2005: 97). İlk lasyon, montaj içerikler, fake (sahte) hesaplar araştırmalar 1960’lı yıllarda yapılsa da (Ney- medyaya duyulan güvensizliğin temel sebep- zi, 1988: 16), kapsamlı araştırmalar 1975 lerini oluşturmaktadır. Haber güvenilirliği yılında başlayacak (Topuz, 1991: 217) ama ile son dakika haberciliği arasında bir ilişki yaygınlaşması 1980 sonrasında olacaktır. bulunmakta ve bu durum sosyal medyada da Askeri darbe sonrasındaki ilk seçimler olan kendisini göstermektedir (Algül ve Sütcü, 1983 Genel Seçimleri ile birlikte kamuoyu 2015: 26). Günümüzde araştırmacılar ve kul- araştırmaları toplumsal gündemin ayrılmaz lanıcılar olarak bireylerin de şahit olduğu gibi bir parçası haline gelecektir. Bu dönemde haberler sosyal medya ve dijital ortamdaki yapılan araştırmalarda sonuçların isabetli ol- diğer medyalara geleneksel medyadan daha ması kamuoyu araştırmalarına olan ilginin ve önce ulaşmaktadır. Sosyal medya geleneksel güvenilirliğin artmasını sağlayacaktır (Güz, medyadakinden daha fazla haber kaynağına 2005: 101). Ancak sonraki yıllarda ve özel- sahip olmasına rağmen haberlerin yayılma- likle 1990’lardan sonra kamuoyu araştırma-
7 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:412 K:456 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) larının seçmen tercihinin yönlendirilmesine etkilemek için daha yoğun araştırma içeren yönelik olarak kullanıldığına ilişkin eleştiri- haber yapmakta ve kamuoyu araştırmalarının ler sıkça yapılacaktır. propaganda amaçlı yapılması ve yayınlanma- sına aracılık edebilmekte, bunun sonucunda Kamuoyu araştırmalarının yapılmasını bir- ise yönlendirmeye açık olan seçmenler üze- çok nedeni bulunmaktadır. Bunlar arasında; rinde olumsuz etki oluşturabilmektedir (Güz, siyasî kampanya yürüten politikacıların gün- 2008: 20). demi ve eğilimleri öğrenme isteği, araştırma sonuçlarını propaganda malzemesi olarak Kamuoyu araştırmaları ister bilimsel ve ob- kullanılmaya yönelik çaba, toplumdaki in- jektif, isterse sübjektif amaçlarla yapılsın sanların yine toplumdaki başka insanların ne araştırma sonuçlarının kamuoyu üzerinde et- düşündüğünü öğrenmeye yönelik merakını kili olduğu bilinen ve kabul edilen bir görüş- gidermek, geleceği bilmeye yönelik bilgi ihti- tür. Kamuoyu araştırma sonuçlarının seçmen yacını karşılamak ve ticari olarak toplumdaki tercihleri üzerinde dört şekilde etkisi olduğu talep ve beklentileri karşılamak yer almakta- tahmin edilmektedir; gözde olana yönelme dır (Lake ve Harper, 2008:6). Kamuoyu araş- veya “bando arabası” (bandwagen), “yenil- tırmaları sayesinde seçmenlerin siyasî kanaat mişlik veya kamçılama” (underdog or black- ve tutumları, gündem konularına yaklaşımı, lash), “toparlanma” (momentum) ve “tedbir- siyasi lider ve adaylara duydukları ilgi, hangi li oy kullanma” (tactical voting) etkileridir medya ve medyaları kullandıkları belirlene- (Harrop, Miller, 1987:237; Denver, 1989:107, bilmektedir. Seçmen tercihlerini öğrenmek Owen, 1991:94-95). Bando arabası etkisinde için siyasiler kamuoyu araştırmalarını sıklık- seçmen önde olan partiye destek verme eğili- la kullanmaktadırlar (Kalender, 2005: 96). mine girerken, yenilmişlik veya kamçılanma etkisinde seçmenler kazanma şansı daha az Diğer taraftan kamuoyu araştırmalarının ya- olan adaya veya partiye yönelebilmektedir- pılmasında (Albig, 1956: 174) milyonlarca ler. Zayıf adaya veya partiye acıma duygusu kişiyi temsil edecek örneklemin oluşturul- bu etkinin oluşmasını sağlamaktadır. Aynı za- masında, katılımcılara yöneltilen soruların manda kendisini geride gören aday veya parti tarafsız ve önyargısız sorulup sorulmadığı, daha fazla çalışarak oyunu artırmaya çalış- katılımcının soruları doğru anlayıp anlamadı- maktadır. Böylelikle kamçılanma etkisi oluş- ğı gibi sorunlarla karşılaşılmaktadır (Noelle- maktadır. Diğer tarftan kazanacağını gören Neumann, 1998: 64-65). Bilimsel ve objektif aday veya parti ise seçmenlerin önüne daha araştırmalar yanında kimi zaman medya ku- kendinden emin çıkmaktadır. Toparlanma et- ruluşları henüz kararını vermemiş seçmenleri
8 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:412 K:456 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) kisinde ise seçmen sempati duyduğu parti ya Kamuoyu araştırma şirketleri araştırmanın da adayın oyunun yükseldiğini görünce eğili- subjektif taraflarını gizlemek, eksikliklerini mini değiştirerek onu daha yükseğe çıkarma- örtmek ve rakip şirketlerin öğrenmesini en- ya çalışcaktır. Tedbirli oy kullanmada ise seç- gellemek amacıyla araştırma sonuçlarında men desteklediği küçük parti veya aday yeri- anket/soru formunu ve yöntemini gizlemek- ne, benzer ideolojiye sahip aday veya partiye tedirler. Bu durum ise araştırma sonuçlarının yönelerek oyunun boşa gitmesini engelleme- sağlıklı değerlendirilmesinin önünde bir en- ye çalışmak isteyecektir (Güz, 2005:154). gel oluşturmaktadır (Güz, 2005: 144-145). Konuyla paralel olarak durumu medya açı- Dünyada kamuoyu araştırması yapan ku- sından değerlendirdiğimizde liberal- çoğulcu ruluşları denetleyen bazı kuruluşlar bulun- basın kuramı demokratik rejimlerde medya- maktadır. Amerika Birleşik Devletleri’nde ya, yasama, yürütme ve yargıdan sonra 4. güç AAPOR (American Association for Public işlevi yüklemiştir. Objektif habercilik ideali Opinion Research - Amerika Kamuoyu Araş- ise liberal-çoğulcu basın kuramının dayandı- tırmaları Birliği), NCPP (National Council on ğı en önemli noktalardan biridir (Özer, 2010: Public Polls - Kamuoyu Araştırmaları Millî 93). Bu sebeple medya diğer haberler gibi Konseyi) ve Avrupa’da ESOMAR (Avrupa kamuoyu araştırma sonuçlarını yayımlarken Kamuoyu ve Piyasa Araştırmaları Birliği) ka- duygusallıktan kaçınmalıdır. Kamuoyu araş- muoyu araştırmalarıyla ilgili bazı etik ilkeler tırma sonuçlarını seçmenin anlayabileceği ve ve standartlar ortaya koymuşlardır. Bu ilkeler yönlendirmeye zemin hazırlamayacak şekil- araştırma yapan şirketlerin gerek araştırma de sunmalıdır. Aksi halde medyaya ve kamu- yaparken gerekse de sunarken daha dikkatli oyu araştırmalarına olan güven zedelenebile- olmalarını sağlamaktadır (Bogart, 1988:22). cektir. Bu denetim kuruluşlarına göre bir araştırma Kamuoyu araştırmaları haberleştirilirken raporunda; araştırmanın sponsoru, anket for- medya araştırma sonuçlarının doğruluğu mu ve anketöre verilen açıklamalar, popülas- konusunda daha dikkatli davranmalı ve ka- yon ve örneklem, örneklemin seçilme yönte- muoyu araştırmalarının yayınlanmasındaki mi, örneklem genişliği ve tamamlanma yön- etik ilkelere uymalıdır. Bu çerçevde medya temi, örneklem hata oranları, sonuçların inşa mensupları kamuoyu araştırma raporlarını edildiği örneklem grubu, yöntem, araştırma haberleştirmeden önce araştırmanın amacına, yeri gibi unsurlar yer alması gerekmektedir küme veya popülasyona, örneklem ve örnek- (Cantril, 1991: 262-265: Güz, 2005: 144). lemin elde edilme yöntemine, anket formu
9 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:412 K:456 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) ve bilgi derleme yöntemine, araştırmanın ya kuruluşlarının gündemlerine almamaları yapıldığı yerleşim birimlerine, verilerin top- halinde kamuoyu araştırmalarının kamuoyu- landığı tarihlere, araştırmayı yaptıranlara ve na taşınmaları çoğu zaman mümkün olama- varsa sponsorlara, araştırmayı yönetenlere, maktadır. yapılan tahminlerdeki hata paylarına mutla- Medya ve kamuoyu araştırmalarının birbirine ka bakmalıdırlar. Ancak bu verilerle ilgili bir olan ihtiyaçları güvenilirliklerini de etkiler. güven sorunu ile karşılaşmamışlarsa raporu Birine olan güven ya da güvensizlik diğeri- haberleştirmeli ve söz konusu verilere mut- nin güvenini/güvensizliğini de artırır veya laka haber metninde yer vermelidirler. Yine azaltır. Türkiye’de kamuoyu tarafından med- araştırma raporları haber olarak yayınlanma- ya ve kamuoyu araştırmaları ile ilgili güven dan önce konunun uzmanları ve medya yö- konusu sıkça tartışılmaktadır. 1990’lı yıllarda neticileri tarafından ayrıca değerlendirilmeli, kamuoyu araştırmaları ile ilgili eleştiriler ve bilimsel ve objektif yapıldığına kanaat geti- akabinde önce seçim kampanyaları dönemin- rildikten sonra yayınlanmasına karar veril- de araştırmaların medyada yayınlanmasının melidir. Haber kaynağına duyulacak güvenin yasaklanması, sonra araştırmaların yapılma- habere olan güveni arttıracağı ilkesinden ha- sına kanunla getirilen yasaklamalar tartışma reketle kamuoyu araştırması yapan kuruluşun konusu olmuştur. Son iki yılda Türkiye’de güven durumu da dikkate alınmalıdır. Güven seçimler ve referandumla birlikte seçmenin/ duyulabilecek araştırma sonuçları, güven du- vatandaşın dört kere sandığa gitmesi ve oy- yulabilecek araştırma kuruluşlarının ürünleri lama öncesindeki kampanyalar döneminde olacaktır (Güz, 2008: 30-35). kamuoyu araştırmaları ve medya güvenilirli- Kamuoyu araştırmaları ile medya arasında ğine ilişkin daha yoğun tartışmalar olmuştur. doğrusal bir ilişki bulunmaktadır. İnsan ha- ARAŞTIRMA BULGULARI yatının ayrılmaz bir parçası olan medyanın gündemine aldığı konular arasında kamuoyu Demografik Özellikler araştırmaları önemli bir yer tutar. Kamuo- Araştırmaya katılanların % 54,7’sini erkek, yu ilgisi ve medyanın kendi gündemini test % 45,3’ünü ise kadınlar oluştururken, katı- etme isteği kamuoyu araştırmalarına ilgi gös- lımcıların % 20’si 18-25 yaş, % 39,3’ü 26- termesinin temel sebebini oluşturmaktadır. 35 yaş, % 22,2’si 36-45 yaş, % 12,2’si 46-55 Kamuoyu araştırmaları açısından medya ku- yaş, % 4,5’i 56-65 yaş, % 1,8’i ise 66 yaş ve ruluşları ise kendilerini kamuoyu gündemine üzerindeki bireylerden oluşmaktadır. Araştır- taşımaları sebebiyle vazgeçilmezdirler. Med- maya katılanların ailelerinin aylık gelirlerine
10 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:412 K:456 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) baktığımızda ise % 34,3’ü 2000 TL’nin altın- ihtiyacının hissedilmesi güven noktasında so- da % 49,5’nin 2000 TL ile 5000 TL arasında runun önemine işaret etmektedir. Sonuçlar ta- ve % 16,2’sinin ise 5000 TL ve üzerinde aylık kip ettiği haber kaynağı ile ilgili güven sorunu gelire sahip olduğu görülmektedir. yaşayanların oranının katılımcıların yaklaşık 1/3’ünü oluşturduğunu göstermektedir. Medya Güvenilirliği Katılımcılara doğrudan sorulan ve Türkiye’de Haber kaynaklarına vatandaşların ne oranda medyaya (gazete, dergi, radyo, tv, internet güven duyduklarını ortaya koymak amacıyla vb.) güven derecelerinin ne olduğunu belirt- katılımcılara sürekli takip ettiğiniz haber kay- meleri ve (0 en zayıf, 100 en yüksek) puan nağından aldığınız önemli bir haberi başka vermeleri istenen soruya verilen cevaplara haber kaynaklarından da teyit etme/doğrula- bakıldığında güven düzeyi 50 puanın altın- ma ihtiyacı duyuyor musunuz, sorusu sorul- da olanların oranının 50’den fazla olanlardan muştur. Verilen cevaplara bakıldığında; katı- daha yüksek olduğu dikkati çekmektedir. Ka- lımcıların %35,8’inin genellikle, % 23,7’sinin tılımcıların % 54,5’i medyaya güven düzeyi- ise her zaman bir haber kaynağından aldığı ni 50’nin altında bir puanla değerlendirirken, haberi/bilgiyi başka haber kaynaklarından da güven düzeyini 50 ve üzerinde puanla değer- doğrulama ihtiyacı duyduğu görülmektedir. lendirenlerin oranı % 45,5’te kalmaktadır. Katılımcıların % 59,5’inin bir kaynaktan al- dığı bir haberi başka bir haber kaynağından Konu başka bir soruyla ayrıca test edilmiş teyit etme/doğrulama ihtiyacı hissetmesi ha- ve dünya/siyasi görüşü sizinle aynı olmadı- ber kaynaklarının güven sorunu ya da eksik ğı halde güvendiğiniz bir medya kuruluşu haber verme imajıyla karşı karşıya bulunduk- var mıdır, sorusuna katılımcıların % 30,2’si larını göstermektedir. evet derken, % 60,5’i hayır demektedir. Ve- riler medya tercihi yapılmasında ve medya- Bunun ne oranda güven sorunundan kaynak- ya güven noktasında ideolojik ön yargıların/ landığı ise araştırma çerçevesinde ayrıca test eğilimlerin etkili olduğunu göstermektedir. edilmiştir. Önerme şeklinde sorulan, “takip Bu ideolojik ön yargı/süzgecin diğer medya ettiğim haber kaynağına güvenmediğim için kuruluşlarını izlemeye engel teşkil etmediği teyit etme ihtiyacı duyarım” yargısına evet de, güven duymadığınız halde izlediğiniz/ta- diyenlerin oranı % 31,3 iken, hayır diyenlerin kip ettiğiniz bir medya kuruluşu (gazete, der- oranı % 50,2 olmaktadır. Ancak burada takip gi, radyo, TV, İnternet sitesi vb.) var mıdır, edilen medya genellikle güvenilen medya sorusuna verilen cevapla ortaya çıkmaktadır. kaynağı olduğu için buna rağmen teyit etme Katılımcıların % 69,7’si güven duymadıkları
11 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:412 K:456 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) halde diğer medya kuruluşlarını takip ettik- Televizyona güveni 50’den az puanla değer- lerini söylemektedir. Bu noktada ideolojik lendirenler % 44,6 yüksek değerlendirenler keskinlik ya da güvensizlik sebebiyle sadece % 55,4, belirli kanalları izlediğini söyleyenlerin ora- İnternet haber sitelerine güveni 50’den az pu- nı % 26,2’de kalmaktadır. Veriler insanların anla değerlendirenler % 47,5 yüksek değer- güven duymasa da farklı medya kanallardaki lendirenler % 52,5, haber ve diğer enformasyonu izleme ihtiyacı duyduklarını göstermektedir. Gazete haber sitelerine güveni 50’den az pu- anla değerlendirenler % 47,5 yüksek değer- Haber Kaynağı Olarak Kitle İletişim Araç- lendirenler % 52,5, larına Olan Güven Sosyal medyaya güveni 50’den az puanla de- Genel olarak kitle iletişim araçları/medyaya ğerlendirenler % 59,2 yüksek değerlendiren- güvenle birlikte geleneksel ve sosyal medya- ler % 40,8 olmaktadır. nın her birine haber kaynağı olarak toplumun ne oranda güvendiği de araştırma ile test edil- Veriler genel olarak değerlendirildiğinde ka- miştir. Bu amaca yönelik olarak yöneltilen tılımcıların yarısından çoğunun televizyon, güven düzeyini 0 ile 100 arasında bir puanla internet haber sitelerine ve gazete haber site- puanlamaları istenen sorulara katılımcıların lerinin dışındaki medya kuruluşlarına güven verdikleri cevaplar değerlendirildiğinde; ha- düzeyini 50’inin altında puanla değerlendir- ber kaynağı olarak gazeteye güven düzeyini dikleri, haber sitelerine güven düzeyini 50 50 puanın altında puanla değerlendirenlerin ve üstü puanla değerlendirenlerin oranının oranı % 54,6 iken, 50 ve üzerinde puanla de- katılımcıların yarısından fazla olduğu dikkati ğerlendirenlerin oranı % 45,4’te kalmaktadır. çekmektedir. Haber sitelerinin güven nokta- sında yüksek puan ve oran almalarının kar- Bu oranlar diğer medya kuruluşları için şöyle şılıklı etkileşimden ve hızdan kaynaklanıp olmaktadır: kaynaklanmadığının ayrıca araştırılması ge- Dergiye güveni 50’den az puanla değerlen- rekmektedir. direnler % 59,5, yüksek değerlendirenler % Medya Çalışanları ile İlgili Düşünceler 40,5, Medya içeriklerini oluşturanlar kuşkusuz Radyoya güveni 50’den az puanla değerlen- medya mensuplarıdır. İçeriklerle ilgili olarak direnler % 59,6, yüksek değerlendirenler % da öncelikli sorumlular bu insanlar olmak- 48,4, la birlikte farklı unsurların (sahiplik yapısı,
12 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:412 K:456 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) siyasal iktidar, çıkar ve baskı grupları gibi) Medya yanlış veya abartılı haber vermektedir da içeriklere etkisi söz konusu olabilmekte- önermesine katılanlar % 76,2, katılmayan- dir. Medya çalışanlarına/mensuplarına güve- lar % 12 oranında kalmaktadır. Araştırmaya nin ölçülmesine yönelik olarak katılımcılara katılanların büyük bir çoğunluğu medyanın önermeler şeklinde ve bazıları kontrol ama- yanlış veya abartılı haber sunduğu görüşünü cıyla farklı şekilde ama aynı içerikle sorular belirtmektedir. yöneltilmiştir. Benzer şekilde medyanın sansasyonel haber Medya çalışanları eğitimli ve uzman kişiler- yaptığına katılanların oranının % 65,1, katıl- dir önermesine katıldığını söyleyenler % 32,2 mayanların ise % 17,5 olduğu sonucuna ula- iken katılmadığını söyleyenler % 47 olmak- şılmaktadır. tadır. Yine medyanın ideolojik yönlendirme yaptı- Medya çalışanları objektif ve doğru yayıncı- ğı önermesine katılanlar % 72,8, katılmayan- lık yaparlar önermesine katılanların % 35, ka- tılmayanların ise % 38 olduğu görülmektedir. lar ise % 12 oranında kalmaktadır.
Medya çalışanlarının olaylarla ilgili taraflı Medya çalışanları objektif ve doğru yayıncı- yayın yaparlar önermesine katılanlar % 68,4, lık yaparlar önermesine katılanların oranı % katılmayanlar % 15,8 oranındadır. Veriler ge- 35, katılmayanların oran ise % 38 olmaktadır. nel olarak değerlendirildiğinde katılımcıların Medya haberi seçerken ve sunarken yanlı medya çalışanları ile ilgili olumsuz yargılara davranır önermesine katılanların oranı % 79 sahip olduğu gözlenmektedir. iken katılmayanların oranı % 10,3’e inmek- Medya ile İlgili Düşünceler tedir.
Katılımcılara yine önermeler şeklinde soru- Medya insanların özel hayatına saygı duyar lar yöneltilerek medyanın demokratik siyasal önermesine katılanların oranı % 23,9 iken sistemde üstlendiği görevlerle ilgili katılım- katılmayanların oranı % 52,2’ye çıkmaktadır. cıların değerlendirmeleri öğrenilmeye çalışıl- mıştır. Medya kamuoyunun serbestçe oluşmasını sağlar önermesine katılanların oranı % 30,2 Medya iktidar/çıkar sahiplerinden etkilen- iken katılmayanların oranı % 43 olmaktadır. mektedir önermesine katıldığını söyleyenle- rin oranı % 78,5, katılmadığını söyleyenler % Medya toplumun farklı kesimlerine yayın- 12,1 olmaktadır. larında yer verir önermesine katılanlar oranı
13 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:412 K:456 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
% 29,7 iken katılmayanların oranı % 37,5’e bir puanla değerlendirmeleri istendiğinde yükselmektedir. katılımcıların % 56,6’sının 50’nin altında, % 43,4’ünün ise 50 ve üzeri bir puan verdiği gö- Veriler genel olarak değerlendirildiğinde in- rülmektedir. sanların medyanın demokratik siyasal sis- temde üstlendikleri görevleri yerine getirme Ayrıca, katılımcılara önermeler şeklindeki konusunda olumsuz bir yargıya sahip olduğu sorulara katılıp katılmadıkları sorulmuştur. görülmektedir. Medyanın kendisi ile ilgili Araştırma sonuçlarına göre parti/aday terci- toplumdaki olumsuz imajını düzeltme konu- hi yaparım önermesine katılanların oranı % sunda çaba göstermesi, hedef kitlesi ile sağ- 10,7 iken katılmayanların oranı % 78,9 ol- lıklı iletişim kurması sadece kurumsal olarak maktadır. kendisi için değil demokratik siyasal sistem Siyasi kamuoyu araştırmaları ile ilgili diğer açısından da önemlidir. önermelerdeki oranlar şöyledir: Kamuoyu Araştırmalarına Güven Araştırma sonuçlarında partim/adayım zayıf- Medya ile birlikte kamuoyu araştırmaları- sa kararım değişir; katılanlar % 9, katılma- na duyulan/duyulacak güven demokrasinin yanlar % 79,5, sağlıklı işlemesi açısından önem taşıyan ka- Araştırma sonuçlarına göre kazanacak parti- muoyunun oluşumu ve siyasal karar alma ye/adaya oy veririm; katılanlar %7,2, katıl- sürecinde bu iki kurumun üstlendiği görev- mayanlar %83,5, den dolayı önemlidir. Özelde seçmenin ama genelde bütün vatandaşların sağlıklı haber Araştırma sonuçlarına göre güçlüyü değil za- almaları, kamuoyundaki eğilimleri bilmeleri yıfı tercih ederim; katılanlar % 6,8, katılma- karar alma sürecinde kendilerine büyük des- yanlar % 80 oranında olmaktadır. tek sağlamaktadır. Kamuoyu eğilimlerini ölç- Ayrıca kamuoyu araştırmaları yapılırken mede en güçlü araçlardan birisi olan kamuo- yanlı soru sorulduğunu düşünüyor musu- yu araştırmalarına güven düzeyi bu çalışma nuz sorusuna katılımcıların % 61,8’i evet, çerçevesinde ölçülmeye çalışılmıştır. % 22,2’si hayır demektedir. Veriler genel Katılımcılara bazıları önermeler şeklinde olarak değerlendirildiğinde kamuoyu araş- yöneltilen sorulara verilen cevaplara bakıl- tırmaları ile ilgili imajın çok iyi olmadığı dığında farklı cevaplar verildiği dikkati çek- gözlenmektedir. mektedir. Siyasi konulardaki kamuoyu araş- tırmalarına güvenlerini 0 ila 100 arasındaki
14 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:412 K:456 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
Medya ve Kamuoyu Araştırmaları Arasın- yakın olmayan medya kuruluşlarını da takip daki İlişki ettiklerinin söylemeleri ideolojik/siyasal eği- limlerin medyaya güvende tek faktör olarak Medya ve kamuoyu araştırmaları arasındaki karşımıza çıkmamaktadır. ilişki bu çalışma çerçevesinde test edilmiştir. Araştırmaya katılanlara yöneltilen; siyasi ka- Kitle iletişim araçları içerisinde televizyon, muoyu araştırmalarını güvendiğim medya ya- internet haber sitelerine ve gazete haber site- yınlıyorsa güvenilirdir, önermesine katılımcı- lerine olan güven düzeyinin diğerlerine göre ların % 51’i katılırken, % 30,8’i katılmamak- daha yüksek olması, televizyonun en güveni- tadır. Bu veri medyanın bir anlamda kamuoyu lir kaynak bulunması önemli bir bulgu olarak araştırmalarını güven açısından taşıyıcı ya da karşımıza çıkmaktadır. Sosyal medya, gaze- güven artırıcı bir rolü olduğunu göstermekte- te ve dergiye olan güvenin diğerlerine göre dir. Katılımcılara doğrudan sorulan, araştırma daha az olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Sadece sonucunu yayınlayan medya kuruluşuna duy- medya kuruluşları/kitle iletişim araçları değil duğunuz güven/güvensizlik kamuoyu araştır- medya çalışanları konusunda da kamuoyunun ma sonucuna olan güveninizi etkiler mi, so- sorunlar yaşadıkları gözlenmektedir. Medya rusuna verilen cevaplarda da benzer sonuçlar çalışanlarına karşı kamuoyunda olumsuz bir çıkmaktadır. Katılımcıların % 62’si etkilediği- yargı gözlemlenirken, medyanın demokratik ni, % 19,3’ü ise etkilemediğini söylemektedir. siyasal sistemde üstlendiği görevleri yerine getirmesi ile ilgili kamuoyundaki olumsuz SONUÇ yargının giderilmesine yönelik programlar ya- Bireylerin medya ve kamuoyu araştırmalarına pılması demokratik siyasal sistem açısından olan güven ve ikisi arasındaki ilişkiyi araştı- önem taşımaktadır. ran bu çalışmada bireylerin medya ve kamu- Medya ile kamuoyu araştırmaları arasında oyu araştırmalarına karşı birtakım güvensizlik doğrudan bir güven ilişkisinin bulunduğu sorunları yaşadığı görülmektedir. Araştırmaya araştırma ile de doğrulanmaktadır. Doğrudan katılanların önemli bir bölümü, takip ettikleri kamuoyu araştırmalarına güven oranı daha medyada bir haberle karşılaştıklarında bu ha- düşük seviyede iken araştırma sonuçlarının beri başka medyalarda da takip etme ihtiyacı güvenilir medya kuruluşlarında yayınlanması hissettiklerini belirtmeleri medyaya olan gü- halinde araştırma sonuçlarına duyulan güven ven konusunda ciddi sorunlar yaşadıklarını oldukça artmaktadır. Bu çalışma medyanın göstermektedir. Ayrıca katılımcıların azımsa- kamuoyu araştırmalarını güvenilirlik açısın- namayacak bir bölümünün dünya görüşüne dan taşıyıcı bir özellik ortaya koyduğunu gös-
15 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:412 K:456 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) termektedir. Başka bir ifade ile medyaya olan Alp Tümertekin, İstanbul, Türkiye: İthaki güven kamuoyu araştırmalarına olan güveni Yayınları etkilemektedir. AYDENIZ, H., (2012). Bilinçli Medya Kulla- Kamuoyu araştırmalarının kamuoyu nezdin- nımı, T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Ba- deki güvenilirliğini artırması için etik ilkeler kanlığı Aile ve Toplum Hizmeleri Genel çerçevesinde bilimsel ve objektif yapılması ve Müdürlüğü, Aile Eğitim Programı (Pro- böyle yapıldığına kamuoyunun ikna edilme- je), Proje Yürütücüsü: EDAM (Eğitim sine, araştırma verilerinin medyada yayınla- Danışmanlığı ve Araştırmaları Merkezi), nırken aynı şekilde etik değerlere uyulmasına İstanbul, Türkiye ihtiyaç vardır. Medya güvenilirliğinin artırıl- BOGART, L., (1988). Polls and the Awarness ması için ise, başta haber olmak üzere diğer of Public Opinion. (2. Edition), New içeriklerde de doğru, objektif ve dengeli ya- Brunswick, New Jersey, USA: The State yıncılık anlayışının benimsenmesine ihtiyaç University vardır. Kamuoyu araştırma kuruluşları ve medya organlarının olumsuzlukta değil olum- CANTRIL, A. H., (1991). The Opinion Con- lu imajda yarışmaları ve birbirlerine destek nection Polling, Politics, and the Press. olmaları demokratik siyasal sistemin sağlıklı Washington, D.C.: Congressional Quar- işlemesi açısından önemlidir. terly Inc
KAYNAKÇA DENVER, D., (1989). Elections and Voting Behaviour in Britain, Philip Allan, Lon- ALBIG, W., (1956). Modern Public Opinion. don New York, Toronto, London: Mcgraw- Hill Book Company Inc DÖNMEZER, S., (1983). “Basın Suçların- da Ceza Sorumluluğu”, Basın ve Basının ALGÜL, A., SÜTCÜ, S. C., (2015). Deği- Karşılaştığı Hukuki Sorunlar. İstanbul, şen Haber Algısı: Kullanıcılar Sosyal Türkiye: Hürriyet Vakfı Eğitim Yayınları, Medyada Haberleri Nasıl Değerlen- No.3 diriyorlar?. Global Media Journal TR Edition, 6 (11): 18-34, DO1: 10.14783/ ERZURUMLUOĞLU, B., (2013). Medyanın od.v11i44.5000080014 Toplumda Güvenilirliği ve Medya Etiğine Uyum İlişkisi. KSÜ Sosyal Bilimler Der- ALTHUSSER, L., (2006). İdeoloji ve Dev- gisi, 10 (1): 121-126 letin İdeolojik Aygıtları. (2. Baskı), Çev.
16 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:412 K:456 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
EVERS, H., (2010). Medya Etiği. İçinde B. MEYER, P., (987). Ethical Journalism, Long- Çaplı, H. Tuncel (Ed.), Televizyon Ha- man, New York berciliğinde Etik İçinde, s. 45-59, Ankara, MILBURN, M. A., (1998). Kamuoyu ve Si- Türkiye: Fersa Matbaacılık yaset, (Çev. A. Duymaz, V. Duyan), İmge FROST, C., (2000). Media Ethics and Self- Kitabevi, Ankara Refulation.Pearson Eudcation Limited, GB NEYZİ, N. H., (1988). “Piyasa ve Kamuo- GÜZ, N., (2008). “Kamuoyu Araştırmalarının yu Araştırmalarının Gelişimi”, Kamuoyu Medyada Yayınlanmasının Etik İlkeleri”. Araştırmaları Birinci Uluslararası Sem- Zülfikar Damlapınar (Ed.), Medya ve Si- pozyumu, Ankara, Türkiye: AÜ.BYYO yaset, Konya, Türkiye: Eğitim Kitabevi Yayını: 11
GÜZ, N., (2005). Haberde Yönlendirme ve NOELLE-NEUMANN. E., (1998). Kamuoyu Kamuoyu Araştırmaları. Ankara, Türkiye: Suskunluk Sarmalının Keşfi. (Çev. Murat Nobel Yayınları Özkök), Ankara, Türkiye: Dost Kitabevi
HARPOON, M., MİLLER, W. L., 1987). ÖZEL, P. A., (2011). Sosyal Medya ve Güven: Election and Voters A Comparative Intro- Hükümet, Sivil Toplum Örgütleri ve Tica- duction. Macmillan, London ri Kuruluşlara Yönelik Ampirik Bir Araş- tırma, Academic Journal of Information HENNESSEY, B., (1985). Public Opinion, Technology, Yaz, s. 1-31 5th Ed. Brooks/Cole Publishing Company, California, USA ÖZER, Ö., (2010). Liberal Basın, Konya, Tür- kiye: Literatürk KALENDER, A., (2005). Siyasal İletişim Seç- menler ve İkna Stratejiler. Konya, Türki- TOPUZ, H., (1991). Seçimlerde İletişim Poli- ye: Çizgi Yayınları tikaları. İstanbul: TÜSES
KOLOĞLU, O., (2013). Osmanlı’dan 21. UNESCO., (2012). The Media Landscape in Yüzyıla Basın Tarihi, İstanbul, Türkiye: 28 Countries Results from a UIS pilot sur- Pozitif Yayınları vey, Published in 2012 by: UNESCO Ins- titute for Statistics P.O. Box 6128, Succur- LAKE, C. C., HARPER, P. C., (2008). Ka- sale Centre-Ville Montreal, Quebec H3C muoyu Araştırmaları. (Çev. Nurettin 3J7, Canada Güz), Ankara, Türkiye Eğitim Akademi Yayınları
17 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:412 K:456 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
INTERNET KAYNAKLARI tir. Çalışmada Gazi Üniversitesi BAP (23/2017-01) birimince desteklenen http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/ “Kamuoyu Araştırmaları ve Medyaya eb/eb80/eb80_cytcc_cytcc_nat.pdf, (E.T: Güven” başlıklı proje çerçevesinde yü- 05.09.2017) rütülen alan araştırmasından elde edi- http://www.ctrs.khas.edu.tr/n/arastirmalar, len verilere dayalı olarak Türkiye’deki Ocak 2017, (E.T.: 03.09.2017) kamuoyu araştırmaları ile medya güve- nilirliği arasındaki ilişki ortaya konma- http://www.milliyet.com.tr/ogretmene, ya çalışılmaktadır. Bu çalışma Gazi Üni- (25.09.2015) versitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde http://xsights.co.uk/wp-content/uplo- Prof.Dr. Nurettin Güz danışmanlığında ads/2013/07/Medya-ve-G%C3%BCven- yürütülen “Siyasal İletişim Baglamında Raporu.pdf, (E.T: 08.09.2017) Güvenilirlik Açısından Medya ve Kamu- oyu Araştırmalarının Etkileşimi” adlı YAZAR NOTU: Bu çalışma bir proje çer- Doktora tez çalışmasından üretilmiştir. çevesinde ortaya çıkmış ve proje Gazi Üniversitesi BAP (Bilimsel Araştırma Projesi )birimi tarafından desteklenmiş-
18 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:412 K:456 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
EXTENDED ABSTRACT
Introduction: Recently, credibility/reliability of public opinion polls (surveys) on political contents and media reliability which have been frequently on agenda in the global dimension, but especially in Turkey, have been discussed in public as well as in academic circle. This study, which is planned to reveal a scientific data especially needed by academic researchers in the communication sciences, aims to determine how much people trust the public opinion polls on political contents and media in Turkey. There is a linear relationship between the public opinion polls and the media. Public opinion polls have an important place in the agenda of the media, which is an integral part of human life. Media and public opinion polls need each other and this also affects their credibility. Credibility or discredibility in one also increases or decreases credibility or discredibility of the other. Aim: This study is conducted to test the reliability of the media and public opinion polls on public opinion. It is also the purpose of this study to de- termine whether there is a relationship between credibility/reliability of the media and credibi- lity/reliability of the public opinion polls. Although there are independent public opinion polls and media reliability studies in Turkey, studies based on the relation field study between media credibility and public opinion polls are scarce. In this study, it is tried to reveal the relationship between credibility/reliability of the public opinion polls and media in Turkey based on the data obtained from the field study carried out under the project titled “credibility of public opinion surveys and media” supported by Gazi University BAP unit (23 /2017-01).Method: Within the framework of the study, the basic approaches in the field were first identified, and different di- mensions of media and public opinion polls were revealed. Based on this information, a comp- rehensive questionnaire (survey) was prepared. In Ankara, which is chosen as the representative of Turkey, data were collected between 15 March and 10 April in 2017 by surveying 600 people from the selected sample considering the socio-demographic and socio-cultural characteristics. The collected data were analyzed and transferred to the information-processing system (SPSS) and the reliability rates of public opinion on the media and political public opinion polls on po- litical contents were revealed. Findings and Results: This study investigates the relationship between individuals’ trust in media and public opinion polls and the relationship between the two, and it has been seen that individuals have had some problems against credibility/reliabi-
19 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:412 K:456 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) lity of media and public opinion polls. A significant proportion of those surveyed indicate that they have serious concerns about the credibility/reliability of the media that they are in need of follow-up in other media organization, even if they are reporting on the media they follow/like. It is also important to note that the ideological / political tendencies of people are important in following any media organization. Hovewer, in this study an unimportant part of the partici- pants say that they are following media organizations that are not close to their world views. Therefore, it is significant to say that ideological / political tendencies do not play a fundamen- tal role in relying on the media organizations. According to findings the level of credibility in television, in internet news sites and newspaper news sites is higher than others and Television is found the most reliable source among other media. The level of credibility of social media, newspaper and magazine are less than others. It is observed that public opinion is experiencing problems not only in media organizations / mass media, but also in media workers. While there is a negative judgment against the media employees in the public opinion, it is important for the democratic political system to make programs for the elimination of the bad news in the public about the fulfillment of the tasks of the media in the democratic political system. It is also confirmed by tis study that there is a direct relationship between credibility of media and public opinion polls. If the credibility of the results of public opinion polls are low, the credibi- lity of the results of public opinion polls are increasing considerably when they are published in reliable media organizations. This study suggests that the media reveals a trait in terms of credibility of public opinion polls. In other words, credibility/reliability in the media affects the credibility/reliability of public opinion polls. There is a need for public opinion polls to be made scientifically and objectively within the framework of ethical principles in order to increase the credibility of the public opinion polls and public must be convinced that public opinion polls are made scientifically and objectively within the framework of ethical principles. And in the same way it is also a need that public opinion polls are published by complying with ethical va- lues. In order to increase the reliability of the media, there is a need to adopt a correct, objective and balanced approach in publishing and broadcasting chiefly the news and other contents. It is important that public opinion polls organizations and media organs compete in positive image, not negative, and support each other in terms of healthy process of democratic political system.
20 ULUSLARARASI HAKEMLI İLETİŞİM VE EDEBİYAT ARAŞTIRMALARI DERGISI UHİVE INTERNATIONAL PEER-REVIEWED JOURNAL OF COMMUNICATION AND HUMANITIES RESEARCH
İŞ HAYATINDA TÜKENMİŞLİK VE SEYAHAT ACENTASI ÇALIŞANLARININ TÜKENMİŞLİK DÜZEYLERİNİ BELİRLEMEYE YÖNELİK BİR ARAŞTIRMA (1)
JOB BURNOUT AND A RESEARCH ON DETERMINING THE BURNOUT LEVELS OF TRAVEL AGENCY EMPLOYEES
Mehmet ŞAHİN1, Alper ATEŞ2 1 Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu, Konya / Türkiye 2 Selçuk Üniversitesi, Turizm Fakültesi, Konya / Türkiye ORCID ID: 0000-0002-0580-86531, 0000-0002-4347-73062
Öz: Amaç: Araştırmanın amacı Konya ilinde faaliyet Abstract: Aim: The aim of this study is to find out the gösteren seyahat acentalarında çalışan 220 personelin level of burnout of 220 employees working in travel tükenmişlik düzeylerinin ölçülmesidir. Yöntem: Kişi- agencies in Konya.Method: A personal information sel bilgiler için kişisel bilgi formu’ndan ve tükenmişlik form is used to get personal information and Maslach düzeyini belirlemek için ise Maslach Tükenmişlik Burnout Inventory was used to assess the burnout Envanteri’nden yararlanılmıştır. Elde edilen sonuçlar level. The obtained results were analyzed by SPSS SPSS 20.0 programı ile analiz edilmiş ve yorumlan- 20.0 program and interpreted. Results: According to mıştır. Bulgular: Analiz sonuçlarına göre erkeklerin the analysis results, it is observed that men are more af- kadınlara oranla tükenmişliğin her alt boyutundan daha fected than women in every sub-dimension of burnout. fazla etkilendiği gözlemlenmektedir. Bunun yanında In addition, married employees, those with more than 6 evli çalışanlar, 6 yıldan daha fazla deneyime sahip years of experience, and those with an associate degree olanlar ve önlisans düzeyinde eğitim seviyesinde olan level of education, have been found to experience more çalışanların, duygusal tükenme boyutunda diğer çalı- burnout than other employees in terms of emotional şanlardan daha fazla tükenme yaşadıkları belirlenmiş- exhaustion. At the same time, it has been shown that tir. Aynı zamanda 4-6 yıl deneyime sahip çalışanlar ile employees who have 4-6 years experience and those 40 yaş ve üzerinde olan çalışanların ise kişisel başarıda who are over 40 years of age have experienced more düşme hissi boyutu açısında daha fazla tükenmişlik burnout in terms of low personal accomplishment. yaşadıkları ortaya konulmuştur. Sonuç: Elde edilen so- Conclusion: According to the obtained results, sub- nuçlara göre tükenmişliğin alt boyutları olan duygusal scales of emotional exhaustion, depersonalization, and tükenme, duyarsızlaşma ve kişisel başarıda azalama low personal accomplishment are significantly differ- hissi çeşitli demografik özelliklere göre anlamlı farklı- ent according to various demographic characteristics. lık göstermektedir. Key Words: Burnout, Emotional Exhaustion, Deper- Anahtar Kelimeler: Tükenmişlik, Duygusal Tükenme, sonalization, Low Personal Accomplishment, Travel Duyarsızlaşma, Kişisel Başarıda Azalma, Seyahat Agency Acentası
Doi: 10.17361/UHIVE.2017.3.8
(1) Sorumlu Yazar: Mehmet ŞAHİN, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu, Konya / Tür- kiye, [email protected], Geliş Tarihi / Received: 28.08.2017, Kabul Tarihi / Accepted: 30.09.2017, Makalenin Türü: Type of article (Araştırma – Uygulama / Research - Application) Etik Kurul Raporu: Yok – None of Ethics Committee
21 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:409 K:451 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
GİRİŞ Hizmet işletmeleri arasında yer alan seyahat acentalarında, işgörenler her hizmet işletme- Günümüzde yaşanan yoğun rekabet ortamı sinde olduğu gibi işletme için başarının en içerisinde yaşamlarını sürdürebilmesi için önemli unsurlarındandır. Hizmet işletmeleri- emek yoğun işletmelerin diğer işletmelere nin ortak özelliklerinden biri olan işgörenlere göre daha fazla çaba harcamaları gerektiği önem verme unsuru hizmet kalitesini doğru- söylenebilir. Çünkü emek yoğun işletmeler, dan etkileyen bir unsurdur. Seyahat acenta- sermaye yoğun işletmelerden daha fazla çalı- larının da hizmet kalitesinde çalışanların ve- şan memnuniyetini ve çalışanlarının iş doyu- rimliliği, bu işletmelerin başarısına etki eden munu sağlamak zorundadırlar. Emek yoğun en önemli unsurlardan biridir. Dolayısıyla işletmelerin çalışan devir hızının artması bu seyahat işletmesi çalışanlarının verimliliğinin işletmelerin önemli düzeyde kayıp yaşaması- düşmesi aynı zamanda işletmenin başarısının na sebep olmaktadır. Her ne kadar bütün işlet- düşmesi anlamı taşımaktadır. meler için çalışanların memnuniyeti önemli olsa da emek yoğun işletmeler bu açıdan ça- Çalışanların mesleğinin asıl anlamı ve ama- lışanlarının memnuniyetine daha fazla önem cından kopması ve hizmet ettiği insanlarla ar- vermek zorundadırlar. tık gerçekten ilgilenemiyor oluşu ya da aşırı stres ve doyumsuzluğa tepki olarak kişinin Emek yoğun işletmeler arasında yer alan se- kendini psikolojik olarak işinden geri çekmesi yahat acentaları, insanları seyahatler, konak- olarak tanımlanan tükenmişlik kavramı, daha lama ve ulaştırma hizmetleri hakkında bilgi- çok doğrudan insana hizmet eden, hizmetin lendirerek belli bir komisyon karşılığında se- kalitesinde insan etmeninin çok önemli bir yahat üreticilerinin ürünlerinin belli fiyatlarla yere sahip olduğu alanlarda görülmektedir. halka satışı için aracılık yapan kuruluşlardır Bu durum sunulan hizmeti, hizmetin kalite- ( Hacıoğlu, 1995: 25). Başka bir tanıma göre sini doğrudan olumsuz yönde etkilemektedir “Kâr amacı ile turistlere, turizmle ilgili bilgi- (Kaçmaz, 2005: 29). Tükenmişlik bir send- ler vermeye, paket turları ve turları oluştur- romdur ve hizmet sağlayan ile bu hizmeti alan maya, turizm amaçlı konaklama, ulaştırma, arasındaki sosyal etkileşim sonucu genellik- gezi, spor ve eğlence sağlayan hizmetleri gör- le tekrar eden duygusal gerginliğe bir tepki meye yetkili olan, oluşturduğu ürünü kendi olarak ortaya çıkar ve bir çeşit mesleki stres veya diğer seyahat acentaları vasıtasıyla pa- olarak da nitelendirilebilir (Turek vd., 2006: zarlayabilen ticarî kuruluşlardır” (Resmi Ga- 131). Tükenmişliğin en büyük etkisi, kişinin zete, 2007: 4). iş hayatına etkisidir. Tükenmişlik zaten kişi-
22 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:409 K:451 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) nin iş yaşamının yarattığı bir sorun olduğu TDK tarafından “Gücünü yitirmiş olma, çaba için yansıması da en çok kişinin iş yaşamına göstermeme durumu” olarak tanımlanmıştır. olmaktadır. Araştırmalar da, tükenmişlikle iş Maslach ve Jackson (1981: 2) fiziksel bit- performansı arasında sıkı bir ilişki olduğunu kinlik, uzun süren yorgunluk, çaresizlik ve göstermektedir (Çağlıyan, 2007: 42-43). umutsuzluk duygularını beraberinde getiren, Tanımlardan da anlaşıldığı gibi tükenmişlik iş bireyin yaptığı işe, hayata ve diğer insanlara hayatında çalışanların verimliliğinin düşme- karşı gösterdiği olumsuz tutumları kapsayan sine sebep olan bir sendromdur. Tükenmişlik fiziksel ve zihinsel boyutlu bir sendrom ola- sendromuna sahip olan çalışanlar, yaptıkları rak tanımlamışlardır. Tükenmişlik özellikle işten keyif almazlar ve dolayısı ile işin gerek- kişi işyerinde iyi bir performans gösterdiği liliklerini yerine getirmekte sorun yaşarlar. halde yaptıklarının karşılığını alamadığını Hizmet sektöründe çalışanların tükenmişlik hissettiğinde ortaya çıkar (Tümkaya, 1996: yaşama oranlarının daha fazla olduğu görül- 28). Tükenmişlik dinlenme ile geçen bir yor- mektedir. Bir hizmet işletmesi olan seyahat gunluk hali değil, sosyal ilişki kaynaklı bir acentalarında da çalışan kişilerin tükenmiş- sendromdur (Sünter, vd., 2006: 9-14). lik sendromuna yakalanma ihtimalleri vardır. Tükenmişlik sendromunun nedenleri bireysel Dolayısıyla çalışanların tükenmişlik yaşama- ve sosyal nedenler ve örgütsel nedenler olarak ları sonucunda seyahat acentalarının bu du- sınıflandırılabilir. Bireysel ve sosyal nedenler, rumdan fazlasıyla etkilenecekleri aşikardır. kişilik özellikleri, eğitim, stres, beklentiler, Bu araştırmanın amacı hizmet sektöründe ça- gerçekten uzak hedefler, sorumluluk duygusu, lışanlarda sıklıkla görülen tükenmişlik send- içe dönüklük, yaş, cinsiyet, medeni hal, çalış- ma süresi olarak sıralanabilmektedir. Örgütsel romunun, seyahat acentası çalışanlarındaki nedenler ise, fazla iş yükü, rol çatışması, rol düzeyini belirlemek ve gerekli önlemlerin belirsizliği, inisiyatif kullanamama, belli bir alınması için önerilerde bulunmaktır. standardın olmaması, adaletsizlik, işletme- KURAMSAL ÇERÇEVE ye olan güven ve bağlılık duyguları, kontrol, ödüller şeklindedir (Sürgevil, 2006: 58). Tükenmişlik Kavramı Tükenmişlik Modelleri İlk olarak Psikolog Freudenberger (1986: 9) tarafından “yıpranma ve enerjinin tükenme- Tükenmişlik sendromu ile ilgili farklı araştır- si durumu” olarak tanımlanan Tükenmişlik macıların gerçekleştirdiği farklı tükenmişlik kavramı birçok araştırmaya konu olmuştur. modellerinin bulunduğu görülmüştür.
23 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:409 K:451 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
Cherniss Tükenmişlik Modeli iş verimliliği ve duyarsızlaşma olarak belir- lenmiştir. Bu modelde 4 evre bulunmaktadır Tükenmişlik süreç modelini ilk geliştiren (Polatcı, 2007: 25): araştırmacı olan Cherniss, tükenmişliği, “aşı- rı adanmışlık hastalığı” olarak tanımlamak- 1. Olayın Strese Götürme Seviyesi ta, stres ve tatminsizliğe tepki olarak, kişinin 2. Hissedilen Stres Seviyesi kendini işten geri çekmesi biçiminde özetle- mektedir (Girgin ve Baysal, 2005: 175). 3. Strese Verilen Tepki
Cherniss’in tükenmişlik modelinde dört te- 4. Strese Verilen Tepkinin Sonucu mel kavram vardır; iş ortamı, kişilik, stres Pines Tükenmişlik Modeli kaynakları ve tutum değişiklikleri. Tüken- mişlik üç aşamalı bir süreç olarak düşünül- Pines modelinde tükenmişlik, fiziksel, duy- müştür; stres, gerginlik ve savunma stratejisi gusal ve zihinsel olmak üzere üç ana boyutta (Hazell, 2010: 22-25). incelenmiştir. Bu boyutlar aşağıdaki şekilde açıklanmıştır (Aktaş ve Şimşek, 2015: 208): Edelvich ve Brodsky Tükenmişlik Modeli Fiziksel Tükenme: Bireyde enerji kaybıyla Edelwich ve Brodsky (1980) geliştirdikle- birlikte fiziksel ve bedensel bitkinlik durumu ri modelde iş hayatı merkezli tükenmişliği ortaya çıkar. Kişi harekete geçecek enerjiyi açıklamaya çalışmışlardır. İş hayatındaki bi- kendinde bulamaz. reylerin beklentilerinin karşılanmaması tü- kenmişlik sendromunu ortaya çıkarmaktadır Duygusal Tükenme: Kişi çaresizlik, mutsuz- (Kervancı, 2013: 10-11). luk, ruhsal çöküntü ve umutsuzluk duyguları yaşar ve hayattan zevk almama, duygu kaybı Edelwich ve Brodsky (1980) tükenmişliğin ve duyarsızlaşma yaşamaktadır. gelişim süreci olarak adlandırılan aşamala- rı idealistik coşku, durgunluk, engelleme ve Zihinsel Tükenme: Kişi kendisine ve çevre- apati (duygusuzlaşma) olarak açıklamıştır sine karşı olumsuz tutumlar geliştirmekte ve (Akten, 2007:35). yön duygusunu kaybetme noktasına geldiği tükenme aşamasıdır. Perlman ve Hartman Tükenmişlik Modeli Meier Tükenmişlik Modeli Perlman ve Hartman, tükenmişliğin üç te- mel bileşeni olduğunu ileri sürmüşlerdir. Bu Meier Tükenmişlik Modelinde tükenmişlik, üç temel bileşen; duygusal tükenme, düşük iş tecrübelerinin tekrar edilmesi sonucunda
24 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:409 K:451 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) ortaya çıkan bir durum olarak ifade edilmiştir la yansıması ile oluşan bir sendrom” olarak (Sezgin, 2010: 39). Bu modelin dört boyutu yapmıştır (Maslach & Jackson, 1981: 99). bulunmaktadır (Polatçı, 2007); Bu modelde tükenmişlik üç ana boyutta ele Pekiştirme Beklentileri: Bu beklentiler bi- alınarak, bu boyutlar duygusal tükenme, du- reyde belirli iş tecrübelerinin gizli ya da açık yarsızlaşma ve kişisel başarıda düşme hissi hedeflerini giderip gidermediği ile alakalıdır. olarak adlandırılmıştır. Duygusal tükenme boyutunda enerji eksikliği duygusal yönden Sonuç Beklentileri: Arzulanan sonuçları elde kendini yıpranmış hissetme gibi belirtiler etmek için yapılması gerekli olan tutumlarla gözlenmektedir. Duyarsızlaşma boyutunda ilgili tanımları içerir. bireyin hizmet sunduğu kişilere karsı birer bi- Yeterli Olma Beklentileri: Bu beklentiler ise, rey olduklarını dikkate almaksızın duygudan istenilen neticeleri ortaya çıkaracak verimli yoksun tutum ve davranışlar sergilemesi ile davranışları yapmaktaki bireysel yeterliliği kendini gösterir. Son boyut olan kişisel başa- içermektedir. rıda düşme hissi ise birey kendisini yetersiz hisseder, yetkin bir birey olmadığını düşünür Bağlamsal İşleme Süreci: Bu boyutta kişile- motivasyonunda da düşme yasar (Leiter and rin beklentilerinin nasıl öğrenildiği, devam Maslach,1988). ettirildiği ve değişimi ile alakalı tanımlama yapılmaktadır. AMAÇ
Maslach Tükenmişlik Modeli Araştırmanın amacı turizm sektörünün yapı taşlarından biri olan seyahat acentalarında Günümüzde tükenmişlik konusu üzerinde çalışan personellerin tükenmişlik düzeyleri- yapılan çalışmalarda en çok başvurulan mo- nin ölçülmesidir. Çalışma hayatında kişilerin del olan Maslach Tükenmişlik Modeli, 1981 karşılaştıkları en önemli sorunlardan bir ta- yılında Christina Maslach tarafından oluştu- nesi haline gelen tükenmişliğin, turizm sek- rulmuştur. Maslach tükenmişlik tanımını, “işi töründe yaşanması ile ortaya çıkan sorunlar gereği yoğun duygusal taleplere maruz kalan sebebiyle bu alanda çalışmaların yapılması ve sürekli diğer insanlarla yüz yüze çalışmak gerekliliği ortaya çıkmıştır. Bu doğrultuda durumunda olan kişilerde görülen fiziksel sektörün parçalarından biri olan seyahat işlet- bitkinlik, uzun süreli yorgunluk, çaresizlik ve mesi çalışanlarına yönelik olarak yapılan bu umutsuzluk duygularının, yapılan işe, hayata çalışma, bu alanda yaşanan tükenmişlik dü- ve diğer insanlara karşı olumsuz tutumlar- zeylerini ortaya çıkarmak ve gerekli önlem-
25 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:409 K:451 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) lerin alınmasını sağlamak açısından büyük gösteren seyahat acentaları belirlenmiştir. Be- önem taşımaktadır. lirlenen 115 seyahat acentasından 107 tanesinin detaylı adresi elde edilmiş olup işletmelerden KAPSAM 98’ine ulaşılmıştır. Konya’da faaliyet gösteren Bu araştırma seyahat işletmesi çalışanlarının TÜRSAB’a bağlı 98 seyahat acentesinde çalı- işyerinde yaşamış oldukları tükenmişlik dü- şan 228 çalışana anket uygulaması yapılmıştır. zeylerini belirlemeye yönelik yapılmıştır. İl- Bu araştırmada, veri toplama aracı olarak, ko- gili literatür incelendiğinde seyahat acentası nuyla ilgili olarak yapılan araştırmalarda yay- çalışanlarına yönelik bu konuda fazla araştır- gın olarak kullanılan “Maslach Tükenmişlik ma yapılmadığı görülmüştür. Bu sebeple ça- Envanteri”nden (MTE) faydalanılmıştır. lışma Konya ilinde faaliyet gösteren seyahat Maslach tarafından geliştirilmiş ve 22 mad- acentalarında çalışmakta olan işgörenler üze- deden oluşan Maslach Tükenmişlik Envante- rinde gerçekleştirilmiştir. ri, “duygusal tükenme”, “duyarsızlaşma” ve Çalışma hayatında kişilerin karşılaştıkları en “kişisel başarı” olmak üzere üç alt ölçekten önemli sorunlardan bir tanesi haline gelen oluşmaktadır (Gökçakan, 2003: 1). Bu ölçek tükenmişliğin, turizm sektöründe yaşanması 5 dereceli likert tipi skalaya göre dizayn edil- ile ortaya çıkan sorunlar sebebiyle bu alanda miş olup, ölçekte yer alan ifadeler; şiddet de- çalışmaların yapılması gerekliliği ortaya çık- recelerine göre 0:hiçbir zaman, 1:Çok nadir, mıştır. Bu doğrultuda sektörün parçalarından 2:Bazen, 3:Çoğu zaman, 4:Her zaman seçe- biri olan seyahat işletmesi çalışanlarına yöne- neklerinden birinin seçilerek yanıtlanmasını lik olarak yapılan bu çalışma, bu alanda yaşa- gerektirir. Duygusal tükenme alt ölçeği 9, du- nan tükenmişlik düzeylerini ortaya çıkarmak yarsızlaşma alt ölçeği 5, kişisel başarı alt öl- ve gerekli önlemlerin alınmasını sağlamak çeği 8 maddeden oluşmaktadır. Tükenmişlik açısından büyük önem taşımaktadır. tek bir puanla değil, her bir ölçekten alınan üç ayrı puanla değerlendirilir (Budak ve Sürge- ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ vil, 2005: 93). Maslach Tükenmişlik Envan- Bu araştırmanın evrenini, Konya ilinde faali- teri temelinde hazırlanan anket formlarına yet gösteren Türkiye Seyahat Acentaları Bir- demografik değişkenleri belirlemek amacıyla liğine (TÜRSAB) bağlı seyahat işletmelerin- 5 soru ilave edilmiştir. Böylece katılımcıların de çalışanlar oluşturmaktadır. Bu doğrultuda demografik bilgileri ile tükenmişlik değerleri TÜRSAB’ın (Türkiye Seyahat Acentaları Bir- arasında olabilecek olası ilişkilerde araştırıl- liği) resmi internet sitesinde Konya’da faaliyet mıştır.
26 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:409 K:451 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
Yüz yüze uygulama yoluyla 228 çalışana uy- H1: Çalışanların cinsiyetleri ile tükenmişlik gulanan anketlerden 8 tanesi çeşitli sebepler- boyutları arasında anlamlı bir ilişki yoktur. den dolayı araştırma dışında bırakılarak top- H : Çalışanların medeni durumları ile tüken- lamda 220 anket değerlendirmeye alınmıştır. 2 mişlik boyutları arasında anlamlı bir ilişki Anket uygulaması sonucunda elde edilen ve- yoktur. riler demografik özelliklerin dağılımlarının H : Çalışanların yaşları ile tükenmişlik bo- tespit edilebilmesi açısından, yüzde ve fre- 3 yutları arasında anlamlı bir ilişki yoktur. kans yöntemi kullanılarak analiz edilmiştir.
Ankette yer alan tükenmişlik boyutlarından H4: Çalışanların eğitim durumları ile tüken- duygusal tükenme, kişisel başarı ve duyarsız- mişlik boyutları arasında anlamlı bir ilişki laşma boyutlarına yönelik verilen ifadeler de yoktur. yüzde, frekans, aritmetik ortalama ve standart H : Çalışanların deneyimleri ile tükenmişlik sapma değerleri bulunarak analiz edilmiştir. 5 boyutları arasında anlamlı bir ilişki yoktur. Ardından, seyahat işletmesi çalışanlarının tükenmişlik düzeylerinin cinsiyetlere ve me- ARAŞTIRMANIN BULGULARI deni durumlara göre karşılaştırılması her bir Güvenilirlik Analizi tükenmişlik boyutu için t-testi uygulanarak ortaya konmuştur. Seyahat işletmesi çalı- Bu araştırmada, kullanılan ölçeğin güveni- şanlarının tükenmişlik düzeylerinin eğitim lirliği; Cronbach Alfa (α) katsayısının he- durumlarına, yaşlarına, sektördeki çalışma saplanması suretiyle belirlenmiştir. Bu doğ- sürelerine göre karşılaştırılmalarına ilişkin rultuda, araştırmanın uygulanması sonucu, verileri belirleyebilmek amacıyla Varyans ölçeğe ilişkin yapılan “Güvenilirlik Analizi” (One-Way Anova) Analizi yapılmıştır. Ana- sonuçlarına göre; ölçeğin duygusal tükenme lizlerde 0.05 anlamlılık düzeyi esas alınmış boyutuna ilişkin güvenilirlik düzeyi; α=0,85; olup, açıklanan tüm analizler amacına uygun duyarsızlaşma boyutu için, α=0,79; kişisel olarak yorumlanmıştır. başarı boyutu için, α=0,78 ve ölçeğin genel güvenilirlik düzeyi ise α=0,91 olarak gerçek- ARAŞTIRMANIN HİPOTEZLERİ leşmiştir. Bu sonuçlar özellikle sosyal bilim- Seyahat Acentası çalışanlarının tükenmişlik ler alanında gerçekleştirilen araştırmalar için düzeylerini ölçmeye yönelik araştırmamızın güvenilir sonuçlar olarak kabul edilmektedir. hipotezleri aşağıdaki gibi oluşturulmuştur. Uygulamayla ilgili yukarıda belirtilen analiz-
27 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:409 K:451 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) ler SPSS 20.0 for Windows programı kullanı- larak yapılmıştır.
Tablo 1. Ölçek Güvenilirlik (Cronbach Alpha α) Test Değerleri
Madde Sayısı Cronbach Alpha Katsayısı Duygusal Tükenme 9 0,853 Duyarsızlaşma 5 0,794 Kişisel Başarı 8 0,782 Genel 22 0,913
BULGULAR yimi olanların oranı %48,6, 4-6 yıl deneyime sahip olanların oranı %25 ve 6 yıldan fazla Demografik değişkenlere ait bulgular Tablo deneyime sahip çalışanların oranı %16,4 ola- 2’de yüzde ve frekans değerleri olarak sunul- rak belirlenmiştir. Eğitim durumu açısından muştur. değerlendirme yapıldığında genellikle çalı- Araştırmaya katılanların cinsiyet açısından, şanların eğitim seviyelerinin diğer sektörlere erkeklerin %58,2 ile kadınlara göre ( %42,8) göre daha yüksek olduğu söylenebilir. Eği- çoğunlukta olduğu belirlenmiştir. Medeni du- tim düzeyleri açısından ilköğretim düzeyin- rum açısından evlilerin oranı %72,3 iken be- de eğitim seviyesine sahip olan çalışanların karların oranı %27,7’dir. Çalışanların yaşla- oranı % 5,9, lise düzeyinde eğitim seviyesi- rına bakıldığında, 20-29 yaş aralığında olan- ne sahip olan çalışanların oranı % 29,5, ön- ların %35,0, 30-39 yaş aralığında olanların lisans eğitim seviyesinde olanların oranlarını ise %37,7, 40-49 yaş aralığındakilerin17,7 ve % 34,5, Lisans düzeyinde eğitim seviyesine 50 yaş üzeri olanların %9,5 oranında olduğu sahip olan çalışanların oranı % 26,4 ve lisan- görülmektedir. Seyahat sektöründeki dene- süstü düzeyinde eğitim seviyesine sahip olan yimlerine göre çalışanların bu sektörde 1 yıl- çalışanların oranı % 3,6 olduğu görülmekte- dan az çalışanların oranı %10, 1-3 yıl dene- dir.
28 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:409 K:451 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
Tablo 2. Çalışanlara Ait Demografik Özellikler
Cinsiyet n %
Erkek 128 58,2
Kadın 92 41,8
Medeni Durum n %
Evli 159 72,3
Bekar 61 27,7
Yaş n %
20-29 77 35,0
30-39 83 37,7
40-49 39 17,7
50 ve üzeri 21 9,5
Deneyim n %
1 yıldan az 22 10,0
1-3 yıl 107 48,6
4-6 yıl 55 25,0
6 yıldan fazla 36 16,4
Eğitim n %
İlköğretim 13 5,9
Lise 65 29,5
Önlisans 76 34,5
Lisans 58 26,4
Lisansüstü 8 3,6
29 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:409 K:451 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
Araştırmaya katılan seyahat acentası çalışan- nin alt boyutları arasındaki ilişkiye ait bulgu- larının cinsiyetleri ile tükenmişlik düzeyleri- lar Tablo 3’de verilmiştir.
Tablo 3. Çalışanların Cinsiyetleri İle Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişki
Tükenmişlik Cinsiyet n Ort s.s t Sig. (p) Boyutları
Duygusal Tüken- Kadın 92 2,31 0,82 4,057 0,001 me Erkek 128 1,93 0,57
Duyarsızlaşma Kadın 92 1,69 0,67 2,663 0,008
Erkek 128 1,45 0,64
Kişisel Başarı Kadın 92 2,76 0,63 -3,128 0,002
Erkek 128 3,03 0,57
Tablo 3 incelendiğinde tükenmişliğin alt bo- eşliğinde cinsiyet ile tükenmişlik boyutları yutlarının tümü ile cinsiyet arasında anlamlı arasında anlamlı farklılık ortaya çıktığı için; farklılık olduğu görülmektedir (p<0,05). Elde “H : Çalışanların cinsiyetleri ile tükenmişlik edilen bulgulara göre erkekler her üç tüken- 1 boyutları arasında anlamlı bir ilişki yoktur.” mişlik boyutuna göre de kadınlara göre daha Hipotezi REDDEDİLMİŞTİR. fazla ortalamaya sahiptirler. Bir başka deyişle erkekler kadınlara göre daha fazla duygusal Araştırmaya katılan seyahat acentası çalışan- tükenme, duyarsızlaşma ve kişisel başarıda larının medeni durumları ile tükenmişlik dü- azalma hissi yaşamaktadırlar. Bu sonuçlar zeylerinin alt boyutları arasındaki ilişkiye ait bulgular Tablo 4’de verilmiştir.
30 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:409 K:451 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
Tablo 4. Çalışanların Medeni Durumları İle Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişki
Tükenmişlik Medeni n Ort s.s t Sig. (p) Boyutları Durum Duygusal Tükenme Evli 159 2,20 0,71 3,797 0,001 Bekar 61 1,81 0,61 Duyarsızlaşma Evli 159 1,59 0,61 1,205 0,229 Bekar 61 1,47 0,77 Kişisel Başarı Evli 159 2,91 0,65 -0,313 0,754 Bekar 61 2,94 0,64
Seyahat acentası çalışanlarının medeni du- çalışanların bekar çalışanlara göre daha fazla rumları ile tükenmişlik düzeylerinin alt bo- duygusal tükenme yaşadıkları belirlenmiştir. yutları arasındaki ilişkiye ait tabloda görülen “H : Çalışanların medeni durumları ile tü- verilere göre tükenmişliğin alt boyutu olan 2 kenmişlik boyutları arasında anlamlı bir ilişki duygusal tükenme ile medeni durum arasında yoktur.” Hipotezi REDDEDİLMİŞTİR. anlamlı farklılık gözlenirken ( p<0,05), diğer boyutlar olan duyarsızlaşma ve kişisel başa- Araştırmaya katılan seyahat acentası çalışan- rıda azalma hissi boyutu ile medeni durum larının yaşları ile tükenmişlik düzeylerinin alt arasında anlamlı bir fark gözlemlenmemek- boyutları arasındaki ilişkiye ait bulgular Tab- tedir ( p>0,05). Duygusal tükenme boyutu lo 5’de verilmiştir. açısından değerlendirme yapıldığında, evli
31 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:409 K:451 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
Tablo 5. Çalışanların Yaşları ile Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişki
Tükenmişlik Yaş n Ort s.s F Sig. (p) Boyutları Duygusal Tükenme 20-29 77 2,11 0,74 1,185 0,316 30-39 83 2,12 0,71 40-49 39 1,90 0,58 50ve üzeri 21 2,21 0,80 Duyarsızlaşma 20-29 77 1,66 0,78 1,062 0,366 30-39 83 1,49 0,59 40-49 39 1,51 0,61 50 ve üzeri 21 1,46 0,52 Kişisel Başarı 20-29 77 2,81 0,69 8,498 0,001 30-39 83 2,77 0,62 40-49 39 3,26 0,53 50 ve üzeri 21 3,25 0,44
Tablo 5 incelendiğinde tükenmişliğin alt bo- kişisel başarıda azalma hissi yaşadıkları be- yutları olan duygusal tükenme ve duyarsız- lirlenmiştir. laşma boyutları ile çalışanların yaşları ara- “H : Çalışanların yaşları ile tükenmişlik bo- sında anlamlı bir farklılık gözlemlenmezken 3 yutları arasında anlamlı bir ilişki yoktur.” Hi- (p>0,05), kişisel başarıda azalama hissi ile potezi REDDEDİLMİŞTİR. çalışanların yaşı arasında anlamlı farklılık or- taya çıkmıştır (p<0,05). Kişisel başarıda aza- Araştırmaya katılan seyahat acentası çalışan- lama hissi boyutu açısından bakıldığında 40 larının öğrenim durumları ile tükenmişlik dü- yaş ve üzerinde olan kişilerin kendilerinden zeylerinin alt boyutları arasındaki ilişkiye ait daha genç olan çalışanlara göre daha fazla bulgular Tablo 6’da verilmiştir.
32 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:409 K:451 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
Tablo 6. Çalışanların Öğrenim Durumları ile Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişki
Tükenmişlik Bo- Öğrenim n Ort s.s F Sig. (p) yutları Durumu
Duygusal Tükenme İlköğretim 13 1,77 0,41 2,971 0,020 Lise 65 2,03 0,61 Önlisans 76 2,30 0,82 Lisans 58 1,97 0,66 Lisansüstü 8 2,09 0,62 Duyarsızlaşma İlköğretim 13 1,74 0,83 0,604 0,660 Lise 65 1,50 0,57 Önlisans 76 1,60 0,70 Lisans 58 1,52 0,66 Lisansüstü 8 1,40 0,74 Kişisel Başarı İlköğretim 13 3,04 0,54 1,182 0,320 Lise 65 2,97 0,63 Önlisans 76 2,79 0,68 Lisans 58 3,00 0,63 Lisansüstü 8 2,89 0,70
Araştırmaya katılan çalışanları öğrenim du- göre daha az duygusal tükenme yaşadıkları rumları ile tükenmişlik alt boyutları arasın- ortaya çıkmaktadır. daki ilişkiyi gösteren tablo 6 incelendiğinde, “H : Çalışanların eğitim durumları ile tüken- çalışanların öğrenim durumları ile duygusal 4 mişlik boyutları arasında anlamlı bir ilişki tükenme alt boyutu arasında anlamlı farklılık yoktur.” Hipotezi REDDEDİLMİŞTİR. olduğu görülmektedir (p< 0,05). Duygusal tükenme alt boyutu açısından bakıldığında Araştırmaya katılan seyahat acentası çalışan- önlisans mezunu olan çalışanların daha fazla larının mesleki deneyimleri ile tükenmişlik duygusal tükenme yaşarken, ilköğretim me- düzeylerinin alt boyutları arasındaki ilişkiye zunu çalışanların diğer öğrenim düzeylerine ait bulgular Tablo 7’de verilmiştir.
33 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:409 K:451 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
Tablo 7. Çalışanların Deneyimleri ile Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişki
Tükenmişlik Deneyim n Ort s.s F Sig. (p) Boyutları
Duygusal Tükenme 1 yıldan az 22 2,17 0,69 3,158 0,026 1-3 yıl 107 2,20 0,76 4-6 yıl 55 2,02 0,62 6 yıldan fazla 36 1,81 0,59 Duyarsızlaşma 1 yıldan az 22 1,55 0,86 1,315 0,270 1-3 yıl 107 1,63 0,65 4-6 yıl 55 1,52 0,49 6 yıldan fazla 36 1,38 0,76 Kişisel Başarı 1 yıldan az 22 2,81 0,61 6,049 0,001 1-3 yıl 107 2,84 0,73 4-6 yıl 55 3,23 0,37 6 yıldan fazla 36 2,76 0,62
Tablo 7 incelendiğinde, çalışanların mesleki “H5: Çalışanların deneyimleri ile tükenmişlik deneyimleri ile duygusal tükenme ve kişi- boyutları arasında anlamlı bir ilişki yoktur.” sel başarıda düşme hissi boyutları arasında Hipotezi REDDEDİLMİŞTİR. istatistiksel olarak anlamlı farklılık ortaya SONUÇ çıkarken (p<0,05), duyarsızlaşma boyutu ile deneyim arasında anlamlı farklılık gözlem- İş hayatında her çalışanın yaşayabileceği lenmemiştir (p >0,05). Elde edilen bulgular en büyük sorunlardan biri olan tükenmişlik eşliğinde 6 yıldan daha fazla deneyime sahip sendromu seyahat acentası çalışanları açısın- çalışanların diğer çalışanlara göre daha fazla dan da karşılaşabilecekleri bir sorundur. Bu duygusal tükenme yaşadıkları belirlenirken, araştırmada Konya ilinde faaliyet gösteren 4-6 yıl arasında deneyim sahibi çalışanların seyahat acentalarında çalışanlara yönelik tü- daha fazla kişisel başarıda düşme hissi ya- kenmişlik düzeyi belirlenmeye çalışılmıştır. şadıkları ortaya çıkmıştır. Bu sonuçlar eşli- Yapılan anketlerin analizleri sonucunda se- ğinde; yahat acentası çalışanlarının farklı demogra- fik özellikleri ile tükenmişliğin alt boyutları
34 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:409 K:451 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) arasında anlamlı ilişkiler olduğu ortaya koyul- Bu alanda yapılan çalışmalar incelendiğinde, muştur. yaptığımız araştırma sonucunda elde ettiği- miz bulgular diğer çalışmalarla paralellik arz Konya ilinde seyahat acentalarında çalışan etmektedir. Baskının fazla olduğu sektörlerde 220 işgören üzerinde yapılan araştırma sonu- genellikle çalışanların benzer şekilde tüken- cunda cinsiyetin tükenmişlik üzerinde önemli farklılık yarattığı ortaya çıkmıştır. Analiz so- mişlik yaşadıkları gözlemlenmektedir. Özel- nuçlarına göre erkeklerin kadınlara oranla tü- likle yaş ve deneyimi fazla olan çalışanların kenmişliğin her alt boyutundan daha fazla et- zamanla daha fazla tükenmişlik yaşamaları ve kilendiği gözlemlenmektedir. Bunun yanında erkeklerin kadınlara oranla daha fazla baskı al- evli çalışanlar, 6 yıldan daha fazla deneyime tında çalışmaları sonucunda daha fazla tüken- sahip olanlar ve önlisans düzeyinde eğitim se- mişlik yaşadıkları bizim çalışmamızda olduğu viyesinde olan çalışanların, duygusal tükenme gibi diğer çalışmalarda da ortaya konulmuştur. boyutunda diğer çalışanlardan daha fazla tü- Elde ettiğimiz bulgular ve analizlerin sonu- kenme yaşadıkları belirlenmiştir. Aynı zaman- cundaki yorumlar eşliğinde seyahat acentası da 4-6 yıl deneyime sahip çalışanlar ile 40 yaş çalışanlarının tükenmişlik yaşadıkları ve tü- ve üzerinde olan çalışanların ise kişisel başa- kenmişlik sendromu ile başa çıkma noktasın- rıda düşme hissi boyutu açısında daha fazla da hem yöneticilere hem de çalışanlara görev tükenmişlik yaşadıkları ortaya konulmuştur. düştüğü söylenebilir. Bu noktada yöneticilerin Duyarsızlaşma boyutu açısından sadece cin- çalışanlarına daha ulaşılabilir hedefler verme- siyet ile bu boyut arasında anlamlı bir ilişki leri, çalışanlarının sorunları ile daha yakından ortaya çıkmış ve erkeklerin daha fazla duyar- sızlaştıkları belirlenmiştir. ilgilenmeleri ve çalışanlarının bireysel perfor- mansları ile duygusal durumları arasında den- Bu sonuçlar eşliğinde seyahat acentası çalı- ge kurmalarına yardımcı olmaları gerekmek- şanlarının diğer sektörlere yakın düzeyde tü- tedir. Çalışanların ise tükenmişlik yaşamamak kenmişlik sendromu yaşadıkları söylenebilir. için kendilerine daha fazla zaman ayırmaları Yoğun rekabet ortamı, belirlenen hedefler, sa- gerektiği, iş hayatıyla özel hayat arasında den- tış baskısı vb. sebeplerden dolayı zor bir sektör ge kurmaları gerektiği ve kişisel beklentileri olan turizm sektöründe görev yapan çalışanla- ile çalışma gerekleri arasındaki farklılıkları rın cinsiyet, yaş eğitim ve deneyim gibi farklı yöneticileriyle paylaşmaları gerekliliği söyle- demografik özelliklere göre farklı düzeyde ve nebilir. farklı boyutlarda tükenmişlik yaşadıkları bu çalışma sonucunda ortaya konulmuştur.
35 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:409 K:451 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
KAYNAKÇA öğrencilere eğitim veren öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeyi. TSK Koru- AKTAŞ, H., ŞİMŞEK, E., (2015). Bireylerin yucu Hekimlik Bülteni, 4(4), 172-187 Örgütsel Sessizlik Tutumlarında İş Doyu- mu ve Duygusal Tükenmişlik Algılarının GÖKÇAKAN, Z., ÖZER, R., (2003). “Psiko- Rolü. Uluslararası Yönetim, İktisat ve İş- lojik Danışmanlarda Tükenmişlik Send- letme Dergisi, 11(24). 205- 230 romu, Nedenleri ve Çeşitli Değişkenlere Göre İncelenmesi” Yöret Postası, Cilt: 19, AKTEN, S., (2007). “Rehber Öğretmen- Sayı: 1 ler Meslek TükenmiĢlik Düzeyleri Ġncelenmesi”, Edirne Trakya Üniversite- HACIOĞLU, N., (1995). Seyahat Acentacı- si, Sosyal Bilimler Enstitüsü lığı ve Tur Operatörlüğü, Bursa, Uludağ Üniversitesi BUDAK, G., SÜRGEVİL, O., (2005). “Tü- kenmişlik ve Tükenmişliği Etkileyen Ör- HAZELL, K.W., (2010). Job Stress, Burnout, gütsel Faktörlerin Analizine İlişkin Aka- Job Satisfaction and Intention to Leave demik Personel Üzerine Bir Uygulama” Among Registered Nurses Employed in Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Hospital Settings in the State of Florida, Bilimler Fakültesi Dergisi, İşletme Ana PhD Thesis, Lynn University Bilim Dalı, Cilt: 20, Sayı: 2, ss. 95-108 KERVANCI, F., (2013). Tükenmişlik send- ÇAĞLIYAN, Y., (2007).Tükenmişlik Send- romunun örgütsel bağlılık ve işten ayrıl- romu Ve İş Doyumuna Etkisi (Devlet Ve ma niyetine etkisini araştırmaya yönelik Vakıf Üniversitelerindeki Akademisyen- araştırma. Yayınlanmamış Yüksek Lisans lere Yönelik Alan Araştırması), Yüksek Tezi, Niğde Üniversitesi Lisans Tezi, Kocaeli Üniversitesi Sosyal LEITER, M. P., MASLACH, C., (1988). Bilimler Enstitüsü, Kocaeli “The Impact of Interpersonal Environ- FREUDENBERGER, J.H., NORTH, G., ment on Burnout and Organizational (1986). Women’s Burnout: How to Spot Commitment”, Journal of Organizational It, How to Reverse It, and How to Prevent Behavior,Vol.9: 297-308 It, Penguin Books, New York MASLACH, C., JACKSON, S.E., (1981). The GİRGİN, G., BAYSAL, A., (2005). Tükenmiş- measurement of experienced burnout. Jo- lik sendromuna bir örnek: Zihinsel engelli urnal of Occupational Behavior, 2, 99-113
36 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:409 K:451 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
POLATCI, S., (2007). Tükenmişlik Send- SÜNTER, A.T., CANBAZ, S., DABAK, Ş., romu ve Tükenmişlik Sendromuna Etki (2006). Pratisyen Hekimlerde İşe Bağlı Eden Faktörler (Gazionsmapa Üniver- Gerginlik ve İş Doyumu Düzeyleri. Ge- sitesi Akademik Personeli Üzerinde Bir nel Tıp Dergisi, 16 (1):9- 14 Analiz), Yayımlanmamış Yüksek Lisans SÜRGEVİL, O., (2006). Çalışma Hayatında Tezi, Tokat: Gaziosmanpaşa Üniversitesi Tükenmişlik Sendromu Tükenmişlikle Sosyal Bilimler Enstitüsü Mücadele Teknikleri. Ankara: Nobel Ya- RESMİ GAZETE, (2007). Seyahat Acentala- yın Dağıtım rı Yönetmeliği, 05.11.2007, Sayı: 26664 TUREK, M. C., UREK, R., TUREK, S., SEZGİN, A., (2010). Üniversite hastanele- (2006). Assesment of a stressful job rinde çalışan başmüdür ve müdürlerinin among intensive care stuff. Coll. Antro- iş doyumu ile tükenmişlik düzeylerinin pol, 30 (1), 131–135 incelenmesine yönelik bir araştırma. Ya- TÜMKAYA, S., (1996). Öğretmenlerdeki tü- yınlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul kenmişlik görülen psikolojik belirtiler ve Üniversitesi, İstanbul başaçıkma davranışları, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana
37 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:409 K:451 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
EXTENDED ABSTRACT
Introduction: At travel establishments, comprising a significant part of tourism establish- ments, despite all the technological advances, there has been a decrease towards the demand for human labor. Burnout syndrome which is a set of undesirable behaviors of employees towards their job and environment that they developed mentally and physically is one of the major problems faced by the organizations recently. Burnout is a syndrome that causes a decrease in the productivity of workers in business. Employees with burnout syndrome do not enjoy the work they do, and therefore have trouble fulfilling their job requirements. Employees in the service sector are more likely to experience burnout. travel agencies are service enterprises, therefore travel agency employees are more likely to experience burnout. Aim: This study aims to investigate travel agency employees’ burnout level and to see whether there are meaningful relations between this level and some variables; namely, gender, marital status, age, experience and education level. And for this aim, a survey that consists of Maslach Burnout Inventory and personal information form is applied in 220 travel agency employees. Data that are obtained from surveys are analyzed by using SPSS 20.0. During the analyses, reliability analysis, inde- pendent sample t- tests and one- way ANOVA tests are performed. Results: According to the analysis results, it is observed that men are more affected than women in every sub-dimension of burnout. In other words, men experience more emotional exhaustion, depersonalization, and a decrease in personal achievement than women. There is a significant difference between emo- tional exhaustion and marital status It has been determined that married employees experience more emotional exhaustion than single employees. There was a significant difference between the age of employees and the low personal accomplishment. It has been determined that people aged 40 years or older are more likely to experience low personal accomplishment than younger workers. It was found that there was a significant difference between the learning status of the employees and the emotional exhaustion. There was a statistically significant difference bet- ween the professional experience of the employees and the emotional exhaustion and the low personal accomplishment. It was found that employees with more than 6 years experience had more emotional exhaustion than the other employees in the presence of the findings, and it was found that employees with experience between 4-6 years experienced more falls in personal
38 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:409 K:451 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) success. . Conclusions: According to the obtained results, subscales of emotional exhaustion, depersonalization, and low personal accomplishment are significantly different according to various demographic characteristics. According to the analysis results, it is observed that men are more affected than women in every sub-dimension of burnout. In addition, married emp- loyees, those with more than 6 years of experience, and those with an associate degree level of education, have been found to experience more burnout than other employees in terms of emotional exhaustion. At the same time, it has been shown that employees who have 4-6 years experience and those who are over 40 years of age have experienced more burnout in terms of low personal accomplishment. In the light of these results, it can be said that the travel agency employees experience burnout syndrome close to other sectors. When we examine the work done in this area, the findings we obtained in our research are in parallel with other studies. In sectors where there is a lot of pressure, it is observed that employees generally experience burnout in a similar way.
39 ULUSLARARASI HAKEMLI İLETİŞİM VE EDEBİYAT ARAŞTIRMALARI DERGISI UHİVE INTERNATIONAL PEER-REVIEWED JOURNAL OF COMMUNICATION AND HUMANITIES RESEARCH
EXAMINING THE RELATIONSHIP BETWEEN E-COMMUNICATION USE AND THE COMMUNICATION BEHAVIORS OF GENERATION 2000 IN TURKEY FROM THE PERSPECTIVE OF PARENTS (1)
E - İLETİŞİM KULLANIMI İLE 2000 KUŞAĞININ İLETİŞİM DAVRANIŞLARI ARASINDAKI İLİŞKİNİN EBEVEYNLER PERSPEKTİFİNDEN TÜRKİYE’DE İNCELENMESİ
Hasan LATİF1, Kenan GÖÇER2 1 Kocaeli University, Hereke Vocational School, Kocaeli / Turkey 2 Özyeğin University, İstanbul / Turkey ORCID ID: 0000-0002-7529-49501, 0000-0003-4947-03992
Öz: Türkiye’nin e-sosyal ağlar kullanımında, 2014 yı- Abstract: Turkey’s status as a 2014 world leader lında dünya lideri olması, e-iletişim kullanımı ile 2000 in e-social network use makes it more significant to kuşağının iletişim davranışları arasındaki ilişkinin examine the e-communication use and behavior of Türkiye’de incelenmesini daha anlamlı hale getirmiştir. generation 2000 in Turkey. Latif, Uçkun and Demir Latif, Uçkun ve Demir (2015), e-sosyal ağların kullanı- (2015) investigated the relationship between e-social mıyla, 2000 kuşağının iletişim davranışları arasındaki network use and the communication behaviors of ilişkiyi, 2000 kuşağı üyesi üniversite öğrencilerinin generation 2000 in university students using Turkey as görüşlerini alarak, Türkiye örneğini ortaya koymuş- an example. This research yielded unexpected results. lardı. O araştırma, yazarların beklemediği bir sonucu In the current study, the e-communication use and ortaya çıkarmıştı. Bu kez bu araştırmada, Türkiye’de behavior of generation 2000 in Turkey were examined e-iletişim kullanımı ve 2000 kuşağının iletişim dav- from the perspective of parents. The sample comprised ranışları arasındaki ilişki, ebeveynler perspektifinden 1106 parents. Significant differences were identified in incelenmiştir. Ebeveynlerden oluşan bir örneklem perceiving the communication behavior of generation (N=1106) seçilmiştir. Ebeveynlerin yaş gruplarına, 2000 and depended on the age group, gender, educa- cinsiyetlerine, eğitim seviyesine, internet kullanma tion level, frequency of Internet use, whether they sıklığına, e-sosyal ağ kullanıp kullanmadığına, sahip used e-social networks, and the e-communication tool oldukları bilgisayar tipine (örneğin tablet, akıllı tele- type used (e.g., tablet, smartphone). The current find- fon) bağlı olarak, 2000 kuşağının iletişim davranışla- ings suggest there is an intention to change based on rını algılamada istatistiki açıdan önemli farklılaşmalar e-communication use in the communication behaviors tesbit edilmiştir. Bulgulara göre, ebeveynler açısından of generation 2000 in Turkey from the parental per- Türkiye’de 2000 kuşağının iletişim davranışlarında, spective. e-iletişim kullanımından kaynaklanan bir değişiklik Key Words: E-Communication in Turkey, Generation eğiliminin var olduğunu söylemek mümkündür. 2000, Parent, Communication Behavior, E-Cocial Anahtar Kelimeler: Türkiye’de e-İletişim, 2000 Ku- Networks şağı, Ebeveyn, İletişim Davranışları, E-Sosyal Ağlar
Doi: 10.17361/UHIVE.2017.3.7
(1) Responsible Author: Hasan LATİF, Kocaeli University, Hereke Vocational School, Kocaeli / Turkey, hasan. [email protected], Geliş Tarihi / Received: 09.09.2017, Kabul Tarihi / Accepted: 29.09.2017, Makalenin Türü: Type of article (Araştırma – Uygulama / Research - Application) Etik Kurul Raporu: Yok – None of Ethics Committee
40 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:402 K:448 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
INTRODUCTION and Smahel, 2010: 100; Bruess, 2014: 750- 754); and 5 - parents teach children how to To date, generation 2000, which was created speak; however, they subsequently see that by the Internet revolution, frequently uses e- their children use a different language. In light communication and is therefore subject to the of these reasons, we examine the relationship psycho-social effects of e-communication. between e-communication use and the com- The negative effects of e-communication munication behaviors of generation 2000 in have been thoroughly discussed (Walther, Turkey from the perspective of parents. 1992; Young, 1996; Greenfield 1999a, 1999b; Pratarelli et al., 1999; Davis, 2001; Beard LITERATURE REVIEW and Wolf, 2001; Nie, 2001; Dietz-Uhler and Bishop-Clark, 2001; Nie and Hillygus, 2002; With the aid of the collective evolution of Shapira et al., 2003; Bargh and McKenna, technology and communication, the Internet 2004; Griffiths, 2005; Ko et al., 2005; Dijk, revolution emerged in 1991 (Leiner et al., 2007: 54; Tao et al., 2010; Hantula et al. 2011: n.d; Husson, 2012; Chrisafis, 2012). Over 343; Gee and Hayes, 2011; Andreassen et al., time, the Internet and other e-communication 2012; Thatcher, 2012: 103; O’Brien, 2012; technologies (especially e-social networks Walther et al., 2015: 5). and smartphones) became increasingly inter- nalized (Steele and Carter, 2002) and entered One of the negative psycho-social effects every area of life. of e-communication consists of changes in the communication behaviors of generation Internet and e-social network use have in- 2000. In the current study, these changes are creased worldwide. In 2014, 1.79 billion in- investigated from the parental viewpoint for dividuals used e-social networks worldwide. the following reasons: 1 - parents watch their It is estimated that this number may increase children closely; 2 - parents are sensitive to to 1.96 billion individuals by the end of 2015 the behaviors of their children; 3 - older par- and 2.44 billion individuals by the end of ents lived in the period before e-communi- 2018 (Statista, 2015a). By examining the bud- cation; thus, they may more easily detect the gets allocated to research and development behavioral differences that arise from e-social activities in network technologies (Digital networks and smartphone use; 4 - generation Agenda For Europe, 2015; NITRD, 2015), we 2000 and older parents experience conflicts can state that in the future, these technologies that arise from the use of e-communication will be varied and more developed and will (Mesh, 2003, 2006a, 2006b; Subrahmanyam become popular.
41 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:402 K:448 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
Technology is a source of social change (Fich- cent of Internet users in Turkey use e-social er, 1992: 7). Internet technology strengthens networks; thus, Turkey became a world lead- interactions and transforms social structures er in e-social network use in 2014 (Consumer (Kraut et al., 1998). Castells (2000) referred Barometer with Google, n.d.). In the middle to the new society that emerged with the In- of 2014, 46.62% of Turkey’s population com- ternet revolution as the “network society”. prised internet users. The country of Turkey With the aid of e-communication technolo- has the 17th greatest number of Internet users gies, the importance of place and distance has (Internet Live Stats, n.d.). decreased (Rosnay, n.d.; Kolko, 2000). Pre- In Turkey, the age for using a computer is 8, viously, there was one-to-one communica- and the age for using the Internet is 9 (TÜİK, tion. In combination with newspapers, radio 2013). The percentage of computer users in and television, communication opportunities the 16-74 age group is 54.8%, and the per- from oneself to the masses have emerged. centage of individuals who use the Internet Currently, there are “masses to masses” and is 55.9% (TÜİK, 2015a). The percentage of “masses to person” communication via the individuals who use computers among men Internet (Morris and Ogan, 2006). is 64% compared with 45.6% among women. In particular, with the use of smart phones, The percentage of individuals who use the In- the Internet has become mobile, thereby en- ternet among men is 65.8% compared with abling continuous communication. In 2014, 46.1% among women. the number of smartphone users was esti- Together with the developments in e-commu- mated as 1.44 billion individuals (Statista, nication technologies, efforts in socialization 2015b). In Turkey, the number of mobile have shifted from natural areas to e-social phone subscribers was 71,908,742 at the end networks. As of the fourth quarter of 2014 in of September 2014 (TÜİK, n.d.a). At the end Turkey, Facebook was the most popular so- of 2014, the number of Internet subscribers cial network (26%), followed by WhatsApp with mobile phones was more than 31 mil- (23%), Facebook Messenger (21%), Twitter lion (“Cep kullanıcı sayısı”, 2015). Smart- (17%), and Google+ (14%) (Statista, 2015d). phones in Turkey are primarily used to as- Turkey ranks eleventh in the amount of time sess e-social networks (Statista, 2015c). As spent on e-social networks (2.9 hours daily) by smartphones have increased in popularity, the Internet users (Statista, 2015e). In Turkey, the use of electronic social networks has become 16-24 age group has the highest rate of com- popular and has increased. Ninety-two per- puter and Internet use, followed by the 25-34
42 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:402 K:448 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) age group. Both of these age groups comprise To date, given the use of e-communication generation 2000. Generation 2000 primarily technologies, a new type of addiction has uses computers, the Internet and e-social net- been proposed in relation to the overuse of works (e-communication) in Turkey (Latif et e-social networks. The discussion of Inter- al., 2015). Generation 2000 comprises indi- net addiction was initiated by Goldberg in viduals born between 1982 and 2002 (Howe 1995. Young (1996), Greenfield (1999a, 1999b), Pratarelli et al. (1999), Davis (2001), and Strauss, 2009: 41). Generation 2000 is Beard and Wolf (2001), Shapira et al. (2003), the same age as the Internet, and they are in Griffiths (2005), Ko et al. (2005) and Tao et close contact with e-social networks. As of al. (2010) have determined the criteria for In- the end of 2014, generation 2000 comprised ternet addiction. 31,824,146 individuals from among the 77, 695, 904 individuals that comprise Turkey’s The emergence of electronic social networks population (TÜİK, 2015b). Among the to- is relatively new. Facebook, which became active in 2004, was the most used e-social tal population, the number of individuals in network site worldwide as of November older generations are as follows: generation 2015 (Statista, 2015f). Until 2006, the social 1980 (generation X - born between 1961 and effects of the Internet were widely discussed, 1981) comprises 20,541,357 individuals, and whereas, to date, the Internet effect has been generation 1968 (baby boom - born between replaced by the Facebook effect. The power 1943 and 1960) comprises 9,521,600 individ- of the Facebook effect introduced Facebook uals. Generation 2000 grew up with comput- addiction (Andreassen et al., 2012). ers. They use e-communication technologies, E-communication has broad aspects, such as which provide social and economic mobility, information and communication technologies more than any other group. They seek social- (ICT). Different but equivalent denotations ization via e-social networks (Zhao, 2006; are apparent, such as Internet-based commu- Jennings and Wartella, 2004: 605) and expe- nication (IBC) and computer-mediated com- rience conflicts with older generations. Un- munication (CMC). The Internet is an area doubtedly, every new generation is criticized aimed at communication and information; by previous generations. However, because however, in Turkey, its use for communica- of the overuse and misuse of e-communica- tion is more common. In e-communication, tion technologies, generation 2000 faces crit- e-social networks have an important role. In icisms from previous generations. addition, e-social networks should be con-
43 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:402 K:448 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) sidered independent from social networks. 2012: 103; Hantula et al., 2011: 343; Walther, Social networks are as old as humanity; they 1992; Walther et al., 2015: 5; Dietz-Uhler and have existed since the first humans lived to- Bishop-Clark, 2001). gether (Deschenaux and Laflamme, n.d.). In With the effects of e-communication, which contrast, the Internet has existed since 1991, causes isolation (Bargh and McKenna, 2004) and e-social networks have existed since and social extrication (Nie and Hillygus, 2002; 2004. Thus, e-communication and electronic Nie, 2001), and especially given the time that social networks are novel. Friedman (2011) generation 2000 spends with its families and separated real life from online life, which he friends, face to face communication and time considers a second life. Barnes and Pressey for social activities have decreased. Although (2014) demonstrated the virtual world com- their abilities with e-communication have be- prised a second life. Lethiais and Roudaut stowed a guru position on generation 2000 (2010) discussed virtual friendships in real among family and other social organizations life. We believe that communication should (Kiesler et al., 2000), the misuse of e-com- be separated from e-communication, and e- munication is a source of conflict between social networks should be separated from so- generation 2000 and older generations. cial networks. E-communication has created an electronic Because e-communication technologies have language (Crystal, 2001: 17). The most com- become popular worldwide, Internet and e- mon language among internet users is English social network users have created new so- (Internet World Stats, n.d.), and in the near cial conditions and new communication be- future, it will be dominant on the Internet, but haviors (Kock, 2004). However, the warmth not in the current form of English; it will turn of face to face communication, immediacy, into “an e-communication and communica- body language, arranging of the distance be- tion language” destroyed by careless gram- tween individuals, tone of voice, immediate mar, dictation and accents (O’Brien, 2012). feedback, physical relationships, facial ges- The most used language for the content of tures, eye contact, mutual gaze, synchron- Web sites is English by a substantial margin, icity, and seeing where other individuals are whereas Turkish is in the eleventh most com- looking indicate that individuals who com- mon language (W3Techs, 2015). municate do not require electronic communi- cation; naturalness suggests that face to face E-communication technologies have re- communication is more social (Thatcher, shaped verbal and written communication
44 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:402 K:448 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
(Baron, 2013; Szécsi, 2012; Ferris, 2002). to the tools used to convey our thoughts via Mobile e-communication technologies and writing and the object symbols of writing, pa- e-social networks have shortened the length per and pens are playing a smaller role in this of writing. According to Uzunian (2014), the process (Dijk, 2007: 54). ideal message and video length (e.g., 71-100 character Tweets, YouTube 3 min.), from the RESEARCH AIM viewpoint of messages being significant in The basic aim of this research is to examine e-social networks, sharing them attractively the relationship between e-communication and resharing them, has become an important use and the communication behaviors of subject. The habits of millions of young indi- generation 2000 based on the abilities of the viduals, which consist of writing short mes- sages and finding shortcuts for writing when parents with regard to e-communication tech- communicating their thoughts, emotions and nologies. desires, have started to affect the communica- Based on the parental abilities regarding e- tion behaviors of generation 2000. According communication technologies, the following to Argunşah (n.d.), in Turkey, which experi- questions were developed to identify differ- ences similar effects, spoken language has ences in perceptions regarding the communi- begun to deteriorate. According to Gee and cation behaviors of generation 2000. Hayes (2011: 9), face to face communica- tion based on dialogue is becoming extinct. RQ1: Are there differences in parental - per Undoubtedly, this process did not start with ception of the communication behaviors of computers, Internet and e-social networks generation 2000 based on the parental educa- (MacArthur, 2008: 248). Writing, speaking, tion level? reading and listening have been affected by e- communication technologies since the advent RQ2: Are there differences in parental - per of radio and television. There is a generative ception of the communication behaviors of relationship between writing and speaking; generation 2000 based on the frequency of writing develops speaking, and speaking parental Internet use? develops writing. The relationship between writing and reading is similar in that it is mu- RQ3: Are there differences in parental - per tual (Andrews and Smith, 2011: 6), and one ception of the communication behaviors of cannot be preferred to the other. Regarding generation 2000 based on parental e-social the first thing that comes to mind with respect network use?
45 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:402 K:448 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
RQ4: Are there differences in parental - per ever, 1106 participants were enrolled, based ception of the communication behaviors of on the assumption that there would be unan- generation 2000 based on the parental use of swered surveys. different types of e-communication tools? Characteristics of the study participants RQ5: Are there differences in the parental Five hundred fifty-seven (50.36%) partici- perception of the communication behaviors pants (parents) were women, and 549 par- of generation 2000 based on parental age? ticipants (49.63%) were men. Four hundred RQ6: Are there differences in parental - per seventy-three participants (42.76%) com- ception of the communication behaviors of prised the 35-41 age group, 381 participants generation 2000 based on parental gender? (34.44%) comprised the 42-48 group, 173 participants (15.64%) comprised the 49-52 METHODS group and 79 participants (7.14%) comprised Main subjects and sampling of research the 53+ age group. Three hundred two par- ticipants (27.33%) did not have a high school The main sample subjects for this research education, 371 participants (33.57%) had consisted of old generations of the population a high school education, 156 participants (30,062,957 individuals who comprised gen- (14.11%) had an associates degree, 221 par- eration X and the baby boom generation in ticipants (20%) had an undergraduate degree, Turkey), including parents, and included data and 55 participants (4.97%) had a postgradu- obtained from the census results released at ate diploma. The most commonly used e- the end of 2014 by TÜİK (2015b). The data communication tool type was smart phones used were obtained via personal communica- (608 - 33.62%), followed by laptops (483 tion with the authors and the use of question- - 26.71%), tablets (308 - 17.03%) and desk- naires completed by older generation parents top computers (277 - 15.32%). One hundred (N=1106) via a simple coincidental sampling thirty-two participants reported that they did method (coincidentally) of generation X and not use any e-communication tool (includ- the baby boom generation in Turkey. Parents ing smart phones). Two hundred thirty-seven were informed of the problems of genera- participants (21.42%) reported that they are tion 2000 prior to responding. The required online daily for 1 hour, and 454 participants sample size was 1067 based on a 0.95 con- (41.04%) were online for 2-3 hours, whereas fidence interval and a 0.03 margin of error 212 participants (19.16%) were online con- (Yazıcıoğlu and Erdoğan, 2004: 50). How- tinuously. Two hundred three participants
46 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:402 K:448 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
(18.35%) did not use the Internet. The most the second, third, fourth, fifth, sixth, seventh, used e-social networks according to prefer- and eighth factors, respectively. ence were Facebook, WhatsApp, YouTube, As a result of the factor analysis, by consid- Twitter, Skype and others. Two hundred thir- ering the variables it covered, the following ty-two participants reported that they did not names were assigned to the 8 factors: parents’ use e-social networks. awareness about the general negative effects Factor analysis results and analysis of re- of e-communication; effects of e-communi- search data cation on verbal communication; effects of e-communication on written communication; To measure the reliability of the survey, the effects of e-communication on writing tools; Cronbach’s alpha coefficient was calculated. parents’ awareness of the negative effects The alpha coefficient was 0.93 in this study. of e-communication on language; effects of This value indicates that the reliability was e-communication on speaking style; use of nearly perfect (Özdamar, 1997: 500). English terms; and writing fast. As a result of the factor analysis gained by As shown in Table 1, for the scale that as- varimax rotation of the scale developed for sessed the parents’ views regarding the rela- parental perceptions of communication be- tionships between e-communication use and haviors, which was sourced from e-commu- the communication behaviors of generation nication use by generation 2000, 37 variables 2000, the most agreed expression of the par- were collected under 8 factors (Table 1). All ents was “e-communication has created an factors explained 68.59% of the total vari- addiction in generation 2000” (X =4.00). ance. The first factor alone explained 12.42% average In contrast, the expression that they least of the variance, followed by 11.01%, 10.03%, agreed with least was “he/she does not use 9.05%, 8.05%, 7.03%, 6.03%, and 6.1% for paper and pen” (Xaverage=2.80).
47 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:402 K:448 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
Table 1. Factor Analysis Results
Factors N X SD 1. Parents’ awareness of the general negative effects of e-communication E-social networks do not socialize generation 2000; in fact, they prevent social- 1106 3.72 1.123 izing. The nonverbal characteristics of e-communication have made generation 2000 1106 3.73 1.106 isolated. E-social networks prevent face-to-face communication and the coming together 1106 3.74 1.078 of individuals. The new language that has emerged from the Internet and 1106 3.75 1.068 e-communication harms Turkish. The Internet is substantially full of bad information. 1106 3.73 1.110 E-communication has created addiction in generation 2000. 1106 4.00 1.048 Obscene material cannot be avoided on the Internet. 1106 3.48 1.108 Fast communication behaviors lead to inaccurate talking and writing. 1106 3,64 1.046 2. Effects of e-communication on verbal communication He/she speaks with fewer words. 1106 2.85 1.273 He/she speaks rapidly. 1106 2.94 1.159 Rather than speaking with his/her friends, he/she prefers texting. 1106 3.20 1.259 I do not find him/her sufficient in verbal expression. 1106 3.27 1.166 He/she uses certain words while speaking. 1106 3.44 1.113 While talking, from time to time, I do not like his/her style. 1106 3.40 1.216 3. Effects of e-communication on written communication His/her writing styles are similar. 1106 3.31 1.056 His/her writing styles are far from authentic. 1106 3.19 1.122 His/her writing style lacks aesthetics. 1106 3.18 1.110 He/she cannot write for a long time. 1106 3.20 1.185 He/she writes many Latin-origin words assuming that they are Turkish. 1106 3.28 1.027 4. Effects of e-communication on writing tools He/she cannot write fast with a pen. 1106 2.91 1.193 He/she does not use paper and pen. 1106 2.80 1.219
48 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:402 K:448 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
His/her handwriting does not seem legible. 1106 3.20 1.167 I did not see her/him using a fountain pen. 1106 3.44 1.196 I see spelling mistakes in his/her writing often. 1106 3.26 1.121 5. Parents’ awareness of the negative effects of e-communication on language E-communication forces rapid thinking and acting. 1106 3.56 1.035 He/she has become used to the language forced by e-communication so much 1106 3.54 1.082 that he/she cannot create authentic language. We use a different language and style according to generation 2000. 1106 3.70 1.043 In his/her writing language, I see the traces of a different language created by 1106 3.44 1.132 e-communication. E-communication has made his/her words, discourse and expressions uniform. 1106 3.57 1.035 6. Effects of e-communication on speaking style I see words and expressions I have heard for the first time in his/her speaking. 1106 3.36 1.120 In his/her speaking language, I see the traces of a different language emerging 1106 3.42 1.128 from e-communication. His/her speaking style is far from lively. 1106 3.06 1.166 His/her speaking style is far from aesthetic. 1106 3.08 1.179 7. Use of English terms He/she uses English words frequently while speaking Turkish. 1106 3.06 1.229 He/she avoids face to face discussion in society. 1106 3.09 1.277 8. Writing fast He/she writes fast with keyboards. 1106 3.82 1.091 He/she feels himself/herself at liberty with e-communication. 1106 3.72 1.028
RQ1 on speaking style” was significantly lower for the parents with less than a high school As shown in Table 2, an ANOVA was used education compared with the parents with to analyze the differences between the factor an undergraduate level education (F=3.807, score averages based on the parental educa- **p<0.01). The parents with an undergradu- tion levels, and multiple comparisons were ate education had a significantly lower factor performed with Tukey’s test. The factor score score average on the “effects of e-communi- average of the “effects of e-communication cation on verbal communication” compared
49 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:402 K:448 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) with the parents with a high school diploma education (F=2.722, **p<0.01). The parents (F=8.456, **p<0.01). The parents with an un- with a high school education had a signifi- dergraduate education had a significantly in- cantly increased factor score average for the creased factor score average for the “effects of “effects of e-communication on written com- e-communication on verbal communication” munication” compared with the parents with compared with the parents with an associ- an undergraduate degree (F=2.748, *p<0.05). ate degree (F=8.456, **p<0.01). The parents The parents with an undergraduate education with an undergraduate education had a signif- had a significantly increased factor score av- icantly increased factor score average for the erage for “writing fast” compared with the “effects of e-communication on verbal com- parents with an associate degree (F=2.791, munication” compared with the parents with **p<0.01). The parents with an undergradu- a postgraduate degree (F=8.456, **p<0.01). ate education had a significantly increased The parents with a postgraduate education had factor score average for “parents’ aware- a significantly increased factor score average ness about the general negative effects of e- for the “effects of e-communication on verbal communication” compared with the parents communication” compared with the parents who had a high school education (F=5.716, with an associate degree (F=8.456, *p<0.05). **p<0.01). The parents who had a high The parents with less than a high school edu- school education had a significantly lower cation had a significantly increased factor factor score average for “parents awareness score average for the “effects of e-communi- about the general negative effects of e-com- cation on verbal communication” compared munication” compared with the parents with with the parents with a high school education less than a high school education (F=5.716, (F=8.456, **p<0.01). The parents with less **p<0.01). The parents with an associate de- than a high school education had a signifi- gree had a significantly increased factor score cantly lower factor score average for the “ef- average for “use of English terms” compared fects of e-communication on writing tools” with the parents with less than a high school compared with the parents with a high school education (F=2.952, **p<0.01).
50 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:402 K:448 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
Table 2. ANOVA of the Differences Between the Factor Score Averages of Parental Edu- cation Levels and Multiple Comparisons by Tukey’s Test
Dependent Variables I J Mean Difference F P (I-J) value value Effects of Less than high Undergrad. -0.30455308* 3.807 0.005** e-communication school on speaking style Effects of Undergraduate High school 0.37793900* 8.456 0.000** e-communication on verbal communication Effects of Undergraduate Associate 0.41122063* 8.456 0.001** e-communication degree on verbal communication Effects of High school Postgrad. -0.49411685* 8.456 0.005** e-communication on verbal communication Effects of Postgraduate Associate 0.52739849* 8.456 0.006** e-communication degree on verbal communication Effects of Less than high High school 0.21729426* 8.456 0.04* e-communication school on verbal communication Effects of Less than high High school -0.23816904* 2.722 0.018* e-communication school on writing tools
Effects of High school Undergrad. 0.25562615* 2.748 0.02* e-communication on written communication Writing fast Undergraduate Associate 0.33405410* 2.791 0.012* degree Parents’ awareness of Undergraduate High school 0.34725698* 5.716 0.000** general negative effects of e-communication
51 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:402 K:448 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
Parents’ awareness of High school Less than -0.29204122* 5.716 0.002** general negative effects high school of e-communication Frequent use of English Associate degree Less than 0.27741440* 2.952 0.04* terms high school
**p<0.01, *p<0.05 used the Internet continuously more com- monly responded to the “effects of e-commu- RQ2 nication on verbal communication” compared Table 3 shows the ANOVA results of the fac- with the parents who used the Internet for 2-3 tor score averages of the parents’ frequency hours daily; the factor score averages were of Internet use and multiple comparisons significantly different (F=5.006, **p<0.01). with Tukey’s test. The parents who used the The parents who used the Internet for 1 hour Internet for 2-3 hours daily more commonly daily more commonly responded to the “ef- responded to the “effects of e-communication fects of e-communication on the awareness on speaking style” compared with the parents of parents” compared with the parents who who used the Internet for 1 hour daily; the used the Internet for 2-3 hours daily; the fac- factor score averages were significantly dif- tor score averages were significantly different ferent (F=3.312, *p<0.05). The parents who (F=4.073, *p<0.05).
Table 3. ANOVA Results of The Differences Between the Factor Score Averages of Paren- tal Frequency of Internet Use and Multiple Comparisons With Tukey’s Test
Dependent Variables I J Mean Difference F Sig. (I-J) Effects of e-communication 2-3 hours daily 1 hour 0.21443863* 3.312 0.037 on speaking style daily Effects of e-communication Online continu- 2-3 hours 0.29433842* 5.006 0.002 on verbal communication ously daily Parents’ awareness of general 1 hour daily 2-3 hours 0.24238434* 4.073 0.013 negative effects of daily e-communication
**p<0.01, *p<0.05
52 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:402 K:448 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
RQ3 factor score average for the “effects of e- communication on written communication” Table 4 shows the independent samples t test (t=-2.113, *p<0.05). The parents who did not results of the differences between the factor use e-social networks had a significantly low- score averages regarding parental use of e- er factor score average for the “effects of e- social networks. The parents who did not use communication on speaking style” (t=-2.296, e-social networks had a significantly lower *p<0.05).
Table 4. Independent Samples T Test Results of the Differences Between the Factor Score Averages Regarding Whether the Parents Use E-Social Networks
Independent samples t test
t Sig. Groups N Mean (2-tailed) Effects of e-communication -2.113 0.035 Does not use 262 -0.1177806 on written communication e-social net- work Uses e-social 844 0.0365622 network Effects of e-communication -2.296 0.022 Does not use 262 -0.1236871 on speaking style e-social net- work Uses e-social 844 0.0383957 network
**p<0.01, *p<0.05 had a significantly lower “fast writing” factor score average compared with the parents who RQ4 used at least one e-communication tool (t=- Table 5 shows the independent samples t test 2.216, *p<0.05). The parents who did not use results of the differences between the factor computers had a significantly lower “frequent score averages according to the e-communi- use of English terms” factor score average cation tool type used by the parents. The par- compared with the parents who used at least ents who did not use e-communication tools one computer (t=-2.946, *p<0.05).
53 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:402 K:448 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
Table 5. Independent Samples T Test Results For the Differences Between the Factor Score Averages According to the E-Communication Tool Type Used by Parents
Independent samples t test t Sig. Groups N Mean (2-tailed) Does not use 131 -0.0635 e-communication tool Writing fast -2.216 0.028 Uses at least one e-communication tool 53 0.2542 Does not use Frequent use of English terms e-communication tool 131 -0.1185 -2.946 0.004 Uses at least one e-communication tool 53 0.3136
**p<0.01, *p<0.05 age groups of the parents and multiple compar-
RQ5 isons by Tukey’s test. The factor score average for “parents awareness on general negative ef- Table 6 shows the ANOVA results of the dif- fects of communication” of the 35-41 age ferences between the factor score averages for “parents’ awareness of general negative group was significantly increased compared effects of e-communication” according to the with the 53+ age group (F=2.88, *p<0.05).
Table 6. ANOVA Results of the Differences Between the Factor Score Averages for “Par- ents’ Awareness of General Negative Effects of E-Communication” According to the Pa- rental Age Groups and Multiple Comparisons With Tukey’s Test
Dependent Variables I J Mean Diffe- F P rence (I-J) Value Value
Parents’ awareness of general negative 35-41 age effects of e-communication group 53+ 0.018 2.88 0.05
** p<0.01, * p<0.05
54 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:402 K:448 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
RQ6 The women had a significantly increased fac- tor score average for the “effects of e-commu- Table 7 shows the independent samples t test nication on verbal communication” compared results for the differences between the factor with the men (t=-2.93, *p<0.05). score averages according to parental gender.
Table 7. Independent Samples T Test Results Regarding the Differences Between the Factor Score Averages According to Parental Gender
Independent samples t test t Sig. (2-tai- Groups N Mean led) Women 557 0.87 Effects of e-communication on verbal communication 2.937 0.003 en 549 -0.88
**p<0.01, *p<0.05 their study, because the behaviors of genera- tion 2000 were evaluated from the viewpoint DISCUSSION and CONCLUSION of the individuals themselves, the finding that In this study, the relationships between e-com- they do not have communication difficulties as munication use and the communication be- a result of e-communication use is expected. haviors of generation 2000 were investigated Generation 2000 does not know a world in by obtaining the views of the parents of gener- which e-communication does not exist. Thus, ation 2000. In this section, following analysis the current study was conducted from the per- of the research data, comments in light of the spectives of parents, who are familiar with the findings are presented. period that they have closely observed and know generation 2000. Latif et al. (2015) investigated the relation- ship between e-social network use and com- In this research, we preferred to use the “e- munication behaviors of generation 2000, us- communication” concept, which includes ing Turkey as an example, and assessed the the Internet, e-social networks and mobile views of generation 2000 university students. phones. When the factors that reflect the views Their research indicated that generation 2000 of parents regarding the relationship between did not have communication difficulties as a e-communication use and the communication result of e-social network use. However, in behavior of generation 2000 were analyzed,
55 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:402 K:448 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) the factor score average for “parents’ aware- Argunşah. According to the parental view- ness on general negative effects of e-commu- points on the single question related to e-com- nication” (Xaverage=3.72) indicated that parents munication addiction, generation 2000 has a have high levels of awareness. In a recently high level (Xaverage=4.00) of e-communication published study by Latif et al. (2015), gen- addiction. In the study by Latif et al. (2015), eration 2000 exhibited high awareness. We generation 2000 claimed that they were not should emphasize the sample of two vari- addicted to e-communication. In contrast, in ables: regarding the variable of “e-social Turkey, when we examined the daily Internet networks do not socialize generation 2000; use among age groups with parents, the rates in fact, they prevent socializing” in the pre- were 62%, 41%, and 62% in the 35-44, 45- vious research, there was a slight difference 54, and 55+ age groups, respectively (Statis- between the views of generation 2000 (Xaver- ta, 2015g). Thus, the aim of the Internet is to age=3.33) and the parental views in this study engender e-social networks, starting from the
(Xaverage=3.72). According to the findings, the reality that 92% of Internet users in Turkey nonverbal communication characteristics of use e-social networks, and an important pro- e-communication isolate young individuals. portion of parents also use e-social networks. This finding is in agreement with the views The percentage of parents who do not use the of Bargh and McKenna (2004) and Nie and Internet (7.3%), the percentage of individuals Hillygus (2002). Regarding whether the new who do not connect to the Internet (18.35%), language emerging from the Internet and e- and the percentage of individuals who do not social networks is harming Turkish individu- use e-social networks (8.85%) were very low. als, the view of generation 2000 (X =3.71) average If we include the high percentage of parents was close to the parental views in this study who use smart phones, we can assume that (X =3.75). The process of e-communica- average parents have knowledge, good manners and tion has become popular, similar to the de- experience, and their awareness is high; how- terioration of English (O’Brien, 2012). Turk- ever, they are nevertheless capable of evalu- ish is also deteriorating (Argunşah, n.d). This ating generation 2000. situation raises the question as to whether other national languages experience the same Regarding problematic situations with statis- effects. Argunşah answered this question by tics related to the factors that reflect the pa- claiming that all national languages experi- rental views, the factor score average for the ence this anxiety. The findings of Latif et al. “effects of e-communication on verbal com-
(2015) supported the views of O’Brien and munication” (Xaverage=3.18) indicated that e-
56 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:402 K:448 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) communication negatively affected the verbal tions, are becoming less commonly used. As communication of generation 2000 at a mod- a requirement of our occupation and based on erate level. In the study of Latif et al. (2015), experience with university students who are while generation 2000 accepted the variable close to our observation area, we propose that of “preferring texting instead of talking with these students use pen and paper less often, and in some cases, their writing is affected. friends” at a low level (Xaverage=2.01), the par- ents reported that they accepted this variable Our observations support the views of Dijk. at a medium level (X =3.20). This finding average The factor score average for “parents’ aware- is an example that demonstrates the differ- ness of negative effects of e-communication ences in intergenerational views. Another ex- on language” (Xaverage=3.56) indicates that ample is that in Latif et al. (2015), the views parents had high levels of awareness. While of generation 2000 regarding the variable the variable under this factor, “we use a dif- “while talking, from time to time my elders ferent language and style according to gen- tell me that they do not like my style” (X av- eration 2000”, was highly accepted by par- erage=1.96) were different from the parental ents (Xaverage=3.70), generation 2000 rated the views (Xaverage=3.40) regarding the variable variable in Latif et al. (2015), which was “we “while talking, from time to time I do not like use a different language and style according his/her style”. to the former generations”, very highly (Xaver- =3.65). The factor score average of the “effects of e- age communication on written communication” Parents accepted the judgment that the factor (X =3.23) indicated that e-communica- average score average (Xaverage=3.23) of the “effects of tion use had a medium level of a negative ef- e-communication on speaking style” changed fect on the written communication behaviors the speaking style of generation 2000 to a of generation 2000. The factor score average medium extent. Regarding the factor score of the “effects of e-communication on writ- average (Xaverage=3.08) of “use of English ing tools” (Xaverage=3.12) had a medium level terms”, depending on generation 2000’s use of a negative effect on the written tools of of e-communication, the parents accepted the generation 2000 when using e-communica- judgment that generation 2000 added English tion. According to Dijk (2007: 54), with the words while speaking Turkish at a medium widespread use of e-communication, paper level. Although the parents accepted the judg- and pens, i.e., objective tools used to record ment that because of e-communication, gen- information to convey thoughts and emo- eration 2000 “writes fast with keys” to a high
57 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:402 K:448 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
extent (Xaverage=3.82), they accepted the judg- tinguish between the benefits and misuse of ment that “they cannot write fast with pens” these technologies. to a low extent (X =2.91). The most im- average The findings related to the second research portant part of e-communication is that it is question indicated that the parents who use non-verbal, i.e., it represents an electronic the Internet continuously were more sensitive communication characterized by short mes- regarding the subject of “e-communication sages. Thus, together with the widespread use affects verbal communication”. The assump- of e-communication and the writing of elec- tion that “with the increase of the time using tronic messages with keys, we suggest that the Internet, parents live and learn the nega- we have transitioned into a period in which tive effects of e-communication” supports paper and pen are used less frequently. In this finding. According to this assumption, Turkey, we believe that the most affected fac- parents who use the Internet continuously tors during this period have been “pen, paper, have high levels of awareness related to the natural writing written by paper and pen”. negative effects of e-communication.
The findings related to the first research The findings related to the third research ques- question indicated that “e-communication tion, regarding the effects of e-communica- changed the speaking style of generation tion on the speaking style and written com- munication of generation 2000, indicated 2000”, and the parents with high levels of ed- that the parents who use e-social networks ucation about the subjects, regarding whether were more sensitive than the parents who “e-communication has affected verbal com- did not use them. The assumption discussed munication”, were more sensitive than the in the second research question may also be parents with less education. The education valid here. Older generations can come to- level has increased in Turkey; thus, the per- gether with newer generations, and parents centage of individuals who use computers can come together with their children in e- and the Internet has also increased (TÜİK, social networks. Communication can be de- n.d.b.). Computer and Internet use has in- veloped regardless of place and distance. The creased among parents with high levels of ed- awareness of parents regarding the positive/ ucation; thus, their skills, abilities and expe- negative effects of e-communication has in- rience regarding the use of e-communication creased. The prejudices of older generations technologies have developed in this group. toward innovation can be overcome in this Parents with high levels of education can dis- way. Moreover, it may contribute to decreas-
58 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:402 K:448 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) ing conflict between generations based on tered e-communication technologies in their technology and improve the management of adolescence. Thus, depending on the abil- conflict with their children. ity of e-communication technology use, the young parents’ awareness may be considered The finding related to the fourth research normal. question indicated the expected difference between the parents who do not use e-com- The finding related to the sixth research ques- munication tools (including smart phones) tion regarding the “effects of e-communica- and the parents who use at least one e-com- tion on verbal communication” indicated that munication tool. If a parent did not use an e- female parents were more sensitive than male communication tool, he/she did not have the parents. It may be assumed that mothers are opportunity to distinguish communication closer to their children than fathers. Moth- behaviors based on e-communication. ers talk and spend more time with their chil- dren; thus, they have the opportunity to more The finding regarding the fifth research ques- closely observe their children’s communica- tion related to the awareness of parents of tion behaviors. Moreover, female users may the general negative effects of e-communi- be more conscious of communication. cation indicated that young parents have an increased level of awareness compared with The general evaluation of the parents views parents in the elderly age group. According to gained from the results of this research pre- TÜİK (2015, n.d.c.) data (ICT usage survey vents us from answering undoubtedly “yes” in households and individuals, 2004-2015), to the question of whether “the use of e-com- within the scope of the two older generations munication has created changes in the com- in Turkey (generation X and the baby boom munication behaviors of generation 2000 in generation) investigated, as age increased, the Turkey”. An alternative question is whether use of computers and the Internet decreased. “the use of e-communication did not create Young parents use computers and the Internet changes in the communication behaviors of more frequently, which enables them to per- generation 2000”. We cannot answer this ceive the effects of e-communication more question, because there are differences in the closely. However, the generation in the elder- dimensions of ability regarding e-communi- ly group (baby boom generation, “generation cation technology, e-social network use, the 68” in Turkey) first experienced computers frequency of Internet use, gender, age, and and the Internet in their middle age years. In education. These differences indicate that contrast, younger parents likely first encoun- parents have a heterogeneous structure. In
59 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:402 K:448 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) addition, we cannot deny that there is a ten- agers in businesses should take the lead in this dency toward changes in the communication subject. Finally, we should emphasize sym- behaviors of generation 2000 as a result of biosis and aspects of coevolution. Humans e-communication use. Based on our observa- and technology coevolve. It is impossible to tions, it should be considered that in Turkey, exclude the virtual world; however, real-life face to face communication has an important areas should not be ignored. Harmony is criti- and persistent role. This situation is valid for cal. With the aid of harmony, a new human generation 2000 and previous generations. may emerge according to the requirements If Generation 2000 is the agent of this sub- of new conditions and new expectations. The ject, then the subject gains an interdisciplin- ability to exist in harmony will require the ef- ary quality. This research is interdisciplinary forts of conflicting generations. in nature and may represent a guide for future REFERENCES studies. This work has a quality that could attract the attention of scientists from differ- ANDREASSEN, C.S., TORSHEIM, T., ent disciplines and convey new ideas. Our BRUNBORG, G.S., PALLESEN, A.S., findings may be of interest to entrepreneurs (2012). Development of a Facebook Ad- and managers from the business world. Gen- diction Scale, Psychological Reports No. eration 2000 includes students, workers, and, 110, pp. 501–517 more recently, managers; however, above all else, this generation represents the target au- ANDREWS, R., SMITH, A., (2011). Devel- dience of businesses, given their role as cus- oping Writers: Teaching and Learning in tomers or potential customers. the Digital Age, McGraw-Hill, UK
We have stated that regarding the communica- ARGUNŞAH, M., (n.d.). “Kısa Mesaj Dili tion behaviors of generation 2000 in Turkey, Türkçeyi Bozuyor mu?”, DİLSET, avail- there is a tendency toward change that arises able at: http://dilset.com/akademi/index. from e-communication use. In reference to php/website/content/2253 (accessed 9 the possibility of moving away from natural October 2015) communication behaviors and preventing the occurrence of this problem on a mass level, BARGH, J.A., MCKENNA, K.Y.A., (2004). there is a need for rational strategies on the “The Internet and social life”, Annual national level. Government officials, parents Review of Psychology, Vol. 55, pp. 573– in the family, instructors in schools and man- 590
60 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:402 K:448 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
BARNES, S.J., PRESSEY, A.D., (2014). www.consumerbarometer.com/en/ “Caught in the Web? Addictive behavior insights/?countryCode=GL (accessed 11 in cyberspace and the role of goal-orien- August 2015) tation”, Technological Forecasting & So- cial Change, No. 86, pp. 93–109 CRYSTAL, D., (2001). Language and the Internet, Cambridge University Press, BARON, N.S., (2013). “Do mobile technolo- Cambridge gies reshape speaking, writing, or read- ing?”, Mobile Media & Communication, DAVIS, R.A., (2001). “A cognitive-behav- Vol. 1 No. 1, pp. 134–140 ioral model of pathological Internet use”, Computers in Human Behavior, Vol. 17 BEARD, K.W., WOLF, E.M., (2001). “Mod- No. 2, pp. 187–195 ification in the proposed diagnostic cri- teria for Internet addiction”, CyberPsy- DESCHENAUX, F., LAFLAMME, C., chology and Behavior, Vol. 4 No. 3, pp. (n.d.). “Réseau social et capital social: 377–383 une distinction conceptuelle néces- BRUESS, C.J., (2014). “Internet”, The So- saire illustrée à l’aide d’une enquête cial History of the American Family, sur l’insertion professionnelle de jeunes SAGE, USA. Québécois”, SociologieS, available at: http://sociologies.revues.org/2902 (ac- CASTELLS, M., (2000). “Toward a Sociol- cessed 10 July 2015) ogy of the Network Society”, Contempo- rary Sociology, Vol. 29 No. 5, pp. 693– DIETZ-UHLER, B., BISHOP-CLARK, C., 699 (2001). “The use of computer-mediated communication to enhance subsequent CHRISAFIS, A., (2012). “France says fare- face-to-face discussions”, Computers well to the Minitel – the little box that connected a country”, Theguardian, 28 in Human Behavior, Vol. 17 No. 3, pp. June, available at: http://www.theguard- 269–283 ian.com/technology/2012/jun/28/mini- DIGITAL AGENDA FOR EUROPE., (2015). tel-france-says-farewell (accessed 17 “Network Technologies”, 27 February, October 2015) available at: http://ec.europa.eu/digital- “CONSUMER BAROMETER WITH agenda/en/network-technologies#Article GOOGLE”. (n.d.). available at: https:// (accessed 18 April 2015)
61 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:402 K:448 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
DIJCK, J., (2007). Mediated Memories in Can Create New Problems”, presented the Digital Age, Stanford University at the Paper presented at the meetings of Press, Stanford California the American Psychological Association, available at: http://virtual-addiction.com/ FERRIS, S.P., (2002). “Writing Electroni- wp-content/pdf/nature_internet_addic- cally: The Effects of Computers on Tra- tion.pdf (accessed 4 August 2015) ditional Writing”, The Journal of Elec- tronic Publishing, Vol. 8 No. 1, available GRIFFITHS, M.D., (2005). “A ‘compo- at: http://quod.lib.umich.edu/j/jep/3336 nents’ model of addiction within a bio- 451.0008.104?view=text;rgn=main (ac- psychosocial framework”, Journal of cessed 11 July 2015) Substance Use, Vol. 10 No. 4, pp. 191– FISCHER, C.S., (1992). America Calling: A 197 Social History of the Telephone to 1940, HANTULA, D.A., KOCK, N., D’ARCY, J.P., California Press., Berkeley DEROSA, D.M., (2011). “A Darwinian FRIEDMAN, M., (2011). “Internet Ad- Perspective on Adaptation to Electronic diction: A Public Health Crisis?”, The Communication”, Evolutionary Psychol- Huffington Post, 22 April, available ogy in the Business Sciences, Gad Saad., at: http://www.huffingtonpost.com/mi- Springer, Heidelberg, pp. 339–364 chael-friedman-lmsw/internet-addiction- HELLOIN, C., (2014). “Fin de l’écriture should_b_851684.html (accessed 4 Sep- cursive à l’école en Finlande ? Des effets tember 2015) négatifs sur le cerveau”, 28 November, GEE, J.P., HAYES, E.R., (2011). Language available at: http://leplus.nouvelobs.com/ and Learning in the Digital Age, Rout- contribution/1282710-fin-de-l-ecriture- ledge, New York manuscrite-a-l-ecole-en-finlande-des- effets-negatifs-sur-le-cerveau.html GREENFIELD, D.N., (1999a). “Psycho- logical Characteristics of Compulsive HOWE, N., STRAUSS, W., (2009). Millen- Internet Use: A Preliminary Analysis”, nials Rising: The Next Great Generation, CyberPsychology & Behavior, Vol. 2 No. Knopf Doubleday Publishing Group, 5, pp. 403–412. USA
GREENFIELD, D.N., (1999b). “Virtual HUSSON, G., (2012). “Le Minitel, ‘faux Addiction: Sometimes New Technology frère’ d’Internet, ferme définitivement”,
62 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:402 K:448 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
Le Monde, available at: http://www.lem- cents”, Journal of Nervous and Mental onde.fr/technologies/article/2012/06/29/ Disease, Vol. 193 No. 11, pp. 728–733 le-minitel-faux-frere-d-internet-fer- KOCK, N., (2004). “The Psychobiological me-definitivement_1718808_651865. Model: Towards a New Theory of Com- html?xtmc1%E2%81%844fin_de_ puter-Mediated Communication Based minitel&xtcr1%E2%81%8443 (accessed on Darwinian Evolution”, Organization 30 March 2015) Science, Vol. 15 No. 3, pp. 327–348 INTERNET LIVE STATS., (n.d.b.). “Turkey KOLKO, J., (2000). “The death of cities? The Internet Users”, available at: http://www. death of distance? Evidence from the ge- internetlivestats.com/internet-users/tur- ography of commercial internet usage”, key/ (accessed 1 March 2015) The Internet Upheaval: Raising Ques- INTERNET WORLD STATS., (n.d.). “Top tions, Seeking Answers in Communica- Ten Languages in the Internet - Esti- tions Policy, Ingo Vogelsang, Benjamin mated on December 31, 2013”, available M. Compaine., The MIT Press, Cam- at: http://www.internetworldstats.com/ bridge, pp. 73–97 stats7.htm (accessed 16 April 2015) KRAUT, R., PATTERSON, M., LUND- JENNINGS, N., WARTELLA, E., (2004). MARK, V., KIESLER, S., MUKOPH- “Technology and the Family”, Handbook ADHYAY, T., SCHERLIS, W., (1998). of Family Communication, Anita L. Van- “Internet paradox: A social technology gelisti., Lawrence Erlbaum Associates, that reduces social involvement and psy- Publishers, London, pp. 593–608 chological well-being?”, American Psy- KIESLER, S., ZDANIUK, B., LUNDMARK, chologist, Vol. 53 No. 9, pp. 1017–1031 V., KRAUT, R., (2000). “Troubles With LATİF, H., UÇKUN, C.G., DEMİR, B., the Internet: The Dynamics of Help at (2015). “Examining the Relationship Be- Home”, Human–Computer Interaction, tween E-Social Networks and the Com- Vol. 15 No. 4, pp. 323–351 munication Behaviors of Generation KO, C.H., YEN, J.Y., CHEN, C., CHEN, S., 2000 (Millennials) in Turkey”, Social YEN, C., (2005). “Proposed diagnostic Science Computer Review, Vol. 33 No. criteria of Internet addiction for adoles- 1, pp. 43–60
63 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:402 K:448 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
LEINER, B.M., CERF, V.G., CLARK, D.D., MORRIS, M., OGAN, C., (1996). “The Inter- KAHN, R.E., KLEINROCK, L., LYNCH, net as Mass Medium”, Journal of Com- D.C., POSTEL, J., et all., (N.D.). “Brief munication, Vol. 46 No. 1, pp. 39–50 History of the Internet”, Internet Society, NIE, N.H., (2001). “Sociability, Interper- available at: http://www.internetsociety. sonal Relations, and the Internet: Recon- org/internet/what-internet/history-inter- ciling Conflicting Findings”, American net/brief-history-internet (accessed 29 Behavioral Scientist, Vol. 45 No. 3, pp. October 2015) 426–437 LETHIAIS, V., ROUDAUT, K., (2010). “Les NIE, N.H., HILLYGUS, D.S., (2002). “The amitiés virtuelles dans la vie réelle”, RÉ- Impact of Internet Use On Sociability: SEAUX, Vol. 6 No. 164, pp. 13–49 Time Diary Findings”, IT&SOCİETY, MAC ARTHUR, C.A., (2008). “The effects Vol. 1 No. 1, pp. 1–20 of new technologies on writings and NITRD., (2015). “Supplement to the writing process”, Handbook of Writing President’s Budget”, February, avail- Research, Charles A Mac Arthur, Steve able at: https://www.nitrd.gov/ Graham, Jill Fitzgerald., The Guilford pubs/2016supplement/FY2016NITRD- Press, New York, pp. 248–275 Supplement.pdf (accessed 30 March MESCH, G.S., (2003). “The family and the 2015) Internet: The Israeli case”, Social Science O’BRIEN, J., (2012). “Learn English online: Quarterly, Vol. 84 No. 4, pp. 1039–1050 How the internet is changing language”, MESCH, G.S., (2006a). “Family characteris- BBC News Magazine, 14 December, available at: http://www.bbc.com/news/ tics and intergenerational conflicts over magazine-20332763 (accessed 16 April the Internet”, Information, Communica- 2015) tion and Society, Vol. 9 No. 4, pp. 473– 495 ÖZDAMAR, K., (1997). Paket Programlar İle İstatistiksel Veri Analizi I, Anadolu MESCH, G.S., (2006b). “Family relations Üniversitesi Fen Fakültesi Yayınları, and the Internet: Exploring a family Eskişehir boundaries approach”, Journal of Family Communication, Vol. 6 No. 2, pp. 119– PRATARELLI, M.E., BROWNE, B.L., 138 JOHNSON, K., (1999). “The bits and
64 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:402 K:448 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
bytes of computer/Internet addiction: A available at: http://www.statista.com/sta- factor analytic approach”, Behavior Re- tistics/330695/number-of-smartphone- search Methods, Instruments & Comput- users-worldwide/ (accessed 2 April 2015) ers, Vol. 31 No. 2, pp. 305–314 STATISTA., (2015c). “Which of the fol- ROSNAY, J. D., (n.d.). “La société de lowing do you do on your smartphone l’information au XXIème siècle : En- at least weekly?”, The Statistics Portal, jeux, promesses et défis”, Le -Car available at: http://www.statista.com/sta- refour Du Futur - Regard Vers Le tistics/365145/weekly-smartphone-activ- 3ème Millénaire, available at: http:// ities-turkey/ (accessed 7 April 2015) www.carrefour-du-futur.com/articles/ STATISTA., (2015d). “Penetration of lead- la-soci%C3%A9t%C3%A9-de-l-in- ing social networks in Turkey as of 4th formation-au-xxie-si%C3%A8cle- quarter 2014”, The Statistics Portal, enjeux-promesses-et-d%C3%A9fis/ (ac- available at: http://www.statista.com/ cessed 2 April 2015) statistics/284503/turkey-social-network- SHAPIRA, N.A., LESSIG, M.C., GOLD- penetration/ (accessed 30 March 2015) SMITH, M.D., SZABO, S.T., STATISTA., (2015e). “Average numbers of LAZORITZ, M., GOLD, M.S. et all., hours per day spent by social media us- (2003). “Problematic Internet use: pro- ers on all social media channels as of 4th posed classification and diagnostic crite- quarter 2014, by country”, The Statistics ria”, Depression and Anxiety, Vol. 17 No. Portal, available at: http://www.statista. 4, pp. 207–216 com/statistics/270229/usage-duration-of- STATISTA., (2015a). “Number of social social-networks-by-country/ (accessed 1 network users worldwide from 2010 to April 2015) 2018 (in billions)”, The Statistics Portal, STATISTA., (2015f). “Leading social net- , available at: http://www.statista.com/ works worldwide as of March 2015, statistics/278414/number-of-worldwide- ranked by number of active users (in social-network-users/ (accessed 1 April millions)”, The Statistics Portal, , avail- 2015) able at: http://www.statista.com/statis- STATISTA., (2015b). “Number of smart- tics/272014/global-social-networks- phone users worldwide from 2012 to ranked-by-number-of-users/ (accessed 7 2018 (in billions)”, The Statistics Portal, April 2015)
65 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:402 K:448 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
STATISTA., (2015g). “Daily internet usage TONE, H.J., ZHAO, H.R., YAN, W.S., rate in Turkey in 2014, by age group”, (2014). “The attraction of online games: available at: http://www.statista.com/sta- An important factor for Internet Addic- tistics/348230/daily-internet-usage-age- tion”, Computers in Human Behavior, group-turkey/ (accessed 13 September Vol. 30, pp. 321–327 2015) TÜİK., (2013). “06-15 Yaş Grubu Çocuklarda STEELE, G., CARTER, A.L., (2002). “Man- Bilişim Teknolojileri Kullanımı ve Me- aging electronic communication tech- dya, 2013”, Haber bülteni, , available at: nologies for more effective advising”, http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBulten- Clearinghouse Academic Advising Re- leri.do?id=15866 (accessed 1 April 2015) sources, December, available at: http:// TÜİK., (2015a). “Information and Com- www.nacada.ksu.edu/Resources/Clear- munication Technology (ICT) Usage inghouse/View-Articles/Managing-Elec- Survey on Households and Individuals, tronic-Communication-Technologies- 2015”, Press release, available at: http:// for-More-Effective-Advising.aspx (ac- www.turkstat.gov.tr/PreHaberBultenleri. cessed 29 January 2015) do?id=18660 (accessed 24 September SZÉCSI, G., (2012). “Mediated communities 2015) in the age of electronic communication”, TÜİK., (2015b). “The Results of Address KOME - An International Journal of Pure Based Population Registration System, Communication Inquiry, Vol. 1 No. 1, pp. 2014”, Press release, available at: http:// 46–53 www.turkstat.gov.tr/PreHaberBultenleri. do?id=18616 (accessed 2 March 2015) TAO, R., HUANG, X., WANG, J., ZHANG, H., ZHANG, Y., LI, M., (2010). “Pro- TÜİK., (n.d.a.). “Sabit Telefon, Cep Telefonu posed diagnostic criteria for internet ad- ve İnternet Abone Sayısı”, Haberleşme diction”, Addiction, Vol. 105 No. 3, pp. İstatistikleri, available at: http://www. 556–564 tuik.gov.tr/VeriBilgi.do?alt_id=1062 (ac- cessed 3 April 2015) THATCHER, B. (2012). Intercultural Rhet- oric and Professional Communication: TÜİK., (n.d.b.). “Son Üç Ay İçinde Birey- Technological Advances and Organiza- lerin Eğitim Durumuna Göre Bilgisayar tional Behavior, IGI Global, USA ve İnternet Kullanım Oranları”, İstatiksel
66 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:402 K:448 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
tablolar, , available at: http://www.tuik. A relational perspective”, Communica- gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1028 (ac- tion Research, Vol. 19 No. 1, pp. 52–90 cessed 24 September 2015) WALTHER, J.B., VAN DER HEIDE, B., TÜİK., (n.d.c.). “Son Üç Ay İçinde Bireylerin RAMIREZ, A.J., BURGOON, J.K., Yaş Grubuna Göre Bilgisayar ve İnternet PEÑA, J., (2015). “Interpersonal and Kullanım Oranları”, İstatistiksel tablolar, Hyperpersonal Dimensions of Computer- , available at: http://www.tuik.gov.tr/Pre- Mediated Communication”, The Hand- Tablo.do?alt_id=1028 (accessed 25 Sep- book of the Psychology of Communica- tember 2015) tion Technology, S. Shyam Sundar., John Wiley & Sons, Inc., UK, pp. 3–22 UZUNIAN, M., (2014). “The Internet Is a Zoo: The Ideal Length of Everything On- YAZICIOĞLU, Y., ERDOĞAN, S., (2004). line”, SumAll, 21 October, available at: SPSS Uygulamalı Bilimsel Araştırma http://blog.sumall.com/journal/internet- Yöntemleri, Detay yayıncılık, Ankara zoo-ideal-length-everything-online.html YOUNG, K.S., (1996). Addictive Use of the (accessed 18 April 2015) Internet: A Case That Breaks the Stereo- W3TECHS., (2015). “Usage of content lan- type, Psychological Reports No. 79, pp. guages for websites”, 17 April, avail- 899–902 able at: http://w3techs.com/technologies/ ZHAO, S., (2006). “The Internet and the overview/content_language/all (accessed Transformation of the Reality of Every- 17 April 2015). day Life: Toward a New Analytic Stance WALTHER, J.B., (1992). “Interpersonal ef- in Sociology”, Sociological Inquiry, Vol. fects in computer-mediated interaction: 76 No. 4, pp. 458–474
67 ULUSLARARASI HAKEMLI İLETİŞİM VE EDEBİYAT ARAŞTIRMALARI DERGISI UHİVE INTERNATIONAL PEER-REVIEWED JOURNAL OF COMMUNICATION AND HUMANITIES RESEARCH
ŞİDDETİN GÖRÜNMEYEN YÜZÜ: “ÇOCUK GELİNLER” (1)
INVISIBLE VIOLENCE: “CHILDREN BRIDE”
Ayşe Müge YAZGAN1, Ebru ÖZGEN2 1-2Marmara Üniversitesi, İletişim Fakültesi, İstanbul / Türkiye ORCID ID: 0000-0002-5909-57911, ORCID NO: 0000-0003-4103-23862
Öz: Ülkemizde yaşanan ve çocukların uğradığı Abstract: The topic “children bride” appearing şiddetin görünmeyen ve en acılı yüzlerinden biri as the most painful face and the invisible violence olarak karşımıza çıkan “çocuk gelinler” meselesi, against the children in our Country, is one of the bugün Türkiye’nin kültürel bir takım normlarla basic problems that is seen an ordinary event with normalleştirdiği en temel sorunlardan biri olarak the cultural norms in Turkey today. The aim of karşımızdadır. Makalede şiddet kavramını adeta this article is to find out what should be done to bir gelenek olarak kabul görmüş çocuk gelinler overcome the main problems, while examining üzerinden incelerken, problemin ana nedenleri the concept violence on almost approved tradi- ortadan kaldırabilmek adına yapılması gerekenler tions of bride children. In this context, as a TV göz önüne çıkarılacaktır. Bu bağlamda, Mahsun series, “Life Continues” produced in 2011 by Kırmızıgül’ün yönetmenliğini yaptığı 46 bö- Mahsun Kırmızgül, consisting of 46 episodes, is lümlük 2011 yapımı “Hayat Devam Ediyor” defined deeply according to the sample life need- TV dizi filmi ile örneklenen dünyanın açıklan- ed to be explained. The culture in the discourse, masına yönelik derinlemesine yorum yapılacak- the social position, the intention, the attention and tır. Söylemdeki kültür anlayışı, sosyal konumu, the purpose of the speakers are all observed with konuşmacının niyeti, ilgisi ve amacı, öz benlik the mirror-self perspective of Cooley in order to bakışının yapısal özelliklerini ve etkileyici nokta- put out the features of structural and effective larını ortaya koymak için, Cooley “ayna benlik” points of looking glass-self. perspektifinden incelenecektir. Key Words: Bride Children, Violence, Discourse Anahtar Kelimeler: Çocuk Gelin, Şiddet, Söylem
Doi: 10.17361/UHIVE.2017.3.1
(1) Sorumlu Yazar: Müge YAZGAN, Marmara Üniversitesi, İletişim Fakültesi, Istanbul / Türkiye, muge@marmara. edu.tr, Geliş Tarihi / Received: 10.05.2017, Kabul Tarihi / Accepted: 24.09.2017, Makalenin Türü: Type of article (Araştırma – İnceleme / Research - Analysis) Etik Kurul Raporu: Yok – None of Ethics Committee
68 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: L82-Z11 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: L82-Z11 ID:369 K:428 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
GİRİŞ tadan bu çocukların yetiştirdikleri evlatlarda toplum içerisinde sorunlu kişilik yapılarına Ülkemizde yaşanan ve çocukların uğradığı sahip birer birey olarak yer almaktadır. şiddetin görünmeyen ve en acılı yüzlerinden biri olarak karşımıza çıkan “çocuk gelinler” Makalede şiddet kavramını anahtar kelime meselesi, bugün Türkiye’nin kültürel birta- olarak alırsak, “şiddet” sözcüğü Arapça kö- kım normlarla normalleştirdiği en temel so- kenli olarak kaba kuvvet kullanma, sertlik runlardan biri olarak karşımızdadır. 18 yaş anlamındadır. Şiddet tanım olarak incelendi- altı yapılan evlilikler “çocuk yaşta yapılan ğinde ortak olarak karşımıza çıkan ögeler, bir evlilikler” sayılmasına rağmen, Türk Medeni başkasını ya da topluluğu fiziksel güç kulla- Kanunu, Çocuk Koruma Kanunu, Türk Ceza narak yaralama, öldürme, psikolojik olarak Kanununa göre “çocuk gelin” sayılma yaşla- rencide etme, gelişimini engelleme ve birta- rı değişkenlik göstermektedir. Türk Medeni kım ihtiyaçlardan yoksun kalmasını sağla- Kanununa göre 17 yaşını doldurmamış kızlar maktır. Galtung şiddetin insanoğlunun içinde “çocuk gelin” kabul edilirken, Çocuk Ko- var olduğunu ve etki altında bilişsel farkın- ruma Kanununda bu yaş 18 yaş altıdır. Türk dalığının, potansiyel farkındalığının altında Ceza Kanununa göre ise yaş daha da küçüle- kaldığından bahseder. Buna ek olarak, yapısal rek 15’e iner. Dünyada her yıl 18 yaşın altında şiddet, kaynaklarının eşit dağılmamasından 10 milyon kız çocuğunun evlendiği düşünü- ve gücün eşit olmamasından geçer (Galtung, lürse, bu da 3 saniyede 1 çocuk gelin demek- 1975: 110-111). Şiddet toplumlara adeta mi- tir (Aydemir, 2011:2). Küçük yaşta yapılan rastır. Hatta toplumlarda kimi zaman sorun evlilikler illegal olarak yapıldığından kesin çözmenin aracıdır (Ergil, 2001: 40). İşte “ço- veriler yoktur1 Türkiye’de özellikle son 10 cuk gelin” olma şiddetin görünmeyen yüzü yılda çok fazla gündemde olan “çocuk gelin” olarak özellikle yoksul, ataerkil toplumlarda kavramı aslında Türk toplumunun aile yapısı yer almaktadır. Adeta kültürel olarak gelenek için oldukça tehditkâr boyutlardadır. Zira ül- haline gelmiş bir şiddet eylemidir. Bir başka kemizde evlenme yaşı 12 ye kadar inmiştir. deyişle yapısallaşmış bir eylem olarak oluşan Ergenlik çağındaki gelişmeleri fark edeme- “çocuk gelin” olgusu toplumsal birçok soru- den, kendini tanımayı sağlayamadan, güven, nun da kaynağını teşkil eder. sahiplik, sevgi gibi temel ihtiyaçlarında doyu- Çocuk gelin daha çok ataerkil toplumlarda ma ulaşmadan önce ebeveyn olma duygusunu görülmektedir. Gücün dikey olarak kullanıl-
1 https://www.tbmm.gov.tr/komisyon/kefe/docs/ dığı bu topluluklarda kaynak, hiyerarşik bir komisyon_rapor.pdf, Erişim Tarihi: 22.04.2017 düzen içinde, kendine itaati şart koşar (Hofs-
69 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: L82-Z11 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: L82-Z11 ID:369 K:428 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) tede, G., 1980). Dikey otorite ile diğer bir berdel, beşik kertmesi, kan bedeli evliliği, deyişle merkezi yönetimle yönetilen aileler- ölen eşin kız ya da erkek kardeşi ile yeniden de kural koyucu olarak kabul edilen aile re- evlenme bu toplumlarda görülmektedir. Kimi isinin yaptırımlarını geçmek mümkün değil- yerde dini nikâhlar, resmi nikâhtan daha da dir (Yazgan, 2017: 30-32). Kağıtçıbaşı’nın kutsal sayılarak yasa dışı uygulamalara engel (1988) özerkliğin düşük olduğu geleneksel olunamamaktadır. Kızların zayıf, yoksun ol- aile modeli olarak gördüğü bu tip ailelerde duğu düşünülen bu toplumlarda erken evlilik- çocuğun kişiliğine ve kimliğine değer verme ler, onları ve ailelerini koruma amaçlı olarak söz konusu değildir. Çocuk, zekâ düzeyine ve düşünülmektedir. becerisine göre Araştırmanın Amacı değil, katı bir tutum içinde aile ilke ve kural- Makale, şiddet kavramını görünmeyen ve larını benimsemek zorunda bırakılır. Özgür adeta bir gelenek olarak kabul görmüş çocuk davranışlar kabul edilmez. Dolayısı ile, aile gelinler üzerinden incelerken, bu çocuklar, reisi kural koyucu olarak çocukların adı- kendi haklarını korumaktan aciz oldukları na gelecekleri için karar alan kişidir. Çocuk için, sorunun ana nedenlerini ortadan kal- yaşta evliliklerin en büyük sorunları arasında dırabilmek adına yapılması gerekenleri göz ekonomik sorunlar, sosyo kültürel sorunlar, önüne çıkarmayı hedeflemiştir. Çalışmamızın eğitim sorunları yer almaktadır. Birinci et- bulguları ile belli bir perspektiften “çocuk ken olan ekonomik sorunda, yoksul ailelerin gelin” kavramına ilişkin ciddi bir bakış açısı kız çocuklarını evlendirme üzerine oluşan getirilmek istenmektedir. düşünceleri hem kendilerini hem kızlarını yoksulluktan kurtarma isteğidir. Alınan baş- Araştırmanın Kapsam lık parası sayesinde, mevcut durumlarından Araştırmamız kapsamında ele aldığımız, daha iyi olan statüye geçerek sorunlarından 2011 yılında çekilerek akabinde ATV kana- arınacaklarına inanırlar. İkinci olarak, sosyo lında vizyona girmiş, 2011 yılında Nevşehir kültürel sorunlar içinde kültürel ve dini pra- ili Avanos’da ve İstanbul’da çekilmiş olan tikler önem kazanır. Volkan’ın çadır modelin- Hayat Devam Ediyor isimli 46 bölümlük de (1997, 2004 a) yer alan ifadesinde birincil dizi film, özerklikten yoksun, merkezi otori- ilişkilerin ağırlıklı olduğu toplumlarda, özgür te aile tipinde, geleneksel kültürü barındıran olmayan bireyler kendilerini ait hissettikleri bir dramdır. 80’li yıllar sonrası değişen top- kollektif bünyede tutar, sınırlarını çizerek, dı- lum yapısı nedeni ile Türkiye’nin batısında şardan kız alış verişinden dahi kaçınırlar. İşte bulunan büyük şehirlerdeki yaşam içinde sı-
70 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: L82-Z11 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: L82-Z11 ID:369 K:428 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) nıf belirginlikleri daha da ayrışarak oldukça metnin anlamı, oluşturduğu kültür içinde yer kompleks bir yapıya bürünmüştür. Dizide, almaktadır. Metnin oluşturduğu kültür içinde Türkiye’nin batısındaki hızlı toplumsal de- bağlamlar ile söylem oluşmaktadır. Metinle- ğişime ayak uydurmakta güçlük çeken, doğu rin söyleniş biçimi basit ve karmaşık olarak insanının düştüğü çıkmaz gösterilirken, üs- filmin ideolojisini yansıtmaktadır. Dil ve dü- tünde baskı kuran, hâkim ideolojinin tahak- şünce birbirinden ayrılmaz diyen yapısalcı- kümünü de göstermektedir. ların babası Saussure, dili insanların dışında özerk olarak kabul eder. İdeolojiler, dil ara- Toplumsal içerikli bir dizi olarak 2012 yılın- cılığı ile meşrulaştırılır ve kabul edilir (Arık, da hem toplumsal sorumluluk ödülüne hem 2006). de en iyi dram ödülüne layık görülmüştür. Hayat Devam Ediyor, dizi filmi 2011 yılında Araştırmanın Sınırlılıkları gösterime girmiş ve 2012 yılında dizi sona Alana, çocuk yaşta kızların uğradığı şiddetin ermiş olmasına rağmen, dönemsel olarak bir başka yüzü olarak veri oluşturmakla bir- popülerliğini korumaktır. Türkiye’nin doğu likte araştırma evreninin tamamına ulaşma- ve batı kültürünü anlamak açısından yararlı- mış olmamız dolayısıyla bir kısıtlılık oluştur- dır. Filmin metinleri analiz edilerek, filmdeki maktadır. söylem belirlenmiştir.
Araştırmanın Yöntemi Yaşanan tüm süreçlerin, üç bölüm halinde organize edilmesi okuyucunun bakış açısını Çalışmada, yöntem olarak ‘çocuk gelinler’ daha netleştirecektir: Köyden şehre göç etme- ve ‘kadın sorunlarını ‘işleyen, yapım ve yö- den ki sade yaşamları, şehirdeki yaşantıları netmenliğini Mahsun Kırmızıgül’ün yaptığı, ve şehirden tekrar köylerine kaçışları. Bunun Hayat Devam Ediyor TV dizi filmi, söylem yanı sıra, söylem çözümlemesinde söylemin analizi ile incelenirken, aynı zamanda eği- özellikleri dört başlık altında toplanmıştır: tim seviyesi düşük, birincil ilişkilerin hakim (Akt: Baş ve Akturan, 2008: 34-35). olduğu, formal öğrenme yapısı içinde yetişen bireyin, Cooley “ayna benlik” kavramı açı- 1. İçerik özellikleri – Bu özellik içerisinde sından da incelenmesi sağlanmıştır (Cooley, ait olduğu kültür ve tarihi incelenmiş, ko- 1902). nuşmacının niyeti, ilgisi ve amacı yorum- lanmıştır. Vizyonda iken TV’den izlenmiş ancak dizi yeniden, you-tube dan izlenerek incelenmiş 2. Yapısal özellikleri – Konuşmacının böl- ve analizi gerçekleşmiştir. Dizi film içindeki gesel ve sosyal diyalektleri incelenirken
71 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: L82-Z11 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: L82-Z11 ID:369 K:428 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
dil, yapısal ve telaffuz açısından ifade 2. Söylem, tarihsel ve sosyal olarak kültü- açısından mercek altına alınmıştır. rel, siyasal, ekonomik, sosyal ve kişisel gerçekleri yansıtan konuşmacılarla üreti- 3. Etkileşimsel Özellikleri – Söylemdeki lir. kişilerin birbirlerine hitapları, içindeki bulundukları rol ve statü farklılıkları göz- 3. Söylem, insan deneyimlerinden yola çı- lemlenmiştir. karak, bu deneyimlerin önemli kısımları- nı yapılandırır. 4. Sunum Özellikleri – Yazı ve ses özelliği açısından dizideki karakterlerin ses tonu Dil, Diskurlar ve Etik Kullanımları ve vücut dili kullanımı yorumlanmıştır. Dil kullanımı esnasında doğru yapıda ve doğ- ru sesletim içerisinde olmalıdır. Bu nedenle Araştırmanın Problemi dini yayınlarda ve dualarda doğru kullanım Kızların, çocuk yaşta evlendirilmesinin se- ve sesletim önemlidir., hata yapılması hoş- beplerini sosyal çevredeki kültürel, tarihsel görü ile karşılanmaz. Buna ek olarak, etik söylemler üzerinden incelemek gerekir. standartlar içerisinde dil öğrenilirken ya da öğretilirken her iki kültüre ait değerlerin bi- KURUMSAL ÇERÇEVE linmesi, farklı yapı, kavram ve dilbilgisi ku- Söylem ve Kavramsal Perspektifi rallarının doğru uygulanması gerekir. Zira etik, eğitimde de ayrı bir önem taşır. Söylem analizi dildeki detaylı ve nitel yak- laşımlara geçiş için bir incelemedir. (Wood Dilde etik sınırları zorlayan faktörler arasın- ve Kroger, 2000). Dilsel ögelerin anlam ve da kitle iletişim araçları önde gelir. Kitle ile- içeriğini inceleyen, bireylerin sohbet esna- tişim araçlarının tüm toplumsal kurum ya da sında sarf ettikleri zihin bileşenleri üzerinde aktörden daha önemli bir sorumluluğu vardır. odaklanan dil kullanımını sosyokültürel bağ- Bu nedenle, “özdenetim” düzeneği oluştur- lam çerçevesinde inceleyen bir yaklaşımdır. tulmalı ve tüm medya kuruluşlarının bu dü- zeneğe uyması sağlanmalıdır. (Çamdereli, Amaç, dille ne yapıldığı ve ne başarıldığı 2006:179). Mc Luhan’ın da dediği gibi “araç üzerine çalışma yapmaktır. Ortak ilke olarak, mesajdır” ama aynı zamanda “araç masajdır.” üç temel ilke geçerlidir (Punch, 2005: 215). Her araç, bireyin dünyayı algılamasında etki Buna göre, yaparak, adeta beyinleri belli bir biçimde şe- 1. Söylem kurallıdır, kurallarla yönetilir. killendirmektedir. (Başkan, 1988a: 299).
72 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: L82-Z11 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: L82-Z11 ID:369 K:428 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
Sonuç olarak, her toplumun kendi gereksi- sorunlarından birini ele almıştır. Ortaçağda nimlerini karşılayacak bir dili vardır. Bu dil kilisenin dilinin Latince olması bu dilin geniş gelişimlere göre, sürekli yenilenir. (Ergenç, çevreye yayılmasına sebep olmuştur. Bunun 2006:1). Genel dilin altında hukuk dili, sanat yanı sıra XV. y.y.’da matbaanın bulunma- dili, yazın dili vardır. Bilim dili ise içlerinde sı ile yazılı eserlerin sayısı artmıştır. (Baş- yaratıcı-üretici düşünceyi barındırdığı için en kan, 1998b:297). Yeni çağa yaklaşırken şair önemlisidir. Unutulmaması gereken nokta, Dante’nin yazdığı “De Vulga Equantia” adlı dilbilimin sadece bireylere değil, topluluk- yapıt, dilciliğin ufkunu genişletmiştir. Dilin lara, bilgi dağarcığında etik sorumlulukları düşünce yönü, düşünce ile insan ruhu arasın- olduğudur. Dil ile insan arasında aşılamaya- daki ilişki ile ilgilenen düşünürler arasında cak bir bağ vardır, dilin insan üzerindeki gücü XVII. y.y.’da BACON, XVIII. y.y.da Leibniz, yadsınamayacak kadar önemlidir. Bu neden- Herder, Hum-bolt başlıcaları olarak sayılabi- le, kişiler, kendilerini politik ve sosyal arena- lir. (Aksan, 1998b:19-20). da her zaman dilbilimsel iletişimin içerisinde sorumlu hissetmeli ve buna göre eğitmelidir. Modern çağın başlangıcı ile içinde bulundu- ğumuz bugünkü dünya Newton’un sözü olan, Dil ve Kökeni “mutlak zaman ve uzay içerisinde yaşanan İlk, orta ve yeni çağ olarak üç grup içerisinde dünya” görüşünden uzaklaşmıştır. Bunu yeri- incelenen dil, ilk olarak, eski çağda eski di- ni belirsiz, kaotik bir söylem dünyası almıştır. lin ele alınan çalışmalarında Eski Hint’e, eski Söylem, bir süreç olarak beyan, müzakere, Yunan’a kadar uzanır. M.Ö. 4.y.y. da yaşamış anlatım olarak gücün savaşı ile eyleme dönü- olan ünlü Hint dilbilgini Panini Sanksritle, şen dil pratiğidir. (Sözen, 1999). Bazı araş- 4000 kadar kurala ve sözlere ait yazıları bir tırmacılara göre, söylem bütün konuşma ve araya getirerek bir dilbilgisi kitabı çıkarmış- yazma eylemleri olarak değerlendirilirken, tır. Buna ek olarak, M.Ö. 4.y.y.da yaşamış bazı araştırmacılar ise söylemi sadece konuş- olan Yaska ise “Nirukta” adlı bir kitap yaz- ma ağı olarak değerlendirir. (Ekşi ve Çelik, mış, bu kitapta sözcükler ve nesneler arasın- 2008). Söylem ve dil üzerine modern çağda daki ses ilişkisi konusu ile ilgilenmiştir. (Ak- yapılan incelemeler üzerine birçok bilim ada- san, 1998a: 16-17). İkinci olarak, orta çağda, mının çalışmaları vardır: genel sorunsal “dünyadaki nesnelerle bun- Saussure (1857-1913) ların anlatımına yarayan dil ögeleri arasında bir ilişki olup olmadığıdır?” Bu sorunsalı Yapısalcıların babası Saussure, dili bir gös- Platon’da incelemiş, dil felsefesinin önemli tergeler sistemi olarak algılar. İnsanlar ile-
73 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: L82-Z11 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: L82-Z11 ID:369 K:428 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) tişim içerisinde çeşitli gösterge sistemlerini meye çalışır. Örneğin, bir kelime bir özneyi kullanırlar. Dil ve düşünce birbirinden ayırt işaret eder fakat aynı kelime başka bir mana- edilemez. Aynı şekilde ses de düşünceden da da kullanılabilir. Örneğin oyun kelimesi, ayrılmaz. Dil gerçekliği üretir, düşünce dilin • Tahta oyunları aracıdır. İfadelerin (Utterance) tek başına ik- tidar alanı olmaz, iktidarı var eden diskurlar- • Bahis oyunları dır (discourse). Ortak sözlerimiz etikettir. İşte • Spor oyunları dilbilim bunların arasındaki sınır bölgesidir. Her dönem, her dönemin tarihsel koşulları • Savaş oyunları kendi dil sistemini geliştirir. (Tura, 2005). Dil Yine “su” kelimesi diye seslenişin bir çağrı- toplumsuz olmaz. Ancak Saussure’le birlikte mında “bir bardak su verir misin?” anlamına dil ve dilcilik kendi içerisinde dallara ayrılma gelen kelime, bir başka sesleniş de “ bu su fırsatı bulmuş ve araştırma alanı genişlemiş- zehirli, dikkat et” manasına da gelebilir. Bir tir. Saussure, dili insanların dışında özerk ola- rak kabul eder. İnsanlar, dil sayesinde kendi- dili öğrenirken nesnelerin adını bilmediğimiz lerini ifade ederler, aynı zamanda baskılarlar. halde ne işlevde kullanıldıklarını biliyoruz. Anlamı olan her şey bir göstergedir. Örneğin, sandalyenin veya gökyüzünün ren- ginin nasıl söylendiğini bilmiyoruz ama renk- Wittgenstein (1889-1951) lerini biliyoruz. Diğer bir deyişle, bir özneyi Avusturya kökenli İngiliz filozof Wittgeins- isimlendirirken kelimelerin arasındaki bağa tein, 19 y.y. sonlarından itibaren 20.y.y. orta- bakılır. Wittgenstein’ın dildeki bu keşfi dilin larına kadar sürdürdüğü hayatında en önemli etik kullanımı açısından da insanlığa yön ver- ilkesi, “değer tercih edilir, olgu ölçümlenir” miştir. Ona göre, düşünce dille sıkı bir şekilde olmuştur. Bu görüşle tüm dünyada matematik bağlantılıdır. Dil, miras yolu ile bir nesilden kuralları aynı olduğuna göre, herkesin ortak diğerine aktarılır. Konuşulmayan ve üzerinde görüşü aynı olmaktadır ve dolayısı ile doğru- mantık yürütülmeyen şeyler hakkında susul- luğu da kabul edilmektedir. Diğer bir deyişle, malıdır. Diğer bir deyişle, mantık, düşünce ve yeni bildiriler üzerinde gözlem yaparak, tüm- dünya gerçekleri arasında sıkı bir bağ vardır. celeri açıklığa kavuşturmak doğru olacaktır. İçsel (ahlaki) ve dışsal (etik) düşünceler aynı (Başkan, 1998c: 381). Dili oyuna benzeten gerçeğin iki benzer yüzüdür. Biri, gösterilen Wittgeinstein, aile ve fertleri gibi dilinde bir- fakat söylenemeyen ve söze dökülemeyen kı- birlerine benzediklerini söyler. Bu bağlamda, sımdır. Diğeri ise, mantıklı ve formal doğru- dilin farklı kullanımlarda olduğunu göster- lukla sunulandır. Açık ve berrak sunuşumuz
74 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: L82-Z11 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: L82-Z11 ID:369 K:428 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) bu bağ ile mümkün olur. Kuralların belirlen- arasında inceler. Söylem, sosyal olmanın yanı mesi ile anlam sorunu da çözülmeye başlar. sıra birbiri ile çatışabilir. Bu bağlamda birey- En önemli sorunsallar, dil ile gerçeklik ara- lerin düşünme biçimleri ve sosyal bir varlık sındaki ilişki ile birlikte dil ile bilinç arasında olarak eylemleri sınırlı kalır, kısıtlanır. (Fau- ilişkide yatmaktadır (Wittgenstein, 1984). cault, 1994).
Russell (1872-1970) Noam Chomsky (1928-)
Russell, tüm cümlelerin özne ve yüklemle Yapısalcılığa yeni bir yön vererek “üretimsel oluştuğunu varsayarak, yanlış anlaşılmanın dilbilgisinin” temellerini atmıştır. Çekirdek yolunun dili matematikte olduğu gibi şaş- tümceler ve onlardan üretilen yeni tümceler maz ve yanılgısız kurallara sokmaya çalışır. üzerinde durmuştur. Saussure’den farkı, dil- Ona göre, bu sayede mantıksal tutarsızlıklar sel sistemi esas almaz, onu yerine dil yetisi açığa çıkacak ve sorunlar kendiliğinden çö- (component) ve dil yetinimi (performance) zülecektir. Örnek, üç arkadaşımla tenis oyna- üzerine inceleme yapar. Dil yetisi doğuştan- dım cümlesinde kendisi ile beraber 4 kişiyi dır, dil yetisi dil yetinimi ile ortaya çıkar. kastederken, iki arkadaşımla tavla oynadım (Chomsky, 2002). Bir dilde kurallar içerisin- derken, dönüşümlü oynadıklarını ve top- de oluşan kelime dizinleri aynı zamanda baş- lamda üç kişi olduklarını belirtir. Görüldüğü ka kelimelerle de ifade edilebilir. gibi cümle içerisinde kullanılan kelimeler BULGULAR çok açık seçik değildir, her zaman mantık ve matematik anlamaya ve kavramaya yardımcı Dizi Film ve Toplumsal İçerik olur. (Başkan, 1988d: 380). Dizi film, Nevşehir’e 18 km uzaklıkta olan Faucault (1926-1984) çömlek işçiliği atölyelerinin çok olduğu, Avanos’da çekilmiştir. Dizi filmde yer alan Post yapısalcılık dönemi içerisinde, metin karakterler, gerçek hayattan alıntılardır. Mes- merkezli bir yaklaşım ortaya çıkar. Yaza- leği çömlekçilik olan, baş karakter baba İs- rı öldürür, okuru yüceltir. Metnin anlamını mail, zorla evlendirildiği amcasının kızı olan okuyucu analiz eder. Bununla devam eden 1. Karısı Kudret’ten 4 çocuk sahibidir. Daha postmodernizm de ise kitle kültürü yüceltilir. sonra kendisinin aşık olarak imam nikahı ile Özne, dil ya da iktidar tarafından inşa edil- evlendiği 2. Karısı Cennet’ten 3 çocuk sahibi mektedir. Bilincin yerini dil alır. İktidar adın- olmuştur. Kalabalık nüfuslu bir aileye sahip daki nesne, toplumu ve bireyi kontrol etmek- olarak bulunduğu yerde geçimini temin ede- tedir. Faucault, söylemi dil ve sosyal yapılar
75 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: L82-Z11 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: L82-Z11 ID:369 K:428 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) meyeceğini düşünerek, en büyük oğlu Siraç’ın buldukları anlık çözümdür. Bunun akabinde, ve üniversite öğrencisi kızı Zeliha’nın ısrar- filmde umut içerisinde büyük şehre göç etme- ları ile onların yaşadığı şehre, İstanbul’a göç leri, ancak sorunların kartopu gibi büyümesi etmeye karar verir. Geleneksel ev yaşantısı ve sonucunda kendilerine ait tüm değerlerin ile başlayan dizi film, evde iki hanımın çekiş- yok oluşu işlenmektedir. mesi ve her ikisinden doğan çocukların ara- sındaki husumetle yol alır. Ailenin en büyüğü Dizi Filmin Söylem Analizi olan İsmail’in babası da onlarla yaşamakta ve Köydeki yaşam, şehirdeki yaşam ve köye kimi zaman merkezi otoriteyi kaybetmeme dönüş halinde 3 bölüm olarak incelenen dizi adına oğlunu karşısına almaktadır. film, aynı zamanda söylem özellikleri açı- Filmin sınıfsal söylem boyutunda inceleme sından da gözlemlenerek yazıya alınmıştır. yapılarak, doğu ve batı şehirleri arasındaki (a.g.e. s. 4). toplumsal değişim incelenmiştir. Dizi film- Köydeki Yaşam ve Söylem Çözümlemesi de, Cooley “ayna benlik” (Cooley, 1902) yapısındaki gibi karşısındakilerin kendilerini Bu bölüm içerisindeki söylem içerikleri ince- farklı görmesi, aile içi çatışmada yaşanılan lendiğinde, demografik açıdan geniş aile tipi sorunların artması, kendilerine sorulan so- karşımıza çıkmaktadır. Konuşmacının niyeti, ruları cevapsız bırakmaktadır. Bilindiği gibi, bölgesel ve sosyal diyalektleri göz önüne alı- söylem içerisinde fikirler kullanılırken, cüm- narak inceleme yapılmıştır. leler, sözcükler ve ifadeler bir araya getirilir. Bölüm 1 / 18.11.2011 / ATV Diğer bir deyişle, söylem, sosyal, siyasi, kül- türel, ekonomik alanlar gibi, sosyal hayatın Kerem: Tek evladıyım. Kerem, İsmail’in tüm yönleri ile ilişkilidir (Sözen, 1999). Bu resmi nikâhlı karısından olan oğludur. Ablası bağlamda dizideki kahramanların, yaşadık- ve kız kardeşi olmasına rağmen, kendini tek ları konjonktürde, karşılaştıkları problemleri evlat olarak göstermektedir. İstanbul’da olan aşmaları çok kolay değildir. Kızlarının sevdi- ağabeyi ise onun için yok gibidir. Diğer bir ği çocukla aşiret gelenekleri yüzünden evle- deyişle, kız çocuklarının ailenin ferdi olarak nememesi ve bu yüzden ortaya çıkan mahalle düşünülmediği açıkça ortaya çıkmaktadır. baskısı olarak nitelenebilecek dedikodulara çözüm olarak henüz 15 yaşında olan gencin, Kudret: Yeni Gelin Mübarek, ateşe odun kendisi ile imam nikâhı ile evlenmek isteyen at. Kudret, üstüne kuma gelmesini hazme- varlıklı ama yaşlı adama verilmesi aile olarak dememektedir. Bu nedenle, sürekli olarak 2.
76 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: L82-Z11 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: L82-Z11 ID:369 K:428 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
Hanım Cennet’i zora koşmakta ve iş buyur- Siraç, Kudret’in büyük oğludur ve maktadır. İstanbul’da yaşamaktadır. Beğendiği kız, kendisinden fazlaca zengin, farklı bir or- Cennet, ses çıkarmaz, büyük geline itaat şart- tamda yetişmiş, kültür, örf, gelenek olarak tır. Merkezi otoritenin yaptırımları görülmek- batılı bir ailenin tek kızıdır. Bu nedenle, his- tedir. lerini anlatmaya zorlanmaktadır. Kudretten olan çocukların kıskançlığı, aile- “Konuşamıyorum, dilim dolanıyor”, diye deki kardeşlerin ayırımı, İsmail’in Cennet’e konuşurken çalıştığı kahvenin sahibi, kızı (ikinci karısı) düşkünlüğü ailede iç çatışma yemeğe çıkarması için ısrar etmektedir. ve sorunlar getirmektedir. Genç, ikilemde sonunu göremediği aşkın ne- Dede: Belimizi doğrultamadık fukaralık- reye gideceğini bilmediği için, cesaretsizdir. tan. Dede, geniş ailenin en büyüğü olmasına Şehre uyum sağlamaya çalışan 3. nesil genç- rağmen, tek oğlu İsmail’i karşısına almamaya lerin şehirli gençlerle uyumu kolay olma- çalışmaktadır. makla beraber yaşanan sevgi, birlikteliklerin Parasızlık, zor koşullarda yaşam mücadelesi çözümsüz yollara doğru gitmesini engelleye- vermek, onların yaşam koşullarını da zorla- memektedir. Şehirde yemek yemek, beraber maktadır. olmak her zaman maddiyata bağlıdır. İki gö- nül bir olunca samanlık seyran olmaz. Abbas, yolda gördüğü İsmail’in kızına göz koyar. Kızın 15 yaşında olması onu çok ilgi- Köydeki yaşamlarına devam ederken, Hayat lendirmemekte, zengin olarak imam nikâhı sevdiği çocukla ilişkisini ilerleterek, beraber ile evlenmek istemektedir. Zira, Abbas’ın olur. Köy küçük yer olduğu için, ne yazık ki karısı (Kadriye) hastadır ve kendisinin daha duyulur. Akabinde başlayan dedikodularla genç bir hanıma daha ihtiyacı var diye dü- baş etmek mümkün olmaz. şünmektedir. Hanımı Kadriye’den izin ister, Kudret, “Sokakta gördüğün tüm bu insan- Karısı, “Sakalım çıktı artık erkeğim, saçla- lar senin kızını “Hayat”ı konuşuyor”, diye rım bembeyaz, artık benim sözümü dinle”, söyler Cennet’e. diyerek ilk defa ileri yaşa ermenin haklı guru- ru ile kadın olarak erkeğe başkaldırabilmek- Evlenmeden beraber olmak, hayatın sonudur. tedir. Sonuçta, kadın ancak yaşlanınca bilge- Hayat içinde hayatın sonudur. Dedikodu üze- liğini, tecrübesini ortaya koyabilmektedir. rine rapor almanın tek çare olduğunu düşünen
77 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: L82-Z11 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: L82-Z11 ID:369 K:428 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) annesi, ailenin aklanması için kızını doktora Kudret: Erkek olarak yapacaksın der ağabe- götürür. ye. Bu pisliği temizlemek senin işin, der. Ko- lunun sakatlığını yüze vurarak, yarım erkek Cennet: Ben ne yapacağım şimdi? Sen bana olarak tam erkekliğe dönersin diyerek çocu- leke sürdün. ğu tahrik etmektedir. Anneyle kızı helalleşir- ler. Anne kızını ölüme göndermektedir. (Damgalamanın en güzel örneği) Hayat: ağabey kurtul bu yükten diyerek Cennet: Hani Kerem seni alacaktı, hani ba- ağabeyin vazifesini yerine getirmesini iste- basına söyleyecekti, diye sorar kızına. mektedir.
Merkezi otoriteli ailelerde gençlerin baba ile Hayat: Hadi ağabey eksikliğimden kurtar konuşması çok zordur. Hele bu aile zengin- beni. se çocuğu, paranın gücü ile ezer. Bu arada Ağabey: Eksik olan sen değilsin Hayat, ek- Kerem’de babasının zoru ile amcasının kızı sik olan bu düzen diyerek isyan etmektedir. ile nişanlanır, çocukların karşı gelmeye hakkı yoktur, direkt itaat etmek zorundadırlar. Dışa- O sırada, haber gelir, Hayat’a kısmet çık- rıdan kız alma verme olmadığı görülmektedir. mıştır. Kudret, Hayat’ın ağabeyi tarafından öldürülmesine engel olur, ancak bunu sü- Mahalle baskısı, yörede onların baskı altında rekli olarak Cennet’in önüne çıkarır. yaşamalarını tahammülsüz kılar. Bu nedenle tek çare bu namus meselesinden kurtulmak- Kudret: Çocuklarının hayatını bana borç- tır. Bu durumda tek çare, Hayat’ın hayattan lusun diyerek onun hep minnet duymasını kopmasıdır. Buldukları çözüm ise ağabeyin sağlar. kız kardeşini öldürmesi ve namusu temizle- Aracı( kız istemeye gelen), “Hayırlı bir kıs- mesidir. Hayat’ın tek yapması gereken, mer- met için geliyorum”, diye söyler. kezi otoriteye itaattir. Aracı Abbas Efendi adına konuşur, “Başını- Hayat: Beni öldürecekler. za gelen talih kuşundan sonra sırtınız yere gelmez”. Ağabey: Nasıl öldüreceğim? Abbas Efendi, Hayat ile evlenmek istemek- Cennet: Namus işin içindeyse buralarda, tedir. Kendisinin (70 yaşında) olması önemli kimsenin gözü görmüyor, tek çare öldürmek değildir. Beğendiği kim ise varlıklı bir erkek der oğluna. olarak alabilir.
78 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: L82-Z11 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: L82-Z11 ID:369 K:428 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
Yoksulluk içinde olan aile için zor olan bu Baba için her ne kadar kabul edilemez bir du- durum, Hayat’ın 15 yaşında olması nedeniyle rum olsa da, namusunu temizlemek için 15 daha da zorlaşmaktadır. yaşındaki bir kızın 70 yaşındaki yaşlı bir er- kekle evlenmesiyle son bulur. Dede, işin içine girer çünkü Hayat’ın başına gelenlerden habersizdir. Hayat için üstündeki gelinlik değil, kefeni- dir. Dede, “Bir şeye malik olmakla, ona layık olmak başkadır”, diyerek niyetinin olumsuz Abbas düğün gecesi başarılı olmayınca, olduğunu söyler. Hayat’ı döverek onu suçlar.
Abbas, “Nikâhımla istiyorum, ayıp deniyor”, Abbas’ın Birinci karısı Kadriye ise Hayat’ı diyerek kültürel ve tarihsel açıdan bunun nor- korur. “Abbas Efendi, bu daha çocuk”, di- mal olduğunun altını çizmek ister. yerek rol ve statü olarak kocasına üstünlüğü- nü bir kez daha ortaya çıkarır, artık evin ha- Üstelik nikâh dediği imam nikâhıdır, resmi nım ağası gibidir. nikâh da değildir. Makalenin başında da be- lirtildiği gibi imam nikâhı bu gibi bölgelerde Bu arada merkezi otoriteyi ele alan Kadriye kutsal sayılmaktadır. Hanım, hanım ağalığını sürdürme yolunda Hayat’a nasihat etmektedir, “Hayat, erkeğe Babası kızını vermek istemez ama 1. Karısı (kocana) itaat etmen gerek, konuşma, ne is- Kudret: Mecbursun der. İşin içinde namus tiyorsa yap, saygıda kusur etme”, diyerek meselesi var. Hayat’ın rolünü kendisine öğretmektedir.
İsmail, dul karısı Kudret’le amca kızıdır. Erkek merkezi otorite ailelerde, erkek üstün- Kudret, kuması için “sütü bozuk”, der çün- lük kavramı ile donatılmıştır. Doygunluk kü kızına sahip çıkamamıştır. İçinde bu- kavramı onlar içindir. Yoksunluğu direkt ola- lunduğu rol, ayna benlik açısından da dü- rak doğduğundan beri hisseden hissettirilen şünülecek olursa, üstünlüğün onda olması kız çocukları için ise direkt itaat şarttır. gerektiğini vurgulamaktadır. Ne kadar olsa, Bölüm 33 / 14.10.2012 / ATV ilk gelin ve üstelik resmi nikâhlı eştir. Buna karşılık Cennet ise, kendini hep 2. planda Uzunca bir bölüm sadece sorunlarla uğraşılır hissetmekte, dolayısı ile karşıdaki beni nasıl ve nihayet şehre taşınılır. Ancak şehir haya- görüyor cevabını arayarak sürekli kendini tına uyum, Brown’un da (2000) dediği gibi kontrol altında tutmaya çalışmaktadır. kültürleşme olarak karşımıza çıkar. Kültür-
79 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: L82-Z11 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: L82-Z11 ID:369 K:428 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) leşme içerisinde bulunan 4 ana sürecin ilki, Bölüm 46 / 20.01.2013 / ATV balayı dönemidir, her şey yeni ve ilginçtir. Son bölüm, şehirde yapamayacaklarını anla- İkinci dönem ise kültür şokudur. İşte tam bu dıkları ve köye geri dönemeye karar verdik- noktada Kudret’in 2. kızı hem çok genç hem leri bölümdür. de nahiv olarak ikileme düşer. Güzel görün- mek, pahalı kıyafetler almak ister. Annesine, Dede, “Bu toprakta kök veremeyiz, biz geri “Çok para kazandıran işte çalışsam fena mı döneceğiz”, merkezi otorite olarak son sözü olur?”, diye sorar. Belirttiği iş, namuslu yol- evin büyüğü vermiştir. dan kazanılan para değildir. Kendi bedenini satmaya karar verir. SONUÇ
Bölüm 34 / 21.10.2012 / ATV Hayat Devam Ediyor, 46 bölümlük yaklaşık 2 yıl TV de gösterimi sürmüş gerçek hayattan Hayat, sonunda intihara kalkışır. Sebebi, be- alıntı bir dramdır. Çocuk gelin olmak dünya- bekle yalnız kaldığını düşünmesidir. Babası ya sorunlu kişilik yapısında çocuklar getir- kendisini ipten aldıktan sonra ayılınca ilk de- mek demektir. Dünyanın ilerlemesi, daha iyi diği, “Baba, ben bu bebekle bir başıma ne yol alabilmesi için insanların adaletli, eşit- yaparım?”. İşte çaresizlik, zayıflık kadınların likçi ve özgürlükçü bir paradigma içerisinde zayıf olmasını sağlamaktadır. yol alması ile mümkündür. (Wallstein, 2003: Bölüm 38 / 18.11.2012 / ATV 91). Dizi, Türkiye’nin yaşadığı hızlı değişi- me bir göndermedir. Kadınlara, birey olma Şiddetin bir görünmeyen yüzü de Hayat’ın bilinci içerisinde kendilerini gerçekleştirme intihar girişiminden sonra katıldığı grup tera- yolunda erkekler kadar yer verilmemektedir. pisinde ortaya çıkar: Kural koyucular her zaman maskülen taraf Grup terapisine katılan Sevda isimli hasta: olunca, her şey tek taraflı ele alınmaktadır. 16 yaşındayken köyden şehre göç ettik, am- Dolayısı ile yoksunluk hissi ile uğraşan, ken- camın oğlu bana tecavüz etti, gerçek ortaya dini gerçekleştirme yolunda adım atamamış çıkınca, suçlu olarak kabul edildim ve aile- kadınlar için bulundukları ortam içerisindeki deki erkeklerin kararı ile beni diri diri göm- sorunlarından arınarak, hedef koymaları ve meye karar verdiler. refaha çıkmaları adeta imkansızlaşmaktadır. Sürekli olarak, mahalle baskısı, başkaları ne Buna ek olarak, insanların değişen dünya der sorgulaması yüzünden verilen kararlar, içinde alımlık satımlık hale gelmesini, ahlaki yine erkeklerin lehinedir. benliğin yok oluşunu da resmetmektedir.
80 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: L82-Z11 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: L82-Z11 ID:369 K:428 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
*Neden erken evlilikler oluyor sorusuna eko- BAŞKAN, Ö., (1998). Bildirişim İnsan Dili nomik, sosyal ve kültürel perspektiften baka- ve Ötesi. İstanbul: Altın Kitaplar rak analiz etmek gerekir. BAŞ, T., AKTURAN, U., (2008). Nitel Araş- *Yoksullukla mücadelenin yanı sıra eğitim- tırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin yayın- sizlik, bu problemi sosyo-kültürel açıdan cılık önemli bir yere koymaktadır. Bu nedenle, kız BROWN, H. D. (2000). Principles of langua- çocuklarının eğitime dahil edilmesi, iş kur- ge learning and teaching (4th ed.). White ma ve meslek sahibi olmalarının sağlanması, Plains, NY: Longman toplumsal cinsiyet bilincinin gelişmesi şarttır. ÇAMDERELİ, M., (2006). Medyanın Dilsel *Hindistan örneğinden yola çıkarak, köy- etik Sorumluluğu. Kocaeli Üniversitesi lerdeki kanaat önderlerinin (özellikle din ve İletişim Fakültesi Araştırma Dergisi sağlık görevlileri) erken yaşta yapılan evlilik- CHOMSKY, N., (2002). Dil ve Sorumluluk. lerin sakıncaları hakkında hizmet içi eğitim H. Özasya (çev.) Ankara: Ekin Yayınları, almalarının sağlanması, halkı bu konuda bil- (orijinal basım: 1977) gilendirmeleri için gerekli adımların atılma- COOLEY, C.H., (1902). Human nature and sı gerekir. Bunun yanı sıra bireylerin bilinç- the social order. New York: Charles lenmesi için çağdaş sivil toplumlarından ve Scribner’s Sons medyadan alınacak yardımlar, konunun çok çabuk bir şekilde ileri bir noktaya taşınabil- EKŞİ, H., ÇELİK, H., (2008). Söylem Anali- mesini sağlar. zi. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimle- ri Dergisi. Sayı 29. Cilt 1. s.101-120 KAYNAKÇA ERGENÇ, İ., (2006). Bilim Dili ve Türkçe AKSAN, D., (1998). Yönüyle Dil Ana Çizgi- Bilim Dili Sözlüğü Tasarımı. Sosyal Bi- leri ile Dilbilim. Ankara: Türk Dil Kuru- limlerde Süreli Yayıncılık Dergisi mu Yayınları ERGİL, D., (2001). “Şiddetin Kültürel Kö- ARIK, M.B., (2006). Bir demet tiyatro dizisi- kenleri”. Bilim ve Teknik. Sayı 399. Şu- nin söylem analizi bat. s.40-41
AYDEMİR, E., (2011). Evlilik mi Evcilik GALTUNG, J., (1975). “Structural and Di- mi? Ankara: Uşak Yayınları rect Violence: Note on Operationalizati-
81 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: L82-Z11 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: L82-Z11 ID:369 K:428 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
on,” in Peace: Research Education Action. VOLKAN, V.D., (2004). Blind Trust: Lar- Essays in Peace Research Vol. I Copenha- ge Groups and Their Leaders in Times gen: Christian Ejlers of Crises and Terror. Charlottesville.VA: Pitchstone Publishing GALTUNG. J., (2002). “TRANSCEND: A Philosophy of Peace—And One Way of YAZGAN, M., (2017). Kişilerarası İletişimin Enacting It,” in Searching for Peace: The Aile içi İlişki Algısına Etkisi: Alan Araş- Road to TRANSCEND, 2nd edn., eds. tırma Üzerinden Analiz. Yayınlanmış Galtung, Johan, Jacobsen, Carl G., and Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi SBE Jai Frithj of Brand-Jacobsen, London and WALLSTEİN, İ., (2003). Tarihsel Kapitalizm. Sterling, VA: Pluto Press (Çev.: Necmiye Alpay) İstanbul: Metis FAUCAULT, M., (2013). Kelimeler ve Şeyler. Yayınları M. Kılıçbay (çev.)İstanbul: İmge Kitabevi WİTTGEİNSTEİN, L., (1984). Culture and (orijinal basım: 1994) Value.ed. G.H. von Wright in colloborati- HOFSTEDE, G., (1980). Cultures Consequ- on with Heiki Nyman, trans. Peter Winch. ences: International differences in work – Chicago: University of Chicago Press related values. Beverely Hills: , CA: Sage WOOD, L., A., KROGER. R.,O., (2000). KAĞITÇIBAŞI, E., (1988). İnsan ve İnsanlar. Doing Discourse Analysis: Methods for İstanbul: Evrim Basım Yayıncılık Studying Action in Talk and Text. Lodan: Sage PUNCH, K., F., (2005). Sosyal Araştırmalara Giriş: Nicel ve Nitel Yaklaşımlar. D. Bay- rak, H.B. Arslan, Z. Akyüz(çev.), Ankara: YAZAR NOTU: Bu çalışma, 3. Uluslarara- Siyasal Kitabevi (orijinal çalışma basım sı Farklı Şiddet Boyutları ve Toplumsal tarihi: 1998) Algı Kongresi, 21-22 Nisan 2017, Başis- SÖZEN, E., (1999). Söylem: belirsizlik, mü- kele Kocaeli’de sözel bildiri olarak su- badele, bilgi, güç ve refleksivite. İstanbul: nulmak üzere kabul edilmiştir. Paradigma Yayınları
TURA, S., (2005). Freud’dan Lacan’a Psika- naliz. (3. Baskı). İstanbul: Kanat Kitap
82 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: L82-Z11 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: L82-Z11 ID:369 K:428 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
EXTENDED ABSTRACT
Introduction: The topic “children bride” appearing as the most painful face and the invisible violence against the children in our Country and abroad, is one of the basic problems that is seen an ordinary event with the cultural norms in Turkey today. Although the marriage under the age of 18 is accepted as “the marriage at the child age”, according to the Turkish Civil Code, Child Protection Law, Turkish Penal Code, the legal age of “children bride” varies. Con- sequently, while the girls under 17 are accepted as “children bride” with reference to Turkish Civil Law, the legal age for marriage is 18 for the Child Protection Law. However, according to the Turkish Penal Code the age for legal marriage falls below the age of 15. Recently the notion “children bride” seen as current news especially in the last 10 years in Turkey, is in fact in quite threatening dimensions for the family structure of Turkish society since the age of marriage in our country has reached very low ages, 12 year old. Child brides are mostly seen in patriarchal societies. In these communities where the power is used vertically, the source in the hierarchical order requires self-obedience (Hofstede, G., 1980). Most of the girls not given any permission to have domination feelings since they are born, are forced to feel depreciative not only by the people around but also by their families. The duties given to the women and the common thoughts for the women identities are dictated to her on behalf of the cultural and moral values. Purpose: In this context, the aim of this article is to find out what should be done to overcome the main problems in order to assist the children to become an individual instead of emphasizing the sanctions and legal regulations while examining the concept violence on the invisible and approved traditions of bride children in the article. Content: The serial called “Life Continues” consisting of 46 episodes, produced by Mahsun Kırmızgül is filmed in Avanos, where there have been a lot of workshops on pottery since the Hittites. Avanos is 18 km far away to Nevşehir. Its name was called “Venessa” in the Antigua age. Although the characters in the serial are thought as if they are imaginary, they really have an important place as a social responsibility. In the serial, potter İsmail has 7 kids, 4 of them from his first wife, Kudret, his cousin married by force, the other 3 are from his second wife, Cennet whom he got married religiously but not legally after falling in love. It demonstrates how the eastern are in difficulty on adapting the rapid development change in the West while pressed by the dominant ideology. Restrictions: In spite of the fact that the study on 46 episodes creates a data, it is limited to reach the entire research universe. Method: The research consisting of 46 episodes as a serial is studied by discourse analysis. The evidence discovered by the low level educated
83 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: L82-Z11 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: L82-Z11 ID:369 K:428 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) individuals who grow up in primary relationship and who are brought up by formal education system is examined by the concept of Cooley looking glass-self. The analysis of the language is not considered as uttered ones throughout the discourse. In the serial, the characters related to each other are not only looked into separately, but examined according to their region, life stan- dards, living conditions, privacies. By this way, the qualitative research method is used to make a comment on high standards. In fact, the life in the serial requires to be defined deeply. The comments are really considered vital in the analysis. What is more, thinking about the gender as a member of the society in the social relations is taken into consideration while making a com- ment throughout the words used in the analysis. In this section, the words in the decomposed statements are re-organized to get the secret meaning in the discourse. Above all, while chec- king all the references in context, the culture in the discourse, the social position, the intention, the attention and the purpose of the speakers are all observed with the mirror-self perspective in order to put out the features of structural and effective points of Cooley looking glass-self.
84 ULUSLARARASI HAKEMLI İLETİŞİM VE EDEBİYAT ARAŞTIRMALARI DERGISI UHİVE INTERNATIONAL PEER-REVIEWED JOURNAL OF COMMUNICATION AND HUMANITIES RESEARCH
İNTERNET GAZETECİLİĞİ VE AİLE İÇİ ŞİDDET HABERLERİ (1)
INTERNET JOURNALISM AND DOMESTIC VIOLENCE NEWS
Ceren YEGEN Muş Alparslan Üniversitesi, İletişim Fakültesi, Gazetecilik Bölümü, Muş / Türkiye ORCİD ID: 0000-0001-9582-0711
Öz: Kadına yönelik şiddet olayları gibi aile içi Abstract: In parallel with the increase of do- şiddet olaylarının da son yıllarda artmasına para- mestic violence in recent years, such as violence lel olarak, medyada yer alan haberler arasında aile against women, there has been an increase in do- içi şiddet haberlerinin sayısında artış gözlenmiş- mestic violence news among the media. Internet tir. Gazeteciliğin dijital fraksiyonlarından olan in- journalism from the digital fractions of journal- ternet gazeteciliği de ilgili haberlere yer vererek, ism also takes note of this current problem by giv- bu güncel soruna dikkat çekmektedir. Bununla ing related news. Nevertheless, the presentation birlikte çevrimiçi ortamlarda yer alan haberlerin of news are in the online media to individuals, bireylere sunumu hız, güvenirlik, güncellik, nes- is so important in terms of speed, reliability, cur- nellik gibi bağlamlarda önem taşımaktadır. Bu rency, objectivity. Thus in this study the presen- yüzden bu çalışmada aile içi şiddet haberlerinin tation of domestic violence news in the internet internet gazeteciliğinde sunumu tartışılmaktadır. journalism is discussed. For this purpose, news Bu amaçla 28.05.2017 - 28.06.2017 tarih aralı- of domestic violence published in www.hurriyet. ğında Hürriyet gazetesinin resmi internet haber com.tr, which is the official internet news site of sitesi olan www.hurriyet.com.tr’de yayınlanan Hürriyet newspaper in the period of 28.05.2017 aile içi şiddet temalı haberler söylem analizine - 28.06.2017 was subject to discourse analysis. tabi tutulmuştur. Bu yol ile www.hurriyet.com.tr In this way, starting from the example of www. örneğinden hareketle, internet haberciliğinin aile hurriyet.com.tr, it is aimed to understand that how içi şiddet olaylarına nasıl yer verdiğinin anlaşıl- the internet journalism gives place to domestic ması amaçlanmıştır. violence cases. Anahtar Kelimeler: Yeni Medya, Haber, İnter- Key Words: New Media, News, Internet Jour- net Gazeteciliği, Aile İçi Şiddet, Aile İçi Şiddet nalism, Domestic Violence, Domestic Violence Haberleri News
Doi: 10.17361/UHIVE.2017.3.4
(1) Sorumlu Yazar: Ceren YEGEN, Muş Alparslan Üniversitesi, İletişim Fakültesi, Gazetecilik Bölümü, Muş / Türkiye, [email protected], Geliş Tarihi / Received: 01.08.2017, Kabul Tarihi / Accepted: 24.09.2017, Makalenin Türü: Type of article (Araştırma – İnceleme / Research - Analysis) Etik Kurul Raporu: Yok – None of Ethics Committee
85 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: I12-Z1 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: I12-Z1 ID:396 K:444 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
GİRİŞ gerekçesi ile eşleri, sevgilileri ya da 1. derece yakınlarınca katledildikleri gözlenmişti. Birçok türü olan şiddet, hiçbir yanı ile olum- lanamayacak bir olgudur. Hemen her toplum- Geleneksel gazetecilikten farklı olarak faali- da çeşitli biçimlerde gözlenen şiddet, med- yet gösteren internet gazeteciliği aile içi şiddet yanın önemsediği konulardandır ve şiddet haberlerine oldukça detaylı, güncel ve hızlı içerikli olaylar medyanın beslendiği önemli şekilde yer vererek, sosyal sorumluluğun ge- kanallardandır. Türkiye’de son yıllarda özel- reğini yerine getirmektedir. Bununla birlikte likle kadına yönelik şiddet olaylarının art- internet gazeteciliğinin, beslendiği ana damar ması, faillerin sıklıkla eş, eski eş, akraba vb. olan internetin olanaklarını nasıl kullandığı olması nedeniyle aile içi şiddet olgusunun da ve haberleri nasıl sunduğu da önemlidir. Bu medya ve toplum gündemine oturmasına ne- yüzden bu çalışmanın konusu, aile içi şiddet den olmuştur. Dolayısı ile medyada yer alan haberlerinin internet gazeteciliğinde sunumu- haberler arasında aile içi şiddet haberlerinin dur. sayısında da artış söz konusu olmuştur. Ka- Çalışmada aile içi şiddet haberlerinin internet dın cinayetlerinin internet gazeteciliğinde gazeteciliğinde sunumunun incelenmesi ile, sunumu konulu gerçekleştirdiğim bir çalış- iletişim teknolojilerindeki yeniliklerle evrilen mada (Yegen, 2014) www.posta.com.tr’de haberciliğin, internet haberciliğinin ilgili so- yayınlanan kadın cinayeti konulu haberlerin runa nasıl yaklaştığının anlaşılması amaçlan- en çok boşanma, kıskanma ya da nedeni be- maktadır. Çünkü internetin olanaklarını kul- lirsiz temaları ile verildiğini gözlemlemiştim. lanan internet gazeteciliği geleneksel gazete- Buna karşın www.posta.com.tr’de yayınlanan cilikten farklı olarak gün içerisinde çok daha haberlerde namus ve töre teması az sayıda idi. fazla sayıda haber yayınlayabilmekte, haber- Bu durum, Türkiye’de işlenen kadın cinayet- leri güncelleyebilmekte, olası bir durumda lerinin genellikle kıskançlık, töre ya da namus siteden kaldırabilmekte, çok sayıda fotoğraf/ gerekçesiyle işlendiği varsayımına ters düşer görsel hatta videoya yer verebilmekte, bunları nitelikteydi. Fakat Türkiye’de işlenen kadın paylaşılabilir, yorum yapılabilir kılmakta ve cinayetlerinin en az hırsız ya da seri katil ta- bu pratikler ile haber temasını sürekli güncel- rafından işlenmesi, ataerkil toplumsal yapı ve leyerek öne çıkarabilmektedir. Aynı zamanda kültürel kodlanışlar temelli kıskançlık, töre ve “aktaran” ya da “yorumlayan” rolü ile yayın namus konusundaki önyargıları ise doğrulu- politikası ve sosyal sorumluluğun gereğini ne yordu. Çünkü çalışmada incelenen haberler- ölçüde yerine getirdiğini de ortaya koymak- de kadınların en fazla kıskançlık ve boşanma tadır. İnternet gazeteciliğinin geleneksel ga-
86 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: I12-Z1 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: I12-Z1 ID:396 K:444 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) zetecilikteki tek yönlü akıştan farklı olarak kapsamında tek bir örneklemin seçilmesi de okuyucu-yayıncı etkileşimine olanak tanıyan yine ilgili sınırlılığa sadık kalmak adına ol- yapısı da yeni medyanın haberciliğe yaptığı muştur. önemli katkılardandır ve okuyucu için önem- İNTERNET GAZETECİLİĞİ li bir avantajdır. Bu yüzden bu çalışma, sü- rekli güncellenen yapısı temelinde internet İletişim teknolojilerindeki yenilik ve deği- haberciliğinin habercilik pratiklerine etkisi şimler geleneksel gazetecilik pratiklerini ol- açısından önemlidir ve dijitalleşen habercilik dukça hızlı bir dönüşüme uğratmış (Trench anlayışı üzerine yoğunlaşan çalışmalara katkı ve Quinn, 2003; Van Der Haak vd., 2012; sağlayacak niteliktedir. Güz vd., 2014: 344; Kırık ve Domaç, 2014); internet gazeteciliği, yurttaş gazeteciliği (ya Çalışmanın kuramsal kısmında internet ga- da katılımcı gazetecilik), alternatif habercilik zeteciliği, şiddet ve aile içi şiddet ile birlikte gibi türler, bu dönüşümün ürünleri olarak or- ilgili konulardaki haberlerin sunumunu tar- taya çıkmıştır. Demokrasi, katılım, etkileşim tışan yaklaşımlar ele alınmıştır. Çalışmanın ilgili dönüşümde öne çıkmış (Yılmaz ve Tay- analiz kısmında 28.05.2017 - 28.06.2017 lan, 2015), geleneksel haberciliğe alternatif tarih aralığında yayın politikası göz önüne bir biçim olarak gelişen internet gazeteciliği, alındığında toplumsal yelpazenin merkezinde bireyleri onları ilgilendiren haber ve konular yer aldığı düşünülen, dolayısıyla yargısal ör- ile sık, hızlı ve diyalojiye olanak tanıyan şe- neklem ile seçilen Hürriyet gazetesinin resmi kilde buluşturur olmuştur. Öyle ki etkileşim internet haber sitesi olan www.hurriyet.com. potansiyeli internetin diğer özelliklerinin bir tr’de yayınlanan aile içi şiddet temalı haber- hayli önündedir (Birsen, 2005: 70). Gelenek- ler (toplam 55 haber) incelenmiştir. Veriler sel basın, yeni medya tabanlı dönüşümlere 28.05.2017 - 28.06.2017 tarih aralığında basit internet haber sitelerini devreye sokarak, sos- rastlantısal örneklem yöntemi ile seçilmiştir. yal medya hesapları aracılığı ile haberlerini Çalışmada ilgili tüm haberlerin incelenmesi paylaşarak ayak uydurmaya çalışsa da, yerel mümkün olmadığından, sınırlılık sağlamak medyanın ilgili sürece pek ayak uyduramadı- adına rastgele seçilen aile içi şiddet temalı 10 ğı iddia edilmektedir. Bu noktada Facebook, habere söylem analizi uygulanmıştır. Uygu- YouTube gibi sosyal ağların da habercilik lanan analiz ile örneklem olarak seçilen1 üze- sürecine dâhil olduğunu belirtelim (Abdul- rinden, internet haberciliğinde aile içi şiddet Mageed, 2008: 61; Thomas, 2013). Diğer olaylarının sunumu incelenmiştir. Çalışma bir yaygın iddia da içeriğe, habere ulaşabilen 1 www.hurriyet.com.tr herkesin yurttaş gazeteciliği kisvesiyle haber-
87 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: I12-Z1 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: I12-Z1 ID:396 K:444 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) ci olabilmesi nedeniyle meslek profesyonel- ana akım medyanın haber siteleri, haber me- liğinin zedelendiği yönündedir ve ana akım tinlerinin altında okuyucu yorumlarına da yer medya savunucuları, bu iddianın peşinde in- vererek, etkileşimli habercilik yapmaktadır. ternet haberciliğini sıklıkla dezenformasyon Buna karşın ilgili yorumların, gazetelerin ve ile anmaktadır. İnternet tabanlı gazetecilik, bağlı oldukları sermaye gruplarının filtresin- alandaki iş çöküşünün en önemli katkı sağ- den geçtiği bilinmektedir (Yılmaz ve Taylan, layıcısı olabilir. Ancak, tek faktör değildir 2015: 214). (Horrocks, 2009: 7). Buna karşın, internet ha- berciliği tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de Bardoel ve Deuze’e göre (2001) internetin de hızla gelişmekte ve artık kullanıcı olarak bilgi ve iletişim teknolojileri gibi gazetecilik da nitelenen okuyucu kitleyi kendisine çek- mesleğine etkileri de küçümsenmemelidir. mektedir. Gazete içerikleri bugün hem basılı, İnternet gazeteciliğinde bugün savaştan, spo- hem de elektronik ortama (Speakman, 2011) ra, sanata, güncel olaylara, bilime dair birçok göre hazırlanmaktadır. Bununla birlikte özel konuda haber yapılmaktadır (Dimitrova ve mekanlar dışında kalan kamusal alanlara Neznanski, 2006; Kazaz, 2007; Olvera-Lobo (Erin vd., 2017:122), bugün yeni bir kamusal ve López-Pérez, 2015; Trench, 2007). İnter- alan olarak internet tabanlı sosyal medyanın net gazeteciliği biçimsel olarak geleneksel da eklendiğini belirtelim. gazetecilikten ayrılsa da, pratik bağlamında İnternet, gazetecilik mesleğini birçok şekilde bazı ortaklıklardan vazgeçmemektedir. Örne- değiştirmiştir. Gazeteciyi bir güç aracı olarak ğin yasadışı göç ve bunun internet haberlerin- konumlandıran internet, günümüzde gaze- de işleniş biçimi üzerine bir araştırma yürü- teciliğin değişen yüzü tartışmalarında baş- ten Çakır (2013) ilgili konudan yola çıkarak, langıç noktasıdır. İnternetteki gazeteciliğin internet haber sitelerinin bazı konularda ge- temel özellikleri; hipermetinsellik, hız, et- leneksel medyanın baskın niteliğini genelde kileşim olarak öne çıkmakta (Bardoel, 1996; sürdürdüklerini gözlemiştir. Bardoel ve Deuze, 2001) ve internet gaze- teciliği, gazetecileri 24 saat haberin peşinde Dashti’ye göre (2008: 2) internet gazeteci- olmaya itmektedir (Saltzis, 2012). Ağ tabanlı liği aslında internetin tanıtılmasıyla ortaya yayın yapan haber siteleri çevrimiçi (online) çıkmış ve yalnızca gazetecilerin normlarını, gazete, e-gazete ya da internet gazetesi ola- algılarını ve uygulamalarını değiştirmemiş, rak adlandırılmaktadır ve Türkiye’de2 gibi aynı zamanda basın özgürlüğünü artırmada 2 hurriyet.com.tr, milliyet.com.tr da güçlü bir rol oynamıştır.
88 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: I12-Z1 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: I12-Z1 ID:396 K:444 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
İnternet üzerindeki ilk gazeteler 1990’la- medyadan ziyade dijital platformlardan haber rın başında yayınlanmaya başlamıştır. Öyle edinmekte (Berning, 2011; Messina, 2016: ki 1994’te Palo Alto Weekly yayınlanırken, 12), internet gazeteciliği haber üretim ve da- Florida Üniversitesi 1993 sonlarında, gaze- ğıtımındaki dinamiklere etki ederken, aynı tecilik üzerine ilk web sitesini başlatmıştı. zamanda hız ve etkileşime temellenen kültü- 1995 yılı ise internet gazeteciliğinde önem- rel etkiler de gerçekleştirmektedir (Villegas, li bir yıldı, zira internet üzerinde 150 gazete 2015). vardı (Díaz Noci, 2013: 258). İnternet med- Gazetecilik, bugün internet sitelerinde, sos- yasının başlangıcının yazılı basının sayfa- yal paylaşım platformlarında olduğu gibi larını internete aktarması olduğu iddia edil- bloglarda da yapılmaktadır. Bir blog (web mektedir. 1995 yılında New York Times, The Washington Times gibi gazeteler yayınlarını günlüğü) bir mesaj ya da haber yayınlaya- birebir internete aktarmış, yine aynı yıl In- nın bir gazeteciyi tartışmayı genişleten daha ternational Herald Tribune ile Daily Mirror büyük bir topluluğa iter (Grabowicz, 2003) gibi gazeteler de sayfalarını internete açmış- ve gazeteci bloğunu takip eden kitlelerle et- tır. Türkiye’de içeriğini internete ilk aktaran kileşim içerisine girer, haberini geliştirme/ ise Aktüel Dergisi’dir. Milliyet ise, gazetenin tanıtma fırsatı bulur. Bloglarda amatör gaze- tamamını düzenli şekilde 27 Kasım 1996’da tecilik yapan kimselerin ise editöryal denetim çevrimiçi (online) veren ilk günlük gazete ol- ve gözetimden uzak şekilde haber medyası- muştur (Çakır, 2007: 138; Kalsın, 2016: 77). nın kural ve standartlarına uymayabildikleri Çakır (2007: 138-139), Türkiye’de internet gözlenir (Lasica, 2003). Bu yüzden internetin haberciliğinin iki dönem olarak ele alınabi- gazetecileri, medya sahiplerini ve toplumu leceğini söylemektedir. Ona göre ilk dönem, ne oranda etkilediği yönündeki tartışmalar internetin ortaya çıkışını ve gelişme dönemi- halen sürüyor (Heinonen, 1999). Bu nokta- ni kapsayan 1995-2000 yılları arasıdır. İlgili da Türkiye’de 10.01.2014’te Türkiye Büyük dönemde, internet henüz yeni geliştiğinden Millet Meclisi’ne (TBMM) sunulan Basın haber sitelerinin sayısı az olmuş, 2000’lerden Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Ya- sonra ise ciddi şekilde internet gazeteciliğin- pılmasına İlişkin Kanun Tasarısı Taslağı’nın den bahsedilir olmuştur. İnternet gazeteciliği özellikle, “internet haber sitelerinin de süreli gazetecilik mesleği gibi, toplumsal pratiklere yayınlar kapsamına girmesi ve internet haber de etki etmiş, geleneksel medyayı internetin sitelerinde gazetecilik faaliyetini sürdüren karşısında dezavantajlı kılmıştır. Öyle ki bu- kişilerin de basılı medya sektöründe çalışan günlerde özellikle gençler artık geleneksel gazeteciler ile aynı haklara sahip olmalarına”
89 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: I12-Z1 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: I12-Z1 ID:396 K:444 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) yönelik yeni düzenlemeler (Taneri ve Turan, siyete temellenen şiddete maruz kalma riski 2015) içerdiğini de belirtelim. ile karşı karşıya oldukları iddia edilmektedir ve bu sebepten kadına yönelik şiddetle mü- ŞİDDET ve AİLE İÇİ ŞİDDET cadele uluslararası bağlamda ele alınmalıdır Önemli ve güncel bir sorun olan şiddet, (Yüksel-Kaptanoğlu ve Tarım, 2015). Türkiye’de sıklıkla, “bireylerin birbirleri- ne fiziksel anlamda zarar vermesi” şeklinde Şiddet ve Sağlık Konulu Dünya Raporu ışı- algılanmaktadır. Şiddet aslında ilgili algının ğında şiddeti, eylemin gerçekleştirildiği kişi- çok ötesindedir ve kadınları hedef alan, ta- ler bağlamında 3 kategoride sınıflandırmak ciz, tecavüz, cinayet gibi çeşitli biçimleri ile mümkündür. Bu kategoriler; “kişinin kendi- ülkemizde sıkça gündem halini almaktadır. sine yönelik şiddet”, “kişiler arası şiddet” ve Şiddetin oldukça yaygın olmasının bireyler, “kolektif şiddet”tir. Bu kategoriler ışığında özellikle ona maruz kalan kadınlar tarafından aile içi şiddeti ise “eşler ve aile bireyleri ara- toplumsal baskı ve korkuların etkisiyle ses- sında çoğunlukla ev içerisinde yaşanan şid- sizce kabul edilmesi ile ilgili olduğu düşünül- det” şeklinde tanımlayabiliriz. DSÖ (Dünya mektedir. Bu yaklaşıma göre, şiddet kavramı- Sağlık Örgütü)’nün tanımına göre, aile içi nın zihinlerde net bir karşılığının olmaması şiddet, bireyin yakınında olduğu kişi/kişi- da ilgili yaygınlıkta rol sahibidir (Page ve lerce maruz bırakıldığı şiddettir. Bu nokta- İnce, 2008: 82; Finley, 2013). da eklenmelidir ki aile içi şiddete dünyanın hemen her yerinde genellikle kadınlar maruz Türkiye’de kadına yönelik şiddet istatistikle- kalmaktadır (Arın, 1996; DSÖ, 2002’den akt. ri, sorunun ne denli büyük olduğunu gözler önüne sermektedir. Öyle ki, 2008’de gerçek- Page ve İnce, 2008: 82; Efe, 2012: 49). Bu leştirilen “Türkiye’de Kadına Yönelik Aile yüzden aile içi şiddet olgusu, kadına yöne- İçi Şiddet” araştırmasına göre, kadınların % lik şiddetten bağımsız düşünülemez. Kadına 39’u fiziksel şiddet, % 15’i de cinsel şiddet yönelik şiddet dünyada, tüm kültür ve top- görmektedir (TÜİK, 2012’den akt. Büyükyıl- lumlarda gözlenmekte ve uygulayıcılarının maz ve Demir, 2016: 444). Evrensel bir sorun özellikle erkekler olduğu iddia edilmektedir. olan şiddet, birçok toplumda kadına yönelik Güler ve arkadaşları (2005: 54) yürüttükleri biçimleri ile kendini göstermektedir. Bu bağ- bir araştırmada kadınların % 40,7’sinin aile lamda, dünya üzerinde tüm kadınların ülke, içinde şiddete maruz kaldıkları sonucuna etnik köken, sınıf, din, ekonomik ve/veya ulaşmışlardır. Nüfus Bilim Derneği’ne göre sosyal statü gözetmeksizin, toplumsal cin- de (2013) şiddetin en sık görüldüğü ortamlar-
90 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: I12-Z1 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: I12-Z1 ID:396 K:444 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) dan biri de ailedir ve aile içi şiddet önemli bir düşük eğitim seviyesi, ataerkil yapının yan- halk sağlığı problemidir. lış algılanması ve psikolojik bazı sorunlar gibi olgulara temellenmiştir. Aile içi şiddetin Aile içi şiddet gündelik yaşamda hem kentte oluştuğu kültürel ortamdaki öğeler de iyi ana- hem de kırsalda söz konusudur ve bireylerin liz edilmelidir (Bkz. Şekil 1). Bununla birlik- hayatlarını olumsuz etkileyecek depresyon te medyada aile içi şiddetin işsizlikle birlikte ve travma sonrası stres bozukluğu gibi ruh arttığına dair tekrarlayan veriler olduğunu da sağlığı sorunlarına, hatta ölüme dâhi sebep belirtmek gerek (Anderberg, vd., 2013). olabilmektedir (İbiloğlu, 2012: 204). Bu bağ- lamda şiddet, bireylerin “iyi oluşlarını” da Şekil 1. Kavramsal Şema: Aile İçi Şiddetin etkileyen psiko-sosyal bir sorundur (Nüfus Oluştuğu Kültürel Ortamın Temel Öğeleri Bilim Derneği ve Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu, Kasım 2013). Bu yüzden şiddetin doğ- rudan sonuçları da ele alınmalıdır ve kamu politikaları ile sosyal hizmetler bu konuya eğilmelidir (Danis, 2003: 178).
Çok açık ki aile içi şiddeti önleyebilmek, il- kin onun toplumsal bir olgu olduğunu kabul etmekle başlar ve aile içi şiddete maruz kalan bireylere hukuki çözüm, eğitim, can güven- liği, iletişim ve destek hatları gibi alanlarda hizmet sunmayı gerektirir. Medyanın şiddet ve aile içi şiddete yaklaşımı, tavrı da önemli- Kaynak: T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kuru- dir (Page ve İnce, 2008: 91). mu. (1995). Aile İçi Şiddetin Sebep ve Sonuçları (Aralık 1993-Aralık 1994) s. 34 Eğer bir ailede bir türde şiddet yaşanıyor ise, genellikle bu diğer türlerde şiddetin de ya- Kadına yönelik aile içi şiddet ise evrensel bir şandığına işaret edebilir. Bu yüzden aile içi problemdir ve temel insan haklarına aykırı- şiddetin tanınıp önlenmesi ileriki nesillerin dır. Bu yüzden ülkemizdeki Türk Medeni Ka- ruh sağlığı açısından da oldukça önem taşı- nunu, Türk Ceza Kanunu, 6284 sayılı Ailenin maktadır (Ünal, 2005). Aile içi şiddetin ne- Korunmasına ve Kadına Yönelik Şiddetin denleri konusunda birçok araştırma yapılmış Önlenmesine Dair Kanun gibi yasal düzenle- ve ilgili araştırmaların sonuçları genellikle meler, aile içi şiddet ile mücadeleye yönelik-
91 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: I12-Z1 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: I12-Z1 ID:396 K:444 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) tir (Kadına Yönelik Aile İçi Şiddetin Neden- iken, kadınların % 43,9’u hayatının herhangi leri, Sonuçları, Alınacak Önlemler, Kadına bir dönemde duygusal şiddet yaşamıştır. Yal- Yönelik Aile içi Şiddetin Önlenmesi Projesi, nızca cinsel şiddete maruz kalan kadınların 2015: 9). Kadına yönelik ayrımcılık ve olum- oranı % 15,3 iken, fiziksel ya da cinsel şidde- suz tavrın yüzyıllar boyu söz konusu olduğu tin birlikte yaşanma yüzdesi 41,9’dur. Rapora bilinmektedir. Kadın cinsiyeti sebebiyle uzun göre fiziksel şiddet kente nazaran kırda daha yıllar öteki olarak konumlandırılmış, bu se- fazladır. Öyle ki, kentte fiziksel şiddet oranı bepten uğradığı eşitsizliğin fark edilmesi için % 38 iken, kırda % 43’tür (Kadına Yönelik Büyük Sanayi Devrimi’nin gerçekleşmesi Aile İçi Şiddetin Nedenleri, Sonuçları, Alına- beklenmiştir. Çünkü bu dönemde kadının iş cak Önlemler, Kadına Yönelik Aile içi Şidde- gücüne gereksinim duyulmuş, I. ve II. Dünya tin Önlenmesi Projesi, 2015: 11). Savaşı’nda erkekler savaşta olduğundan da Bu noktada aile içi şiddetin mağdurlarının kadının iş gücüne ihtiyaç haiz olmuştur. Ka- yalnızca kadınlar olmadığını, çocukların da dın için II. Dünya Savaşı’ndan sonra olumlu aile içi şiddete ya da istismara maruz kalan di- bir tablo oluşmuş, Birleşmiş Milletler (BM) ğer kitle olduğunu belirtmek yerinde olacak- bünyesinde kurulan komite vasıtasıyla cin- tır. Öyle ki 2016 Çocuk İstismarı Raporu’na siyet ayrımcılığı insan hakları bildirgeleri ve göre son 10 yılda çocuk istismarı vakaları % diğer uluslararası sözleşmelerde yer almıştır 700 artmıştır. Bu istismarların genellikle sak- (Karınca, 2011). Buna karşın bugün kadına lı kaldıklarının bilinmesine karşın, geçtiğimiz yönelik şiddetin dünyanın birçok yerinde ol- 1 yıl içinde 400 çocuk istismara uğramıştır. duğu gibi Türkiye’de de halen devam ettiği İstismarcıların % 66’sı akraba, komşu gibi açıktır. Bununla birlikte Türkiye’de kadına çocuğun tanıdığı kişiler olurken, istismarcıla- yönelik aile içi şiddet ile ilgili resmi verilerin rın % 9’unun da çocukla aynı evde yaşadığı sınırlı olduğu iddia edilmektedir. Başbakanlık gözlenmiştir. 2010 tarihli Türkiye’de Çocuk Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü (KSGM), İstismarı ve Aile İçi Şiddet Araştırması’nın Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ve Ha- sonuçları da çarpıcıdır ve önemli önerilerde cettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitü- bulunmaktadır. Araştırmanın sonucunda, ço- sü Müdürlüğü’nce gerçekleştirilen ve 2009 cukları korumak ve iyileştirmek için geniş Ocak ayında yayınlanan “Türkiye’de Kadına anlamda toplumda hassasiyet yaratacak eği- Yönelik Şiddet Raporu” bu konudaki önemli tim kampanyalarının düzenlenmesi, farkında- bir kaynaktır. 2008 Raporuna göre; Türkiye lık yaratılması ve ardından aileler, öğretmen- genelinde eşi ya da eski eşi tarafından fizik- ler ve çocuklara yönelik iyileştirici adımlar sel şiddete maruz kalan kadınların oranı % 39
92 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: I12-Z1 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: I12-Z1 ID:396 K:444 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) atılması önerilmiştir. Bununla birlikte, çocuk laşımını etkiler. Medya, mağdurun tarafında istismarının önlenmesi için yalnızca çocuklar bir duruş sergiler ve bunu yaparak sosyal so- veya ailelerle çalışmanın yeterli olmayacağı rumluluğun gereğini de yerine getirir. belirtilmiş, farklı alanlarda araştırmalar ya- Haber medyası, aile içi şiddet de dahil olmak pılması gerektiği vurgulanmıştır. üzere toplumsal meselelere ilişkin algıları Çocuklara yönelik şiddetin aile ortamı dışın- şekillendirmede önemli bir rol oynadığından da da gözlendiğini belirtmek gerek. Öyle ki (Gillespie vd., 2013), ilgili haberleri sunu- yapılan bir araştırmaya göre, Türkiye’de okul munda etik kaygılar gütmelidir. Bu kaygı, çocuklarının % 73,4’ü okulda en az bir şid- mesleğinin ve toplumsal görevinin bir gere- det olayı yaşıyor ve fiziksel şiddet mağdurla- ğidir. rı çoğunlukla erkek (Yıldırım vd., 2013’den akt. Mashabela, 2015: 1). Aile içi şiddet haberleri geleneksel medyanın olduğu gibi, internet haberciliğinin de bes- MEDYANIN AİLE İÇİ ŞİDDET HABER- lendiği bir türdür ve internet haberciliğinde LERİNE YAKLAŞIMI ve İNTERNET yeni medyanın sağladığı hız, güncellik, yeni GAZETECİLİĞİNDE AİLE İÇİ ŞİDDET olanaklar, etkileşim vb. olgular ilgili haber- 3 HABERLERİ: ÖZELİNDE BİR ANA- lerin sunumuna da bir takım farklılıklar ge- LİZ tirmiştir. Bu yüzden çalışmada 28.05.2017 Kitleleri etkileme, manipüle etme gücüne sa- - 28.06.2017 tarih aralığında www.hurriyet. hip olan medya (Kalaman vd., 2017: 55), aile com.tr’de yayınlanan aile içi şiddet temalı içi şiddet gibi hassas konularda kamuoyunun toplam 55 haberden rastgele seçilen 10’una inşasında öncü bir role sahiptir (Rollè vd., söylem analizi uygulanmıştır. 2014). Şiddet haberleri medyada sıkça yer al- Çalışma, genel inceleme sonunda elde edilen dığından medyanın ilgili haberleri nasıl sun- nicel verileri ifade etmek ve yorumlamak adı- duğu da önemlidir. Medya genellikle mağdur na içerik analizi ile de desteklenmiştir. ve olayın detaylarını paylaşarak bu haberleri yaparken (Mashabela, 2015: 3), nesnel haber- Çalışmada aile içi şiddet teması gözlenen cilik anlayışından uzaklaşmaz (Carll, 2003: “psikolojik şiddet”, “fiziksel şiddet”, “cin- 1601). Buna karşın kadın ve çocuk gibi ko- sel şiddet” ve “ekonomik şiddet”4 olaylarını runmaya muhtaç kimselerin ilgili haberlerin 4 Çoğunlukla kadına yönelik şiddet ile son günlerde mağduru olması, medyanın bu haberlere yak- adından sıkça söz ettiren şiddet eylemleri özellikle kadınlar göz önünde alındığında şöyle ifade 3 www.hurriyet.com.tr edilebilir: Fiziksel şiddet eylemleri; tokat atmak,
93 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: I12-Z1 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: I12-Z1 ID:396 K:444 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) ele alan haberler, T.C. Başbakanlık Kadının mak sureti ile belirlenmiş, seçilmiş ve analiz Statüsü Genel Müdürlüğü’nce hazırlanan Ka- edilmiştir. İlgili haberlerde aile içi şiddet ko- nusunda öne çıkan kategoriler; psikolojik, fi- dınlar İçin Aile İçi Şiddetle Mücadele El Ki- ziksel ve cinsel şiddete yoğunlaşan; tecavüz, tabı (2009) ışığında, yazar tarafından okun- dayak, işkence, cinayet vb. olurken, habere konu olan mağdurların genellikle kadınlar tekmelemek, hırpalamak, yumruklamak, kolunu bükmek, boğazını sıkmak, bağlamak, saçını olduğu gözlenmiştir. Çalışma kapsamında- çekmek, kesici ve vurucu aletlerle yaralamak, ki içerik ile söylem analizinde ve incelene- kezzap veya kaynar suyla yakmak, vücudunda sigara söndürmek, ellerini ayaklarını ezmek, cek haberlerin seçiminde bu kategoriler göz sakat bırakmak, işkence yapmak, sağlıksız önünde bulundurulmuştur. koşullarda yaşamaya mecbur bırakmak, sağlık hizmetlerinden yararlanmasına engel olarak YÖNTEM bedensel zarar görmesine neden olmak; psikolojik şiddet eylemleri; bağırmak, korkutmak, küfür Çalışmanın yöntemi söylem analizidir. Dilin etmek, tehdit etmek, hakaret etmek, ailesiyle, akrabalarıyla, komşularıyla, arkadaşlarıyla ya da farklı yapılara göre biçimlendiği üzerine dü- başkalarıyla görüştürmemek, eve kapatmak, küçük şünen ve söylem olgusunun son yıllarda po- düşürmek, çocuklardan uzaklaştırmak, kıskançlık bahanesiyle sürekli kontrol altında tutmak, başka pülerleşmesine paralel olarak ivme kazanan kadınlarla kıyaslamak, kadının nasıl giyineceği, söylem analizi anlamın, dil ve söylem aracılı- nereye gideceği, kiminle görüşeceği konusunda ğı ile nasıl kurulduğunu inceler. Dil, yalnızca baskı yapmak, kadının kendisi geliştirmesine engel olmak; cinsel şiddet eylemleri; evli olduğu zihinsel durumlar ve olayları ileten bir kanal kişi bile olsa kadını istemediği yerde, istemediği değildir. Dil, toplumsal dünyayı oluşturan bir zamanlarda ve istemediği biçimlerde cinsel ilişkiye zorlamak (tecavüz), başkasıyla cinsel ilişkiye “makine”dir ve toplumsal kimlikler ile top- zorlamak, cinsel organlara zarar vermek, çocuk lumsal ilişkilerin oluşumuna da uzanır. Dil, doğurmaya ya da doğurmamaya, kürtaja, enseste (akrabalar arası cinsel taciz ve tecavüz), fuhşa toplumsal gerçekliğin değişmesinde ve ço- zorlamak, zorla evlendirmek, telefonla-mektupla ğaltılmasında rol oynamaktadır (Jorgensen ya da sözlü olarak cinsel içerikli rahatsızlık verici davranışlarda bulunmak; ekonomik şiddet; ve Phillips, 2002: 1-9). Bu yüzden söylem para vermemek veya kısıtlı para vermek, ailenin teorisi, toplumu “söylemsel bir yapı” olarak tasarrufları, gelir ve giderleri konusunda bilgi anlamayı amaçlamaktadır. Dilbilimsel araş- vermemek, kadının mallarını ve diğer gelirlerini elinden almak, çalışmasına izin vermemek, tırmaların odağında olan söylem analizi, sa- istemediği işte zorla çalıştırmak, çalışıyorsa iş dece dili nasıl kullandığımıza ilişkin değildir hayatını olumsuz etkileyecek kısıtlamalar getirmek, aileyi ilgilendiren ekonomik konularda kadının ve tematik ve şematik çözümleme ile metin- fikrini almadan tek başına karar vermek (T.C. ler üzerinden anlamın, ideolojinin, görüşlerin Başbakanlık Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü Kadınlar İçin Aile İçi Şiddetle Mücadele El Kitabı, nasıl oluştuğuna eğilmektedir (Jones, 2012: 2009). 9-33; Jorgensen ve Phillips, 2002: 24; Brown
94 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: I12-Z1 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: I12-Z1 ID:396 K:444 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) ve Yule, 1983). Dolayısı ile farklı disiplinler- tekrarlanabilir verilere ulaşmayı sağlayan; de çalışan akademisyenler, söylemin farklı medya içerikleri bağlamında gerçekleştirilen yönlerine odaklanma eğilimindedirler. Top- iletişim araştırmalarında sıkça kullanılan bir lumbilimciler ise özellikle sohbette ortaya yöntemi nitelemektedir (Krippendorf, 1980; çıkan toplumsal etkileşim yapısı ile ilgilenir Macnamara, 2003). ve açıklamaları özellikle sosyolojik sınıflan- BULGULAR dırmaya tabi olan toplumsal bağlamın özel- liklerine yoğunlaşır (Brown ve Yule, 1983). Hürriyet gazetesinin resmi internet haber site- si olan www.hurriyet.com.tr’de 28.05.2017- İdeoloji ile yakın ilişkili olan söylem, Dijk’a göre (2006: 24) her zaman ideolojik açıdan 28.06.2017 tarih aralığında aile içi şiddet şeffaf değildir ve söylem analizi, insanların temalı toplam 55 haber yayınlanmıştır. İlgili ideolojik inançlarının ne olduğunu çıkarma- sitede aynı gün içerisinde birden fazla aile içi mıza hep izin vermez. Bu, her zaman katı- şiddet temalı haberin yayınlandığı gözlenmiş- lımcıların, yani bağlamsal olarak iletişimsel tir. Öyle ki aile içi şiddet temalı haberler, en durumun tanımına bağlıdır. Ayrıca ideolojik fazla 4’er haber ile 30 Mayıs 2017, 2 Haziran söylemler her zaman kişisel ve bağlamsal 2017, 12 Haziran 2017, 19 Haziran 2017 ve olarak değişkendir (Dijk, 2006: 24). Söylem 20 Haziran 2017 tarihlerinde yayınlanmıştır analizi, genel olarak konuşma dili çalışması (Tablo 1). olarak tanımlanabilir. Söylem analizi, ileti- Tablo 1. En Fazla Aile İçi Şiddet Temalı şim dilinin dilbilimsel olarak incelenmesidir. Haber Yayınlanan Tarihler Söylem analizi, cümle ötesini, cümle öte- sindeki anlam ve mesajı kavramayı amaçlar Tarih Haber Sayısı (Trappes-Lomax, 2005: 134). Bu yüzden bu 30 Mayıs 2017 4 çalışmada söylem analizini kullanarak, aile 2 Haziran 2017 4 içi şiddet haberlerinin sunumu ile inşa edil- 12 Haziran 2017 4 miş olan anlamların, dilin anlamı gibi kul- 19 Haziran 2017 4 lanımının da tartışıldığı internet gazeteciliği 20 Haziran 2017 4 (Kara ve Yanık, 2017) özelinde anlaşılması amaçlanmıştır. 1’er haber ile en az haber yayınlanan tarih- Çalışmada elde edilen nicel verilerin anlamı- ler ise; 7 Haziran 2017, 8 Haziran 2017, 10 nı da ortaya koymak adına içerik analizinden Haziran 2017, 11 Haziran 2017, 13 Haziran faydalanılmıştır. İçerik analizi, sistematik ve 2017, 14 Haziran 2017, 16 Haziran 2017, 17
95 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: I12-Z1 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: I12-Z1 ID:396 K:444 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
Haziran 2017, 18 Haziran 2017 ve 25 Hazi- Tablo 3. Aile İçi Şiddet Temalı Haber ran 2017’dir. (Tablo 2) Yayınlanmayan Tarihler
Tablo 2. En Az Aile İçi Şiddet Temalı Ha- Tarih ber Yayınlanan Tarihler 5 Haziran 2017 9 Haziran 2017 Tarih Haber Sayısı 15 Haziran 2017 7 Haziran 2017 1 22 Haziran 2017 8 Haziran 2017 1 27 Haziran 2017 10 Haziran 2017 1 11 Haziran 2017 1 6 13 Haziran 2017 1 De; yayınlanan aile içi şiddet temalı haberle- 14 Haziran 2017 1 rin tarih bazındaki sayıları ise aşağıdaki gibi- 16 Haziran 2017 1 dir (Tablo 4): 17 Haziran 2017 1 18 Haziran 2017 1 25 Haziran 2017 1
De;5 aile içi şiddet temalı haber yayınlanma- yan tarihler de olmuştur. Öyle ki 5 Haziran 2017, 9 Haziran 2017, 15 Haziran 2017, 22 Haziran 2017 ve 27 Haziran 2017’de www. hurriyet.com.tr’de aile içi şiddet temalı hiçbir haber yayınlanmadığı gözlenmiştir. İncele- meye göre ilgili 5 günde, www.hurriyet.com. tr’de aile içi şiddet temalı hiçbir haberin yer almadığı gözlenmiştir (Tablo 3).
5 www.hurriyet.com.tr 6 www.hurriyet.com.tr
96 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: I12-Z1 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: I12-Z1 ID:396 K:444 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
Tablo 4. Yayınlanan Aile İçi Şiddet Temalı fotoğrafların da güncellenerek verildiğini, Haberlerin Sıklığı haberlerin okuyucu yorumuna açık olduğunu da belirtmek gerekmektedir. Tarih Haber Sayısı 7 28 Mayıs 2017 2 YAYINLANAN AİLE İÇİ ŞİDDET HA- BERLERİNİN SÖYLEM ANALİZİ 29 Mayıs 2017 2 30 Mayıs 2017 4 www.hurriyet.com.tr’de 28.05.2017 tarihin- 31 Mayıs 2017 3 de “Gaziantep’te korkunç olay! Baba dehşet 1 Haziran 2017 2 saçtı..” başlığı ile yayınlanan haberin konu- 2 Haziran 2017 4 su bir babanın (Mustafa Ö., 33) cinnet getir- 3 Haziran 2017 2 mesidir. Tematik çözümlemeye göre haberde 4 Haziran 2017 2 öne çıkan anlam, babanın geçirdiği cinnet ne- 6 Haziran 2017 2 ticesinde evini ateşe verip, eşini (Fatma Ö., 7 Haziran 2017 1 28) bıçaklayarak öldürmesi, ardından intihara 8 Haziran 2017 1 10 Haziran 2017 1 kalkışması ve çiftin iki kızının (İlknur Ö., 6 11 Haziran 2017 1 ve Mervenur Ö., 1) da dumandan zehirlene- 12 Haziran 2017 4 rek hayatını kaybetmesidir. Bu anlamda baş- 13 Haziran 2017 1 14 Haziran 2017 1 lık haber ile uyumludur ve muhabirin yorumu 16 Haziran 2017 1 niteliğindedir. Şematik çözümlemeye göre, 17 Haziran 2017 1 haberin durum kısmında ise olayın detayları 18 Haziran 2017 1 19 Haziran 2017 4 verilmiştir. Sentaktik yapıda cümlelerin ge- 20 Haziran 2017 4 nelde yoruma işaret ettiği ve etken çatı ile 21 Haziran 2017 2 23 Haziran 2017 2 kurulduğu gözlenmiştir. Yeni medya ortam- 24 Haziran 2017 2 ları çoklu fotoğraf/görsel/video paylaşımı- 25 Haziran 2017 1 na olanak tanısa da, haberde haber fotoğrafı 26 Haziran 2017 2 28 Haziran 2017 2 kullanılmamıştır. Lexical yapıda gözlenen ve TOPLAM 55 başlıkta kullanılan “dehşet” kelimesi ve çiftin ölen kızlarının ve tedavi altına alınan oğul- www.hurriyet.com.tr’de yayınlanmış olan larının (Mehmet Ö., 8) yaşı vurgulanması ile retorik güçlendirilmeye çalışılmıştır. Site, bu bazı haberlerin, detaylara ulaşıldıkça güncel- haber ile yorumlayan rolündedir. Site, olayı lenerek sitede farklı saat dilimlerinde tekrar yayınlandığını ve içerik gibi habere ilişkin 7 www.hurriyet.com.tr
97 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: I12-Z1 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: I12-Z1 ID:396 K:444 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) kısa sürede haberleştirerek yeni medyanın nı sordu” başlığını taşıyan haberin konusu, olanaklarından hız ve güncellikten faydalan- Zonguldak’ta 2014 yılında bir erkeğin eşini, mıştır. kayın validesini ve kayınvalidesinin nikâhsız beraberlik yaşadığı kişiyi öldürmüş olması- 29.05.2017’de “Çifte cinayeti amcaoğlu iş- dır. Tematik açıdan haberde ön plana çıkan lemiş” başlığı ile yayınlanan haberin konusu, anlam, erkeğin hâkime öldürdüğü eşinin baş- iki sevgilinin katledilmesidir. Tematik açıdan kasıyla ilişki yaşayıp yaşamadığını sorarak haberde ön plana çıkan anlam, İstanbul’da öldürdüğü eşini halen kıskanıyor olduğunun geçen yıl gerçekleşen cinayeti sevgililerden vurgulanmasıdır. Başlık haber ile uyumlu- birinin (Yağmur G., 27) bir akrabasının, am- dur. Haberin durum kısmında kadının şiddetli casının oğlunun işlemiş olduğunun vurgu- geçimsizlik nedeniyle 2 çocuğunu da alarak lanmasıdır. Başlık haber ile uyumludur ve evini terk etmesi, çiftin pazarda karşılaşması, muhabirin yorumu niteliğindedir. Haberin işsiz olduğu iddia edilen Hüseyin G.’ın (45) durum kısmı amcaoğlunun sık sık sevgilisi- kayınvalidesinin evine giderek pusu kurması, nin (Uğur Can T., 19) ailesinde kalan Yağmur eşi Gülay G.’ı (39) kıskançlık sebebiyle öl- G.’i eve dönmeye ikna etmeye çalışması, dürmesi ve onunla birlikte kayın validesini ve başaramayınca da iki sevgiliyi öldürmesi ve kayınvalidesinin nikâhsız beraberlik yaşadığı Yağmur G.’in anne ve babası için de müeb- kişiyi de katletmesi gibi detaylardan oluş- bet hapis cezası istemiyle dava açıldığının maktadır. Sentaktik yapıda cümlelerin genel- vurgulanması gibi detaylardan oluşmaktadır. de habere katılımı niteleyen etken çatı ile ku- Sentaktik yapıda cümlelerin genelde yoruma rulduğu gözlenmiştir. Zanlının hâkime otopsi işaret ettiği ve habere katılımı niteleyen etken raporuna binaen eşinin başka birisiyle cinsel çatı ile kurulduğu gözlenmiştir. Yeni medya ilişki yaşayıp yaşamadığını sorarak “Eşim ortamları çoklu fotoğraf/görsel/video pay- cinsel ilişki yaşamış mı? ‘Var’ veya ‘yok’ laşımına olanak tanısa da, haberde yalnızca deseniz bana yeter” şeklindeki sorusunun 1 haber fotoğrafına yer verilmiştir. Haberin tırnak içinde retoriği güçlendirmek için veril- kaynağı sitede Sabah şeklinde verilmiştir ve diği gözlenmiştir. Haberde yalnızca 1 haber site bu haber ile yorumlayan rolündedir. fotoğrafına yer verilmiştir. Site devam eden yargılamayı kısa sürede haberleştirerek yeni 802.06.2017 tarihinde yayınlanan 4 haber- medyanın olanaklarından hız ve güncellikten den biri olan ve “Hâkime öldürdüğü eşi- faydalanmıştır. Site, bu haber ile yorumlayan nin başkasıyla ilişki yaşayıp yaşamadığı- rolündedir. Haber kaynağı, Gürkay GÜNDO- 8 www.hurriyet.com.tr ĞAN/ZONGULDAK, (DHA) şeklindedir.
98 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: I12-Z1 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: I12-Z1 ID:396 K:444 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
04.06.2017 tarihinde “Canlı yayında anne nan 16 yaşında bir kızın (Hatice T.) bir televiz- ‘Kızımı öldür dedim’ demişti… Flaş geliş- yon programında annesinin (Fadime T.) emri me” başlığı ile yayınlanan haberin konusu ile komşularınca (Soner A.) öldürüldüğünün Afyonkarahisar’da 8 aydır kayıp olarak ara- ortaya çıkmasına temellenen haberde tematik nan 16 yaşında bir kızın (Hatice T.) annesinin açıdan öne çıkan anlam, katil zanlısı olarak ya- (Fadime T.) isteği ile komşularınca (Soner A.) kalanan Soner A.’nın cinayeti işledikten sonra öldürülmesidir. Tematik açıdan haberde ön aileyle görüşecek kadar soğukkanlı olduğu- plana çıkan anlam, annenin kızının öldürülme- nun vurgulanmasıdır. Başlık haber ile uyum- sini istediğinin vurgulanmasıdır. Başlık haber ludur. Haberin durum kısmı ise Soner A.’nın ile uyumludur. Haberin durum kısmı aylardır öldürdüğü kızın ailesiyle hiçbir şey olmamış kayıp olarak aranan kızın annesinin bir tele- gibi görüşmesi, hatta o dönem kayıp olan kızı vizyon programına katılması, programda kı- kızın ailesiyle birlikte aramaya gitmesi gibi zını öldürmesini istediğini katil zanlısı olarak detayların verilmesinden oluşmaktadır. Haber yakalanan Soner A.’ya söylediğini itiraf etme- cümleleri tarafsızlık adına genelde edilgen çatı si, Soner A.’nın annesi ile ilişkisini öğrendiği ile kurulmuştur. İHA kaynaklı haberde 1 haber için kızı öldürmesi, yakalanması ve cesedin fotoğrafı kullanılmıştır. Site taze olan bu olayı yerini göstermesi gibi detaylardan oluşmakta- kısa sürede haberleştirerek yeni medyanın ola- dır. Kaynağı DHA olan haberin cümleleri ta- naklarında hız ve güncellikten faydalanmıştır. rafsızlık adına genelde edilgen çatıdadır. Ha- Site, bu haber ile aktarandan rolündedir. berde yeni medya ortamlarının çoklu fotoğraf/ 907.06.2017 tarihinde “Tartıştığı kocasını görsel/video paylaşımına olanak tanımasından bıçakla öldürdü” başlığı ile yayınlanan ha- yararlanılmış, 1 video, 3 fotoğraf kullanılmış- ber Sinop’ta bir kadının (Şengül Y., 27) eşini tır. Site taze olan bu itiraf ve olayı başlıkta da (Necip Y.) öldürmesini konu almaktadır. Baş- belirtildiği gibi flaş gelişme şeklinde kısa süre- lık haber ile uyumludur. Tematik açıdan ha- de haberleştirerek yeni medyanın olanakların- berin öne çıkan anlamı, kadının kocasını bir dan hız ve güncellikten faydalanmıştır. Site, tartışma anında öldürmesidir. Haberin durum bu haber ile aktarandan rolündedir. kısmında kadının cinayeti mutfaktan aldığı 06.06.2017 tarihinde “Katil zanlısının soğuk- bıçakla işlemesi, kocanın hastaneye kaldırıl- kanlılığı şaşırttı” başlığı ile yayınlanan haber, ması, kurtarılamaması ve soruşturmanın sür- yukarıdaki haber ile aynı konudadır ve olayın düğü gibi detaylar verilmiştir. Haber cümleleri detaylarının verilmesi, devamı niteliğindedir. etken çatı ile kurulmuştur. Kaynağı Hürriyet Afyonkarahisar’da 8 aydır kayıp olarak ara- 9 www.hurriyet.com.tr
99 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: I12-Z1 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: I12-Z1 ID:396 K:444 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
Haber olan haberde 1 fotoğraf kullanılmıştır. nü Ümit AVCI/ SUŞEHRİ(Sivas), (DHA) Site bu olayı kısa sürede haberleştirerek yeni şeklindedir. medyanın olanaklarında hız ve güncellikten 13.06.2017’de “5 akrabasını öldüren zanlı- faydalanmıştır ve yorumlayan rolündedir. dan kan donduran itiraf” başlığı ile yayınla- www.hurriyet.com.tr’de 12.06.2017 tarihin- nan haber, Konya’da bir gencin (Atılgan K.) de “Henüz 1 aylık evliydiler… Korkunç olay” işlediği cinayetleri konu edinmiştir. Tematik başlığı ile yayınlanan haber, Sivas’ta yeni açıdan haberde ön plana çıkan anlam, gencin evli bir kadının (Hatice İ., 20) eşini (Rahmi, 5 kişiyi öldürmesi ve bu 5 kişinin de akrabası İ., 35) yaraladıktan sonra intihar etmesini olmasıdır. Başlık haber ile uyumludur ve mu- konu edinmiştir. Tematik açıdan haberde ön habirin yorumu niteliğindedir. Haber cümle- plana çıkan anlam, çiftin kaçarak evlenmiş leri etken çatı ile kurulmuş iken, haberin du- olması ve henüz 1 aylık evliyken kadının rum kısmında vurgulanan, zanlının eğer evde eşini öldürmek istemesinin ve kendi canına bulabilse idi 2 akrabasını daha öldüreceğini kıymasının vurgulanmasıdır. Başlık haber ile itiraf etmesi ve akli dengesinin yerinde oldu- uyumludur. Haberin durum kısmı çiftin seve- ğunun tespit edilmesi detaylarıdır. Haberde 1 rek evlendiği, kadının annesinin o anda evde fotoğraf kullanılmıştır. Lexical yapıda göz- misafir olması ve kızının intiharına şahit ol- lenen ve başlıkta kullanılan “kan donduran” ması, bilgilerine başvurulan köylülerin çiftin ifadesi retoriği güçlendirmek adına kullanıl- hiçbir problemi olmadığını ifade etmesi gibi mıştır. İHA’nın kaynak olarak verildiği bu detaylardan oluşmaktadır. Haber cümleleri- haber ile yorumlayan rolünde olan site, taze nin genellikle etken çatı ile kurulduğu göz- olan bu olayı kısa sürede haberleştirerek yeni medyanın olanaklarından hız ve güncellikten lenmiştir. Haberde yeni medya ortamlarının faydalanmıştır. çoklu fotoğraf/görsel/video paylaşımına ola- nak tanımasından yararlanılmış, 6 fotoğraf 18.06.2017’de “Torun dehşeti: 2 ölü, 2 ya- ve görgü şahitlerinin beyanlarını gösteren 1 ralı” başlığı ile yayınlanan haber Edirne’de video kullanılmıştır. Lexical yapıda gözlenen bir gencin cinayet işlemesini konu edinmiştir. ve başlıkta kullanılan “korkunç” ifadesi, re- Tematik açıdan haberde ön plana çıkan an- toriği güçlendirmek adına kullanılmıştır. Bu lam, cinayet işleyen gencin (Oğuzhan S., 22) haber ile yorumlayan rolünde olan site, taze öldürdüğü kimselerin babaannesi (Firdevs olan bu olayı kısa sürede haberleştirerek yeni S, 74) ve dedesi (Zeynel S., 74) olduğunun medyanın olanaklarından hız ve güncellikten vurgulanmasıdır. Başlık haber ile uyumludur faydalanmıştır. Kaynak, Bülent TATLI- Hüs- ve muhabirin yorumu niteliğindedir. Haberin
100 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: I12-Z1 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: I12-Z1 ID:396 K:444 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) durum kısmında, torunun psikolojik sorunla- katılı niteleyen etken çatı ile kurulmuştur. rı olduğunun iddia edilmesi ve ilgili torunun Haberde temsili bir fotoğraf (Bkz. Resim 1) cinayetin hemen ardından halası ve kuzenini kullanılmıştır. AA’nın kaynak olarak verildi- de yaralaması gibi detaylar verilmiştir. Haber ği bu haber ile yorumlayan rolünde olan site, cümleleri etken çatı ile kurulmuştur. Haberde taze olan bu olayı kısa sürede haberleştirerek 3 fotoğraf kullanılmıştır. Lexical yapıda göz- yeni medyanın olanaklarından hız ve güncel- lenen ve başlıkta kullanılan “dehşet” ifadesi, likten faydalanmıştır. retoriği güçlendirmek adına kullanılmıştır. Bu haber ile yorumlayan rolünde olan site, taze olan bu olayı kısa sürede haberleştirerek yeni medyanın olanaklarından hız ve güncel- likten faydalanmıştır. Haber kaynağı, Engin ÖZMEN/EDİRNE, (DHA) şeklindedir.
1028.06.2017’de “Kız kaçıran oğlunun kula- ğını kesti, eşini sandalyeye bağladı!” başlığı ile yayınlanan haberin konusu, Kars’ta bir ba- banın (D. Y.) oğluna (M. E. Y.) fiziksel şiddet uygulamış olması, kulağını kesmiş olmasıdır. Tematik açıdan haberde ön plana çıkan an- lam, babanın oğluna bunu kız kaçırdığı için yapmış olduğunun vurgulanmasıdır. Başlık haber ile uyumludur ve muhabirin yorumu niteliğindedir. Haberin durum kısmında oğul M. E. Y.’nin sosyal medya aracılığı ile tanıştı- ğı bir kızı evlerine getirmesi, buna sinirlenen babanın eşi (H. Y.) ve iki oğlunu sandalyeye bağlaması, M. E. Y.’nin sağ kulağını kesme- Resim 1. Haber Fotoğrafı Olarak Kullanı- si, kulağın ameliyat ile yerine dikilmesi gibi lan Temsili Görsel detaylar verilmiştir. Haber cümleleri habere
10 www.hurriyet.com.tr
101 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: I12-Z1 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: I12-Z1 ID:396 K:444 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
SONUÇ riyet.com.tr internetin, yeni medyanın çoklu fotoğraf/görsel/video yayınlamaya olanak ta- www.hurriyet.com.tr’de 28.05.2017 - nıyan özelliklerinden çok fazla yararlanmasa 28.06.2017 tarih aralığında yayınlanan aile ve haberlerde çok fazla sayıda haber fotoğ- içi şiddet konulu haberlerin incelendiği bu rafına yer vermese de, genellikle gerçekleşen çalışmada görülmüştür ki, aile içi şiddet ül- aile içi şiddet konulu olayları kısa sürede ha- kenin en güncel sorunlarından biridir. Öyle ki berleştirerek yeni medyanın olanaklarından ilgili tarih aralığında yalnızca www.hurriyet. hız ve güncellikten faydalanmıştır. Öyle ki com.tr’de ülkenin çeşitli illerinde gerçekle- sitenin aynı gün içinde haberlerini güncel- şen 55 tane aile içi şiddet temalı olaya ilişkin lemek suretiyle birden fazla aile içi şiddet haber yayınlanmıştır. İlgili tarih aralığında temalı haber yayınladığı, haberleri gelen ay- yani 1 aylık bir sürede sitede yalnızca 5 gün rıntılara göre revize ettiği görülmüştür. Örne- aile içi şiddet temalı haber yayınlanmadığının ğin 29.05.2017’de “Çifte cinayeti amcaoğlu gözlenmiş olması önemlidir ve sorunun öne- işlemiş” başlığı ile saat 07:51’de yayınlanan mine işaret etmektedir. De;11 yayınlanan ilgili haber gün içinde güncellenmiştir. Haberin si- haberlerdeki mağdurlarının genellikle kadın tede belirtilen son güncelleme saati 11:21’dir. ve çocuklar olduğu görülmüştür. Bununla Olayları sıcağı sıcağına haberleştirerek sos- birlikte yayınlanan haberlerde erkek mağdur- yal sorumluluğun gereğini de yerine getiren lar olduğunu da belirtmek yerinde olacaktır. site, sıklıkla aktarandan değil, yorumlayan Bazı haberlerde çocuk mağdurlar da yer al- rolünde (10 haberin 8’inde yorumlayandır) maktadır. Öyle ki www.hurriyet.com.tr’de olmuştur. Haber başlıklarının çoğunun yorum yayınlanan toplam 55 aile içi şiddet temalı niteliğinde olması, bazı başlıklarda retoriği haber arasından seçilen ve çalışmada incele- güçlendirici ifadelere yer verilmesi önemli- nen 10 haberdeki toplam 25 mağdurdan 8’i dir. Çünkü aile içi şiddet hiçbir yönü ile ka- kadın, 7’si çocuk12, 5’i erkek iken, 5’inin ise bul edilemez bir olgudur ve birer insan olan (“5 akrabasını öldüren zanlıdan kan dondu- gazetecilerin kabul-ret ölçütleri bağlamında ran itiraf” başlıklı haberdeki mağdurlar) cin- duygusal davranmaları anlaşılabilir bir du- siyetinin verilmediği gözlenmiştir. www.hur- rumdur. Bu durum gazeteciyi nesnel haberci- 11 www.hurriyet.com.tr lik anlayışının ötesine itmez. 12 Haberlerin mağduru olan çocuklar cinsiyet bağlamında erkek ya da kadın kategorisinde Aile içi şiddetin tanıtılması ile önlenmesinde değerlendirilmemiş, yaşları baz alındığından, çocuk kategorisinde değerlendirmeleri uygun sivil toplum gibi medyaya da büyük rol düş- görülmüştür. mektedir. Medya haberleri ile aile içi şiddeti
102 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: I12-Z1 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: I12-Z1 ID:396 K:444 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) tanıtıp, ilgili sorunun toplum tarafından olum- sürede haberleştirdiğini tekrar vurgulamak suzlanmasına, meşrulaştırılmamasına aracı- gerekmektedir. lık etmeli ve bireyleri aile içi şiddetin önüne KAYNAKÇA geçilmesi konusundaki adım ve önlemlerden haberdar etmelidir. Özellikle Türk yazılı ba- ABDUL-MAGEED, M. M., (2008). Online sını bu konuda gayet iyi bir sınav vermekte- News Sites and Journalism 2.0: Reader dir. Örneğin Posta Gazetesi’nde 01.04.2011 - Comments on Al Jazeera Arabic, tripleC, 30.04.2014 tarih aralığında yayınlanan çocuk 6 (2), 59-76 cinayeti konulu haberleri incelediğim bir ça- ANDERBERG, D.; RAINER, H.; WADS- lışmamda (Yegen, 2015) gazetenin çocuk ci- WORTH, J., WILSON, T., (2013). nayeti konusuna konu ile ilgili fazlaca sayıda Unemployment and Domestic Violence: haber ve fotoğraf ile yer vererek büyük önem Theory and Evidence, Discussion Paper atfettiğini gözlemlemiştim. Bu sebepten de No. 7515, Forschungsinstitut zur Zukunft gazetenin toplumsal duyarlılığı göz etmesi der Arbeit Institute for the Study of Labor ve çocuk cinayetlerine büyük önem atfederek ilgili soruna dikkat çekme çabasını yerinde BARDOEL, J., (1996). Beyond Journalism. bulmuştum. Sonuç olarak, internet habercili- A Profession between Information Soci- ğinde aile içi şiddet haberlerinin geleneksel ety and Civil Society, European Journal medyadaki habercilik anlayışı ile benzeşti- of Communication 11 (3), 283-302 ği de söylenebilir. Bu çalışmada görüldü ki, BARDOEL, J., DEUZE, M., (2001). Net- yeni medyanın olanaklarını kullanarak bu work Journalism: Converging Compe- benzeşimden sıyrılan internet gazeteciliğin- tences of Media Professionals and Pro- de toplumsal hassasiyet taşıyan olayların ha- fessionalism, Australian Journalism Re- berleştirilmesinde teknik yenilikler, sıklıkla view 23 (2), 91-103 birer avantaj olarak kullanılmamış, tek esas güncel bir sorun olan aile içi şiddeti tanıtmak BERNING, N., (2011). Narrative Journalism ve ciddiyetini gözler önüne sermek olmuştur. in the Age of the Internet, Textpraxis. Di- Bu anlamda internet haberciliğinin 13öze- gitales Journal für Philologie # 3 (2.2011) linde, internetin olanaklarından en fazla hız / www.textpraxis.net olgusundan yararlandığını, haber seçiminde BİRSEN, H., (2005). İnternet Haberciliği ve nesnellikten uzaklaşmadığını, olayları kısa Aktif İzlerkitle İlişkisi Çerçevesinde Etik 13 www.hurriyet.com.tr Tartışmalar, Selçuk İletişim, 3 (4), 69-80
103 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: I12-Z1 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: I12-Z1 ID:396 K:444 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
BROWN, G., YULE, G., (1983). DISCOUR- partment of Film, Media & Journalism, SE ANALYSIS, Cambridge University University of Stirling Press DÍAZ NOCI, J., (2013). A HISTORY OF BÜYÜKYILMAZ, A., DEMİR, Ç., (2016). JOURNALISM ON THE INTERNET: A Türkiye’de Kadına Yönelik Aile İçi Şid- State of the art and Some Methodological detin Belirleyenleri: Multinomial Logit Trends, Revista internacional de Historia Model Yaklaşımı, EGE Akademik Bakış, de la Comunicación, 1 (1), 253-272. 16 (3), 443-450 DIJK, V. A. T., (2006). Ideology and Disco- CARLL, K. E., (2003). News Portrayal of Violence and Women: Implications for urse Analysis, Journal of Political Ideo- Public Policy, American Behavioral Sci- logies, 11 (2),115-140, Routledge Taylor entist, Aug 2003, 46 (12), 1601-1610 Francis Group
ÇAKIR, H., (2007). Geleneksel Gazetecilik DIMITROVA, V. D., NEZNANSKI, M., Karşısında İnternet Gazeteciliği, Sosyal (2006). Online Journalism and the War Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 22, ss. in Cyberspace: A Comparison Between 123-149 U.S. and International Newspapers, Jo- ÇAKIR, M., (2013). İnternet Haberciliğinde urnal of Computer-Mediated Communi- Yasadışı Göç Sorunu (Ocak 2011 - Nisan cation, 12 (2006), 248-263 2012), AJIT-e: Online Academic Journal EFE, Y. S., (2012). Acil Servis Hemşireleri- of Information Technology, 4 (12), 105- 124 nin Kadına Yönelik Aile İçi Şiddete İliş- kin Rol ve Sorumlulukları, F. Ü. Sağ. Bil. DANIS, S. F., (2003). Social Work Respon- Tıp Dergisi, 2012; 26 (1), 49-54 se to Domestic Violence: Encouraging News From a New Look, AFFILIA, 18 ERİN, İ., TEZCAN, S., ÇELİK, Z. H., (2), 177-191, © 2003 Sage Publications (2017). İzmir’de Kent Meydanlarının Toplumsal Hareketler Açısından Deği- DASHTI, A. A., (2008). The Effect of Online Journalism on the Freedom of the Press: şen Kullanım Değeri ve Temsil: Konak, The Case of Kuwait, A PhD Thesis, Sub- Cumhuriyet ve Gündoğdu Meydanları mitted in accordance with the require- Üzerinden Bir Değerlendirme, İletişim, ments for Doctorate of Philosophy, De- Sayı 44, ss.120-147
104 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: I12-Z1 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: I12-Z1 ID:396 K:444 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
FINLEY, L. L., (EDS.). (2013). Encyclo- Papers from a conference organised by pedia of Domestic Violence and Abuse, the BBC College of Journalism, Editor ABC-CLIO Charles Miller, Conference Producer David Hayward, CoJo Publications: 1, GILLESPIE L. K.; RICHARDS, T.N.; GI- © BBC College of Journalism 2009, pp. VENS, E.M., SMITH, M. D., (2013). 6-17 Framing deadly domestic violence: why the media’s spin matters in newspaper İBİLOĞLU, O. A., (2012). Aile İçi Şiddet, coverage of femicide, Violence Against Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 4 (2), Women, 2013 Feb;19 (2), 222-45, Sage 204-222 Journals JONES, H. R., (2012). DISCOURSE GRABOWICZ, P., (2003). Weblogs Bring ANALYSIS A resource book for stu- Journalists Into a Larger Community, Ni- dents, Routledge English Language Int- eman Reports, p. 74 roductions
GÜLER, N.; TEL, H., TUNCAY, Ö. F., JORGENSEN, M., PHILLIPS, J. L., (2002). (2005). Kadının Aile İçinde Yaşanan Şid- Discourse Analysis as Theory and Met- dete Bakışı, C. Ü. Tıp Fakültesi Dergisi hod, Sage Publications 27 (2), 51-56 KADINA YÖNELİK AİLE İÇİ ŞİDDET GÜZ, N., YANIK, H., KOCABAŞ, O., (2014). KONUSUNDA İLKÖĞRETİM İKİNCİ Gatekeeping and Online Journalism, in KADEME VE LİSE ÖĞRENCİLERİ- Contextual Approaches in Communica- NİN TUTUMLARI - “ANKARA, ER- tion, C. Daba-Buzoianu, H. Arslan, M. ZURUM VE AYDIN” İLLERİNDE Nİ- Ali Icbay (Eds.), pp. 343-352, Peter Lang TELİKSEL BİR ARAŞTIRMA., (2013). Publications Nüfus Bilim Derneği ve Birleşmiş Mil- HEINONEN, A., (1999). Journalism in the letler Nüfus Fonu Age of the Net Changing Society, Chan- KADINA YÖNELİK AİLE İÇİ ŞİDDETİN ging Profession, Acta Universitatis Tam- NEDENLERİ, SONUÇLARI, ALINA- perensis 685, Tampere University Press, CAK ÖNLEMLER, KADINA YÖNE- Tampere LİK AİLE İÇİ ŞİDDETİN ÖNLENME- HORROCKS, P., (2009). The End of Fortress Sİ PROJESİ., (2015). İçerik Sorumlusu: Journalism, in The Future of Journalism, ECORYS, Editörler: Ebru Hanbay Çakır
105 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: I12-Z1 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: I12-Z1 ID:396 K:444 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
(Proje Toplumsal Cinsiyet Kilit Uzmanı), Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Işın Gürel (Proje İletişim Kilit Uzmanı) - Yıl: 2, Sayı: 5, s. 414-430 Nur Otaran (Proje Uzmanı), Hazırlayan: KRIPPENDORF, K., (1980). Content Analy- Zelal Ayman ve Nevin Şenol, Başlangıç sis: An Introduction to Its Methodology, & Bitiş: 2013-2015 Beverly Hills, CA: Sage KALAMAN, S., DEMİR, N. A., BOLAT, S., (2017). The Presentatıon Of Syrıan Re- LASICA, D. J., (2003). Blogs and Journalism fugees In Turkey As A Threat In Press, Need Each Other, Nieman Reports, pp. Uluslararası Hakemli İletişim ve Ede- 70-73 biyat Araştırmaları Dergisi, Sayı 15, ss. MACNAMARA, J., (2003). Media Content 48-70 Analysis: Its Uses; Benefits and Best KALSIN, B., (2016). Geçmişten Geleceğe Practice Methodology, Asia Pacific Pub- İnternet Gazeteciliği: Türkiye Örneği, lic Relations Journal, 6 (1), 1-34 The Journal of Academic Social Science MASHABELA, P. R., (2015). Newspaper Studies, Number 42, pp. 75-94, Winter Representations of The Psychologıcal III 2016 Profile of Perpetrators of Domestic Vi- KARA, A. E., YANIK, H., (2017). İnternet olence: An Archival Study, Dissertation, Haberciliğinde Dil Sorunu-Argo Kullanı- Submitted in fulfilment of the require- mı Üzerine Bir İçerik Analizi, Sosyal Bi- ments for the degree of Master Of Arts in limler Dergisi, Yıl 4, Sayı 11, ss. 832-846 Psychology in the Faculty of Humanities KARINCA, E., (2011). Sorularla Kadına Yö- (School of Social Science) at the Unıver- nelik Aile İçi Şiddet, Ankara Barosu Baş- sity of Lımpopo kanlığı, Basım Yeri: Afşaroğlu Matbaası MESSINA, M., (2016). Millennials, Mo- KAZAZ, M., (2007). Geleneksel Habercilik- ney, and Online Journalism: An Unlikely ten İnternet Haberciliğine Geçiş Süre- Combination?, Thesis, Stanford Uni- cinde Spor Basını, Selçuk İletişim, 4 (4), versity Department of Communication, 220-229 Stanford, California
KIRIK, A.M., DOMAÇ, A., (2014). Sosyal OLVERA-LOBO, D. M., LÓPEZ-PÉREZ, Medya Üzerinden Televizyon Reyting L., (2015). Science journalism: the stan- Ölçümlerinin Analizi: Twitter Örneği, dardisation of information from the press
106 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: I12-Z1 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: I12-Z1 ID:396 K:444 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
to the internet, Journal of Science Com- T.C. BAŞBAKANLIK KADININ STATÜSÜ munication, 14 (03) GENEL MÜDÜRLÜĞÜ, KADINLAR İÇİN AİLE İÇİ ŞİDDETLE MÜCADE- PAGE, Z. A., İNCE, M., (2008). Aile İçi Şid- LE EL KİTABI., (2009). Kadına Yönelik det Konusunda Bir Derleme, Türk Psiko- Aile İçi Şiddetle Mücadele Projesi loji Yazıları, 11 (22), 81-94
ROLLÈ, L.; ABBÀ, S.; FAZZINO, R.; MA- THOMAS, C., (2013). The Development of RINO, E., BRUSTIA, P., (2014). Domes- Journalism in the Face of Social Media tic Violence and Newspaper: An Explo- - A Study on Social Media’s Impact on a rative Study, Procedia - Social and Be- Journalist’s Role, Method and Relations- havioral Sciences, Volume 127, 22 April hip to the Audience, Master of Communi- 2014, pp. 504-508 cation Thesis/Thesis work in Communi- cation, Report No. 2013:115 ISSN: 1651- SALTZIS, K., (2012). BREAKING NEWS 4769, University of Gothenburg Depart- ONLINE How news stories are updated ment of Applied Information Technology and maintained around-the-clock, Jour- Gothenburg, Sweden, August 2013 nalism Practice, 2012, forthcoming, Tay- lor & Francis TRAPPES-LOMAX, H., (2005). Discourse Analysis, in The Handbook of Applied SPEAKMAN, B., (2011). ”Print vs. Online Linguistics, Chapter 5, Eds. Alan Davies Journalism: Are Believability and Accu- & Catherine Elder, pp. 133-163, Wiley- racy Affected by Where Readers Find In- formation?”, Theses from the College of Blackwell Journalism and Mass Communications, TRENCH, B., QUINN, G., (2003). Online Paper 17 News and Changing Models of Journa- TANERİ, E., TURAN, Y. (2015). İnternet lism, IRISH COMMUNICATIONS REVI- Haber Sitelerinin Özel Düzenlenmesi ve EW, Volume 9, 2003 Hukuki Sorunları, GSI ARTICLETTER, TRENCH, B., (2007). How the Internet Part 12, pp. 159-176 Changed Science Journalism, In: Bauer, T.C. BAŞBAKANLIK AİLE ARAŞTIRMA Martin and Bucchi, Massimiano, (eds.) KURUMU. (1995). Aile İçi Şiddetin Journalism, Science and Society: Scien- Sebep ve Sonuçları (Aralık 1993-Aralık ce Communication Between News and 1994) Public Relations, Routledge, pp. 133-142
107 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: I12-Z1 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: I12-Z1 ID:396 K:444 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
TÜRKİYE’DE ÇOCUK İSTİSMARI VE Posta Gazetesi Örneği, The Turkish On- AİLE İÇİ ŞİDDET ARAŞTIRMA- line Journal of Design, Art and Commu- SI., (2010). Özet Rapor, Araştırmanın nication - TOJDAC, July 2014, Volume 4 Yürütücüleri: T.C. Başbakanlık Sosyal (3), 15 - 28 Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu, YEGEN, C., (2015). Çocuk Cinayeti Haber- UNICEF – Türkiye, Araştırmanın Ulusal lerinin Türk Yazılı Basınında Sunumu: Koordinatörlüğünü Gerçekleştirilen Fir- Posta Gazetesi Örneği, Global Media ma: Taylor Nelson Sofres Piar Araştırma Journal TR Edition, 5 (10), 363 - 384, Danışmanlık ve Tic. A.Ş., Özet Raporu Spring 2015 Yayına Hazırlayanlar: Prof. Dr. Ümran Korkmazlar Oral, Pınar Engin & Zeynep YILMAZ, A., TAYLAN, A., (2015). Alterna- Büyükyazıcı tif Kamusallık Açısından İnternet Gaze- teciliği: Haber Sitelerinde Okuyucu Yo- ÜNAL, G., (2005). Aile içi şiddet, Aile ve rumları, Atatürk İletişim Dergisi, Sayı 9, Toplum, Yıl: 7, Cilt: 2, Sayı: 9, Ocak- ss. 205-221 Mart 2005 YÜKSEL-KAPTANOĞLU, İ., TARIM, Ş. VAN DER HAAK, B., PARKS, M., CAS- A., (2015). Türkiye’de Kadına Yönelik TELLS, M., (2012). The Future of Jo- Aile İçi Şiddet Araştırması. Bölüm 1. Gi- urnalism: Networked Journalism, Inter- riş, ss. 31-40, T. C. Aile ve Sosyal Poli- national Journal of Communication, 6 tikalar Bakanlığı Kadının Statüsü Genel (2012), Feature 2923-2938 Müdürlüğü – Hacettepe Üniversitesi Nü- VILLEGAS, S. JR., (2015). Ethical and fus Etütleri Enstitüsü, Basım: Elma Tek- Deontological Aspects of Online Jour- nik Basım Matbaacılık, Ankara nalism. Their Perception by Journalists, 2016 ÇOCUK İSTİSMARI RAPORU., Revista Latina de Comunicación Social, (2016). İMDAT Şiddeti Önleme ve 70,pp. 91-109 Rehabilitasyon Derneği, Web: http:// YEGEN, C., (2014). İnternet Haberciliğinde www.posta.com.tr/korkunc-rapor-habe- Kadın Cinayeti Haberlerinin Sunumu: ri-1318027, Erişim Tarihi: 25.07.2017
108 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: I12-Z1 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: I12-Z1 ID:396 K:444 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
EXTENDED ABSTRACT
Introduction: Violence is a nonacceptable and intolerable phenomenon, and events that based on physical, sexual, psychological, and economic violence cause humans to suffer or even lose their lives. It is a widespread impression that the victims of violence are women and children who needs protection and actually are the building blocks of the society. The acts of violence against women and children are observable in many countries regardless of the society and the culture, and is the most current problem to fight against. Research on the causes of violence focus on reasons such as psychological problems and culture. Violence, which is observed in various forms in almost all societies, is a universal problem as much as social it is. With a missi- on to inform people on what’s happening around them, the media gives importance to violence as much as any other topic, and violent events are one of the significant channels on which the media feeds. In Turkey, the number of acts of child abuse and violence against women have increased, especially in recent years. Besides this increase, the actors of violence often being husband, ex-husband, neighbor, relative etc. has caused the concept of violence to come to the fore on media and in the minds of the people. Thus, there is an increase in the number of news on domestic violence among the news on media as well. Internet journalism, which evolved in a different way than traditional journalism and draws apart from it in many contexts, covers widely detailed, up-to-date news on domestic violence rapidly, and fulfills its social responsibi- lities. At this point, it is also important how the internet, the main source of internet journalism, uses its capabilities and how news are presented, thus, the subject of this study is that how news on domestic violence is presented by internet journalism. Aim: This study examines the presentation of news on domestic violence frequently reported in the media, specifically in in- ternet journalism. Thus, it aims to understand how innovations in communication technologies and internet journalism approach to acts of domestic violence. Because, using the advantages and possibilities offered by the internet, internet journalism can publish much more news on the same day, can update the news, revise it and remove it from the website if need be, which is different than traditional journalism. The media that make up the Internet journalism can also include a large number of photos/images and even videos, make their content/news shareable and commentable, and constantly update and highlight the news theme with the help of these practices. Internet journalism, however, also reveals its extent on how it meets with its broadcas- ting policy and social responsibility with the “narrator” or “interpreter” role, as the traditional journalism. Method: In the theoretical section, the analysis part of the study in which internet
109 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: I12-Z1 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: I12-Z1 ID:396 K:444 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) journalism, violence and domestic violence, as well as the discussions about the presentation of the related news stories have been examined using discourse analysis. Considering the pub- lication policy, news on domestic violence published in www.hurriyet.com.tr, which is con- sidered to be at the center of the social spectrum, and therefore selected by judicial sampling and is the official internet news site of the Hürriyet newspaper, has been analyzed by discourse analysis method. A total of 55 news on domestic violence were published at www.hurriyet.com. tr between the dates of 28.05.2017 - 28.06.2017 when the research has been executed. Since it is not possible to examine all the news published in the study, randomized discourse analyzes have been conducted on randomly selected 10 news on domestic violence. The study has also been supported by content analysis and the obtained data have been interpreted. Findings and Results: In this study, where a total of 55 news on domestic violence was published on www. hurriyet.com.tr between 28.05.2017 - 28.06.2017, it has been seen that domestic violence is one of the most recent and important problems of Turkey as it is many countries. In fact, many news on domestic violence having been published between the relevant dates point out the magnitude of the problem. It has been seen in the news that the victims of the events are mostly women. However, it is also seen that there is a small number of male victims and children in the publis- hed news. Given this finding, it can be assumed that gender is not a variable when violence is concerned. But we also know that the women are the victims, especially in cases of domestic violence, from the past to the present. It has been seen in the study that www.hurriyet.com.tr informed the public about domestic violence in a short period of time, although it did not make much use of the features and capabilities of internet that allow new media to publish multiple photos/images/videos and place too many news photos in the news. However, it has also bene- fited from the pace and actuality of the opportunities of the new media in this practice. So much so that it has been observed that the website updated its news in the same day and published more than one news related to domestic violence and revised according to incoming details. www.hurriyet.com, having fulfilled its social responsibilities by breaking the news in a short period of time, has been in a “interpreter” role, rather than a mere “narrator”. The headings of some of the news being interpretative also reveals the authenticity of this view. Since domestic violence is an unacceptable fact, and the people who make these news and the journalists are humans with moral standards, their emotional behavior should not be regarded as unreliable. It is very obvious that the media has a crucial role in publishing and preventing domestic violence, as much as non-governmental organizations. The media should publicize violence, and guide the society in order to not legitimize it, and take a task as a social activator.
110 ULUSLARARASI HAKEMLI İLETİŞİM VE EDEBİYAT ARAŞTIRMALARI DERGISI UHİVE INTERNATIONAL PEER-REVIEWED JOURNAL OF COMMUNICATION AND HUMANITIES RESEARCH
II. ABDÜLHAMİD DÖNEMİ SİYASAL GELİŞMELERİ VE BASIN REJİMİ (1)
POLITICAL DEVELOPMENTS AND PRESS REGIME IN II. ABDULHAMID PERIOD
Mehmet Sena KÖSEDAĞ Bozok Üniversitesi, İletişim Fakültesi, Gazetecilik Bölümü, Yozgat / Türkiye ORCID ID: 0000-0003-2210-580X
Öz: Türk basın tarihinde sansür; Sultan II. Abdülhamid’in Abstract: Censorship in the Turkish press history is being adı ile özdeşleştirilmeye çalışılmaktadır. “İstibdat” olarak tried to be identified with the name of Sultan II. Abdülhamid. adlandırılan dönemle ilgili yapılan çalışmalar incelendiğinde, When the studies related to the period called “istibdat (period konunun tek taraflı bir bakış açısı ile ele alındığı; sansür uy- of autocracy)” are examined, it is considered with a one-sided gulamaları doğrudan aktarılırken, bu uygulamaların nedenleri, viewpoint; It is understood that the censorship practices are Padişah’ın basına ve basın özgürlüğüne bakışı, muhalefetin told directly but factors such as the reasons for these practices, ve gazetecilerin zihin yapısı ve o dönemin siyasi koşulları the view of the Sultan against press and freedom of press, the gibi faktörlerin, sansür uygulamaları ile olan nedensellik mindset of the opposition and journalists and the political con- ilişkisinin yeterince sorgulanmadığı anlaşılmaktadır. Bu ça- ditions at the time, and their causality relationship with cen- lışmada, II. Abdülhamid döneminde uygulanan basın politika- sorship practices are not sufficiently questioned. In this study, ları, Osmanlı Devleti’nin içinde bulunduğu siyasal ve sosyal the press policies applied during Sultan II. Abdülhamid period koşullarla ilişkili olarak objektif bir biçimde ele alınmaya were tried to be handled objectively in relation to the political çalışılmıştır. Kaynak tarama yöntemi ile gerçekleştirilen ve and social conditions of the Ottoman State. The study, which Abdülhamid’in tahtta kaldığı 1876-1908 arasını kapsayan was carried out by the source scanning method and which çalışmada, bu dönemin matbuat ürünlerine uygulanan ağır included II. Abdulhamid’s throne period between 1876 and müeyyideler nedeniyle basın yayın faaliyetlerinin büyük 1908, determined that the press activities were in large scale ölçüde sekteye uğradığı belirlenmiştir. Uygulanan sansürün due to heavy sanctions on the printed products of this period. salt Padişah’ın yönetim tarzından veya kişisel özelliklerinden It is concluded the applied censorship is not because of the kaynaklanmadığı, parçalanma tehlikesi ile karşı karşıya kalan Sultan’s governing style or his personal characteristics, the po- Osmanlı Devleti’nin yaşadığı siyasal, sosyal ve ekonomik litical, social and economic crisis experienced by the Ottoman bunalımın da sansür mekanizmasının işletilmesinde etkili ol- State, which faced the danger of disintegration was also ef- duğu sonucuna varılmıştır. Çalışmada ayrıca mesleğini tehdit fective in operating the censorship mechanism. In addition to ve şantaj unsuru olarak kullanan gazetecilerin yanı sıra, dış journalists who use their profession as a threat and blackmail devletlerden para almak suretiyle Osmanlı aleyhine tek taraflı element, the study also noted the existence of journalists who yayın yapan gazetecilerin varlığına da dikkat çekilmiştir. unilaterally broadcast to the Ottomans by receiving money from foreign states. Anahtar Kelimeler: II. Abdülhamid, Basın, Sansür, İstibdat, Basın ve Siyaset Key Words: II. Abdülhamid, Press, Censor, İstibdat (autoc- racy), The Press and Politics
Doi: 10.17361/UHIVE.2017.3.5
(1) Sorumlu Yazar: Mehmet Sena KÖSEDAĞ, Bozok Üniversitesi, İletişim Fakültesi, Gazetecilik Bölümü, Yozgat / Türkiye, [email protected], Geliş Tarihi / Received: 15.08.2017, Kabul Tarihi / Accepted: 24.09.2017, Makalenin Türü: Type of article (Araştırma – İnceleme / Research - Analysis) Etik Kurul Raporu: Yok – None of Ethics Committee
111 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:397 K:445 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
GİRİŞ kabul edilmesi için şu sorulara yanıt vermesi şarttır: (1) Nedensellik kanununun kabulü ve Sultan II. Abdülhamid dönemi Türk tarihinin farklı olaylar arasındaki nedensel bağı oluş- en çok tartışılan dönemlerinin başında gel- turmak. (2) Olayların, kendi aralarında oluş- mektedir. Bu dönemde basına yönelik uygu- turulmuş nedensel bağa göre sistematik ola- lamalar da tartışmaların odak noktasını teşkil rak yerleştirilmesi. (3) Bu sistemin içine dâhil etmektedir. Bu nedenle Sultan II. Abdülhamid edilmiş olayların doğruluğu hususunda nesnel devri basın anlayışı ile ilgili günümüze kadar kanıtların ortaya konması (Barthold, 2004). birçok çalışma ortaya konmuş ve dönemin Bu nedenle Sultan II. Abdülhamid dönemi basınının karşı karşıya kaldığı muamele tas- vir edilmeye çalışılmıştır. Ancak yapılan ça- basın anlayışı incelenirken, tek taraflı bakış lışmalar birçok noktada benzerlik göstermiş, açısına sahip olmamak ve olayı tüm boyutları basına uygulanan ağır sansür ele alınırken, ile ele almak gerekmektedir. Padişahın basın Osmanlı Devleti’nin içinde bulunduğu eko- özgürlüğüne bakışı, sansür uygulamalarının nomik, sosyal ve siyasal koşullar göz ardı nedenleri, dönemin gazeteci ve aydınlarının edilmiş, bu koşulların sansürle olan ilişkisi zihin yapısı, parçalanmak üzere olan bir dev- yeterince irdelenmemiştir. Bununla birlikte letin içerisinde bulunduğu tüm koşullar etraflı dönemin gazetecilerinin yaptığı birtakım ya- bir biçimde ele alınmadığı takdirde; yapılan yınların basın özgürlüğü kapsamında değer- çalışmalar, Padişah’ın şahsına takılıp kalmak- lendirilip değerlendirilmeyeceği de sorgulan- tan kurtulamayacaktır. mamış ve aynı dönemde Osmanlı’daki basın Bu makalede, 1876-1909 yılları arasındaki özgürlüğüne dikkat kesilerek bazı gazetecileri basın tarihini kapsayan II. Abdülhamid döne- siyasi ve ekonomik olarak himaye eden Batılı minde basın ve yayın faaliyetlerinin sıkı kont- devletlerdeki basının durumu ile de karşılaş- rol altında bulundurulmasının nedenleri, dö- tırma yapılmamıştır. nemin siyasal koşullarıyla ilişkili olarak ince- II. Abdülhamid dönemindeki basın rejimi yo- lenmiştir. Bu amaçla öncelikli olarak dönemin rumlanırken, bilimsel araştırmanın en temel siyasal olayları hakkında bilgi verilerek daha ilkesi olan nesnelliğin kaybedilmemesi ve sonra basın anlayışı ve sansür politikaları ele yaşanılan dönemin şartlarının da göz önünde alınmıştır. Kaynak tarama metodu ile yapılan bulundurması gerekmektedir. Bilim kavramı, çalışmada ayrıca dönemin gazetelerinin ba- insanlığın geçmişinin bilimsel tetkikinin sağ- sın ahlak esaslarına riayet edip etmedikleri, laması gereken şartları eksiksiz olarak ortaya basın özgürlüğünün sınırlarını aşıp aşmadık- koymaktır. Her bilgi alanının bir bilim olarak ları sorusuna da cevap aranmıştır. Sultan II.
112 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:397 K:445 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
Abdülhamid dönemi basın-iktidar ilişkilerine kurulması kararlaştırılmıştır (Uçarol, 1995: farklı bir bakış açısı geliştirmeyi amaçlayan 325-326). Ancak yeni kabine ile Padişah makalede, aynı dönemlerde Batı ülkelerinde- Abdülaziz arasında karşılıklı olarak güven ki basın anlayışı da yansıtılmaya çalışılmıştır. sorunu ortaya çıkmıştır. Kabinede yer alan- lar arasında bulunan Mithat Paşa, Anayasaya II. ABDÜLHAMİD DEVRİ SİYASAL GE- dayalı bir idare için “Genç Osmanlılar’la irti- LİŞMELERİ bat halinde olmuştur. Buna karşın Abdülaziz, Sultan II. Abdülhamid Dönemi, Osmanlı hâkimiyet merkezini değiştirecek bir idareye Devleti’nin iç ve dış gelişmeler bakımından mesafeli durmuştur. Bu ve benzer nedenlerle en çalkantılı dönemlerinden birini teşkil et- Mithat Paşa ve arkadaşlarının girişimi sonucu mektedir. II. Abdülhamid tahta çıkmadan 30 Mayıs 1876 günü Abdülaziz tahttan indi- önce devlet birçok noktada sorunlarla boğuş- rilerek yerine V. Murad padişah yapılmıştır. maktadır. Osmanlı Devleti’nin Balkan buna- V. Murad’ın akıl hastası olduğunun kısa süre lımı başta olmak üzere dış meselelerde içine içerisinde anlaşılması, başta Mithat Paşa ol- düştüğü siyasi çıkmazlara, içeride ekonomik mak üzere devlet adamlarını yeni arayışlara ve siyasi alanda yaşanan büyük sorunlar da yöneltmiş ve V. Murad’ın daha fazla tahtta eklenince işler içinden çıkılmaz bir hal almış- kalmasının devletin bu buhranlı döneminde tır. Bu durum dönemin Padişahı Abdülaziz büyük zararlara yol açacağına karar verilmiş- ve hükümetine karşı tepkileri de beraberin- tir. Sonuçta V. Murad, 31 Ağustos 1876’da de getirmiştir. Padişahın 1875 yılında Rusya tahttan indirilerek yerine daha önce Mithat yanlısı olarak bilinen Mahmut Nedim Paşa’yı Paşa’ya Meşrutiyeti ilân edeceğine dair söz yeniden sadrazamlığa getirmesi, Rus nüfu- veren veliaht şehzade II. Abdülhamid Padi- zunun İstanbul üzerinde giderek artmasına şahlığa getirilmiştir (Uçarol, 1995: 326; Gen- yol açmıştır. Balkan bunalımının da gittik- cer, 1994: 520). çe şiddetlendiği bu dönemde hükümetin iç ve dış politikadaki yanlış tutumu Sadrazam 1876’da Kanun-ı Esasi’nin ilânı ile başla- Mahmut Nedim Paşa aleyhinde birçok söy- yan dönem Osmanlı tarihinde, 1. Meşrutiyet lentinin çıkmasına neden olmuş ve bu durum olarak adlandırılmıştır. Meşrutiyet kavramı 11 Mayıs 1876’da İstanbul’daki medrese o dönemde hükümdarın mutlak otoritesinin öğrencilerinin ayaklanması sonucunu do- sınırlandırılması ve şarta bağlanması ola- ğurmuştur. Bu gelişmeler üzerine, Sadrazam rak açıklanmıştır (Kodaman, 1994: 31-42). Mahmut Nedim Paşa azledilmiş ve Mehmet Esasında 1876 Anayasası, bizzat mutlakıyet Rüştü Paşa’nın başkanlığında yeni bir kabine idaresi memurlarının gizli bir uzlaşmasının
113 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:397 K:445 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Bu yolla Pa- önceden tahmin eden Padişahı haklı çıkardı. dişahın yetkilerini azaltarak, onun hüküm- 19 Mart 1877’de ilk toplantısını yapan mec- ranlığına karşı dengeyi sağlayacak bir meka- lis, üç ay çalıştıktan sonra Sultan II. Abdül- nizma meydana getirmeyi amaçlamışlardır. hamid tarafından 1877-1878 Osmanlı-Rus Çünkü onlar devlet yönetiminin tek bir elde savaşının hazin sonucu gerekçe gösterilerek bulunmasının şahsî ve keyfi bir idareye yol süresiz olarak kapatıldı (Kızıltan, 2006: 258- açtığını, bunun da devletin ilerlemesini en- 270). Meclisin kapatılması ile başlayan ve gelleyen başlıca etken olduğunu savunmuş- 1908 yılına kadar süren bu döneme Sultan II. lardır (Said, 6). Bu şekliyle 1876 Anayasası Abdülhamid damgasını bizzat vurmuş, iç ve Padişahı bağlayan ve sınırlayan bir anayasa dış politikalarında en etkili karar verme merci değil bizzat Padişahın kendi isteği doğrul- haline gelmiştir. tusunda hazırlattığı bir metindir. Nitekim II. II. Abdülhamid’in dış politikası prensip iti- Abdülhamid’in adı etrafında “istibdat döne- bariyle denge politikası eksenli olarak ge- mi” şeklinde destanlaştırılan basın sansürü lişmiştir. Devletlerarası politikada Osmanlı dahi bu Anayasanın 12. Maddesinin işletil- Devletinin egemenliğini devam ettirebilmesi mesinden ileri gelmektedir. O’nun için hayati bir önem arz etmekteydi. O dönemde meşrutiyet taraftarı görünen II. Padişahın dış politikadaki temel amacı; Os- Abdülhamid tahta çıktıktan sonra yayınladı- manlı Devleti’nin barış içinde yaşamasını ve ğı Hattı Hümayun ’da, tüm azınlıkların tem- mevcut durumun bozulmaya uğramadan de- sil edildiği bir meclisin toplanacağı sözünü vam etmesini sağlamaktı. Fakat devletlera- vermiştir. Bürokrasinin isteği doğrultusunda rası rekabetin ülke üzerinde yoğunlaştığı bir bu karar alınırken, Osmanlı toplumunu oluş- dönemde bu siyaseti izlemek dış politika ala- turan milletlerin, değişik ırklara mensup ol- nında çok ciddi bir diplomasi yeteneğini zo- duğu gerçeği gözden uzak tutulmuştur. Zira runlu kılıyordu. Her şeye rağmen Padişah Av- zaten güçlükle ayakta duran devlet için, çe- rupalı devletlerin Osmanlı Devleti üzerindeki şitli fikir ve ulus menfaatlerinin karşı karşı- emellerinin bir türlü gerçekleşmemiş olma- ya geldiği bir meclis kadar büyük tehlike söz sının sebeplerini fark etmekte gecikmemişti. konusu olamazdı. Bu şartlar altında yürür- Avrupalı devletlerin, bölgedeki menfaatle- lüğe giren 1876 Anayasası gereği meclisin rinin birbiriyle çatıştığını kavrayan Padişah, ömrü fazla uzun sürmedi. Daha meclisin ilk siyasal iktidarı boyunca bu durumu Batı ile toplantısında meydana gelen siyasal tartışma- ilişkilerinde büyük bir beceriyle diplomasi- lar, meclis yapısını dikkate alarak olacakları nin önemli bir aracı ve Osmanlı lehine bir koz
114 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:397 K:445 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) olarak kullanmaya çalıştı. Büyük devletlera- giliz sömürgelerinin birçoğunun tebaasını rasındaki çıkar çatışmalarını, Osmanlı Devle- Müslümanlar oluşturmaktaydı. Bu durum ti lehine kullanmayı dış politika anlayışının İngiltere’yi Padişahın halifelik sıfatından mihenk taşı durumuna getirmiş olan Padişah arındırılması yönünde bir takım arayışlara II. Abdülhamid diplomasisinin, en iyi uygu- itmiştir. Padişah tarafından başta İngiltere ol- landığı ve sonuç alındığı yer Balkanlar’dı. mak üzere diğer Avrupalı devletler üzerinde Berlin Konferansı’nın uluslararası arenaya önemli bir silah ve pazarlık konusu olarak kazandırdığı Balkan Devletçiklerinin her- gördüğü İslam birliği düşüncesi ve İslamcı hangi bir şekilde güç birliği yapmalarını en- siyaseti sonucunda memleketin nispeten bü- gelleyen Padişah bu devletleri birbirine karşı yük bir bölümünde sükûnet sağlanmış, diğer konumlandırarak, Balkanlar’da yöresel bir taraftan Balkanlar’da bilhassa Berlin Antlaş- kuvvet dengesinin kurulmasını ve barışın ko- masından sonra Devlete bağlılığı şeklen sü- runmasını başarmıştı (Öke,1989:216). ren çoğunluğunu Slav kökenli grupların oluş- Sultan II. Abdülhamid’in dış politika anlayı- turduğu topluluklar üzerinde Osmanlı nüfuzu şının ikinci ayağını teşkil eden İslam dünya- artırılmıştır. Balkan Devletlerinin Osmanlı sındaki prestiji ise yüksek düzeydeydi. Doğu Devleti’nden kopmasının II. Abdülhamid’in Türkistan ve Orta Afrika’da ki zenci Borno tahttan indirildikten sonra gerçekleşmesi Krallığı bile Sultan II. Abdülhamid adına hut- bu politikanın başarısının bir göstergesidir be okutup, para bastırıyor, Padişah’ı metbu (Eraslan, 1995: 338). tanıyorlardı. Padişah’ın İslamcı siyaseti baş- Sonuç itibariyle Padişah II. Abdülhamid ge- ta İngiltere olmak üzere Rusya ve Fransa’yı rek batılı devletlere karşı izlediği denge si- fevkalade ürkütüyordu. Zira bu devletler yaseti gerekse özellikle etkisini dış politika için II. Abdülhamid sevilmeyen, milyonlarca alanında gösteren İslamcı siyaseti ile devleti Hristiyan’ı kontrol altında tutan hilafet sıfatı mümkün olan en geniş haliyle muhafaza et- ile Avrupa devletlerinin Müslüman tebaaları meye çalışmış ve hükümdarlığı boyunca cid- üzerinde manevi nüfuzu bulunan Hristiyan di bir toprak kaybı vermeksizin ülkeyi 33 yıl devletleri birbirine düşüren fakat çekinilmesi idare etmeyi başarmıştır. Osmanlı Devleti, belki de korkulması ve her şeye rağmen saygı bu dönemde Batılı devletlerin hedefi haline duyulması gereken bir hükümdardı (Öztuna, gelmiş, ülkenin içeriden kışkırtılmak suretiy- 1994: 338-346). le parçalanması için bütün imkânlar seferber II. Abdülhamid‘in İslamcı siyaseti özellik- edilmiştir. Bu devletler basını da önemli bir le İngiltere’yi rahatsız etmiştir. Çünkü İn- araç olarak kullanmış, gerek yurt dışında ge-
115 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:397 K:445 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) rekse Osmanlı topraklarında himaye edilen 1993: 175). Örneğin devletin resmî gazetesi muhalif hareketler ve onların gazeteleri vası- olan Takvim-i Vekayi (1831), bir İngiliz malı tasıyla Osmanlının idare ve toplumsal yapısı olan ve yarı resmî yayın organı konumunda- zayıflatılmaya çalışılmıştır. Dolayısıyla Padi- ki Ceride-i Havadis (1840), Agâh Efendi’nin şah gerek içi politikada gerekse dış politika gazetesi olan ilk müstakil ve siyasî gazete hususunda takip ettiği ince hesaplara dayalı Tercüman-ı Ahval (1860) ve yine Churchill’in siyasetin mahiyetini kavrayamamış olan bazı Tercüman-ı Ahval’e rakip olsun diye neşretti- gazeteci ve muhalifler, Avrupalı devletlerin ği Ruzname-i Ceride-i Havadis de aynı sene Osmanlı Devleti üzerindeki emellerinin aleti yayın hayatına girmiştir. Şinasî’nin yayınla- olmaktan kendilerini kurtaramamışlardır. dığı Tasvir-i Efkar ise 1862’de yayın hayatına başlamıştır (İskit, 1939: 57). Basın tarihimiz- II. Abdülhamid dönemi basın anlayışının o de bir savaş sırasında izlediği politika yüzün- dönemin sosyo-politik gelişmeleri dikkate den yabancı bir devlete menfaat temin eden alınarak incelenmesi çabasından hareketle ünlü Basiret gazetesi ve Namık Kemal yöne- çalışmanın bu bölümünde II. Abdülhamid timindeki İbret gazetesi de bu dönemin basın döneminin siyasi ve sosyal gelişmelerine kı- ürünleri arasında yer almaktadır. saca değinilmeye çalışılmıştır. Bundan sonra- ki bölümlerde meydana gelen bu gelişmeler Tanzimat dönemi basını içerik olarak ele alın- çerçevesinde o dönemin basın anlayışı değer- dığında; siyasal ve sosyal konularda yazı ya- lendirilmeye çalışılacaktır. zabilecek nitelikli yazar kadrosundan yoksun olduğu görülmektedir. Gazetelerin içeriği in- II. ABDÜLHAMİD DEVRİNDE BASI- celendiğinde dil ve edebiyat sorunlarına ağır- NIN GENEL GÖRÜNÜMÜ lık verildiği dikkat çekmektedir. Özellikle II. Abdülhamid’in tahta geçmesinden önceki edebiyatla ilgili konular gazetelerde önemli dönem basını, Tanzimat Devri basını olarak bir yer işgal etmektedir. Bu nedenle Tanzimat tanımlanmaktadır. II. Mahmut, Abdülmecid döneminin edebiyatçılarına ilk gazeteciler ve Abdülaziz’in padişahlık yıllarını kapsa- denmektedir (İnugur, 1993: 250). Bu dönem- yan bu dönem Türk basınının doğuş döne- de yayında olan gazetelerde siyasal gelişme- mi olarak adlandırılmaktadır. Zira Osman- lerden daha çok edebî konuların işlenmesi; lı Devleti’ndeki ilk gazeteler bu dönemin basın üzerinde bu konuların işlenmesine yö- ürünleridir. Yine bu dönemde çok kısa bir nelik bir baskı olduğu gerçeğini ortaya çıkar- zaman dilimi içerisinde birçok gazetenin ya- mıştır. Sonuç olarak iç ve dış karışıklıklarla yın hayatına girdiği görülmektedir (İnugur, geçen ve basına yönelik denetim ve baskı al-
116 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:397 K:445 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) tına alma çalışmalarının başladığı ve şiddetini (Güz, 2000: 45). Bu nedenle II. Abdülhamid giderek artırdığı bu dönem içerisinde yine de döneminde basın alanında büyük çeşitlilik gazete ve dergi sayısı hızla artmıştır. Zira Os- göze çarpmaktadır. man Nuri 1876’ya gelindiğinde İstanbul’da Türleri ve tirajları açısından ele alınacak 47 gazetenin çıktığını yazmaktadır (Kabacalı, olursa bu dönemde gazetecilik alanında bü- 1990: 47). yük gelişme yaşandığı ortaya çıkar. Edebî, Tanzimat Dönemi yurt dışı basınını ise gaze- meslekî, fotoğraflı kadın ve çocuk dergile- tecilere yönelik baskıların artması nedeniyle rinin kalite ve sayısında büyük ilerlemeler yurt dışına çıkmış olan Yeni Osmanlılar Ce- kaydedilmiştir. Günde 10 binin üstünde tiraj miyeti üyelerinin çıkarmış oldukları yayın yapabilen, olağanüstü durumlarda 30 bine ka- organları oluşturmaktadır. Bunlar arasında dar yükselebilen gazetelerin varlığı, basının 31 Ağustos 1867’de Londra’da Ali Suavi ta- kurumsallaşmaya başladığının göstergesidir. rafından çıkarılan Muhbir gazetesi, yine aynı Bu artış genel kültür konularının çeşitlili- kişi tarafından Paris’te çıkarılan Ulûm gaze- ğinden ve dünyada ve Osmanlı Devleti’nde tesi, 1870’de Cenevre’de yayınlanan İnkılâp meydana gelen hadiselerden hemen haberdar gazetesi, Agâh Efendi, Ziya Bey ve Namık olma isteğinden kaynaklanmaktadır. Gazete Kemal tarafından Londra’da çıkarılan Hür- okuma alışkanlığı taşra şehirlerinde de yay- riyet gazetesi örnek gösterilebilir (İnugur, gınlaşmaya başlamıştır. Basın üzerinde eko- 1993: 214-228). nomik bir yük oluşturan pul zorunluluğunun Yine de Osmanlı’da basın organlarının ger- kaldırılması basının yaygınlaşmasına karşı çek manada işlev görmesi ve toplumsal ya- olunmadığının açık bir göstergesidir. Bu dö- şantıda etkili hale gelmesi II. Abdülhamid nemde toplumun okuma alışkanlığını arttıran Dönemi’ne denk gelmiştir. Bu yılarda gaze- yayınlar olarak Tercüman-ı Hakikat, Sabah, telerin toplumda üstlendiği rol daha önceki başlığına ilk olarak “Türk Gazetesi” ibaresi- ve sonraki yıllarla karşılaştırılmayacak kadar ni koyan İkdam, Tarik ve Mizan sayılabilir. önem arz etmiştir. Tek başına yeniliği ve ge- Dergilerden de Ahmet İhsan Bey’in neşret- lişmeyi ifade eden gazete, kısa bir süre içe- tiği Servet-i Fünun, Mecmua-i Ebüzziya ve risinde küçük problemleri aktarmak suretiyle sayısız kadın ve çocuk dergisi örnek verile- dünya ile ilişki kuran, bazı faydalı bilgiler bilir. Yazar olarak Ahmet Mithat Efendi, Ah- veren ve okumayı geliştiren araç olmaktan met Rasim, Ahmet Cevdet, Mizancı Murad, çıkarak, gerçek manada tartışmalara olanak Ahmet İhsan Bey ve Edebiyat-ı cedideciler sağlayan bir platform konumuna gelmiştir (Tevfik Fikret, Hüseyin Cahid, Ahmet Hik-
117 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:397 K:445 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) met...) kadın yazar olarak Fatma Aliye....vb. vererek basın organlarının eğiticilik fonksi- vardır. Bu dönemde dini ve mizahi türlere yonlarının ilk örneklerini vermiştir. Ahmet izin verilmemektedir (Koloğlu, 1999: 203). Mithat’ın yetiştirdiği gazeteciler arasında; Ahmet Rasim, Nigar Hanım, Halide Edip Genel olarak basın organlarının içeriğine ba- (Adıvar), Hüseyin Rahmi (Gürpınar), Necip kıldığı zaman, haber, öncelikli bir yer tutar- Asım, Ahmet İhsan (Tokgöz), Hüseyin Cahit ken, eleştiri ve yorumlar da haberleri destek- (Yalçın) vardır. Dönemin önde gelen gazete- leyici nitelikte sunulmuştur. Haber konuları cilerinden bir diğeri ise Şemseddin Sami’nin içerisinde her zaman siyasal içerikli haberlere başyazarlığa geçmesiyle etkinliği artan Sa- ayrı bir önem verilmiştir. Okuyucular bu dö- bah olmuştur. İttihatçılara muhalefeti ile ta- nemde özellikle siyasî haberlere daha çok ilgi nınan gazetenin tirajı daha sonraki dönem- göstermiştir. Basın organlarının siyasal içe- lerde büyük miktarda artış göstermiştir. Yine rikli haber veremedikleri dönemlerde ortaya bu dönemde yayınlanan ve Saray yanlısı bir çıkan boşluk edebiyat, sanat ve kültüre ilişkin politika izleyen İkdam gazetesi, 1894 yılında haberlerle doldurulmaya çalışılmıştır. Sultan Ahmet Cevdet Paşa tarafından çıkarılmıştır. II. Abdülhamid’in yönetim gücünü kendi Güçlü bir yazar kadrosuna sahip olan gazete elinde toplayıp basını sıkı kontrol altına al- başlığında “Türk Gazetesi” ibaresini kulla- maya başlamasından sonra ise sansürden ve nan ilk gazetedir. Dönemin önde gelen yayın cezadan çekinen basın çalışanları, edebiyat organlarından bir diğeri ise 26 Mayıs 1878 ta- ve kültürle ilgili konulara daha çok yönelmiş- rihinde Filip Efendi tarafından yayınlanmaya lerdir. Gazetelerde edebî eserler yanında yer başlanan Vakit gazetesidir. Dönemin şartları alan tefrikalar da okuyucu kitleleri tarafından gereği Saray yanlısı bir politika izleyen ga- büyük ilgi görmüştür. Bu durum ise Ahmet zete çıkış yazısında da izin verildiği oranda Mithat Efendi gibi dönemin önde gelen ro- yayın yapacağını beyan etmiştir (Güz, 2000: mancılarının doğmasına fırsat oluşturmuştur. 53-54). Dönemin önde gelen yayın organlarından birini oluşturan Tercüman-ı Hakikat, 25 Ha- Bu dönemde Osmanlı topraklarının yanı sıra, ziran 1878’den itibaren Ahmet Mithat tara- Sultan 2. Abdülhamit’e muhalif olan kişile- fından çıkarılmaya başlanmıştır. Tercüman-ı rin farklı ülkelerde çıkardığı gazete sayısında Hakikat’i çıkardıktan sonra gazeteye büyük da büyük artış meydana gelmiştir. Sultan II. emek sarf etmiş neredeyse gazetenin yarısını Abdülhamid’in yönetiminden kaçarak Avru- kendi yazılarıyla doldurmuştur. Ahmet Mit- pa ve Mısır’da rejimi yıkmak için faaliyet gös- hat, gazetede eğitimle ilgili yazılara ağırlık teren bu aydınlar, daha ziyade “Jön Türk” sı-
118 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:397 K:445 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) fatıyla anılmıştır. Gazete ve dergi çıkarmaya faaliyet gösteren Jön Türkler, 1889-1908 büyük önem veren bu muhalefet cephesinin yılları arasında yayınladıkları gazete ve der- hedefi; Sultan Abdülhamid’in şahsı ve onun gilerle fikir ve siyaset hayatına etki etmeye idaresi olmuştur. Fakat bir ihtilalle yıkmak çalışmışlardır. istedikleri rejimin yerine nasıl bir yönetim 1889 Mayısında İttihat ve Terakki cemiyeti modeli getirecekleri hususunda bir anlaşma kurulduktan sonra yabancı ülkelerdeki gaze- sağlayamamışlardır (Kabacalı, 1999: 50). telerin sayısı hızla artış göstermiş ve on üç Büyük bir çoğunluğu hümanist ve demokrasi yabancı ülkede çoğu Türkçe, bazıları Fransız- taraftarı olan Jön Türkler iki fırkaya ayrılmış- ca, Arapça, Almanca, İngilizce, İbranice ga- lardır. Bu fırkaların birinin başında Ahmet zeteler yayınlanmıştır. Bu ülkeler; İngiltere, Rıza Bey diğerinin başında ise sosyal reform Fransa, Avusturya, Bulgaristan, İtalya, Yuna- taraftarı Prens Sebahattin Bey bulunmaktay- nistan, Romanya, İsviçre, Brezilya, Belçika, dı (Şapolyo, 1969: 164).Jön Türklerin hemen Amerika, Kıbrıs ve Mısır’dır. Ancak bunların hepsi gençlerden müteşekkildi. Gençlik ve en önemlileri 1895’ten itibaren Paris’te Ah- tecrübesizliklerinden kaynaklanan sebepler- met Rıza tarafından Türkçe ve Fransızca ola- den, savundukları fikir ve ideallerin mem- rak yayınlanan Meşveret, 1896’da Mısır’da lekete ne getirip ne götüreceğini tam olarak Mizancı Murat Bey olarak bilinen Murat Bey hesaplayamamışlardı. Bir kere Yeni Osmanlı- tarafından yayınlanan Mizan, İshak Sükûti ların siyasî fikir ve ideallerinin kaynağını batı ve Dr. Abdullah Cevdet tarafından Türkçe ve menşeli kültürler ve sistemler teşkil ediyor; Fransızca olarak 1897’de yayınlanmaya baş- bunlar onlar vasıtasıyla ülkemize bir taklitçi- layan Osmanlı ve yine Ahmet Rıza tarafından lik eseri olarak giriyordu. Bu uğurda ise en Paris’te yayınlanan Şûra-yı Ümmet gazetele- çok Fransızlardan etkilenmişlerdi (Kocabaş, ridir (İnugur, 1993: 290 – 299 ). 1993: 168-169). Basında çeşitliliğin artması ve gazetelerin Mevcut yönetime karşı çıkmak ve Kanun-i toplumsal yaşantıyı giderek artan bir hızla et- Esâsî’yi yeniden uygulatmak amacıyla Jön kilemeye başlaması üzerine, bu alanla ilgili Türk adı verilen aydın zümrenin Sultan Ab- yasal düzenlemelerin yapılması fikri günde- dülhamid yönetimine karşı başlatmış oldu- me gelmiştir. Özellikle yurt dışından yayın ğu bu yoğun fikir savaşı 1889’da İttihat ve yapan gazete ve dergilerin eleştiri sınırlarını Terakkî cemiyetinin kurulmasıyla birlikte aşan yayınların yanında bölücü ve yıkıcı ya- daha da gelişmiştir. Yeni Osmanlılardan çok yınlar yapması, çabaları daha da hızlandır- daha uzun süreli, daha yoğun, daha aktif bir mıştır.
119 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:397 K:445 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
Bu yıllarda Sultan Abdülaziz tarafından 25 işlenecek suçlara ve bunlara ilişkin verilecek Kasım 1864’te ilan edilen ve 35 maddeden ceza hükümlerini içermiştir (Topuz, 1996: oluşan Matbuat Nizamnamesi, yazılı basın 34). Padişah’ın isteği doğrultusunda hazırla- için çıkarılan ilk kanun olma özelliği taşı- nan bu tasarı mecliste uzun görüşmelere yol maktadır. Gazetelerin sayısı, etkinliği ve açmış sonuçta mizah gazetelerinin yasaklan- idareyi rahatsız edici yayınlarının artması masını öngören hükümleri çıkarılarak kabul üzerine, zaman içerisinde 27 Mart 1867’deki edilmiştir. Fakat yapılan bu değişikliğin Pa- Ali Kararname; 1876 Anayasası’ndaki basın- dişah Abdülhamid tarafından kuşkuyla karşı- la ilgili hükümler ve 1909 Matbuat Kanunu lanması yasanın fiili olarak yürürlüğe konma- devreye girmiştir. 1864-1909 yılları arasında ması sonucunu doğurmuştur. yürürlükte kalan Matbuat Nizamnamesi, dö- Sultan Abdülhamid döneminde bu alanla il- nemsel yayınların neşrini hükümetin iznine gili önemli bir düzenleme ise Matbaalar Ni- bağlamış, verilen iznin her zaman için geri zamnamesidir. 1857 tarihli Basmahane Ni- alınabileceğini öngörmüş ve hükümdar ve zamnamesi hükümlerini geçersiz kılan bu ailesini nazırlarını tahkir, dost devletlere ve düzenleme, 1884 tarihlidir. Bu yasayla yalnız bunların temsilcilerine karşı yayınlarda bu- matbaacılar değil, kitapçılar, dizgi harfi dö- lunmak gibi bazı suçları işleyen gazetelerin kümcüleri, kitap ve süreli yayın çıkaracak “idari takdir” yolu ile kapatılmasını kabul et- olanlar da kapsam içine alınmaktadır. 1895’te mişti (İçel, 1998: 36). ise bu nizamnameyi geçersiz kılan Matbaalar I. Meşrutiyet ilan edilip sultan Abdülhamid’in Nizamnamesi yayınlanmıştır. Bu nizamname tahta çıkışından bir müddet sonra, Kanun-u ile daha sıkı hükümleri getirilmekte; yalnız Esasi’nin 12. Maddesindeki “matbuat kanunu yabancı ülkelerden gelecek yayınlar değil Osmanlı Devleti’ne bağlı eyaletlerden gelen dairesinde serbesttir” hükmü doğrultusunda yayınlar da izne bağlanmaktadır (Kabacalı, Mithat Paşa’nın sadrazamlığı esnasında yeni 1990: 49-55). basın kanunu tasarısı hazırlaması amacıyla komisyon kurulmuştur. Komisyon kısa za- Bu bilgilerden de görüleceği üzere, manda bu tasarıyı hazırlayarak 1877 Nisanın- Osmanlı’da modern basının doğuşu ve geli- da Mebusan Meclisi’ne getirmiştir. Tasarının şimi Abdülhamid döneminde gerçekleşmiştir. birinci bölümünde basım evlerinin kuruluş ve Önceki yıllarda sadece birkaç gazete bulunur- işletilmesiyle alakalı hükümler yer almıştır. ken, basının yaygınlaşması, görüşlerin oluş- İkinci bölüm gazetelere ve süreli yayınlara turulması, Tercüman-ı Hakikat, İkdam gibi ayrılmıştır. Üçüncü bölüm ise basın yoluyla Türkiye’nin kültür hayatında büyük rol oyna-
120 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:397 K:445 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) mış gazeteler bu dönemde yayına başlamış, li ceza kanunuyla getirilmiştir. 1864 tarihli gazete sayısı 50’yi bulmuştur. Kitaplarda, Matbuat Nizamnamesi ise Avrupa’daki hükü- gazetelerde hürriyet kelimesi kullanılmadık- metleri zaman zaman sarsan basın gücünden ça, alenen siyaset yapılmadıkça herhangi bir endişe duyan Osmanlı yöneticileri tarafından konu tartışılabilmiştir. Tanzimat döneminde basın alanına ilişkin bazı tedbirler almak, ba- basılan kitap sayısı bin 500 – iki bin civarında sın alanına hukûkî bir düzenleme getirmek ve bulunurken, Abdülhamid devrinde bu rakam, basın faaliyetlerini kânûnî bir çerçeve içine 20.000’i geçmiştir (Karpat, 2017). almak için çıkarılmıştır. 1867 tarihli Âlî Ka- rarname ile de basın tüzüğünün hükümleri Bu devirde Osmanlı topraklarının yanı sıra, dışında kalan durumlarda hükümete gazete Osmanlı’nın iç ve dış politikası ile ilgile- kapatma yetkisi tanınmış ve basına karşı ağır nen farklı devletlerde de Türkler tarafından tedbirler getirilmesi benimsenmişti (İnugur, çıkarılan çok sayıda gazete ve dergi bulun- 1993: 200-205). maktadır. Zira Osmanlı Devleti toprakları dışında bu kadar yoğun gazetecilik faaliye- Türk basın tarihinde II. Abdülhamid dönemi, tinin yapılmasının birinci nedeni Sultan II. Sultan’ın onayıyla yayınlanan Anayasanın Abdülhamid’in kendisidir. O’nun muhalefeti 12. Maddesindeki basının yasalar çerçeve- azaltma düşüncesi ile kurumlaştırdığı gazete sinde serbest olduğunun bildirilmesiyle baş- satın alma işi, yeni gazetelerin doğmasına se- lamıştır. Padişah II. Abdülhamid’in basına bebiyet vermiştir (Göçmen, 1995: 257). büyük önem verdiği bilinmektedir. Bu durum kendi yazdığı hatıratlarından görüleceği gibi, II. ABDÜLHAMİD DÖNEMİ BASIN AN- yakın çevresinin anlattıklarından da anlaşıl- LAYIŞI ve SANSÜR POLİTİKALARI maktadır.
Sultan Abdülhamid döneminden önce Başkâtip Tahsin Paşa’nın hatıralarında da be- Osmanlı’da basın yayın faaliyetleri devletin lirttiği üzere Sultan Abdülhamid basın yayın sıkı kontrolü altında tutulmuştur. Bu dönem- faaliyetlerini çok önemsemiş, içte ve dışta de basın-yayın alanına ilişkin yasal düzenle- yayınlanan tüm gazeteleri titizlikle takip et- meler, 1857 tarihli matbaalar nizamnamesiyle miştir. İmparatorluk sınırları içerisinde ya- başlamıştır. Bu nizamnamenin yayınlanması yınlanan gazeteler sansür yöntemiyle kontrol artık yöneticilerin zihninde sansür fikrinin altında tutulmuştur. Fakat Avrupa’da yayın- yavaş yavaş oluşmaya başladığının bir gös- lanan ve gerek mensup oldukları hükümet tergesidir (Kabacalı, 1990: 18). Basın-yayın ve gerekse hitap ettikleri kamuoyu üzerinde alanıyla ilgili ilk yasaklamalar ise 1858 tarih- büyük bir tesir uyandıran gazetelere karşı ya-
121 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:397 K:445 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) pacak bir şey olmadığından bunlara muhtelif hükümdarın da uyguladığı baskı yönetimi ba- suret ve vasıtalarla cevap verilmiştir (Tahsin sın hürriyeti açısından olumsuz sonuçlar do- Paşa, 1990: 160). Sultan Abdülhamid, şehza- ğurmuştur. deliği zamanından yayınlanan Ceride-i Hava- Bu dönemlerde basın alanıyla ilgili olarak dis, Tasvir-i Efkar, Basiret, Çaylak, Çıngırak, yapılan düzenlemelere ilişkin çıkarılan ka- Tatar vs. gibi gazetelerin serbest neşriyatının nun ve nizamnameler, basın hürriyeti ciddi halk üzerinde nasıl bir tesir uyandırdığını bi- bir biçimde engel teşkil etmiştir. Matbuatın liyordu. Esasen iç politika meseleleriyle daha efkar-ı umumiye üzerindeki tesirini iyi tartan o vakitten ilgilenmeye başlayan ve önemli ve anlayan Sultan II. Abdülhamid, bu kuvveti şahıslarla sık sık temas kuran Şehzade Ab- kırmayı siyasetin esaslı bir rüknü saymıştır. dülhamid Efendi bu gazetelerin neşriyatına Bu politika doğrultusunda harekete geçen Pa- yabancı değildi. Bunların baş sorumlularını, dişah, işin başlangıcında sansür uygulamala- başyazarlarını dairesine davet eder ve gizlice rını birden başlatmanın iyi bir siyaset manev- görüşürdü. O zamanda yabancı memleketler- rası olmayacağını takdir etmişti. Bunun için de yayınlanan Avrupa gazetelerini de Sarafim bu mesele üzerinde zamanla hal ve durumun Efendi ve Kitapçı Elmina vasıtasıyla getirip icabına göre adım adım yürümeyi tercih etti. okutmaktaydı (Banoğlu, 1960: 5). Tahta geçişinin ilk yıllarında gazeteler üze- Basına bu kadar önem veren Abdülhamid, rinde fazla baskı uygulamayan Padişah, son- tahta geçmesinden sonra, bir yandan gazete- raki yıllarda çemberi daraltarak basını sıkı bir leri devletin menfaatleri doğrultusunda ko- biçimde kontrol altına almıştır. (İrtem, 1999: numlandırmaya çalışırken, muhalif olanları 177-179). da sıkı bir biçimde kontrol altında tutmaya Anayasanın 12. Maddesindeki “matbuat ya- çalışmıştır. Zaten Osmanlı Devleti açısından salar çerçevesinde serbesttir” hükmü gereği, duruma bakıldığında basın denilen kurumun gazetecilerin bu alanda beklediği liberalleş- içte ve dışta Osmanlı Devleti’nin çıkarlarını me, konu üzerindeki açık tartışmalara rağmen savunması amacıyla bizzat devlet eliyle tesis bu kayıttan öteye gidememiştir. Bu konuyu edildiği görülecektir (Bozdağ, 1992: 149). işleyen bir karikatürü sebebiyle T. Kasap’ın Devletin yüksek menfaatlerini korumak ama- 3 yıl hapis cezasına mahkûm edilmesi, Mit- cıyla Osmanlı Devleti topraklarına sokulan hat Paşa’nın ardından Namık Kemal ve bazı basın ve buna mukabil ilk gazeteler, yoğun- arkadaşlarının tutuklanıp yazı yazmalarının lukla Sultan Abdülaziz ve Sultan Abdülhamid engellenmesi, basına özgürlük sağlanması dönemlerinde neşredilmişlerdir. Fakat her iki ihtimalini ortadan kaldırmıştır. Bu durumu
122 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:397 K:445 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) hazmedemeyen Ali Suavi, başlangıçta Mit- Sansürün bu kadar teferruatlı adeta keyfi bir hat Paşa’ya karşı tam destek verdiği Sultan biçimde uygulanışı, Sultan Abdülhamid’in Abdülhamid’i devirmeye kalkışmış, bu giri- şahsından ziyade sansörlük görevini yerine şimini canıyla ödemiştir. Bunlardan sadece getiren Matbuat müdürlerinin tutumlarıy- Ali Şefkatî ve T. Kasap Avrupa’ya sığınmayı la da açıklanabilir. Zira Matbuat müdürleri başarmışlardır. İkinci grubu teşkil eden az sa- Padişah’a jurnal edilir korkusuyla en ufak, yıdaki uzlaşmacılar ise bütün bürokrasinin ve en ince ayrıntıya kadar her şeyi inceleyip düşünürlerin geri kalanını desteklediği tam Padişah’ın arzusuna muhalif bir nokta bul- kontrol siyasetini benimsemekte gecikme- maya çalışmaları bunun bir göstergesidir. mişlerdir (Kızıltan, 2006: 54). Şüphesiz Matbuat müdürlerinin bu tutumu- nun altında yatan sebepler yalnızca jurnal Bu dönemde gazetecilerin uğradığı yasakla- mekanizmalarının faaliyetleri değildi. İltifat-ı malar ve yasal kovuşturmalar nedeniyle zor Şâhâne’ye mazhar olma, yüksek mevkilere ve yıpratıcı bir mücadele verdikleri görül- terfi etme, bol maaş alma arzusu gibi durum- mektedir. Yine yerleşik bir biçimde görülen lar da sansür memurlarını bu tür davranışlara jurnal ve sansür mekanizması bu dönemin en itmekteydi (İrtem, 1999: 231-232). Bu du- önemli iki simgesi olmuştur. Uygulanan san- ruma Ahmet İhsan Tokgöz’ün hatıralarında sür gerçekten ilginç ve sert yöntemlerle dik- kaleme aldığı şu hadise örnek gösterilebilir: kat çekmektedir. Bu uygulamalarla ilgili bir- “Sansür son dereceyi bulmuştu. Bu konuda kaç örneği Eyüp Coşkun bir yazısında şöyle bir örnek vereceğim. Hamidiye, yani Kağıt- anlatmaktadır: “Padişahın...hastalığından söz hane suları yeni akıtılmış ve çeşmeler açıl- edilemez. Avrupa’nın ünlü doktorlarından biri mıştı. Doktor Besim Ömer Paşa sular üzerine Yıldız’a çağırılacak olursa gazeteler bunu sırf bir makale yazmıştı: Yaşlı bir adamın çeşme Boğaziçi havasını teneffüs etmek için geldi- başında dua edişini gösterir artistik renkli bir ği şeklinde yazarlardı...” O dönemden kalma resim makaleyle birlikte basılacaktı. Sansür belgelerde şu kelimelerin çıkarıldığı belirtili- buna “sual” işaretini koyunca şaşırdım. Baş- yor: Hal, kıtal (vuruşma), sosyalizm, dinamo, sansör Kara Kemal Beye bir yazı yazdım. infilak, grev, Bosna Hersek, Kıbrıs, Yıldız, Gelen cevap şudur: Azizim, Çeşme resmi Büyük Burun (Abdülhamid’in burnu büyük gerçekten çok güzel ve dua her inananın gö- olduğu için), Murad (Sultan Murad anlamı- zünde kuşkusuz kutsaldır. Çünkü bu bizde na geldiği için), Tahtakurusu (yanlışlıkla tahtı farzdır. Ancak bu günlerde kötü düşünceler kurusun anlamına geldiği için) kullanılması o kadar çoğaldı ki gazetelerde neyi bırakıp yasaktır (Özgen, 1998: 147). neyi çıkaracağımı belirlerken şaşkınlığa dü-
123 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:397 K:445 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
şüyorum. İşte o kötü düşüncelilerin bu güzel sokuluyor, uygun bulunmayan neşriyatın da- resmi Servet-i Fünun’da görür görmez “hah ğıtımları yasaklanıyordu. bunu bu biçimde burada yayınlamak üstü ka- c) Yerli ve yabancı kitap sansürü: Siyasi palı olarak işimiz duaya kaldı demek olduğu- olmayan yayınların kontrolü için de aynı bir nu anlatmaktır” yolunda saçmalayacaklarını sansür mekanizması oluşturulmuştur. 1881 yakından bildiğimden şunları yüce kişiliğini- yılında Millî Eğitim Bakanlığı’na bağlı ola- ze bildirmek için (sual) demiştim...” (Tokgöz, rak Encümen-i Teftiş ve Muayeze Komisyonu 1993: 118). kurulmuştur. Bir başkan ve altı üyeden oluşan Sultan II. Abdülhamid devrindeki sansür uy- bu kurul siyasî olmayan yayın ve kitapların gulamalarını 3 ana bölüm altında incelemek kontrolü ile görevlendirilmişti. 1907’ye ge- lindiğinde kurulun kadrosu 59 kişiye kadar mümkündür: yükselmişti (İnugur, 1993: 261-262). a) Türkçe olarak ve azınlıkların dilleriyle Sultan Abdülhamid, basını kontrol etmek ve yayınlanan gazetelerin sansürü: Bu sansü- kendi tarafına çekmek için ekonomik ve si- rün uygulanması amacıyla 1878’de bir sansür yasal baskı araçları yanında ödüllendirme heyeti kurulmuş ve bu kurul İçişleri Bakanlı- yöntemini de bir denetim mekanizması ola- ğı’ndaki İç Basın Müdürlüğü’ne bağlanmış- rak kullanmıştır. Bu dönemde devletin bütçe- tır. Gazetelerde yayımlanacak bütün yazı ve sinden gazetecilere ödenekler sağlanmış ya fotoğrafların prova baskıları, her akşam yazı da nişanlar vermek gibi ödüllendirme yön- işleri müdürleri tarafından sansür heyetine su- temlerine başvurulmuştur. Yerli ve yabancı nuluyor; sansür memurları gerekli gördükleri gazetecilere sağlanan çıkarlarla ilgili bir liste yazı, fotoğraf, cümle ve kelimeleri çıkardık- oluşturulmuştur. Dış basında çıkan yazılar- tan sonra gazetelere basım izni veriyorlardı. dan çok etkilenen Padişah, içerideki olayların b) Osmanlı Devleti’nde ve dışarıda ya- yabancı ülkelerde duyulmasını önlemek için bancı dillerde basılan gazetelerin sansürü: yabancı gazeteleri satın alma yoluna da git- Yurt dışından Osmanlı topraklarına dağıtıl- miştir (Topuz, 2003: 61). Bu gelişmelerden dolayı Sultan Abdülhamid döneminin basın mak üzere gönderilen yayınların sansürü ile uygulamaları anlatılırken, “istibdat dönemi” Dışişleri Bakanlığı’na bağlı Matbuat-ı Hari- olarak nitelendirilmiştir. ciye Müdürlüğü görevlendirilmişti. Yurt dı- şından gelecek her türlü gazete ve dergiler Bu dönemde II. Abdülhamid’in basına uy- bu sansür heyetinin teftişinden sonra yurda guladığı ağır sansür anlatılırken, basın sek-
124 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:397 K:445 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) törünün içinde bulunduğu durum da net bir Fünun’un kurucusu Ahmet İhsan kendisi dâhil biçimde ortaya konmalıdır. Dönemin bazı ga- birçok gazeteciye maaş bağlandığını kabul et- zetecilerinin eleştiri sınırlarının dışında haka- miştir. İlkadım’ın sahibi Ahmet Cevdet’in de rete varan yayınlar yapması, padişaha yönelik aynı yolu takip ederek Padişah’a bir mektup darbe girişimine bizzat katılan gazetecilerin yolladığı ve kendisine yapılan yardımlarla olması, şantajla Saray’dan para koparmaya geçinemediği için Fransızca bir gazete çıkar- çalışan gazetecilerin varlığı ve dış devletler- mak için daha fazla para istediği ortaya çık- den para yardımı almak suretiyle yayın poli- mıştır. Paris’te Orient adlı bir gazete çıkaran tikasını belirleyen gazetelerin olduğu gerçeği; Nikolaidis adlı bir Rum da çeşitli şantajlarla o dönemdeki tüm gazetelerin salt kamu görevi Padişah’tan para çekmeye çalışmış, ödenek yapma amacıyla hareket etmediklerinin açık alamayınca da bu durumdan şikâyet etmiştir. bir göstergesidir. Basın alanındaki bu ahlak Saraydan para alabilmek için her türlü şantaja dışı anlayış, hem gazetecilerin saygınlığının başvuran gazetelerden biri de Paris’te Maran- azalmasına neden olmuş hem de sansürün do- go adında birinin yayınladığı La Turquie Libre zunun artması sonucunu doğurmuştur. gazetesidir. Basın şantajcılarından biri de Cons- tantinople ajansı muhabiri Groser tarafından Meşrutiyet yıllarında bazı gazetecilerinin para yapılanıdır. Bu şahıs, Osmanlı yönetimini ye- alabilmek için Sultan’a övgüler yağdırması bir ren bir broşür hazırlayarak Saray’dan 5 bin al- yana şantaj adeta yerleşik bir müessese haline tın ödenek ve karısı için de ücreti dolgun bir iş gelmiş ve daha fazla para alabilmek için geçer- istemiştir. Bu para verilmediği için de şantajcı li bir yol olarak benimsenmiştir. Bazı gazete- gazeteci, Osmanlı Devleti’ne karşı 6 broşür ciler Padişah’a bizzat mektup yazarak kesilen daha yayınlamıştır (Topuz, 2003: 60-65). Bu- ödeneklerin yeniden bağlanmasını talep eder- nun dışında başka gazetecilerin başvurduğu ken, bazıları da Saray’dan para çekmek için etik dışı birçok uygulama bulunmaktadır. her türlü şantaja başvurmuştur. İstanbul’da çıkan Levant Herald gazetesinin sahibi Ed- Meşrutiyet dönemi basınının içinde bulun- gar Vitaker’in, Saray’dan para koparma için duğu olumsuz durum, darbe girişimi, şantaj yaptığı şantajların üzerinde özellikle durmaya ve ahlak dışı davranışlarla da sınırlı değildir. değerdir. Bu kişi, iki kez Abdülhamid’e mek- Bu yıllarda birçok dış devletin, Osmanlı’da tup göndererek açıkça para istemektedir. Tarik iç karışıklık çıkarmak amacıyla çeşitli faali- (Yol) gazetesi sahibi Filip Efendi de Padiş’a yetler yürüttüğü ve bu noktan hareketle ba- bizzat mektup yazarak İstanbul’da bir mezba- sın faaliyetlerine ağırlık verdiği sır değildir. hana kurmak için imtiyaz istemiştir. Servet-i Osmanlı’yı önce içeriden zayıflatmak ardından
125 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:397 K:445 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) da parçalamak amacıyla hareket eden bu dev- duğum, sevdiğim, başarısı için kendi saham- letlerin, gazeteleri, azınlıkları kışkırtmak için da var kuvvetimle uğraştığım Yeni Gazete’de propaganda aracı olarak kullandığı, diğer ta- de ecnebi parası büyük rol oynuyordu. İngiliz raftan yurt dışındaki yayınlarla da devletin ve sefaretinin ortalığı bulandırma hareketinde en Padişah’ın itibarını zayıflatmayı amaçladığı esaslı rolü oynayan baş tercüman ve yardım- bilinmektedir. Bu amaç doğrultusunda hima- cısı, Reuter ajansı muhabiri Randall, Times ye edilen, para yardımı yapılan veya özellikle muhabiri Graves, sık sık gazeteye uğruyordu. görevlendirilen gazeteciler bulunmaktadır. Abdullah Zühtü ile siyasi muharrir Saffeti Daha sonraki yıllarda Osmanlı’yı işgal ede- Ziya ile uzun uzun konuşmalar yapıyorlardı. cek olan bu ülkelerin sistematik hale getirdiği Bu arada Kamil Paşa’nın İngiliz siyasetine bu faaliyetler esnasında, Osmanlı’daki basın ateşli bir şekilde bağlı olan oğlu Amiral Said özgürlüğüne sık sık vurgu yapmaları mani- Paşa da buhranlı günlerde matbaaya geliyor- dardır. Bu yıllarda birçok gazetede çalışmış du. Benim aldığım izlenim, gazetenin, zama- olan Ahmet Emin Yalman, bu konuda şu itiraf- nına göre, hem İngilizlerden hem de Avustur- ları dile getirmektedir: “Gazetelerin çoğu ya- yalılardan para aldığı yolundaydı. Meşruiyet bancı parası alıyor ve bunun karşılığı olarak dönemi gazeteciliği işte böyle bir gazetecilik- memlekette fitne ve karışıklık çıkarıyor, on- ti.” (Yalman, 1997: 86-87). ların emellerine bilerek ya da bilmeyerek alet oluyorlardı. O sırada bir ecnebi hükümetten, Osmanlı’daki basın özgürlüğünü devamlı bir ecnebi banka veya şirketten para almak, olarak gündemde tutan Avrupa ülkelerinde- bir gazetenin tıpkı satış gibi, ilan gibi, normal ki sansür mekanizması da son derece katı bir gelir kaynaklarından biri sayılıyordu. ‘Bütün biçimde işletilmiştir. Gazeteciler, yazılarının gazeteler ecnebi parası alır mıydı?’ Bu elbette basılması için yazdıklarını önce devlet tara- iddia edilemez. İttihat ve Teraki’nin Şura-yı fından atanmış bir sansürcüye (polise) gö- Ümmet ve Hakikat gibi adlar altında çıkar- türmesi ve yazıların sansürden sonra “kötü dığı gazetelerin ecnebi parası aldıkları hatıra şeylerden arınmış” olarak yayınlanması ge- gelemez. Tanin için, (Ruslardan para alıyor, rekiyordu. O sırada Kıta Avrupası’ndaki tüm Rus baş tercümanı matbaadan çıkmıyor) sö- ülkelerdeki gazetecilerin önünde iki seçenek zünü ben iftira sayarım. Fakat her gün takım vardı: (1) Günümüzde dördüncü güç olarak takım yazılarla ortalığı bulandıran, meşru ge- nitelenen biçimde işini yapmak, ya da, (2) lirlerle yaşamalarına ihtimal olmayan büyük Günümüzde yaygın bir şekilde olduğu gibi bir kısım gazetelerin ecnebi parası aldıklarına sistemin savunuculuğunu yapmak ve statü- şüphem yoktur. Ne yazık ki kendi mesul ol- koyu korumak. Birinci seçeneği seçenler için
126 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:397 K:445 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) cezalar ve ülkeden sürülme vardı. İkinciyi ması, tehdit ve şantajın aleni yapılması gibi seçenler için para, kolaylıklar ve imtiyazlar basın etiğine aykırı durumlar bir yana, dış vardı (Erdoğan, 2007: 229-230). Bu dönemde devletlerden maddi yardım alınarak Osman- Almanya, Fransa ve Avusturya’da çok şiddet- lı Devleti aleyhine yayın yapılması, gazete- li sansür uygulandığı için bu ülkelerde mu- cilik faaliyetinin çok ötesinde, vatana ihanet halefet gazeteciliği gelişememiştir. Monarşi kapsamında değerlendirilen bir suç unsurunu ile yönetilen ülkelerde, basın tamamen bas- teşkil etmektedir. Gazetecilik faaliyeti adı al- kı rejiminin etkisi altındadır (MEGEP, 2008: tında girişilen bu faaliyetlerin engellenmesi 26-27). Bu yıllarda Avrupa ülkeleri basınında sansür olarak değerlendirilemeyecektir. Bu sansür bütün şiddetiyle devam etmekte, ba- yıllarda gazetecilerin bu tarz faaliyetlerde bu- sın özgürlüğünü kısıtlayan tedbirler uygu- lunmuş olması, farklı kontrol mekanizmala- lanmaktadır; ancak söz konusu Osmanlı ve rının oluşturulmasına neden olmuş ve sansür Sultan Abdülhamid olduğunda yayınlar için koşullarının daha da ağırlaştırılmasına gerek- herhangi bir sınır bulunmamaktadır. çe oluşturmuştur.
Ağır sansür koşulları ve gazetecilere sağla- Abdülhamid’in tahta çıktığı dönemde basının nan çıkarlara rağmen bazı basın organları- yasalar çerçevesinde serbest olduğunun ila- nın bu dönemde Sultan Abdülhamid’e yöne- nından sonra bu gelişmelerin yaşanmasındaki lik tutumu düşmancadır. Özellikle Osmanlı en büyük etken; 1877-78 Osmanlı-Rus sava- toprakları dışında yayın yapan gazetelerin şının yenilgiyle sonuçlanmış olmasıdır. 1877- Padişah ile ilgili yaptıkları haber ve yayım- 78 savaşındaki yenilgi cihan develi olan Os- ladıkları karikatürlerin basın özgürlüğü kap- manlı tarihin en büyük şokunu oluşturmuş, samında değerlendirilmesi mümkün değildir. bütün toplum Avrupa’dan çıkarılmanın en Abdülhamid’i “canavar”, “kan emici vam- son aşamasına varıldığı psikozundan kendini pir”, “katliamcı” gibi gösteren karikatürlerin kurtaramamıştır. Yeni Osmanlıların tasfiye- yanı sıra, Padişah’ı darağacında asılmış halde si kolay kabullenilememiş olmakla birlikte gösteren karikatürler de peş peşe yayımlan- siyasî durum Padişahın çevresine bütünleş- mıştır. me eğilimini pekiştirmiştir. Rusların, İstanbul kapılarına kadar gelmiş olmalarının ötesin- Dolayısıyla Sultan Abdülhamid döneminin de bütün azınlıkların bağımsızlık isteklerini ağır sansürü ortaya konurken, basın alanın- Berlin Barış Konferansı’na yansıtmış olmala- daki yozlaşma ve çürümeden de söz etmeden rı bu tutumu zorunlu kılmaktaydı. Berlin’de geçilmemesi gerekmektedir. Basın özgürlüğü kaybedilenlerin haricinde ardı ardına yaşanan sınırlarını aşan yazı ve görsellerin kullanıl-
127 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:397 K:445 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) toprak kayıpları kadar Avrupalı büyük devlet- bırakılarak, sadece Sultan Abdülhamid’in lerin kalan topraklar üzerinde imtiyaz hakları psikolojik özellikleri öne sürülerek yapılan arama çekişmeleri de paylaşmanın arkasının değerlendirmeler genellikle abartılı ve yanlış geleceğini her an haber verici niteliktey- sonuçlar vermektedir. Unutmamak gerekir ki di. Zaten gizli denilip Avrupa basınında her Sultan’ın psikolojik tedirginliğinin altından ayrıntısı açıkça belirtilen ve tartışma konu- yatan temel gerçek de yönettiği devletin için- su yapılan bölüşme anlaşmaları da korkuyu de bulunduğu siyasal bunalım ve parçalanıp büsbütün körüklemekteydi. Bu davranışlara yok olma tehlikesi olmuştur (Koloğlu, 1993: yasallık kazandıran Berlin Barışının Osman- 195-203). lı bütünlüğünü onaylaması karşısında bütün Avrupalı devletlere özellikle Hristiyanlara Netice olarak II. Abdülhamid dönemi basın yönelik ıslahatı kontrol hakkı kazandırmış- anlayışını o dönemin siyasal konjonktürünü tı. İflasını ilan etmiş olan devletin Düyun-u göz ardı etmek suretiyle incelemek, problemi Umumiye idaresi ile Avrupa’nın malî kontro- kişisel bir boyuta indirgemek ve diğer boyut- lüne de girmiş olması tabloyu tamamlıyordu. larını görmezden gelmek anlamını taşır. Ab- Avrupa ülkelerinin bütün alanlarda söz hak- dülhamid dönemi basın anlayışını sosyo-po- kına sahip olması, Avrupa basınının da ülke litik gelişmelere paralel olarak incelememek içindeki etkinliğinin artması sonucunu do- ve meseleyi tek boyutuyla ele almak bilimsel ğurdu. Gelecek endişesi taşıyan halk, merak araştırmanın temel ilkelerinden biri olan nes- içerisinde daha fazla malumat almanın yol- nelliğin kaybolmasına yol açmaktadır. larını arıyordu. Artık eskisi gibi sadece yet- Sultan II. Abdülhamid kendisinin basın düş- kili ve ilgili olanlar değil çok daha geniş bir manı gibi lanse edilmesine hatıralarında şu kesim doğrudan doğruya yabancı gazeteleri şekilde cevap vermektedir: okuyarak meydana gelen gelişmelerden ha- berdar olmaya başlamıştı. Dönemin önde ge- “Ah... Beni edebiyata düşman sanır ve böy- len gazetecilerinden biri olan Ahmet Mithat, le gösterirlerdi. Hayır! Ben edebiyatçıların bu nedenden dolayı, Avrupalı gazetelerin İs- değil edepsizlerin düşmanı idim... Ben edebi- tanbul’daki satışının yerli gazetelerden daha yata düşman olsaydım; Kemal Bey’e (Namık fazla olduğunu dile getirmiştir. İşte Sultan Kemal) öldüğü güne kadar kesemden aylık Abdülhamid dönemindeki basın politikası, vermez ve oğlunu saray hizmetine almaz- öncelikle bu yok olma psikozu ve Avrupa’nın dım. Ben edebiyat düşmanı olsaydım; Ekrem önlenemez sınırsız etkinliği çerçevesinde ve Ebüzziya beylerin nazlarını çekmezdim. değerlendirilmelidir. Dış etkenler bir yana Ben edebiyat düşmanı olsaydım; Abdülhak
128 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:397 K:445 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
Hamid Bey’i dolgun aylıklarla rahat yaşat- lerinin bize karşı göstermiş olduğu düşman- maktan başka ara sıra borçlarını vermek gibi lık bizim ortaçağ tarzında anlayışımızdan hayırhahlıklarda bulunmazdım. Ben edebi- çıkar. Yönetimimizin bozukluğunda ve saray yata ve tarih bilimine düşman olsaydım; bir ile Bab-ı Âlî’nin köhne düşüncesinden do- ara tacımla tahtımla uğraşmak istemiş olan ğar. Son yüzyılda başta İngiltere olmak üze- Murad Bey’in (Mizancı Murad) her müna- re Avrupa’nın emperyalist devletleri Türklük sebetsizliğine katlanarak istifa ettiği halde aleyhine durmadan dinlenmeden yayınlarda etmemiş kabul ederek devlet hizmetinde kal- bulundular. Ünlü Gladstone İngiliz parla- masına razı olmazdım. Hayır! Tekrar ederim mentosunda eline Kuran’ı alıp ‘Türkiye bu ki ben edebiyatçıların gerçek ve şefkatli dostu kitapla yürüdükçe uygarlığa zarar verir’ de- idim. Eğer onlara düşman olsaydım; benim mişti. Bu sözle güya adliyemizin ve toplum- de sokak ortalarında edebiyatçı ve muharrir sal hayatımızın uygarlıkla uyuşmayacağını öldürecek adamlarım yok değildi” (Bozdağ, anlatmıştı. Ve biz gençler yanlış görüş, yanlış 1995: 13). inanışla ona hak vermiştik. Oysa Gladstone, Padişah’ın vehminin kişisel korkularla izah emperyalist siyasetine Müslümanların kut- edilmeye çalışılması ve psikolojik tedirgin- sal kitabını alet etmişti. Türkiye’de Hristi- liğin altında yatan temel sebebin anlaşılama- yan öldürülüyor diye çıkarılan gürültüler bu mış olması, Osmanlı aydınlarının Avrupalı türdendi. İnsanlık ve uygarlık koruyuculuğu devletlerin Osmanlı Devleti üzerindeki çıkar yapar gibi görünüp zayıf Osmanlı Devleti’ni hesaplarına kimi zaman doğrudan kimi za- parçalamaktan başka düşünceleri yoktu. Yok- man da dolaylı yoldan da olsa alet olmalarına sa emperyalistlerin öldürülmüş Müslüman, sebebiyet vermiştir. Bu gerçeğin geç de olsa Hıristiyan ya da Yahudilere acıdıkları yoktu. farkına varan o dönem Osmanlı aydınların- İşte acıklı nokta buradaydı. Yani bizde 1908 dan Ahmed İhsan Bey hatıralarında şöyle inkılâbına bu gerçekleri görmeden ve anla- söylemektedir: madan girmiştik. Mademki meşrutiyeti ilan ettik, köktenci ve çağdaş düzeltimlere baş- “Meşrutiyetin ilanına kadar Abdülhamid lıyoruz artık Avrupa düşmanlığını keser biz yönetimine karşı yüreklerimizde beslediği- de rahat rahat gelişme sağlarız sanmıştık ne miz derin kin sarayın sevmediği her şeyi bize ham hayallermiş” (Tokgöz, 1993:166-167). sevdirecek kadar hepimizde acayip bir yanlış görüş yapmıştı. Bu yanlış görüş hemen hepi- Sultan II. Abdülhamid dönemi, tarihimizin mizde bütün Avrupa siyaseti hakkında vardı. önemli ancak ayrıntılı bir biçimde açıklığa Biz o zamanlar sanıyorduk ki Avrupa devlet- kavuşturulamamış olayları ile dikkat çek-
129 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:397 K:445 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) mektedir. Sultan II. Abdülhamid’e ve onun ülkenin parçalanmayla karşı karşıya kaldığı, uygulamalarına olan olumsuz eleştirel yakla- toplumsal infialin doruğa ulaştığı bu dönem- şımların yanı sıra; kimi zaman da bu devirde- de yaraların bir nebze olsun sarılarak çöküşün ki uygulamalardan; devletin dağılma sürecini yavaşlatılmasını ve ülkenin parçalanmasını zamana yayarak bunun etkilerinin olabil- önleyen yine Sultan II. Abdülhamid olmuştur. diğince azaltıldığı gibi nedenlerden dolayı Osmanlıda basın sansürünün II. olumlu bir yaklaşımla söz edilmesi gerçeği Abdülhamid’le özdeşleştirilmesi hatta II. de ortadadır. Sultan II. Abdülhamid’in baskı- Abdülhamid’in adı altında destanlaştırılma- cı rejiminin temelinde yatan esas nedenlerden sı gerçeğinin II. Meşrutiyet dönemi basını biri belki de en önemlisi hızla dağılma ve kü- incelendiğinde doğruyu yansıtmadığı gö- çülme sürecine giren; sömürgeci devletlerin “hasta adam” olarak kabul ettikleri, devletin rülecektir. 24 Temmuz 1908’de II. Meşru- parçalanmaktan toplumun bütün dinamikleri- tiyetin ilanıyla birlikte doğrudan sansürün nin kontrol altında tutarak kurtarılabileceği; kalkmış olmasına karşın uygulamalar örtülü en azından geciktirilebileceği düşüncesidir. ve dolaylı bir biçimde devam etmiştir. Hat- Gerçekte kimi zaman görev ve sorumlulukla- ta bu dönemde öyle olaylar yaşanmıştır ki rının aşan bir mahiyete bürünen basına bu dö- gazeteciler Sultan Abdülhamid dönemi doğ- nemde uygulanan baskılar bu bilinçli istibdat rudan sansürünü bile arar hale gelmişlerdir. rejiminin bir parçasını teşkil etmiştir. Bu dö- Zira II. Meşrutiyet düzeni basın açısından nemde yabancı basına uygulanan ayrıcalıklar bakıldığında ilk etapta kısa zamanlı da olsa da kaldırılıp çifte standardın dışına çıkılarak özgürlüklerin elde edildiği fakat aynı zaman- Türkçe olmayan basın da aynı sıkı kontrole da basın ve özellikle de gazeteciler açısından tabi tutulmuştur. Sultan II. Abdülhamid döne- olumsuz gelişmelerin yaşandığı bir zaman mindeki sansürle ilgili olarak pek çok yorum dilimi olmuştur. Bu dönemde yönetimi elin- ve değerlendirme yapılmıştır. Bazı yazarlara de bulunduran İttihat ve Terakkî Fırkası’nın uygulanan bu sansürün, Osmanlı Devleti’nin iktidar yılları ile II. Abdülhamid devrinde dağılma sürecini yavaşlatıp engellediği için yaşanan basını baskı altına alma olayları ara- olumlu bir yaptırım sayılabileceği şeklin- sında pek fark yok gibidir. Her ne kadar 24 de değerlendirmeler yapılmıştır. Osmanlıda Temmuz 1908’den sonra basın ve gazeteciler basın sansürünü II. Abdülhamid’le özdeş- üzerinde özgürlük havası estiğine şahit olun- leştirenler de vardır. Ancak devletin hızla sa da bu fazla uzun sürmemiştir. Öte taraftan, çöktüğü, milliyetçi akımların körüklendiği, II. Meşrutiyet sonrasındaki bu dönem ilk kez azınlıkların bağımsızlık bayraklarını açtığı, siyasi nedenlerden dolayı gazetecilerin öldü-
130 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:397 K:445 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) rüldüğü bir dönem olarak tarihimize geçmiş- zer söylemler etrafında şekillendirilen ve bu tir. Çok karmaşık olaylara sahne olan ve 600 dönemdeki sert sansür uygulamalarını ortaya yıllık bir imparatorluğun son dönemine denk koyan çalışmaların diğer bir ortak özelliği gelen bu tarihsel süreç doğal olarak doğru ve ise olaya benzer bakış açıları ile bakmaları yanlış yönleriyle yansıtılarak eleştirilmelidir. ve dönemin koşullarını ayrıntılı bir biçimde Haldun Taner bir yazısında İttihat ve Terakkî yansıtmamaları olarak görülmektedir. Oysa Fırkası’nın II. Abdülhamid’i tahttan indirip tarihsel olaylar incelenirken, zamanın ruhu baskıcı yönetime son vererek özgürlük vaa- da yansıtılmalı ve günün koşulları ile olaylar diyle iktidara gelmesini, buna mukabil daha arasındaki bağ da sorgulanmalıdır. sonraları basın özgürlüğüne tahammülsüzlük Bu çalışmada, Türk basın tarihinde “istibdat açısından içine düştüğü durumları şöyle anlat- dönemi” olarak adlandırılan ve basına yöne- maktadır: “Yurdumuzdaki demokratik –daha lik sansürün en ileri noktalara kadar ulaştığı doğrusu- demokratiğimsi atılımlar bize hep Sultan II. Abdülhamid dönemindeki basın an- yukarıdan geldi. İttihat ve Terakki şeflerinden layışı, günün koşullarına göre ele alınmıştır. “hürriyet, adalet, müsavat, uhuvvet” parolası Basına uygulanan yasakların yanı sıra, o dö- onlar Abdülhamid’i devirinceye iktidara çö- nemin iç ve dış siyasal, sosyal ve ekonomik rekleninceye kadar geçerli idi. Kısa zaman gelişmeleri yansıtılmış, bu olayların basın sonra işlerine gelmeyen gazetecileri, aydın- alanına olan etkileri de ortaya konmaya çalı- ları öldürmekten çekinmediler. Demokrasiyi şılmıştır. Aynı dönemde basın alanının içinde anlamamışlardı. Ona kökten inanmamışlardı. bulunduğu durum sorgulanmış ve gazetecile- Sözleri ile eylemleri arasındaki tutarsızlığı rin basın ahlak kurallarına riayet edip etme- Ahmet Samim’in kahpece vuruluşu millete dikleri sorusuna de cevap aranmıştır. göstermiş oldu” (Özgen, 1998: 147-150). Şüphesiz, Sultan II. Abdülhamid’in tahta çı- SONUÇ kış yılı olan 1876’dan II. Meşrutiyet’in ilan Osmanlı İmparatorluğu’nda en uzun süre taht- edildiği tarih olan 1908 yılına kadar Osman- ta kalan Padişahlar arasında bulunan Sultan lı topraklarında Matbuat hareketleri çok sıkı II. Abdülhamid, Türk basın tarihi açısından bir denetime tabi tutulmuş bu dönemin gaze- en çok tartışılan isimlerin başında gelmekte- tecilerine ağır yaptırımlar uygulanmıştır. II. dir. 33 yıl süren hükümdarlığı boyunca basına Abdülhamid yönetiminin sonuna doğru şid- yönelik uyguladığı ağır politikalar nedeni ile detini gittikçe arttıran bu uygulama tüm ülke- eleştirilen Abdülhamid dönemi ile ilgili bir- deki basın yayın faaliyetlerini neredeyse yok çok bilimsel çalışma ortaya konmuştur. Ben- olma aşamasına getirmiştir. Olaya Osmanlı
131 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:397 K:445 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) toprakları dışında yayınlanan basın ürünle- girişimleri bir yana, üst düzey devlet adamla- ri açısından bakıldığında ise durum tersine rı arasında da çekişme had safhaya ulaşmıştır. dönmüştür. Yurt dışındaki Osmanlı basınının Böyle ağır bir tablo karşısında ülkenin bü- bu kadar canlı olmasının en önemli nedeni tünlüğünü koruma düşüncesi ile hareket eden Sultan Abdülhamid ve onun yönetimine karşı padişah, basından ağır muhalefet görmüş, gösterilen muhalefet hareketlerinin dışarıdan bazı gazeteciler darbe girişimine bizzat işti- desteklenmesi olmuştur. rak etmiştir. Padişah’ın baskısından dolayı Bu bağlamda Sultan Abdülhamid döneminde yurt dışına çıkan aydınlar, Avrupa’nın çeşit- basın ve yayın faaliyetlerine uygulanan bas- li devletlerinde gazete ve dergiler çıkararak, kı sadece padişahın yönetim tarzı, korkuları, Abdülhamid’e bu yolla muhalefetlerini sür- tahttan düşürülme endişesi, can güvenliği gibi dürmüşlerdir. Bu dönemde bazı gazetelerin psikolojik sebeplerle açıklanamaz. Zira çalış- Padişaha yönelik yazdığı yazılar ve yayımla- mada da belirtildiği üzere basına uygulanan dıkları karikatürlerin basın özgürlüğü kapsa- müeyyidelerin nedenlerinden en önemlisini mında değerlendirilmesi mümkün değilken, Osmanlı Devleti’nin içinde bulunduğu siyasî Osmanlıyı parçalama hesapları yapan dev- koşullar oluşturmaktadır. Bu düşünceden letlerden maddi yardım alarak onların çıkar- hareketle bu dönem basın anlayışı, Devletin larına hizmet eden gazeteci ve yazarların da anılan yıllar içinde bulunduğu siyasal koşul- var olduğu gerçeği basın açısından utanç ve- lardan bağımsız düşünülmemelidir. ricidir. Saraydan para koparmaya çalışma ve Padişahtan şantajla para koparmaya çalışma, Bu dönemde “hasta adam olarak” anılan Os- bu dönemdeki basının istisnai sayılamayacak manlı hem içeride hem de dışarıda birçok so- özellikleri arasında bulunmaktadır. Osmanlı runla mücadele etmek durumunda kalmıştır. topraklarındaki basın için “özgürlük” talep- Azınlık grupların kışkırtılarak bağımsızlık lerini bir baskı unsuru olarak devreye sokan hareketlerinin körüklendiği, ülkenin parça- birçok dış ülkenin, benzer sansür politikaları- lanma riskine en yakın olduğu, dış devletle- nı izlemiş olmaları da ayrıca düşündürücüdür. rin iç ve dış meselelerine resmen müdahalede bulunduğu bir zaman diliminde, Rusya ile Sonuç olarak Abdülhamid dönemi sansür yapılan savaşın kaybedilmesi, “hasta adamın anlayışı o dönemin siyasal koşulları çerçe- ölmek üzere olduğu” tezini güçlü bir hale ge- vesinde şekillenmiştir. Bu bağlamda bu dö- tirmiştir. Dahası ekonomisi resmen iflas eden nemin sansür anlayışı incelenirken Osmanlı ülkenin üst yönetim kademesinde de güven- Devleti’nin içinde bulunduğu siyasi koşullar sizlik tavan yapmış, padişaha yönelik darbe ve basının genel durumu da dikkate alınmalı-
132 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:397 K:445 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) dır. Bu gibi tarihsel olaylarda, neyin yapıldığı ERTUĞ, H. R., (1970). Basın ve Yayın Hare- kadar, neyin neden yapıldığı sorusu da önem ketleri Tarihi, İstanbul, Türkiye: Yenilik taşımaktadır. II. Abdülhamid’in tahttan indi- Basımevi rilmesi hadisesinden sonra gazetecilerin Ab- GENCER, A. İ., (1994). “Tanzimat dülhamid dönemi doğrudan sansürünü bile Fermanı(1839)’dan 1876 ‘ya Kadar Os- arar hale gelmesi Osmanlı’da basın sansürü- manlı İmparatorluğu, Doğuştan Günü- nün II. Abdülhamid’le birlikte anılması tezini müze Büyük İslam Tarihi, c.11,s. 431- de geçersiz kılmaktadır. 521, İstanbul, Türkiye: Kombassan Ya- yınları KAYNAKÇA GÖÇMEN, M., (1995). İsviçre’de Jöntürk BARTHOLD, V.V., (2004). Rusya ve Basını ve Türk Siyasal Hayatına Etkileri, Avrupa’da Oryantalizm, İstanbul, Türki- İstanbul, Türkiye: Kitabevi Yayınları ye: Küre Yayınları ERDOĞAN, İ., (2007). Karl Marx, Basın BANOĞLU, A.N., (1960). Basın Tarihimizin Özgürlüğü ve Sansür, İletişim Kuram Kara ve Ak Günleri, İstanbul, Türkiye: ve Araştırma Dergisi, Sayı:25, Yaz-Güz Sıralar Matbaası 2007, s.229-256
BASİRETÇİ,A. E., (1997). İstanbul’da Ya- GÜZ, N., (2000). Osmanlı Basını, Selçuk İle- rım Asırlık Vekay-i Mühimme,Haz. Nuri tişim Dergisi, 3, 40-57 Sağlam, İstanbul, Türkiye: Kitabevi Ya- İÇEL, K., (1998). Kitle Haberleşme Hukuku, yınları İstanbul, Türkiye: Beta Yayınları BOZDAĞ, İ., (1992). Dünyada ve Türkiye’de İNUĞUR, M. N., (1993). Basın Yayın Tarihi, Basın İstibdadı, İstanbul, Türkiye: Emre İstanbul, Türkiye: Der Yayınları Yayınları İRTEM, S. K., (1999). 2. Abdülhamid Dev- BÜLBÜL, R., (2001). İletişim ve Etik, Anka- rinde Hafiyelik ve Sansür, İstanbul, Tür- ra, Türkiye: Nobel Yayınları kiye: Temel Yayınları
ERASLAN, C., (1995). 2. Abdülhamid ve SERVER, R. İ., (1939). Türkiye’de Neşriyat İslam Birliği, İstanbul, Türkiye: Ötüken Hareketleri Tarihine Bir Bakış, İstanbul, Yayınları Türkiye: Devlet Basımevi
133 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:397 K:445 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
KABACALI, A., (1990). Türkiye’de Basın ÖZGEN, M., (1998). Gazetecinin Etik Kim- Sansürü, İstanbul, Türkiye: Gazeteciler liği, İstanbul, Türkiye: Gazeteciler Cemi- Cemiyeti Yayınları yeti Yayınları
KOCABAŞ, S., (1993). Osmanlı İhtilallerin- ÖZTUNA, Y., (1994). Büyük Osmanlı Tarihi, de Yabancı Parmağı, İstanbul, Türkiye: c.5,İstanbul, Türkiye: Ötüken Yayınları Vatan Yayınları SAİD HALİM PAŞA, 1993, Buhranlarımız, KODAMAN, B., (1994). “1876-1920 Ara- Haz. M. Ertuğrul Düzdağ, İstanbul, Tür- sı Osmanlı Siyasi Tarihi” Doğuştan kiye: İz Yayınları Günümüze Büyük İslam Tarihi c.12 s. ŞAPOLYO, E. B., (1969).Türk Gazetecilik 19-197,İstanbul, Türkiye: Kombassan Tarihi ve Her Yönüyle Basın, Ankara, Yay Türkiye: Güven Matbaası KOLOĞLU, O., (1999). “Osmanlılarda Ba- TOKGÖZ, A. İ, (1993). Matbuat Hatıralarım, sın ve Kamuoyu” Osmanlı Ansiklopedi- Haz. Alpay Kabacalı, İstanbul, Türkiye: si, c.6 s.151-219, İstanbul, Türkiye: İz İletişim Yayınları Yayınları TOPUZ, H., (1973). 100 Soruda Türk Basın KIZILTAN, Y., (2006). I. Meşrutiyetin İlânı Tarihi, İstanbul, Türkiye: Gerçek Yayıne- ve İlk Osmanlı Meclis-i Mebusan’ı, GÜ, vi Gazi Eğitim Fa 260 kültesi Dergisi, Cilt 26, Sayı 1 (2006) 251-272 TOPUZ, H., (2003). II. Mahmut’tan Hol- dinglere Türk Bası Tarihi, 5. Basın, An- MEGEP, (Mesleki Eğitim ve Öğretim Siste- kara, Türkiye: Remzi Kitapevi minin Güçlendirilmesi Projesi), Gazete- cilik, Basının Doğuşu ve Gelişimi, Anka- UÇAROL, R., (1995). Siyasi Tarih ra, 2008 (1789-1994),İstanbul, Türkiye: Filiz Ki- tabevi ORAL, F. S., (1967). Türk Basın Tarihi, An- kara, Türkiye YALMAN, A. E., (1997). Gördüklerim, Ge- çirdiklerim, Cilt 1 1888-1922, İstanbul, ÖKE, M. K., (1989). “Son Dönem Osman- Türkiye: Pera Turizm ve Ticaret A.Ş. Ya- lı İmparatorluğu” Doğuştan Günümüze yınları Büyük İslam Tarihi, c.12 s.201-251, İs- tanbul, Türkiye: Kombassan Yayınları KARPAT, K., (2017). Erişim Adresi:
134 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:397 K:445 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) http://www.aljazeera.com.tr/al-jazeera-ozel/ ______, 1995, Sultan Abdülhamid’in kemal-karpat-demokrasiyi-genisletebilir- Hatıra Defteri, Pınar Yayınları İstanbul se-erdogan-tarihe-olumlu-gecer (Erişim ______,1999, Türk Basınında De- Tarihi: 10 Ağustos 2017). mokrasi, Kültür Bakanlığı Yayınları An- kara
135 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:397 K:445 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
EXTENDED ABSTRACT
The fact that the studies examining the press-power relations in the era of II. Abdülhamid were made by ignoring the political-social circumstances of the period made it difficult to understand the reason of the press policies. Therefore, in this study, while examining the relations betwe- en II. Abdulhamid and the press-power, the political-social relations of the period were also mentioned and Abdulhamid’s press regime was tried to be conveyed objectively. The reasons for the tight control of press and broadcasting activities during the period of II. Abdulhamid, which dates from 1876 to 1909, are related to the political conditions of the time. The most important of these political conditions is the 1st Constitutional Monarchy which started with the declaration of the Ottoman Basic Law (Kanun-i Esasi) in 1876. The Assembly, which held its first meeting on March 19, 1877, was closed indefinitely after working for three months by Sultan II. Abdulhamid with the reason of the Ottoman-Russian war of 1877-1878, after the problems in the political and foreign relations (political developments in the Balkans). In this period, after the developments in quality, there was a great increase in the number of newspa- pers published by opponents of Sultan Abdülhamid in different countries as well as in Ottoman lands. The intellectuals who have escaped the rule of Sultan Abdulhamid and acted to demo- lish the regime in Europe and Egypt were described as “Jon Turk (Young Turks)”. The target of this opposition, which gives great importance to publishing newspapers and magazines, is the person of Sultan II. Abdülhamid and his administration. This intense battle of ideas, which was initiated against the Sultan II. Abdulhamid administration by the enlightened class called Young Turk, was further developed in 1889 with the formation of the Committee of Union and Progress. Young Turks, who has been active for a longer period of time, more active than the New Ottomans, tried to influence the ideas and political life with the newspapers and magazines they published between 1889 and 1908. On the increase of the number of newspapers, activity and administration disturbing publications, Alî Decree on March 27, 1867; the provisions con- cerning the press in the 1876 Constitution and the 1909 Printing Law were put into effect. The Printed Ordinance, which was in force between 1864 and 1909, prescribes that the periodical publications have allowed the publishing of the publishing of the government, that the granted permission can always be withdrawn, and that the newspapers that process some crimes, such as publishing the rulers and their family and ministers or against the companions, friendly states and their representatives, can be closed by “administrative discretion”. In this period, journa-
136 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:397 K:445 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) lists have been struggling in a difficult and destructive situation due to prohibitions and legal proceedings. The journal and censorship mechanism, which were also seen in a settled manner, were the two most important symbols of this period. The application of the censor in such a detailed manner can also be explained by the attitudes of the Press directors, who fulfill the duty of Sultan Abdülhamid, personally. It is a sign of this that the Press directors were trying to find a spot opposite to the Sultan’s desire to examine everything from the smallest to the tiniest detail, fearing that he will be confined to the Padishah. In the period of II. Abdülhamid, newspa- pers broadcasted in Turkish and with the languages of minorities, especially banned words, the newspapers published in foreign languages in the Ottoman State and abroad have been tried to be controlled through the control of the censorship committee and by establishing a mechanism for controlling non-political domestic and foreign books. But the main reason for these policies applied to the press is the idea of preventing the empire from dissolving. Sultan Abdulhamid also used the economic and political pressure instruments as well as the rewarding method as an inspection mechanism to control and attract the press. In this period, the budget of the state has been provided to journalists or reward methods such as giving medals have been applied. A list of the interests provided to local and foreign journalists has been established. The fact that some of the journalists were making remarkable publications outside the limits of criticism, journalists who personally participated in the coup attempt against the Sultan, the existence of journalists who were trying to cut money from the blackmailing palace, and the newspapers that determined the policy of publishing by receiving money from foreign governments, shows that it is a clear indication that all the newspapers in that period are not acting solely for the purpose of public office. This immoral mentality in the media has caused both to decrease the reputation of the journalists and to increase the dosage of the censor. It is no secret that many foreign states in these years carried out various activities in the Ottoman Empire in order to bring about inter- nal confusion and focused on the press activities from this point of view. Despite the fact that there were no intervention about the media employees who were actively involved in the many political movements outside the profession, some media organs have been striving for Sultan Abdulhamid in this period despite the severe censorship conditions and the interests of the jour- nalists. In addition to the cartoons that depict Abdulhamid as “monster”, “blood-sucking vam- pire”, “slaughterer”, as well as cartoons showing the sultan hanging in the narrow street, were published consecutively. In this process, Sultan II. Abdülhamid tried to preserve the state as much as possible with the Islamic politics that showed the balance politics against the Western states and especially the effect in the foreign policy field and managed to rule the country for 33
137 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:397 K:445 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) years without giving a serious earth loss during his rule. The Ottoman State became the target of the Western states in this period and all the means were tried to be used for the disintegration of the country by instigation from the inside. From this perspective, it will be seen that the press conception of the II. Abdülhamid era was shaped by the political conjuncture at that time. The- refore, some of the journalists and dissidents who could not comprehend the nature of politics based on the subtle calculations that were followed by the Sultan in domestic politics or foreign politics, could not save themselves from being the instrument of European states’ desires on the Ottoman State. The sultan tried to keep the press under control because the foreign countries intervened in the internal affairs of the Ottoman Empire through the journalists of the Ottoman citizens against the regime. However, he has seen heavy opposition from the press, and some journalists have personally participated in the coup attempt. However, the legal limitations im- posed on journalists have not been as rigid as those of the Union and Progress, and even during this period such events have occurred, even journalists have become searched for the period of Sultan Abdülhamid. In addition, while the press-power relations in the Ottoman Empire were in this manner, the opposition journalism in these countries did not improve because the censors- hip policies were applied very violently in Germany, France and Austria during these periods.
138 ULUSLARARASI HAKEMLI İLETİŞİM VE EDEBİYAT ARAŞTIRMALARI DERGISI UHİVE INTERNATIONAL PEER-REVIEWED JOURNAL OF COMMUNICATION AND HUMANITIES RESEARCH
ÜTOPYA ve DİSTOPYA ANLATILARINDA TARİH İNŞASI: “YENİ ATLANTİS” ve “CESUR YENİ DÜNYA” ÖRNEKLERİ (1)
HISTORY CONSTRUCTION IN UTOPIAN AND DISTOPIAN NARRATIVES: “NEW ATLANTIS” AND “CESUR NEW WORLD” EXAMPLES
Kevser AKYOL OKTAN Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun / Türkiye ORCID ID: 0000-0002-0744-5454
Öz: Tarih yazımına ilişkin güncel yönelimler; geleneksel Abstract: Current trends in writing history; criticizes the tarih yazımının “büyük anlatı”lar odağındaki üsluplarını ciddi style of traditional historiography that is centered on “big şekilde eleştirmekte ve “kralların, liderlerin, kurucuların vb. narratives” and put the ordinary people’s everyday life instead büyük hikâyeleri” yerine “sıradan insanların gündelik hayatı- of “the great stories” of the kings, the leaders, the founders nı” tarihsel anlatının merkezine koymaktadır. Tarih yazımının etc. at the center of history narrative. This tendency, which bir inşa, bir yaratı süreci olduğu düşüncesiyle paralel olarak emerged in parallel with the thought that history writing is a ortaya çıkan bu yönelim, tarihi “ezilen insanlar” üzerinden construction, a process of creation, is based history on “op- kurgulamaktadır. Böylelikle geleneksel tarih anlatılarında bü- pressed people”. Thus, while great triumphs, heroisms and yük zaferler, kahramanlıklar, başarılar ön plana çıkarılırken; achievements are brought to the forefront of traditional his- ezilenlerin tarihi büyük yıkımlar, acılar, sefalet, hayal kırıklık- tory, the history of the oppressed involve in great devastation, ları ve mutsuzluklarla gündeme gelmektedir. Bu bakış açısının anguish, misery, disappointment and unhappiness. This view temelinde geleneksel tarih anlayışının “tahakküm” ilişkilerini is based on the assumption of that traditional understanding yeniden ürettiği, “ezilenleri” merkeze alan tarih anlayışının of history reproduces the relations of “domination” and that ise “eleştirel düşünce”yi canlandıracağı görüşü yatmaktadır. the concept of history centered on the “oppressed” will revive Yalnızca politik tarih anlatılarında değil edebi metinlerin “critical thinking”. It is not only about political history, but tarih inşasında da benzer üslup ayrışmaları söz konusudur. also about the stylistic differences in the history of literary Ütopya ve distopya türündeki edebi metinler bir toplum tasa- texts. The literary texts of the utopia and dystopia type provide rımı sunmaları ve yaratıldıkları dönemin tarihsel koşullarıyla important data on “history construction” because they present yakından ilişkili olmaları nedeniyle “tarih inşası” konusunda a society design and are closely related to the historical condi- önemli veriler sağlamaktadır. Bu bağlamda Francis Bacon’un tions of the period in which they are created. In this context “Yeni Atlantis” adlı ütopyası ile Aldous Huxley’in “Cesur Francis Bacon’s “New Atlantis” utopia and Huxley’s “Brave Yeni Dünya” adlı distopyası “metin analizi” yöntemiyle analiz New World” dystopia were analyzed by “text analysis” and edilmiş ve tarihi inşa etme biçimleri diyalektik bir ilişki içeri- the ways of building history were discussed in a dialectical re- sinde tartışılmıştır. Her iki eseri “tarih inşası” odağında analiz lationship. The themes of “time-space uncertainity, progress, etmek için “zaman-mekan, ilerleme, eylemlilik, mutluluk, action, happiness, criticism” were utilized to analyze these eleştiri” temalarından yararlanılmıştır. two works on the basis of “history construction”. Anahtar Kelimeler: Ütopya, Distopya, Tarih İnşası, Sıradan Key Words: Utopia, Distopia, History Construction, History İnsanın Tarihi of Ordinary People
Doi: 10.17361/UHIVE.2017.3.12
(1) Sorumlu Yazar: Kevser AKYOL OKTAN, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun / Türkiye, kevserakyoll@gmail. com, Geliş Tarihi / Received: 19.08.2017, Kabul Tarihi / Accepted: 30.09.2017, Makalenin Türü: Type of article (Araştırma – İnceleme / Research - Analysis) Etik Kurul Raporu: Yok – None of Ethics Committee
139 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:398 K:446 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
GİRİŞ okunamaz (Braudel, 1992: 8; Iggers, 2000: 3; Lefebvre, 2012: 139; Yılmaz, 2013: 201). Tarih yazımının işlevinin geçmişe dair bil- gilerin gelecek nesillerin değerlendirmesine Büyük anlatıların tekelindeki klasik tarih sunmak için depolanmasına indirgenmesi, anlayışı bilimsel olsun ya da olmasın farklı başta Annales Okulu üyeleri olmak üzere, içerikteki metinlerde geçerliliğini korumak- mikro tarih anlayışını temel alan tarihçiler ta ve bu tür tarih yazımına yönelik değerleri ve post-modernistlerin klasik tarih öğretisine yeniden üretmektedir. Dolayısıyla klasik tarih yönelttiği temel eleştirilerden biridir. Onlara öğretilerine yöneltilen eleştiriler bu metinler göre, tarihi bir bilgi yığını olarak imleyen bu için de gündeme gelmektedir. Örneğin roman, bakış açısı, bu bilgi yığını içerisinde aranan öykü gibi edebiyat ürünleri bir tarih anlatısı her şeyin bulunabileceğini varsaymaktadır. içermekte ve bu anlatının kurgusu zaman za- Oysa ki Trouillot’un da dikkat çektiği üzere man klasik tarih anlayışının unsurlarını içer- klasik tarih anlatısı içerisinde kimi insanlar, mektedir. hayatlar, hakikatler hiç var olmamışlar gibi Ütopik metinlerde de, içeriklerindeki toplum- kaybolmakta ve tarih yapılan haksızlıkları, sal kurgunun tarihselliği bağlamında klasik insanlık suçlarını telafi edememektedir (Tro- tarih anlayışının nüvelerini bulmak müm- uillot, 2015: 5). Başka bir ifadeyle, geleneksel kündür. Her ne kadar “sıradan insanlar” gö- bakış açısının “büyük anlatılar”ın egemenli- zünden “özgürlük, eşitlik, adalet” temelinde ğindeki tarih anlayışı tanınan, bilinen, çok se- tasarlanmış bir toplum tasavvuru sunmaya vilen ya da nefret edilen kişilerin, büyük ses çalışsa da, ütopyada bahsi geçen “sıradan in- getirmiş olayların, savaşların, anlaşmaların, sanlar” o toplumu oluşturan egemen düşün- müzakerelerin vb. anlatımını merkeze alırken ce yapısına onay veren/rıza gösteren insanlar gündelik yaşamı ya da sıradan insanın hayatı- olarak hegemonik düşünce yapısının bizzat nı görmezden gelmektedir. Bu nedenle yuka- temsilcilerine dönüşmektedirler. Herkes için rıda sözü geçen eleştirel yaklaşımlar, tarihin “ideal” olduğu varsayılan bir toplum inşası- “olay anlatıcı” üsluba sahip, siyasi gündemin nı gerçekleştiren kişilere/kahramanlara tabi ön plana çıkardığı verileri kaydeden bir bil- olmuş kişilerdir bu insanlar. Dolayısıyla kur- gi deposu olduğu fikrine karşı çıkarak tarihin gu içerisinde anlatılan tarih, ezilenlerin tarihi odağına toplumu, insanı, gündelik yaşamı değildir. Ütopya düşüncesi sunduğu “ideal” koymaktadır. Onlar için gerçeklik, yaşamı düzen içerisinde herkesin “mutlu” olduğu ön neredeyse bütünüyle kuşatan ve kaybolmaya kabulüyle “ezilenlerin” olabileceği ihtimalini yüz tutmuş “sıradanlıklar”ı dikkate almadan tümüyle yok saymaktadır. Böylece “ezilenle-
140 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:398 K:446 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) rin” sesini duymaya yönelik çabayı anlamsız- 2003: 156-160). Ütopya, More’dan sonra ya- laştırmaktadır. zılan ve gerçekliğe yönelik eleştirilerin hayali bir düzlemde, ideal olana gönderme yaparak Diğer taraftan distopya türündeki anlatı- yeniden inşa edildiği tüm eserlere adını ver- lar ütopyanın bu tarih anlayışına yönelik miştir. Distopya kavramı ise, yine Yunanca eleştirel bir bakış açısı ortaya koymaktadır. “dystopia” kelimesinden gelmektedir. “Dys/ Distopya’da önemli kişileri, büyük olayları/ dis” kökü Yunanca’da “kötü, hastalıklı, anor- anlaşmaları vb. temel alan ve çizgisel bir za- mal” anlamlarında kullanılmaktadır. Kelime manda kurgulanan öykü, ütopyacı anlayışa ütopyanın zıddı olarak düşünülmüştür. Üto- göndermelerde bulunan alaycı bir üslupla dile pik bir toplum anlayışının anti-tezini ifade getirilmektedir. Ancak distopyanın eleştirelli- etmektedir. Ütopya gibi distopya da kurgusal ği insanların tarihsel olgulara bakış açılarını öyküler olarak tasarlanmıştır ve çoğunlukla değiştirebilecek nitelikte farkındalık oluştu- gelecek üzerine inşa edilen anlatılarda kulla- rabilecek potansiyele sahip olmasına rağmen nılmaktadır (Stableford, 1999: 56). kendisi de zaman zaman klasik tarih düşün- cesinin tuzaklarına düşebilmektedir. Fran- Distopya kelimesi ilk olarak John Stuart Mill cis Bacon’un Yeni Atlantis adlı ütopyası ile tarafından 1968 yılında “kötü bir yer” anla- Huxley’in Cesur Yeni Dünya adlı distopya- mında kullanılmıştır. Onun için bu kelime sına yoğunlaşan bu çalışma, bu eserleri sözü hayal edilebilecek en kötü yönetimi, durumu, edilen tartışma ekseninde incelemeyi hedef- savaşı, kaosu vb. ifade etmektedir. Mill, dis- lemektedir. Bu nedenle sözü edilen eserlerin topyanın gerçekleşmesini dilerken çok dik- kurgusundaki tarih inşası “metin çözümleme- kat edilmesi gereken bir ütopya olduğuna da dikkat çekmiştir (Roth, 2005: 230). si” yöntemiyle, diyalektik bir ilişki içerisinde analiz edilmeye çalışılmıştır. Savunucuları için ütopyada “gerçeklik”, mev- cut koşulların tersyüz edilmesi ve ideal ola- Ütopya ve Distopya nın betimlenmesiyle, yeniden inşa edilmekte- Thomas More, “utopia” kavramını Yunanca dir. Kumar bu düşünceyi destekleyen “ütopya “olmayan” anlamına gelen “ou”, “yer” anla- kendi zamanı ve tüm zamanlar için peçeyi mına gelen “topos” ve iyi anlamına gelen “eu” kaldırma girişiminde bulunur”(Kumar, 2005: kelimelerini birlikte formüle ederek oluştur- 13) ifadesini kullanmaktadır. Bu anlamda muştur. “Arzu edilen, istenilen yer (yok yer)” Kumar, ütopyanın tanımı gereği bir kurgu anlamına gelen bu kavram More’un hayal olarak algılanmasını, anlatımında saklı olan ettiği toplumsal düzenin adıdır (Desbazeille, tarihsel verilerin değerini küçümsemek ola-
141 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:398 K:446 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) rak görmektedir. Oysaki Sokrates’in öykü ile Hem ütopya hem distopya için “sosyalizm” ilgili olarak söylediği gibi “ütopyanın esas önemli bir dayanak noktası olmuştur. Bazı dayanağı bir kurgu değil gerçek tarihtir” (akt. ütopyalarda “sosyalizm”e gönderme yapan Kumar, 2005: 38). toplumsal nitelikler idealize edilirken, bazı distopyalarda ya sosyalizmin temel değerleri- Ütopik öykülerin tarihsel kökleri Ütopya, nin yoksunluğundan kaynaklı bir eleştiri söz Yeni Atlantis, Güneş Ülkesi gibi, savaşlara konusudur ya da sosyalizmin önerdiği toplum ve diğer tüm olumsuzluklara rağmen bilim ve anlayışından “totalitarizm”in doğma ihtimali- teknolojiye büyük umutların bağlandığı ay- ne dikkat çekilmektedir. İlk sosyalist ütopya dınlanma dönemi eserlerine dayanmaktadır. olma özelliği taşıyan, Edward Bellamy’nin Dolayısıyla bu eserlerin “iyi bir toplumsal Geçmişe Bakış: 2000’den 1887’ye adlı ese- düzen nasıl olmalıdır”ı tanımlama çabasında rinde insanların eşitlik ve barış içerisinde hem yazıldıkları dönemin kabuslarını hem yaşadığı, hiç kimsenin fazla üretim peşinde de geleceğe içkin hayalleri bir arada görmek koşmadığı, herkesin ihtiyaçları ölçüsünde mümkündür. Ütopya yazarı bu tanımlamayı üretime katkı sağladığı bir düzen tasvir edil- yaparken içinde yaşadığı toplumsal koşulla- mektedir. Geçmişe Bakış’da daha somut ifade ra yönelik eleştirel bir bakış açısı sunmanın edilen sosyalist topluma benzer bir toplumsal yanı sıra okuyucuyu kendi dünyaları hak- yapı tahayyülü Yeni Atlantis, Güneş Ülkesi, kında eleştirel bir zihniyet kazanmaya yön- Ütopya gibi eserlerde daha eski tarihlerde lendirmektedir. Bu açıdan ütopyanın tarih- de görülmektedir. Diğer taraftan, sosyalist le olan bağı oldukça güçlüdür. Ütopyaların distopyanın ilk örneklerinden olan, Jack genellikle ciddi bunalım dönemlerinde or- London’ın Demir Ökçe adlı kitabı Amerika taya çıktığı iddiası bu tarihsel bağı daha da Birleşik Devletleri’ndeki oligarşik yönetim güçlendirmektedir. Örneğin Sorokin (1972: biçiminin işçi sınıfı ve küçük burjuvazi üze- 15) zorlayıcı süreçlerin insanları daha fazla rindeki baskısını anlatmaktadır. Zamyatin’in düşünme gayreti içerisine sokmasından dola- Biz’i, Huxley’in Cesur Yeni Dünya’sı, Le yı felsefeye, tarihe, toplumsal süreçlere dair Guin’in Mülksüzler’i gibi yapıtlarda ise sos- anlamlı yorumların, genellemelerin, yaratıcı yalizmin önerdiği “kolektif” yapıya ve bu ya- fikirlerin, genellikle ciddi bunalım, felaket pının kontrolünü gerektiren bürokratik unsur- ve geçiş dönemlerinde ortaya çıktığını ifade lara eleştiriler getirilmektedir. etmektedir. Sorokin’in bu görüşü de ütopya- ların yaradılış sürecinin yaşanan bunalımlarla Sosyalist düşüncenin yanı sıra “teknolojik ge- ve tarihle olan ilişkisini doğrulamaktadır. lişmeler” de hem ütopya hem de distopya için
142 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:398 K:446 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) temel ilham kaynakları arasında yer almıştır. Ütopya ve distopyanın tarihselliği açısından Teknoloji ütopyada öne sürülen “ideal” top- “modernizm” ve “postmodernizm” tartış- lumun lokomotifi olarak konumlandırılırken, maları da merkezi bir konumdadır. Ütopya distopyanın kurgusunda teknolojinin dünya- modern olana ilişkin olumlamaları, yücelt- yı ve insan yaşamını götürdüğü felaket konu me yoluyla “mükemmel” toplum tasarımı- edilmektedir. Distopya düşüncesinde bilgi na kanalize ederken; distopya modernizmin ve teknolojiyi olumlayan söylem totaliter bir “ilerlemeci” anlayışını eleştiren postmodern topluma doğru gidişatı meşrulaştırıcı ifade- görüşlerden yararlanmaktadır. Baudrillard’ın ler şeklinde değerlendirilmektedir. Çünkü (2010) “simülasyon” kuramı, distopya özel- enformasyon teknolojilerini üreten ve yayan liği taşıyan bir bilim kurgu filmine (Matrix) ilham vermesi açısından önemli bir örnektir. merkezler bu teknolojilerin kullanımına bağlı Baudrillard “simülasyon” kuramı ile teknolo- olarak gözetim ve takip sistemlerini de elle- jinin egemenliğinde gerçekliğin sonsuza dek rinde tutmaktadırlar (Çelik, 2005: 73). Cesur kaybolduğu tespitinde bulunmakta ve tekno- Yeni Dünya, 1984, Fahrenheit 451 gibi bilim- loji çağının çıkmazlarını ifade etmektedir. kurgu türündeki eserler buna örnek gösterile- bilir. 1984’de ve kurgusundaki kontrol ve gö- Baudrillard simülasyonu “dünyasal gerçekli- zetimi temsil eden “big brother” karakterine ğin içinde çözülüp, dağıldığı ve yoğunluğunu “gözetim toplumu” temelindeki kuramlarda büyük ölçüde yitirdiği devasa bir entropik sü- sıkça referans verilmektedir. reç” olarak tanımlamaktadır. Ona göre (2005: 24, 30) gerçekliğin yerini kendisine gerçeklik Distopik öykülere “sosyalizm” ve “tekno- süsü veren yanılsama yani “illüzyon” almıştır loji” dışında “sosyal darwinizm” de önemli ve bu da gerçeğin tıpkı bir çöl gibi giderek ölçüde kaynak sağlamıştır. Örneğin, Samu- büyüyen bir yanılsamaya dönüşmesi anla- el Butler’in “olmayan yer” kelimesinden mına gelmektedir. Gerçeklik giderek büyü- ürettiği Erewhon, Darwinizm ve teknoloji- mekte ancak hiçbir şey üretememektedir. Kı- ye duyulan güvensizliğin etkisi görülen ilk sacası, Baudrillard için tüm dünya kusursuz distopya örneklerin biridir. Bu distopyada bir illüzyon/simülasyon sahnesidir. Larry ve görünüşte “ideal” olan bir toplum üzerinden Andy Wachowski kardeşlerin yazıp-yönettiği “medeniyet”in insanlık için getirileri tezatlık Matrix bilim kurgu serisinin ilk filminin bir içerisinde sorgulanmakta ve makinelerin in- sahnesinde “Simülakrlar ve Simülasyon” ki- sanları esir etme potansiyelleri gündeme ge- tabının kapağını gösterilerek filmin kuramla tirilmektedir. ilişkisi somutlaştırılmaktadır. Filmde “yapay
143 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:398 K:446 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) zeka”nın insanları köleleştirdiği ve imajların Tarih Yazımı ve Aşağıdan Tarih gerçekliği tamamen istila ettiği bir evren tas- Tarihin bir bilim mi yoksa bir sanat mı olduğu vir edilmektedir. üzerine birbirinden farklı görüşler mevcuttur. Ütopya ve distopya düşüncesine temel oluş- Bu tartışma tarihin doğası, icra ediliş şekli, turan bütün bu görüşler dikkate alındığında tarihçinin çalışma yöntemleri gibi konularda her ikisinin de bulundukları zamanın tarihsel- uzlaşmanın olmamasından ileri gelmektedir. liğiyle yakın bir bağının olduğu ve aynı za- Pozitivist metodolojiyi merkeze alan tarihçi- manda “gerçeklikle” derin bir ilişki içerisin- ler tarihi bilim olarak ele alıp, tarihsel olgu- de olduğu görülmektedir. Varoluşsal olarak ların yorumlanmasında ampirik yöntemlerin ütopya ve distopyanın tarihsel bağlamın yan- kullanılabileceğini iddia ederken; postmo- sıması olmaları bir tarafa kendi tikel içerikle- dern ve dilbilimsel tarih yaklaşımı benimse- ri çerçevesinde de “gerçek tarihi” kapsayıcı yenler başta olmak üzere bir çok güncel yak- nitelikte kurgusal bir tarih inşası söz konusu- laşım tarihi bir bilim olarak değil, inşa faali- dur. Hikayenin anlatımında gizli olan bu tarih yeti/sanat olarak görmektedirler. Çünkü tarih tıpkı gerçek yaşamdaki tarih yazımında oldu- geçmişte olup bitmiş olayları incelediği için ğu gibi okuyucunun algısını önceden belir- fen bilimlerinde olduğu gibi ampirik yöntem- lenmiş bir takım odaklara çekmekte ve tarih lerle test edilemez ve tekrar edilemez. Bu ne- konusundaki alışkanlıklarımızdan yararlana- denle tarih söz konusu olduğunda genelleme rak bazı değerlerin aşinalık yoluyla meşru- içeren, tüm zaman ve mekânlar için geçerli laştırılmasına katkı sağlamaktadır. Tarih ya- evrensel açıklamalar yapmak mümkün değil- zımının üslubu kurgu içerisindeki diğer tüm dir (Yılmaz, 2013: 199). mesajlardan bağımsız olarak yalnızca tarihi Braudel’e göre (1992: 8), tarihi geçmiş mi- ele alış biçimiyle kendi başına bir mesajdır. marisi olarak kabul edildiğinde, onun yazı- Örneğin, tarihe makro bir bakış açısı ya da mına ilişkin birçok tarz ve üslubun olması mikro bir bakış açısı olayları kavrayış nok- olağandır. Geçmişe dair hangi unsurların tasında farklı anlamlar içermektedir. Ütopya öne çıkarıldığı tarihçinin üslubunu ortaya ve distopyanın kurguları içerisindeki tarihsel koymaktadır. Örneğin, anlatının merkezine inşayı bu bağlamda değerlendirmeden önce “tarihi yapan büyük adamlar” konuluyorsa “makro ve mikro tarih”, “klasik tarih yazımı tarihçi “olay anlatıcı” tarih türünü benimse- ve aşağıdan tarih”, “gündelik hayatın keşfi ve miş demektir. Fernand Braudel başta olmak sıradan insanın tarihi” gibi kavramlar üzerin- üzere Marc Bloch, Lucien Febvre gibi Anna- de durmak gerekmektedir. les Okulu’nun önde gelen tarihçileri bu tarih
144 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:398 K:446 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) anlayışıyla çatışma içerisinde olmuşlardır. de nicel sosyolojik-ekonomik yaklaşımlar Onlara göre tarih inşası ve geçmiş üzerinden tarihsel araştırmayı doğa bilimlerine yakın bugünü anlamak “olay anlatıcılığın” ötesin- bir modele dönüştürme eğiliminden uzakla- de bir bakış açısı gerektirmektedir. Bu da şamamıştır. Sosyal bilim yönelimli bu tarih- toplum bilimlerinin tümünden yararlanmak selciliğin ortaya koyduğu fark toplumsal de- anlamına gelmektedir. Iggers’a göre (2000: ğişim süreçlerinin altını çizmesi olmuştur. Bu 4) ise ister tarih disiplininin öncüsü Leopold yönelim tarihsel anlatının “büyük adamlar ve von Ranke’nin temsil ettiği bilimsel yönelim- olaylar” üzerinde odaklanmasını eleştirerek, li tarih anlayışı olsun ister Thukydides’den tarihin demokratikleştirilmesinin, nüfusun Gibbon’a kadar süren edebi/sanatsal tarih an- daha geniş kesimlerini içermesinin gereklili- layışı olsun, her ikisi de üç temel varsayım ğine dikkat çekmiştir. Bu bağlamda tarihsel üzerinde ortaklaşmaktadır: Bunlardan birin- bakış açısını siyasetten topluma doğru geniş- cisi tarihin gerçekten geçmişte yaşamış kişi- letmenin önemine vurgu yapmıştır. Demok- ler ve yine geçmişte deneyimlenmiş olayları ratikleşme çağrısı 19. yy’da kitle toplumunun ortaya koymasıdır. İkincisi tarihi olayların maruz kaldığı koşulları hesaba katan bir tarih aktörlerin niyetlerinden bağımsız olmaması yazımını zorunlu kılmıştır. Toplumsal tarihe ve bu nedenle de tutarlı bir tarih anlatısı ku- giderek artan bir şekilde önem verilmiştir (Ig- rabilmek için aktörlerin niyetlerini kavramak gers, 2000: 3-5). gerektiğidir. Üçüncü varsayım da olayların çizgisel olarak tek boyutlu bir zaman içeri- Postmodernist yaklaşımlarla birlikte hem sinde ilerlemesidir. “Gerçekçilik, kasıtlılık ve olay anlatıcı tarih anlayışının hem de top- silsile” kavramlarıyla özetlenebilecek bu var- lumsal tarihe olan yönelimin gündemdeki sayımlar 20.yy’da dahi tarih yazımının temel gelişmeleri açıklamakta yetersiz kaldığı gö- yapısını oluşturmaktadır. rüşleri ileri sürülmüştür. Tarihe yön ve anlam 20. Yüzyıl’ın sosyal bilim yönelimli tarihsel veren genel-geçer açıklamalar yapan kuram- araştırma ve yazma biçimlerinin önemli bir sal yaklaşımlar ve üst anlatılara olan güven temsilcisi olan Annales Okulu, 19. Yüzyıl’ın de sarsılmıştır. Postmodernist görüş tarihin anlatıya dayalı ve olay odaklı geleneksel tarih iç içe geçmiş yapısının tek bir bakış açısıyla yazımı tekniğine meydan okumuştur. Ancak açıklanamayacağını iddia etmiş ve böyle bir yukarıda bahsi geçen temel varsayımlara do- indirgemeci, toptancı yaklaşımın yerine söy- kunmamıştır. Ne Annales Okulu’nun yapı- lemlerdeki çeşitliliği, dil oyunlarını, bilginin salcılığı ne Marksist tarihselci perspektif ne doğasını ve gerçeğin ne olduğunu sorgulayan
145 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:398 K:446 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) bir bakış açısını önermiştir (Yılmaz, 2013: Fransız Devrimi’ nden bahsediyoruz ki? Kır- 201). mızı Başlıklı Kız’ ı anlatmak yetmez mi?
Troillot’a göre (2015: 41) böyle bir toplum- White’ın bu ifadesi tarihin hakikatten bütü- sal inşacı bakış, tarih anlatılarının “hakikat” nüyle kopuk olmadığına dikkat çekmektedir. iddiaları üzerinden şekillendiğini ancak haya- Postmodernist tarih yaklaşımı, tarihi kaynak- tın içinden olmayan kurgular olduğunu iddia lara, kanıtların yapısına, tarihçinin rolüne ve etmektedir. Anlatıların temellendirildiği iddi- tarih yazımında kullanılan geleneksel tarih alar doğru veya yanlış olsun hayatın kendisi metotlarına eleştirel yaklaşmaktadır. Post- yine de çarpıtılmıştır. Dolayısıyla tarih, inşa- modernistler, ampirizme dayalı bilimsel ku- cılar için diğerlerinden farkı gerçeklik iddia- ramsallaştırma yerine biçim (form) ile içerik sında bulunmak olan, birçok anlatı şeklinden (content) arasındaki ilişkiye odaklanmakta ve sadece biridir, yani kurgudur. Pozitivist yak- tarihin metinsel yoğunluğuna dikkat çekmek- laşım da iktidarın izlerini bilgi bilimini naif tedirler Bu şekilde postmodernizm tarihsel bir şekilde kullanarak hasıraltı etmek için ta- içeriği doküman ve kaynakların incelenme- rih anlatısından yararlanmaktadır. sinden çok yorumlamada kullanılan dil ve Hayden White tarih anlatısı ve hakikat arasın- dilin doğasıyla inşa etme eğilimindedir. Post- daki bu ilişkiyi “olanı, olduğu söylenene ne modernistler için geçmiş, geçmişin yorumu dereceye kadar indirgeyebiliriz?” sorusu te- ve anlatımı uyum içerisinde değildir. Tarih- melinde tartışmakta ve şöyle ifade etmektedir çilerin üzerinde çalıştığı arşiv belgeleri, res- (akt. Troillot, 2015: 33-34): mi yazılar ve diğer kaynaklar geçmişi değil geçmişe dair yorumları yansıtmaktadır (akt. Eğer altı milyon insan bir önem arz etmiyorsa Yılmaz, 2013: 201). iki milyon insan zaten etmez. Peki kimilerimiz üç yüz bin insana razı gelir mi? Eğer anlam, Postmodernist düşünce geleneğinin klasik dışarıdaki gerçeklikten tamamen kopmuş- tarih yaklaşımının “çizgisel zaman”ına yö- sa, eğer ortada idrak etmeye dair bir hedef nelttiği eleştiriler 20.yy tarih çalışmalarında yoksa, kanıtlanabilecek veya çürütülebilecek belirleyici bir etkiye sahip olmuştur. Postmo- hiçbir şey kalmamışsa, o zaman hikayenin dernist tarihçiler tarihin çizgisel bir zamanı- amacı nedir? Ahlaki otorite tesis etmek. Peki nın olmadığı görüşündedir. Çizgisel zaman o zaman neden oturup soykırımdan, plantas- anlayışının olmaması demek batı kültürünün yonlarda çalıştırılan kölelerden, Pol Pot’tan, egemenliğindeki tarihin de temelden sarsıldı- ğı anlamına gelmektedir (Iggers, 2000: 57).
146 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:398 K:446 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
Ondokuzcu yüzyıl tarihi, Amerikan tarihi, çi- oluyor ki, tarih gündelik hayatın içindeki za- kolatanın tarihi, sömürgecilik tarihi, Akdeniz ten var olan yerini görünür kılmaya başlamış- coğrafyasının tarihi ve daha da arttırılabile- tır. Tarihe makro değil mikro bir perspektifle cek birçok tarihten bahsederken aslında iç içe bakmanın hem tarihi hem de “gerçekliği” geçmiş birçok zamandan bahsedilmektedir. kavramak (ya da kavramaya yaklaşmak) açı- İstanbul’un fethiyle bir çağın kapanıp diğer sından katkısı ve önemi fark edilmiştir. Böy- çağın başladığı bilgisi çizgisel bir zamana işa- lece bir ülkenin ekonomisiyle ilgili tarihsel ret etse de “bir çağı diğerinden ayıran belirgin anlatım, yönetimler üzerinden ya da geniş öl- özellikler nelerdir”, “bu özellikler temel alın- çekli politikaların ortaya çıkardığı tablo üze- dığında tüm dünyada her kes aynı koşullarda rinden değil “bir tarım işçisinin on dönümlük çağ atlamış mıdır” ya da “bu çağ atlama ola- tarlasında hangi emek süreçlerinden geçtiği” yından her ülke/herkes aynı şekilde haberdar gibi mikro bir konu üzerinden inşa edilir hale mıdır?” gibi sorular sorduğumuzda anlatıdaki gelmiştir. Bir olguya önem atfedilmesi için eksiklikler ortaya çıkmaktadır. Tarihte zaman kralların, liderlerin, büyük ülkelerin nezdin- çizgisel değil, hatta çoğu zaman kırılgandır. de prestijli olmaları gerekmemektedir artık. Bir dönemde hem ortaçağ hem Rönesansın Gündelik hayat ve sıradan insan tarihçiler özelliklerinin görülmesi, ya da bir yerde orta için sansasyonel olaylardan daha açıklayıcı çağa özgü yaşamlar sürdürülürken başka bir hale gelmiştir. Lefebvre (2012: 139) gündelik yerde modernitenin başlaması gibi… olana geçişi, görünümden hakikate geçiş ola- rak ifade etmiştir. Özetle tarihin odak noktası Postmodernizmin tarihle buluşması -“mik gündelik hayat, kahramanları da “sıradan in- ro tarih” çalışmalarına yönelimi arttırmıştır. sanlar” olmuştur. Tarih yalnızca tanınan, bilinen, çok sevilen ya da nefret edilen kişilerin, büyük ses getir- Mikro yaklaşımın tarihin yüzünü gündelik miş olayların, savaşların, anlaşmaların, mü- hayata dönmesi gerektiği iddiası, incelenen zakerelerin vb. anlatımı olmaktan çıkmıştır. döneme dair atmosfer ve düşünce kalıpları Braudel’in (1992: 30) ifade ettiği gibi tarih hakkında en dolaysız bilginin gündelik hayat- “eskiden ressam ve tablo ya da tabloyla re- taki pratiklerden edinilebileceğine duyulan sim arasındaki ilişkiyken” bizzat manzaranın inançtan kaynaklanmaktadır. Çünkü insanlar kendisinde yani hayatın içinde yer almıştır. yaşamın akıcılığı içerisinde yapıp ettiklerini Tıpkı hayat gibi birbirine çözülmez şekilde belirli bir plan dâhilinde gerçekleştirmez- dolanmış, yüzlerce farklı yüzü olabilen, bir ler. Dolayısıyla, insanların anlık yaşamları sorunlar yumağı halini almıştır. Bu demek ve plansız eylemleri toplumsal ve kültürel
147 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:398 K:446 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) yapılara dair en sağlam bilgiyi sunmaktadır direniş mekanizması olarak taktiklere dönü- (Elmacı, 2011: 163). Ayrıca gündelik hayat, şebilmektedir. siyasal hareketlerin çözümlenmesi ve geliş- Certaeu, bireylerin bu manipülatif etkiyi kıra- tirilmesi açısından da yararlı bir eleştiri çer- bileceğine inanırken, Lefebvre “gündelik ha- çevesi sunmaktadır. Hatta gündelik yaşam yat ortada bir yerde bulunur ve denge yeridir. Certeau’nun “çizgidışılık” kavramıyla izah Ayı zamanda tehdit edici dengesizliklerin or- ettiği gibi bazı direniş mekanizmalarını da taya çıktığı yerdir ve toplumsal devrim insan- içerisinde barındırmaktadır. lar gündelik hayatlarını sürdüremez hale gel- Certeau (2008: 50-55) insanların tüketime yö- diklerinde başlar” (akt. Şahin ve Balta, 2001: nelik tutum, davranış ve alışkanlıkları üzerin- 185) diyerek direniş mekanizmalarını içerebi- den yaptığı araştırmada tüketim süreçlerinde lecek olan gündelik hayatın iktidar tarafından bireylerin birçok çalışmada iddia edildiği gibi manipülatif amaçlı kullanılabileceğini de ha- pasif olmadığını aksine tüketim pratiklerinde tırlatmaktadır. Gündelik yaşamın modernite- kendilerine ait bir dil oluşturarak mevcut sis- nin belli dönemlerinde dikkate alınmayışı bu teme direnç gösterebildiklerini iddia etmiş- niteliğiyle birlikte değerlendirilebilir. Çünkü tir. Böyle bir tüketim süreci ciddi bir yaratı- gündelik yaşamın alışılmış ve rutinleşmiş cılığı ortaya çıkarmaktadır. Bireylerin içinde özelliği onu önemsiz ve sorunsuz göstermek- bulundukları sistemin dışına çıkmadan müca- tedir. Bu bakış açısıyla gündelik yaşam bizi dele etmenin yolu bu yaratıcılıklarda saklıdır. yaratan ve dönüştüren süreç olmasına karşın Certeau’nun konuyu ele alış biçiminde yara- sorgulama dışı bırakılmakta ve gündelik ya- tıcılık ve taktik kavramı arasında bir ilişki söz şamın içerisine sızmış olan hegemonik gö- konusudur. Savaş literatüründen aldığı “tak- rüşlere yönelik itiraz potansiyeli gündelik tik” kavramını bireylerin nesneleri tüketirken yaşamın sıradanlığı içerisinde eritilmektedir kendilerine dayatılan usullerin dışına çıkarak (Tekeli, 2000: 44). Köse’ye göre (2008: 11) direnme davranışları ile ilişkilendirmektedir. de gündelik yaşamın bireylerin toplumsal Ona göre taktik zayıf olanın güçlü olan kar- yaşama uyumluluklarını sağlamak için ikti- şısında mücadele edebilmesi için önemlidir. dar odaklarının manipülasyonuna açık olma- Stratejinin aksine taktik zayıf olanın koşulları sı onun her anını ideolojik yapmaktadır. Bu fırsata çevirmesi için tek şansıdır. Bu bağ- yönüyle de ideolojik örüntüler bireyi kendi lamda okuma, yazma, yeme-içme, giyinme, mevcudiyetine kayıtsız hale dönüştürmekte yürüme gibi birçok gündelik yaşam pratiği ve yabancılaştırmaktadır.
148 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:398 K:446 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
Görüldüğü gibi uyum ve direnişi birlikte içe- tarihsel bilgi üretme girişiminin en iyi örnek- ren gündelik hayatı önemli kılan en temel lerinden birini oluşturmaktadır (Özbek, 2000: unsur “ezenlerin iktidarı”nı alaşağı edecek 75,76). Tiedemann’ın (1995: 9) “bu eser eğer şekilde ezilenlerin odağında bir tarihsel anlatı tamamlanabilseydi en somut “materyalist ta- (aşağıdan tarih anlatısı) kurmasıdır. Her tür- rih felsefesi olacaktı” şeklindeki tespiti Susan lü eylemin gerçek öznesi olan “ezilenler”in Buck Morss (2010: 19), Meral Özbek (2000: geleneğini yansıtacak bir tarih anlayışı- 78) gibi yazarların da hem fikir olduğu bir nın sürdürülmesinde Frankfurt Okulu’nun konudur. Bu yapıtında Benjamin, tarihsel önemli bir rolü olmuştur. Örneğin, Frankfurt kalıntıların, hiç dikkate alınmamış eskimiş Okulu’nu resmi bir üyesi olmasa da Adorno, objelerin bir dedektif gibi izini sürmektedir. Horkheimer, Marcuse gibi isimler üzerinde Amacı geçmiş kuşakların eylemliliklerinde- ciddi etkileri olduğu bilinen W. Benjamin, ta- ki umudunu, tarihsel durumun parçalamakla rihin galip gelenlerin tahakkümü, barbarlığı, tehdit ettiği ruhsal ve yaşantı bütünlüğüne şiddeti olduğunu ileri sürmekte ve ezilenle- ulaşma umudunu, kurtarmak ve bugüne ta- rin geleneğinin konumundan bakan bir tarih şımaktır. Bu süreçte tarihsel bilgi üretiminin anlayışını önermektedir (Löwy, 2007: 72). öznesi ise ona göre mücadele eden, ezilen sı- Nesnelerden yola çıkarak yaşamın, geçmi- nıf olmuştur (Özbek, 2000: 77). Morss (2010: şin ve geleceğin düşsel ve ütopik unsurlarını 22), Benjamin’in kök-olgu tekniğine dayalı çözümlemeye çalışmak bu yöndeki çabala- bu yöntemini “görmenin diyalektiği” şeklin- rından biri olarak düşünülmelidir. Benjamin de niteleyerek yöntemin yorumbilgisel derin- nesnelerin temsil ettiği yaşamsal pratikler içe- liğini ortaya koymaktadır. risinden geçmişin ve bugünün deneyimlerini geleceğe dönük umutları gün yüzüne çıkarma Benjamin, Dilthey’ci bir tarih anlatısında öne çabasında olmuştur. Başka bir ifadeyle geç- çıkan “empati” düşüncesine karşı çıkmakta- mişin enkazlarında gözden kaçan, eskitilmiş dır. Ona göre tarihselcilik, “tespih çeker gibi yaşam deneyimlerinden bugünü anlama giri- olguları sıralamakta ve orada saptadığını iddia şiminde bulunmuştur. Benjamin’in bu çabası ettiği nedensellik ilişkileriyle yetinmektedir”. yalnızca soyut bir uğraş değildir; o eleştiri ve Dilthey empati yoluyla “ben”in kendini sile- eylem arasındaki bağı “montajcı”1 tarihsel ceği ve ötekinin benini anlayabileceğini iddia bilgi üretimiyle kurmaya çalışmıştır. “Pasaj- etmiştir. Burada Dilthey’in amacı “ben”i ba- lar” çalışması Benjamin’in montaj tekniğiyle ğımsızlaştırarak geçmişi olduğu gibi yeniden
1 Tek tek öğeleri çözümleyerek bütüne dair resmi yaşamaktır. Pozitivist mantığın ön gördüğü netleştirme girişimini ifade etmektedir. şekliyle tarihi yaşandığı gibi anlayabilmektir.
149 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:398 K:446 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
Oysa Benjamin’e göre tarih imgesi bir defa- ret olduğu” varsayımına dayanmaktadır. Bu lıktır, yakalanamaz ve yeniden yaşatılamaz. varsayımdan yola çıkarak Benjamin, geçmi- Ayrıca tarihsel olguya “empati”yle yaklaş- şin felaketleri karşısında insanları derin bir mak insani etkinliği ölü bir malzemeye dö- uykuda tutan ilerleme mitosundan uyanmak nüştürmektedir. Çünkü empati tarihi düşün- için Pierre Naville’den aldığı “kötümserliğin ceyle eşitleyerek “etkinlik” yokmuş izlenimi diyalektik olarak örgütlenmesi” formülünü vermektedir. Bu durum Benjamin’e göre ta- önermektedir. Ona göre geçmişin kurtarıl- rihi teorik bir kavrayışa mahkûm etmektedir ması “karamsarlığın örgütlenmesi”yle müm- (Kardeş, 2006: 16,17). Etkinliğe yaptığı vur- kündür ve asıl ilerleme zamanın sürekliliğin- guyla Benjamin tarihçiliğin “praksis”ten ayrı de değil kesintilerindedir (akt. Özbek, 2000: düşünülemeyeceğine gönderme yapmaktadır. 77-78). Buradaki “kötümserlik” kavramı Benjamin’e göre geçmişin tarihi yazan ta- “umutsuzlukla” eş görülmemelidir. Çünkü rafından kurtarılması ve pratikte insanlığın Benjamin “kötümserliği” uykudan uyanmayı kurtarılması birbirine diyalektik bir ilişkiyle sağlayacak eleştirelliği yakalamanın bir yolu bağlıdır (Tiedemann, 1995: 34). olarak görmektedir ve tüm çabası geçmişin felaketi içerisinde görünmez kılınmış umudu Benjaminin öne sürdüğü “materyalist tarih bugüne taşımaktır. Benjamin gibi Marcuse de felsefesi” modern tarihin “ilerleme” kültü- modern toplumların tek boyutlu hale geldiği rünü reddetmektedir. Ona göre ilerlemeyi tespitinde bulunduğu “Tek Boyutlu İnsan” bir bütün olarak tarihsel akışın göstergesine (2002) çalışmasında “tarihin izlerinden yarar- dönüştürmek tarihi eleştirel işlevinden yok- lanarak eskimiş olanı kurtarma çabasındadır”. sun bırakmak anlamına gelmektedir. Ayrıca Marcuse’nin tek boyutluluk kavramı bireyin, ilerleme düşüncesi doğaya karşı egemenli- toplumun, kültür- sanatın, dilin ve hatta dü- ğin sağlandığı türde bir ilerlemeyi imlerken şüncenin eleştirel niteliklerini kaybetmiş ol- toplumsal olarak geriye gidişi gözardı et- duğu varsayımıyla ilgilidir. Ona göre eleştirel mektedir (Tiedemann, 1995: 29). Bu neden- boyut ortadan kalkmışsa toplumun geçmişi le Benjamin “ilerleme” düşüncesinin yerine de ortadan kalkmış demektir. Tek boyutluluk “felaket”i koymaktadır. “Tarih Kavramı Üze- tarihin yıkıcı içeriklerinden kuşku duymaya rine” çalışması için aldığı notlarda “ilerle- engel olmaktadır. Eleştirel düşünce olmak- me felakettir, felaket ilerlemedir” tespitinde sızın tarih içerisindeki doğrunun yanlışın, bulunmuştur. Bu tespit “ezilenlerin bakış ilerlemenin gerilemenin ölçütlerini aramak açısından geçmişin büyük bir felaketten iba- mümkün olmayacaktır.
150 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:398 K:446 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
Eleştirel düşüncenin yok oluşu ve tek boyut- mektedir. Diğer taraftan, geçmişteki iktisadi luluğun ortaya çıkışını Marcuse (2002), tüm bunalımların üretim fazlası yaratması gibi çatışmalı içeriklerin (işçi-burjuva, yüksek iktidar gruplarının toplumsal özne olarak tah- sanat-düşük sanat, dil, politik ideolojiler vb. ta çıkmaları da faşizm tehlikesi içermektedir. arasındaki) tarihsel bağlarını yitirmesiyle Bunlar ilerlemenin karanlık yönüyle ilişkili- açıklamaktadır. Çatışmanın yerini “uyum”un dir. alması ona göre eleştirel düşünceyi neredey- Bütün bu tartışmalarda tarihsel yaratımın se yok olma noktasına getirmiştir. Benzer öznesi “ezilen/sıradan insan”dır. Bahsi ge- bir yaklaşım Fukuyama’nın “tarihin sonu” çen Frankfurt Okulu üyeleri için Marksizm tezinde de bulunmaktadır. Fukuyama (2005; etkisinin bir yansıması olarak “işçi sınıfı” 52) bu çalışmasında tarihte ilk kez insanla- ve emek hareketlerinin merkezi bir konum- rın akıllarıyla görevleri ya da sorumlulukları da olması bunun göstergesidir. Her ne ka- arasında köklü çelişkiler yaşamadığına vurgu dar Marksizm’in kendisinde işçi sınıfının yapmış ve tarih sonrası dünyayı gri renkte tek zaferiyle sonuçlanan bir ütopya önerisi var biçimci bir dünya” olarak tarif etmiştir. olsa da, Benjamin ve Marcuse gibi düşü- Modern tarihin “ilerleme”ye yaptığı vurgu nürler “umut”a dair ipuçları aramış olsalar aydınlanma geleneğinin “akla” olan vurgu- da Frankfurt Okulu üyelerinin geneli, tarihi suyla varoluşsal olarak paralellik göstermek- ezilenler üzerinde inşa ederken, aydınlanma tedir. Modern tarih, aklın doğa karşısındaki ideolojisine eş gördükleri ütopyacı geleneğe egemenliği üzerine kurulmaktadır. Bu anla- karşı çıkmışlardır. Onların önerdiği diyalek- yışla Benjamin ve Marcuse kadar Adorno ve tik/eleştirel düşünce, gücünü “ütopyacı” bir bakış açısından değil “karamsarlık”tan al- Horkheimer da çatışma içerisindedir. Onlara maktadır. Böyle bir analiz biçiminin kısmen göre (2010), mitosun hem karanlık hem ay- de olsa distopik düşüncenin eleştirelliğiyle dınlık yönünün olması gibi aydınlanmanın örtüştüğü söylenebilir. “ilerleme” vaadinin de hem aydınlık hem karanlık yanı vardır. Bireyin doğa karşısında “Yeni Atlantis” ve “Cesur Yeni Dünya” hâkimiyeti artmasına karşın doğaya olan ba- Örneklerinde Tarih İnşası ğımlılığı bireyi bütünüyle etkisiz hale getir- Eserlerin Özetleri mektedir. Çünkü teknik olanakların artması insanın doğayla ilişkisinde önceliği makine- Yeni Atlantis, Francis Bacon’un bilim ve lere devretmektedir. Bu durumda emek sü- tekniğin hâkimiyetinde bir devlet tasarı- recinde birey görünmez ve edilgen hale gel- mı sunduğu tamamlanmamış bir ütopyadır.
151 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:398 K:446 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
Bacon’un gerçek yaşamındaki arzularını yan- leri bu kurallara uymak zorundadır. En bü- sıtan bir eserdir. 1600’lü yılların başlarında yük suç ise “rüşvet”tir. Bu vurguda Bacon’un kurmak istediği “bilimsel keşif merkezi” fik- rüşvet suçuyla devlet görevinden atılmasının ri, 1614-1618 yılları arasında kaleme aldığı etkisi olduğu düşünülebilir. Bensalem’de ata- bu hikâyenin omurgasını oluşturmaktadır. erkil bir düzen söz konusudur. Aile kurumu Bacon ütopyasında bu bilim merkezine “Sa- önemlidir ve herkes tek eşlidir. Kölelik hala lomon Evi” ya da “Altı Günlük İşler Oku- sürdürülmektedir. lu” adını vermiştir. Bacon’un Salomon Evi egemenliğindeki ideal devleti “Bensalem”2 Bansalem halkı nazik, konuksever ve gele- isminde bir adada kurgulanmıştır. Bu adada neklerine bağlıdır. Devlet görevlerine sorgu- ışık tacirleri, yağmacılar, avcılar gibi devlet suz sualsiz itaat etmektedirler. Halk yabancı- görevlileri vardır ve bunlar, bilgiyi toplayıp lara karşı temkinli olmasına karşın kendilerini işlemek üzerine çeşitli sorumluluklar almak- güvende hissettiklerinde “yabancılar evi”nde tadırlar. konuk alabilmektedirler. Gelen misafirler bu konukseverlikten öyle memnun kalırlar ki bir Yeni Atlantis’de hikâye, Peru’dan Çin ve daha geri dönmek istemezler. Japonya’ya doğru seyahat eden bir geminin kötü doğa koşullarına karşı verdiği mücadele Bansalem’de Avrupa dilleri çok iyi konuşul- ve ümitsizliğe kapıldıkları bir anda kendile- maktadır. Ayrıca Avrupa’nın coğrafi ve siyasi ri gibi uçsuz bucaksız denizlerde kaybolmuş koşulları da çok iyi bilinmektedir. Bilmeye Bensalem adasına ulaşmalarıyla başlamak- ilişkin arzuları her şeyi deneyimleme, keşfet- tadır. Hikaye gemi mürettebatının adayı ve me, doğanın gizemlerini çözme merakından adanın alışılmadık düzenini tanıma çabasıyla gelmektedir. Ancak ada, dış dünya tarafından devam etmektedir. bilinmemektedir.
Bensalem adası Hıristiyan bir devlettir. “Adanın feneri” olarak görülen (yol gösterici) İsa’nın göğe yükselişinden yirmi yıl sonra bir Salomon evinin işlevlerine ilişkin betimle- mucize sonucu Hıristiyan olmuştur. Bensa- meler hikâyede önemli bir yer kaplamaktadır. lemliler saf ve değiştirilmemiş İncil ve Tev- 12 yılda bir iki gemi dünyanın farklı yerle- rat metinlerine sahiptirler. Ancak onların din rine bilim ve teknolojiyi öğrenip, getirmekle olarak tarif ettiği daha çok “ahlak kurallarını” görevlendirilmektedir. Bilimsel çalışmalar içeren bir öğreti şeklindedir. Devlet görevli- geniş ve derin mağaralarda yapılmaktadır. Bunlardan bazıları cisimleri fiziksel olarak 2 Bensalem İbranice “Kudüs’ün oğlu”, Arapça “huzur sağlayan kişi” anlamına gelmektedir. dönüştürmek, bazıları doğal madenlerin ben-
152 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:398 K:446 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) zerlerini yapmak, bazıları da insanların ya- karşılık gelmektedir. Huxley bilim ve teknolo- şamlarını uzatabilecek karışımlar hazırlamak jinin egemenliğinde, tüketim odaklı, değerler- gibi işlevlere sahiptir. Bazı mağaralarda in- den yoksun bir toplumu tasvir etmektedir. sanların uzun yaşayabilecekleri koşullar ha- Cesur Yeni Dünya’da insanlar bile Fordizmin zırlanmıştır. Bunların dışında Salomon evinde “seri üretim” mantığıyla üretilmektedir. Döl- rüzgâr, yağmur, kar gibi çeşitli hava durumla- leme tüplerde yapılmakta ve embriyo sistemin rının gözlenmesi, bitkilerin verimliliğinin art- gereklerine uygun çeşitli süreçlerden geçmek- tırılması gibi çalışmalar da yürütülmektedir. tedir. Bireyin sosyalleşmesi bile teknik müda- Yeni Atlantis’de olduğu gibi “Cesur Yeni halelerle yapılmaktadır. Soma adlı uyuşturucu Dünya” yapıtında da anlatının merkezinde bi- bir madde topumda uyum içerisinde yaşamak lim ve teknoloji vardır. Ancak Aldous Huxley için temel gereksinimdir. Soma’nın yardımı bilim ve teknolojiyi distopik bir kurgu içeri- ve mutluluk vaadiyle oluşabilecek tüm kaygı- sinde ele almıştır. 1932 yılında kaleme alınan ların önü kesilmektedir. eser, 2500’lü yıllarda hüküm süren baskıcı, Cesur Yeni Dünya’nın temel dinamiği “özdeş- totaliter bir devletin mağdur ettiği kitleleri lik ve istikrar”dır. İstikrarın sağlanması yaşa- anlatmaktadır. Huxley’in kurguladığı top- mın her alanında bireyin denetimini gerekli lumda birey kitlenin içerisinde eritilmiş, din, kılmaktadır. Hiç kimse kendileri için biçilen aile, sanat gibi kurumlar işlevsizleşmiş hatta rollerin dışına çıkamamaktadır. İstikrarı sağla- yok edilmiştir. Eser, bireyselliğe yaptığı vur- manın bir yolu da Bokanovski denilen bir yön- gu başta olmak üzere birçok açıdan Yevgeni temdir. Bu yöntemle bir yumurtadan doksan Zamyatin’in “Biz” (1920) adlı distopyasından altı bebek üretilebilmekte ve birbirinin aynı izler taşımaktadır. bireyleri kontrol etmek kolaylaşmaktadır. “Cesur Yeni Dünya” ismi William Cesur Yeni Dünya’da “Delta”, “Alfa”, “Beta” Shakespeare’in “Fırtına”3 adlı eserinden alın- ve “Epsilon olmak üzere beş sınıf vardır. En mıştır. Bu dünyada takvim Henry Ford’a atıf düşük sınıf epsilon sınıfıdır. Sınıflar arası ge- yapılarak Ford’dan önce ve sonra şeklinde çişin olmadığı bir kast sistemi vardır. Herkes düzenlenmiştir. Hikâyenin geçtiği zaman FS. kendi görevlerine koşullandırılmıştır. Herke- 640 yılıdır ve miladi takvimde 2540 yılına sin çok çalışması sağlanmaktadır ki düşünmek için fırsat olmasın. Çünkü düşünmek toplum- 3 Bu kadar bunca yakışıklı varlık varıp gelmiş buraya da huzursuzluk yaratmaktadır. Ne güzel şeymiş meğer insanlık Böyle dünyalıları olan, Yaşasın bu yaman, bu cesur yeni dünya
153 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:398 K:446 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
Cesur Yeni Dünya’da herkes herkese aittir. Bu yönüyle Yeni Atlantis klasik tarih yazımı- Eskinin yeniden kullanım için onarılması nın “büyük” anlatıların egemenliğindeki tarih yasaktır, yenisinin alınması gerekmektedir. yazım geleneğini yeniden üretmektedir. Toplum zevk ve eğlence üzerine kuruludur. Cesur Yeni Dünya’da ise hikâyenin zamanı Geçmiş ya da gelecek kaygısı yoktur. Herke- bellidir, 2540 yılı. Toplumu o koşullara geti- sin mutlu olduğu bir düzen tasviri yapılmak- ren süreç de bellidir. Bu anlamda distopyanın tadır. Ancak mutluluğun zamanı bile devlet öne sürdüğü tehdit koşulları, ütopyada olduğu tarafından belirlenmektedir. gibi belirsiz bir zamana ertelenmemektedir. Zaman-mekan belirsizliği: Hikâye ideal olduğu varsayılan bir düzende Yeni Atlantis’in anlatısında toplumsal düzene sistemin çıkmazlarını fark eden insanların ilişkin en belirgin unsurlardan birisi “zama- odağında ilerlemektedir. Söz konusu sistem nın başlangıcı ve sonuyla ilgili belirsizlik” içerisinde bu insanlar “sıradan insanlar”dır. olgusudur. Söz konusu toplumun ne zaman Yeni Atlantis’de hikâye çizgisel bir zaman- var olduğu ve ne zamana kadar varlığını sür- da ilerlemektedir. Bir olay olup bitmekte, dürdüğü belirsizdir. Kurucu bir liderden bah- sonra bir başkası başlamaktadır. Cesur Yeni sedilmekte ama tarihsel süreç hakkında net Dünya’da bu çizgisel zaman anlayışı kısmen bilgilerden kaçınılmaktadır. Diğer taraftan de olsa kırılmaktadır. Çünkü aynı anda ger- mekan olarak da uçsuz bucaksız denizde, bi- çekleşen eylemliliklere yer verilmektedir. linmeyen, herkesin kolaylıkla ulaşamayacağı bir yer tarif edilmektedir. Oraya ulaşmak an- İlerleme: cak rastlantısal olarak mümkün olmaktadır. Yeni Atlantis’de “ilerleme” ideolojisini yan- Rastlantısallık arzu edilene ulaşmayı “bilinç- sıtan bir tarih inşası söz konusudur. Tarihsel li” bir eylem olma halinden uzaklaştırmak- süreçle ilgili bilgiler bilim ve teknolojideki tadır. İdeal olan, belirsiz bir yer ve zamanda ilerleme merkezinde örgütlenmektedir. İler- başkaları tarafından inşa edilmiş bir şekilde lemenin en belirgin göstergelerinden biri durmaktadır, iş yalnızca onu bulmaktadır. Bu “aydınlanma”nın temel mantığında olduğu yönüyle tarih, başkalarının ütopyalarına tabi gibi “doğanın kontrolü” olmaktadır. olarak akıp gitmektedir. Anlatıdaki toplumsal düzeni kuranlar bile kurucularının idealleri- Yeni Atlantis’de doğa “cennet” tasvirine ne tabi olmuşlardır. Hikâyenin kahramanları benzer bir kusursuzlukta sunulmaktadır. Söz kurucular, liderler, yönetici vs. olmasa da on- konusu doğanın bir ada olması, insanların ih- ların söylemlerini yansıtan kişiler olmaktadır. tiyaçlarını karşılayabilecek her şeyin bu top-
154 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:398 K:446 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) raklarda yetişiyor olması “cennet” metaforu- nedenle teknolojik gelişmeler toplumsal ve nu güçlendirmektedir. Ütopyanın doğasında siyasal mücadele alanı olarak resmedilmekte- felaketlere yer yoktur. Hem topluluk iklimin, dir (Çelik, 2015). Bu açıdan da “teknolojinin toprağın yeryüzünde en mükemmel olduğu, ‘saf’ bir mantığı olduğu” düşüncesi de devre eşsiz güzellikte bir yerde kurulmuştur hem dışı bırakılmaktadır. de doğa koşulları bilim ve teknik yardımıyla “İlerleme” mantığının işlevsel olarak sosyal kontrol altına alınmıştır. Böyle olduğu için de yaşamdaki çıktılarından biri “düzen”dir. Bu doğa ve kültür iç içedir. Cesur Yeni Dünya’da düzen bürokrasi ve sınıf ilişkilerini de bera- ise doğa ve insan arasındaki bağ neredeyse berinde getirmektedir. Hiç kimsenin kendi yok olmuştur. Doğa ancak tüketim malzeme- sınırlarını ve yetkilerini aşmadığı, ilişkilerin si olarak anlamlıdır. Onun dışında toplumsal bilge bir kişi tarafından düzenlendiği bir sis- yaşamdan uzak tutulan bir şeydir. Bunun ne- tem çatışmanın en ideal çözümü olarak su- deni “bilim ve teknikle doğayı kontrol etme- nulmaktadır. Kaosun ve savaşların olmaması nin aynı zamanda ondan uzaklaşmak” an- için düzen ve kontrolün kaçınılmaz olduğu lamına geldiği vurgusuyla ütopyacı anlayışı vurgusu yapılmaktadır. Böyle bir düzen tasa- eleştirmektir. rısı “özgürlük ve eşitlik” temelindeki özgür- İlerlemenin temel mantığı teknoloji üzerin- lüğün sınırlarının nasıl ve kimler tarafından den işlemektedir. Yeni Atlantis’de düzenin, belirlendiği ya da eşitliğin nasıl mümkün iyi yaşamın ve gelişmenin sağlanması için olacağı gibi tartışmalara kapı aralamaktadır. olumlu yaklaşılan, akılcılığın bir göstergesi Cesur Yeni Dünya’da bu tartışmalar, George olan teknoloji Cesur Yeni Dünya’da bireyi Orwell’in 1984 romanındaki “big brother” düşünsel faaliyetlerinden uzaklaştırmanın, gözetimindeki toplum tasarısını hatırlatacak köleleştirmenin temel dinamiğidir. Bu yö- şekilde, düzen ve kontrol baskısının en uç nüyle distopya ütopyanın “teknolojinin man- noktada olduğu bir sistem sunularak günde- tığını ilerlemeci mantıkla eş tutan” düşünce me getirilmektedir. Her iki anlatıda da “dü- biçimini eleştirmektedir. Ayrıca bu tür distop- zen ve kontrol varsa savaş ve çatışma yoktur” yalar teknolojinin tarafsız araç gereç değil, şeklindeki mit ters yüz edilmektedir. toplum mühendisliğinin bir ürünü olduğu “Düzen” arzusu insan bedenini dahi dene- iddiasını taşımaktadır. Başka bir ifadeyle bu tim altında tutmaya yönlendirmektedir. Yeni anlatılarda teknolojinin mantığı saf, kendine Atlantis’de doğum ve cinsellik gibi mevzu- ait bir mantık değildir; toplumsal ilişkilerin ların kontrol edilmesi söz konusudur. Üstelik belirlediği siyasal/ideolojik bir mantıktır. Bu bu yaklaşım özgürlüğün asli unsurlarından
155 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:398 K:446 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) biri olarak tarif edilmektedir. Birey kendi be- kikati kabul etmekle yükümlüdür. Cesur Yeni deninde özerk karar alamadığı halde özgür Dünya, Fahrenheit 451’de ise birey özgür olduğu inancı geliştirilmiştir. Bu tür denetim olduğuna inandırılır ve düşünme pratiğinden hem bireyin hem de toplumun sağlığı için uzak tutulur (Ağkaya, 2016: 32). Bu anlamda gerekli görülmektedir. Diğer taraftan Cesur ütopyanın tarihselliği “herkesin kabul ettiği Yeni Dünya’da denetimin bu boyutu oldukça bir düzen içerisinde özgürlük nihaidir” şek- çarpıcı şekilde eleştirilmektedir. Bedene ya- linde bir mesaj verirken, distopyanın tarihsel- pılan müdahalelerin insanları köleleştiren en liği rıza ve baskı arasındaki ilişkiyi hatırlat- etkili yöntemler arasında olduğu mesajı veril- maktadır. mektedir. İnsanlar, zihinlerine yapılan dijital Ütopyada birey genellikle tek başına bırakıl- müdahalelerle nörokimyasal manipülasyona uğratılarak köleleştirilir. Bu anlamda beden maz, içinde bulunduğu toplulukla anlamlı bir üzerindeki denetim ütopyada özgürlük, dis- bütün oluşturmaktadır. Bu bütünlük bir uyum topyada kölelikle eşleştirilmektedir. içerisinde işlemektedir. Yeni Atlantis’de de bu uyum net bir şekilde görülmektedir. An- Eylemlilik: cak Cesur Yeni Dünya’da bireyi toplulukla Yeni Atlantis’de herşeyin kurallara bağlı ol- birleştiren şey özerk verilmiş bir karar, or- duğu bir kurguyu tarif etmelerine karşın in- tak bir şuur değildir; tahakkümdür. Distopik sanların “özgür” olduğu izlenimi verilmek- toplum paradigmalarında bireyin umutları tedir. Çünkü insanlar kendilerine tanımlanan dahi sistemin gerekleri doğrultusunda tasnif rollerin dışına çıkma gereği bile hissetme- edilmiştir. Bu yapının meşruiyet kaynağı ise mektedir. Düzenin onlara istediğini yapacak sürdürülebilir konformizmdir. Birey konfor- koşulları önceden sağlamış olduğu varsayıl- mizm uğruna bilincini, özgürlüğünü ve duy- maktadır. Cesur Yeni Dünya ise manipüle gularını sistemin kontrolüne teslim etmekte- edilmiş koşullarda bireyin asla özgür ola- dir. Bu teslim ediş zorla değil gönüllü olarak mayacağını açıkça göstermektedir. Özgürlü- yapılır; çünkü eğlence ve tüketimin baştan çı- ğün sıkı kurallara sorgusuz sualsiz bağlılıkla karıcılığını kullanarak bireyin rızasını almak mümkün olacağı şeklindeki bir toplum tasarı- oldukça kolaydır. Bu gösteriyor ki, böyle bir mını eleştirellikle sunmaktadır. Bu mantık di- kurgu içerisinde bireysellik tabudur ve eleş- ğer totaliter ve burjuva distopyalarında da or- tirel düşünce, analiz yapmak ya da sistemin taktır. Totaliter distopyalardan örnek vermek iradesi dışındaki diğer tüm girişimler sosyal gerekirse Biz, 1984, Gün Ortasında Karanlık sapma olarak değerlendirilir. Gerektiğinde romanlarında, bireyler iktidarın sunduğu ha- bu yöndeki eylemler sistem tarafından ceza-
156 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:398 K:446 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) landırılır ve hatta yok edilir. Bu görüşler te- dır. Çünkü içgüdülerinden uzaklaşan insanlar melinde ütopyadaki “biraradalığın getirdiği dış dünyayı nesneleştiren ve manipüle eden uyumun ortak bir şuurun göstergesi” olmadı- araçlara güvenmek zorunda kalmıştır. Araç- ğını söylemek mümkündür. Ayrıca bu şekilde sal aklın ön plana çıkmasıyla dışa vurulama- bir anlatım tikelin bütün içerisinde, “birey”in yan içgüdüler giderek içe dönmüştür. Akıl ise toplum içerisinde eritilmesini eleştirmek- “güç” tarafından tamamen asimile edilmiş tedir. Bu bağlamda Cesur Yeni Dünya’nın durumdadır. Bu nedenle modernitenin araçsal “denetim”e yaptığı vurguyla “gözetim toplu- aklı, insanların yetisini yalnızca neden-sonuç mu” tartışmaları benzer bir eleştiriyi günde- ilişkisi kurmaya indirgemektedir (Habermas, me getirmektedir. 2003). Bu nedenle insan aklı “mutlu olmak Gözetim yoluyla totaliterleşmenin çıktılarını için tüketmek gerekir” telkinini kolaylıkla analiz etmek açısından Max Weber’in bü- ilke edinebilmektedir. rokrasi üzerine görüşleri oldukça yararlı bir Mutluluk: kaynaktır. Weber’e göre (1987: 132), gözetim için bilginin ayrıntılı bir şekilde kaydedilmesi Yeni Atlantis’de tarih “mutluluk” arzusu te- ve düzenlenmesi gerekir. Teknoloji bu dene- melinde inşa edilmektedir. Mutlu olmak için timin sağlanması için etkili bir araçtır. Bü- kurallara uymak, düzenin bir parçası olmak rokratik usul ve esaslar denetimi görünmez gerekir. “Mutluluk” vaadi köleliği meşrulaş- kılmaktadır. Gözetim hem özel hem kamusal tırmanın en ideal formülü olarak geliştirilmiş- alana hakim durumdadır. Gözetim toplumun- tir. Cesur Yeni Dünya ise “mutluluğun” pazar- da herkes için özel yaşam tehdit altındadır lanmasına ilişkin süreci görünür kılmaktadır. (Habermas, 1993: 174-176). Bu anlamda Marcuse’nin (2002) ifade ettiği gibi “mutlu Weber bürokrasiyi ve denetimi “demir kafes” bilinç” kolayca manipüle edilebilirken ve benzetmesiyle açıklamaktadır. Weber’in ma- olumsuzluklar karşısında vicdani sorgulama kinenin dişlilerine benzettiği insanlar kural- yapmayı gerekli görmezken, mutsuz bilinç lara köle gibi bağlı kalmakta ve özgürlükle- sürekli sorgulayan ve eleştiren olarak vicdani rini ve özerkliklerini kaybetmektedirler. Bu bir sorumluluk üstlenmektedir. Bu anlamda nedenle bürokrasi insanları “demir kafes”e ütopyanın “mutluluk ve kurtuluşu” eş koşan hapsetmektedir (Ritzer, 1996: 129). düşüncesi distopyada mite dönüşmektedir.
Nietzche insanların gözetim toplumunun ikti- Cesur Yeni Dünya’da “mutluluk” tema- dar odakları karşısında savunmasız kalmasını sı “rüya görmek”le ilişkilendirilmektedir. içgdülerinden uzaklaşmalarına bağlamakta- “Soma” adında uyuşturucu bir maddenin
157 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:398 K:446 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) kullanılması bu ilişkinin somutlaştırılması düşüncesi tarihsel bağlarını yitirmiş gözük- olarak düşünülebilir. Bu yönüyle Cesur Yeni mektedir. Modern dünyanın ütopya düşünce- Dünya modern dünyada mutluluğa yapılan si eleştirellikle değil “uyum”la eşleşmektedir. vurguların simülasyonun bir parçası olduğu Çünkü modern dünyanın ütopyacı mantığı dolayısıyla yanılsama olduğunu hatırlatmak- “tüketim toplumu”nun ilkeleri tarafından bi- tadır. Özetle distopya içerisinde gerçeklik çimlenmektedir ve “mutluluk” tüketmekle, uykudan uyanmakla ulaşılabilecek bir şeydir. tüketmek de hegomonik söylemlere uyum Uyanmak için gereken de “eleştiri”dir. içinde olmakla eşleştirilmektedir. Dolayısıyla ütopyanın bahsi geçen ilerlemeci ve eleşti- Eleştiri: rel fonksiyonları üretim sistemlerinin elinde Ütopyalar kendi tikel varlığı içerisinde “ta- manipülasyon araçlarına dönüşmüştür. Cesur rih” olgusunu eleştiriye, sorgulamaya mahal Yeni Dünya’nın toplumsal yapısı da böyle bir vermeyecek şekilde inşa etmektedir. Kurgu- düzeni tarif etmekte ve modern dünyanın tü- daki topluma ilişkin tarihsel verinin küçük ketim odaklı yapısını alaya almaktadır. anekdotlardan ibaret oluşu da bununla iliş- Cesur Yeni Dünya, çoğu distopya gibi siya- kilendirilebilir. Çünkü tarihi bilmek, geçmişi sal, toplumsal, ekonomik, bilimsel, teknolo- bilmek varoluşsal bir sorgulamayı gerektir- jik ve sanatsal tüm alanlarda kitlelerin bilme- mektedir. İnsanların geçmişe ilişkin bildikle- diği, gizli tutulan “kirli ilişkiler”in var olduğu rinin yalnızca zaferlere ilişkin olması ya da ve bu ilişkileri yönetenlerce insanların sürekli metafizik içerikli olgulardan ibaret olması olarak manipüle edildiği, her şey ortaya çıktı- sorgulamayı engellemektedir. Birçok ütop- ğında da kendisini dikte eden bir düzeni tarif yada olduğu gibi Yeni Atlantis’de de olan etmektedir (Çelik, 2015: 67). Sistem içinde bu yönelim, Cesur Yeni Dünya’da tanrı gibi her şey “rıza”ya dayalıyken, herhangi bir görülen ve tüm tarihsel sürecin merkezinde muhalefet karşısında düzenin otoriter kimli- yer alan Ford karakterinin “tarih saçmalıktır” ği görünür hale gelmektedir. Yeni Atlantis de şeklindeki vahyi ile alaya alınmaktadır. ise muhalefet gerektirecek herhangi bir olay Ütopya’nın edebi bir tür olarak ortaya çıkı- söz konusu olmadığı gibi gizli, saklı ilişkiler şının, yazarın içinde bulunduğu koşullara bir de söz konusu değildir. Her şey halkın onayı- eleştiri mahiyetinde olduğu bilinmektedir. nın alındığı kanunlarla belirlenmiştir. Herkes Ütopyanın düne bugüne ve geleceğe dokunan bilmesi gerektiği kadarını bilir ve bilmedikle- yönüyle eleştirel fonksiyonu elbette ki inkâr rinin de kendisini ilgilendirmediğine ikna ol- edilemez. Ancak modern toplumlarda ütopya muştur. Bu düzen içerisinde manipülasyonun
158 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:398 K:446 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) ve çıkar ilişkilerinin yeri yoktur. Böyle bir Cesur Yeni Dünya örneğinde olduğu gibi karşıtlık içerisinde uyumun asla manipülatif birçok distopyada mutsuzluk çeşitli biçim- olmadığı yaklaşımıyla, uyum davranışının lerde engellenerek insanların sistemle uyum arkasında manipülatif unsurlar aramanın ge- içerisinde kalmaları sağlanmaktadır. “Biz” reksizliği telkin edilmiş ve ikna kolaylaşmış de beyin ameliyatı yapılarak, 1984’de beyin olmaktadır. yıkama yoluyla, Fahrenheit 451’de eğlen- ce teşkilatı ve itfaiye teşkilatının alevleriyle SONUÇ insanların sisteme yeniden entegre olmaları Modern dönemin ütopyacı anlayışının top- sağlanmaktadır. lumsal yaşamın her alanında “mutlu bilinç”i Distopyanın “mutsuz bilince” yaptığı vurgu hakim kılarak, yaşanan olumsuzlukları bu tarihin “sıradan insana” yüklediği rolü alaşağı denli perdelemeye çalıştığı düşünüldüğün- etmektedir. Sıradan insanın iktidar odakları- de; distopyanın eleştirelliğine duyulan ih- nın “mutluluk” vaatleri uğruna vazgeçtiği bi- tiyaç daha hayati bir boyut kazanmakta- reyselliklerini hatırlatmaktadır. Bir “uyanış” dır. Marcuse’nin “mutsuz biliç”e, William yaratmak için ütopya düşüncesinin tamamen Faulkner’in “acı çeken bilinç”e yükledi- yok saydığı adaletsizlikleri, yıkımları, çatış- ği çözümleyici, sorgulayıcı sorumluluk ve maları gündeme getirmektedir. Sıradan insa- Nietzche’nin “gerçekliğin peşinden gitmek nın tarihin akışında yaratabileceği kırılmalara için mutsuzluğu göze almak gerekir” telkini dikkat çekmekte ve ütopik kurguların pasif- bu ihtiyacı yansıtmaktadır. Vieira; Marcuse, leştirdiği eleştiriye yeniden güç atfetmekte- Faulkner ve Nietzche’nin fikirlerine “umut- dir. Ancak ütopyanın sıradan insanı biat eden suz tasvirin anlatılanların ciddiye alınmasına insan olarak konumlandıran bakış açısıyla katkı sağlayacağı” inancıyla farklı bir boyut mücadelesinde distopyadan yana tavır almak, kazandırmaktadır. Vieria’ya (2010: 17) göre, distopyanın da “mutsuz bilinc”i baki kıla- distopyalar olumsuz bir gelecek tasviri yapa- bilecek ve çaresizliğin sindirilmesi yoluyla rak olumlu bir tepki yaratma peşindedir. İn- eleştirel düşünceye ket vurabilecek yönünü sanlığın kendi kusurlarını kavramasını, birey- görmezden gelmek anlamına gelmemelidir. sel ve toplumsal gelişmeye dair yaşananları Bu bağlamda distopya düşüncesinin sürekli idrak etmesini, gelecek tasvirlerinin bir ger- olarak kendisini yenilemesi ve “mutsuz bilin- çeklik olmadığını anlamasını ve bahsi geçen ci” eleştiriyi gündemde tutacak şekilde tekrar olumsuzluklara karşı savunma mekanizmala- tekrar güncellemesi gerekmektedir. Çünkü rı geliştirmesini beklemektedir. “olumsuzluk” tarihin bir noktasında sabit-
159 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:398 K:446 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) lendiğinde eleştirelliğini yitirebilir ve bireyi BUCK-MORSS, S., (2010). Görmenin Diya- “mutlu bilincin” neden olduğu eylemsizliğe lektiği: Walter Benjamin ve Pasajlar Pro- sürükleyebilir. jesi. Ferit Burak Aydar (Çev.), İstanbul, Türkiye: Metis, ss. 9. KAYNAKÇA
AĞKAYA, O., (2016). Ütopya ve Distopya: CERTEAU, M., (2008). Gündelik Hayatın Siyasetin Edebiyat Üzerindeki Etkisi, Keşfi, Ankara, Türkiye: Dost Kitabevi, MCBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 14(4): ss. 50-55 23-48 ÇELİK, E., (2015). Distopik Romanlarda BACON, F., (2010). Yeni Atlantis, Çev. Çiğ- Toplumsal Kurgu, Sosyoloji Araştırmala- dem Dürüşken, İstanbul: Kabalcı Yayıne- rı Dergisi, 18(1): 57-79 vi DESBAZEİLLE, M. M., (2003). Ütopya, BRADBURRY, R., (2012). Fahrenheit 451, Michele Riot-Sarcey vd. (Ed.), Ütopyalar Çev. Zerrin Kayalıoğlu, Korkut Kayalı- Sözlüğü, Turhan Ilgaz (Çev.), İstanbul, oğlu, İstanbul, Türkiye: İthaki Yayınları Türkiye: Sel Yayıncılık, ss. 156-160
BAUDRİLLARD, J., (2010). Simülakrlar ve ELMACI, T., (2011). Taşrada Gündelik Ha- Simülasyon, O. Adanır (Çev.), Ankara, yatın İdeolojisinin Vavien ve Süt Film- Türkiye: Doğu-Batı Yayınları leri Perspektifinden Okunması, Selçuk
BAUDRİLLARD, J., (2005). Şeytana Satı- Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik lan Ruh ya da Kötülüğün Egemenliği, O. Dergisi, 7(1): 61-173 Adanır (Çev.), Ankara, Doğu-Batı Yayın- HABERMAS, J., (1993). İdeoloji Olarak ları, ss. 24-30 Teknik ve Bilim, Mustafa Tüzel (Çev.), BRAUDEL, F., (1992) Tarih Üzerine Not- İstanbul, Türkiye: Yapı Kredi Yayınları, lar, Mehmet Ali Kılıçbay (Çev.), Ankara, ss. 174-176 Türkiye: İmge Kitapevi, ss. 8,30 HORKHEİMER, M., ADORNO T. W., BELAMY, E., (2011). Geçmişe Bakış, Çev. (2010). Aydınlanmanın Diyalektiği, Elif Fahri Yavaş, İstanbul, Türkiye: Say Ya- Öztarhan, Nihat Ülner (Çev.), İstanbul, yınları Türkiye: Kabalcı
160 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:398 K:446 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
HUXLEY, A., (2016). Cesur Yeni Dünya, ORWELL, G., (2016). 1984, Celal Üster Ümit Tosun (Çev.), İstanbul, Türkiye: İt- (Çev.), İstanbul, Türkiye: Can Yayınları haki Yayınları ÖZBEK, M., (2000). Walter Benjamin’i Oku- IGGERS, G.G., (2000). Fransa: Annales mak I, SBF Dergisi 55(2): 69-96 Ekolü, Yirminci Yüzyılda Tarih Yazımı: RİTZER, G., (1996). Toplumun McDonald- Bilimsel Nesnellikten Postmodernizme, laştırılması, Şen Süer Kaya (Çev.), İstan- İstanbul, Türkiye: Tarih Vakfı Yurt Ya- bul, Türkiye: Ayrıntı Yayınları, ss. 129 yınları, ss. 4-57 ROTH, M., (2005). Trauma: A Dystopia of KARDEŞ, M. E.,(2006). W. Benjamin’de Ta- the Spirit. In Rüsen J., Fehr M., & Rie- rih Kavramı, Kaygı, 6: 115-120 ger T. (Eds.), Thinking Utopia: Steps into Other Worlds (pp. 230-246). Berghahn KUMAR, K., (2005). Ütopyacılık, Çev: Ali Books. Retrieved from http://www.jstor. Somel, Ankara, Türkiye: İmge Kitabevi, org/stable/j.ctt1btbxsd ss. 13-38 SOROKİN, P. A., (1972). Bir Bunalım Ça- LEFEBVRE, H., (2012). Gündelik Hayatın ğında Toplum Felsefeleri, Mete Tunçay Eleştirisi, Işık Ergüden (Çev.), İstanbul, (Çev.), Ankara, Türkiye: Bilgi Yayınevi, Türkiye: Sel Yayıncılık, ss. 139 ss. 15 LE GUİN, U., (1999). Mülksüzler, Levent STABLEFORD, B., (1999). The Dictionary Mallamustafaoğlu (Çev.), İstanbul,- Tür of Science Fiction Places. New York: kiye: Metis Yayıncılık Wonderland Press, ss. 56
LONDON, J., (2012). Demir Ökçe, Erhun ŞAHİN, Ö ve BALTA, E., (2001). Gündelik Yücesoy (Çev.), İstanbul, Türkiye: Can Yaşamı Dönüştürmek ve Marksist Dü- Yayınları şünce, Praksis, 4: 185-217
LÖWY, M., (2007). Walter Benjamin: Yangın TİEDEMANN, R., (1995). Pasajlar Yapıtı- Alarmı, “Tarih Kavramı Üzerine Tezlerin na Giriş, Pasajlar, Ahmet Cemal (Çev.), Bir Okuması”, U. Uraz Aydın (Çev.), İs- İstanbul, Türkiye, YKY: 9-36 tanbul, Türkiye: Versus Yayınları, ss. 72 TROUİLLOT, M.R., (2015). Geçmişi Sustur- MARCUSE, H., (2002). One Dimensional mak, Sezai Ozan Zeybek (Çev.), İstanbul, Man. Londra: Routledge Türkiye: İthaki Yayınları, ss. 5-42
161 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:398 K:446 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
VİERİA, F., (2010). The Concept of Utopia, YILMAZ, K., (2013). Postmodernist Tarih The Cambridge Companion to Utopian Yaklaşımı: Postmodernizmin Tarih Eğiti- Literature, Gregory Claeys (Ed.), Camb- mi için Doğurguları, Pamukkale Üniver- ridge University Press, New York: 3-27 sitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34: 197- 209 WEBER, M., (1987). Sosyoloji Yazıları, T. Parla (Çev.), İstanbul, Türkiye: Hürriyet ZAMYATİN, (2015). Biz, Mehmet Fehmi Vakfı, ss.132 İmre (Çev.), Ankara, Türkiye: İmge Ki- tabevi
162 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:398 K:446 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
EXTENDED ABSTRACT
Current trends in writing history; criticizes the style of traditional historiography that is cente- red on “big narratives” and put the ordinary people’s everyday life instead of “the great stories” of the kings, the leaders, the founders etc. at the center of history narrative. This tendency, which emerged in parallel with the thought that history writing is a construction, a process of creation, is based history on “oppressed people”. Thus, while great triumphs, heroisms and achievements are brought to the forefront of traditional history, the history of the oppressed involve in great devastation, anguish, misery, disappointment and unhappiness. This view is based on the assumption of that traditional understanding of history reproduces the relations of “domination” and that the concept of history centered on the “oppressed” will revive “critical thinking”. It is not only about political history, but also about the stylistic differences in the his- tory of literary texts. The literary texts of the utopia and dystopia type provide important data on “history construction” because they present a society design and are closely related to the his- torical conditions of the period in which they are created. In this context Francis Bacon’s “New Atlantis” utopia and Huxley’s “Brave New World” dystopia were analyzed by “text analysis” and the ways of building history were discussed in a dialectical relationship. The themes of “time-space uncertainty, progress, action, happiness, criticism” were utilized to analyze these two works on the basis of “history construction”.One of the most prominent elements of the social order in the New Atlantis narrative is “uncertainty about the beginning and end of time”. It is unclear when the society has existed and how long it continues to exist. A founding leader is mentioned but clear information about the historical process is being avoided. On the other side, the space is described as a place where the unknown, not easily accessible to everyone, in the endless sea. It is only possible to reach it by chance. Randomness removes desirable attain- ment from being a “conscious” action. In the Brave New World, the time of the story is certain, the year 2540. The process of bringing society to those conditions is also certain. In this sense, the threat conditions proposed by dystopian are not postponed to an indefinite time, as it is in the utopian. The story goes on center of the people who realize the deadlocks of a supposedly ideal system. Within the system, these people are “ordinary people”.The New Atlantis has the construction of a history that reflects the ideology of “progress”. Information on the historical process is organized at the center of progress in science and technology. One of the most obvio- us indicators of progress is “control of nature” as it is the basic conception of “enlightenment”.
163 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:398 K:446 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
In the brave New World, the link between nature and man has almost disappeared. Technology in New Atlantis, a demonstration of rationality affirmed for order, good life and development, is the fundamental dynamics of enslavement and keep away from the intellectual activities of the individual in the Brave New World. Dystopia criticizes the idea ofutopia, which “coincides with the logic of technology with progressive logic” in this way. Although in New Atlantis a fiction that everything depends on the rules is describe, the impression that people are “free” are given and people’s activities are limited. Because people do not even need to get out of the roles defined for them. It is assumed that the order has already provided them with the conditions to do what they want. The Brave New World clearly shows that the individual can never be free on manipulated conditions.Utopians construct the “history” without any questioning. The fact that the historical account of collecting in fiction is composed of small anecdotes may also be related to this. Because knowing history, knowing history requires an existential questioning. This orientation, in New Atlantis, is taken to the foreground by Ford’s revelation of “history is bullshit”, who is seen as a god in the Brave New World and is at the center of the entire his- torical process. In New Atlantis history is built on the basis of the desire for “happiness”. To be happy, to follow the rules, to be a part of the order. “Happiness” has been developed as the ideal formula for legitimizing slavery. The brave New World makes the process of marketing “happiness” visible. While Marcuse (2002) expresses that “happy consciousness” can easily be manipulated and do not see necessary to conduct a conscientious questioning in the face of negativity, unhappy consciousness assumes a conscientious responsibility by the way of ques- tioning and critical critic. When the utopian conception of the modern era was thought to have tried to overcome such negativities by making “happy consciousness” dominant in every field of social life, The need for the criticality of distopia is becoming more vital. Marcuse’s concept of the “unhappy conscience”, William Faulkner’s concept of “the suffering consciousness”, and Nietzche’s phrase of “it is need to take the chance in order to pursue reality” are reflect this need. The emphasis of “unhappy conscience” made by Distopyan is to take down the role that history carries “ordinary human beings”. It reminds ordinary people their power that have given up because of promises of “happiness.” To create an “awakening”, the injustices, devastations, conflicts that the utopia mind totally ignores brings to the agenda. It draw attention that ordinary people can create reforms in the flow of history and it is attributing again power for the criticism that utopian fiction makes passive. However, defending distopy against the utopian who sees the ordinary man allegiant should not mean of ignoring the fact that it can make criticize weak by spreading unhappy conscious and despair. In this context, the idea of dystopia must cons-
164 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:398 K:446 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) tantly update itself, renewing itself and keeping it on the agenda of “unhappy consciousness” and criticism. Because when “negativity” is fixed at a point in history, it can lose its criticality and lead the individual to inaction which “happy consciousness” crate.
165 ULUSLARARASI HAKEMLI İLETİŞİM VE EDEBİYAT ARAŞTIRMALARI DERGISI UHİVE INTERNATIONAL PEER-REVIEWED JOURNAL OF COMMUNICATION AND HUMANITIES RESEARCH
THE ROLE OF GLOBALIZATION IN RUG CULTURE IN ANATOLIA: A CASE STUDY, OSMANİYE KARATEPE RUGS (1)
ANADOLU’DA KİLİM KÜLTÜRÜNÜN DEĞİŞİMİNDE KÜRESELLEŞMENİN ROLÜ: ÖRNEK OLAY İNCELEMESİ OSMANİYE KARATEPE KİLİMLERİ
Gülsüm ŞİMŞEK Osmaniye Korkut Ata University, Osmaniye / Turkey ORCID ID: 0000-0001-8922-2088
Öz: The aim of this study is to determine the transformation Abstract: Bu çalışmanın amacı, Anadolu’nun Tarihi yerl- of Karatepe rugs in Anatolia in terms of globalization. In the erinden olan ve ünü dünyaya yayılan Karatepe kilimlerinin scope of the study, firstly literature search related to globali- geçmişten günümüze küreselleşme sürecindeki değişimini zation and Osmaniye Karatepe kilims was done. Such names tespit etmektir. Çalışma kapsamında öncelikle küreselleşme as Karatepe Kilimleri Cooperative President Cengiz Cafri, ve Osmaniye Karatepe kilimleriyle ilgili literatür taraması Karatepe kilims web site manager sales consultant Ömer Tut, yapılmıştır. Çalışmanın yöntem kısmında Karatepe kilim- manager of Osmaniye City Museum Ayşe Erat, kilim doku- lerinin küreselleşme serüveninde tabi olduğu değişimi tes- yan Karatepeli women and Osmaniye Korkut Ata University pit edebilmek için Karatepe Kilimleri Kooperatif başkanı Osmaniye Vocational High School Textile-Apparel-Footwear Cengiz Cafri, Karatepe kilimleri web sitesi yöneticisi satış and Leather Department Asst. Assistant Prof. Halil Özdemir danışmanı Ömer Tut, Osmaniye Kent Müzesi Müdürü Ayşe visited between 9-13 May 2016. The changes considering Erat, kilim dokuyan Karatepeli kadınlar ve Osmaniye Korkut Karatepe rugs in the light of the findings obtained in the Ata Üniversitesi Osmaniye Meslek Yüksek Okulu Tekstil- interviews are examined in seven categories as communica- Giyim-Ayakkabı ve Deri Bölüm Başkanı Yrd. Doç. Halil tion, economy, employment, technology, promotion, locality Özdemir ile 9-13 Mayıs 2016 tarihleri arasında derinlemesine and usage purpose. In the framework of these categories, the görüşmeler yapılmıştır. Derinlemesine görüşmeler neticesinde following data were revealed: Karatepe rugs had a symbolic elde edilen bulgular ışığında Karatepe kilimlerinde geçmişten communication language in which women expressed their günümüze meydana gelen değişiklikler iletişim, ekonomi, is- feelings, desires and thoughts in the past when they were not tihdam, teknoloji, tanıtım, yerellik ve kullanım amacı şeklinde reading, writing, or at low levels. In the past years, Karatepe yedi kategoride incelenmiştir. Bu kategoriler çerçevesinde Kilims have became the bread door of the Karatepe women araştırma neticesinde şu veriler ortaya çıkmıştır: Geçmişte as the ornaments of today, touching the rugs and touching to okuma, yazmanın olmadığı ya da düşük seviyelerde olduğu meet the needs of the house. dönemlerde Karatepe kilimleri o yörede yaşayan kadınların duygularını, arzularını ve düşüncelerini ifade ettikleri sembo- Anahtar Kelimeler: Culture, Osmaniye, Rugs, Karatepe lik bir iletişim dili iken günümüzde bu özellik küreselleşme sürecinde önemini yitirmiştir. Geçmiş yıllarda Karatepe Kilimleri evin ihtiyacını karşılamak için dokunurken günü- müzde süs eşyası haline gelmiş, kilim dokuyan Karatepeli kadınların ekmek kapısı olmuştur. Key Words: Kültür, Osmaniye, Kilim, Karatepe
Doi: 10.17361/UHIVE.2017.3.2
(1) Responsible Author: Gülsüm ŞİMŞEK, Osmaniye Korkut Ata University, Osmaniye / Turkey, gulsumerbasan- [email protected], Geliş Tarihi / Received: 13.07.2017, Kabul Tarihi / Accepted: 26.09.2017, Makalenin Türü: Type of article (Araştırma – İnceleme / Research - Analysis) Etik Kurul Raporu: Yok – None of Ethics Committee
166 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:394 K:443 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
INTRODUCTION reason, in order to present and describe the changes of Karatepe rugs in globalization Globalization, described as the capital’s ob- process from the past to the present, in-depth taining international legibility, has multi-di- interviews were made with Karatepe Rugs mensional qualifications in terms of economy, Association Manager Cengiz Cafri, Karatepe politics, culture and technology. Globaliza- rugs website administrator.1 sales assistant tion has various milestones from the past to Ömer Tut, course instructor Ayşe Haksever, the present such as geographical discover- rug weaver women from Karatepe and Os- ies, industrial revolution, multinational com- maniye Korkut Ata University, Osmaniye panies’ rights to comment on things in the Vocational High School, head of Textile-Gar- world, technological developments in terms ment-Shoe Department Assistant Professor of communication and collapse of the USSR. Halil Özdemir between 9-13 of May, 2016. The changes and developments within global- ization process, affected the tangible cultures In these detailed interviews, changes related in Anatolia from the point of technology, lo- to Karatepe rugs within globalization pro- calness, economy, employment and etc. cess were evaluated under seven categories as communication, economy, employment, In the daily life rug is laid on the floors, sofa technology, promotion, localness and usage and etc. The rug is generally made of wool purpose. A research was conducted within the and by double-knitting system without front frame of these categories and the results were and back face. The history of rug in Turkish evaluated. culture dates back to 3 and 2nd centuries B.C. Today, rug is known by everyone in Anatolia. GLOBALIZATION Rug is not only used for covering, saddlebag, Although the concept of globalization is wide prayer rug and etc but it has become a way and popular in literature, it does not have an of expressing Anatolian people’s emotions, exact description; however, it has a number opinions and wishes as well. Rug has become of descriptions. Globalization; “Forming an a kind of symbolic communication. However, economic wholeness, societies’ resembling changes with globalization have changed the each other and a global culture’s occurrence rug culture in Anatolia in different ways with- accordingly or expressing the societies’ own in centuries. identities and differences, tightening and
Karatepe rugs in Osmaniye are also subject- 1 (http://karatepekilim.com.tr/icerik/hakkimizda Ac- ed to changes during globalization. For this cess: 18.05.2016)
167 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:394 K:443 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) waning of the world, national things’ becom- cal developments are actualized. The second ing meaningless and perceiving the world as one, activities and interdependence are ex- one place.” (Şahin, 2011: 1-2). According to tended and widened. This allowed the conti- McGrew, globalization is centring of the mu- nuity of the finance markets throughout the tual global connectivity. It is flowing of the world at 24 hours. The third one, the remote goods, capital, people, information, images, information and images are sent within a few crime, pollution, drugs, fashion and beliefs seconds from somewhere to another through easily between the borders. It has effects on internet and the satellites present the consum- transnational networks, social movements ers the real-time images of the events. The and relationships from sexuality to acad- fourth one, human awareness to be a part of emy at every area (McGrew, 1992: 65-67, the geographical global unity changes the in- Tomlinson 2013: 12-13). According to Turk- dividual and common identity gradually and ish Language Association (TLA), global- affects the way of doing acts dramatically ization means: “functionally articulation of (Adıgüzel, 2011: 13-14). the economic activities that are widespread internationally”2 Although there are vari- Globalization gained speed at the end of the ous descriptions of globalization, capital and 1990s and it has periodic developments from economy ideas lie at the bottom of the notion. past to present. The first of these, the West Globalization expresses that the international started geographical discoveries with the con- economy took place of the national economy quest of İstanbul in 1453. The West started to and the capital knows no limits. spread the political, military and commercial effect to transoceanic countries with empow- There are four features within the descrip- ering the national state by colonizing. The tions of the globalization. As the first one, second milestone is the industrial revolution traditional, political, cultural and geographi- started in 1890s. The developments in Conti- cal borders are crossed and activities are or- nental Europe took hold of the humanity and ganised with new social networks. colonialism was among the final outcomes. At the present time, with the occurrence of Whereas the economic and political balances satellite communication companies, profes- changed as a result of the 1st and 2nd World sional communication networks and infor- Wars in the 20th century, cultural and social matics of political decision with technologi- values and balances were destroyed and new
2 (http://www.tdk.gov.tr/index.php / Access: balances recouped. At that time, the USA and 07.06.2016). the USSR formed two poles and old war pe-
168 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:394 K:443 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) riod began. As from the 1970s, multinational tant dimension, element of globalization. As companies started to have a voice in the world far as capital knows no limits, economic en- economy. As a result of these developments, terprises turn to transoceanic activities. The the two-pole world period finished by the de- Western countries hold the 80% of the global molition of Berlin Wall and dissolution of the economic capital because of the deregula- USSR and the last period of the globalization tions of foreign trade, capital movements and completed. All the obstacles for globalization labour equipment (Şahin, 2011: 27). were eliminated (Şahin, 2011: 20-21). International money system Bretton Woods Globalization is a fact that holds contrasts in rested on gold-dollar relation collapsed in itself. There are both positive and negative 1970s, fixed rate system was replaced by sides. The positive sides of globalization: floating rate system. Towards the end of the removing time and place limit, providing 2nd World War, a fixed exchange rate was deep and rich fund of knowledge, forming formed that binds every country’s money to common values of humanity, reaching the USA dollar’s fixed gold values. Economic freedom of movement, communication and crisis became widespread because of the oil intercommunication between countries to shock between 1973-1978. That’s why inter- the large masses, improving the unity spirit dependence between the economies increased between Non-Governmental Organisations. and new balances were set. Bretton Woods The negative sides: domination of the great International Monetary Fund formed a basis powers on national governments in every re- to actualize International Reconstruction and spect, starting to polarize societies, increas- Development Bank, General Agreement on ing poverty with increasing wealth, interna- Trade and Tariffs, International Trade Union. tional companies’ standing out, increasing These are the establishments that undertake exploiting system that ruins the environment, a mission in order to adapt the economies of the existence of the nation state is in danger, the countries that manage the globalization traditional-local values start to depreciate and economically to developing countries’ econo- environment pollution reaches dangerous di- mies (Büyükbaykal, 2015: 42). mensions (Şahin, 2011: 4-7). Another important dimension of globalism is There are main factors that cause and ac- political globalization. It is concentrating and celerate globalization. These are economic, improving the political relations. Whereas political, technologic and cultural factors. basic values such as human rights, freedom, Economic developments are the most impor- environment protection and etc become im-
169 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:394 K:443 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) portant; nation state is forced to change under speed shaped globalization. As of the 1980s, the pressure of powerful dispositions such as knowledge, information, education, enter- democratisation, localization, publicity, par- tainment started to commoditize and became ticipation, flexibility, accountability. During the subject of capitalist domination. Knowl- the political globalization process, downsiz- edge at the libraries change places with com- ing of the state, deregulation, privatization, puters, knowledge and information become political reforms, and socio-economic policy commoditized and came under the rule of changes become the policies of the countries. computers. During the globalization process, At the same time this change brings up new knowledge and information turned to “tech- governing models into question of interna- no-meta” because of the rapid development tional, national and under-nation levels and of technology and communication possibili- it causes changes at the structure, authority ties. In this respect, techno-capitalism leads and functions of the nation states (Adıgüzel, the capital to increase the social pressure. 2011: 173). Moreover, thanks to globaliza- At the same time, the concept of space/place tion, countries are brought under control changed by means of developments in com- without firing a shoot. On the other hand, munication technologies, cybernetic took developed countries increase their activity place of it. The mass became heterogeneous, at the regions that have energy sources and the traditional media association changed, the penetrate into geostrategic important coun- time perception chanced and it left its place to tries under the title of providing consistency time out time (Aydoğan, 2011: 23-26). (Şahin, 2011: 26). One of the changing important dimensions Global communication technology, called of the globalization is the cultural dimen- “the third industrial revolution”, can be- ar sion. At a developing and changing world, rayed as making use of satellite technologies individuals’ lifestyles and consumption pat- for communication technology data transfer, terns underwent a cultural change. By means saving, storing, operating the data and ben- of the developments at communication area, efitting from virtual platforms while transfer- opinions, images could be transferred from ring and decreasing the production costs and one place to another place easily and with increasing the usage rate and etc (Kapsterin, mass communication instruments, the culture 1999: 533; Dikkaya and Özyakışır, 2008: 26). started to change (Büyükbaykal, 2015: 77). Started with the commonly usage of the com- Cultures partially changed with globalization munication and transportation technologies, and a new global and common culture ap-
170 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:394 K:443 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) peared. Especially in big cities and capitals, Slav languages, Ukraine and South Rus- eating habits and varies, music culture, cloth- sia languages from Turkish and it is used as ing, free time activities and hobbies and etc “kilim”. At the old texts of Persian and Turk- became the same. The lives and lifestyles of ish, it means “laying cover and dervish cas- the people in different cities resembled each sock”, and at some old Turkish texts it means other. In addition, globalization empowered “fringed rug”, and today we know the word the differences of the local cultures. Cities at- “rug” with its former meaning (Kılıç and tempted to transform their local cultural fea- Yayan, 2010:184). tures to global values (Tokgöz et al., 2010: Although unknown certainly when and where 67-68). Global culture represents the triggers the first weaving loom started in Turkish cul- of people’s consumption wishes, what and tural life, there is no doubt that weaving was how to produce and how to share, integration first used in the Middle Asia. The residents of of the capital with the world and Marshall this region are called “Yuruk” and they are and McLuhan’s global village that is formed nomads. As a result of large population, the of image and information continually and nomads migrated to the west of Middle Asia rapidly (Büyükbaykal, 2015: 77). In this di- and started to find a place to live. They were rection, globalization lies behind the modern exposed to unusual climate conditions. As the culture, and cultural practices lie behind the goat’s wool is longer and tighter than sheep’s globalization (Tomlinson, 2013: 12). wool, plain weaving technique was first used OSMANIYE KARATEPE RUGS in this sense for nomad rugs (Fırat, 2009: 5). Pazyryk Carpet is accepted to be weaved dur- Laid on floor such as flooring, sofa; generally ing the Hun Dynasty in the 3rd or nd2 century patterned, shiny, thick, hair or wool weaving B.C and found at the mountainside of Altai (http://www.tdk.gov.tr/ access: 09.06.2016). Mountains, in a sepulchre covered with ice, It carries the Turkish history in its patterns; and it is accepted as the oldest knotted carpet fancy cover or ground cloth that tells our na- of the world (Kılıç and Yayan: 2010: 185). tion’s happiness, sorrow, manners and cus- toms in centuries (İlgün, 2012: 132). Karatepe in Cilician History
Although believed that the word “rug” comes Karatepe was established in the 8th century from Persian, it is actually a Turkish word. during the Late Hittite Period as a border It is accepted that the Persian words “gelim, castle by Asitawata, known as the ruler of kelim” derive from Turkish. It passed to all Adana Plain. The castle is at 21 km east of
171 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:394 K:443 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
Osmaniye province’s Kadirli town centre. ers could not continue doing sheep and goat Excavations started in 1947 and the excava- farming. Turkmen villagers started to search tions have been conducted by Prof. Dr. Halet new sources of income. Under the leader- Çambel so far. As far as the monuments are ship of Ali Cafri and with the contributions of parts of a whole, they were not carried to a Halet Çambel, a cooperative was established museum. They were exhibited in an outdoor there in 1972 to provide the villagers new museum in Karatepe-Aslantaş after maintain- sources of income (Ersoy, 2003: 4-5). ing their natural and historical environment. Karatepe brings world-famous Prof. Dr. Ha- Basaltic blocks were protected with protec- let Çambel into mind. Mrs. Halet is the moth- tion roof and the restoration and protection er of the living Karatepe people. She became works at the castle turned to an all-round a Karatepe resident and commune with Ka- project in time. Cultural properties in that ratepe. She got professorship in 1960 and a area were thought to be protected within 7715 prehistory chair at Istanbul University. Under hectare forest and thus, Karatepe-Aslantaş favour of this scientist, Turkey’s first out- National Park was established in 1958 (Arı, door museum was established at Karatepe- 2011: 13-14). Aslantaş Mound. This area was declared as The territory at the east of Osmaniye prov- a National Park with excavation works. She ince’s Kadirli town is called Karatepe. The contributed greatly to reveal the ruins of Ka- territory is quite high. At the Karatepe region, ratepe and decrypt the Hittite language. Mrs. there are Kızıyusuflu, Bahadırlı, Bekereci, Halet leaded to weave and develop the Kara- Karatepe, Durmuşsofulu and Cıyanlı vil- tepe rugs scientifically in the 1970s. She took lages. Turkmens that live as nomads and then the villagers’ rugs to Istanbul, sold them and settled into the highlands of Adana adapted to returned the money to the villagers. Today a sedentary life and did agriculture and hus- she is the first person to introduce Karatepe bandry. Along with the establishment of the rugs to the world.3 Republic of Turkey, a dam lake was decided Karatepe Rugs to be built there. However, Aslantaş Dam Lake submerged the villagers’ farmlands. Karatepe rugs started to be weaved in order The villagers tended to sheep and goat farm- to satisfy the nomad folk’s daily needs. The ing. Excavations started at the region with women in this territory weave their tradi-
Halet Çambel and the region was declared to 3 http://turkoloji.cu.edu.tr/CUKUROVA/sempoz- be a National Park. For that reason the villag- yum/semp_2/seyirci.pdf/ Access: 10.06.2016
172 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:394 K:443 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) tions, customs, beliefs, hopes and emotions dimensions. In order to provide a standard for on these rugs. Karatepe rugs, generally warp density is 54 wires per 10 cm for fine clothes and 35 wires There are three types of rug weaving: fine, for thick clothes. Density on the cloth affects semi-fine and thick. The most important fac- both the feel and looseness and its square me- tor that determines the quality of the rug is ter weight, and so its production cost directly the weft number per square meter (Şahin, (Özdemir and Özdemir, 2016: 3). 2006: 36). It is ascertained that according to yarn number and weft/warp density, the Rugs are separated to eight groups in terms rugs in Karatepe Rug Cooperative are gener- of weaving techniques. They are: Buttoned ally weaved finely. The factors that ascertain rugs, button-less rugs, rugs formed by press- the quality of the rug are: Kirkit hit and yarn ing the normal wefts and additional wefts, number at weaving loom of rug. Other factors rugs formed by removing the buttons via are some technical features such as origin, double clamping, rugs formed by removing territory, fineness, and length and production the buttons with wefts turning from the same type of wool, fineness, hairiness and twists of warp, outlined coil rugs, curve weft rugs. the threads and such technical features, natu- Button means the holes left on the rugs dur- ral dyestuff usage and the pattern or design ing weaving. The more buttons on the rug, used at the rug. Madder is used at Karatepe the less strong the rug’s structure. Production rugs and the primary colours are obtained of good quality is made with button-less rug from the tree roots. Red is obtained from pine (Deniz, 2000: 16, Şahin, 2006:2). barks; Rubai is obtained from plant roots and Karatepe Rugs obtained commercial purpose sumac extract; Green is obtained from olean- after Karatepe Rugs Cooperative was estab- der, chaste berry and tomato branches; Yel- lished in 1972 under the leadership of Ali low is obtained from daisy, boruk flower and Cafri and with the attempts of Prof. Dr. Halet cevri flower. Moreover, black, brown, cream, Çambel. Çambel’s purposes to establish this gray and natural are obtained from sheep’s cooperative are: enterprise from the roots, wool (Hiçyılmaz et al., 1993: 358-360). based on volunteering, and democratic gov- At Karatepe Rug Cooperative, for weft thread ernance principle, assisted collective work Nm 3,5/2 and for warp 2,5/3 thread is pre- and participation of the government, neces- ferred. According to the area of usage the sity for national development efforts, educa- rugs can be weaved as prayer rug and run- tional, organizational and sustainable occu- ner by changing their technical features and pation (Duman, 1999: 96), decreasing farm-
173 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:394 K:443 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) lands because of Aslantaş dam’s construction weaved by Anatolian women’s hands silently. to the territory and the people’s being unable One of these legends is: to breed sheep and goat with declaration of “A carpet is brought to sultan. Sultan takes a national park (Ersoy, 2003: 4). Due to all glance at the carpet, feels shocked. He com- these reasons, Kızyusuflu Village Karatepe mands to his vizier: “Bring me the girl who Rugs Cooperative was established by Halet weaved this carpet right now!” Command is Çambel at the territory not only to provide a sultan’s... The carpet maker girl is found... source of income to the residents, but also to She’s really beautiful. She is investigated and introduce and market the Karatepe rugs. it’s learnt that she’s been in love with a boy Anatolian people used a symbolic language for 5 years but her father resists not to give to express their emotions, opinions, longing, his daughter in marriage. After a few days, wishes and expectations. This symbolic lan- she marries that boy and is freed from bad guage started with the existence of human and romance. Is it necessary to explain how the developed with knitted patterns, designs and carpet told the girl’s situation to sultan?” forms became the Anatolian people’s voice, (Önder, from 1963, Ağartan and Cengiz, harbinger and confidant. This symbolic lan- 2009: 53). guage especially draws attention to Anatolia rug patterns and designs. In the past, illiterate METHODOLOGY Anatolian women could express themselves The rug culture at Karatepe territory of Os- freely by this symbolic language they used. maniye has been among the tangible cultures Women weaved everything about the nature for centuries. One of the important values and their lives with these patterns. Each pat- of Osmaniye, Karatepe rugs have been ex- tern represents love, separation, hate, wish, posed to various changes during the global- entreaty and sorrow of child death and long- ization process. In order to determine these ing. These weavings are accepted as the changes, detailed interviews were made be- books of Anatolia and they continue to tell tween 09.05.2016 and 13.05.2016 and some their story in a silent way not only the places researches were carried out in Karatepe vil- and time they are, but also at the known mu- lage. seums, palaces and elite areas (Ağartan and Cengiz, 2009: 53). Problem
Moreover, legends start to talk above the Has Osmaniye Karatepe Rug culture changed speaking carpets and rugs although they are during globalization process so far?
174 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:394 K:443 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
Universe Findings
Rug culture of Anatolia region. In an attempt to describe the change of rug culture of Osmaniye Karatepe territory dur- Sample ing globalization process, various categories Osmaniye Karatepe Territory rugs are created. These categories are investigated in terms of communication, economy, em- Limitedness ployment, technology, promotion, localness Investigation of Osmaniye Karartepe territo- and usage purpose. ry rugs between 09.05.2016 and 13.05.2016. Studies were conducted with Karatepe Rugs Method Association Manager Cengiz Cafri, Kara- tepe rugs website sales assistant Ömer Tut, In-depth interviews were made with Karatepe course instructor Ayşe Haksever, rug weaver Rugs Association Manager Cengiz Cafri, Ka- women from Karatepe and Osmaniye Korkut ratepe rugs website sales assistant Ömer Tut, Ata University, Osmaniye Vocational High course instructor Ayşe Haksever, rug weav- School, head of Textile-Garment-Shoe De- er women from Karatepe (Hilal Hiçyılmaz partment Assistant Professor Halil Özdemir, – Fatma Dafdurur) and Osmaniye Korkut and the data gained in these studies are given Ata University, Osmaniye Vocational High in table 1 below. School, head of Textile-Garment-Shoe De- partment Assistant Professor Halil Özdemir between 9-13 of May, 2016.
175 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:394 K:443 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
Table 1. Elements That Are Subjected To Change During Globalization Process
Changed during globalization Didn’t change during globalization process process Communication Yes Economy Yes Employment Yes Technology Partially changed Promotion Yes Localness Yes Usage purpose Yes
Karatepe rug was a symbolic language wom- 2. Amulet pattern. en used to express themselves 30-40 years ago. It was an aesthetic communication way that young lovers, girls who want dowry, women who want to marry strapping and brave young men, women who are tired of daily works and longing for children used. Some of the examples of the rug patterns are:
1. “I love you” pattern. It is more popular and a newer pattern than the others.
3. Laddered pattern. It symbolizes breeding.
176 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:394 K:443 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
4. Lovers look each other. The pattern that 7. Ram horn. It symbolizes the girls’ mar- young lovers express their feelings riage with a strapping man.
8. Seymen pattern. Women sent to see a 5. Star pattern. It symbolizes brightness and marriageable girl. It expresses that the weav- light. er girl reaches the marriageable age.
6. Chained pattern. It symbolizes fertility and productivity.
According to rug instructor Ayşe Haksever: “The rugs in Osmaniye – Karatepe territory have been speech of the women. The young girls and women that live in hard conditions and with a patriarchal family, disclosed their wishes by this way. Unfortunately, today this value isn’t used any more. There aren’t many people that know or wonder the meanings of
177 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:394 K:443 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) rug patterns. The people who order us rugs “Before our cooperative was established in or buy rug pay attention to only visual qual- 1972, Karatepe locals were weaving rugs to ity of colours and patterns. Our rugs’ valu- satisfy their basic needs. Since 1972, our co- able and meaningful woman language disap- operative has provided training for rug weav- peared in time. ing. Our local women and girls weave rugs at our cooperative and at their homes; there- One of the weaver women, Hilal Hiçyılmaz fore they start to sell the rugs in our country states that: “we weave the rugs upon the re- and abroad through our cooperative. This is quest of the consumers. Our consumers only an income channel for the locals live in hard look at the colours and patterns before they order. Nobody knows anything about the conditions. There are local women that live meanings of the rug patterns.” on only rug weaving.”
Osmaniye-Karatepe territory’s rugs changed One of the weaver women, Fatma Dafdurur along with globalization in terms of econo- said: “I have weaved for 6 years. At the same my. Before the cooperative was established time, I stay in the cooperative’s dormitory. I and there were not carpet or rug manufactur- live on weaving. I weave an average rug in ing factories at a cheaper cost, rug weaving a week and I earn approximately 250 TL per was necessity more than need. People weaved rug.” their daily used floor cover, saddlebags to use Today, as far as Karatepe rugs are livelihoods as bag or sack, prayer rugs and many prod- for women, they provide them job and money ucts at home. However, with technological from the point of local goods’ production. 15 developments by means of globalization, women within the cooperative earn money factories supplied cheaper and quicker prod- through weaving at their homes or at the ucts for daily use and therefore rug weaving workshop of the cooperative. 40 years ago, rate of Karatepe locals decreased. As soon as such a situation was beside the point. Women the rugs were carried to national and interna- weaved rugs for only meeting their compul- tional platforms through the cooperative, the sory needs. Karatepe rugs became a source rugs were weaved for earning money more of income by employing the women with the than necessity. As the localness came into globalization process. the prominence with globalization, Karatepe rugs of Osmaniye became bread and butter at When Karatepe rugs are analyzed within the this territory. Cooperative manager Cengiz frame of technology, it is seen that they chal- Cafri explains this situation as below: lenge globalization partially. Whereas they
178 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:394 K:443 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) used wooden moulds for weaving looms 40 Photo 2. Weaving looms from metal body years ago, today they use iron moulds for weaving looms. In the past, locals provided wool threads by slivering through spinning wheels, but today threads are provided from various factories. In spite of all, the locals don’t do agriculture of plants that give colour to the rugs; they are picked in their suitable seasons. The rugs are weaved at the oppo- site of the weaving looms by hand. From this point, Karatepe rugs are challenging the glo- balization.
Photo 1. A spinning wheel used in past to Photo 3. Dye table that shows the plants sliver the sheep and goat wools and make used for colouring and the colours they give. thread.
179 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:394 K:443 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) ccording to rug instructor Ayşe Haksever, Technical School for Girls, Osmaniye Local “Our rugs are produced completely hand wo- Productions Fair, Centenary Tastes and Arts ven by women in a labour-intensive system. Fair (İstanbul), International , Handicrafts Fair Our uncoloured threads are supplied from the (İstanbul), AKM Cultural Centre, Yuruk Tent factories in Istanbul and Uşak. The plants are Promotion in Büyükada, İstanbul (Özdemir picked in different seasons and the threads and Özdemir, 2016). are boiled nearly for an hour together and the According to Osmaniye Korkut Ata Univer- intended colours are given, after boiling pro- sity, Osmaniye Vocational High School, head cess, they are line dried. Even 100 years pass, of Textile-Garment-Shoe Department As- the rugs made with this method don’t discol- sistant Professor Halil Özdemir; “Karatepe our.” rugs are important in terms of representing Along with globalization, the power of nation and promoting Osmaniye. In the past years, states starts to decrease, whereas local authori- rugs were used for only satisfying daily needs. ties gain power. However the basic elements Along with the technological developments of that give the local authorities prominence are globalization process, factory production and the region’s tangible and abstract cultural, so- cheaper carpets and rugs are preferred. The cial, technological structures. The cities start usage purposes of the Karatepe rugs changed to brand within globalization process. All of and acquired ornamental qualification. Kara- these facts affected Osmaniye, too. Karatepe tepe rugs are given to the high state officials rugs proceed to be a brand that promotes Os- from inland and international states as a sou- maniye to the country and world. Moreover, venir from Osmaniye, and they are exhibited Karatepe rugs took place at the Coca Cola’s at promotion fairs. Rugs belonged to only a big project that shows the countries’ local tan- territory in the past but now it’s respected to gible cultural indicators in 2000 and became be a basic cultural value of Osmaniye. In ad- the cover of Coca Cola calendar in 2001 (Er- dition, Coca Cola covered bottles with Kara- soy, 2003:7). In order to promote the rugs, tepe rugs and presented at Istanbul Caddesi national and international fairs are followed. Beyoğlu Advanced Technical School for Girls Some of these fairs are: EMİTT, International in Istanbul in 2002 and it attracted a great Tourism Fair, İzmir International Fair, Çeşme deal of attention”. Museum Exhibition Hall, Istanbul, Advanced
180 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:394 K:443 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
Osmaniye before the cooperative was estab- lished, with the cooperative they are now sold inland and internationally. As soon as the communication technology develops over time, it is sold on internet environment. Kara- tepe rugs advance to international platform as a local value by globalization. Internet sales manager Ömer Tut says:
“We opened the online store in order to com- mercialize the rugs easily, employ the women and create awareness. We can sell our rugs inland and abroad online easily through in- ternet. However, Osmaniye’s local people give more importance and buy the rugs. Due to Karatepe rugs in İncirlik Base’s souvenir department, American soldiers show more in- terest to our rugs.”
Local people of Osmaniye used to use the rug Photo 4. Coca Cola covered bottles with Ka- for vital needs especially in summer months ratepe rugs and presented at Istanbul Cad- 30-40 years ago. As a result of economic, desi Beyoğlu Advanced Technical School for communicational, technological and cultural Girls in Istanbul in 2002 changes related to globalization, Karatepe One of the most important values that pro- rugs became ornaments that are exhibited on motes Osmaniye, Karatepe rugs got share the walls, souvenir or reminder. Purpose of from the communication technologies of glo- usage changed with globalization. Assistant balization. Along with the rapid development Professor Doctor Halil Özdemir says: “Al- of internet and satellite broadcasts, Karatepe though the locals or Osmaniye’s residents rugs are put on the market over a website4. use the rugs as floor covering, the tourists Whereas Karatepe rugs were only sold in from abroad use them as ornaments on the walls and showcases as they respect the hand work.” 4 http://karatepekilim.com.tr/icerik/hakkimizda/Ac- cess: 8.05.2016
181 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:394 K:443 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
Photo 5. Presentation of glass from Karatepe kilim.
RESULT process. As well as the rugs lost the feature to be the language of women, it turned to an As a result of the research, while the Karatepe income place that employs the women. At rugs were weaved for needs in the past, today Karatepe territory, there are women who only they are weaved for commercial purposes earn their bread and butter by weaving. Al- and to hand down to the next generation as though Karatepe rugs can’t be weaved in time a heritage. Karatepe Rug Cooperative makes and labour intensively by hand, raw material an effort for handing down the handmade of the rug, the thread is brought from various rugs to next generations. As far as the tech- factories. Threads are dyed with traditional nology advances every day, these handmade methods and the locals don’t do the colour- rugs can not compete with mass production ing plants’ agriculture with the aim of mass because of raw material costs, finding quali- production. Local values of the cities and ter- fied employee and etc. ritories came into prominence with globaliza- Globalization affected rug culture in both tion. At this stage, Karatepe rugs represent positive and negative ways. As woman la- Osmaniye. It becomes a new value that com- bour focused work, rug weaving was a sym- munes with Osmaniye and lead to be a brand bolic language for the illiterate women that for promoting Osmaniye to the world. Kara- live with patriarchal family to express their tepe rugs’ usage purpose changed over time. wishes, opinions and emotions in the past, In past they were used for floor covering, but but today it lacks this feature. It is the most today they are exhibited on walls and show- important change during the globalization cases.
182 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:394 K:443 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
As a result of the research, it was found that creased. Cooperation is necessary with estab- Karatepe rugs have been subjected to positive lished universities in Turkey and research and and negative changes except their weaving development activities should be carried out. methods and supplying plants from nature REFERENCES within the globalization process in the last 30-40 years. Some suggestions are foreseen ADIGÜZEL, M.,(2011). Economic, Cultural in order to continue the production of Kara- and Politic Globalization and Its Results. tepe rugs’s existence as a cultural heritage Ankara Turkey: Nobel Publishing House and to hand down to next generations. These AĞARTAN, A.C., CENGIZ, Ş., (2009). Chil- are: Documentaries should be prepared about dren Patterns that Takes Place on Anato- these rugs and they should be aired on both lian Turkish Carpets and Plain Weaves, national and international channels. These Zeynep Kamil Medicine Bulletin, 40, (1), rugs should be promoted through market- p. 53-56 ing at national and international fairs. The woven rugs should be promoted at national AYDOĞAN, F., (2011). All Aspects of Glob- and international exhibitions. Rug weav- al Media, 2nd Edition. İstanbul, Turkey: ing departments should be opened at the re- Beta Publications lated faculties of the universities and this BÜYÜKBAYKAL I, C., (2015). Globaliza- handicraft should be taught to the students. tion and Media in Global Era. İstanbul, Courses should be opened by Public Educa- Turkey: Derin Publications tion Centres and Municipalities so that the housewives can learn rug weaving to transfer DIKKAYA, M., ÖZYAKIŞIR, D., (2008). Po- it to next generations. The Ministry of Justice litical Economy of Globalization. Ankara should teach rug weaving in courses they Turkey: Gazi Bookstore open at penal institutions (This practice takes DUMAN. A., (1999). Adult Education. An- place at the penal institution in Osmaniye). kara, Turkey: Ütopya Publishing House Rug weaving masters should be employed as qualified instructors by the state and when it ERSOY, R. R., (2006). Locally Cultural Ma- is necessary, the state should take advantage terial Elements and Cooperative Organi- of them. Marketing exercises should be done zation “Osmaniye Karatepe Kızyusuflu and marketing should be done with expert Köy Kooperatifi Örneği”, Cukurova Uni- businesses. Woven rugs’ area of usage should versity Turkology Research Center Folk be expanded and the demand should be in- Science Researches, 29.09.2006 / http://
183 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:394 K:443 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
turkoloji.cu.edu.tr/HALKBILIM/ folk- key: Kocatepe University Institute of So- bilim_ana.php / Access: 28.09.2017 cial Sciences
FIRAT, R., (2009). Modernization of Tradi- ŞAHIN, F. İ., (2011). Globalization, Euro- tional Turkish Rugs and Use in Ready to pean Union and Turkey, Ankara,Turkey: Wear Sector. 1st International Balkan His- Pegem Academy tory and Culture Congress Proceeding TOKGÖZ ,F., ÖZGÜR, E. A., KOÇ, L., Books, p. 217-230 (2010). Local Governments in the Con- HIÇYILMAZ, S., TÜLÜCÜ, K., KURTAY, text of Globalization and Localization: F., (1993). Rug and Natural Paint in Os- The Case of Turkey. N. Falay, A. Kesik maniye Region, 15-18 November, 1. A and M. Karataş (Ed.) The Questions and History of Osmaniye Symposium Pro- Future of Local Governments in Turkey, ceedings All the Way, Turkey: p. 348-263 2nd Edition, Ankara, Turkey: Seçkin İLGÜN, K., (2012). A Research Over Hand- Yayıncılık, Ankara, p.67-68 made Rugs’ Activity Status at Present TOMLINSON, J., (2013).Globalization and Day: Hatay Example, Education and So- Culture, Translator Arzu Eker, 2nd Edi- st ciety in 21 Century, 1, (3), p. 131-141 tion, İstanbul, Turkey: Ayrıntı Publica- KILIÇ, A., YAYAN, G., (2010). Adana Prov- tions ince Tufanbeyli Town Çakırlar Village ARI, İ., (2011). Cultural Heritage Man- Avşar Rugs, Gazi University Turkic agement In The Pre-History Sit Areas, Studies Magazine, Spring, 6, p. 183-223. İstanbul, Turkey 29th Museums Week, ÖZDEMIR, H., ÖZDEMIR, G., (2016). Cultural Heritage and Museums Student Place of Karatepe Kilims in Osmaniye Congress, p. 13-14 Provincial Strategic Development, Os- INTERNET REFERENCES maniye Urban Values in Strategic Devel- opment Symposium Proceedings Book: http://turkoloji.cu.edu.tr/CUKUROVA/sem- Osmaniye, Turkey, p. 405-410 pozyum/semp_2/seyirci.pdf/ Access: 10.06.2016 ŞAHIN, A., (2006). Swot Analysis at Rug Businesses, Uşak and Eşme Practice, http://www.tdk.gov.tr/index.php / Access: (Master’s Thesis), Afyonkarahisar - Tur 07.06.2016
184 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:394 K:443 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
AUTHOR’S NOTE: “The Role of Global- ture and Communication in Anatolia: ization in the Change of Kilim Culton in Past, Present and Future” organized by Anatolia: A Case Study Osmaniye Kara- Atılım University between 15-17 June tepe Kilimleri” was presented as a paper 2016 And a summary of the conference at the international symposium “Cul- proceedings.
185 ULUSLARARASI HAKEMLI İLETİŞİM VE EDEBİYAT ARAŞTIRMALARI DERGISI UHİVE INTERNATIONAL PEER-REVIEWED JOURNAL OF COMMUNICATION AND HUMANITIES RESEARCH
SOCIAL NETWORKS AND OPPOSITIONAL MOVEMENTS: THE ROMANIAN PROTESTS ON FACEBOOK (1)
SOSYAL AĞLAR VE MUHALİF HAREKETLER: FACEBOOK VE ROMANYA PROTESTOLARI
Ekmel GECER1, Olga (Nicoleta) RUS2 1 Sakarya University, Media & Journalism Studies, Communication Faculty, Department of Journalism, Sakarya / Turkey 2 Sakarya University, Social Sciences Institute, Department of International Relations, Sakarya / Turkey ORCID ID: 0000-0003-3367-22361, 0000-0002-3335-85572
Öz: 18 Ocak 2017’de Romanya’nın başkenti Bükreş’te Abstract: On 18th of January 2017, in the capital of Roma- binlerce kişi, seçilen yeni hükümetin planlanan hapishane nia, thousands of people began the protests against the re- cezalarına karşı protesto gösterilerine başladı. Bükreş’te basit ported plans of the newly elected government to grand prison bir eylem olarak başlayan olaylar, sosyal ağ Facebook’taki pardons and decriminalize certain offences. What started as a çevrimiçi seferberlik ve gençlerin yoğun katılımıyla kısa sü- simple protest in Bucharest, due to an online mobilization on rede halkın tüm şehirlerde dışarıya çıktığı büyük protestolara dönüştü. Bükreş’te daha az katılımlı olarak başlayan protesto- the social network Facebook and the involvement of the youth lar soyal medyadaki dayanışma sayesinde Romanya’nın bütün people, the protests soon spread in other Romanian cities sokaklarına ve Avrupa’nın bazı şehirlerine yayıldı. Hükümet, where people went out on the streets. Based on the Romanian orijinal tasarıyı yürürlükten kaldıran yeni bir yasa tasarısını protests, the main purpose of this article is to analyze the kabul etmesine rağmen protesto gösterilerinin zirvesine 5 impact of the social network on the protest against corrup- Şubat’ta ulaşıldı ve Romanya topraklarında yaklaşık 600 bin tion that occurred in Romania in January 2017. Employing a insan protesto için sokaklardaydı. Bu karşı koyuş, Aralık theoretical framework regarding the role of social networks 1989’daki Komünizmin yıkılışına neden olan protestolardan as a method of political participation, this article will present sonraki en büyük gösteri olarak tarihe geçti. Romanya pro- the influence of network Facebook, which led to an online testolarına atıfta bulunan bu çalışmanın temel amacı, sosyal medya araçlarının, özellikle Facebook’un Ocak 2017’de mobilization of people and protest against the implementation Romanya’da meydana gelen yolsuzluğa karşı geliştirilen top- of pardon and amnesty law by Social-Democrat Party. Content lumsal olaylar üzerindeki etkisini analiz etmektir. Bir politik analysis will be conducted to answer (a) how online mobiliza- katılım yöntemi olarak sosyal ağların rolü ile ilgili teorik bir tion in a society can influence and change the implementation çerçevenin sunulduğu bu makalede, Romanya Sosyal-De- of governmental decisions (b) how young people in Romania mokrat Partisi tarafından af ve af yasasının uygulanmasına act, rely on participated in protests and (c) if social media can karşı protesto gösterisine yol açan Facebook’un etkisi belirli closes the distance between the society and the politics. ve etkin olarak refere edilen hesapların incelenmesiyle açık- lanacaktır. İçerik ve söylem analizi yönteminin kullanıldığı Key Words: Social Network, Protests, Online Mobilisation, çalışmada, (a) bir toplumdaki çevrimiçi mobilizasyonun Youth, Political Participation hükümet kararlarının uygulanmasını nasıl etkileyebileceği (b) Romanya’daki gençlerin nasıl protesto gösterilerine katıldığı ve gösterilerdeki davranışları ve (c) sosyal medyanın, toplum ile siyaset arasındaki mesafeyi kapatıp kapatamayacağı soru- larına cevap aranmıştır. Anahtar Kelimeler: Sosyal Ağ, Protesto, Çevrimiçi Hareket- ler, Gençlik, Siyasal Katılım
Doi: 10.17361/UHIVE.2017.3.6
(1) Responsible writer: Ekmel GEÇER, Sakarya University, Media & Journalism Studies, Communication Faculty, Department of Journalism, Sakarya / Turkey, [email protected], Geliş Tarihi / Received: 30.08.2017, Kabul Tarihi / Accepted: 30.09.2017, Makalenin Türü: Type of article (Araştırma – İnceleme / Research - Analysis) Etik Kurul Raporu: Yok – None of Ethics Committee
186 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:399 K:447 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
INTRODUCTION The rise of the oppositional movements inspi- red by the Arab Spring that spread all over the In the last decade, internet networks became world has made the scholars focus on the role an important component in the relationship of social media, particularly Facebook and between politics, civil society and the indivi- Twitter, as the main force behind the social dual. The contemporary studies demonstrated movements (Lim, 2012: 231-248). As Kirk- that the use of internet in a civic scheme led patrick (2010) stated: to increasing civic engagement stimulated the participation to important political events and “Facebook is giving individuals in societies led to different social movements (Khan and across the world more power relative to soci- Schneider, 2002: 222-244). Its impact on the al institutions and that may well lead to very political had been presented from two pers- disruptive changes. In some societies, it may destabilise institutions many of us would rat- pectives. Firstly, Rheingold Howard (2002) her stay the same. But is also holds the pro- is stressing the “cyber-optimists”, according mises of posing challenges to long-standing to which the information technologies can repressive state institutions and practices. transform the political system, providing a Facebook makes it easier for people to orga- participatory and deliberative democracy. On nise themselves.” the other hand, the use of new communicati- on technologies enables governments to iden- In the more recent studies, social media is be- tify citizen’s engagement in the political life: ing perceived as a tool in shaping social mo- the democratic deficit is mentioned as being vements’ agendas and supporting collective a problematic issue in the EU countries, es- action in the online and offline environment, pecially in the societies where democracy is at the local or global level. The implementa- immature or limited (Lynch, 2003: 55-91). tion of social movements, in different forms Verba Sydney et. Al (1995: 38) defined politi- and on different levels, has started to influ- cal mobilisation as follows: ence and transform the societies. In the same time, it is also enabling citizens to connect …activity that has the intent or effect of influ- and organise themselves. The previous use of encing government action- either directly by social networks Facebook, Twitter, Instagram affecting the making of or the implementation and Youtube for socialising, are now being of public policy or indirectly by influencing used as information and data speaks volumes the selection of people who make those selec- on their relevance in contemporary political tions. mobilisation (Storck, 2011:6). In the case of
187 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:399 K:447 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
Romanian protests, the online engagement tal decisions. The first section is stressing the amplified the traditional political participati- impact of social networks and media as mobi- on represented through a vote, membership lizing structures. The second section clarifies in a political party or contacting politicians, the concept of protest political participation by encouraging individuals to get engage in and explains how Internet impacts the par- unconventional participation such as protest ticipation of youth. In the third section, we or marches (Burean and Badescu, 2014). will take a look at Romania’s history regar- While much attention has been paid to a gro- ding online activism in protests. In the fourth up of individuals deciding to mobilise against section, we will discuss the methodology and the government, scholars concluded that dis- data. Finally, we explain and discuss protest content is not enough to mobilise into oppo- participation of young people looking at po- sitional movements (Buechler, 2000, Dona- litical engagement, time spent online and on- tella della Porta and Diani 2006, Klandermas line activism. 2001: 319-331). The recent literature talks about the models which combine underlying MOBILIZING STRUCTURES: SOCIAL motives for contention with social networks NETWORKS and MEDIA as the prime base for movement recruitment and the path to popular mobilization (Diani Through modernization theory of Samuel and McAdam, 2003). While most of the stu- Huntington (1968) and relative deprivation dies are focusing on the connection between of Ted Gurr (1970), it has been explained social media and oppositional movements, that the motives for social mobilisation as an just a few of them stressed the analysis of yo- individuals’ function influenced by grievan- ung people involvement and their discontent ces and anger. The rational choice theory had regarding the political regimes in specific also introduced the individuals as actors who countries (Ionel N. Sava eds. and Geoffrey make choices based on the benefits of alter- Pleyers, 2015). Therefore, this study seeks native courses of action that will most likely to focus on the youth political participation, maximise their utility (Olson, 1965). There- more specifically through online mobiliza- tion on social networks. It also attempts to fore, all of these mentioned theories stressed understand how ordinary citizens, motivated the explanations for social movements and by a desire for change come together online underlined the motives and conditions, as the to contest the implementation of governmen- figure below suggests.
188 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:399 K:447 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
Figure 1. Social, Institutional and Economic Context Cause Social Movements
Adopted from: The Impact of Social Media on Social Movements: The New Opportunity and Mobilizing Structure, Amandha Rohr Lopes, 2014.
However, it is argued by Buechler (2000) that in the formation and success of a social mo- neither grievances nor rational thought can vement. Although resources may vary from influence enough the people to bring them case to case, the availability of them and the acting collectively. The main stimulants for actors’ abilities in using them are critical for social movements represent organisation and collective action. Being formulated earlier resources. The resource mobilisation theory than collective action theories, the resour- stresses that resources as time, money, orga- ce mobilization theory didn’t recognise im- nisational skills and certain social or political portance of the outside influences (Jenkins, opportunities are playing an important role 1983: 527-553).
189 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:399 K:447 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
Charles Tilly has been the one who criticised the rational and critical discussion betwe- the approaches to social movement theory, en citizens regarding public matters in the arguing that the main unit is the interaction public sphere. The engagement of citizens’ between individuals, not the individual (Tilly, in these spheres had been manipulated by 1984: 87-96). From his perspective, the indi- newspapers, radio, television and particularly viduals participate in collective action only Internet, resulting in an important characte- when they recognise their membership in the ristic of the relation between media and social relevant collective. This group identification movements. Gamson and Wolfsfeld stressed appears to be an important predictor of col- the three major purposes of the media in so- lective action participation (Stekelenburg and cial movements: mobilization, validation and Klandermans, 2007: 157-204). Thus, the de- scope enlargement (1993: 114-125). In this pendence of social movements on social net- case, the mobilization is having double im- works will function as a core made up of tie portance: for the participants themselves and that then mobilize individuals spreading dis- also for their message the collective group is content into a mass movement (Lym, 2012: rising up against. Being covered and depend 231-248). on the media, the message of the movements might bring new recruits to the cause and ge- Taking into account also the theory of the nerate public sympathy for their challenge public sphere, developed by Jurgen Haber- (Butsch, 2007: 270-293). mas in The Structural Transformations of the Public Sphere (1981), the author stresses the Taking into account the resource mobilization role of communication in public opinion. He theory, particularly Gamson and Wofsfeld’s argued that public sphere is ‘a realm of our three purposes of the media and social net- social life in which something approaching a works (1993: 114-125), organisation and public opinion can be formed’, neither institu- communication can be perceived as the key tionally controlled nor dominated by private conditions for the formation of social move- interest, is a necessary requirement for a good ments in social networks and media. This can democracy. In this regard, the media provides be visually depicted in Figure 2 below. the primary spaces for discussion, especially
190 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:399 K:447 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
Figure 2. The Relation Between the Cocial Networks and Media
Adopted from: The Impact of Social Media on Social Movements: The New Opportunity and Mobilizing Structure, Amandha Rohr Lopes, 2014.
Although it is possible to mention many POLITICAL PROTEST and YOUTH IN- examples related to social media courses and VOLVEMENT: the ROMANIAN CASE the movements, the Gezi Park protests in Tur- There are four main theories that explain key seem to be similar in many angels here. why citizens engage in protests. Firstly, sta- In this case, the Turkish broadcasters failed tus inconsistency motivates protest based on to report on the anti-government demonstra- differences within the social status groups in tions, therefore the social media networks society, where individuals who consider the played an important role. Turkish citizens existence of status inequalities are mostly en- gaged in protests. Secondly, the cumulative had used Twitter to share information about deprivation characterises the economically how to survive the protests, Facebook to pro- deprived social groups or socioeconomically vide updates on the situation in the occupi- disadvantaged groups. Thirdly, the relative ed Gezi Park, Flickr, Tumblr and Youtube to deprivation theory argues that social uphe- share pictures and videos (BBC News Istan- avals are generated by imbalances between bul, 2013). As Habermas argued in his book groups. Finally, social isolation theory stres- (1981), media can have an important charac- sed that isolated or marginalised people by teristic in the relation between engagement of society can engage in protests. From these theories, just the relative deprivation theory the citizens and social movements. survived in time, attributing psychologi- cal motivations for engagement in this kind
191 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:399 K:447 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) of actions. In this case, there are also other involvement as a sample of how democracy theories which explain protest participation. will look in the future. Orum (1974: 181-207) is stressing the indi- Firstly, the problems of youth implication in vidual motivation, trust and the sense of poli- politics stressed their inability to participate tical efficacy as determinants. Other scholars in conventional forms of political partici- identify weak institutions, associated with the pation, such as voting or contacting a poli- shared discontent and frustration among indi- tician (O’Neill and O’Toole 2003: 45-91). viduals (Gurr, 1970: 416-420). Secondly, there has been a debate about the The internet represents the perfect environ- unconventional tools for measuring their par- ment, where the sharing discontent spreads ticipation (Bennet 2012: 20-38, Deth Van Jan rapidly and those exposed to sharing-discon- 1986: 261-272, Kalaycioglu and Turan 1981: tent-environment can be a public that repre- 123-135, Keeter et al. 2002: 25-28, Verba and sents a high potential for collective move- Kim 1978). ments. Within this context, internet is capab- Thirdly, the lack of involvement represents le of activating young citizens. There are few a sign of criticism of the performance of de- studies which are linking age, to political par- mocratic systems (Norris 1999 and 2002). ticipation (Beck and Jengings 1979: 737-750, From this perspective, the youth are paying Melo and Stockemer 2012, Nie et al, 1974: attention to politic, but with a critical view 319-340) which revealed a directly proporti- over the quality of political actors. The re- onal relation between age and political parti- cent research on youth political participation cipation. For example, the older generations is focusing on alternative meanings of parti- are engaging more in political activities than cipating with encouraging results, where the- youth, because youth behaviour and attitudes ir level of involvement depends on gender, towards policy are characterised by disillu- education and location (Gaiser, de Rijke and sionment and lack of engagement (Almond Spanning 2010: 427-450). et al. 2008). From Hooghe (2004: 331-341) perspective, the youth do not perceive that The Internet created a digital environment they have a stake in politics. Other scholars where young have more to say in online po- are seeing apathy and alienation as the main litics (Margolis, 2007) acquire information reasons for youth lack of political partici- about politics and get engaged in online acti- pation. On the other hand, Gauthier (2003: vities, which are effecting the offline protest 256-276) considers the analysis of the youth participation, as it was argued by Bakker and
192 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:399 K:447 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
Vreese (2011: 451-470). Therefore, we claim The following year, during the presidential that there is a positive relationship between campaign and the measures that the govern- online activism and protest participation, as ment took to make harder the voting process a result of the effects of modern information for diaspora and students, people in Romania technologies. and different countries in Europe had started protests and marches. In this case, the stu- As for the Romanian case, since the change of dents were the ones who mobilized on the political regime in December 1989, Romania Facebook, in order to influence people to go went through a major institutional change in and vote against the representative of the So- its path to fulfil democracy. The crisis orien- cial Democrat Party, which was running for ted democratisation (Paul Smith and Ronald the presidency. In 2015, after the fire started King, 2011) named triage democratisation in one club, in the capital of the country, 64 did not yield positive results until 2007 when people died and many others suffered burns Romania joined the European Union. In the on their buddies. For this protest, youth cre- aftermath of the Romania’s EU membership, ated hashtags like #Colectiv and they were the development of participatory democracy complaining about the social networks about (Pop-Eleches and Uslaner, 2004) started to the way in which authorities grant an opera- increase also in Romania. Therefore, in the ting license to public space and the corruption recent years, Romania had faced several pro- existed in Romania. tests, due to the involvement of youth and their online mobilization on the social net- Although the number of the protests was works. The first case that mobilised youth pe- high, the number of protestors implicated was ople was the protest against the Rosia Mon- very low in comparison with the protest in ot- tana Project, in 2013. The mining project her European countries or the United States. of Gold Corporation Company would have But from all these protests we can conclude affected the environment and put in danger that youth people, by using social networks the health of the people who are living in the are mobilising people to go out on the streets area. Youth people created a campaign “Save and protest. Rosia Montana”, by sharing on Facebook and METHODOLOGY Youtube videos and photos from the protest and requiring people to go out on the streets CASE SELECTION to stop the implementation of the project. In 2017, Romania faced a new wave of pro- tests, this one being the largest protest since
193 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:399 K:447 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) the fall of Communism in 1989. The main re- an people: Lozinci.ro was the only account ason for the protests were the reported plans which collected photos from the protests, Dan of the newly elected government to grand Croitoru’s personal page’s content regarding prison pardons and decriminalise certain of- protests was higher than the other protesters fences and also the amendment of the Penal and Uniti Salvam created events for mobili- Code of Romania, regarding the abuse of zing people and go out on the streets. power. As in the previous oppositional mo- Lozinci.ro is a social, non-profit and apoliti- vements that occurred in Romania, the social cal project that aims to centralise the slogans networks and online activism played again an in the street from all the big protests in Ro- important role in mobilising people to pro- mania. This Facebook account is having a test and ask for changes in the governmental system. The main reason why Romanians are collection of 390 photos, presenting the slo- getting involved in protests is that the con- gans used by the Romanians who protested th th ventional participation is not trusted to be in the streets, from 18 of January until 12 efficient (Uslaner, 2004: 19), therefore by of February. Furthermore, the personal page protesting or marching they can bring more offered a big number of photos, videos and influence rather than voting. articles (re)shared, presenting the situation of the ongoing protests and mobilizing people to THE DATA go out on the street. Uniti Salvam is a hete- In this research, to understand (a) how online rogeneous and trans-ideological community mobilization in a society can influence and of people, informal groups and organizati- change the implementation of governmental ons. They function as a civic platform, inde- decisions, (b) how “generation Y” in Roma- pendent of the system of political parties, as nia act, rely participated in protests and (c) if a part of society engaged in public life. The social media closes the distance between the general purpose of this Facebook account is society and the politics, content analysis was to monitor public decisions and the work of used to examine the photos, videos and tags political and administrative officers, to in- posted and used to three different Facebook form citizens about issues of public interest, pages: Lozinci.ro, the personal page of Dan to mobilize and support citizens in initiatives Croitoru and Uniti Salvam. These pages were of general interest, as well as against abusive, chosen because during the protests, they were incorrect, illegitimate, illegal, discriminatory important to point of reference in understan- or unconstitutional decisions and to facilitate/ ding the online mobilization of the Romani- organize public debates on the various issues
194 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:399 K:447 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) faced by the society we live in. During the tent, frustration among Romanian people and protests, Uniti Salvam account created events their fight for a better country. This collection to organize the protestors to go on Victoria’s of photos had motivated people who do not Square and also (re)shared photos, videos and trust anymore the traditional political partici- articles regarding the situation of the protests pation, the vote, to go out on the streets and from all over Romania. fight against corruption. This is exemplified in figure 3 where the slogan can be translated FINDINGS and DISCUSSION as follows: “People didn’t vote you to legali- The analysis of the photos shared by Lozinci. ze stealing”. ro Facebook page revealed the shared discon-
Figure 3. Photo of Men Protesting in Victoria’s Square, Bucharest
In the following pages, we exemplified other ut the democratic path of Romania. Further- examples of slogans used during the pro- more, the figure 5, 6 and 7 demonstrate the tests. Figure 4 is presenting the concern abo- will to a better country, without corruption.
195 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:399 K:447 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
Figure 4. Slogan Created by the Romanian Protesters
Figure 5. “Do not Legalize Thieves, do not Destroy Romania”.
196 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:399 K:447 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
Figure 6. “Romania, I Love You! For You I’m Going Oout on the Street…”
Figure 7. “We are the State”.
197 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:399 K:447 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
An important aspect represented the invol- figure 8, some students stated that even if in vement of the young people in the protests. 1989 they were not born, now they are here As a Romanian proverb says, “make fun of to face the government. The figure 9 and 10 the trouble”, it has stressed the way in which represent the students, who despite being in students are using the unconventional way the exam session, they were out to fight and of political participation to express their dis- support their counterparts. content and to fight for a better country. In
Figure 8: “In ’89 we Were Not Born But Now we are Here!!!”
198 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:399 K:447 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
Figure 9. “Did You Think I Have Exams and You Will Keep me in the House? I Took the Book With me and I Will Study in the Square.”
Figure 10. “Exam Session or Failed Exam, we are Not Passing the Ordinance”.
199 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:399 K:447 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
After a close examination of Dan Croitoru’s again in Victoria’s Square #rezistam”. Even personal Facebook page, we identified how he when the weather got bad and started to snow, used the social network for the online mobili- he shared a photo from the protests with the sation, asking people to go in the streets: “To- following message, exemplified in figure 11: day I will be again in Victoria’s Square. The “Frigul si ninsoarea, nu opresc schimbarea. 11th consecutive day. #rezistam. In the street, Suntem multi. Va astept in Piata Victoriei. Zi I had the most interesting discussions during de zi aici vom fi.” (Translation into English:” this period. I think it is important to communi- The cold and the snow do not stop the change. cate each other, face to face, to listen to each We are many. I’m waiting for you in Victory other. Not just in front of the screen. I’m wai- Square. Every day we will be here”). ting for you in the street” or “today we meet
Figure 11. Photo Was Taken by Dan Croitoru and Shared on His Facebook Account
In one of the many posts that he shared, he GEO 13 (see 11 Feb) is not the solution motivated why he is still going out to protest: to my dissatisfaction.
“I see you in Victoria Square today #Rezist 2. I do not trust the Grindeanu government. #Rezistam I feel like I must keep an eye on them. It’s a way to convey the message. Why am I still going to Victory Square? 3. Seeing the reactions of the political lea- 1. One flower does not make spring (even ders in the last few days did not convince today it started snowing). The repeal of
200 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:399 K:447 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
me they understood. I want to change by by marching and protesting in the capital of deeds, not words, and I’m determined to Romania. The first event, “No law of pardon be there until I see facts. and amnesty” was created for the period 29th of January-11th of February and was accom- 4. I’m looking for trinkets. If March 1 gets panied by the following message: us all in Victory Square, I want to be re- ady to offer to ladies “This Sunday we see you in the street.
To the end.” PSD + ALDE have no intention of withdra- wing orders with a dedication to the penalti- To all the photos that he posted, he used the es, we have no intention of giving up the pro- tags #rezist or #rezistam. For the articles that tection of justice. he (re)shared, he provided English and Ro- manian explanations. On 9th of February, he We are also visiting the CNA, the Ministry of had a short intervention on BBC World TV Justice and the People’s Advocate. about the protest in Romania. In the previous #unitisalvam #justitia”. day, he asked for the help of Romanian peop- le, to message him about what he should talk, Furthermore, in the event’s section of details the key points to reach in his explanation: “I was presented a list of cities in Romania and will be live on BBC World regarding the pro- other European cities, where other protests tests in Romania. What do you think should will take place and the links for the events be the key messages? (Please comment be- created on Facebook with details regarding low or message me)”. Moreover, being aware the hour and the place where the Romanian that people from the province would come people will gather together to protest. Also, to Bucharest to join the protest, he shared a it was mentioned the plan for a marsh from map of Bucharest with explanations how to the Government building to the Parliament get to Victoria’s Square, the place where the House. protests took place. The second event was scheduled between 1st During the protests, the main purpose for -14th of February, with the meeting point in Uniti Salvam was to influence an online ac- Victoria’s Square and named “No pardons tivism by creating events and to mobilize the laws. No decriminalisation.” The cover photo Romanian people to pursue offline activism, of the event can be noticed in figure 12.
201 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:399 K:447 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
Figure 12. The Cover Photo of the Second Event
As for the previous event, in the detail secti- An update for the previous event was set for on, the creators of the event provided a map 3rd of February, with the following message: of the Bucharest and the program that will be “(SHARE MASSIVE) We want everyone to see followed: why we went out in the street. To resist those “Saturday, in the first part of the day, star- who instead of representing us, they repre- ting at 11:00, we invite parents with child- sent their own interests. Download #rezist on ren to come to “Education for democracy - an A4 sheet and bring it with you. At 21:00, Children’s march… we rise above the heads to see everywhere. We meet from 13:00. If you have the means at your disposal, print At 16:00 we go to the Parliament. more and divide them into the square to get as many as possible”. When we get to Parliament, we make a hu- man chain around Parliament The third event shared by Uniti Salvam was
th Take your friends and invite them directly planned for 5 of February and was titled from the event page! If you can’t arrive we “Wake up your neighbourhood: we go in a wait for you in the evening, starting at 18 group to protest”. Figure 13 represents the o’clock.” cover photo of the event.
202 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:399 K:447 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
Figure 13. The Photo Cover of the Third Event
For this event, the Facebook account Uniti notice in figure 14 and 15. While figure 15 is Salvam provided an action plan, including in- including just a photo, the image from figure formation about the schedule, a map, how to 14 had been shared with the following mes- promote the event and mobilize people to join sage: the protest, how you can become a volunteer “Today we go out with hundreds of thousands and trails explaining the streets from where in the street again. We have something to say, they will start marching and the kilometres not just the noise to do. The confused messa- that participants have to walk from those des- ges and the gambling games do not convince. tinations until the Government building. On Temper the vuvuzelas, shout your throat, see the day of the protest, two last posts to sup- you in the square!” port the protest had been posted, as we can
203 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:399 K:447 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
Figure 14. “More From Heart, Less From Vuvuzelas”
Figure 15. “We Went to the Government”
The findings of this study clearly show an un- analysis of the media content of social network derstanding of the recent phenomenon of so- Facebook, suggested that online components cial media’s implications for the social move- influenced the offline action, by mobilising ments. While previous literature has focused the protests against corruption in Romania. on how internet facilitated the movements, Rather than using Facebook just as a forum this research confirmed that internet was used for talking or debate, Romanian protesters to create offline activism too. The content used internet as information and date speak
204 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:399 K:447 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) volume (Stork, 2011: 6), by posting/sharing in protests. To support this argument, the aut- photos and videos to mobilize an online and hors Rohlinger et al. (2012) provided three offline movement, to organize protests and different types of online groups and the obs- show their support for the movement. Analy- tacles they are facing in organizing offline ac- sing Facebook content also provides insight tivities. First of all, the online groups overco- into how users took advantage of Facebook’s me obstacles as time constraints, lack of skills interactive elements. Many users posted and and law income. In this context, their aim is (re)shared videos, photos and texts, such as to encourage people to get involved in online of national or international non-mainstream movements, in small ways, by sharing opini- news sources that provided coverage of the ons and keeping informed the other users of Romanian protest. Also, Facebook’s option the social networks. Secondly, the successful for users to ‘like’ or respond to a comment online groups are using Internet communica- helped generate debate and create a sense of tions and networking as a teaching environ- community and collective identity, leading to ment for the citizens, in their way of reaching an increase civic engagement, political par- new political skills. People can be given tools ticipation and particularly social movements to get in touch with other potential supporters (Khan and Schneider, 2002: 222-244). More- in their community or can be taught how to over, the photos and posts shared on Facebo- host political gatherings, organize a rally and ok contributed to attracting attention, a furt- canvass their neighbours online. In this case, her contribution to online participation and, the time and ability of internet users to be re- eventually, offline participation in Victoria’s ceptive is playing an important role. Thirdly, Square, in a peaceful way. the effective online groups are passing over teaching skills and getting people directly Even if internet has facilitated the offline par- involved in the decision-making process. To ticipation of the citizens in protests, is it also gain support in organizing a successful social important to understand how political activists movement, this kind of groups should be per- or Facebook groups try to engage citizens ceived as democratic and responsive to their and influence the political process in a spe- feedbacks. Moreover, their actions should be cific country (Deana Rohlinger et al., 2012). effective in a short period of time and pro- The influence of the technology in driving the vide a quick response to the need of people. social movements had become an important In our case, after the evaluation of the three characteristic. However, these internet tech- Facebook accounts: Lozinci.ro, Dan Croitoru nologies overcome obstacles to participation and Uniti Salvam, it can be stated that these
205 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:399 K:447 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) accounts are close to the third type of group: leads to offline movements/ protests and a effective online groups. In a short period of more increased level of participatory democ- time, they manage to mobilize online the Ro- racy (Pop-Eleches and Uslaner, 2004), where manian citizens to go out and protest against the voice of the people can be more powerful the implementation of pardon laws. Through than the implementation of corruption laws the events created and the (re)shared slogans, by the Government. photos and videos presenting the evolution of For this study, we couldn’t analyse more the protests in Romania and abroad, the Face- Facebook accounts because there were not book accounts gained the trust of Romanian specific pages presenting the protests of Ro- citizens and encourage them to join the social manian people. In this context, millions of movement. Romanians had (re)shared photos and videos First, here it is understood how online mo- from the manifestations, from different per- bilization in a society can influence and sonal accounts of the citizens or public figu- change the implementation of governmental res. Therefore, we focused just on a page with decisions. In this case, Romanian people’s was presenting a collection of photos with protests ended up to be sufficient for the non- slogans used by the people during the pro- implementation of the grand prison pardons tests, the account of an activist and an online and decriminalise certain offences. Due to the platform for debate and create events. A bet- online activism of the protesters, a high num- ter concentration of the media content shared ber of Romanian citizens went out to protest on the social network would have provided a in the country and even in the other European more detailed analysis of how online mobi- cities. Secondly, to answer how young people lization influenced and sustained the path of in Romania act, rely on participated in pro- the protests. tests, we analysed the Facebook account of a young activist, Dan Croitoru and the way Although Romanians used Facebook to create he used the social network. Moreover, we the biggest social movement since 1989, after focused on the slogans that youth prepared February, when the protests end, the massive and used during the protests. Finally, we can offline action has not been sustained and the conclude that social media closes the distance number of posts (re)shared on the social net- between the society and the politics. When work, regarding the implementation of prison the traditional political participation is not pardons and other laws supporting corruption satisfying the citizens, the online activism in Romania, started to decrease.
206 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:399 K:447 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
CONCLUSION Analysing the following Facebook pages of Lozinci.ro, the personal page of the activist Recently, internet networks become an im- Dan Croitoru and Uniti Salvam, suggests that portant component in the relationship betwe- the characteristics of social media, posting en politics; civil society and individual, where and (re)sharing photos, videos, texts during traditional political participation proved to be the protests and created events, represented inefficient and the online engagement emer- an effective online mobilization, which reac- ged as a way of encouraging the individuals. hed the necessary requirements for collective Moreover, the young people users of internet action against the corruption problems in Ro- prefer to get engage in unconventional poli- mania. tical participation, such as protests (Burean and Badescu 2014). In this context, Facebook This article provides an important contributi- had been perceived as one of the main for- on to understanding how social networks im- ces behind the social movements (Lim, 2012: pacts protest participation in a country which 231-248) and a tool in organizing first online is struggling to reach a more efficient democ- and later offline movements, through the sha- racy. As stated, the protests were successful re of media content. in the non-implementation of prison pardons and decriminalise certain offences. Further- The aim of this paper was to focus on the re- more, an important question can be raised lationship between social media, as an orga- from this study: Does this participation in nizational tool and pre-existing institutional social movements brings more democratisa- conditions for the emergence of social move- tion? Social movements are considered rele- ments in Romania, against the reported plans vant actors in theorizations about democracy. of the newly elected government to grand In one way, democratisation encourages pe- prison pardons and decriminalise certain of- ople to form social movements. On the other fences. By using the content analysis of the hand, under some conditions and in a more media content posted and (re)shared on social limited way, social movements themselves networks Facebook, the paper had provided promote democratisation (Tilly, 2004: 131). an understanding of how online mobilization in a society can influence and change the imp- However, looking at the impact of movements lementation of governmental decisions, how in democracy, the results are mix. Firstly, by young people in Romania act, rely participa- no means, all the social movements advocate ted in protests and if social media closes the or promote democracy. Secondly, their rele- distance between the society and the politics. vance in democratisation process is debated
207 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:399 K:447 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) between “populist” and “elitist” approaches. movements in countries which are struggling The “populist” approach to democracy emp- to reach democracy, by exploring Facebook’s hasises participation from bellow, with social role in a successful movement. Moreover, the movements as important actors in the creation future research could look at the digital divi- of democratic public sphere (Donatella della de in online movements and how social me- Porta and Federico Rossi, 2013: 1). From the- dia are impacting the knowledge gap. ir perspective, democracy is more than a po- REFERENCES litical ideal, which goes beyond institutional politics and is social idea rooted in everyday ALMOND, GABRIEL A., POWELL, BING- life and work which make people willing to HAM, G., DALTON, RUSSEL, J., engage in democratic decision-making and STROM, K., (2008). Comparative Poli- to acquire the skills needed for participation tics Today: A World View. USA: Pear- (John Dewey, 1937: 45 (162), 457-462). On son/Longman the other hand, the “elitist” approach consi- AMANDHA, ROHR, LOPES, (2014). The ders democratization as mainly a top-down Impact of Social Media on Social Move- process, where politicians monopolise the ments: The New Opportunity and Mobi- power and a minimised power of the citizens lizing Structure. Creighton University (Donatella della Porta and Federico Rossi, 2013: 1). Considering the “populist” appro- BADESCU, G., SUM, PAUL, E., USLA- ach to democracy, we can state that participa- NER, ERIC, M., (2004). Civil Society tion in social movements brings more democ- Development and Democratic Values in ratisation. To sustain the democratic path of Romania and Moldova. East European Politics and Societies, 18(2): 316-341 the country, there should be the maintenance of the social movements and the changes that BAKKER, TOM, P., VREESE, DE, C., they brought. (2011). Good News for the Future? Yo- ung People, Internet Use and Political As this study was just an examination of the Participation. Communication Research, Facebook accounts presenting the evolution 38(4): 451-470 of the protests in Romania, further studies could consider differences among the various BECK, PAUL, A., JE, KENT, M., (1979). pages which were active and shared photos Political Periods and Political Participati- and videos from the protests. Future research on. The American Political Science Revi- also should compare other social media social ew, 73(3): 737-750
208 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:399 K:447 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
BENNETT, LANCE, W., (2012). The Perso- DELLA, PORTA, D., DIANI, M., (2006). nalization of Politics: Political Identity, Social Movements: An introduction. Ox- Social Media and Changing Patterns of ford: Blackwell Publishing Ltd Participation. The Annals of the Ameri- DELLA, PORTA, D., FEDERICO, M., can Academy of Political and Social Sci- ROSSI, (2013). Democratization and De- ence, 644: 20-38 mocratic Transition. The Willey-Black- well Encyclopedia of Social and Political BUECHLER, S. M., (2000). Social move- Movements, p.1 ments in advanced capitalism: the politi- cal economy and cultural construction of EVGENY, M., (2011). The Net Delusion: social activism. Oxford University Press The Dark Side of Internet Freedom. New York Times Book Review, p. 198. BUREAN, T., BADESCU, G., (2014). On- GAISER, W., RIJKE DE, J., SPANNRING, line Activism and Protest in Romania. R., (2010). Youth and Political Participa- Cluj: Babes-Bolyai University tion: empirical results for Germany wit- BUTSCH, R., (ed.), (2007). Media and Pub- hin in a European context. Youth, 18(4): lic spheres. Basingstoke, UK, pp. 270- 427-450.
293. GAMSON, W. A., WOLFSFELD, G., DAN, CROITORU. Personal Facebook acco- (1993). Movements and Media as Inte- unt. URL (consulted May 2017): https:// racting Systems. Annals of the American Academy of Political and Social Science: www.facebook.com/dan.croitoru Citizens, Protest and Democracy, 528: DETH, VAN, JAN, W., (1986). A note on 114-125 measuring political participation in com- GAUTHIER, M., (2003). The inadequacy parative research. Quality and Quantity, of concepts, the rise of youth interest in 20(2): 261-272 civic participation in Quebec. Journal of DIANI, M., McADAM, D., (2003). Social Youth Studies, 6(3): 256-276 Movements and Networks: Relational GURR, ROBERT T., (1970). Why Men Approaches to Collective Action. Ox- Rebel. Princeton: Princeton University ford: University Press Press
209 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:399 K:447 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
HABERMAS, J., (1981). The Theory of LIM, M., (2012). Clikcs, Cabs and Coffee Communicative Action. London: Beacon Houses: Social Media and Oppositional Press Movements in Egypt, 2004-2011. Jour- HUNTINGTON, SAMUEL P., (1968). Poli- nal of Communication, 62: 231-248 tical Order in Changing Societies. New LYNCH, M., (2003). Beyond the Arab Street: Haven: Yale University Press Iraq and the Arab public sphere. Politics JENKINS, C., (1983). Resource mobilizati- and Society, 31 (1): 55-91 on theory and the study of social move- LOZINCI. RO Facebook account. URL (con- ments. Annual Review of Sociology, 9.7: sulted May 2017): https://www.facebo- 527-553 ok.com/Lozinci.ro/ KALAYCIOGLU, E., TURAN, I., (1981). Measuring Political Participation: A MARCH, H., (2004). Political Socialization Cross-Cultural Application. Comparative and the Future of Politics. Acta Politica, Political Studies, 14(1): 123-135 39: 331–341
KEETER, S., ZUKIN, C., ANDOLINA, M., MARGOLIS, M., (2007). E-Government and JENKINS, K., (2002). Improving the Democracy chapter 41 in Russel J. Dal- Measurement of Political Participation. ton and Hans-Dieter Klingemann. The Paper presented at the Annual Meeting of Oxford Handbook of Political Behavior, the Midwest Political Science Associati- Oxford: Oxford University Press on.Chicago IL, April 25-28 MELO, DANIELA F., STOCKEMER, D., FOOT, K. A., SCHNEIDER, S. M., (2002). (2012). Age and Political Participation Online Action in Campaign 2000: An in Germany, France and the UK: A com- Exploratory Analysis of the U.S. Political parative analysis. Comparative European Web Sphere. Journal of Broadcasting and Electronic Media, 46: 222-244 Politics.
KIRKPATRICK, D., (2010). The Facebook NIE, NORMAN, H., VERBA, S., KIM J., Effect: The Inside Story of the Company (1974). Political Participation and the That is Connecting the World. New York: Life Cycle. Comparative Politics, 6(3): Simon & Schuster 319-340
210 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:399 K:447 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
NORRIS, P., (1999). Critical Citizen: Glo- net to Change Politics. Scholars Strategy bal Support for Democratic Governance. Network, URL (consulted June 2017): Oxford: Oxford University Press http://www.scholarsstrategynetwork.org/ brief/how-social-movements-are-using- NORRIS, P., (2002). Democratic Phoenix: internet-change-politics Reinventing Political Activism. Camb- ridge: Cambridge University Press SAVA, IONEL, N. (eds), (2015). Geoffrey Pleyers-Social Movements in Central OLSON, M., (1965). The Logic of Collective and Eastern Europe. Bucuresti: Editura Action. Cambridge: Harvard University Universitatii din Bucuresti Press SIMON, B., KLANDERMANS, B., (2001). O’NEILL, B., (2003). Examining Decli- Politicized collective identity: A soci- ning Electoral Turnout among Canada’s al psychological analysis. American Youth. Electoral Insight, URL (consul- Psychologist, Vol 56(4), pp. 319-331 ted March 2017): http://www.elections. ca/content.aspx?section=res&dir=eim/ Social media plays major role in Turkey pro- issue8&document=p4&lang=e tests. BBC news Istanbul, 4 June 2013
ORUM, ANTHONY, M., (1974). On Parti- STEKELENBURG, J., KLANDERMANS, cipation in Political Protest Movements. B., (2007). Individuals in movements: The Journal of Applied Behavioral Sci- A social psychology of contention. The ence, 10(2): 181-207 handbook of social movements across disciplines: 157-204, New York: Kluwer O’TOOLE, T., (2003). Turning out or left STOLLE, D., HOOGHE, M., MICHELET- out? Participation and non-participation TI, M., (2005). Politics in the Supermar- among young people. Contemporary Po- ket: Political Consumerism as a Form of litics, 9: 45-91 Political Participation. International Poli- RHEINGOLD, H., (2002). Smart mobs: the tical Science Review, 26(3): 245-269 next social revolution. Cambridge Mass: STORCK, M., (2011). The Role of Social Perseus Media in Political Mobilisation: A Case ROHLINGER, DEANA, A., LESLIE, A. Study of the January 2011 Egyptian Up- BUNNAGE, JESSE, K., (2012). How rising. Degree of M.A. at the University Social Movements are Using the Inter- of St. Andrews, Scotland
211 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:399 K:447 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
SUM, P., KING, RONALD, F., (2011). Ro- USLANER, ERIC, M., (2004). Bowling mania under Basescu: Aspirations, Ac- Almost Alone: Political Participation in hievements and Frustrations during His a New Democracy. Paper presented at First Presidential Term. Lexington Books the ECPR Joint Sessions of Workshops, Sweden TILLY, C., (1984). Big Structures Large Pro- cesses Huge Comparision. New York: VERBA, S., KIM, J., (1978). Participation Russel Sage Foundation and Political Equality: A Seven Nation Comparison. New York: Cambridge Uni- TILLY, C., (2004). Social movements, 1768- versity Press 2004. Colorado: Paradigm Publishers, p. 131. VERBA, S., SCHOZMAN, K., LEHMAN, BRADY, HENRY, E., (1995). Voice and UNITI SALVAM. Facebook account. URL Equality: Civic Voluntarism in American (consulted June 2017): https://www.face- Politics. Cambridge MA: Harvard Uni- book.com/unitisalvam/ versity Press
212 ULUSLARARASI HAKEMLI İLETİŞİM VE EDEBİYAT ARAŞTIRMALARI DERGISI UHİVE INTERNATIONAL PEER-REVIEWED JOURNAL OF COMMUNICATION AND HUMANITIES RESEARCH
A FUNNY AND POSTMODERN NARRATIVE IN A STRANGENESS IN MY MIND AND THE WHITE CASTLE BY ORHAN PAMUK (1)
ORHAN PAMUK’UN KAFAMDA BIR TUHAFLIK VE BEYAZ KALE ROMANLARINDA EĞLENCELİ VE POSTMODERN ANLATI
Ulvi BABAYEV Baku Engineering University,Department of Azerbaijani Language and Literature, Baku / Azerbaijan ORCİD ID: 0000-0001-8250-7830
Öz: Bu makale Orhan Pamuk’un romanlarının postmodern Abstract: Aim:This article focuses on the narrative mode of ve eğlenceli anlatı şeklini incelemektedir. Pamuk’un Kafamda A Strangeness in My Mind and The White Castle written by Bir Tuhaflık ve Beyaz Kale romanlarında postmodern ede- Orhan Pamuk. Postmodern criteria exist in novels of Orhan biyat kriterleri vardır. Postmodern romanlara özgü eğlence Pamuk. Funniness and seriousness, frivolity and elite are ve ciddiyet, hafiflik ve elitarlık aynı estetik oluşumun içinde peculiar to postmodern novels. Pamuk determines the borders yansır. Pamuk kaleminde popüler edebiyatla kült edebiyatın of cult literature with popular literature. Method: The article sınırları kaygandır. Her iki özellik birleşerek çoğulcu, renkli analyzes the way of Orhan Pamuk in keeping both values of bir anlatı oluşturur. Yöntem: Makalede Orhan Pamuk’un serious art and literature and their popularities in the center of hem ciddi sanat, edebiyat değerlerini hem de kitleselliği attention in details. Results: The postmodern interpretation of yansıtması türk edebiyatında yeni estetik eğilim olarak gös- the history of the Ottoman Empire in The White Castle and terilmiştir. Bulgular: Pamuk’un Kafamda Bir Tuhaflık ve the modern Turkish life in A Strangeness in My Mind has been Beyaz Kale romanlarında postmodern anlatının palimpsest given. Conclusion: The common feature of these novels is özelliğini uygulama yöntemleri keşf edilmiştir. Sonuç:Her iki their being in a narrative mode that attracts attention of read- romanın ortak özelliği okurunu kendisine çok büyük ilgiyle ers. Postmodern peculiarities of these two novels are brought çeken anlatım formatının olmasıdır. Anlatının okuyucuya etki to the end with parallel and comparative analysis on the base gücü açısından bu iki romanın postmodern özellikleri paralel of the effect power of narratives over readers. ve karşılaştırmalı bilimsel analizle tamamlanıyor. Key Words: Popular Literature, Postmodern Novel, Cult Art, Anahtar Kelimeler: Popüler Edebiyat, Postmodern Roman, Funny Narrative Kült Sanat, Eğlenceli Anlatı
Doi: 10.17361/UHIVE.2017.3.3
(1) Responsible Author: Ulvi BABAYEV, Aksaray University, Baku Engineering University,Department of Azerbai- jani Language and Literature, Baku / Azerbaijan, [email protected], Geliş Tarihi / Received: 28.07.2017, Kabul Tarihi / Accepted: 25.09.2017, Makalenin Türü: Type of article (Araştırma – İnceleme / Research - Analysis) Etik Kurul Raporu: Yok – None of Ethics Committee
213 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:395 K:421 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
INTRODUCTION Pamuk chooses, he can arouse curiosity of readers and have their attention. The White The funny and postmodern narrative style in Castleis a comic and postmodern novel writ- The White Castle and A Strangeness in My ten about the mixture of binary personalities, Mind written by Orhan Pamuk1, the only re- slave and owner, “I” and “others”, and other cipient of Nobel Prize in the literature of Tur- themes that are peculiar to XVII century Ot- kic Nations, bases on criteria that are interest- toman period. The New York Times Book Re- ing and global from art and literature criticism view wrote on The White Castlenovel: “A new perspectives. It is interesting and global, be- star has risen in the east – Orhan Pamuk? A cause we live in a postmodern society. Nov- Turkish writer.”(Ibid, 2014: 59-60)The Black els that both amaze and amuse readers attract Book, written in 1990 (Pamuk, 2013a:476 more attention in this period. The conversion ), is the story of magic city and love woven of a postmodern narrative into an actual life with intertextual relations and intellect. It was event by writings of Pamuk has been wit- not a coincidence to see the approach of the nessed in the last 30 years. The postmodern Times Literary Supplement: “The Black Book narrative style that is observed in all his nov- is Pamuk’s masterpiece” (Pamuk, 2006:466). els starting from The White Castle written Reading this novel, every reader can write in 1985 (Pamuk, 2010)until The Red Haired and interpret it again with self-excitement, Woman written in 2016 (Pamuk, 2016a) turns feelings, and intellect. It is possible to say into multisonous and funny esthetic in the that Pamuk uses the esthetic of “high tech- first postmodern novel of the writer entitled nology” period – postmodern esthetic- in all The White Castle and in A Strangeness in My his novels. For the very purpose, the informa- Mind written in 2014 (Pamuk, 2014). The tion about the features of all novels by Orhan funny introduction of the time in which “elit- Pamuk is given in the introduction part of the ist and populist people, kitsch and so called article. Pamuk’s novel entitled The New Life respected literature exist together and bow (1994) (Pamuk, 2012: 282) introduces melan- ties are worn with blue jeans” (Ecevit, 2014: cholic situation of Istanbul in a lyrical tone. 59-60) is a detailed, informative, and actual My Name is Red(Pamuk, 2013d: 555) is a event in two mentioned novels by Orhan “carnival-esthetic” (Bakhtin, 2001: 398) nov- Pamuk. Not depending on topics Orhan el of those who want to live “among portraits 1 http://orhanpamuk.net/page.aspx?id=7, E.T. and texts” (Ecevit, 2014: 153). Snow (1993) 10.02.2016; http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/literature/ (Pamuk, 2013b: 464), written in the realist laureates/2006/pamuk-bio.html, E.T. 13.02.2016. style, is the novel that reverses inside of Tur-
214 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:395 K:421 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) key to outside and vice versa. Orhan Pamuk amusement elements. Addressing readers, the assessed this novel as “My first and last po- author of A Strangeness in My Mind states, litical novel” (Ibid, 2013b: 464). The Muse- “I would be happy if you regarded this his- um of Innocence(Ibid, 2013c: 465) reminds tory as a daily life history rather than political Istanbul nostalgia in a way similar to “Old history, military coups history, or history of Turkish films”. The Red Haired Woman is the any powers” (Pamuk, 2016b). Scale scope conversion of Eastern and Western texts into and dynamism of the events in the novel be- a postmodern saga. Shahnameh (The Book of come similar with poetic and dramatic Istan- Kings) (Firdovsi, 2004: 432) by Firdausi and bul atmosphere. Difficulties of daily lives and Tsar Edip(Sophokles, 1992: 126) by Sopho- social deprivations are visual means to throw cles are deconstructed from father and son, light on Mevlud’s character and a sub layer freedom and despotism aspects. In short, The of the text content. Therefore, funniness in White Castle and A Strangeness in My Mind A Strangeness in My Mind has a polyphonic reflect the events and period in a funny and meaning. Funniness, interpreted as shallow postmodern situation. and vulgar embodiment of social life in the first stage, is a very important and essential The Esthetic Summary of the Funniness in esthetic factor in postmodern novels. Novels A Strangeness in My Mind that amuse readers and are interpreted in more History is a literary-esthetic decoration than one way are classified as a postmodern- in Pamuk’s novels. The past is the collec- ist art and we should avoid sudden conclu- tion of facts that show the formation of to- sions in literature and literary comments and day- how and in which way a daily life takes analyses. The art that modernists considered shape. A Strangeness in My Mind by Orhan unavailable and elective, is in progress to be Pamuk parallelizes the history of Istanbul in popular. They do not serve for one thought, the last half century with the life of Mevlud, one system, or one ideology. Multisonous, the street vendor who sells boza- traditional dynamic, and strange informative esthetic is Turkish beverage(Pamuk, 2014: 3). Contra- observed in descriptions and a narrative in A dictory highlights of the social life enlarge Strangeness in My Mind. Istanbul is gener- theme scope of the novel and the life of boza alized as a multicultural city and turns into seller turns out to be the mirror of Istanbul; the city of people with different thoughts. A Istanbul turns out to be the mirror of the en- Strangeness in My Mind is an “open text” that tire country-Turkey. Pamuk uses history to equally emphasizes the values of rightists and express a daily life and enrich the novel with leftists (Eco, 2005: 12). Mevlud, the hero of
215 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:395 K:421 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
A Strangeness in My Mind is also a flaneur Pamuk makes readers more attached to it than (Korkmaz, 2015: 831-844). While writing other novels. about poet Charles Baudelaire, Walter Ben- Eccentricity, drollery, and different expres- jamin called him a flaneur (Benjamin, 1983: sion styles that are peculiar to novels by 35). In fact, flaneurs are idling intelligent Orhan Pamuk serve social functions and people. However, Mevlud, the hero of Orhan funniness motifs in literature. What is afun- Pamuk is a school graduate and street vendor. niness notion? As we all know, rapid devel- It is worth mentioning that, living in the in- opment and instability have been observed formation age, an ordinary person can know since the 60s of 20th century in all spheres of more than an educated and university gradu- the society. In short, innovations after what ate person. Mevlud knows a lot, observes French philosopher Jean Francois Lyotard around him, and sees everything. He becomes named “postmodern situation” affected lit- familiar with Istanbul after he comes there erature as well (Lyotard 1983, :108)2. Being from a village. At the beginning, Istanbul is different from architecture and other fields, a hard place for him. Gradually he becomes the transition of literature to postmodernism accustomed. Naturally, his father’s advice was multifunctional. Even a new postmod- and his information about Istanbul help Mev- ern era started in the publications of literary lud a lot. Ferhad Korkmaz assesses Mevlud’s texts. Relations between publishing houses being a new and postmodern flaneur in this and university departments were established. way: “Mevlud, who started to work with his However, these relations could not reach large father as a street vendor, receives advice from scale, as literature is a field of deep meaning his father about flaneurism and this advice and large scale. Consequently, the modern lit- can be regarded as postmodern” (Korkmaz, 2015: 838). erature theory was replaced with postmodern thought. Modern thinkings of Pound, Eliot, Although A Strangeness in My Mind is the and Woolflar were replaced with postmoder- most realist novel of Orhan Pamuk, it has nity (Ibid, :108)3. funniness, not serious, trivial, and postmod- ern features. Reality bases on avant-garde 2 Jean-François Lyotard. The postmodern condition. Published in the United Kingdom by Manchester esthetic that is beyond a traditional narra- University Press.p. 108. tive and description borders. Colorful and 3 Jean-François Lyotard. The postmodern condition. Published in the United Kingdom by Manchester irreplaceable atmosphere that is peculiar to University Press.Pages 108.
216 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:395 K:421 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
New technological inventions such as “per- blurring of boundaries (memory and imagi- sonal computers”, “mobile phones”, and nation, art and life), hyper-reality and scep- “Internet” (dates back to the research made ticism are common themes in discourse on in 1969 for the first time) in the 1980s re- postmodernism in the West” (Phillips, 2011: flected development dynamics of the period 83).Christina Phillips explains the postmod- (Gromov, 2016). New methods and means ernism as a whole. Theoretic approaches of were needed to prevent technological inven- John Barth, Fredric Jameson, Jacques Der- tions, charm in Hollywood films, and youth rida, and others on literature and novel art co- passion in rock music from defeating litera- incide. Of course,enough writersuse theoreti- ture in that period. For example, novels and cal thoughts of scholars and philosophers in theoretic approaches of Umberto Eco, Italo their works. Orhan Pamuk has a special place Calvino, John Fowles, Carlos Fuentes, Mario among these writers. The main theme of the Vargas Llosa, and Milan Kundera regulated subject is funniness and a postmodern narra- a new polyphony of esthetic ideals and liter- tive in The White Castle and A Strangeness ary statements. Many writers used different in My Mind by Orhan Pamuk. As The White literary “funniness” methods in their works Castle was written earlier, let us pay attention in order to adapt consecutive and changing toa funny narrative mode in this novel. Then atmosphere of the period and attract read- we will be able to analyze similarities and ers. The article entitled Cross the Border, differences of the narrative style of Orhan Close the Gap(Fiedler, 1972: 148)by Ameri- Pamuk during 30 years on the base of The can critic Leslie Aaron Fiedler did not only White Castle and A Strangeness in My Mind. serve as the theoretic-esthetic manifest of the Funny Narrative in The White Castle, the postmodern literature, but also it determined First Postmodern Historic Novel by Orhan the development direction of funniness in lit- Pamuk erature. The gaps between not serious litera- ture and cult and serious literature are filled. Turkish writer Orhan Pamuk has turned in- Borders are passed. Fiedler was one of the tercultural differences on the history, per- critics that directed esthetic development of sonality, “I” prism planes into the subject of the new period. Christina Phillips, one of literature in a new format. However, the his- the modern critics, explains the meaning of tory notion of Pamuk encompasses mainly postmodernism in the world and west, “Frag- cultural and social lives. In the backdrops of mentation, temporal distortion, metafiction, history decorations, The White Castle evalu- the problem of knowledge and the past, the ates Eastern and Western culture poles. In this
217 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:395 K:421 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) situation, the power of Orhan Pamuk’s pen at the age of 7 and spent majority of his time and his narrative style become obvious. “The by hunting and having entertainments (Türki- Triumph of a Narrative” (Fulford, 2001: 176) ye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi, 2003: 414). tendency by Robert Fulfrod coincides with Historic sources also prove that the novel The White Castle. The power and victory of falsified the history of the mentioned period. narrative are measured in line with the ability For example, it is under discussion whether of the author to persuade readers. Narratives people suffered from cholera or not in that in novels of Orhan Pamuk shows themselves time. According to some sources, cholera epi- in this way; the quality of the narrative must demic broke out when Mehmet IV was in the be considered as well. Pamuk used metanarra- power. Nicolas Giysbreckty, the ambassador tive in his first postmodern novel – The White of Netherland to Istanbul died of it in 1654. Castle. Faruk Darvinoglu, the author of the The death of Giysbreckty, the ambassador of preface of the novel and one of the charac- Netherland to Istanbul, because of the chol- ters in the novel, finds a manuscript that dates era epidemic once more proves the fact that back to 17th century in the Ottoman Empire. cholera outbreak happened in Ottoman when The very manuscript is the entire text of The Mehmet IV (1648-1687) was in power (Ibid, White Castle. When the story in the manu- 2003: 414). Our aim is not to go details about script is compared with historic documents history. Our main objective is to determine and sources, an interesting situation is ob- the viewpoint of Orhan Pamuk on postmod- served. Great majority of events in the story ernism. are far from historic realities. “When I went The cholera disease, which is touched upon through the basic sources of the period, I re- in The White Castle, is the irony for history alized that events mentioned in the story did and moral diseases in that period. The writer not reflect the realities thoroughly” (Pamuk, mentioned it as a natural event that forms 2010: 8). The introduction part of the novel a colorful and dramatic aura in the novel. states that the very novel does not reflect his- Orhan Pamuk’s approach to history is mainly toric realities; in contrast, it is a work of art the harmony of colors rather than description and an esthetic event. However, it does not and interpretation of any disease. His inten- mean that The White Castle describes history tion is not to throw light on historic realities as an exotic event. and write a text in a classic historic genre. Pamuk describes the period of Mehmet IV, What he wants is the introduction of daily the Ottoman Sultan who came to the throne lives within colorful, dramatic and excite-
218 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:395 K:421 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) ment framework. Color exotics emerges from pire. Interactions and relations between East the cholera disease: differences and confron- and West, Sultan’s fondness for entertain- tations of classical East and West, existence ment are stressed in a way that is peculiar or non-existence of cholera on the one hand, to a modernist novel. Pamuk uses stream of fireworks and entertainments in the palace consciousness and modern novel technics. ruled by a child king on the other hand and In this situation, we can call Orhan Pamuk a so on (Ibid, 2003: 414). These are all esthetic modernist –postmodernist. Semih Gumush, a tricks, postmodern interpretations, and expla- Turkish literary critic, wrote about this issue nations to arouse curiosities of readers. At the in his novel entitled Understanding Postmod- same time, these are esthetics of an orientalist ernism: “In fact Orhan Pamuk is a writer with approach to history and the address of direc- modernist features, however, he writes post- tions where readers are obliged to rethink dif- modernist novels” (Gümüş, 2015: 119). ferently. Ahmet Oktay, one of the authors of In postmodern way of thinking, no unique the first articles written on The White Castle thoughts or ideologies are supported. Elas- states, “Does cholera, the disease which has ticity is observed in postmodern thought, been used by many writers as the symbol of the product of unbiased way of thinking. badness and inferiority and has earned the The whole way of thinking and conception status of being the indicator of the period, do not exist; they are changeable. Wars that call us to think? Does cholera separate us or prepare the decline of the Ottoman Empire, make us come together against the common as well as inventions and discoveries of the threats?” (Kılıç, 2006: 80)Stressing that The West that fight with modern arms are symbol- White Castle has a “historic meaning” (Ibid, ized. Ahmet Oktay interprets the issue in this 2006: 80), Ahmet Oktay mentions that this way: “In a real sense of the word, the Otto- novel has answers for the above mentioned man Empire regarded the advantages of the questions. In this case, postmodern technics West in the “arm” sphere. Westernization be- are employed. Historic postmodern under- gan in our country with the need for modern goes interpretation. arms”(Kılıç, 2006).
Declining and weakening process of the Ot- Orhan Pamuk researches about fictional and toman Empirereached the heightunder the meta-fictional, narrative and metanarrative reign of Mehmet IV (Türkiye Diyanet Vakfı features of postmodernist esthetics in The Ansiklopedisi, 2003: 417). There are differ- White Castle. Classic narrative style changes ent reasons of declining of the Ottoman Em- place with a postmodern narrative method.
219 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:395 K:421 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
It is worth mentioning that, historian Faruk mixed summary attracting the attention Darvinoglu, the hero of The Silent House, with the lost manuscript notion. opens the introduction part himself (Pamuk, 2. The narration of Venetian captive ex- 2010: 15). We witness referral in the men- presses the basics of events in the novel. tioned novel – The Silent House. As a histo- Events told from this captive’s point of rian found the manuscript of the novel and view mix into the life of Hoja. The narra- then adapted it into the modern Turkish lan- tives of these two people, who are simi- guage, this fact makes the novel seem more lar to each other, look like similar too. It persuasive to readers. Two slight details are is not clear who narrates the events and hidden in this issue. Firstly, Pamuk is not un- which narrative belongs to Hoja. Borders der the obligation of reflecting the history it- are eliminated. “Open text”(Eco, 2016: self, its language, and colors; in fact, Pamuk 308) tendency of Umberto Eco is visible saves himself from not doing it because the here. manuscript has been adapted into the modern Turkish language. Writing extra and addi- 3. The part narrated by Orhan Pamuk him- tional interpretations and descriptions at the self. This chapter was added to the novel end of the novel, he informs readers about one year after the novel was written with events’ being fictional. Readers are between this title: About the White Castle. In this reality and literary opinion that is the product part, Pamuk delves into each detail of the of imagination. In this process, a mutison- novel. Other writers before Orhan Pamuk ous narrative plays a great role: interpreta- used such kind of method as well. John tions and descriptions of Faruk Darvinoglu, Fowles, the worldwide famous represen- the speech of Venetian merchant, and events tative of postmodernist prose, compared narrated by the author. It means that three dif- Victorian period England with modern ferent narrative styles that follow one another England in his novel entitled French are metanarrative. Events take place in three Lieutenant’s Woman (Fowles, 2015: different texts: 425). Comments and descriptionsab- out the novel are added too. Pamuk also 1. Introduction speech of Faruk Darvino- used this method. From this perspective, glu: This part is the knotting point of the the impact of John Fowles on Pamuk is text and a postmodern meanthat explains strong. the essence of the text. It is a short and
220 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:395 K:421 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
Funny and Multisonous Narrative in A Pamuk used a modern and exclusive narrative Strangeness in My Mind style being different from a classic narrative. The difference of such kind of narrative from The latest innovative and multisided devel- a classic narrative is that, readers understand opment speed in 21st century makes people that events are far than being real. However, not surprised with anything. It is not easy to a narrator tells a story so interestingly that amaze and entertain people of IPhone, IPad, readers find a novel much more interesting. and MacBook period and attract their atten- Initially, one can think that not real events tion to reading novels. It must be taken into were used in A Strange in My Mind but writ- consideration that the way and the method er’s literary clownery enthralled readers with funniness is introduced in literary works a reality magic. The novel’s starting sentence are important. Literary studies must not ig- is as follows: “This is the story of boza (It nore whether a writer uses this as a method is a malt drink made from maize (corn) and or purpose. Of course, funniness cult mainly wheat with a low alcohol content and drunk emerges in postmodernist literature as the in winter) and life and imaginations of Mev- need of the current period. However, funni- lud Karatash, the boza seller”(Pamuk, 2014: ness cult must be a tool that serves literary 15). The very sentence arouses the curiosity words, not to meaningless drollery. From this of readers. Then, the writer briefly describes point of view, funny methods abound in A physical appearance, character and the entire Strange in My Mind. A Strange in My Mind life of Mevlud. This short information is so by Orhan Pamuk are in line with the “Cross interesting for readers that they do not hesi- the border, close the gap” tendency of Fiedler. tate to read the 451 pages novel. In the part The novel, from the description and narrative entitled “The hard job to kidnap Rayiha with perspectives, coincides with mimesis and re- Mevlud” (Ibid, 2014: 15)–this part is consid- alist literature and it is a good sample for a se- ered the prologue of the novel- Pamuk narrates rious literature. Multisonousness in narrative, that he will start the novel from the middle of funny paralleling of times and strangeness of events; he explains how Mevlud saw Rayiha events comply with popular literature. at the wedding ceremony of Gorgud (Rayiha The observation, worldview, and position is the sister-in-law of Gorgud) 4 years before of the writer are reflected in the description he kidnapped her in 1982. Mevlud wrote let- of Istanbul and the life of Mevlud. Starting ters to her 3 years nonstop. Mevlud was very from his first novel named Cevdet Beyand happy when Rayiha returned his love (Ibid, His Sons until A Strange in My Mind, Orhan 2014: 15). Mevlud kidnaps Rayiha with the
221 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:395 K:421 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) aid of Suleyman, his cousin. This event is Mevlud writes letters to the middle and ugly the culmination of the storyline in the novel: daughter of the family and this process results “…..lightening flashed, everywhere-the en- with marriage. From the very first sentence tire sky, mountains, rocks, and trees-was il- until the last one, the writer amuses readers luminated like a far memories…He would re- and narrates a very strange life story. How- member this moment-the feeling of strange- ever, this funniness, amusement do not serve ness- throughout his life” (Ibid, 2014: 15). an empty replica. This is a giant step towards From this part it becomes clear that the girl finding proper readings and developing word kidnapped by Mevlud is not Rayiha; in fact, it art that undergoes declining. Literary reflec- was Rayiha but not Rayiha to whom Mevlud tion of life realities, boundless imagination wrote letters in the last three years. The pro- power, and polyphonic expression style char- logue is finished with the following sentence: acterize the style of the novel. To start a novel “….he showed the far islands to Rayiha. One from the middle of events is a postmodern day they would visit those islands. Unfortu- trick. Pamuk notes that he will start from the nately they could not do it during the short middle of the events in order to express the life of Rayiha” (Ibid, 2014: 15). life and imaginations of Mevlud. This meth- od allows a parallel approach to events, their We can call the prologue of the novel the evaluation, and interpretation. Readers impa- literary-esthetic reflection of a “naive and tiently follows an early and the latest life of sentimental novelist” (Pamuk, 2011: 153) characters. As the writer mentions that Rayi- idea of Pamuk. Pamuk delivers a series of ha will lead a short life, readers are interested lectures entitled “The Naïve and Sentimen- to learn about it. We begin to think about the talist Novelist”(Ibid, 2011: 153) in Harward fate and future of the hero. University and underlines the importance of a novelist’s being thoughtful, moral, and naive; The character descriptions, idea layers of the according to Orhan Pamuk a novelist should text, and the entire reflection of lives in A approach the issues from inspiration perspec- Strange in My Mind are determined with the tive. The following events reveal the fact scope of a dynamism in narrative and are of that Suleyman deceives Mevlud. Suleyman great importance. Orhan Pamuk is very sensi- thinks that beautiful Samiha would not say tive and attentive about the life of Mevlud and “yes” to the proposal of Mevlud and intro- he pictures Mevlud in parallel with Istanbul duces Samiha as Rayiha. It is worth mention- and time. Selling boza, sour milk, pilaf with ing that Suleyman is also in love with Rayiha. peas, and ice cream in Istanbul streets, Mev-
222 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:395 K:421 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) lud meets people with different opinions and the melancholic soul of his native city has finds himself in the middle of controversial discovered new symbols for the clash and in- and high-pressure events. Inner feelings of terlacing of cultures”4. The writer explained Mevlud, his being glass full type person, and the melancholic atmosphere of Istanbul with his optimism are explained in line with his oddities of Mevlud. To be precise, Mevlud is attitude to his family-Rayiha. The difficulties the person with a melancholic temperament. arisen because of the urbanization process All events arise from the natural behaviors of and the impact of chaos and hopelessness on heroes. From this perspective, we can say that human morality and the way of thinking are Pamuk’s narrative is like an infinite cosmos. described by Pamuk in details and sensitively. The most different, complex and strange gal- When all these turn into the subject of a nar- axy of this cosmos is Istanbul. rative, no intervention and interpretation from The pen of Orhan Pamuk serves as wave im- a writer side are needed. A strained storyline pulses in the cosmos. The life in Istanbul is and mobile narrative that arise from the dra- explained via narrative and description im- matic effects of passionate and thoughts that pulses. Events with their positive and nega- are peculiar to people make us think about tive sides are on the air – in the cosmos. The events. Economic problems faced by people half-century life in Istanbul goes on the base coming to Istanbul from villages, the difficul- of the axis of the Creator and events observed ties they face in acclimatizing fast changing there do not vanish; they circulate in the cos- and developing cities, and their loneliness are mos. The life events converted into energy by explained in the backdrop of the life of Mev- the Lord emerge in A Strangeness in My Mind lud. The reasons for eccentricities of Mevlud and live in memories of future generations. are tough daily life standards and complex- ity of events he experienced in the city. The One of the funny methods of narrative of the essence of this complexity is global; the lit- novel is multisonousness. Besides the au- erary scope of the novel is not limited with thor narrates the novel, other characters also the problems Mevlud remains face to face in narrate it and we witness self-expression of Istanbul.The multi colorful essence and ma- different characters. From words used by terial-moral deformation of mega polices in characters until details of their behavior and the world turn out to be the subject of literary movements, we see differences. Every char- intellect. In this moment, let us remember the acter expresses his or her attitudes to events reason why Orhan Pamuk has been awarded with the Nobel Prize: ““who in the quest for 4 http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/literature/ laureates/2006/pamuk-bio.html, E.T.13.02.2016.
223 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:395 K:421 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) from his or her own perspectives. The author in the palace, and international issues to the only narrates the events instead of Mevlud merchant. They share all secrets. Even the or- because the life of this character is meaning- ders of the child king on public issues is one ful as the main object of the description and of the daily-discussed topics among them. narrative. Some points of Mevlud’s life co- Analyzing the novel from “novel and per- incide with some points of other characters. sonality” (Parla, 1992: 82) points of view, This, in its turn, reflects mental and moral Jale Parla states, “Hoja and Venetian have sides of other characters. achieved a long distance from history to to- Orhan Pamuk could literally comment on day, from a life to an art and from a society Mevlud’s ability to preserve his moral pu- to an individual” (Ibid, 1992: 82). It means rity throughout his life. By using literary that history and cultural changing process words, the writer managed to explain how basing on the history are reflected in lives religious, political, and ideological groups of people representing different poles, races, have damaged the moral ecology in the world and cultures. This is a postmodern message and made people enemy to one another. The sent to the honorary history of the Ottoman writer arouse the curiosity of “IPhone” period Empire and thinking system of the West. people for his novel and we all want to read Representing the East and the West and Mus- the mentioned novel by keeping us remote lim and Christian worldviews, Hoja and the from the chaotic situation that results from Venetian merchant are people of different different entertainments. qualities. In his heart of hearts, Hoja secretly wants to be a Venetian. In his turn, Venetian Alternative History Narrated by Orhan longs for Hoja’s secretive and magnificent Pamuk in The White Castle life. All these show that people want to be As Orhan Pamuk views the history from others. A person thinks that it is possible to identity replication point of view, Venetian get rid of personal troubles and problems by merchant and Hoja from the Ottoman Empire being a different “me”. Using such kind of characters are especially interesting. Hoja is communication between Hoja and Venetian, a serious and frowning man. He represents Pamuk uses modernist novel technics. Exis- the East. After he meets Venetian merchant, tential questionnaires and experiments turn he changes. He is interested in Venetian. Hoja into literary-psychological experiments be- learns some secrets of astronomy from the tween two people; one from the East and one merchant. Hoja speaks about his life, events from the West. The stream of consciousness,
224 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:395 K:421 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) mainly used by modernists, is tested in The novel more famous (Uçarol, 2015 :31)5. The White Castle. political situation had its impact on literature. The White Castle is in relation with the period The postmodernist esthetics that became it was written in and with the Ottoman period. worldwide famous in the 1980s played an Although the events take part in 17th century important role in Pamuk’s keeping identity in the novel, in fact, realities of 20th century replication in the center of attention. Jacques are narrated. The period in which societies Derrida, one of the postmodernist theorists and cultures of the East and the West intersect called the literature of that time a “strange turn into alternative history in a funny nar- enterprise” (Ibid, 1992: 82). The form of lit- rative of Orhan Pamuk. Researcher Stephan erature changed in post-industry period. Post- Guth, who expressed his opinions on Turkic modernists amused readers with their ironic society and literature in the 1980s, states, approaches and they fulfilled an educating “Because of the increased interest in pre- function of literature in this way. Literature Republican history and another, assumedly developed parallel with the development of more world-open past, post-1980 Turkish a society. The social function of literature literature experiences a boom of historical changed. The role of languages, religions, novels, favoring especially the Byzantine and cultures, and history played important roles in ‘high’ Ottoman periods, but also the era that self-expressing of literature. Values became had been condemned by the nationalist dis- the subject of literary opinion again. Society course as an age of decadence—the late Otto- of high technology forms postmodern soci- man Empire” (Guth, 2010: 261). ety, and each notion and each understanding in this society becomes part of analysis, and Vedi Ashkaroglu, the Turkish professor of discussion object of postmodern thinking as literature, evaluates literature as “the mech- the main capital in consumer society is infor- anism with the function peculiar to itself” mation. In novels of Orhan Pamuk, informa- (Aşkaroğlu, 2015: 3)6. The reflection of a new tion is the main component of narratives. life style -that refers to technological inven- tions which keep all people, countries, societ- The novel written about one period of the ies, and cultures within its impact circle- in Ottoman history-this period is characterized with decline in political confrontations- at- 5 Uçarol R. Siyasi Tarih (1789- 2014). Der Yayınla- tracts attention. Starting of liberal policy pe- rı.İstanbul. P. 31 riod in Turkey and the interest of the world 6 Aşkaroğlu V. Postmodern Söylem İhsan Oktay community in The White Castle makes the Anar& John Fowles. Karadeniz Dergi Yayınları. Ankara. 2015
225 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:395 K:421 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) literature is postmodernism. Postmodernism, From this perspective, we can say that The being very popular in the American literature White Castle introduces literary analysis of in that period, was formed because of an iro- history from both the East and the West as- ny towards the history, the past, and today. pects. American postmodernist writer P. Auster On the one hand, we get information about focused on identity replication and identity the events that took place in 17th century. chameleon in his New York Trilogy(Auster, On the other hand, history is distorted. For 2003: 384). Auster describes the changes hu- example, the wars the Ottoman Empire had man morality underwent from the high tech- with the Austrian Empire during the reign of nological development and urbanism in the Mehmed IV (1664-1682) are correct from 1980s point of view. New York Trilogy, pub- historic perspectives7. However, now war is lished one year before The White Castle was mentioned in the history of the Ottoman Em- published, was written as a detective parody. pire to conquer the castle known as Doppio. Being different from Pamuk, Auster throws One part in the novel attracts attention: “we light on wishes of people to be others in re- saw the castle itself after the sunset and after lation with events of a modern life. Pamuk we had learnt not only about incompetence focuses on the same issue with his oriental- of Sari Huseyn but the fact that the Austri- ist and anti-orientalist approaches to history. ans, Hungarians and Kazakhs helped Doppio Inter textrelations are established in this case. alongside with the Polish. It was on the top Twinningsubject that has been reflected in so a high hill; the rays of the sun on the towers many myths, stories, and novels, is transferred decorated with banners were golden, howev- to the lives of Hoja and Venetian. Jale Parla er, they were white, snow white, and magnifi- relates the twinning and replication notion cent” (Pamuk, 2010: 160). Tens of such kind described in The White Castle to the enmity of examples exist in the novel. It means that between the sons of first people of the Earth: Pamuk used history as an esthetic decoration. Adam and Eve. Similarities and differences The aim was not to mention the historical between Abel and Cain, Heracles and his events. The aim is to write a text to enable brother Iphicles in ancient Greek myths, and everyone to see daily events and himself or Gilgamesh and Enkidu in Gilgamesh epic are herself. At the same time, it is proper to fo- deconstructed in a different way in The White Castle (Parla, 1992: 82-91).The White Castle leaves an esthetic carnival impression basing 7 Aksoy B. Berna Moran’a armağan: Türk Edebiya- on the unity of history, today, and texts. tına Eleştirel Bir Bakış. İstanbul: İletişim Yayınla- rı, 2012. P. 256
226 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:395 K:421 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) cus on historic events that arouse curiosities as follows: “This novel does not send certain of readers. Then one question can be asked: messages to readers by using historic sources. “Why is it necessary to describe so many his- It is a reality that the author uses different peri- toric realities?” Historic events and realities ods, locations, and personalities”(Kılıç, 2006: make novel attractive and weighty. 158). Pamuk uses different personalities to achieve monosonousness. Orhan Pamuk addresses history in his novel he wrote after The White Castle including The Pamuk assesses the environment of the East Black Book, My Name is Red and A Strange- through the way of thinking of a Westerner. ness in My Mind. In The Black Book, the In some cases, the Venetian tells some con- events that take part in modern Istanbul sud- troversial things about the history of the Ot- denly undergo Kafka styled metamorphosis. toman Empire: “Sultan has issued an order to Galib, the main hero of the novel, travels from behead me if I am not converted to Islam. I the old Istanbul to the modern Istanbul after am shocked”(Pamuk, 2010: 30). However, losing his wife Roya. This journey is real- historic resources reveal the fact that people ized in the backdrop of ancient texts(Pamuk, were not forced to be Muslims in the Ottoman 2013a: 476). History is also witness to secrets Empire. “Pamuk introduces an alternative to of Istanbul and pure love. Journey to the Ot- history that has been shown as unchangeable. toman Empire continues in My Name is Red. He opens a door for objective interpretations Pamuk remembers calligraphy peculiar to the and descriptions peculiar to postmodernism. Ottoman period. Forgotten art types and cal- It is possible that some clerks had exceptional ligraphers of Ottoman and Iran are reflected extortions. Pamuk also used the realities from basing on a postmodern and multisonous nar- the notes by Venetian Ramberty and Angiolel- rative (Ibid, 2013d: 555). Cultural develop- lo who lived in the Ottoman Empire and then ment and changes in Istanbul are described returned to their motherland, and the writer parallel with the life of Mevlud, the boza sell- makes these facts the subject of postmodern er, in A Strangeness in My Mind. The inter- narrative” (İnalcık, 2011: 159). Distinguished est of Orhan Pamuk for history starts with his historian Inalcik demonstrates objective and novel called The White Castle and it continues peaceful position while speaking about the in following processes. History is the mean for opinions of Venetians about the Ottoman Em- the literary expression of today in The White pire. Using scientific and worthy explanations, Castle. The article entitled “Is The White he explains that it is possible that a Westerner Castle an imagination?” by Shara Sayin reads can think wrongly about an Easterner and vice
227 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:395 K:421 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) versa. From this perspective, the mentioned drowned after reading the works of others source is a goodwill bridge between the East on similarities and replication in literature” and West (Ibid, 2011: 159). (Pamuk, 2010: 188). Pamuk managed to at- tract the attention of readers, entertain them, The White Castle was written in the course and express himself with ambiguous words. of cultural changes observed in Turkey in the We can see a funny and complex narrative 19980s, however, it is a literary text written mechanism. One sentence of the novel at- about people and events of the Ottoman Em- tracts attention: “Is it possible to imagine a pire and writer’s current period. story that is good for reading and listening In The White Castle, Pamuk throws light on with no other meanings and purposes? “Mu- the interest of an Easterner in the West. He sic, for example?” I said. Hoja was confused. also wants to convert the rage of a Western to The beginning of a story must be childish, we the East into a peace. From this perspective, thought, the middle part must be frightening, the writer does not reflect the real history. and the final part must be bitter as a love story Orhan Pamuk has invented a story that East- that ends with parting of heroes” (Ibid, 2010: erners and Westerners find interesting. He 188). The dialogue between main heroes of calls readers from the East and West to have Orhan Pamuk plays the locomotive role for a “walk in forests of a narrative”(Eco, 2016: a funny and postmodern narrative of Orhan 160). All the events and details are colored Pamuk. Being different from stories written with postmodern irony, parody, and pastiche. in mimesis esthetics, those with postmod- ern esthetics are polyphonic and funny and The White Castle is rich in inter textual rela- one of the main purposes is to make readers tions and pastiches. The writer uses historic have reading and listening enjoyment (Ibid, facts with them and achieves postmodern 2010: 188). As Venetian slave, the hero of the referrals to the works by Cervantes, E.T.A. novel, mentions, “the novel of the current pe- Hoffman, Dostoyevsky, Edgar Po, Robert riod must be amusing and funny as music”. Luis Stevenson and others. Pamuk explains Pamuk continues the opinions as his heroes the postmodern relations he makes with oth- utter theoretically throughout the novel in the er works, “Naturally, I was informed about text. The text structure, social function, and the books written on identity replication by funniness that are visible in the style, and nar- E.T.A. Hoffman, who didn’t like himself ratives of the novel are reflected in the notion and added the name of Mozart to his name of the text. The funny hobbies of Mehmet IV, as he wanted to be a musician... I was to be the young Sultan, are explained in a smooth
228 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:395 K:421 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) way. It means funny narrative results from mation about the period, which the novel is events. The interest of this child for hunting about, and its being a story about the East and and animals makes this novel more interest- the West. Faruk introduces the manuscript ing for readers. translating it to Turkish. The novel is about two similar people in the Ottoman Empire The professional meta-narrative in the novel and this fact attracts attention. Especially, he- is a postmodern narrative mode. It is not pos- roes’ being from the East and West enlarge sible to understand whether Hoja or Venetian thinking area of the novel. We listen to the merchant narrates the story. Orhan Pamuk magnificent story of the East and West, two stresses that even though he is the author of ancient culture poles. The secret of a funny the novel, he does not know it either. “I do and postmodern narrative of Pamuk is solved not know whether Hoja or Italian slave wrote in this case. In short, the introduction of an the manuscript” (Ibid, 2010: 188), he states. event that is interesting for both the East and Postmodern tricks in literature are require- West is a postmodern situation. Values turn ments of the current time. out to be common. All values, ways of think- CONCLUSION ing are introduced equally. A multicultural word festival is organized. The second nar- The conclusion of the article is that, funni- rator is a Venetian merchant. The events nar- ness, postmodern esthetics, and structure in rated by the merchant are decorated with a The White Castle and A Strangeness in My postmodern word bouquet. Representing the Mind by Orhan Pamuk serve to establish Western world, the Venetian speaks about de- strong relations between the text and readers. tails of an Eastern environment. This factor From this point of view, it would be advisable shows that the East and West are parts of one to conclude the research by showing similari- another. Events are so mixed that readers are ties and differences of narratives of these two not sure about the narrator. Is it Hoja or Ve- novels. There are three different narrators in netian merchant? The third narrator is Pamuk The White Castle. We can call it a polyphonic himself. He explains how and in which way narrative structure from this perspective. The he wrote the novel. This part shows postmod- first narrator is Faruk Darvinoglu, the one ern interpretations and descriptions. who finds the original manuscript of the nov- el. The events narrated by Faruk determine The detailed variant of a multisonous and the construction system of the novel. It pre- polyphonic narrative has been used in A pares readers to read the novel. It gives infor- Strangeness in My Mind. Two novels are
229 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:395 K:421 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) similar from multisonousness perspective. As in Turkey between 1960s and 2012 years in in The White Castle, events are narrated in the the same manner. These similarities reflect first person in A Strangeness in My Mind. By themselves in the narrative style. using different characters in both novels, nar- Pamuk uses this method as well. In addition rative festivals are organized. However, there to his own narration, he adds narrations of are differences. The author -Orhan Pamuk- different characters. Narrations of charac- interprets and describes events by being the ters make the novel more interesting and dy- second and even the third degree narrator. namic. This makes readers amused as in each In other words, the author narrative is not in narration there are replicas and counter argu- the center of the text. The author narrative is ments. In A Strangeness in My Mind, mono- leading in A Strangeness in My Mind. The sonous and polypmsest narrative forms funny narration of events base on it. However, all postmodernist structure. This enables proper of the main characters of the novel are nar- samples for the research. It is worth analyzing rators of the novel. From this perspective, narrations of different characters to show it. this novel by Orhan Pamuk is similar to The Green House (Llosa, 1968) and The Feast of Suleyman’s narration: (the cousin of Mev- the Goat (Llosa, 2002: 416)novels by Peru- lud, the hero of the novel): “Because of the vian writer Mario Vargas Lloas, the Nobel bad habit of my uncle Mustafa, Mevlud lost Prize recipient. In The Green House, events one year doing nothing in the village and that take place in a brothel and monastery are he enrolled Ataturk Lyceum one year lat- grouped. Amoral values clash with religious er..” (Pamuk, 2014: 57). Suleyman’s family views. The novel suggests a free human mod- moves to Istanbul earlier than the family of el conception. Four narrators narrate events Mevlud. That is why this narration is infor- in the four-part novel. The Green House is the mation about Mevlud and his father. It shows sample of polyphonic postmodern sample. differences about characters as well. The Feast of the Goat is a novel with a more Mustafa’s narration: “I know, you visit your polyphonic narrative as is seen in A Strange- uncle without my permission…” (Ibid, 2014: ness in My Mind by Orhan Pamuk. Llosa por- 59). Mustafa, the father of Mevlud, has con- traits Rafael Trujillo, the dictator of the Do- flicts with his brother Hasan. The reason is minican Republic who ruled the country for that Hasan took control over the piece of the 31 years. Mario Vargas, Trujillo and tens of land of Mustafa. Pamuk makes these charac- people narrate the novel. Orhan Pamuk, how- ters speak themselves. ever, portraits political and cultural changes
230 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:395 K:421 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
Ferhat’s narration: (He is the childhood BAKHTİN, M., (2001). Karnavaldan Roma- friend of Mevlud. He is a communist. He na Edebiyat Teorisinden Dil Felsefesine marries Samiha who is known to Mevlud as Seçme Yazılar, Ayrinti Yayınları. Çevi- Rayiha) “Mevlud started to sell boza as I did” ren: Cem Soydemir, İstanbul. 368 (Ibid, 2014: 89). BENJAMİN, W., (1983). Charles Baude- Rayiha’s narration: “For the first time in her laire: A Lyric Poet in the Era of High life, Samiha lit a cigarette by my side. She Capitalism, Verso Editions, 15 Greek said that it had become a habit with her not Street London WI. P 196 because of Ferhat, but because of rich houses AKSOY, B., (2012). Berna Moran’a where she worked” (Ibid, 2014: 270). In the narration of Rayiha, the author compares two armağan:Türk Edebiyatına Eleştirel Bir environments: the village and urban environ- Bakış. İstanbul: İletişim Yayınları, 256 ments. Women in cities of Turkey smoke; it is ECO, U., (2005). The Open Text: Semiot- shame for women in villages. ics, Fiction, Popular Culture. Cambridge To sum up by taking all afore mentioned facts University Press. 108 and information, we can say that the most ECO, U., (2016). Açık Yapıt, Can Yayınları, important similarity between The White Cas- Çeviren: Tolga Esmer., İstanbul. 344 tle and A Strangeness in My Mind is funny narration system. They are both polyphonic. ECEVİT, Y., (2014). Türk Romanında Post- The difference is that, there are modern and modernist Açılımlar, İletişim Yayınları, postmodern features of meta-narration in A İstanbul. 240 Strangeness in My Mind. Finally, we can say FİEDLER, L., (1972). “Cross the Border, that social functions are strong in both nov- Close the gap”, Stein & Day Pub, New els. It makes them more readable for readers. York. P 148 REFERENCES FİRDOVSİ, Ə., (2004). “Şahnamə”, Öndər AUSTER, P., (2003). New York Trilogy, Sun Nəşriyyat, Tərcümə edən: Mübariz & Moon Press, New York. P 320 Əlizadə, Bakı. 320
AŞKAROĞLU, V., (2015).Postmodern Söy- FOWLES, J., (2015). Fransız Teğmenin lem İhsan Oktay Anar& John Fowles, Kadını, Ayrıntı Yayınları, Çeviren: Biçen Karadeniz Dergi Yayınları, Ankara. 442 A., İstanbul. 464
231 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:395 K:421 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
FULFORD, R., (2001). The Triumph of Nar- PAMUK, O., (2010). Beyaz Kale,Iletişim rative: Storytelling in the Age of Mass Yayinlari, İstanbul. 199 Culture. Broadway Books. P 176 PAMUK, O., (2011).Saf ve Düşünceli GUTH, S., (2010). Introduction: Some Romancı, İletişim Yayınları, İstanbul. Thoughts about Makber (‘The Grave’) 153 and Turkish Postmodernism, Middle PAMUK, O., (2012). Yeni Hayat, İletişim Eastern Literatures, December, 13(3) Yayınları, İstanbul. 282 GÜMÜŞ, S., (2015). Modernizm Ve Post- PAMUK, O., (2016a). Kırmızı Saçlı Kadın, modernizm, Can Yayınları, İstanbul. 152 Yapı Kredi Yayinlari, İstanbul. 204 İNALCIK, H., (2011). Kuruluş ve İmpara PAMUK, O., (2014). Kafamda Bir Tuhaflık, torluk sürecinde Osmanlı, Timaş yayın Yapı Kredi Yayınları, İstanbul. 480 ları, İstanbul. 304 PAMUK, O., (2013a). Kara Kitap, Yapı Kre- LYOTARD J., (1984). The postmodern con- di Yayinlari, İstanbul. 432 dition. Published in the United Kingdom by Manchester University Press. 108 PAMUK, O., (2013b). Kar, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul. 415 KILIÇ, E., (2006). Orhan Pamuku Anlamak, İletişim Yayınları, İstanbul. 431 PAMUK, O., (2013c). Masumiyet Müzesi, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul. 516 KORKMAZ, F., (2015). Orhan Pamuk’un Kafamda bir tuhaflik romaninda post- PAMUK, O., (2013d). Benim Adım Kırmı modern bir flâneur: Mevlut, International zı,Yapı Kredi Yayınları, İstanbul. 552 Periodical for the Languages, Literature PHİLLİPS, C., (2011). The Game of Re- and History of Turkish or Turkic, Sum- membering: A Study of Narrative Strat- mer, 10(12):831-844. egies and the Postmodern Theme in LIOSA. M., (1968). The Green House. Harp- Muḥammad Barrāda’s Novel Mithl Ṣayf er Perennial and Brothers. Translated Lan Yatakarrar, Middle Eastern Litera- from the Spanish By Gregory Rabassa tures, April, 14(1) January. 226 PARLA, J., (1992). Kimlik ve Roman: Beyaz PAMUK, O., (2006). The Black Book, Vin- Kale, Varlık Dergisi, 1013 (59). 82-91 tage, Rep Tra edition. 466
232 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:395 K:421 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
SOPHOKLES, K.O.,(1992).M. E. B., Çevi- from ‘http://www.cumhuriyet.com.tr/ ren: Bedrettin Tuncel, İstanbul. 2016. 56 haber/kitap/161561/Orhan_Pamuk___ Bozaci_kahramanimin_ruh_hali_degil__ TÜRKIYE DİYANET VAKFI ANSİKLO hayati_tuhaf..._.html#. E.T. 09.01.2016 PEDİSİ., yıl: 2003, cilt: 28, . 389- 414 http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/ UÇAROL, R., (2015) Siyasi Tarih (1789- literature/laureates/2006/pamuk-bio. 2014), Der Yayınları, İstanbul. 1600 html. E.T. 13.02.2016
http://orhanpamuk.net/page.aspx?id=7. INTERNET SOURCES E.T. 10.02.2016
GROMOV, G., (2016). Roads and Cross- http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/ roads of the Internet History. Retrieved literature/laureates/2006/pamuk-bio. from http://www.netvalley.com/cgi-bin/ html. E.T. 13.02.2016 intval/net_history.pl?chapter=1. E.T. https://www.nytimes.com/ 09.01.2016 books/98/06/28/nnp/pamuk-castle.html. PAMUK, O., (2016b).’Bozacı kahramanımın E.T. 11.02.2016 ruh hali değil, hayatı tuhaf...’. Retrieved
233 ULUSLARARASI HAKEMLI İLETİŞİM VE EDEBİYAT ARAŞTIRMALARI DERGISI UHİVE INTERNATIONAL PEER-REVIEWED JOURNAL OF COMMUNICATION AND HUMANITIES RESEARCH
TÜKETİM TOPLUMUNDA MESAJIN İNŞASI VE BİLİNÇDIŞI KOŞULLANDIRMA: GLOBAL TEKSTİL MARKALARININ REKLAMLARI ÜZERİNE GÖSTERGEBİLİMSEL BİR ANALİZ (1)
MESSAGE BUILDING AND UNCONSCIOUS CONDITIONING IN CONSUMER SOCIETY: A SEMIOLOGICAL ANALYSIS ON GLOBAL TEXTILE BRANDING’S ADVERTISEMENTS
Emre Ş. ASLAN1, Çağatay DEMİREL2 1-2 Gümüşhane Üniversitesi, İletişim Fakültesi, Gümüşhane / Türkiye ORCID ID: 0000-0002-5710-37431,
Öz: Tarihi süreç içerisinde sadece ihtiyacı olan kadarını tüket- Abstract: In historical process, mankind who have consumed miş olan insanoğlu, günümüzde ihtiyacı olandan daha fazlası- only as much as he needed but today, he begins to consume nı tüketme çabasına girmiştir. Daha önce hiç bilinmeyen yeni more than his need. One of the main reasons of today’s human ihtiyaçlar listesi oluşturan ve bunları tatmin etmeye çalışan who creates new requirement lists that are unknown before günümüz insanının böyle bir davranış içerisinde bulunması- and tries to stisfy it is constantly pumped consuming emphasis nın temel nedenlerinden birisi de iletişim araçları tarafından through communication tools. The messages, given especially sürekli tekrarlanan tüketim vurgusudur. Özellikle kapitalist through advertisements which are one of the most important sistemin en önemli desteklerinden birisi olan reklamlar aracı- supports of capitalist system, source people to feel new needs lığıyla verilen mesajlar, insanların yeni ihtiyaçlar hissetmesine and appeal new satisfying methods that never existed before. ve daha önce olmayan yeni tatmin olma yöntemlerine başvur- In this study, global textile branding advertisements are sub- masına kaynaklık etmektedir. Bu çalışmada global tekstil mar- jected to semiologic analysis. As a result of these analyzes it is kalarının reklamları göstergebilimsel analize tabi tutulmuştur. found out that advertisements build denotations in cunsomers’ Bu analizlerin sonucuna göre reklamlar düz anlamların yanı minds as well as new meanings with connotations. It is seen sıra yan anlamlar ile tüketicilerin zihninde yeni mesajlar inşa that they try to provide not only selling the product but also etmektedir. Bu mesajlar aracılığıyla sadece ürünün satışını de- embracing a new life philosophy by means of these messages. ğil aynı zamanda yeni bir yaşam felsefesinin benimsenmesini Key Words: Consumer Society, Message, Building Message, de sağlamaya çalıştıkları görülmektedir. Unconscious Conditioning, Advertising Anahtar Kelimeler: Tüketim Toplumu, Mesaj, Mesajın İnşa- sı, Bilinçdışı Koşullandırma, Reklam
Doi: 10.17361/UHIVE.2017.3.9
(1) Sorumlu Yazar: Emre Ş.ASLAN, Gümüşhane Üniversitesi, İletişim Fakültesi, Gümüşhane / Türkiye, emresaslan@ gmail.com, Geliş Tarihi / Received: 13.08.2017, Kabul Tarihi / Accepted: 26.09.2017, Makalenin Türü: Type of article (Araştırma – İnceleme / Research - Analysis) Etik Kurul Raporu: Yok – None of Ethics Committee
234 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:410 K:453 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
GİRİŞ ni ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bu çerçe- vede yayınlandıkları dönem global düzeyde Toplumsal bir faaliyet olarak görülen tüketim büyük tartışma yaratan tekstil markalarının (Baudrillard, 2016: 99), var olmanın ve ya- ikişer reklamının örneklem olarak alındığı şamsal faaliyetleri sürdürebilmenin bir gere- ve göstergebilimsel analize tabi tutulduğu bu ği olan doğal bir süreçtir. İnsanlık var olduğu çalışma, alana yeni bakış açıları kazandıracak günden bu yana tüketme diğer bir deyişle ihti- olması nedeniyle önem arz etmektedir. yaçlarını giderme çabası içerisinde olmuştur. Üç global markanın toplamda altı reklamının Ancak ne zaman ki tüketim ihtiyaçların kar- örneklem olarak alındığı ve analiz edildiği bu şılanmasından arzuların tatmin edilmesine çalışmada veriler; gösterge, gösteren ve gös- evrilmeye başladı (Kadıoğlu, 2014: 11), işte terilen olma üzere üç düzeyde incelenmiştir. o zaman tüm masumiyetini yitirmeye (her ne Gösterilen ise düz anlam ve yan anlam olmak kadar tam anlamıyla masum olmasa da) ve üzere iki düzeyde ele alınmıştır. Böylece rek- aşırılıklarla beslenen, kontrol edilmesi güç bir lamlarda tüketim toplumunda bilinçdışı ko- araca dönüşmüştür. şullandırmanın nasıl yapıldığı ve bu çerçeve- Artık tüketici ihtiyaçlarının giderilmesiyle de mesajın nasıl inşa edildiği ortaya konmaya tatmin olma duygusunu kaybetmiş ve henüz çalışılmıştır. hiç bilinmeyen hatta hissedilmeyen arzuları TÜKETİM ve TÜKETİM TOPLUMU tatmin etmenin yollarını aramaya (Bauman, 2016: 95) ve uğurda akıl almaz riskleri üst- Kavramsal Olarak Tüketim lenmeye başlamıştır. Günümüzde tüketim eğ- Tüketim pratiklerinin hızlı bir şekilde her lence aracı, zevk verici bir meta, rahatlatıcı yanımızı sardığı günümüzde (Uztuğ, 2008: bir atmosfer ve değerli hissettirici bir faaliyet 177), toplumsal düzenin en önemli belirleyi- olarak fonksiyon üstlenmekte hatta sosyalleş- cilerinden birisi olan tüketim olgusu, bazı dü- menin en önemli öğesi olarak görülmektedir şünürlere göre toplumsal ve bireysel mutlulu- (Aslan ve Alkan, 2017: 67). Tüketim toplu- ğun, bazıları göre ise mutsuzluğun ana nedeni munda tüketmek, bu faaliyeti ifade eden bir olarak görülmektedir (Bauman, 2016: 7). Bu kavram olmanın dışına çıkmış ve yeniden an- yaklaşımlar tüketim kavramının nasıl algıla- lamlandırma süreci ile her şeyi bir meta hali- nacağını da belirlemektedir. Böylece iki farklı ne dönüştürmüştür. yaklaşımın ortaya çıktığını söylemek müm- Bu çalışma, tüketim toplumunda mesajın bi- kündür. Birincisi tüketime mutluluğun kayna- linç dışı koşullandırma ile nasıl inşa edildiği- ğı olarak yaklaşanlar yani onu olumlayanlar,
235 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:410 K:453 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) ikincisi ise onu mutsuzluğun ana nedeni yani likte moda bir kavram haline gelen tüketim, sorunlar silsilesinin anahtarı olarak görenler. sihirli bir sözcük ve gizlerin kapıları açan bir anahtar gibi sunulmaktadır (Bauman, 2016: Bu çerçevede tüketimi yalın haliyle insanla- 7). Öyle ki tüketim insanların kim oldukları- rın ihtiyaçlarını karşılamak için çeşitli mal nı, kim olmak istediklerini ortaya koyan eko- ve hizmetleri belirli bir bedel karşılığında sa- nomiksel, toplumsal, psikolojiksel, kültürel tın alma, ihtiyaçları karşılama işlemi (Kadı- ve kimliksel bir olgu işlevi görmektedir (Bo- oğlu, 2014: 11) olarak görmek mümkündür. cock, 2014: 10). Yaşamak için sahip olması gereken mal ve hizmetleri yalnızca istemesi veya ihtiyaçla- Görüldüğü gibi modernleşme ve küreselleş- rını tatmin etmesi amacıyla kullanan tüketici me ile birlikte tüketimin anlamı değişmiştir. (Ritzer, 2016: 21) için tüketim var olmanın Tüketim artık insanların sadece satın alma, ve mutluluğun bir kaynağı olarak görülebilir. ulaşma veya sahip olma işleminin ardından çeşitli ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla ger- Diğer taraftan tüketim, basit nesnelerin değil, çekleştirdikleri faaliyetler bütünü değildir. gösterge ve sembollerin tüketilmesini içeren Tüketim, aynı zamanda sembolik değerleri (Bocock, 2014: 75), dil gibi bir anlamlandır- kapsayan bir anlam inşacısı, bir kimliklendir- ma düzenine sahip (Baudrillard, 2010: 92), me aracı, henüz duyulmamış ve bilinmeyen ideolojik olarak bireylerin zihinlerine kazın- bir arzu tetikleyicisidir. Tüketimi sadece ihti- mış (Ritzer, 2016: 120) ve henüz hiç hissedil- yaçları karşılama özelliğiyle sınırlandırmak, memiş, ihtiyaç duyulmamış veya bilinmeyen onun her defasında yeniden ürettiği tüketme arzuların verdiği ıstırabı tetikleyen (Bauman, gerçekliğini, iletişimsel bir eylem olarak orta- 2016: 95) bir olgu olarak karşımıza çıkmak- ya çıkan varlığını ve anlamlandırma sürecini tadır. yok saymaktır. Bunlar olmadan ise tüketim, İhtiyaçların sınırsız doğasının bir sonucu ola- duygudan ve anlamdan yoksun gereksiz bir rak tüketime sürüklenen tüketici (Baudrillard, meta haline dönüşür ve toplumdaki değişim- 2016: 73), onu ihtiyaçlarını gidermek ama- ler, yozlaşmalar, gelişimler, evrilmeler tam cıyla bir araç olarak kullanmaktadır (Kadıoğ- anlamıyla kavranamaz. Bu noktada konunun lu, 2014: 15). Günümüz modern tüketicileri daha iyi kavranabilmesi için tüketim toplu- için tüketim yalnızca maddi kullanım değer- munun incelenmesi gerekmektedir. leri için değil, onların anlamlarını da içeren sembolik değerleri için de kullanılmaktadır (Bocock, 2014: 100). Küreselleşme ile bir-
236 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:410 K:453 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
Tüketim Toplumu hastalıklı, depresif, mantık ile ölçülemeyen anlamsız yeni gerçeklikler üretmesini sağlar. Her şeyden önce tüketim etkin ve toplumsal bir davranış, grup bütünleşmesi ve denetim Bazı düşünürler tarafından “hipnoz içerisin- işlevini içerimleyen toplumsal değerler sis- de” kavramıyla tanımlanan; bazı düşünürler temidir (Baudrillard, 2016: 95). İnsanın ha- tarafından ise “zombi etkisi” kavramıyla açı- yatta seçemediği veya seçemeyeceği ender lanan bu durum için (Ritzer, 2016: 120-146), konulardan birisi olan içine doğulacak top- Bauman (2016: 98) insanoğlu için iki seçene- lum yapısı (Bauman, 2016: 98) ve bununla ğin olduğunu ifade etmektedir; Ya yeni keş- birlikte bir anlamda seçme şansı olmadan içi- fedilen nefes kesen manzaraya bakıp zevk ne doğulan tüketim yapısı onun diğer yaşam alınacak ya da boğulma korkusuyla tirtir ti- biçimlerini de etkisi altına almaktadır. Nihai renecek… amacı yılın her günü yirmi dört saat insanlara Çünkü tüketim toplumunun bu dünyasın- tüketim olanağı sunan ve bu algıyı inşa etme da tüketici sadece pasif bir kurban değildir; çabasına giren tüketim toplumunda yaşamak artık neyi, ne zaman, ne kadar ve nasıl tü- (Ritzer, 2016: 221), cezbetme ve ayartma keteceği veya tüketemeyeceği konularında üretimine dayalı olan, ayartıcı ve baştan çı- karar yetkisi karar vericiler tarafından onun karıcı çabalar (Bauman, 2016: 91), bireyi si- elinden alınmıştır (Bocock, 2014: 37; Ritzer, müle edilmiş bir dünyanın içerisine hapseder. 2016: 100). Tüketimin öğrenilmesi ve tüke- Bir anlamda simüle edilmiş insanlar toplulu- time kitlesel bir biçimde alıştırma toplumu ğu olarak tanımlanan tüketim toplumu (Rit- olarak ifade edilen tüketim toplumunda (Ba- zer, 2016: 178), gündelik gerçeklik ile sanal udrillard, 2016: 95) bireyler, ideolojik olarak gerçekliğin, somut ile soyut değerlerin ayırt zihinlerine kazınmış olan tüketim olgusuna edilemez parçası haline geldiği bir “araflar tıpkı rüyalar alemine dalmışçasına sıkı sıkıya dünyasını” her defasında yeniden üretir. Ar- bağlılık göstermektedir (Ritzer, 2016: 120). tık tüketim toplumunun gerçekliği, bu araflar Öyle ki tüketiciler, tüketimi artık bir yaşam dünyasının hangi kısmında yoğunlaşmanın biçimi ve kendilerini tanımlamak için bir araç olarak görmektedirler (Elden, 2009: 100). arttığına bağlı olarak şekil alır. Zaman zaman gündelik hayattaki gerçekliğe yaklaşan birey, Tüketim toplumu, tüketimi yöneten büyülü simüle edilmiş dünya içerisinde zaman zaman bir düşünce ve gündelik yaşama etki eden da sanal gerçekliğin en uç sınırlarında dolaş- mucizevi bir zihniyet (Baudrillard, 2016: 23) maya başlar. Bu nokta, tüketim toplumunun olarak daha çok üretimden ziyade tüketim et-
237 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:410 K:453 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) rafında örgütlenen batı toplumlarını tanımla- yulmaz. “Zombi Etkisi”nin bir şekilde ortaya mak için kullanılan bir kavramdır (Köroğlu, çıkarılması yeterlidir. Bu noktada en önemli 2012: 35). Diğer bir ifadeyle tüketim toplumu araçlar ve yöntemler de iletişim araç ve yön- günümüzde batı toplumlarının yanında tüm temlerdir, yeter ki, bir iletişim araç (tv, radyo, dünyayı etkisi altına alan, toplumsal farklı- gazete, sosyal medya vs) veya yöntemi (halk- laşma ve tabakalaşma eğilimleri sonucunda la ilişkiler, reklam, sponsorluk vs) her hangi ortaya çıkan ekonomik, kültürel ve sosyal bir şeyin tüketilebilir olduğunu ve bunun için refleksin adı olan tüketim olgusunun (Köse, bir bedel ödenmesi gerektiğini inşa etmeyi 2010: 38) yaşamın her alanını kuşatmış halini başarsın… tanımlamaktadır. Tüketim Türleri İnsanlar artık gelişmiş toplumlarda yalnızca Tüketim toplumuyla birlikte yeniden şekil yaşamlarını sürdürebilmek için değil aynı alan tüketimde de değişimler yaşanmıştır. Ar- zamanda tüketim mallarını almaya güçleri tık sadece somut ürünler ve hizmetler değil, yetsin diye çalışmaktadır (Bocock, 2014: 57). yeni anlam kalıpları da tüketilmeye başlan- Tüketimin olgusunun yaratmış olduğu büyü- mıştır. Bu çerçevede, 4 farklı tüketim türün- lenme (Ritzer, 2016: 32) ile beraber birey- den söz edilebilir. 1. Kimlik Tüketimi, 2. Be- ler kontrol edilemez bir durumsallıkla tüke- den Tüketimi, 3. Hazcı tüketim, 4. Gösterişçi tim eyleminde bulunurken kontrol artık hiç tüketim. kimsenin elinde değilmiş gibi durmaktadır (Bauman, 2016: 69). Bireyler bu kontrol edi- Kimlik Tüketimi lemezlik içerisinde kendilerine yeni tüketim İnsanların gelişim süreçleri boyunca diğerle- alanları ve yeni büyülenmeler aramaktadır. riyle etkileşimleri sonucunda öğrendikleri ve Tüketim toplumunda artık her şey bir me- geliştirdikleri kendilerini kavrayış biçimlerini taya dönüşmüş haldedir. Neyin, ne zaman, ifade eden kimlik (Kadıoğlu, 2014: 35), gü- hangi gerekçeyle, nasıl bir tüketim madde- nümüzde sadece kişilerin değil ürünlerin ve sine döndüğü veya dönebileceği her zaman markalarında kim olduğunu ve ne iş yaptığını belirsizdir. Daha açık bir ifadeyle tüketim kapsayan bir kavramdır (Morgan, 2001: 101). toplumunda tüm nesneler veya özneler, so- Bir şirketin veya markanın, ürün veya hiz- mutluklar veya soyutluklar tüketim maddesi metin marka adı, logosu, mesajı, deneyimi, haline gelebilmektedir. Bu noktada tüketim konumlandırması gibi onun özüne yönelik toplumunun bireyleri için her hangi bir man- unsurlardan oluşan şirket veya marka kimliği tıksal açıklamaya veya gerekçeye ihtiyaç du-
238 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:410 K:453 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
(Erdil ve Uzun, 2009: 109), tüketim toplumu yüklü bir nesne haline dönüşmüştür (Baudril- içerisine hapsolmuş bireye kimlik kazandır- lard, 2016: 163). Günümüzde tüketim olgusu ma fonksiyonu da üstlenmektedir. Günümüz- yalnızca bedenin biyolojik işlevlerinin sonu- de birey daha çok kimlik duygusu yarata- cuna değil, kültürel kavram ve göstergelerin, bilmek ve arzu ettiği şekilde algılanabilmek cinsel etkinliklerin kapasitesiyle bağlantı amacıyla tüketmektedir (Bocock, 2014: 27). kurulabildiği alanda üretilmeye başlanmıştır Kendini diğerleriyle kıyaslama çabasına gi- (Bocock, 2014: 94). Böylece beden yeniden ren giyinme tarzından dil kullanım biçim- keşfedilmiş ve reklamlarda, modada, kitle lerine, boş zaman etkinliklerinden, medya iletişim araçlarında erillik/dişilik saplantısı- kullanma örüntülerine kadar birçok mater- nın dışında arzuların taşıyıcısı konumuna sa- yal veya kültürel öğeyi kimliğini inşa etmek hip olmuştur (Baudrillard, 2016: 169). Beden amacıyla tüketir (Kadıoğlu, 2014: 35). Bu sadece tüketen değil aynı zamanda tükettiren, noktada denilebilir ki, tüketim toplumunun teşvik eden bunun için mesaj veren ve baskı ferdi olan birey, ürün veya hizmetleri, şirket yapan bir araç haline dönüşmüştür. veya markaları tercih ederken kendini yeni- Diğer taraftan da beden öylesine kontrol al- den tanımlamak, diğer bireylerden ayırmak tına alınmıştır ki, örneğin alışveriş merkez- ve arzu ettiği şekilde algılanabilmek amacıy- lerinde insanların gözlerini sonsuz sayıdaki la tüketimini şekillendirmektedir. Yani amaç cezbedici ürünlerden ayırmasına, vitrinlerde bir ihtiyacı gidermek veya tatmin etmekten sergilenen nesneler dışında bir şey düşünme- daha çok, belirli bir kimliğe sahip olduğunu lerine, hissetmelerine fırsat verilmez (Bau- kullandığı, tükettiği veya takıldığı ortamlar man, 2016: 36). Bunun sağlanabilmesi tabii aracılığıyla her defasında yeniden inşa etme- ki sadece gözleri hipnotize etmekle mümkün yi amaçlamaktadır. olmaz, bedenin diğer alıcılarını da kontrol et- Beden Tüketimi mek gerekmektedir. Koku uzuvları, işitme or- ganları, tat duyuları ve dokunma hissiyatları İnsan bedeni tarih boyunca “her şeyin ölçü- kontrollü ve planlı bir şekilde mesaj bombar- sü” olmuş ve insanlar modern dünyaya kadar dımanına maruz bırakmaktadır. Böylece is- bedenleriyle ürettikleri ürünleri tüketmişler- tenilmeyen düşüncelerin yeşermesine ortam dir (Bauman, 2016: 36). Ancak modernleş- hazırlayacak tüm tetikleyiciler devre dışı bı- meyle birlikte her şeyin olduğu gibi bede- rakılır. Artık beden tüm yönleriyle kuşatılmış nin de anlamı değişmeye ve tüketilen şeyler ve hatta fethedilmiştir. arasında diğer nesnelerden daha güzel, daha kıymetli, daha eşsiz ve daha fazla yan anlam
239 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:410 K:453 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
Hazcı (Hedonist) Tüketim gösterişçi harcamalar yapmaktır (Köse, 2010: 130). Böylece tüketim şu ana kadar vurgulan- Bireyi sürekli keyfin, memnuniyetin tatmi- dığı gibi gerçek amacının dışına çıkarak tü- nine yönelik yaşam tarzına yönlendiren haz ketim nesnesinin yeni anlamlar kazanmasını (Kadıoğlu, 2014: 22), tüketim toplumunda ve ihtiyaç amacının dışında gösterişe yönelik mutluluk, aşk, övgü, baştan çıkarma, keyif inşa edilen yeni anlamlar çerçevesinde oluşan ve dinamiklik gibi zorunlulukları dayatan ve yeni amaçların gerçekleştirilmesinin bir aracı göstergelerin, nesnelerin yoğun kullanımıyla haline dönüşmektedir. bütün bir haz potansiyellerinin sistemli sö- mürülmesiyle var olmayı azamileştiren bir Mesajın İnşası anlayışı ifade etmektedir (Baudrillard, 2016: Tüketim toplumda şirketler veya markalar 93). Tüketici için asıl olan harcama yapma- için asıl amaç yılın her günü 7/24 insanlara nın, moda olana sahip olmanın ve toplumsal tüketim olanağı sağlamak ve bunun mümkün onay/beğeni sahibi olmasının verdiği hazzı olduğunu hatta olması gerektiğini bir mesaj tatmaktır (Kadıoğlu, 2014: 69). Onun için yoluyla inşa etmektir (Ritzer, 2016: 221). önemli olan haz almaktır. Diğer tüm değerler Tüketim toplumunda insanlar tüketime yön- ve ilkeler haz isteği karşısında hükmünü yi- lendirilirken üretilen anlam ve mesajlarla ko- tirmektedir. Tüketimin tek amacı hazzı mak- şullandırma sağlanmakta (Baudrillard, 2016: simize edebilmektir. 154) ve tüketicilere hangi markayı kullanma- Gösterişçi Tüketim ları gerektiği, kullanırlarsa kim ya da kimler- den olacakları, kendilerini nasıl kimliklendi- Kimlik tüketimi, beden tüketimi ve hazcı recekleri, nasıl bir haz duyacakları konularını tüketimin yayında bir diğer tüketim türü ise da aşan soyut dikteler de bulunmaktadırlar gösterişçi tüketim olarak ifade edilmektedir. (Kadıoğlu, 2014: 91). Satın aldığı ürünlerden elde ettiği hazzı tam yaşayamayan tüketicilerin başvurduğu yol- Buna karşın tüketiciler zaman zaman ikna lardan birisi de gösterişe meyletmektir. Tü- edici iletişim biçimlerine ve mesajlara karşı ketim toplumunun var oluş nedenlerinden bi- güçlü bir direnç geliştirseler de (Uztuğ, 2008: risi olan gösteriş tüketimi, bireylerin ihtiyaç- 51), markalar mesaj yaratım sürecinin gerek- larını karşılamak yerine tüketimin ana amaç liliklerinden olan planlamayı, iyi analiz süre- ve ayırıcı bir özelliğe sahip olduğu tüketim cini, imgeleri, özgünlüğü, yaratıcılığı vs. kul- tarzıdır (Kadıoğlu, 2014: 47). Bu anlamda lanarak onları ikna etmeyi başarmaktadırlar tüketim toplumunda egemen olan ana kültür, (Baudrillard, 2016: 131; Henry, 2001: 171;
240 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:410 K:453 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
Levine, 2004: 30, Mohammed vd., 2003: toplumunun oluşmasında şirketlerin veya 367). Hatta o kadar ileri düzeyde çalışmalar markaların ağız birliği etmişçesine –detay- yapmaktadırlar ki, tüketicinin mesaja maruz larla farklı olmakla birlikte- makro düzeyde kaldığı andaki zihinsel yapısını, duygu duru- aynı şeyi söylüyor olması gayet normaldir. munu, metebolizmasının ihtiyaçlarını, algıla- Çünkü her marka veya tüketim toplumu inşa- rını ve tutumlarını anlayarak mesajın içeriği- cısı için temel mantık ürünlerinin tüketiciler ni revize etmekte ve yeniden biçimlendiril- tarafından daha fazla tercih edilmesi üzerine miş içerikle iletişim amacının gerçekleşmesi oturmaktadır. Tüketici sayısının sınırlı oldu- için uygun zemini ve etkin anı dikkate alarak ğu dünyada bu hedefin gerçekleştirilebilmesi hareket etmektedirler (Tilley, 2001: 217). için tüketimin daha fazla teşvik edilmesi ge- Tüketim toplumundaki birey mümkün oldu- rekmektedir. Bu nedenle mikro düzeyde fark- ğunca iyi derecede hesaplanmış, onun duygu lıymış gibi gözüken ve markaya özelmiş gibi durumuna ve zihinsel yetisine göre hazırlan- gözüken mesajlar makro düzeyde hep aynı mış mesajlar karşısında direnç mevzilerini şeyi söylemektedir: Ritzer’in (2016: 61) de -farkında olmadan- bir bir kaybetmektedir. ifade ettiği gibi; “Tüket hep tüket daha fazla tüket” Tüketim toplumunun inşacıları elbette ki me- sajı inşa ederken sadece yapısal bir adımla Tüketim toplumunun inşacıları bunu gerçek- yetinmezler aynı zamanda mesajın iletildiği leştirirken aslında ihtiyaç olarak görülen bir mecraları da büyük bir titizlikle kontrol altına gerçekliğin yerine yeni anlamlar üretmekte- almaya ve amaçlarının gerçekleşmesi yönünde dirler. Üretilen bu anlamlar dünyasında in- bir araç olarak kullanmaya çalışmaktadırlar. sanlar sadece ihtiyaç duydukları için değil, zihinlerinde inşa edilen yeni sanal gerçeklik- Her mecranın mesajın iletilmesinde farklı ni- lere ulaşabilmek için tüketme eğilimine gir- teliklere sahip olması (Goldenberg vd., 2011: mektedirler. 50), mesaj sunum şeklinin kullanılan med- yaya (Tv, Radyo, Açıkhava, Gazete, Sosyal Bilinçdışı Koşullandırma Medya vs) bağlı olarak değişmesi (Doyle ve İnsan davranışlarını yönlendirmesi bakımın- Stern, 2006: 265) ve en önemlisi de anlamın dan önemli bir yere sahip olan güdülerin, değişmesi tüketim toplumunun inşasında ihtiyaç ve isteklerin gerek çevresel gerekse mecrayı önemli hale getirmektedir. zihinsel düzlemde açıklanabilmesindeki güç- Maddi çıkarların maksimizasyonu üzerine lük (Gençtan, 2012: 16) bilinç ile bilinçdışı kurulan kapitalist sistem içerisinde tüketim arasında bir bağlantıyı ortaya koymaktadır.
241 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:410 K:453 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
Nitekim bilinç, insanoğlunun ana rahminden hissettirmektedir. Bu durumla ilgili olarak ise başlayarak ilk uyarıları almaya başlamasıy- Baudrillard (2016: 89) ise şunları söyler: la birlikte ortaya çıkan ve yaşamının sonuna “Tüketim içerisinde fantazmagoriden başka kadar devam eden bir farkında olma faaliye- bir şey olmayanı fantezi olarak kabul ettirme- ti (Sağlam, 1997: 33; Küçükbezirci, 2013: ye, bireyleri hileli bir simgesel yoluyla bilinç- 1879) olarak tanımlarken bilinçdışı ise ger- dışı söylenide tuzağa düşürmeye ve böylece çekte bireyin iç ve dış dünyasına bağlı olarak bu söyleni tüketim işlevi olarak kuşatmalarını kendi öznesinin taşıdığı fakat habersiz oldu- sağlamaya çalışan ikinci bir düzey bir söylen- ğu bilgi düzeni (Nasio, 2007: 26) ve eylemle- ce ile karşı karşıyayız. İnsanların bilinçdışına rin (davranışsal, düşüncesel) bilincinde olma- sahip olduklarına, bu bilinçdışının reklamın ması ya da istemsiz olarak gerçekleştirmesini erotik simgeselinde nesnelleştiğine, yansı- tanımlamaktadır. tıldığına orada olduğuna inanmaları gerekir; Psikanalitik bir bakış açısına göre bu bilin- bilinçdışının var olduğunun insanların bilinç- cinde olamama durumu, arzuların kökeninde dışına inanmakta ve önceleri simgeleri “oku- insan kültürü ve onun ürettiği ya da onu sür- ma” ardından da bu “simgeler”le gösterilen dürenlerin ürettiği bir bilinçdışı durumsallık ve bu “fanteziler”le yüklü malları sahiplenme yatmaktadır (Bocock, 2014: 90). düzeyinde aynı bilinçdışını varsaymakta hak- lı olduklarının kanıtı.” Kültürel kodlar dâhilinde oluşturulan göster- ge ve semboller, bireysel tepkileri harekete Tüketime dair oluşan kültürel doku ve yaratı- geçirmesi ve “algısal” bir durum yaratma- lan toplumsallık nesneler ve göstergeler siste- sı bakımından da önem addeder (Kadıoğlu, mi içerisinde nesne-dil ilişkisinin oluşmasına 2014: 129). Bu bağlamda oluşturulan sem- yol açmıştır. Nitekim sistem içerisinde bilinç- dışının dil ile olan bağlantısını Nasio (2007: bollerin ve göstergelerin bilinçdışı anlamları 103) “bilinçdışı tarafından etkilenmeyen bir olabilirken bilinçdışı durumsallıklar toplum- söz yoktur” diyerek kültürü oluşturan dil ya- sal yaşamın her alanında (sanat,din vb.) (Bo- pılarının bilinçdışını etkileyerek belli bir yön- cock, 2014: 78-79) kendisine yer bulabilmek- de koşullanmayı sağladığını ifade etmiştir. te ve bireyin bilinçli arzuları kadar bilinçdışı arzularını da harekete geçirebilmektedir. Ni- Elbette dil, farklı birçok amaç için kullanı- tekim bu sembolik sistemin karmaşık yapısı labilir. Fakat oluşturulmak istenen mesaj ve ve bilinçdışı durumu itibarıyla tüketimin ya- dil yapıları özellikle dilin bilinçdışı düzey- rattığı kültürel dokuda kendisini daha fazla deki etkisi son derece önemlidir. Bu önemi
242 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:410 K:453 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
Wittgenstein (2009: 139) ifade ederken “Dil, tüm sözcükler birer simge durumundadır. dünyayı, dilsel resimler aracılığıyla resimler” Ancak onu gözlemleyenler göstergenin fizik- demiştir. Dolayısıyla gerek sembolik gerekse sel biçiminin (gösteren) ve onun çağrıştırdığı göstergesel imgelerle birlikte öznenin çeşit- zihinsel kavramın (gösterilen) gerek görün- li imge ve göstergelere bilinçdışı bir arzu ile tüsel gerekse nedensiz bir biçimde bağlantılı bağlanıp (Lagache, 2005: 17) koşullandırıl- olabileceğini kaydetmişlerdir (Fiske, 1996: maya çalışıldığı ifade edilebilmektedir. 70). Dolayısıyla gösteren, gösterge ve gös- terge arasında ilişki anlamlandırmaya ilişkin Göstergebilim olarak ortaya çıkan dışsal gerçekliğin de bir
Göstergebilim en genel anlamıyla beraber yansıması olarak ifade edilebilir. işaret bilimi olmasının yanı sıra göstergeleri UHİVE www.uhedergNitekimisi.com Fiske, gösteren ve gösterilene ilişkin ele alıp inceleyen bir bilimUluslararası dalı olarak Hakemli orta- İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemiolarak Sayı: şunları16 Yıl: 2017 ifade Jel Kodu: eder: M0-I03 ya çıkmaktadır (Bircan,International 2015: Peer - 18;Reviewed Erdoğan, Journal Of Communication And Humanities Research 2008: 120; Fiske, 1996:July / August 62; / September Güneş, - 2012:Summe r Semester“Saussure Issue: 16 Year:için 2017gösterge, Gel Code: anlamı M0-I03 olan fiziksel ID:410 K:453 33). Göstergebilimin temelini atan Ferdinandwww.uhedergisi.com bir nesnedir ya da onun terimiyle söylersek; (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) de Saussure ise göstergebilimi, göstergelerin(MARKA PATENT bir NO: gösterge,TRADEMARK) bir gösteren ve gösterilenden toplumsal yaşamı içerisindeki durumunu(2015/04315 ele - oluşmaktadır.2015-GE-18972) Gösteren, göstergenin algıla- alıp inceleyen bir bilim dalı olarak tanımla- dığımız imgesidir –kağıt üzerindeki işaret- “Saussure için gösterge, anlamı olan fiziksel bir nesnedir ya da onun terimiyle söylersek; mıştır (Saussure,bir gösterge, 1998: bir 46). gösteren ve gösterilendenlerdir, oluşmaktadır. havadaki Gösteren,seslerdir. göstergeninGösterilen, göste- algıladığımız imgesidir –kağıt üzerindeki işaretlerdir,renin göndermede havadaki seslerdir. bulunduğu Gösterilen, zihinsel kav- Bir dilbilimcigösterenin olan göndermede Saussure, bulunduğu gerçekte yap- zihinsel kavramdır. Bu zihinsel kavram aynı dili ramdır. Bu zihinsel kavram aynı dili paylaşan mış olduğupaylaşan çalışmalarının aynı kültürün büyük üyelerinin bir kısmın-tümü için ortaktır.” (1996: 67) aynı kültürün üyelerinin tümü için ortaktır.” da simgelerle ilgilenmiş ve nitekim ona göre Anlamlandırmaya ilişkin Saussure, şu(1996: şekilde 67) bir gösterge kullanmıştır (Becan, 2012: 41):
Gösterge Anlamlandırma Gösteren Gösterilen Dışsal Gerçeklik Göstergenin Fiziki Varlığı Artı Zihinsel Kavram ya da Anlam
Şekil 1. Saussure’nin Anlam Öğeleri Şekil 1. Saussure’nin Anlam Öğeleri Ayrıca yine Saussure göre göstergebilimin ilk prensibi işaretlerinin keyfi olmasıdır. AyrıcaYani yine kültürel Saussure olarak görebelirli göstergebilimin kural ve geleneksel sel yaklaşımlardan yaklaşımlardan geçerek geçerek (Erdoğan, (Erdoğan, 2008: 2008: ilk 124) prensibi keyfi işaretlerinin olarak uzlaşım keyfi alanları olmasıdır. olan işaretler124) keyfi sistemi olarak olarak uzlaşım görülebilmektedir. alanları olan işaret- YaniNitekim kültürel bu olarak işaretler belirli sistemi kural içerisindeve gelenek- gerçeğiler sistemi anlamak olarak ve algılamanın görülebilmektedir. yolu kültürel Nitekim kodlardan geçmektedir.
Saussure’den farklı bir yol izleyen Roland243 Bartes, Saussure’nin Göstergebilim’inde daha çok yazıya ağırlık verilmesi (Bircan, 2015: 19) tezinin aksine göstergebilimde aslolanın dil olduğunu “Dil ile ilgileniyorum, çünkü dil beni incitir ya da baştan çıkarır” diyerek ortaya koymuştur (Bartes, 1998: 38).
Dolayısıyla göstergebilimin toplumsal yaşam içerisindeki durumu ele alan bir bilim olarak tanımlanması, göstergeleri inşa edenlerin ise yalnızca insanlar olduğu düşünüldüğünde, insanların onları kullandıkları biçimleri anlayabileceğini (Fiske, 1996: 62) ifade edebiliriz. Ayrıca içerisinde göstergelerin ve kodların düzenlendiği bir sistemde toplumun ya da kültürün gereksinimlerini karşılamak ve bunları anlamak da önemli olacaktır.
Sonuç olarak göstergeleri inşa eden öznenin eylemleri ve nesneler ile olan bağlantısı, bunların bilinçli ya da bilinçsiz bir şekilde anlamlandırılması, dil ve dilin dışındaki unsurların sistematik bir biçimde ele alınması, göstergelerin biçim ve yapısal durumunun da incelenmesi, kültürel dünyada göstergebilimin önemli bir yere sahip olduğunu göstermektedir.
10
UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:410 K:453 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) bu işaretler sistemi içerisinde gerçeği anla- Düz Anlam mak ve algılamanın yolu kültürel kodlardan İçerisinde bulunduğuz dünya bir varlık alanı, geçmektedir. kurallar alanı aynı zamanda da bir anlamlar Saussure’den farklı bir yol izleyen Roland alanı olarak ifade edilebilir (Bauman, 2011: Bartes, Saussure’nin Göstergebilim’inde 110). Bu bağlamda anlam, en genel ifadesiyle daha çok yazıya ağırlık verilmesi (Bircan, bir metin içerisinde neyin söylendiği ya da bir 2015: 19) tezinin aksine göstergebilimde as- kelime veyahut bir cümlenin, bir paragrafın, lolanın dil olduğunu “Dil ile ilgileniyorum, birkaç paragrafın ve bunlara bağlı olarak tüm çünkü dil beni incitir ya da baştan çıkarır” bir metnin “neyi söylediği” olabilir (Erdoğan diyerek ortaya koymuştur (Bartes, 1998: ve Alemdar, 2010: 298). Kısaca ifade etmek 38). gerekirse anlam, “neyi söylediği” veya “ne- yin söylendiği”dir. Dolayısıyla göstergebilimin toplumsal yaşam içerisindeki durumu ele alan bir bilim olarak Dil, anlamı oluşturabilme özelliği ile beraber tanımlanması, göstergeleri inşa edenlerin ise (Fairclough, 2015: 176) hemen her türlü araç, yalnızca insanlar olduğu düşünüldüğünde, in- sembol ve göstergeler sistemi içerisinde iç- sanların onları kullandıkları biçimleri anlaya- selleşmektedir. Bu bağlamda kültürel ve top- bileceğini (Fiske, 1996: 62) ifade edebiliriz. lumsal yapın ürünü olan anlamsallık öznenin Ayrıca içerisinde göstergelerin ve kodların zihninde yer bulmakta ve çözümlenmektedir. düzenlendiği bir sistemde toplumun ya da Anlamlandırmanın ilk düzeyi olarak ifade kültürün gereksinimlerini karşılamak ve bun- edebileceğimiz ve Ferdinand de Saussure’nin ları anlamak da önemli olacaktır. de üzerinde çalıştığı düzey, “göstergenin gös- Sonuç olarak göstergeleri inşa eden özne- terene ve gösterilenle arasındaki ilişkiyi ve nin eylemleri ve nesneler ile olan bağlantısı, göstergenin dışsal gerçeklikteki ilişkisini” bunların bilinçli ya da bilinçsiz bir şekilde betimlemektedir (Fiske, 1996: 116). Daha anlamlandırılması, dil ve dilin dışındaki un- açık bir ifade ile gösterenin anlaşılır bir bi- surların sistematik bir biçimde ele alınması, çimde dolayımsız olarak bir nesneyi adlan- göstergelerin biçim ve yapısal durumunun da dırması veya neye gönderme yaptığının açık incelenmesi, kültürel dünyada göstergebili- bir şekilde ifadesidir. min önemli bir yere sahip olduğunu göster- Roland Bartes ise düzanlam üzerinden daha mektedir. çok göstergenin neyi temsil ettiği üzerinde durmaktadır (Bircan, 2015: 20; Gottdiener,
244 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:410 K:453 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
2005: 30-31). Dolayısıyla bir anlam inşa ede- Öznel durum yorum ve yorumlayıcılardan et- bilmek, sınırlar çizebilmek özneye has (Burr, kilendiği kadar artık nesne ve göstergelerden 2012: 42) bir durum olduğundan dolayı dü- de etkilenmektedir. zanlam bir bakıma anlamlandırmanın zorun- Düz anlamın sürekli olarak yan anlam üretti- lu bir düzeyidir. ğini (Bircan, 2005: 25) nitekim Bartes (1977) Yan Anlam her ikisi arasındaki farkın ise fotoğrafçılıkta belirgin bir şekilde ortaya çıktığını ifade et- Yan anlam, Roland Bartes’in ikinci anlam- mektedir. landırma düzeyinde göstergelerin işlediği üç yoldan birisini betimlemek için kullandığı bir Fiske (1996: 177) ise bu durumu açıklarken terimdir. Yan anlam, göstergenin, kullanıcı- düz anlamın neyin fotoğraflandığı, yan an- ların duygusal yapıları ya da heyecanlarıyla, lamın ise nasıl fotoğraflandığı olarak tanım- insanın tarih ve kültürel değerleriyle buluş- landığıdır. Bu bağlamda yan anlam işin ta- tuğunda (Batı, 2005: 189, Bartes, 1979: 92, mamıyla insani boyutundan ibarettir. Işık ve Fiske, 1996: 116) ortaya çıkan etkileşimsel kamera açısı dâhil olmak üzere birçok faktö- yapıyı ifade etmektedir. rün özne bazında yorumlanması olarak açık- layabiliriz. Farklı bir ifade ile yan anlam gösteren ve gös- terilenle oluşan, mit ve çağrışım düzeyleri ile AMAÇ birlikte öznel yorumlara açık olması (Bircan, Bu çalışma global tekstil markalarının rek- 2015: 25) aynı zamanda kültürel bir sosyal lamları üzerine gerçekleştirilen gösterge bi- yapının ve ideolojik bir durumların çözüm- limsel bir araştırma ile tüketim toplumunda lenmesinde de etkili bir rol oynamaktadır. mesajın nasıl inşa edildiğini ve bu çerçevede Kısacası öznenin içerisinde yetiştiği kültürel bilinçdışı koşullandırmanın nasıl gerçekleşti- zeminin ve toplumsal değerlerin ölçümünde rildiğini ortaya koymayı amaçlamaktadır. yan anlam sürecinin de etkin bir konumda ol- duğunu ifade edebilmek mümkündür. ARAŞTIRMANIN ÖNEMİ
Yan anlamlandırma süreci kültürel bir siste- Bilinçdışı koşullandırma, tüketim toplu- matik içerinde bireyin öznel duyguları içeri- mu ve mesajın inşası gibi konular üzerine sinde oluşabilmektedir (Batı, 2005: 189). Bu Türkiye’de birçok yayın yapılmaktadır. Bu öznel durum sosyokültürel doku içerisinde çalışma global tekstil markalarının ses geti- nesne ve araçlara ilişkin olarak sürekli yeni ren ve kamuoyunda fazlasıyla tartışılan rek- yan anlamların oluşmasına sebep olmaktadır. lam kampanyalarında kullandıkları çizgi altı
245 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:410 K:453 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) reklamları örneklem alarak bilinçdışı koşul- BULGULAR landırmanın bariz bir şekilde nasıl yapıldığını Üç global markanın ses getiren ve kamuo- ortaya koyması nedeniyle önem arz etmekte- yunda büyük tartışmalar yaratan ikişer rekla- dir. mı oluşturulan göstergebilimsel şablon üze- KAPSAM ve SINIRLILIKLAR rinden analize tabi tutulmuştur. Elde edilen verilere aşağıda yer verilmiştir. Bu çalışma tüketim, bilinçdışı koşullandır- ma, mesajın inşası konularını kapsamaktadır. Göstergebilimsel Olarak United Colors of Bu çerçevede araştırmanın kapsam ve sınır- Benetton’un Unhate Reklamlarının ince- lılıkları belirlenirken konuyu net bir şekilde lenmesi yansıtacak global düzeyde faaliyet gösteren Araştırma çerçevesinde ele alınan ve göster- tekstil markalarının reklamlarıyla sınırlandı- gebilimsel açıdan incelenen ilk marka United rılmıştır. Araştırma 3 global markanın 6 rek- Colors of Benetton’dur. Bu markanı 2011 lamının göstergebilimsel analiziyle sınırlan- yılında yayınlanan “Unhate” reklamları dün- dırılmıştır. yayı yöneten siyasetçileri sıradışı bir şekilde YÖNTEM göstererek mesajını vermesi nedeniyle büyük tartışma yaratmıştır. Altı reklam afişinden Bu araştırmada yöntem olarak literatür tara- oluşan bu kampanyadaki iki reklama bu araş- ması ve gösterge bilimsel analizden yararla- tırmanın örneklemi içerisinde yer verilmiştir. nılmıştır. Global tekstil markalarının tartışma yaratan reklamları ele alınarak bu reklamlar Göstergebilimsel analiz çerçevesinde hazırla- gösterge bilimsel analiz için hazırlanan şab- nan şablon, literatürde elde edilen düz anlam lonlar üzerinden analiz edilmiş ve elde edilen ve yan anlam kavramları da dikkate alınarak veriler analiz edilmiştir. gösterilen kısmı bu iki başlık altında analiz edilmeye çalışılmıştır.
246 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:410 K:453 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
Şekil 1. United Colors of Benetton’un Unhate Reklam 1
Bu verilere göre göstergeler şunlardan oluş- Logo olarak ise Unhate ve United Colors of maktadır; “Unhate” kavramı birbirinden Benetton, slogan ise Benetton’un birleştirici farklı olduğu anlaşılan tipografiyle yazıldığı renkleri’dir. görülmektedir. “Un” kavramı tırnaklı bir font Gösterenleri incelediğimizde ise Benettonun ile düz ve ince yazılırken “HATE” kavramı ve öpüşen iki erkeğin olduğu görülmektedir. tırnaksız bir font ile kalın ve italik olarak ya- Gösterilenler açısından incelendiğinde ise zılmıştır. Öpüşen iki erkek görseli kullanıl- düz anlam olarak liderlik, saygınlık, eşitlik, mış ve bu iki lider dünyanın en büyük ekono- sevgi ve sosyal, siyasal ve ideolojik nefret misine sahip olan devletlerin (Çin ve ABD) sınırlarının yıkıldığı, açık ve aktif nefretsiz liderleridir. Arka fon ise Çin liderinin tarafı bir dünya imajı gösterilmektedir. Yan anlam gri renkte iken, ABD liderinin arka fonunda olarak ise eşcinsellik ve şehvetin ön planda beyaz, mavi ve kırmızı renkler bulunmak- olduğu ve beden, kimlik, hazcı tüketimin ön tadır ve liderlerin bir tiyatro sahnesinin per- plana çıktığı görülmektedir. desi önünde olduğu hissi uyandırılmaktadır.
247 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:410 K:453 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
Tablo 1. Göstergebilimsel Olarak United Colors of Benetton’un Unhate Reklam1’in Analizi
Gösterge Gösteren Gösterilen
-“Unhate”de ‘hate’nin -Benetton Düz Anlam Yan Anlam Görsel kalın harflerle ifadesi -Öpüşen iki - Barış, - Eşcinsellik Öğe -Öpüşen İki Erkek erkek - Sevgi, - Şehvet Lider (Çin ve Amerikan ) - Eşitlik, - Oyuncu - Çin liderinin arka planı - Liderlik - Yeni yaşam gri tonlarda iken ABD - Saygınlık tarzı liderinin arka fonunda - sosyal, siyasal ve ideolo- - Yeni bir lider- beyaz, mavi ve kırmızı jik nefret sınırlarının yıkıl- lik tarzı renkler yer almaktadır. dığı, açık ve aktif nefretsiz - Beden, kimlik, - Tiyatro Perdesi bir dünya hazcı tüketim Logo -Unhate -Yeşil ve Be- Sadelik, Doğruluk, temiz- Birleştiren, -United Colors of Be- yaz Renkler lik, Barışçıl, Uyum, Güven Barış yanlısı, netton Sağ alt köşede dikdörtgen kullanım -United Colors of -Sağ alt -Güç, Güven Birleştiren, Slogan Benetton (Benetttonun köşede iki sıra Barış yanlısı Birleştirici Renkleri) beyaz renkte büyük punto- larla yazım
Şekil 2’de yer alan ve “Unhate Reklamı 2” lümanların ve Hristiyanların dini liderlerinin olarak adlandırılan yukarıdaki reklam incelen- öpüştürüldüğü bu reklamda, Müslümanların diğinde ise bir önce ile aynı konseptin devam lideri elini Hristiyanların dini liderinin boynu- ettirildiği görülmektedir. Ancak bu reklamda na atmış haldedir. diğerinden farklı olarak gösterge olarak dün- Yine gösterge olarak Benetton logosuna ve yanın en güçlü dini liderlerine yer verilmiştir. logoyla birlikte slogana yer verilmiştir. Göste- Şekil 2. United Colors of Benetton’un Un- renler incelendiğinde ise Benetton logosunun hate Reklamı 2 ve öpüşen iki erkeğin, arkaplanda bir ibadet- hane olduğu hissi uyandırılan bir fonun oldu- Gösterge olarak dini liderler “nefret etme” ğu ve diğer reklamdaki gibi iki farklı font ile mesajı çerçevesinde öpüştürülmektedir. Müs- yazılmış bir metnin olduğu görülmektedir.
248 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:410 K:453 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
Tablo 2. Göstergebilimsel Olarak United Colors of Benetton’un Unhate Reklam 2’nin Analizi
Gösterge Gösteren Gösterilen
-“Unhate”de ‘hate’nin -Benetton Düz Anlam Yan Anlam Görsel kalın harflerle ifadesi -Öpüşen iki erkek - Barış, - Eşcinsellik Öğe -Öpüşen İki Erkek - Sevgi, - Şehvet Dini Lider (Hristiyan ve - Eşitlik, - Oyuncu Müslüman ) - Liderlik - Yeni yaşam tarzı -Dini liderlerdeki sakal - Saygınlık - Yeni dini yaşam farkı - sosyal, dini, inanç tarzı, -Giyim Farklılığı ve ideolojik nefret - Dini kodlarla -Müslüman karakterin eli sınırlarının yıkıldı- oynama diğer dini liderin boynun- ğı, açık ve aktif nef- - Beden, kimlik, dan kavraması retsiz bir dünya hazcı tüketim.
Logo -Unhate -Yeşil ve Beyaz Sadelik, Doğruluk, Birleştiren, Barış -United Colors of Benetton Renkler Temizlik, Barışçıl, yanlısı, -Sağ alt köşede Uyum, Güven dikdörtgen kul- lanım -United Colors of Benet- -Sağ alt köşede -Benetto’un birleş Birleştiren, Slogan ton (Benetttonun Birleşik iki sıra beyaz renkleri. Birleştirici Barış yanlısı Renkleri) renkte büyük pun- bir algı yaratmaya tolarla yazım yöneliktir
Gösterilenler incelendiğinde ise düz anlam şam tarzının (ki bu konu her iki din için de en olarak sevginin, barışın, liderliğin, eşitliğin, katı yasaklardandır) dikte edildiği ve bunun saygınlığın, sosyal, inanç ve dini nefret sınır- sıradanlaştırılmaya çalışıldığı görülmektedir. larının yıkıldığı, açık ve nefretsiz bir dünya- Dini liderlerin dini bir merkez olduğu hissi nın istendiği mesajının verilmeye çalışıldığı uyandırılan bir yerde şehvetli bir şekilde su- iddia edilebilir. Ancak yan anlama açısından nulmasıyla beden, kimlik ve hazcı tüketimin değerlendirdiğiniz zaman ise görülmektedir teşvik edildiği ifade edilebilir. ki, eşcinselliğin, şehvetin, yeni bir dini ya-
249 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:410 K:453 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
Göstergebilimsel Olarak Sisley’in “Fashi- Şekil 3’te yer alan reklam göstergeler açı- oin Junkie” Reklamlarının İncelenmesi sından incelendiğinde iki kadın modelin yer aldığı, oval bir masaya benzer bir eşyanın Sektörde gerçekleştirdiği ses getiren rek- üzerinde yan yatmış bir kadehin ve kadehin lamlar ile kamuoyunun dikkatini çekmeye içerisinden kırmızı şarabın akmasını temsi- çalışan ve bu şekilde akılda kalıcılığını ar- len kırmızı bir kumaşın yerleştirildiği ve arka tırma çabasına giren bir diğer tekstil markası fonun ağırlıklı olarak siyah ve kırmızı rengin Sisley’dir. Sisley markası özellikle “Fashioin hâkim olduğu görülmektedir. Diğer gösterge- Junkie” kampanyasıyla büyük bir tartışma lerin ise Sisley logosundan ve “Fashioin Jun- yaratmıştır. Diğer markalarda olduğu gibi kie” sloganın oluşmaktadır. yine iki çizgialtı çalışmasına yer verilen Sis- ley markasının bu kampanyası “bağımlılık” teması üzerine oturmaktadır.
Şekil 3. Sisley’in “Fashioin Junkie” Reklamı 1
Gösterenler açısından incelendiğinde sarhoş fazlasıyla hissettiren bir tutkuyla meylettiği veya bağımlı olduğu anlaşılan iki mankenin ve diğer mankenin ise gece kıyafetiyle alkol kendinden geçmiş bir şekilde durduğunu ifa- bağımlıları gibi kendinden geçmiş bir şekilde de edebiliriz. Altta yatan mankenin akan şa- fotoğraflandığı görülmektedir. rabı temsil eden kumaşa doğru bağımlılığı
250 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:410 K:453 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
Tablo 3. Göstergebilimsel Olarak Sisley’in “Fashioin Junkie” Reklamı 1’in Analizi
Gösterge Gösteren Gösterilen
- Sisley -Bir giyim firması markası Düz Anlam Yan Anlam Görsel -Fashioin olan Sisley, iki kadın man- - Bağımlılık - Cinsellik Öğe Junkie kenin gözlerinin altının -Tutku - Eşcinsellik, -Kadın morarmış ve kendinden -Güç - Alkol bağımlılığına karakterler geçmiş şekilde kullanımı, -“Sisley mar- teşvik -Bardak - Yan yatmış bir şarap ka bağımlısı - Hazza dayalı yeni bir -Kırmızı bardağı ve kırmızı bir yapar” yaşam tarzı, örtü kumaş parçasının masanın - Çaresizlik -Masa üzerinden sarkması. - Beden, kimlik, hazcı ve gösterişçi tüketim Logo -Sisley -Beyaz renkte fotografik -Sadelik, Gü- -Fashion görüntünün orta kısmın- ven, Temizlik, Junkie da kalın yazı karakteri Saflık kullanımı -Beyaz renkte ve küçük bir -Modaya Fashion kavramı Fashioin Slogan -Fashion yazı karakteri ve tırnaksız bağımlılık” olarak yazılmış ve Heroin Junkie bir font kullanımı bağımlı olma- kavramına bir gönderme yı teşvik eden bulunmaktadır. bir slogan
Gösterilenlere açısından şekil 3’teki reklam duyguların ve gösterişe dayalı tüketimin teş- incelendiğinde düz anlam olarak bağımlılı- vik edildiği görülmektedir. ğın, tutkunun, gücün vurgulandığı görülmek- Sisley markasının büyük tartışma yaratan bu tedir. Ancak yan anlam olarak incelendiğinde konseptinin belki de en sarsıcı en fazla tepki ise cinsellik vurgusunun, uyuşturucu/alkol çeken reklamı şekil 4’te yer alan çalışmadır. bağımlılığı teşvikinin (Fashion yerine Fashi- Çünkü bu reklamda uyuşturucu madde özen- oin olarak yazılmış muhtemelen heroin kav- dirme çabasına çok açık bir şekilde yer veril- ramına bir gönderme var. Mankenler bir ba- miştir. ğımlı görünüşüne sahipler), hazza dayalı bir yaşam tarzının sunumu ve bundan kurtuluşun Şekil 4’te yer alan bu çalışma incelendiğinde olmadığını anlatan bir çaresizlik imgeleminin gösterge olarak Sisley logosunun, Fashioin ön plana çıktığı görülmektedir. Bu reklamda Junkie sloganının, iki kadın modelin, kredi tüketim türlerinden bedenin, kimliğin, hazcı kartının, askılı beyaz bir kadın elbisesinin,
251 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:410 K:453 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) kokain, rulo haline getirilmiş (muhtemelen kadın model ve elbiseyi bağımlılık yapıcı bir kağıttan yapılmış) beyaz bir pipetin ve masa- madde gibi çekmeye çalışan diğer bir kadın nın yer aldığı görülmektedir. model bulunmaktadır. Logo ve slogan görse- lin önünde ve ortalı bir şekilde kullanılmak- Gösterenler ise gözlerinin altı morarmış iki tadır. Sloganda tırnaksız bir font tercih edil- kadın model, gece kulübü ortamını andıran miş ve baş harfleri büyük fakat devamı küçük bir mekan, kendinden geçmek üzere olan bir olan karakterler kullanılmıştır.
Şekil 4. Sisley’in “Fashioin Junkie” Reklamı 2
Şekil 4’te yer alan reklam gösterilenler açı- “Sisley marka bağımlısı yapar” mesajının ve- rilmeye çalışıldığı dile getirilebilir. sından incelendiğinde; marka bağımlılığına Yan anlam açısından incelendiğinde ise çalış- vurgu yapıldığı ifade edilebilir. Bunun ya- manın sloganda yer alan Fashion mesajının nında tutkuya ve güce de vurgu yapıldığı ve Fashioin olarak yazılarak kelime oyunun ya-
252 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:410 K:453 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) pılması, modellerin beyaz bir elbiseyi bağım- algı aracılığıyla hazza dayalı bir yaşam tarzı- lılık yapıcı bir madde gibi kullanma çabasın- nın sunulmaya çalışıldığını ortaya koymakta- da olması hatta kullanmış oldukları hissinin dır. En önemlisi de bu yaşam tarzı karşısında yansıtılması, masa üzerindeki kredi kartı, modellerin bakışlarındaki yansımadan da an- ortamdaki loşluk, bakışlar, gözler altındaki laşılacağı üzere çaresizlikten başka çıkar yol morluklar vs. tamamının bir taraftan madde bulunmadığı mesajının verildiği anlaşılmak- bağımlılığına açık bir şekilde yönlendirdiği tadır. veya teşvik ettiği iddia edilebilir. Böyle bir Tüm bu veriler şekil 4’teki reklamda beden, reklam moda dünyasının bağımlılık yapıcı kimlik, hazcı ve gösterişçi tüketimin teşvik madde ile olan ilişkisi ve insanların zihninde edildiğini ortaya koymaktadır. var olan algısı da düşünüldüğünde sektörel
Tablo 4. Göstergebilimsel Olarak Sisley’in “Fashioin Junkie” Reklamı 2’nin Analizi
Gösterge Gösteren Gösterilen - Sisley -Bir giyim firması Düz Anlam Yan Anlam Görsel - Fashioin Junkie markası olan Sisley, - Marka ba- - Uyuşturucu madde ba- Öğe -Kadın karakterler iki kadın man- ğımlılığı ğımlılığına teşvik, - Askılı Elbise kenin gözlerinin - Tutku - Cinsellik -Kredi Kartı altının morarmış ve - Güç - Hazza dayılı yeni bir -Masa kendinden geçmiş - “Sisley, mar- yaşam tarzı sunumu, şekilde kullanımı, ka bağımlısı - Çaresizlik -Madde (Beyaz Toz yapar” - Beden, kimlik, hazcı ve gösterişçi tüketim Logo -Sisley -Beyaz renkte -Fashioin Junkie fotografik görüntü- -Sadelik, Gü- nün orta kısmında ven, Temizlik, kalın yazı karakteri Saflık kullanımı
-Beyaz renkte ve -“Modaya ba- Fashion kavramı Fashioin Slogan -Fashioin Junkie küçük bir yazı ka- ğımlı” olmayı olarak yazılmış ve heroin rakteri ve tırnaksız teşvik eden bir kavramına bir gönderme bir font kullanımı slogan bulunmaktadır.
253 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:410 K:453 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
Göstergebilimsel Olarak Diesel Markası- Şekil 5 incelendiğinde göstergelerin Diesel nın “Portraits for Successful Living” Rek- logosundan, bir erkek modelden, zincire bağ- lamlarının İncelenmesi lı bir kapandan, ayakkabı, bileklik ve slogan- dan oluştuğu görülmektedir. Gösterenler ise Tüketim toplumunda mesajın inşasını ve bi- ayağından kapana düşmüş mutlu bir erkek linçdışı koşullandırmayı anlatan en dikkat çe- model görünmektedir. Ayakkabısının bağcık- kici kampanyalardan bir diğeri ise Diesel’in ları dahi son düğmesine kadar sıkı bir şekilde “Portraits for Successful Living” başlıklı bağlanmış ve sağ eli yerde, sol eli ise dizinin kampanyasında kullanılan reklamlardır. üzerinde yer almaktadır. Diesel logosu sol Bu reklamlar dikkatle incelendiğinde burada üste, marka imzası olduğu anlaşılan “başarılı da yeni tüketim toplumunun temel prensip- yaşamlar için” mesajıyla birlikte yer alırken lerinden olan tüketime ve tüketim ürünlerine slogan alt solda tırnaksız büyük harf kullanı- bağımlılığın açık bir şekilde inşa edilmeye larak yazılmıştır. çalışıldığı anlaşılmaktadır.
Şekil 5. Diesel’in “Portraits for Successful Living” Reklamı 1
Gösterilenler açısından Şekil 5 incelendiğin- ise, kanlı bir sonuç olmayan tüketim kapanı- de düz anlam olarak markaya bağımlılığın, na düşmek mutluluk verici bir durum olarak tutkunun ve hazzın verilmeye çalışıldığı ifade tasvir edilmiş, ürünün esiri olmanın vermiş edilebilir. Yan anlam olarak incelendiğinde olduğu haz ile tüketime dayalı yeni bir yaşam
254 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:410 K:453 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) tarzı sunulmaya çalışılmıştır. Ayrıca slogan şam sürmek istiyorsan bu portre sana en iyi ile verilmek istenen mesaj net bir şekilde or- örnektir, mesajı verilmektedir. taya konmakta ve inşa tamamlanmaktadır. Reklam dikkatli incelendiğinde hazcı tüketi- Başarılı yaşam için portreler olarak Türkçeye min ön plana çıktığı, bunun yanında beden, çevrilebilecek olan slogan ile başarılı bir ya- kimlik ve gösteriş tüketiminin teşvik edildiği anlaşılmaktadır.
Tablo 5. Göstergebilimsel Olarak Diesel’in “Portraits for Successful Living” Reklamı 1’in Analizi
Gösterge Gösteren Gösterilen -Diesel -Diesel’in Erkek Düz Anlam Yan Anlam Görsel -Portraits For manken karakteri ile - Bağımlılık - Tüketim kapanına düş- Öğe Successful ayağından zincirlen- - Tutku mek (kan yok) mutluluk Living mesi ve ayağını kapana - Haz verici, -Erkek Model kıstırması - Ürünün esiri olmanın -Zincir, Kapan vermiş olduğu haz, -Saat - Tüketime dayalı yeni -Ayakkabı bir yaşam tarzı.
Logo -Diesel -Beyaz renkte Diesel -Sadelik, Güven, - Güç, Tutku, Heyecan, yazısı kırmızı çerçeve Temizlik, Saflık içerisinde sol üst köşe- de kullanılmıştır. -Diesel -Beyaz bir renkte - Başarılı bir portre - Başarılı bir portre çiz- Slogan -Portraits For küçük bir yazı karakte- çizmek istiyorsan mek istiyorsan Diesel’in Succesful riyle beraber görüntü- Diesel’ın bağımlısı esiri ol ve bundan haz Living nün en alt sol tarafında ol. duy. kullanılmıştır.
Diesel’in bu kampanyasının bir parçası olan Göstergebilimsel analiz açısından şekil 6 in- diğer reklama ise şekil 6’da yer verilmiştir. celendiğinde göstergeler şu şekilde sıralana- “Başarılı yaşamlar için portreler” başlıklı bilir: Kadın model, yumurta, markanın logo- kampanyanın bu reklamında kadınların ya- su ve slogan. şam tarzına yönelik mesajlar verildiği görül- Gösterenler incelendiğinde ise siyah deri kı- mektedir. yafetler, mavi kot gömlek ve siyah yüksek
255 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:410 K:453 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) topuklu bota benzer ayakkabı giyen Asyalı lüğün, kadınlığın, doğurganlığın ön plana olduğu anlaşılan bir model büyük bir yumur- çıktığı görülmektedir. Yan anlam açısından tanın üzerinde oturmaktadır. Logo bu tasa- ele alındığında ise kadının yumurta üzerinde rımda diğerinden farklı olarak sağ üst köşede, olmasının bir kuluçka metaforu oluşturdu- slogan ise yine diğer çalışmadan farklı olarak ğu, kuluçka evresindeki bir yumurta ise her zaman yeni bir yaşamın habercisi hüviyeti- ortalı kullanılmıştır. Sloganda yine büyük ka- ni taşır. Asyalı kadının geleceği için yeni bir rakterler, tırnaksız harfler tercih edilmiştir. yaşamın ve bu kadının kıyafetlerindeki batılı Reklamda gösterilen düz anlam açısından modern tarz ise yeni bir yaşam tarzının işareti incelendiğinde tutkunun, başarının, özgür- olarak görülebilir.
Şekil 6. Diesel’in “Portraits for Successful Living” Reklamı 2
256 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:410 K:453 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
Bu reklam tüketim türleri açısından incelen- tığını bunun yanında beden, kimlik ve hazcı diğinde ise, gösterişçi tüketimin ön plana çık- tüketiminde teşvik edildiği dile getirilebilir.
Tablo 6. Diesel “Portraits For Successful Living” Kampanyası Reklam 2. İncelemesi
Gösterge Gösteren Gösterilen -Diesel -Diesel’in kadın Düz Anlam Yan Anlam Görsel -Portraits For manken ile yumurta -Tutku - Kuluçka, Öğe Successful Living üzerinde oturması - Özgürlük, - Yeni bir yaşamın haber- - Kadın Karakter görüntüsel olarak - Kadınlık cisi, -Yumurta fotoğraflanmıştır. - Doğurganlık - Yeni yaşam tarzının sunumu Logo -Diesel -Beyaz renkte Diesel -Sadelik, Güven, yazısı kırmızı çerçeve Temizlik, Saflık içerisinde sağ üst kö- - Güç, Tutku, şede kullanılmıştır. Heyecan, -Diesel -Beyaz bir renk- -Başarılı yaşam- Slogan -Portraits For te küçük bir yazı dan portreler adı Succesful Living karakteriyle beraber altında başarılarla görüntünün en alt dolu bir yaşam orta kısmında kulla- için doğru adresin nılmıştır. Diesel olduğunu söylemiştir.
SONUÇ artıracak mesajları inşa etme yoluna gitmiş- lerdir. Mesajın inşası her zaman düz anlamlar Modernleşme, iletişim teknolojilerinin ge- yoluyla değil, yan anlamlar yoluyla da ger- lişmesi, toplumlar arasındaki etkileşimin en çekleştirilmiştir. Düz anlamlar bilince açık üst seviyeye çıkması ve ticaretin globalleş- bir şekilde müdahale ederken, yan anlamlar mesiyle birlikte ürünlerini satabilmek için bilinçdışını etkisi altına almakta ve kişiler ço- hegemonya oluşturmaya çalışan şirketler, ğunlukla yan anlama sahip mesajların bilinç- sınırlı olan ihtiyaçları tüketimi teşvik ederek lerinde nasıl bir etkide bulunduğunun farkına sınırsız hale getirmeye çalışmaktadırlar. Sü- varamamaktadırlar. rekli tüketimin teşvik edildiği ve gerekli veya gereksiz her şeyin bir tüketim metası haline Tüketim toplumunda mesajın inşası ve bilinç- geldiği günümüzde, bunun gerçekleştirile- dışı koşullandırmayı konu alan bu çalışmada, bilmesi için şirketler, ürünlerinin tüketimini global tekstil markalarının reklamları göster-
257 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:410 K:453 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) gebilimsel analize tabi tutulmuştur. Ulaşılan öylesine keskin ve öylesine nettir ki, bedenin sonuçlar dikkatle incelendiğinde gösterge ve kullanımı belirli ölçülerle sınırlandırılmıştır, gösterenler açık bir şekilde ortaya konmuştur. kimliklerin dejenere edilmesine müsamaha Gösterilenlerin iki düzlemde ele alındığı bu gösterilmemiş, haz mümkün olduğu kadar çalışmada düz anlam ve yan anlam açısından sınırlandırılmış veya kontrol altına alınmıştır. büyük farkların ortaya çıktığı görülmektedir. Gösteriş ise yasaklanmıştır. Aksi halde büyük Ele alınan tüm reklamlarda kimlik, beden, yaptırımların (bu dünyada olmasa bile) uygu- gösterişçi ve hazcı tüketime yer verilmiştir. lanacağı ifade edilmiştir. Böylece Müslüman- ların dünyanın kıt kaynaklarını daha kontrol- Tüketiciyi daha fazla tüketime zorlayan şir- ketlerin bunu yan anlamlar üzerinden yapma- lü kullanmaları ve yaşam tarzlarını buna göre ya çalıştıkları, tüketimi sınırlandıran beden- belirlemeleri sağlanmıştır. sel ve kimliksel sınırları yıkmaya çalıştıkları Şirketler, reklamlar veya farklı iletişim yön- görülmektedir. İnsanlığın yüz yıllardır ortaya temleri aracılığıyla inşa ettikleri mesajlarla koyduğu ve sağlıklı bir toplumun temelleri ve özellikle bilinçdışı koşullandırma ile zihin olan bedensel ve kimliksel kurallar, bu tarz dünyasını alt üst ettikleri bireyi; özgürlük, reklamlardaki mesajlarla özellikle bilinçdı- güç, sevgi, barış, eşitlik, beden, kimlik gibi şı koşullandırma yoluyla alt üst edilmeye ve kavramları yeniden tanımlayarak yeni yaşam hazcı tüketimin de teşviki ile yıkılmaya ça- tarzlarına özendirmekte bu şekilde de yeni tü- lışılmaktadır. Binlerce yıldır, dünyanın kıt ketim alanları yaratmaya çalışmaktadırlar. kaynaklara sahip olduğunun bilincinde olan insanlık, zaman zaman kendi koyduğu kural- Evrende yeni yaşanabilir bir dünya arayışı lar ile zaman zaman da ilahi mesajların teş- içerisinde bulunan insanlık için sınırsız tü- viki ile tüketimde belirli bir sınırlandırmaya ketimin bu kadar teşvik edildiği bir dünyada gitme yolunu seçmiştir. Hemen hemen bütün yeni yaşam tarzı teşvikleri kapitalist sistem dinlerde (İslam’da, Hristiyanlıkta, Musevi- açısından pek de mantıksız değildir. Ancak likte, Budizm’de vs.) aynı şekillerde ve öl- sınırlı kaynakların sınırsız tüketim isteği çülerde olmasa da birbirine benzer kurallarla karşısında fazla dayanma şansının olmadığı tüketimin sınırlandırıldığı, aşırılığın önüne görülmektedir. Bu nedenle insanlığın sürekli geçilmeye çalışıldığı görülmektedir. Örneğin birbirini manipüle ederek, bilinçdışı yönlen- İslam bunu nefis terbiyesi olarak ifade etmiş dirmelerle kontrolsüz bir tüketimi teşvik et- ve nefis terbiyesi yoluyla aşırılığın önüne bir mek yerine, daha kontrollü bir tüketim tarzını set çekmeye çalışmıştır. Bu nokta da kurallar benimsemeye başlaması gerekmektedir.
258 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:410 K:453 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
KAYNAKÇA maz), İstanbul, Türkiye: Ayrıntı Yayın- ları ASLAN, E. Ş., ALKAN, F., (2017). Tüketici Satın Alma Davranışının Marka Tercihi- BECAN, C., (2012). “Yeni (Duyuşsal) Rek- ne Etkisi: Kadınlar Üzerine Bir Araştır- lam İletileri Bağlamında “Göstergeleri” ma, Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Okumak: Göstergebilimsel Yöntemden Dergisi, 2(5):52-67 Yararlanarak Bir Reklam İletisi Çözüm- lemesi”, Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, BARTES, R., (1979). Göstergebilim İlkeleri, 2(4):36-53. (Çev. Berke Vardar, Mehmet Rifat), An- BİRCAN, U., (2015). “Roland Barthes Ve kara, Türkiye: Kültür Turizm Bakanlığı Göstergebilim”, Sosyal Bilimler Araştır- BARTES, R., (1998). The Pleasure of the ma Dergisi, 13(26):17-41 Text, Translated by Richard Miller With BOCOCK, R., (2014). Tüketim, (Çev. İrem Note on the Text by Richard Howard, Kutluk), Ankara, Türkiye: Dost Kitapevi Hill and Wang, New York, United States Yayınları America, ss.38 BURR, V., (2012). Sosyal İnşacılık, (Çev. BATI, U., (2005). “Bir Anlam Yaratma Süre- Sibel Arkonaç), Ankara, Türkiye: Nobel ci ve İdeolojik Yapı Olarak Reklamların Yayınları Göstergebilim Bir Bakış Açısıyla Çö- DOYLE, P., STERN, P., (2006). Marketing zümlenmesi”, C.Ü. Sosyal Bilimler Der- Management And Strategy, Fourth Editi- gisi 29(2):175-190 on, Prentice Hall-Pearson Education Li- BAUDRILLARD, J., (2016). Tüketim Top- mited, Harlow lumu, (Çev. Hazal Deliceçaylı & Ferda ERDOĞAN, İ., (2008). İletişimi Anlamak, Keskin), İstanbul, Türkiye: Ayrıntı Ya- İstanbul, Türkiye: Erk Yayınları yınları ERDOĞAN, İ., ALEMDAR, K., (2010). Öte- BAUMAN, Z., (2011). Postmodern Etik, ki Kuram, İstanbul, Türkiye: Erk Yayın- (Çev. Alev Türker), İstanbul, Türkiye: ları Ayrıntı Yayınları FAIRCLOUGH, N., (2015). Söylem Ve İde- BAUMAN, Z., (2016). Küreselleşme: Top- oloji (Çev. Nurcan Ateş-Zeynep Özars- lumsal Sonuçları, (Çev. Abdullah Yıl- lan), İstanbul, Türkiye: Su Yayınları
259 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:410 K:453 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
FISKE, J., (1996). İletişim Çalışmalarına Gi- KÜÇÜKBEZİRCİ, Y., (2013). Bilinçaltı Me- riş, (Çev. Süleyman İrvan), Ankara, Tür- saj Gönderme Teknikleri Ve Bilinçaltı kiye: Ark Yayınları Mesajların Topluma Etkileri, Internatio- nal Periodical For The Languages, Lite- GENÇTAN, E., (2012). Psikanaliz ve Sonra- rature and History of Turkish or Turkic, sı, İstanbul, Türkiye: Metis Yayıncılık 8(9):1879-1894
GOLDENBERG, J., LEVAV, A., MA- KÖROĞLU, Z, C., (2012). Tüketim Toplumu ZURSKY, D., SOLOMON, S., (2011). ve Din, Ankara, Türkiye: Avşar Matbaası Reklamın Şifresini Kırmak, Çev. Haluk LAGACHE, D., (2005). Psikanaliz (Çev. Mesci, İstanbul, Türkiye: Optimist Ya- Evin Aktar), Ankara, Türkiye: Dost Ya- yınları yınevi
GOTTDIENER, M., (2005). Postmodern LEVINE, M., (2004). Halkla İlişkiler: Bir Göstergeler Maddi Kültür ve Postmodern Gerilla Savaşı (Kablolu Dünyada), (Çev. Yaşam biçimleri, (Çev. Erdal Cengiz, Ha- Günhan Günay), İstanbul, Türkiye: Rota kan Gür, Arhan Nur), Ankara, Türkiye: Yayın İmge Kitabevi Yayınları MOHAMMED, R. A., FISHER, R. J., JA- GÜNEŞ, A., (2012). “Çağdaş Bir Çözümle- WORSKI, B. J., PADDISON, G.J., me Yöntemi: Göstergebilim”, e-Journal (2003). Internet Marketing: Building of New World Sciences Academy, Volu- Advantage in A Networked Economy, me 7(2):31-43 Second Edition (International Edition), McGraw-Hill Education, New York HENRY, S., (2001). Yaratıcı İş Özeti Sunu- MORGAN, A., (2001). Büyük Balığı Yut- mu: Yaratıcı Bakış Açısı, derleyen: Les- mak Meydan Okuyan Markaların Lider lie Butterfield, Reklamda Mükemmele Markalarla Rekabet Etme Yolları, (Çev. Ulaşmak (içinden), (Çev. Muharrem Muhsin Karaş), Ankara, Türkiye: Medi- Ayın vd.,) İstanbul, Türkiye: Reklamcılık acat Kitapları Vakfı Yayınları NASIO, D. J., (2007). Jacques Lacan’ın Ku- KADIOĞLU, K, Z., (2014). Tüketim İletişi- ramı Üzerine Beş Ders, (Çev. Özge Erşen mi: Süreçler, Algılar ve Tüketici, İstan- Murat Erşen) Ankara, Türkiye: İmge Ki- bul, Türkiye: Pales Yayıncılık tabevi
260 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:410 K:453 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
RITZER, G., (2016). Büyüsü Bozulmuş Dün- UZTUĞ, F., (2008). Reklamcılıkta Anna Ka- yayı Büyülemek, (Çev. Funda Payzın), İs- renina İlkesi: Kesmece Reklam Mümkün tanbul, Türkiye: Ayrıntı Yayınları müdür?, İstanbul, Türkiye: Beta Yayıncı- lık SAĞLAM, M., (1997). Beynin Kimliği, İstan- bul, Türkiye: Denge Yayınları WITTGENSTEIN, L., (2009). Erken Dönem- de Dilin Sınırları ve Felsefe, (Çev. Ali SAUSSURE, F., (1998). Genel Dilbilim Ders- Utku), İstanbul, Türkiye: Doğu Batı Ya- leri, (Çev. Berke Vardar), Ankara, Türki- yınları ye: Multilingual Yabancı Dil Yayınları YAZAR NOTU: Bu çalışma Gümüşhane TILLEY, A., (2001). Medyanın Stratejik Öne- Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsün- mi, Derleyen: Leslie Butterfield, Reklam- de Yüksek Lisans Semineri Özetidir. da Mükemmele Ulaşmak (içinden), (Çev. Muharrem Ayın vd.,), İstanbul, Türkiye: Reklamcılık Vakfı Yayınları
261 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:410 K:453 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
EXTENDED ABSTRACT
Introduction: Consumption is considered as a social activity (Baudrillard, 2016: 99) and it is a natural process of living and existing. Humanity needs to consume since the day of their pre- sence. When humanity begins to evolve from the needs of meeting to satisfaction (Kadıoğlu, 2014: 11), then, comsumption loses its all innocence and turns into an extreme and unbounded dangerous power. Today consumers lose their sense of satisfaction and they begin to search new and alternative ways to feel the best (Bauman, 2016: 95). Consumers tend the defintion of consumption as a meaning of entertainment, a pleasurable commodity, a relaxing atmosphere and any event or social activity which makes them worthwhile (Aslan ve Alkan, 2017: 67). In consequence, consumption is reforming and changing almost the exact well-known issues in a consumption society. This case turns into a commodity which manages the new definitions of certain process as a reason of having a different meaning in the actual life. One of the major sense of modern today’s human who creates new requirement lists that are not known before is to try to encourage its ordinary consuming emphasis via communication tools. In other words, advertising is used to build new consumption society with unconscious condition. Aim: This study focuses on unsustainable status in consumption society by analyzed advertising. There are plenty of studies on unconscious conditioning, consumption society and building message in Turkey. This study has a different approach than the others. It investigates some global adver- tisments that they have a lot of debates by shocking issues. Referring to that, this study aims to observe how to execute the building message on minds and to apply unconscious conditioning. Moreover, global textile branding advertisement with semiologic analysis is also studied in this task as a supplementary case. Method: In this study, global textile branding advertisements are subjected to semiologic analysis for uncoscious conditioning, consumption, consumption so- ciety and message building. This research has some scopes and limitations. It uses only global textile branding advertisements and selected only debated shocking adversements. Regarding to this basics, this written task makes a research of three brand’s six advertising underline meta- rials. Those global brands are called United of Colors Benetton, Sisley and Diesel. Their adver- tesing campaigns named as Unhate, Fashioin Junkie and Portraits for Successful Living. When these advertisements are published, they have made considerable impacts on social, political, religious and traditional area. Each campaign has plenty of advertisements therefore there are only two selected advertisement from each brand. So this study use semiologic analyse for six
262 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:410 K:453 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) advertisements underline metarials from three global textile brands. Saussure’s semantic items are used in this research (Becan, 2012: 41). In this context, a prepared form has been used to enter the data. Six advertisements are examined and data is entered and analysed on this form. Finding and Results: Modernization, development in communication technologies, interacti- on between communities and global trade effect and alteration in all relations. Due to this, claim to alive and existing companies use the communication to effect the target group for unlimited consumption. Advertising which is a modern communication method has an important role for unconscious consumption and stimulates the consumption via message. The given messages, especially through advertisements which are one of the most important supports of capitalist system, canalize the people to feel new needs and appeal new satisfying methods that never existed before. As a result of these analyzes it is found out that advertisements build denota- tions in consumer’s minds as well as new meanings with connotations. It is seen that they try to provide not only selling the product but also embracing a new life philosophy by means of these messages. The research presents that brands use advertising for new meaning as consu- ming identity, consuming body, conspicuous consumption and hedonist consumption. Thanks to production technology companies can produce fastly with a high quality. Brands want to sell more but there is not an unlimited amount of consumers and they have an limited budget, cul- tural, religious, physical and psychological boundaries. Those boundaries do not let excessive consumption however, brands or companies ask to destroy this stated boundaries and stimulate to sell more. It is considered that brands use very debate advertisements and additionaly sti- mulate homosexuality, using drugs, new lifestyle based on consumption, which pleasure the product by having a prisoner in a new religious lifestyle. In this task, it is clear that brands with advertising and different communication methods build a new meaning as per freedom, power, love, peace, equality, identity. Nevertheless, this meaning is not in compliance with reality and traditional life. This meaning use unconscious conditioning and enforce the consumption. This situation may continue for the next following years but we have limited resources so that it is not sustainable. Humanity needs as a must to adopt controlled consumption life rather than to stimulate the consuming with unconscious conditioning which could manipulate and destroy all traditional habits. It should be predicted that, in futre, humanity would have more freedom, powel, peace with a great equality.
263 ULUSLARARASI HAKEMLI İLETİŞİM VE EDEBİYAT ARAŞTIRMALARI DERGISI UHİVE INTERNATIONAL PEER-REVIEWED JOURNAL OF COMMUNICATION AND HUMANITIES RESEARCH
DİJİTAL ÇAĞDA DEĞİŞEN TOPLUMUN DEĞİŞEN AİLE İÇİ İLETİŞİMİ (1)
CHANGING FAMILY COMMUNICATION OF THE CHANGING SOCIETY IN THE DIGITAL AGE
Veysel ÇAKMAK Aksaray University, Aksaray Vocational School of Social Science, Aksaray / Turkey ORCİD ID: 0000-0001-5785-7636
Öz: İletişim, insanların duygu ve düşüncelerini karşı tarafa Abstract: Communication is a process which human beings aktarma ve onlardan geri bildirim alma sürecidir. Karşılıklı transfer their emotions and opinions to the other parties and fikir alışverişine dayalı çeşitli, gönderici, alıcı, mesaj ve geri receive feedback from them. It is a process which is based bildirime dayalı olan bir süreçtir. İletişim işletmelerde önemli on mutual exchange of ideas, is multiple and is also based on olduğu gibi aile üyeleri içerisinde de çok önemli bir etkendir. sender, receiver, messages and feedback. Communication is a Bilgisayar, cep telefonu, tablet ve tv gibi kitle iletişim araçları- very important factor for the members of family as well as the nın yoğun kullanıldığı günümüzde toplum sürekli bir değişim institutions. At the present time when the mass communica- halindedir. Ailede de bireylerin bu dijital teknolojiyi yoğun tion instruments such as computers, mobile phones, tablet pc kullanmaları onların aile iletişim kalıplarını etkilemektedir. and television are intensively used, the society is in a continu- İnternet, online oyunlar ve interaktif etkileşim alanlarıyla sos- ous change. The intensive use of this digital technology by yal medya platformlarının aile iletişim kalıplarını etkilediği members of the family influence their family communication de bilinen bir gerçektir. Bu çalışmada dijital teknolojilerin aile patterns. It is a well-known fact that social media platforms bireyleri tarafından sıklıkla kullanımı değişen toplumda aile with internet, online games and interactive communication iletişimi nasıl etkilediği sorgulanmaktadır. Çalışma değişen fields also influence the family communication patterns. In toplumda aile iletişim kalıplarının değişimi ile sınırlıdır. Türk this study, the ways digital technologies frequently used by toplumunun geleneksel aile içi iletişimi diğital çağ içinde de- the family members affect the family communication in the ğerlendirilmekte ve teknolojinin etkisi tartışılmaktadır. Ayrıca changing society is interrogated. The study is limited with aile içi iletişim kriterleri sorgulanmaktadır. the transformation of family communication patterns in the changing society. Traditional family structure of Turkish soci- Anahtar Kelimeler: İletişim, Aile İiçi İletişimi, Toplum, ety has been evaluated on the digital age , effects of has been Dijital Çağ discussed, additionally family communication criteria have been questioned. Key Words: Communication, Family, Family Communica- tion, Society, Digital Age
Doi: 10.17361/UHIVE.2017.3.11
(1) Responsible Author: Veysel Çakmak, Aksaray University, Aksaray Vocational School of Social Science, Aksaray / Turkey, [email protected], Geliş Tarihi / Received: 19.04.2017, Kabul Tarihi / Accepted: 17.08.2017, Makalenin Türü: Type of article (Araştırma – İnceleme / Research - Analysis) Etik Kurul Raporu: Yok – None of Ethics Committee
264 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:337 K:387 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
INTRODUCTION This conversion is frequently observed in the communication among the members of the When they are analyzed throughout the his- family. tory, societies may be classified in four groups such as primitive, agriculture, industry and in- Being an information society means making formation societies. One of the basic reasons the information valuable, experiencing it thro- for this discrimination is the technological ugh utilizing, providing the economic, social equipment. Thanks to the latest information and cultural refreshment through informati- and communication technologies, human be- on, being ruled through information, and es- ings experienced a transition from the indust- tablishing the management systems with the rial age to the information age. Technological advanced information at every level. Namely, tools and equipments determine the lifestyle we can mention about the individual and so- of human beings. The human beings who re- ciety which can utilize and learn the informa- ached to the information society changed the tion at every level in the information society majority of their previous life style and gai- consisting information and communication ned new life style and habits. technologies. Information and communicati- on technologies (ICT) which rapidly develop Human beings who energized human power in the digital platform affect the lifestyle of in the agricultural and industrial societies the individuals in both institutions and family and utilized this power effectively activated environments (Akıncı Vural, 2006: 23). the power of information and benefited from this resource most productively. The societi- The concrete indicators of the information es which produce the required information as age are the basic digital instruments such as radio, television, computer, internet, mobi- soon as possible and use this information to le phones, pager phones, memory cards, and spin the cycles of “science-technology-pro- satellite technologies. Since majority of those duction” faster will become “strong” during indicators are digital, the information age is the information age. Shortly, it is the informa- also called as the digital age. The digital tools tion society which emerges upon the collec- and equipments produced by the information ting, processing, utilizing, and sharing of the society are commonly used by the members information (Tonta, 1999). of the family both in the institutional environ- The flow and share of information changes ments and house environments. In this study, the institution as well as it changes the family the answer is sought for the question how the which is the basic institution of the society. digital instruments which members of the fa-
265 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:337 K:387 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) mily frequently use influence the communi- For the continuity of the family, the indis- cation styles of family members especially in pensability of the family should be provided. the house environments. The indispensability of the family is a happy FAMILY family environment. It is possible that the un- happy families scatter more easily. Starting Family is a conception. This conception is a unit which has general validity, consists of from this point, happy and unhappy families the relationships between the social group may be compared as seen in Table 1(Sezal, and the members of the family, and also inc- 2012: 157): ludes the customs, manners, and traditions; in addition, it is a social institution and employs Table 1. The Comparison of a Happy the cultural elements and even it is the name Family and an Unhappy Family of a social system (Nirun, 1994: 17). Happy Family Unhappy Family Family is an institution which is as old as the 1 Stability in the Disorder in the history of human beings and it has no alter- emotions emotions native. The biggest factor of social integrati- 2 Mutual thinking Mutual criticizing on or socialisation among the children is the about each other each other family. Moreover, family transfers the soci- 3 Negotiation Making an appea- rance al traditions to theindividualin the best way. 4 Sharing together Individual egoism Family also provides the continuity between 5 Self-esteem within Insecurity and criti- the generations and considers the harmony the unity of family cizing within the society (Gündüz, 2009: 151). 6 Emotional solida- Being unable to rity and indepen- share If a strong family structure exists in a society, dence then that society may cope with great social 7 Making common Single centered events, economic crisis, and natural disasters decision decision making through a strong family structure; thus, the 8 Protecting perso- Excessive individua- family is the keystone for the survival of the nality within the lism and personality commonality country and the society. Again, the events of 9 Kinship and fri- Foreignness unemployment may be endured through the endship compassion of the strong family structure (Demirci, 2009: 12). (Resource: Sezal, 2012: 157)
266 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:337 K:387 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
Ideal family life is the family environments Communication is a process and this process where the members of the family care about has the factors such as resource, message, each other, decisions are made jointly and clo- receiver, feedback and environment (Tutar, se friendship is dominant within the family. Yılmaz, 2003: 18, Fidan, 2009: 36). In order to actualize all the activities above In the family environment, the members are and enable all the members of the family live continuously in communication with each ot- a long life together, a healthy communication her. This communication may be in the form among the members of the family is required. of gestures and facial expressions as well as it Family Communication may be verbal or written.
The communication starts with self- The resource underlies the communication recognizing of the individuals. The person process. The resource is the individual or in- dividuals who start the communication pro- who doesn’t know himself can’t realize his cess and desire to transmit the message. The actual feelings. He can recognize the trouble resource codes the messages using selecting, of the person only in case hesmiles at his face interpreting, thinking, percepting and making while shaking his hands. However, he can’t sense out of them through the meaningful know the actual content and resource of his symbols and sends them to the receiver. In troubles. Such people are confused. They are English, the term “communicator” is used to generally restless. The people whom they qu- define the resource, it means the sender of arrel with are generally the close members of signal and speaker (Gürüz, Eğinli, 2011: 9). the family. As a result of their restlessness, they take a swipe at their spouses, children During the process of inter-personal commu- and parents. The person who is aware of him- nication, the response of the receiver person self is also aware of the events in the external to the message related towhateverthe resource world and inside him. Such people recognize person has said is called feedback. Feedback how much they affect their environments and is the expression to the resource person re- how much they are affected by them. Thus, lated to the effect of the message on the re- ceiver. This feedback is generally expressed they may manage their lives more easily in four ways. They are as follows (Gürüz, (Cüceloğlu, 2009: 94).In a happy family en- Eğinli, 2011: 60). vironment, the individual recognizes his own attitudes and those of the family members a. Positive-negativefeedback. A message is and behaves accordingly. positive if it is favorable and compliment-ba-
267 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:337 K:387 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) sed while it is negative if it is based on criti- person. The main objective of the individuals cism. for expressing is to be understood. When the basic characterisitcs of the communication b. Instant-delayed feedback: The receiver is considered, the primarily important issue sends the message back to the resource im- is the first impression. It isn’t only exchan- mediately or late. ging information, communication is exe- c. Lower control-higher control feedback: the cuted with people not to people. Moreover, feedback may occur spontaneously and sing- the communication doesn’t only consist of le-mindedly (lower control) as well as it may words. It constitutes a whole with body lan- be organized to serve a definite purpose (hig- guage such as gestures and facial expressions her control). (Baltaş&Baltaş, 2008:21).It is necessary to understand and know the body language of d. The Critical-Supportive Feedback: the fe- especially children in family communication. edback during the communication process Children mostly express the issues they desi- may be critical or supportive to the resource. re to tell through their body language. Communication defines the objects and hu- Communication is the mutual exchange of man beings in our lives and burdens different messages between two units. There are four social roles in cooperation. While executing basic conceptions in this definition. 1. Unit; it, teaches the lifestyle of the society during 2; Exchange of messages related to each ot- that period, and imbues necessary evaluati- her; 3. Message; 4. Exchange (Cüceloğlu, on forms required by reproducton. It enables 2009: 68). The unit individual here may be a social system maintain and society reproduce group or a mass. Namely, the communication (Oskay, 2015: 16). Family is the most impor- may be inter-personal or in a group or massi- tant keystone of this social system. Family is ve. The individuals exchange mutual messa- the leading actor which brings new individu- ges within the family. als to the system and makes it socialized. The underlying factor in the quality of the Interpersonal communication is basically the family life is the Consciousness of US. The order of managing the exchange of emotions major principles of this consciousness of US and ideas. The main issue here is “expres- may be analyzed under four stages such as sing”. The person who initiates the commu- pre-marriage, pre-birth of child, raising child- nication desires to express and transfer his ren and post-children periods. Among them; own feelings and emotions to the opposite pre-marriage consciousness forms the future
268 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:337 K:387 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) of the marriage, it determines the type and that of an administered and sometimes the quality of coalescence. The period prior to best friend of them and make them spend ple- the birth of children and raising children are asant time. However, females and males are the issues which require important respon- different individuals in terms of structure and sibilities. Common action is needed. During attitudes. For that reason, the spouses should such processes, the spouses should be aware treat each other in conformity with this. of the requirements such as social, cognitive In the communication between spouses, there and spiritual requirements (Cüceloğlu, 2014: may be different communication attitudes re- 116-119).In order to establish the conscious- sulting from the difference of gender. Related ness of US in the family life, the members of the family should keep in touch with each to it, Robin Lakoff stated as follows (Cited by other and spare time for each other. There are Hartley, 2010: 291): family members who share the same environ- • Women use the words of negotiation less. ment but they are away from each other. • Women have different expressions for One of the most important issues in the int- excitement. They use less vulgar words ra-family communication is that the members and swearwords. of the family freely express their feelings and opinions. In the families where everybody • Women use intonations in different freely express themselves; honesty, mutual forms. They speak softer and “less radi- understanding, cooperations, common tho- cally”. ughts, dedication, love and compassion, and • Women use “over polite” expressions being confidence about the future emerge more. (Çalışkan, Aslanderen, 2014). • Women more frequently use indefinite Communication between spouses expressions such as “well”, “namely”, The stability and comfort of family life de- “such as” and “you know”. pends on the communication between the • Women use humor and jokes in a diffe- spouses. The spouses should keep this insti- rent manner. They tell the jokes less than tution up through thick and thin, in narrow men. and broad times, and under the conditions of mutual understanding. Sometimes, they sho- • Women use the unnecessary appendices uld play the role of administrators, sometimes more often.
269 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:337 K:387 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
Another foot of the verbal communication the relationship and attacking the relations- is the non-verbal communication. The emo- hips. The inter-personal aggression is the tion transfer among the women differs from occasion that human beings demolisih each the emotion transfer among the men. It is other and the relationships between them. All important to perceive this difference. When the behaviors which aim to harm the opposi- men feel bad, they have a mental shelter; they te people are generally called “aggression”. shelter there, they think and try to find a so- It has various types which differ from each lution. Their mental tendency and systematic other with slight differences. They are cal- conform to it. On the contrary, the women led instant anger and fights as a result of it, try to solve the problem through sharing ins- abuse, bullying and intimidation. (Mobbing). tead of thinking about it when they feel bad. They are the aggression types with the same Unfortunately, men fail in understanding this common ground but different appearances occasion and blame women for being chat- (Dökmen, 2008: 156). Such relationships tering. On such occasions, it is important for shouldn’t exist in the family. The aggression men to listen to women and try to understand negatively affects the intra-family communi- them even if they can’t produce a solution cation. In such cases, the individuals fail in (Tarhan, 2010: 58). understanding each other.
Children and family communication SOCIAL CHANGES
Child is anexistence that may change the per- Social context and its components such as ceptions of the spouses in marriage. As a mat- socialstructure and environment constitute a ter of fact, sometimes child can contribute to whole. Individual is born, grows up and turns the abolishment of the problems in their mar- into a social existence within the family first, riages. After the birth of the child, spouses then within the school and business environ- postpone some of the problems. The postpo- ment. This occasion is the socialization which ned problems may be compensated and the- social norms are adopted and environmental ir bonds of matrimony is strengthened. The compliance is provided (Hartley, 2010: 132). spouses recognize after the birth of child that Societyis a school of socialization where fa- majority of their problems prior to the child mily constitutes its heart. The primary soci- are artificial (Tarhan, 2010: 153). alization of the individual starts within the Nevertheless, there is the occasion of poverty family. Such learnings which are called life, in the human relations. It means destroying majority of pre-learning occurs, everything is
270 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:337 K:387 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) built on knowledge, values and skills all hap- a. The changes in the conception of family pen in the family environment. Since family and the structure of the family, is an environment where the individual was b. The changes in the role and functions of born and grown up within it, was treated with the family. love and protection, is the keystone of the society, the primary resource of socialization Understanding family will be possible when for the individual and a lifelong home; it is the answers are given to the question that what those changes are (Sezal, 2012: 137). an esteemed institution to be protected cauti- ously (Özpolat, 2010). As for globalization, a cultural transition and changes were experienced at almost every The family which is a lifelong resource of point all over the world in addition to the the trust and protection is an institution where transition of generations. This occasion emer- love and perceptions within the family never ged in Turkey after 1950’s and urbanization changes although the technological devices forced the rural life to finish or change. The in a society undergo changes. people who moved to the cities and returned Each social occasion contains the require- after a while failed in accepting the cultural ments of the roles expected from the partici- values which they acquired in the rural life. pants. All those expected roles influence the This reluctance is an occasion not only emer- ges while living in a city but also following ways and targets of their communication with the life in cities. At this point, we can state human beings. Sometimes, those roles are in- that the patriarchal structure is maintained. definite, you need to negotiate with the others Inside this patriarchal structure, it was obser- in such cases (Hartley, 2010, 142). ved that women went out of homes for busi- Family is the leading common institution in ness raher than the process which only males all the societies. It has the characteristics of worked and females had the role of housewi- the institution which differ from society to ves (Kara, 2015). society. In fact, it is observed that the family Upon the development of the information institution underwent changes even in the technologies nowadays, the opportunities of historical developments of the societies and employment increased and families had to gained difference. The changes and differen- move to other countries where they found ces related to the family may be classified in a job to work. When the external migration two major topics; in Turkey is considered, they immigrated to
271 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:337 K:387 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
Europe and chose their spouses from their Families with a single parent: It is more in- own countries. Those families who were cal- tensive than the new extended family type led “Guest Workers” or “German Turks” ex- and this type of families are growing rapidly. perience the generation conflicts due to the Such families emerge in two ways. The first effects of “foreign” culture where their child- one is becoming a single parented status after ren were born (Yaşar Ekici, 2014). the divorce and the second one is the family type which emerges after splitting up after the The family in Turkey is classified in three parents live together without a marriage. groups such as rural family, shanty house fa- mily and urban family (Kongar, 2010: 585). Figure 2. New Nuclear Family However, Sezal (2012: 140) divides family into three groups such as nuclear family, new extended families and families with a sing- le parent considering the developments and changes.
Nuclear Family: This nuclear family which is seen in almost every western nation with completed industries is defined as the fa- mily consisting of spouses and children who live in the same house. Under such a family structure, there is a connected nuclear family system. It is similar to the nuclear families but they are in a relationship with connected (Resource: Sezal, 2012: 141) family and relatives. It is the most dominant family structure in Turkey. In today’s society, the family where male co- mes from and the family where the female New extended families: It is the type of fa- comes from are regarded important elements mily which divorces and re-marriages create. when the major elements of the nuclear fa- When a divorced spouse or spouses get mar- mily which is the most common type of fa- ried again, they may bring their children from mily are considered. thie previous marriages with them and they establish a “new extended family” upon the Upon the changes, changes were experienced birth of their new children. in the roles and status of women and men in
272 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:337 K:387 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) the family. The professions which required porting or protesting. Thus, there exist nume- muscle power in the past turned into the jobs rous relationships (Jarvis, 2011: 64). requiring a definite qualification today. The The individual may have opportunity organi- technological development and broadening ze himself rapidly through new communica- of occupational fields made the occupatio- tion instruments and become organized with nal differences between the genders disap- the other people. At the same time, this new pear. The effects of mother’s working on the organization has ethical and behavioral rules children is that the time and dependence on which result from the organization itself and the job requires decrease the energy and time changes the society in an invisible way. The to be spent with children. Thus, working of binding characteristics of internet are used to the mother caused the discussion about the get beyond the limits. This way, the society is possible effects on the family and children reorganized. This is the new world order of father’s role in the family and the re-formation Google, Facebook and craiglist (Jarvis, 2010: of the family structure. Although changes are 75). encountered in the family sturucture in our society and roles and relationshipps of the New opportunities and vehicles are inven- family members; it maintains its importance ted to serve the youth. It is the digital world as an esteemed institution (Bayer, 2013). In which dominates the world of youth. Digital addition to the technological developments, world is ruled by the youth not the old ones as it is seen that the time to spend with child- seen on the streets. Everybody is having his ren and activities to be conducted with them own entertainment. There is direct democ- decreases especially within the family when racy in the digital world not the representa- the fathers get a job, mother leaves home to tive democracy. Infact, the life in the digital work out. This will naturally affect inter-fa- world isn’t so easy when compared to the life mily communication negatively. on the streets. Yes, the digital residents don’t have to deal with so many things but they are DIGITAL AGE on their own related to the issues they have to Internet reconstituted the infrastructure of the deal, they are alone. Each equipment which relationships. We are a simple research away accelerates life also causes the deepening of from the desired information. When an indi- the loneliness of the people (Türkoğlu, 2010: vidual started to spread his thoughts in the in- 292).This loneliness asserts itself in the fa- ternet environment, we may see that he gets mily environment too. Family is together in in contact with numerous people either sup- the real life, but the communication which he
273 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:337 K:387 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) shares his emotions and opinions is in the vir- tual life.
When the functions of the digital world is analyzed, media transfers the daily events to the public as the first thing and it constitu- tes the public discussions. Secondarily, they force the administrators in terms of unders- tanding and considering what people think. For that reason, media is an institution which Resource1 informally inspects the state and government As it may be understood from the recent rese- in the name of public. Thirdly, media trains arches, young people commonly use the ma- public. It influences the ideas of the adults ass communication instruments. The relati- who are the voters and makes them vote onships between especially young people and consciously. It provides negative or positive media are the part of a process which involves contribution to the growth of children. When the identity development. Depending on the it is considered in general terms, media has ups and downs which young people expeien- important functions such as giving informa- ce in their relationships with their families, tion and news, training and entertaining, ins- friends and school environment; social ten- pecting and criticizing, socialization, contri- dencies become apparent. Non-concurrances buting to the formation of public sense and are experienced between the relationships enabling the formed public express itself with families and this social tendencies. For (Işık et al., 2007: 17). example, the emotions which people have dif- Despite the various positive functions of in- ficulty in expressing in real life emerge more ternet, the members of the family use the in- poisedly in the virtual world. Through the in- ternet at the level of addiction upon the spread ternet, a new type of reality which is called of technology in our present days. Although it virtual reality emerges. In order to produce is a disorder which may be seen at every age virtual reality, virtual identities are needed. and gender, it starts earlier when compared to The chat-friendships are limited with the cha- the other addictnesses (Kahveci, 2016). racteristics of the digital identity. The behavi- oral disorder on the internet may be evaluated
1 www.derinpsikoloji.com (Date of Access: 15.06.2016)
274 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:337 K:387 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) in relation with the limitless liberty of the vir- art of the experienced transformation. Social tual environment. Moreover, the increase in sharing networks can be defined as the gro- the opportunity of accessing internet (through ups of people getting connected through a laptop computers, tablet pc, smart phones and single common resource. Those networks al- smart televisions etc.) accelerates the proces- low the user to create a profile account which ses mentioned above. The virtual systems su- they define through web sites. For example, uround the relationships and daily life prac- the users who enroll to a common resource tices through continuous communication and may see the accounts of the other users and they trigger the dependency (Ayhan & Çavuş, add the other users to their friend list. Today, 2014).The young individuals living with the- such networks are the networks which enable ir families may encounter nonconcurrences getting in touch with other people. Facebook, between the virtual reality presented by the Twitter, Youtube and MySpace are the best digital world and the real life. This occasion examples of those networks (Güçdemir, is true not only for young people but also the 2012: 40). adult ones. Virtual and physical civilizations will affect Social Media and shape each other. The balance which oc- curs among them will reach to the point of On the internet with billions of computers describing humans’ world. Multidimensional linked to each other, the users get into com- results of this may be imperfect but they will munication among themselves and the public be more equalitarian, more transparent and and private enterprises, non-governmental more interesting than we can imagine. As organizations, and similar institutions thro- seen in a social contract, the users will volun- ugh dense content communication and tarily give up privacy, security, and personal it is the final point which media reaches data for the sake of the benefits of logging (Kırcova&Enginkaya, 2015: 4). The changes to the virtual world (Schmitd, Cohen, 2015: in the information technology provided the 281). transition to web 2.0 from the web 1.0 tech- nology and thus enabled the interactive com- The use of Facebook provides the individu- munication (Koçyiğit, 2015: 71). als an alternative social connection. For that reason, Facebook environment has the ca- Through Web 2.0, revolutionary changes are pacity of actualizing coomunication which experienced in both our business and private can’t be accessed through social environ- lives. Social sharing networks consist the he- ment. Because, the result obtained from the
275 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:337 K:387 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) research shows that it doesn’t negatively af- • Critical thinking fect socialization, on the contrary it provides • Creativity and problem solving positive effects. Since the purpose of using Facebook is friendship and social connection • Communication and cooperation and entertainment, Facebook provides a new • Receiving information experience environment for the users. For example, Facebook gives a new opportunity • Media and technologyabilities to the people who feel anxious for face to face • Life and relationships (Çelebi, 2014: 553). • Professional abilities. Among the social media instruments, it is obvious that Facebook presents individuals The aforementioned skills are developed new opportunities in terms of socialization. when the users of game solve the complica- Similarly, the individuals find opportunity ted games, becoming active in the game and to speak and meet to the individuals out of analyzing the knowledge he encounters du- the family through social media instruments ring the game. when they are in the house environment wit- The representatives of the Silent Generation, hin the family. Baby Boomer and X Generation stated about Digital Games the game that a transformation was experien- ced in the course of time and pointed out that Within the family environment, the virtual children came home from the streets and sat platforms especially children spend their time in fron of their computers to play games. They most are the digital games. Digital games af- emphasized that a change has been experien- fect people from all strata due to their func- ced in the tradition of playing games upon tions such as entertainment, spending free the development of technology. Although time, getting in touch, and enjoyment. the representatives of the X Generation, the In terms of basic education, children have to Millenium Generation and Z Generation state possess learning and renewal skills which are that they enjoy playing outside, they also sta- considered to be the skills of the 21.st century ted that they mostly preferred playing games so that they can be successful in the world on the computer and supported the discour- of today. They are as follows (Aksoy, 2013: ses of the first three generations. The games 128); such asBeyblade, Hide and Seek, Leapfrog, Jacks, Blindman’s Bluff, Skipping Rope and
276 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:337 K:387 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
Playing House which were played with sib- CHANGING FAMILY lings, the children of relatives and neighbors COMMUNICATION in the DIGITAL on the streets yesterday shifted to the games AGE played either alone or in groups on the scre- Virtual life deeply influences family, intrafa- en of computers at home (Çalışır, 2015: 599). milial communication and the development Related to the gaming tradition which has of children. The family of today encounters changed from past to today, the communicati- difficulty within the network of communica- on of the children with their families and the- tion and interaction such as internet, mobile ir close environments also underwent chan- phones, television, and social media instru- ges. Children are in the real world at home ments. In case such communication instru- but they are in communication in the virtual ments aren’t restricted in terms of operating world. time, they force the individuals to be passive. Television And, it may harm the development of the in- dividual. Whereas, those instruments of inte- No other factor of modern civilization; nor raction may provide significant contributions education, nor religion, nor art and scien- to the personal development of the individu- ce, rooted television offered up the world, als when they are effectively and reasonably all of the individuals of the society has seen used in cormormity with the objectives of the its wholesale acceptance and is not as com- individuals (Çalışkan, Aslanderen, 2014). monly used (Martin Esslin, Cited by; (Işıket al., 2007: 86). To speak frankly, it is necessary to accustom the growing generations to the positive sides According to a study conducted on 1000 of the virtual world and avoid from its nega- students from primary schools by Işıket al., tive aspects. In order to sort out this problem, (2007: 165),58,4% of the children stated that it is wrong to expect everything from the go- they would like to be in the shoes of the tele- vernment. It is especially the responsibility vision heroes such as Superman, Spiderman of the families to prepare the newly grown and Selena. It is understood from here that te- generations to the virtual world (Türkoğlu, levision has giant effects on the mental deve- 2010: 381). lopment of the children and the children grew up with television programs and films in the The families have two major worries about family environment. the employment of digital technologies. The first of them is the contents which children
277 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:337 K:387 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) encounter while using technology and the se- When the woman who looks after her children cond one is how to organize and adjust the use at home or spends her time with housework of this platform by children. They have deep starts the business life, a miscommunication suspicion about the possible effects of the new occurs between the children at home and the digital media technology on children upon the parents. Children spend most of their time introduction of media technology (Jennings & with caretakers or the people at school. In this Wartella, 2004:599).From time to time, tho- age, this occasion leads the children spend se contents confront the users in the forms of their time playing with mobile phones, com- cyber bullying (Aktan, Çakmak, 2015). puters and other devices. Thus, an unhealthy communication emerges between the parents Technological developments, especially di- who work hard and the members of the family gitalization, may be regarded as an element with the effective role of digital environment. which shifts intrafamilial relationships from sociality into individualism and mostly forma- The parents are the individuals who beha- lizes the family through its negative effects. ve in accordance with the reuirements of the Women’s entering into the business life di- digital age, have a full knowledge of digital rectly affected women who are considered to instruments even at the basic level, aware of the the head of the household in the family. the opportunities in the digital environments The role of being a wife and a mother was which are almost limitless and can protect pushed into the background from time to time. their children against the risks in those envi- This role of the women who looked after the ronments, teach their own children that per- children and elderly people at home through sonal rights should be respected and attitudes the role of caretaker before they started wor- in both real and virtual world should be the king was given to the institutions (kindergar- same and those who don’t isolate themsel- tens and nursing homes etc.) outside the ho- ves from technological developments. In the use.The working woman postponed having Figure 4 given below, the roles established for baby through prioritizing her carrier or prefer- the digital parents were classified (Yurdakul, red to have less children (Yaşar Ekici, 2014). Dönmez, Yaman, Odabaşı, 2013).
278 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:337 K:387 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
Figure 3. The Roles of Digital Parents the technological devices can be adjusted (2013) and intrafamilial relationships may be developed.
• Children may be directed towards the groups where social relationships are experienced more densely and activities may be conducted in touch with nature. In such groups, the children deal with ac- tivities where they can spend their energy and positive contribution may be provi- ded to their physical development.
• In order to support the development of (Resource: Kabakçı Yurdakul et all.,) children, computer games with educati- onal content may be chosen. By all means, digital environment means the information technologies which facilitate hu- • If the time allocated for the cyber life de- man life. However, the excessive use of them vices such as phones, television and com- causes addictiveness and personal and insti- puter is controlled, a contribution may be tutional problems parallel to it. Moreover, the provided to the establishment of commu- dependency on mobile phones and internet is nication. gradually increasing nowadays. This causes • It is normal that there exist differences in malfunctions especially in intrafamilial com- the attitude of mind. The family members munication today and children are gradually should be encouraged to mutually exp- becoming dependent more easily. However, ress their opinion clearly. it is not a solution to completely stay away from such technologies. For that reason, • Necessary physical environments should some suggestions may be given to use tho- be established so that children can estab- se technologies controlledly and establish the lish relations with their environment and intrafamilial communication more positively socialize during their childhood. (Çalışkan, Aslanderen, 2014): According to a research conducted on 717 • More time is spent with children. Thus, people, following conclusions were obtained both the time which children spend on when the motivating factors in the employ-
279 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:337 K:387 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) ment of chatting environment are considered DISCUSSION and CONCLUSIONS (Özen, Korukçu Sarıcı) ; The advertisements which are broadcasted The absence of individuals to chat or spend both on television and on the internet provi- time with is effective on rushing to the virtu- de contribution to the perception of children al chatting environments for the one-third of related to the social gender within the family. the participants. For that reason, we may state Especially in the advertisements where child- that lonesome directs towards Internet. ren are made disguise adults on the screens, they are shown as if they were adults who go Among the participants, approximately three to work and read newspapers during the bre- out of four regard the virtuel chatting envi- akfast if they are male and go to the gyms for ronments as a pastime preferred when the in- aerobics and care about her husband’s health dividuals get bored. It is seen that the students as a housewife if they are female. Apart from spend time for virtual friendships and chat- this, we may encounter female daughters who tings instead of real friends. explore the games of their mothers to pervert Only one in four of the participants preferred their fathers and who do the houseworks or virtual platforms to share their problems. watch television serials with their mothers as well as the male children who spend time Almost one in four of the participants stated with their father, go tho work with them from that their feeling of loneliness was highly ef- time to time and talk about the aspects of the fective in choosing chatting environments. automobiles (Yücel, Kara, 2007). It is seen Moreover, we should note that 40% of the that the advertisements which have signifi- participants get connected to the internet at cant contributions to the growth of children home, 36,3% of them use internet cafes, 9,5% and their perception of social gender within of them prefer office premises and 13,8% at the family also affect the intrafamilial com- school. munication positively.
When the elements which constitute the fa- It was found that children encountered more mily communication patterns are analyzed psycho-social problems than their fathers in general, it is seen that the leading factors while the fathers had more problems than are social values and the lifestyle of parents. mothers; it was also observed that the longer Afterwards, television and internet densely the members of the family use internet the influence the family communication. They more they encounter psycho-social problems. are especially more effective on children. Besides, it was determined that the most im-
280 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:337 K:387 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) portant factor here was the period of using Information and communication technologi- internet and the frequency of psycho-social es and internet are the strong instruments and problems as a result of using internet/compu- resources thanks to various characteristics ter among the members of the family depen- they have and they help individuals much in ding on the the duration of using internet. It accessing their objectives. Through commu- was also determined that they decreased de- nication technologies and internet, they can pending on the age of the individual and the receive a good education and get a profession. level of income in the family (Kuzu, 2011). In addition, it is possible to establish contacts and receive and send information in various Various health problems among the children issues in addition to sharing ideas with other who watch television are as follows; aversi- individuals and groups (Köker, 2006: 233). on to studying, failing in the establishment of reading habit, increase in the resort to vio- Although national and religious symbols lence and aggression, inarticulation, drifting employed in the programs for children on away from reality through putting themselves television don’t belong to the culture of the into the shoes of film heroes, encountering children watching them, they will both lead to difficulty in social relationships and staying a wrong socialization within the framework in front of television for a long time are the of socialization and cause problems related results of watching television (Büyükbaykal, to the representation of the frequently men- 2007). tioned local ones (Şentürk, Turgut, 2011). In our current digital age, the fairy tales are pre- As a mass communication instrument, televi- sented through media, the voice of parents or sion presents a limitless world through intro- grandprents telling the fairy tales substituted ducing different life styles, cultures, beliefs for the images on television. Moreover, child- and standards of judgement, different attitu- ren have started to pay attention to television des and behaviors and various similar functi- and have been influenced from it (Işık et al., ons (Işık et al., 2007: 96). 2007: 96). Mass communication instruments such as Human beings can’t live without getting in television and internet may be more functi- touch with other people. In the individual onal through serving for the benefits of so- terms, communication is the exhibition and ciety. Educative programs and quality borad- sharing of emotions and opinions. The mea- casts will contribute to the family members ning of the expressions used in communicati- (Büyükbaykal, 2007). on, forms of making sentences, the meaning
281 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:337 K:387 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) and depth of the expression, bodily posture, focused on a peaceful settlementis are vitally gestures and facial expressions positively or important for the male adolescent children negatively influence the effect level of the (Johnson, Rich, Keene, 2016). message. Correct codification of the mes- Obtaining the information rapidly has made a sage in communication, employment of the breakthrough in the personal equipment and empathy skills, avoiding the language of “I” education and the limitless opportunities both and mutually caring about each other all play accelerated the relationships among the hu- important roles in preventing communication man beings yet it also consumes the relati- conflicts. Without sorting out the communi- onships rapdly as it was complained about. cation conflicts, it is not possible to construct Negative or positive aspects of it may be dis- a healthy family communication through cussed. However, it is undeniable that it inc- providing mutual trust, love, respect, tole- reases the interaction among the people and rance and democracy between the members each individual is able to get in touch with of family.In order to achieve this, emotions, more people than his normal environment. It opinions, images, choices, and relationship can’t be said that it influences people unfavo- experiences should be appreciated among rably and shifts the non-destructive instincti- the members of family. In the relationships ons into evil ones. The child is father to the among the members of the family, the attitu- man; the developments in the technology are des of a good listener and empathy should be merely instruments which make his spiritu- displayed (Özpolat, 2010). In order to achi- al level pellucid clearly and reveal it (Duran, eve them within the family, the members of 2014: 125). Consequently, it is stated that the the family should allocate time for each ot- technology in the information age doesn’t her, frequently employ face-to-face commu- influence the human beings negatively and it nication and organize social activities among wasn’t reflected negatively within the family. them. For that reason, technological devices If there is a positive or negative attitude in shouldn’t be allowed to prevent them. The human beings, it already exists in the human employed instruments should be used so but technology reveals it. that they provide contributions to the family However, some authors claim that techno- members. logy influences people negatively. Those ef- In the conflict between the father and the fects are especially family members fail in adolescence within the family, the discreet allocating for each other, the addictiveness relationship between the father and son who of internet, games and social media emerge
282 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:337 K:387 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972) and migrations due to various opportunities • Picnics and cultural visits may be con- for new jobs. Besides, the violence and se- ducted with the family members. xually explicit texts and films in addition to • Holidays to the domestic and foreign the vulgar language on the internet negatively destinations should be concentrated to influence the attitudes of family members. increase the family solidarity. The best way of communication is face-to- • The significance of religious and national face communication. For that reason, the fa- festivals which increase the cultural as- mily members may have numerous occupa- pects of the family members and provide tions in the house environment in the age of their socialization within the family sho- technology through various communication uld be emphasized and should be used instruments. However, its negative effect on effectively when necessary. the family communication should be preven- ted. It is essential to increase the significant • The family members and parents sho- patterns such as love, respect, responsibility uld actively participate in the commonly and sharing which hold the family up and conducted activities of the children. They tight. Therefore, following activities may be should support children in the school and suggested within the family: business environments in conformity with their abilities. • There may be chatting environments which activate face-to-face communica- All in all, technological devices and equ- tion. For example, tea-chats which be- ipment should be employed by the family long to Turkish culture may be conduc- members in a controlled way. ted. REFERENCES • Visits to the neighbors and relatives may AKINCI VURAL, Z., (2006). Bilgi İletişim be effectively conducted. Teknolojilerine Genel Bir Bakış. Z. • Digital games aren’t completely quitted. Akıncı Vural içinde, Dijital Platform ve However, useful games may be played İletişim (s. 1-25). İzmir: Ege Üniversitesi, together. İletişim Fakültesi Yayınları
• Activities in the social media environ- AKSOY, N. C., (2013). Eğitsel Dijital oyun- ments may be shared transparently and in ların Eğitsel Çıktılara Etkisi: Araştırma relation with the other families. Kanıtları. M. A. Ocak içinde, Eğitsel
283 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:337 K:387 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
Dijital Oyunlar, Kuram, Tasarım ve Değişen Oyun Geleneği. International Uygulama (s. 118-132). Ankara: Pegem Play and Toy Proceedings (s. 593- Akademi 600). Erzurum: Erzurum Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi AKTAN, E., ÇAKMAK, V., (2015). Halkla İlişkiler Öğrencilerinin Sosyal Medyadaki ÇALIŞKAN, N., ASLANDEREN, M., Siber Zorbalık Duyarlılıklarını Ölçmeye (2014). Aile İçi İletişim ve Siber Yaşam: İlişkin Bir Araştırma. Gümüşhane Teorik Bir Çözümleme. Ahi Evran Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi, Dergisi, 159-175 263-277
AYHAN, B., ÇAVUŞ, S., (2014). İzleyici ÇALIŞKAN, N., ASLANDEREN, M., Araştırmalarında Değişim: Kullanımlar (2014). Aile İçi İletişim ve Siber Yaşam: ve Doyumlardan Bağımlılığa. Selçuk Teorik Bir Çözümleme. Ahi Evran Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi, 8(2), 32-60 263-277
BALTAŞ, Z., BALTAŞ, A., (2008). Bedenin ÇELEBI, E., (2014). Dijital Sosyalleşme: Dili. İstanbul: Remzi Kitabevi Çevrimiçi Sosyalleşmenin Sosyal Bağlılık, Kaygı, Depresyon ve Mutluluk BAYER, A., (2013). Değişen Social Yapıda Üzerine Etkileri. Digital Communication Aile. Şırnak Üniversitesi, İlahiyat Impact Proceedings (s. 547-554). Fakültesi, 4(4), 101-129 İstanbul: İskenderiye Kitap BÜYÜKBAYKAL, G., (2007). Televizyonun DEMIRCI, E. Y., (2009). Değişim Sürecinde Çocuklar Üzerindeki Etkileri. İstanbul Dünyada ve Türkiye’de Aile Yapısı. S. Üniversitesi İletişim Fakültesi Doğan içinde, Ailede Sevgi Eğitimi (s. Dergisi(28), 31-44 11-22). İstanbul : Selis Kitaplar CÜCELOĞLU, D., (2009). Yeniden İnsan DÖKMEN, Ü., (2008). Yaşama Yerleşmek (7 İnsana (39 b.). İstanbul: Remzi Kitabevi b.). İstanbul: Remzi Kitabevi CÜCELOĞLU, D., (2014). İçimizdeki Biz DURAN, E., (2014). Geçmişten Günümüze (49 b.). İstanbul: Remzi Kitabevi Altın Çağ İzleri. İstanbul: Sınır Ötesi ÇALIŞIR, G., (2015). Bir İletişim Ortamı Yayınları (Hiperlink-ebook) Olarak Oyun: Örneklerle Dünden Bugüne
284 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:337 K:387 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
FIDAN, M., (2009). İletişim Kurmak Family Communication (s. 593-608). İstiyorum. Konya: Tablet Kitabevi London: Lawrance Erlbaum Associates, Publishers GÜÇDEMIR, Y., (2012). Sanal Ortamda İletişim: Bir Halkla İlişkiler Perspektifi. JOHNSON, W., RICH, L., KEENE, L., İstanbul: Derin Yayınları (2016). Father-Son Communication: An Intervention Strategy for Boys and GÜNDÜZ, S., (2009). Aile ve Sosyalleşme. Men of Color to Promote Neighborhood S. Doğan içinde, Ailede Sevgi Eğitimi (s. Safety Post-Ferguson. journal of Men’s 139-154). İstanbul: Selis Kitalar Studies, 151-165 GÜRÜZ, D., EĞINLI, A. T., (2011). KAHVECI, S., (2016). http://www.de- Kişilerarası İletişim, Bilgiler - Etkiler - rinpsikoloji.com. 06 15, 2016 tarihinde Engeller (2 b.). Ankara: Nobel Yayın Derin Psikoloji: http://www.derinpsiko- HARTLEY, P., (2010). Kişilerarası İletişim. loji.com/cocuk-ve-ergenlerde-internet- Ankara: İmge Kitabevi bagimliligi.html adresinden alındı
IŞIK,M., ERDEM, A., GÜLLÜOĞLU, Ö., KARA, B., (2015). Değişen Aile Dinamikleri AKBABA, E., (2007). Televizyon ve Açısından Erken Yaşta Evlilikler Sorunu Çocuk, 6-12 Yaş Arasında Çocukların ve Social Önemi. Süleyman Demirel Televizyon İzleme Alışkanlıkları Üzerine Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Bir Değerlendirme. Konya: Eğitim Faküldesi Dergisi, 20(2), 59-72 Kitabevi-Hiperlink-e-Book KIRCOVA, İ., ENGINKAYA, E., (2015). JARVIS, J., (2010). Google Olsa Ne Yapardı? Sosyal Medya Pazarlama. İstanbul: Beta (G. İnan, Çev.) İstanbul: MediaCat Basım Yayım Dağıtım .
JARVIS, J., (2011). E-Sosyal Toplum, KOÇYIĞIT, M., (2015). Sosyal Ağ Dijital Çağda Sosyal Medyanın İş ve Pazarlaması. Konya: Eğitim Kitabevi Gündelik Hayat Etkisi. (Ç. Kök, Çev.) KONGAR, E., (2010). 21. Yüzyılda Türkiye İstanbul: MediaCat (43 b.). İstanbul: Remzi Kitabevi JENNINGS, N., WARTELLA, E., KÖKER, N. E., (2006). Bilgi Toplumu, (2004). Technology and The Family. İnternet ve Etik. Z. Akıncı Vural için- A. Vangelisti içinde, Handbook of de, Dijital Platform ve İletişim (s. 221-
285 UHİVE www.uhedergisi.com Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Temmuz / Ağustos / Eylül – Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl: 2017 Jel Kodu: M0-I03 International Peer-Reviewed Journal Of Communication And Humanities Research July / August / September - Summer Semester Issue: 16 Year: 2017 Gel Code: M0-I03 ID:337 K:387 www.uhedergisi.com (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880) (MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/04315- 2015-GE-18972)
239). İzmir: Ege Üniversitesi Yayınları, TARHAN, N., (2010). Son Sığınak Aile. İletişim Fakültesi Yayını İstanbul: Nesil Yayın Grubu
KUZU, A., (2011). İnternet ve Aile. Aile ve TONTA, Y., (1999). Bilgi Toplumu ve Bilgi Toplum, 7(27), 9-31 Teknolojisi. Türk Kütüphaneciliği, 363- 375 NIRUN, N., (1994). Sistematik Sosyoloji Yönünden Aile ve Kültür. Ankara: TUTAR, H., YILMAZ, M. K., (2003). Genel Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek İletişim, Kavramlar ve Modeller. ankara: Kurumu Nobel Yayın Dağıtım
OSKAY, Ü., (2015). İletişimin ABC’ si. TÜRKOĞLU, T., (2010). Dijital Kültür. İstanbul: Inkilap Kitabevi İstanbul: Beyaz Yayınları
ÖZEN, Ü., KORUKÇU SARICI, M., YAŞAR EKICI, F., (2014). Türk Aile (T. Y.). Yalnızlık Olgusu ve Sanal Yapısının Değişim ve Dönüşümü Sohbetin Yalnızlığın Paylaşımına Etkisi: ve Bu Değişim ve Dönüşüme Etki Üniversite Öğrencileri Üzerinde Bir Eden Unsurların Değerlendirilmesi. Araştırma. Atatürk Üniversitesi İktisadi International Journal of Social Science, ve idari Bilimler Dergisi, 24(1), 149-159 30, 209-224
ÖZPOLAT, A., (2010). Ailede Demokratik YURDAKUL, I. K., DÖNMEZ, O., Sosyalleşme. Aile ve Toplum, 9-24 YAMAN, F., ODABAŞI, H. F., (2013). Dijital Ebevenlik ve Değişen Roller. SCHMITD, E., COHEN, J., (2015). Yeni Gaziantep University Journal of Social Dijital Çağ. (Ü. Şensoy, Çev.) İstanbul: Sciences, 883-896 Optimist YÜCEL, H., KARA, B., (2007). Reklamda SEZAL, İ., (2012). Toplum ve Aile. İ. Sezal Çocuk İmgesinin İşlei: 2006-2007 içinde, Sosyolojiye Giriş (4 b., s. 134- Türk Televizyon Reklamlarında Çocuk 165). İstanbul: Beta Basım A.Ş Kullanımı. Galatasaray Üniversitesi, ŞENTÜRK, M., TURGUT, M., (2011). İletişim Fakültesi Dergisi(6), 121-139 Televizyon Programları, Reklamlar ve Çocuklar. Aile ve Toplum, 63-88
286 DERGİ HAKKINDA
UHİVE “Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi”; 2013 yılı itiba- riyle yayın hayatına başlamıştır. Dergimizde literatüre kaynak sağlayacak nitelik ve değerde olan yayınlara yer verilmektedir. Dergimiz uluslararası hakemli bir dergi olup, yılda dört sa- yıçıkarmaktadır. Dergimizin sayıları mart, haziran, eylül ve aralık aylarında sistem üzerinden yayınlanmaktadır. Dergimiz gerek basılı, gerekse de internet üzerinden ulaşılabilen bir dergidir. Dergimizde iletişim ve edebiyat alınıiçerisinde değerlendirilebilecek her türlü yayına yer ve- rilebilmektedir. Dergimiz uluslararası nitelikte olup farklı indeksler tarafından taranmaktadır. Dergimiz bünyesinde çok değerli iletişim ve edebiyat akademisyenleri Dergimiz hakem, bilim ve danışma kurulu üyeleri arasında alanlarında iletişim ve edebiyat alanıyla ilgili konusunda uzman çok değerli akademisyenler yer almaktadır. Dergimizin baş editörü Yrd. Doç. Dr. Ali Murat KIRIK olup, dergi yönetim kurulunun aldığı kararlar doğrultusunda faaliyetlerini ger- çekleştirilmektedir. Yönetim kurulu başkanı derginin o anki baş editörü olup yönetim kurulu- nun %51’inin aldığı kararlar uygulanmaktadır. Gönderilen her yayın kendi alanında uzman iki hakemin onayından geçmeli ve hakemler tarafından yayınlanabilir görüşüne sahip olmalıdır. Aynı sayı içerisinde yazarın bir yayınına yer verilir. Birden fazla hakem ve yönetim kurulu ona- yından geçen çalışmalar sıraya alınarak ilerleyen sayılarda yayınlanır. Hiçbir yazar hakem ve yönetim kurulu üyeleri üzerinde etkili değildir. Dergimizde yayınlanmak üzere sisteme yükle- nen çalışmalar için yayın telif hakkı sözleşmesi istenmez. Sisteme yüklenen çalışmalar dergiye devredilmiş olarak kabul edilir. Yazar ya da yazarlar bu durumu kabul etmiş ve derginin yayın kabul şartlarına uygun hareket etmeyi teyit ederek bu sisteme dahil olmuştur.
Dergimiz hakem ve bilim kurullarında yer almak isteyen akademisyen ve bilim araştırmacıla- rının mutlaka Dr. unvanı almış ve alanında bilimsel çalışmalar yapmış olması şartıaranır. Dr. Unvanına sahip olmayan ve alanında yayın yapmayan hiç kimse bilim, danışma ve hakem ku- rullarında yer alamaz. Dergi yönetim kurulu derginin en üst karar ve yürütme mekanizmasını oluşturur. Yönetim kurulunun aldığı her türlü karar kesin ve değiştirilemez niteliktedir. Yöne- tim kurulu kararı olmaksızın hiçbir koşul ve şartta dergi üzerinde işlem gerçekleştirilemez ve uygulamaya gidilmez. Dergi baş editörü hakem onayına gönderilmeyen çalışmaların dergide kabul edilip edilmeyeceğine, hakem sürecine gönderilip gönderilmeyeceğine karar verebilir. Bu karar sürecinde yönetim kuruluna bilgi vermek zorunda değildir. Dergimiz bünyesinde ha- kem, bilim ve danışma kurulunda yer almak isteyen bilim insanlarının katılımına ancak yöne- tim kurulu karar verebilir. Dergimizde bazı ulusal ya da uluslararası kongrelerde yayınlanmış sözlü ve hakem onayından geçmişçalışmalar için özel sayılar şeklinde çalışmalar da gerçekleştirilmektedir. Bu tip özel sa- yılar ancak anlaşma yapılan kongrelerde sunulmuş sözlü bildiriler için geçerlidir. Bu bildirilerin mutlaka kongre bilim kurulundan onay almış hakem değerlendirmesi yapılmış olmalıdır. Ayrıca sözlü sunulan bildirilerin mutlaka basılı materyali ile hakem onay raporları dergimiz yönetim kuruluna ve başeditörüne sunulmuş olmalıdır. Bu bilgi ve materyallere sahip olmayan bildiri- lere dergimizde yer verilmez. Dergimizde işlem sürecine dair bilgiler yazar ve yazarlara yazılı olarak dergi internet adresinden bildirilir. Ayrıca dergimize üye olup sisteme giriş yapan her bir yazar süreç ile ilgili bilgileri derginin web sayfasından kendisi izleyip gelişmeleri takip edebilir. Dergimizde uluslararası APA 5 sistemi uygulanır. Bu sistem dışında hazırlanan hiçbir yayına yer verilmez yer verilmesi de talep edilemez. Dergimizdeki koşul ve şartlar her bir yazar ve ya- zarlar için aynıdır. Hiçbir kimse için bu kurallar ve koşullar değiştirilmez. Farklılık sağlanması istenemez talep edilemez. Dergimiz bünyesinde yayınlanması istenen eserlerin mutlaka iletişim ve edebiyat alanından olması şartı aranır. Bu özellikleri taşımayan hiçbir yayına dergimizde yer verilemez. İletişim ve edebiyat alanına giren bütün çalışmalar dergimiz bünyesinde değerlen- dirmeye alınır. Hakem sürecine dair işleyiş başeditör kontrolünde gerçekleştirilir. Baş editör ya- yının dergide hakem sürecine dair işleyişine yönelik bilgi ve karar verme yetkisine sahip bulu- nur. Başeditörün uygun bulmadığı ya da kabul etmediği bir yayın dergide sürece dahil edilmez. Bu konuda yazar ya da yazarlar dergi ile diğer organlar üzerinde bir yükümlülük oluşturamaz.
Dergimiz T.C. hukuk kuralları çerçevesinde “5846” sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanun ve Hükümleri’ne tabi hareket eder. Bu kanunun gerekliliklerini yerine getirmeyen yazar ya da yazarlar hakkında dergimiz tek taraflı olarak hukuki haklarını korumaya sahiptir. Dergimizde yayınlanması amacıyla gönderilen çalışmalarda yapılan ilgili kanunlara uygun olarak gerçek- leştirilmeyen alıntılar, intihal gibi konularda yazar ya da yazarlar tek taraflı olarak sorumludur. Bu konuda dergimiz üzerinde hiçbir kurum, kişi ya da diğer yetkili olanlar yaptırım uygulaya- maz. Dergimiz basılı ve online olarak hareket eden bir yayın organıdır. Akademik alanda ha- zırlanan çalışmaların yer aldığı bir materyal olarak bilimsel araştırma yapan kurum ve kişilere fayda sağlamak amacıyla toplumsal hizmet sunan sosyal bir organdır. Dergimiz paralı bir dergi olmayıp, hiçbir yazara ya da yazarlara basılı materyal göndermek zorunda değildir. Dergimizde kabul edilen ve basıma hak kazanan çalışmalar dergi yayın kabul şartları ve yazım kurallarına uygun olarak mizanpajı yapılır ve sisteme yüklenir. İhtiyacı olan yazar ya da yazarlar ile oku- yucular sistemden bu sayıyı indirerek ihtiyacını giderebilir. Mizanpaj yazar tarafından örnek makale baz alınarak yapılmaktadır. ABOUT
UHİVE “International peer-reviewed Journal of Communication and Humanities Research” was started to be published in 2013. The journal publishes scholarly papers to contribute to communication and literature. It is a refereed international journal which publishes four times a year. The volumes of our journal are published over the system in January, April, July and October. The journal is published in hard copy and online. The journal covers all sorts of papers in the field of communication and literature. The journal is an international journal which is indexed by many indexes. The referee, and science and advisory board of the journal are com- posed of qualified and prolific researchers and academicians, experts in the field of literature. The editor-in-chief of the journal is Asst. Prof. Ali Murat KIRIK (Ph.D) and the journal acts in accordance with the decisions of the executive board. The chairman of the executive board is the current editor-in-chief, and the decisions taken by 51% of the executive board are imple- mented. Each paper should be evaluated by the two field referees and receive a favorable report to be published. In each issue, only one manuscript of the same author is included. The papers approved by the two referees and the editorial board are saved to be published in the following issues. None of the authors can exercise power over the referees or the editorial board. In the journal, a copyright agreement for the uploaded articles is not requested. The journal holds the copyright of the uploaded articles. The author(s) accept(s) this and confirm that they will act in accordance with it. It is prerequisite for the academicians and researchers to have received a PhD degree and published several studies and articles in their fields so as to be a member of the referee and the science board. The academicians or researchers without a (Ph.D) degree and any publications in the field cannot be a member of the referee or science and advisory board. The executive board is the competent authority. The decisions of the executive board are final and cannot be changed. Without the approval of the executive board, none of the decisions can be implemented. The editor-in-chief gives the final decision whether to accept or reject the articles not sent for referee evaluation or to send the articles for evaluation. The editor-in-chief does not have to inform the executive board of this process. The executive board is the sole authority to accept the researchers to be involved in the referee, science and advisory board.
The journal also publishes special editions, including the presented papers, approved by the referees, in the national and international conferences, these issues include only the oral pa- pers presented in the conferences that the journal has an agreement. These papers should be evaluated and approved by the conference science board and the referees. Printed texts of the presented papers and the referee approval reports should be submitted to the editor-in-chief and the administrative board. The journal will not publish the papers without these documents. The authors are informed of each process in the journal through the system. Every author can follow this process on website of the journal by being a member to the system. In the journal, international APA system is used. Papers which are not prepared in line with this system will not be accepted. In the journal, no one is privileged. The terms and conditions are the same for everybody; it is out of question to change them. Nobody can demand any privilege. The jour- nal publishes studies and researches in communication and literature, and the journal will not publish the studies out of those fields. The editor-in-chief is the one who manages the referee evaluation process. The editor-in-chief has the right to decide and inform in the evaluation pro- cess. The inappropriate and disapproved papers by the editor-in-chief will not be published in the journal. In this case, the author/authors cannot impose any sanctions on the journal or any organs.
The journal complies with the requirements of Law no. 5846 on Intellectual and Artistic Works. The journal reserves its rights unilaterally against the authors who do not comply with the requirements of Law no. 5846. In case of any problems related to incorrect citation and plagi- arism, the author/authors are responsible unilaterally. The journal cannot be held responsible for this, and no one can impose sanctions on the journal. The journal is published in hard copy and online version. The main objective of the journal is to provide an intellectual platform for the authors, referees, and the members of science and advisory board who are all welcome to contribute to the development of science within the rules of ethics. The journal does not de- mand any charge from the authors and is not supposed to send a printed issue to the author(s). Approved papers are uploaded to the system after layout in line with the publication principles. Author(s) and readers can download any volume over the system. Layout is performed by the author according to the sample article. YAZARLARA BİLGİ
1 Dergimizin yazım dili Türkçe ve İngilizce’dir. Dergimizde özgün araştırma, inceleme, der- leme, olgu sunumu, proje ve kitap tanıtımı “makale formatında olmak zorundadır” türünde yayınlara yer verilmektedir.
2 Farklı dillerde hazırlanan yayınlar ve çalışmalar editör başta olmak üzere derginin yönetimi onay vermesi durumunda kabul edilir. Bu durum tek taraflı olarak dergimize aittir.
3 Dergimiz e dergi ve basılı dergi olarak yayınlanmaktadır. Dergi web sisteminden makale- ler tüm okuyucular tarafından indirilir ve ilgili eser “makale” ve dergimize atıf yapılmak koşulu ile kullanılabilir. Dergimizin tüm sayılarına okuyucular ücretsiz dergi web sitesi üzerinden ulaşmaktadır.
4 Dergimiz sistemine üye olmadan yayın kabul edilmez.
5 Hiçbir yazar dergimiz üzerinde bir hak iddiasında bulunamaz.
6 Yapılan her bir çalışmanın etik ve biyoistatistiksel sorumluluğu tek taraflı olarak yazara/ yazarlara aittir. Dergimiz bu konuda bir yükümlülük altına alınamaz, sokulamaz. Etik kurul veya kurum onayı gerektiren çalışmalar için mutlaka yazar(lar) ilgili izinleri alarak dergi yönetimine bildirmek zorundadır. Ve etik kurul ve kurum izni olması gereken çalışmalara ilişkin bilgiler ilgili sorumlu yazar tarafından makale sisteme yüklenirken bu bilgiler siste- me sorumlu üye yazar tarafından girilmelidir. Olası bir sorunda tek yönlü olarak yazar(lar) sorumlu tutulur. Dergimiz hiçbir konuda yükümlülük kabul etmez.
7 Dergimiz bünyesinde değerlendirilmek koşulu ile gönderilen çalışmaların, her hangi bir ne- denle bir başka yerde kullanılmamış veya değerlendirmeye gönderilmemiş olması gerekir. Ayrıca dergimize gönderilmiş ve işleme alınmış bir çalışmanın farklı bir dergide de paralel olarak yayın sürecine alınmış olduğu tespit edildiği anda ilgili yazar(lar) hakkında dergimiz tek taraf olarak hukuki haklarını saklı tutar. Böyle bir olumsuzluk ile karşılaşılması duru- munda tekzip yayınlanması koşulu ile çalışma reddedilir ve yazar hakkında hukuki işlem başlatılır. 8 Her bir çalışma, alanında uzman iki hakem tarafından değerlendirilip, iki hakemden olumlu görüş alan çalışmalar sıraya alınmak koşulu ile yayına alınır. Dergimizin yayınları değer- lendirme süresi hakemlerden gelen dönüşlere göre üç aydır. Üç ay içerisinde dönüş alına- mayan çalışmalar bir başka hakeme yönlendirilir. Bu durumda süre uzayabilir ve bir talep oluşturulamaz. Yazar bu durumda hiçbir hak iddiasında bulunamaz, makaleyi sistemden çekemez. Hakem sürecine alınan çalışmalar mutlaka intihal taramasından geçirilmiş olması ve bilimsel etik kurallara uygun olarak dergimize gönderilmiş ya da yüklenmiş olmalıdır. Dergimizde yayınlanan çalışmalar üzerinde bilimsel etik kurallarına uygun olmayan bir durum ile karşılaşıldığında ilgili yazar(lar) hakkında hukuki haklarımızı saklı tutarız.
9 Hiçbir çalışmanın bir başka çalışmadan farklılığı veya üstünlüğü yoktur. Her bir yazar ve çalışma aynı hak ve eşitliğe sahiptir. Her hangi bir ayrıcalık tanınmaz.
10 Yazarlar çalışmalarının hangi hakemler tarafından değerlendirildiğini bilemez ve bilmeyi isteme hakkına sahip olamaz. Bu durum sadece sistem yöneticisi ve editörler tarafından bilinir ve gizli tutulur.
11 Sisteme yüklenen yayınlar öncelikle editör tarafından değerlendirilir. Yazım kurallarına uymayan yayınlar için editörlüğümüzce düzeltme talebinde bulunulmaktadır. Yazım ku- rallarına uygun düzenlenen makaleler hakem değerlendirmesine gönderilmektedir. Hakem tarafından istenen düzeltmeler sistemden ilgili sorumlu yazar tarafından üyelik bilgilerini kullanarak görülebilmekte ve iletişimden sorumlu yazara sistem tarafından mail yolu ile bilgi verilmektedir. Her bir hakem, yayın için üç kez düzeltme isteme hakkına sahiptir. Her üç talep doğrultusunda istenen düzeltmenin yapılmaması durumunda çalışma otomatik ola- rak “RED” alır. Hakem önerileri doğrultusunda düzenlenen yayınlar tekrar editör tarafın- dan değerlendirildikten sonra “KABUL” ya da “RED” kararı verilir. Bu durum sistemden ve mail yolu ile iletişimden sorumlu yazara iletilir. Hakem onayından geçmiş olsa dahi baş editör kararı ile ilgili çalışma RED edilebilir. Bu konuda tüm haklar baş editöre aittir. Baş editör kararlarına hiçbir yazar(lar) bir yaptırım uygulayamaz her hangi bir talepte buluna- maz.
12 Tez, sunum ve bildiri şeklinde daha önce kullanılmış çalışmalar makaleye dönüştürülüyor ise mutlaka daha önceki kullanımına yönelik bilgi makalenin kaynakça sonunda dipnot şeklinde bulundurulmalı ve açıklanmalıdır. Aksi durumda intihal olarak kabul edilir ve der- gimiz bu yükümlülüğü kabul etmez.
13 Dergimizin yayın kabul ettiği alanları dışında yapılan çalışmalar ilgili yönetim veya editör tarafından tek taraflı olarak kabul edilir veya red edilir. Bu durumda yazar(lar) bir hak id- diasında bulunamaz. 14 Dergimize yüklenen çalışmaların her türlü hakkı yazar(lar) tarafından dergiye devredilmiş- tir. Bu işlem için yazardan bir imza ve onay bilgisi istenmez. Sisteme yüklenen çalışmalar her hakkı ile dergimize devredilmiş olur. Gerekli durumlarda yazar(lar) dan ıslak imzalı devir sözleşmesi talep edilebilir.
15 Dergimiz bünyesinde değerlendirmeye alınan çalışmalarda, iletişimden sorumlu yazar mu- hatap alınır, diğer yazarlarla bir ilişki içerisinde bulunulmaz ve bilgi verilmez, bilgi verme zorunluluğu yoktur.
16 Çalışmaları değerlendiren hakemler tamamen bağımsız hareket ederler. Bu konuda dergi- mizin hakemler üzerinde bir yaptırımı ve özel talebi oluşmaz, oluşturulamaz.
17 Dergimizin yayın süresi yılda üç defa olmak üzere; Nisan, Ağustos ve Aralık aylarına gelen süredir. Bu süreler derginin yayın sistemine bağlı olarak kaymalar oluşturabilir. Bu nedenle dergimiz hiçbir talep ve sorumluluk altında bulunmaz.
18 Yayın değerlendirmesine ilişkin hakem görüş raporu, sistem üzerinden görülebilir ve ile- tişimden sorumlu yazara sistemden mail yolu ile bildirilir. Her iki hakem değerlendirmesi tamamlandıktan sonra, sistem üzerinden ve mail yolu ile düzeltme talebinde bulunulur. Bundan önce yapılacak düzeltmelerin sisteme yüklenmesine izin verilmez. Düzeltilmiş ma- kalenin kayıtlı olduğu ID numarası üzerinden tekrar yüklenmesi gerekmektedir. Düzeltme istenen çalışmaların düzeltme süresi 15 gündür. Bu süre içerisinde düzeltmesi yapılmayan çalışmalar sistemden çıkarılıp reddedilir. Bu durumda yazar dergimiz hakkında bir yaptırım hakkına sahip olamaz. DERGİMİZİN YAZIM KURALLARI
• Kaynakça, Türkçe alfabe sıralamasına göre düzenlenir. Makalelerin yazım kuralları ve ha- zırlanma şekline ilişkin örnek makale Word formatı dergimizin web sitesinde bulunmakta- dır. Tüm yazarlar için derginin son sayısındaki yazım formatı dikkate alınmak zorundadır.
• Dergiye gönderilecek yazılar, MS Word Programı kullanılarak, Times New Roman karak- terinde, ana metin 12 Punto, özet, abstract, tablolar, dipnotlar 12 punto olmalı ve tüm içerik 1 satır aralığında yazılmalıdır.
• Sayfanın üst, alt, sol ve sağ taraflarında 3’er cm’lik boşluklar olmalıdır.
• Yazılar 15-20 sayfa aralığında olmalı, toplam 20 sayfayı geçmemeli ve alt ortada sayfa numarası verilmiş olmalıdır. Sayfa sayısına ekler, tablo, şekil, grafik ve buna benzer mater- yaller dahil değildir.
• Sayfa yapısı, başlıklar, özet, abstract ve tablolar tek sütun, ana metin ve kaynaklar iki sü- tun halinde, metin iki yana yaslı, satır başı verilmeden, başlık ve paragraf sonlarında 12nk aralık bırakılarak, Genişletilmiş İngilizce Özet (Extended English Abstract) kaynaklardan sonra 12 punto ve tek sütun olacak şekilde hazırlanmalıdır.
• İlk sayfada, Türkçe başlık altında yapılandırılmış Özet ve Anahtar Kelimeler, İngilizce baş- lık altında yapılandırılmış Abstract ve Key Words bölümleri bulunmalıdır. Özet ve Abs- tract, 150-200 kelimeyi geçmeyecek şekilde ve 12 punto olarak hazırlanmalıdır. Özet, Amaç, Yöntem, Bulgular, Sonuç ve Anahtar Kelimeler şeklinde yapılandırılmalıdır. Abs- tract, Aim, Method, Results, Conclusion ve Key Words alt başlıklarından oluşmalıdır. Özetlerin altında 3-7 arasında Anahtar Sözcük(Ler)/Key Words ilk harfleri büyük olacak şekilde yer almalıdır. Ayrıca, anahtar kelimelerin sistemdeki ilgili bölüme, ilk harfleri bü- yük ve aralarında virgül olacak şekilde girilmesi gerekir. Türkçe Anahtar kelimelerin “Tür- kiye Bilim Terimleri”ne, İngilizce anahtar kelimelerin “Index Medicus Medikal Subject Heading (MeSH)” standartlarına (http://www.bilimterimleri.com) uygun olarak seçilmesi gerekmektedir.
• Makale bir kongrede bildiri olarak sunulmuş ise, kaynakçadan sonra “Yazar Notu” başlığı altında sunum yapılan kongre, tarihi, yeri ve bildiri türü belirtilmelidir. Örnek: Yazar Notu: Bu çalışma, 1.Ulusal Ana Çocuk Sağlığı Kongresi, 19-20 Aralık 2014, İzmir’de sözel bil- diri olarak sunulmuştur.
• Metin üzerinde başlıktan sonra yazar adları ve kurumları belirtilmemeli, bu bilgiler web üzerinden kayıtlı olunan sisteme girilmelidir.
• Araştırma makaleleri için bilimsel etik ilkelere uyulduğu belirtilmiş olmalı ve etik kurul rapor bilgisi (Rapor alınan kurum adı, tarihi ve rapor sayı numarası) sisteme eklenmelidir. Ayrıca etik kurul raporu ve kurum izni belgesinin taranıp mail yolu ile editörlüğümüze ile- tilmesi gerekmektedir. Etik kurul izni olmayan yayınlar için etik kurul izni olmadığına dair imzalı belgenin mail yolu ile editörlüğümüze iletilmesi gerekmektedir.
• Ana Metin kısmı, Giriş, Yöntem, Bulgular, Tartışma, Sonuç, Kaynaklar, Teşekkür (eğer var ise araştırmaya katılmamış, ancak destek sağlamış olan kişi ve kuruluşlara burada teşek- kür edilebilir) ve Genişletilmiş İngilizce Özet (Extended English Abstract) bölümlerinden oluşmalıdır. Genişletilmiş İngilizce Özet (Extended Abstract), 750 kelime ve üzerinde ola- cak şekilde, Türkçe özet dışında hazırlanmalıdır. Kaynakçadan sonra makaleye eklenmeli- dir. Başlık (Extended English Abstract) büyük harflerle, bold ve ortalı, metin iki yana yaslı, satır başı verilmeden, 12 punto ve tek sütun olacak şekilde hazırlanmalıdır. Genişletilmiş İngilizce Özet içerisinde; Definition and Importance (sadece bu bölümde kaynakça yer ala- bilir), Aim, Method, Findings, Results and Conclusion başlıkları altında makaleye ilişkin bilgilere yer verilmesi gerekmektedir.
• Tablo ve figürler metin içinde olması gereken yere yerleştirilmelidir. Tablo/figür numara ve başlıkları tablonun üstünde, kelimelerin ilk harfleri büyük olacak şekilde, 12 punto, kalın (bold), iki yana yaslı hazırlanmalıdır. Tablo numarası ve başlık arasına nokta konmalıdır. Tablolar sadece yatay çizgi içermelidir. Metin içinde her bir tabloya atıf yapılmış olmalı- dır. Tablo içi 1 satır aralığında ve 12 punto olmalıdır. Tabloya ait açıklamalar ve kaynak gösterimi, tablonun altında 10 punto ve başına * işareti konularak belirtilmelidir. Örnek: *Saraçoğlu, 2004:416-21. Kısaltmalar ile ilgili açıklamalar tablo ve figür altında “*,**” ya da “a, b” kullanılarak 12 punto ile açıklanmalıdır. Tablo ve figür sayısı 6’yı geçmemelidir.
• Derleme yazıları Türkçe ve İngilizce Başlıklar, Özet, Abstract, Metin, Kaynaklar ve Geniş- letilmiş İngilizce Özet (Extended English Abstract) bölümlerini içermelidir. Sayfa yapısı Başlıklar, Özet ve Abstract bölümleri 12 punto ve tek sütun; Metin, Kaynaklar 12 punto ve iki sütun, metin iki yana yaslı, satır başı verilmeden, başlık ve paragraf sonlarında 12nk ara- lık bırakılarak hazırlanmalıdır. Metin amaç çerçevesinde bir yapı içermeli, Sonuç bölümü ile tamamlanmalıdır. Genişletilmiş İngilizce Özet (Extended English Abstract) 750 kelime ve üzerinde olacak şekilde yazılmalıdır. Genişletilmiş özet, Türkçe özet dışında hazırlan- malıdır. Kaynakçadan sonra makaleye eklenmelidir. Başlık (Extended English Abstract) büyük harflerle, bold ve ortalı, metin iki yana yaslı, satır başı verilmeden, 12 punto ve tek sütun olacak şekilde hazırlanmalıdır. Genişletilmiş İngilizce Özet içerisinde; Definition and Importance, Aim, Results and Conclusion başlıkları altında makaleye ilişkin bilgilere yer verilmesi gerekmektedir. İngilizce hazırlanan çalışma ve dergi dilinin İngilizce olması durumunda genişletilmiş İngilizce özete gerek bulunmamaktadır. İngilizce genişletilmiş özetler sadece Türkçe hazırlanan çalışmalar için zorunluluktur.
• Olgu sunumları Türkçe ve İngilizce Başlıklar, Özet, Abstract, Giriş, Olgu Sunumu, Tar- tışma, Kaynaklar ve Genişletilmiş İngilizce Özet (Extended English Abstract) verilerek yazılmalıdır. Sayfa yapısı Başlıklar, Özet ve Abstract bölümleri 12 punto ve tek sütun; Gi- riş, Olgu Sunumu, Tartışma, Kaynaklar 12 punto ve iki sütun halinde, metin iki yana yaslı, satır başı verilmeden, başlık ve paragraf sonlarında 12nk aralık bırakılarak hazırlanmalıdır. Genişletilmiş İngilizce Özet (Extended English Abstract), 750 kelime ve üzerinde olacak şekilde Türkçe özet dışında hazırlanmalıdır. Kaynakçadan sonra makaleye eklenmelidir. Başlık (Extended English Abstract) büyük harflerle, bold ve ortalı, metin iki yana yaslı, satır başı verilmeden, 12 punto ve tek sütun olacak şekilde hazırlanmalıdır. Genişletilmiş İngilizce Özet içerisinde; Definition and Importance, Aim, Method, Findings, Results and Conclusion başlıkları altında makaleye ilişkin bilgilere yer verilmesi gerekmektedir. Olgu sunumu fotoğraf ve akış şemaları ile desteklenebilir. Fotoğraf ve akış şemaları için gerekli izinler alınmalı ve altında “*” simgesi eklenerek 10 punto olacak şekilde kaynak belirtilme- lidir. Örnek: *Saraçoğlu, 2004:416-21. MAKALE İÇİ REFERANSLAR
• Yazılarda referans gösterim yöntemi olarak yalnızca dergi sistemimizde yer alan örnek ma- kale kullanılır. Yani kullanılan kaynakçalar ana metinin yanında, parantez içinde, yazarın adı, basım yılı ve sayfa numarası ile belirtilir. (Soyad, Yayın Yılı: Alıntı Yapılan Sayfa Numarası)
• İçeriğe ilişkin ekstra açıklamaların dipnotları ve diğer açıklamalar sayfa altında verilmeli- dir. Metnin içinde numaralandırılan notlar, sayfa altında numara sırası ile ve yanında açık- laması ile yerini alır.
• Bir kaynaktan yapılan alıntılar metin içinde çift tırnak içinde gösterilir.
• Alıntılar 30-40 kelimeden uzun olduğunda, tırnak kullanılmadan girintili (indent) paragraf olarak verilir.
• Referans gösterirken, yazar ismi metin içinde geçmiyorsa paragraf sonunda parantez içinde yazarın soyadı, yayın tarihi ve alıntı yapılan sayfa numarası belirtilir: (Korkmaz, 2007: 23- 45)
• Yazar ismi metin içinde geçiyorsa, parantez içinde yalnızca kaynağın yayın tarihi ve alıntı yapılan sayfa numarası yazılır: Oskay ve ark.’nın (2005: 36) çalışmasında ……….
• İki yazarlı kaynaklarda, her iki yazarın soyadı da kullanılır. Türkçe yayınlarda “ve”, İngi- lizce yayın ise “and” ile ayrılır (Morley and Robins, 2007: 20)
• İkiden fazla yazarlı kaynaklarda Türkçe ise “vd.” ibaresi yer alır: (Yücel vd., 2012: 236).
• İkiden fazla yazarlı kaynaklarda İngilizce ise “et al., ” ibaresi yer alır: (Hossain et al., 2007:156).
• Aynı yazarın, aynı yıl yayınlanmış birden fazla eseri kullanılıyorsa, basım yılına a, b, c, gibi harfler eklenerek birbirinden ayrılır: (Ortaylı, 1999a:25) (Ortaylı, 1999b:43) gibi.
• Metin içinde aynı konuda birden çok kaynağa referans verilecekse kaynaklar birbirinden noktalı virgül ile ayrılır: (Geray, 2005: 33; Moran, 2006:36)
KAYNAKÇA YAZIM METODU
• Kaynaklar listesinde sadece yazıda göndermede bulunulan kaynaklara yer verilmeli ve bu kaynaklar yazar soyadına göre alfabetik olarak sıralanmalıdır. Bir yazarın birkaç çalışması kaynakçada yer alacaksa, yayın tarihine göre (eskiden yeniye doğru) bir sıralama yapılma- lıdır.
• Makalede bulunan yazar sayısı 6 ve daha az ise tüm yazarlar belirtilmeli, 7 veya daha fazla ise ilk 6 isim yazılıp yayın Türkçe ise “vd.”, İngilizce ise “et al.,” İbaresi yer almalıdır. Son yazardan sonra,”vd.” veya “et al.,” şeklinde hazırlanmalıdır.
• İnternette yazarı belli olmayan yazılar kaynak olarak gösterilmemelidir.
* KİTAP KAYNAKLARDA
SEVİL, Ü., YANIKKEREM, E., (2006). Kadına yönelik aile içi şiddet. İzmir, Türkiye: İzmir Güven Kitabevi, ss.36-66
*KİTAP BÖLÜMÜ
TAŞKIN, L., YANIKKEREM, E., (2014). Aile planlaması. İçinde Kadın Sağlığı Hemşireliği, 12. Baskı, Ankara, Türkiye: Özyurt Matbaacılık, ss.527-545
SEVİL, Ü., YANIKKEREM, E., (2008). Adölesan dönemi. İçinde A. Şirin (Ed.), Kadın Sağlığı, İstanbul, Türkiye: Bedray Basın Yayıncılık, ss.57-90
BAYIK, A., SEVİL, Ü., (2004). Hemşirelik disiplini ve araştırma. İçinde İ. Erefe (Ed.), Hemşi- relikte Araştırma İlke Süreç ve Yöntemleri, 3. Baskı, İstanbul, Türkiye: Odak Baskı Ofset, ss.13-26
* MAKALE KAYNAKLARDA
EGELİOĞLU, N., MUSLU, G.K., ŞEN, S., GÜNERİ, S.E., BOLIŞIK, B., SARUHAN, A., (2014). Ege Bölgesinde doğum sonu dönemde uygulanan geleneksel uygulamalar. Ulus- lararası Hakemli Hemşirelik Araştırmaları Dergisi (UHD), 1(1):22-35. Doi: 10.17371/ UHD.2014018935
ÖZCAN, B., KOCAMAN, H., (2016). Eşler Arasındaki Yaş Farkının Boşanmalar Üzerindeki Etkisi, ACED Dergisi, 10:1-17 Doi: 10.17359/ACED.20161024262
ŞEN, E., GÜNERİ, S.E., YANIKKEREM, E., HADIMLI, A., KAVLAK, O., ŞİRİN, A., et, al., (2012). Determination of knowledge requirements and health practices of adolescent pregnant women. International Journal of Caring Sciences, 5(2):171-178 GUIDELINES FOR THE AUTHORS
1 The language of the journal is Turkish and English. Original researches, analyses, compi- lations, case studies, projects and book launches are accepted (they must be in an article format).
2 If the editorial board and the administrative board approve the papers prepared in different languages, it is accepted. The journal acts unilaterally.
3 The journal has a printed and electronic version. The articles are downloaded from the web- site and the relevant manuscript can be used on condition that it is referred to our journal and “article”. The readers can have an access to all volumes of the journal for free on the website.
4 Papers are accepted on condition that the author is registered to be a member of the journal.
5 None of the authors can assert legal rights on the journal.
6 The journal cannot be held ethically and biostatistically responsible for the papers; ho- wever, the author himself/herself is unilaterally responsible for the articles. Our journal cannot be put under an obligation. Author(s) must get the relevant approvals and inform the journal management for the articles requiring ethics board or institutional approval. The in- formation of the papers requiring ethics board and institutional approval should be entered into the system by the responsible member author while uploading the article. In case of a problem, author(s) are unilaterally held responsible. Our journal never accepts liability in any matters.
7 The papers, submitted to the journal, should not have been sent to another journal previo- usly and under consideration of another journal for publication simultaneously. Also, if it is determined that an article sent and processed in our journal has been in the publication pro- cess at the same time, our journal unilaterally reserves its legal rights against the relevant author(s). If such cases occur, the article is rejected on condition that refutation is published and the journal imposes the required sanctions on the author(s). 8 Each study is evaluated by the two referees, and the approved papers by the two referees are saved to be published in the following issues. Evaluation period of papers is three months according to the responses of referees. The papers that don’t yield any response regarding the evaluation within three months are directed to another referee. In this case, a time ex- tension is in question and a demand cannot be raised. The author cannot claim any right or withdraw the article from the system. The manuscripts in the referee evaluation process must be analyzed in terms of plagiarism and they should be sent to us and uploaded to the system in line with the scientific ethical rules. In case it has been determined that the artic- les published in our journal don’t comply with the scientific ethical rules, we reserve our legal rights against the relevant author(s).
9 None of the studies and authors has privileges in the journal. Each author and study has the same rights and they’re equal. No privilege is granted.
10 The names of the referees-experts in their fields will not be revealed to the authors. Infor- mation concerning the authors is known only by the system manager and the editor. It is kept confidential.
11 The papers uploaded to the system are first evaluated by the editor. A correction demand can be raised by our editorial board for the manuscripts not complying with the spelling rules. The articles edited in line with the spelling rules are sent to referee evaluation. The corrections demanded by the referee can be seen on the system by the relevant responsible author with the membership information and the correspondent author is informed via the system by e-mail. Every referee has the right to claim correction three times for a paper. If the correction isn’t still made after three demands, the paper is automatically “REJEC- TED”. The papers corrected in accordance with the referee suggestions are “ACCEPTED” or “REJECTED” after being evaluated by the editor again. The correspondent author is informed via the system by e-mail. The paper can be REJECTED with the decision of chief editor even though it has gone through the referee approval. All rights belong to the chief editor in this matter. None of the author(s) can impose a sanction on the decisions of chief editor or raise any demand.
12 If the article is produced from the thesis, presentation, and so on, it should be stated and explained in the footnote. Otherwise the author is accused of plagiarism. In that case, the journal cannot be held responsible for this situation.
13 If the paper is not within the scope of the journal, it is the editors and the administrators who will accept or reject the paper unilaterally. The author cannot assert any legal rights. 14 The uploaded study belongs to the journal with its exclusive rights by author(s). For this re- ason, it is not necessary for the author(s) to sign any other documents. The studies uploaded to the system are regarded as being transferred to our journal with all rights. If necessary, author(s) can be demanded a transfer contract with wet signature.
15 In the articles evaluated in our journal, the correspondent author is regarded as the addres- see; other authors are not communicated and informed. The journal is not supposed to give information to other authors.
16 The referees act independently in the journal. Authors cannot exercise power over the refe- rees or cannot demand anything from the referees.
17 The journal publishes three times a year as April, August and December. However, there might be changes in the periods depending on the publication process. The journal cannot be held responsible for this.
18 Following the evaluation process of the papers, the referee report can be seen on the system and sent to the correspondent author by e-mail. After completing the two-referee evaluation process, correction demand can be made via the system by e-mail. The corrections made before that cannot be allowed in the system. The edited paper should be uploaded again with the registered ID number. The authors should make the required corrections in 15 days. If the corrections are not made within 15 days, the article is rejected by the system automatically. None of the authors can impose sanctions on the journal in this case.
WRITING RULES OF THE JOURNAL
• The bibliography is arranged according to the Turkish alphabet order. The sample article for the writing rules and preparation of papers can be found on our website in Word format. All authors are required to take into account the writing format in the last volume of the journal.
• The main text of papers, abstract, tables and footnotes that will be sent to the journal must be written in MS Word Program, with Times New Roman in 12 pt. and single spaced.
• Page layout must be with 3 cm margin in the top, bottom, left and right.
• Texts must be between 15-20 pages, they must be no longer than 20 pages and page number must be indicated at the bottom of the page. Annex documents, tables, figures, charts and similar materials aren’t included in the number of pages.
• Page layout must include the titles, abstract and tables written in one column, the main text and the references should be given in two columns, justified and without indentation, spacing 12nk below the titles and paragraphs. Extended English Abstract must be provided after the references in 12 pt. and one column.
• On the first page, Özet and Anahtar Kelimeler in Turkish must be below the Turkish he- ading, Abstract and Key Words must be below the English heading. Abstract in Turkish and English must be no longer than 150-200 words in 12 pt. Sub-headings must include Abstract, Aim, Method, Findings, Conclusion and Key Words. Anahtar Sözcük(Ler)/Key Words must be given in 3-7 words below the Abstracts by capitalizing the first letters of each word. In addition to this, key words must be written in the space provided by the system by capitalizing the first letters of each word and by separating each word by comma.
• If the article has been presented in a conference, the title of the conference, the date and the place of the conference and the type of the presentation must be provided below the “Author’s note,” after the References part. For example, Author’s Note: This study has been presented at “1.Ulusal Ana Çocuk Sağlığı Kongresi,” on 19-20 December 2014, in İzmir as an oral presentation. • The names and the affiliations of the authors must not be given on the text below the title; this information must be uploaded to the system on the website.
• It should be stated that research articles have been prepared according to the scientific et- hical principles and ethical board report information (Name of the institution from which report is received, its date and the serial number of report) must be added to the system. It is also necessary to scan the ethical board’s report and the institution’s permit document and to send to our editorial office via e-mail. For the papers without ethical board report, a signed document indicating that it doesn’t have the ethical board report must be sent to the editorial board via e-mail.
• The main text must include such parts as Introduction, Method, Findings, Discussion, Conclusion, References, Acknowledgement (persons and institutions not participated in the study but contributed to the development of the study should be acknowledged here) and Extended Abstract. Extended English Abstract must be 750 words and more. Extended abs- tract must be prepared apart from Turkish abstract. It must be added to the paper after the references. The title (Extended English Abstract) must be written in capital letters, bold and centered, and the text must be justified without indentation, in 12 pt. and one column. Be- low the titles of Definition and Importance (references can be given only in this part), Aim, Method, Findings, Results and Conclusion, data concerning the article must be provided.
• Tables and figures must be placed in the text appropriately. Numbers and headings of tab- les/figures must be above the table; sentence case must be used in 12 pt., bold and justified. There must be a full stop between the table number and heading. Tables must only contain horizontal line. Each table must be referred to within the text. Items in the table must be in 1 line spacing and 12 pt. Explanations of the tables must be indicated below the table in 10 pt. and by putting * before it. E.g.: *Saraçoğlu, 2004:416-21.. Explanations about the abbreviations must be stated below the table and figure by using “*,**” or “a, b” in 12 pt. The number of tables and figures must be no longer than 6.
• Reviews must incorporate Turkish and English Headings, Abstract, Text, References and Extended English Abstract. Text should include a structure within a purpose, Conclusion parts must be completed. Headings, Abstract must be in one column; Text, References and Extended English Abstract must be in two columns, justified without indent and with 12 nk spacing in heading and at the end of the paragraph. Extended English Abstract must be 750 words and more. Extended abstract must be prepared apart from Turkish abstract. It must be added to the paper after the references. The title (Extended English Abstract) must be written in capital letters, bold and centered, and the text must be justified without indentati- on, in 12 pt. and one column. Below the titles of Definition and Importance, Aim, Method, Findings, Results and Conclusion, data concerning the article must be provided within the Extended English Abstract.
• Case reports must include Turkish and English headings, Abstract, Introduction, Case Re- port, Discussion, References and Extended English Abstract. Headings and Abstracts must be 12 pt. and in one column; Introduction, Case Report, Discussion, References must be 12 pt. and in two columns justified without indent and with 12 nk spacing in heading and at the end of the paragraph. Extended English Abstract must be 750 words and more. Extended abstract must be prepared apart from Turkish abstract. It must be added to the paper after the references. The title (Extended English Abstract) must be written in capital letters, bold and centered, the text must be justified without indentation, in 12 pt. and one column. Be- low the titles of Definition and Importance, Aim, Method, Findings, Results and Conclusi- on, data concerning the article must be provided. Reports can be supported with photos and flow charts. Necessary permissions must be taken for photos and flow charts and references must be indicated in 10 pt. with “*”. E.g.: *Saraçoğlu, 2004:416-21.
REFERENCES WITHIN PAPER
• The sample article in the system must be used for citation rules. In other words, references are indicated with the name of author, the year of publication and page numbers in parent- heses beside the main text (Surname, Year of Publication: Cited Page Number).
• Footnotes of extra explanations about the content and other explanations must be given below the page. Notes numbered in the text are located below the page by numbers with the explanations.
• Citations made from a source are indicated between double quotes in the text.
• Citations longer than 30-40 words are given as an indented paragraph without using quotes.
• While providing references, if the name of the author isn’t within the text, the surname of the author and date of publication and the cited page are indicated in parenthesis: (Kork- maz, 2007: 23-45).
• If the name of the author is in the text, only the publication date of source and page number is given in parenthesis: Oskay et al.. (2005:36) in his/her study……….
• In sources with two authors, the surnames of both authors are indicated. If it is an English publication, it is separated with “and” (Morley and Robins, 2007:20).
• If it is Turkish, in sources with more than two authors, “vd.” is indicated: (Yücel vd., 2012:236).
• If it is English, in sources with more than two authors, “et al.” is indicated: (Hossain et al., 2007:156).
• If more than one study from the same author published in the same year must be used, the sources are separated by adding the letters like a, b, c: Such as (Ortaylı, 1999a:25) (Ortaylı, 1999b:43).
• If more than one source about the same subject is cited within the text, sources are separa- ted with a semicolon: (Geray, 2005:33; Moran, 2006:36).
WRITING REFERENCES
• Only the sources cited in the text must be included in the references and those sources must be put in order alphabetically by the surnames of authors. If more than one study belonging to the same author is included in the references, it must be sorted by the date of publication (from old to new).
• If the number of the authors is 6 or less, all the authors must be listed, if it is 7 or more, the first 6 authors must be listed and “vd.”, for Turkish articles and “et, al.” for English articles must be used. After the last author, “&” must be used before “vd.” or “et al.”
• Anonymous writers from Internet sources must not be cited.
* BOOKS
SEVİL, Ü., YANIKKEREM, E., (2006). Kadına yönelik aile içi şiddet. İzmir, Türkiye: İzmir Güven Kitabevi, ss.36-66
*CHAPTERS IN A BOOK
EGELİOĞLU, N., MUSLU, G.K., ŞEN, S., GÜNERİ, S.E., BOLIŞIK, B., SARUHAN, A., (2014). Ege Bölgesinde doğum sonu dönemde uygulanan geleneksel uygulamalar. Ulus- lararası Hakemli Hemşirelik Araştırmaları Dergisi (UHD), 1(1):22-35. Doi: 10.17371/ UHD.2014018935
ÖZCAN, B., KOCAMAN, H., (2016). Eşler Arasındaki Yaş Farkının Boşanmalar Üzerindeki Etkisi, ACED Dergisi, 10:1-17 Doi: 10.17359/ACED.20161024262
ŞEN, E., GÜNERİ, S.E., YANIKKEREM, E., HADIMLI, A., KAVLAK, O., ŞİRİN, A., et, al., (2012). Determination of knowledge requirements and health practices of adolescent pregnant women. International Journal of Caring Sciences, 5(2):171-178 YAYIN İLKELERİ
1 Dergimizde yayınlanması istenilen çalışmalar daha önce bir yerde yayınlanmamış ve de- ğerlendirilmesi amacıyla dahi olsa farklı bir dergiye gönderilmemiş olması gerekir. İlgili yazar(lar)ın dergimize yüklemiş olduğu makale farklı bir dergiden RED olmuş veya değer- lendirilmesi amacıyla gönderilmiş olduğunun tespit edilmesi durumunda ilgili yazar(lar) hakkında her türlü hukuki haklarımızı saklı tutarız.
2 Dergimizin yayın kabul ettiği disiplin ve alanlar dışındaki çalışmalar kabul edilmemekte- dir. Bu bilgiler dergimizin “BİLİM DALLARI” başlığı altında yayın kabul ettiği alanlar belirtilmiştir. Bu alanların dışındaki hiçbir yayın dergimizde yayınlanamaz yayınlanması talep edilemez.
3 Hiçbir koşul ve şart altında dergimiz yapılan çalışmaların içerik ve bilimsel sorumlulu- ğunu yüklenmemektedir. Yapılan ve yayımlanan çalışmaların her türlü sorumluluğu ilgili yazar(lar) a aittir.
4 Birden fazla yazarın bulunduğu çalışmalarda ilk sırada yer alan 1. yazar muhatap kabul edi- lir. Ya da makalenin dergimize yükleyen ilgili üye bu sorumlulukları kabul eder ve etmek zorundadır.
5 Çalışmalarda özet hem İngilizce hem Türkçe olarak düzenlenmeli, 150 ile 250 kelime ara- sında olmalıdır. Konu başlığı hem Türkçe hem de İngilizce olarak hazırlanmalıdır. Türkçe ve İngilizce çalışmalar içerisinde çalışmanın amacı, kapsamı, yöntemi, araştırmanın kısıt- ları, bulguları ve sonucu yer almalıdır.
6 Hazırlanan çalışma tez, kitap v.b. organlardan hazırlanmış ise mutlaka ilk konu başlığına başvuru yapılarak kaynakça kısmının son sırasında “Yazar Notu” şeklinde bu çalışmanın nereden türetildiği belirtilmelidir. Ayrıca eğer bu çalışma yüksek lisans veya doktora tezin- den türetilmiş ise mutlaka çalışmada danışmanın ismi ikinci sırada yer almak zorundadır. Tez danışmanı ilgili çalışmada isminin olmasın istemiyor ise bu durum belge ile dergi- miz yönetimine bildirilmelidir. Belge mutlaka ıslak imzalı olmalıdır. Tez ya da farklı bir çalışmadan türetilen makalelerde dergimiz ve yönetimi asla yazar(lar) dan bu çalışmanın nereden türetildiğini sorgulamak gibi bir yükümlülüğe sahip değildir. Sorumluluk tamamen yazar(lar) a aittir. Bu koşulları yazar(lar) kabul etmiştir. 7 Kullanılan kaynaklar dergimiz yayın kurallarına uygun şablona göre hazırlanmalıdır. Bu şablon dergimizin web sayfasında Word dosyası olarak tüm yazar(lar) a sunulmuştur. Ay- rıca dergimizin her zaman son sayısı dikkate alınmalıdır. Dergimiz ve yönetimi kendi ta- lepleri doğrultusunda bu kriterleri tek taraflı olarak değiştirme hakkına her zaman sahiptir.
8 Değerlendirilmeye alınan her bir çalışma mutlaka iki alan hakeminin onayını almış olmalı- dır. Hakemlerden birisi red birisi kabul vermiş ise dergi editörü bunun üçüncü bir hakeme yönlendirilmesini sağlar. Üçüncü hakemden gelen görüş ve öneriler doğrultusunda editör kendi yetkisi doğrultusunda hareket eder. Dergimiz baş editör(ler) i tek taraflı olarak ilgili çalışma hakem onayından geçmiş bile olsa RED etme hakkına sahiptir. Bu durumda hiçbir yazar(lar) bir hak iddiasında ve talepte bulunamaz. Her türlü yönetim, uygulama ve işleyiş dergimiz baş editörüne aittir. İngilizce hazırlanan çalışmalarda ilgili çalışma dergimizin İngilizce dil editörü tarafından değerlendirilir. Ayrıca her çalışma dergimizin teknik editörü tarafından dergimizin yazım kurallarına uygun olup olmadığı yönünde değerlendirilir. İngi- lizce dil editörü çalışmanın dergimiz açısından uygun olmadığı yönünde bir karar verir ise bu kararın RED ya da düzeltilmesi konusundaki yetkili baş editördür. Dil editörü ve teknik editörün RED etme hakkı bulunmamaktadır. Önerilerini dergi baş editörüne iletir, talep ve öneriler doğrultusunda baş editör ilgili kararı tek taraflı olarak işletir. Dergimizde alan edi- törleri ilgili sisteme yüklenen çalışmaları alan açısından dergimizde değerlendirilmesi ya da yayınlanması konusunda görüşlerini ilgili baş editöre iletir. Baş editör alan editörlerinin görüş ve önerileri doğrultusunda kendi yetkisi ile hareket eder.
9 Gelen çalışmaların incelenmesi sonucunda majör ya da minör düzeltme yapılabilir. Yazar(lar) dan makale ile ilgili sadece ÜÇ defa düzeltilmesi istenir. Her ÜÇ düzeltmede de istenilen düzeltmeler gerçekleştirilmemiş ise yayın sistem editörü tarafından baş editöre bilgi verilerek makale reddedilir. Dergimiz web sitesine yüklenen çalışmalar öncelikli ola- rak sistem editörü ya da teknik editör tarafından hakeme gönderilmeden önce incelenir. Bu inceleme yazım kuralları çerçevesinde yapılır. Sistem ya da teknik editör ilgili yazar(lar) a gerekli taleplerini iletir. Bu talepler yerine getirilmez ise sonuç baş editöre iletilir. İletilen bilgiye göre dergimizin baş editör(ler) i nihai kararı verir. Bu karar tek taraflı olarak olumlu ya da olumsuz yönde dergimiz baş editörüne aittir. Çıkan karar üzerinde hiçbir kurum ve kişi yaptırım hakkına sahip değildir.
10 İngilizce ve Türkçe özet yazı karakteri 12 punto Times New Roman karakterli olmalıdır. Tüm yazar(lar) dergimizin web sayfasındaki örnek makale formatına göre hareket etmek ve çalışmalarını düzenlemek zorundadır. 11 Yazar ve yazarların kurum isimleri 12 punto hazırlanmalı ve sağa doğru italik şekilde Ti- mes New Roman yazı karakteri ile hazırlanmalıdır. Örnek makale formatında bu durum belirtilmiştir.
12 Çalışmanın tamamı olmak üzere satır aralığı 1 olarak belirlenmelidir.
13 Kaynakçada kaynak gösterimi sağa italık olmak üzere ilgili kaynak ismini veya yazarı- nın soyadı başta olmak koşulu ile yine örnek makalede belirtildiği şekilde düzenlenme- lidir. Örnek; YILMAZ, A., GÜVEN, M., (2017). İşletmelerde Sağlık Yönetiminin Öne- mi, …………………………… Dergisi, Sayı: 53(2):1-2 Doi: 10.17371/UHD.2016823286 şeklinde olmalıdır. Metin içi kaynak gösterimi (Yılmaz, 2017: 1-2) veya (Yılmaz, ve diğ., 2017: 1-2) şeklinde olmalıdır. Metin içinde asla internet kaynakları kullanılamaz. Kullanı- lan internet kaynakları numaralandırılarak sayfa altında gösterilmelidir. Bilimsel geçerliliği olmayan wikipedia gibi internet kaynaklarından yapılan alıntılar asla kullanılmamalıdır. Bu tip kaynak kullanımı tespit edildiğinde ilgili çalışma tek taraflı olarak RED edilir. Hiçbir yazar(lar) bu konuda dergimiz üzerinde yaptırım uygulayamaz ve talepte bulunamaz.
14 Çalışmalarda kullanılan internet kaynakları kaynakçada “İNTERNET KAYNAKLARI” başlığı altında verilmelidir. İnternet kaynaklarında mutlaka internet linki yer almalı ve eri- şim tarihi “E.T. 01.01.2017) şeklinde link sonunda verilmelidir.
15 Düzenleme ve çalışmanın dizgisi dergimizin web sitesindeki örnek makale formatına uy- gun olarak hazırlanmalı, çalışma içerisinde kaynak gösterimi de örnek formata göre düzen- lenmelidir.
16 Mevcut çalışmalar sisteme üye olan yazar tarafından adım adım yol izlenerek çalışma sis- teme yüklenir. Yüklenen çalışma sistem yöneticisi tarafından ilgili alan editörüne gönderi- lerek hakem değerlendirmesi için onay istenir. Makalede birden fazla yazar ismi bulunuyor ise bu bilgiler hem yazar ismi sıralaması hem de yazar(lar) a ait olan kurum bilgileriyle birlikte makale sisteme yüklenirken sisteme girilmelidir. İlerleyen süreç içerisinde makale ile ilgili yazar ismi ve kurum bilgisine yönelik oluşabilecek sorunlarda dergimiz ve yöneti- mi asla sorumluluk kabul etmez. Sisteme bu bilgiler tek taraflı olarak yazar(lar) tarafından girilmek zorundadır. Sisteme yüklenen Word dosyası üzerindeki yazar ve kurum bilgilerini dergimiz ve yönetimi sisteme girmekle yükümlü değildir. Dergimiz ve yönetimi sadece yazar(lar) tarafından sisteme yüklenen bilgileri dikkate alır.
17 Dergimizin yayın dili Türkçe ve İngilizcedir. Fakat farklı durumlarda ve prensiplerde hazır- lanan çalışmalar İngilizce ve diğer dillerde kabul edilmektedir. Bu durumda yayın kurulu insiyatif kullanma hakkına ya da ret hakkına tek taraflı hakka sahiptir. İlgili yazar(lar) bu konuda dergimiz üzerinde etkili olamaz ve yaptırım uygulayamaz. Türkçe hazırlanan çalış- malarda kaynakça sonrasında 750 kelimeden az olmamak üzere genişletilmiş İngilizce özet olmak zorundadır. Bu geniş özet içerisinde çalışmanın amacı, kapsamı, yöntemi, araştırma- nın kısıtları, bulguları ve sonucu şeklinde hazırlanmalıdır. İngilizce hazırlanan çalışmalarda genişletişmiş İngilizce özete gerek bulunmamaktadır.
18 Hiçbir çalışma hakkında yazar hangi hakem tarafından çalışmanın değerlendirileceğine karar veremez veya değerlendirme yapan hakem bilgisini göremez. İlgili çalışma hakkında yapılan hakem değerlendirmesi sonrasında makalenin dergimize yüklenmesinde sorumluluğu kabul eden makale yazarlarından üye bilgisi sistemde bulunan yazara yine dergimiz web sistemi üzerinden gerekli bilgiler gönderilir. Dergi sistemindeki mail bilgisi güncel ve doğru olmalı- dır. Güncel ve doğru üyelik bilgisi olmayan çalışmalar konusunda oluşan gecikme ve diğer her türlü sorundan tek taraflı olarak üye yazar sorumludur. Dergimiz makalede ismi bulunan diğer yazarları muhatap kabul etmez. Sisteme makaleyi yükleyen üye yazar muhataptır ve sorumluluk ilgili üye yazara aittir. Makalede ismi bulunmayan bir başkası tarafından maka- lenin dergi sistemine üye olunarak yüklenen çalışmadan yine ilgili üye sorumludur. Oluşan ya da oluşabilecek sorunlardan dolayı dergimiz ve dergi yönetimi asla sorumlu değildir. İlgili makale ile alakalı olan her türlü yazışma ve bilgilendirme üye yazara yönelik gerçekleştirilir. Diğer yazar(lar) a dergimiz ve yönetimi bilgi vermek zorunda değildir.
19 Hiçbir yazara ait bilgi ve iletişim konusundaki materyaller sistem yöneticisi ve editör dışın- da bilinemez. Bu nedenle yazarların hakem değerlendirmesi ya da farklı bir talepte bulun- ması gibi bir hakkı yoktur. Hakem ve yazar bilgileri sistem editörü, teknik editör, baş editör ve alan editörü dışında kimse tarafından paylaşılmaz.
20 Sisteme yüklenen çalışmaların sayfa sayısı 20 sayfadır. Bu sayfa miktarı yine çalışmanın konusuna göre artış gösterebilir. Ek ve tablolar bu sayının dışında tutulabilir. Fakat ilgili durum hakkında yayın kurulu başta olmak üzere alan editörü ve baş editör olumlu veya olumsuz değerlendirme yapma hakkına tek taraflı olarak sahiptir. Bu konuda yazar ya da yazarlar bir hak iddiasında bulunamaz.
21 Dergimiz “e” elektronik sistemle çalışan bir dergi olup, basılı olarak çıkarılmaktadır. Basılı yayın almak isteyen kişilerin dergi bedelini ilgili basım yapan firmaya ödemesi karşılığında temin etme hakkı bulunmaktadır. Dergimiz hiçbir yazar(lar) a, bireye ve kuruma basılı der- gi vermek zorunda değildir. Yine dergimize gönderilen çalışmalar için yıllık üyelik ücreti ilgili basım firmasına ödenmelidir. Hiçbir yazar(lar) dergimize yıllık üye olmak zorunda değildir. Dergimizde gönderilen makaleler günün koşulla ve şartlarına göre dergi giderleri doğrultusunda cüzi bir rakam yayınlanmaya uygun bulunan çalışmalar için makale başı- na ilgili sorumlu yazardan talep edilir. İlgili sorumlu yazar tarafından ödenen bu miktar karşılığında ilgili yazara ya da ödemeyi yapan kişi ile kuruma dergi imtiyaz sahibi firma tarafından fatura gönderilir. 22 Sisteme yüklenen çalışmaların değerlendirme süresi üç aydır. Bu süre içerisinde- değer lendirilmeyen ve hakkında ilgili bilgi rapor alınmayan çalışmalar farklı bir hakeme daha gönderilir. Bu oluşan aksaklık ve uzayan zaman süreci içerisinde yazar(lar) dergimiz ve yönetimi üzerinde bir hak iddiasında bulunamaz. Hakem süreci devam eden çalışmalar her ne koşul ve şart olursa olsun asla dergimizde geri çekilmesi söz konusu olamaz.
23 Dergimiz yılda üç sayı çıkarmaktadır. Bu sayı derginin yayın kurulu veya özel durumlarda ara dönem içerisinde de yayın çıkarma hakkı bulunmaktadır. Bu durum yine dergi yöneti- min insiyatifine bağlıdır.
24 Yayımlanan çalışmaların yayın ve telif hakkı dergimize aittir. Sisteme yüklenen her bir ça- lışmanın yayın hakkı yazar tarafından otomatik olarak dergiye devredilir. Dergimiz sistemi üzerinde makale dergi web sitesine yüklenirken oluşturulan devir hakkı sözleşmesi butonu ilgili sorumlu yazar tarafından onaylanır. Bu işlem için hiçbir yazardan telif hakkı sözleş- mesi imza etmesi istenmez. Gerekli durumlarda dergi yönetimi ıslak imzalı devir sözleş- mesi talep etme hakkına sahipdir. Hakem sürecine alınmış çalışmalar yayından çekilemez. Çekilmek istenen çalışmalar için mutlaka geçerli bir neden ve sebep gösterilmesi gerekir. Aksi durumda ilgili yazar(lar) hakkında hukuki işlemler tek taraflı olarak başlatılır. Sisteme yüklenen çalışma için yazar(lar) bu şartları peşinen kabul etmiştir. Hiçbir yazar(lar) ın İtiraz hakkı bulanmamaktadır.
25 Dergimize yüklenen çalışmalarda etik kurul ya da kurum izninin gerekli olduğu durum- larda ilgili yazar(lar) bu çalışmaya ait olan etik kurul ya da kurum izin bilgilerini makale sisteme yüklenirken yüklemekle yükümlüdür. Olası bir olumsuzluk durumunda etik kurul veya kurum izni gerektiren çalışmalara ait olan bilgilerin dergimiz sistemine girilmemiş veya ilgili dergi yönetimine bu bilgiler verilmemiş ise tüm sorumluluk tek taraflı olarak ilgili yazar(lar) a aittir. Dergimiz hiçbir koşulda bu tip sorumluluğu kabul etmez etmesi istenemez. Dergimiz ve yönetimi bu bilgileri istemek ya da takip etmek zorunda değildir.
• YUKARIDA BELİRTİLEN 25 MADDELİK YAYIN İLKESİ VE BİLGİLERİ SİS- TEME DÂHİL OLAN YAZAR veya YAZARLAR TARAFINDAN KABUL EDİLMİŞ SAYILIR. HİÇ BİR YAZARIN BU YAYIN İLKELERİNE İTİRAZ ETME HAKKI YOK- TUR. DERGİMİZ YAYIN İLKELERİ ve ÇALIŞMALARIN YAYINLANMASI, DEĞER- LENDİRİLMESİ veya RED EDİLMESİNDE TEK TARAFLI HAKKA SAHİPTİR. BU HAK HİÇ BİR KOŞUL ve ŞARTA BAĞLI OLMAKSIZIN DEĞİŞTİRİLEMEZ. İLGİLİ İLKELER veya KURALLAR ÇERÇEVESİ DIŞINDA HAREKET EDEN YAZAR/YA- ZARLAR HAKKINDA DERGİMİZ İLGİLİ KANUN VE YÜKÜMLÜKLER ÇERÇEVE- SİNDE KANUNİ HAKKINI TEK TARAFLI OLARAK KULLANMA HAKKINA SA- HİPTİR. SİSTEME DÂHİL OLAN HERKES BUNLARI PEŞİNEN KABUL ETMİŞTİR. PUBLICATION PRINCIPLES
1 Papers which are submitted to the journal for publication are expected not to have been published somewhere else, not to be in the evaluation process of another publication organ. If it is determined that the manuscript uploaded by the relevant author(s) has been sent for evaluation or REJECTED by another journal, we reserve all kinds of legal rights about the relevant author(s).
2 Papers outside the accepted disciplines and fields in our journal are rejected. The accepted fields are stated under the “DISCIPLINES” title of our journal. None of the papers outside these fields can be published or requested to be published in this journal.
3 The content and scientific responsibility of the papers cannot be imposed on the journal under any circumstances. The whole responsibility belongs to relevant author(s).
4 In articles with more than one author, the correspondent author is the one who ranks first. Or the member uploading the paper to the journal accepts and has to accept the whole res- ponsibility.
5 The abstract should be prepared both in Turkish and English and between 150 and 250 words. The title should also be both in Turkish and English. The purpose of the paper, sco- pe, method, limitations of research, findings and conclusion should be included in Turkish and English parts.
6 If the paper has been prepared from such organs as thesis, book etc., it should be stated at the end of references part with “Author’s Note” by referring to the first title. If the paper has been prepared from a master’s or doctoral thesis, the name of the advisor should be ranked in the second place. If the thesis advisor doesn’t want to see her/his name in the relevant paper, our journal should be informed about this situation with a document. It should be a document with wet signature. Our journal and management doesn’t have such a liability to question author(s) about the source of papers reproduced from thesis or another paper. The whole responsibility belongs to author(s). The author(s) already accept these conditions.
7 Sources used in the works must be prepared according to the appropriate template of the jo- urnal. This template is presented to all author(s) as a Word file on our website. Besides, the last volume of our journal should always be taken into account. Our journal and manage- ment unilaterally belongs the right to change these criteria in line with their own demands.
8 Every paper evaluated should get the approval of two referees. If one of the referees has re- jected and the other one has approved, the editor sends the paper to the third referee. In line with the opinions and suggestions of the third referee, editor acts in accordance with her/his own authority. Chief Editor of the journal unilaterally reserves the right to REJECT even if the paper has been approved by referees. In this case, none of the author(s) can claim a right or demand. All kinds of management, practice and procedure belong to the chief editor of the journal. The relevant paper prepared in English is evaluated by the English language editor. Also, every paper is evaluated in terms of the writing rules of our journal by the tech- nical editor. If the English language editor decides that the paper is inappropriate for our journal, the authorized person who will REJECT or amend this decision is the chief editor. Language editor and technical editor don’t have the right to REJECT. They transmit their suggestions to the chief editor and the chief editor unilaterally applies the decision in line with the demands and suggestions. Field editors transmit their opinions regarding evaluati- on and publication of the papers uploaded to the system to the chief editor. The chief editor acts with her/his own authority in line with the opinions and suggestions of field editors.
9 Major or minor corrections can be made after the evaluation of papers. Author(s) are re- quested for corrections THREE times. If the corrections aren’t made after three demands, the article is rejected after the chief editor is informed by the system editor. The manusc- ripts uploaded to the website are first analyzed by system editor or technical editor before sending to the referee. This analysis is performed within the framework of spelling rules. System or technical editor informs author(s) about the necessary demands. If thesede- mands aren’t satisfied, the chief editor is informed about the result. Chief Editor makes the final decision according to the information. This decision is unilaterally up to the chief editor either in a negative or positive way. None of the institutions and individuals has the right to impose sanction on the decision made.
10 English and Turkish abstracts should be written in Times New Roman with 12 pt.All author(s) are obliged to act and arrange their papers in accordance with the sample article format on our website.
11 The names of the institutions of author(s) should be written in 12 pt. and italic with Times New Roman. It is stated in the sample article format.
12 The paragraph spacing of the whole manuscript should be single spaced. 13 The references should be stated in a way that the reference is italic and the name and author’s surname rank at the first place just like in the sample article. For example; YILMAZ, A., GÜVEN, M., (2017). İşletmelerde Sağlık Yönetiminin Önemi, …………………………… Dergisi, Sayı: 53(2):1-2 Doi: 10.17371/UHD.2016823286 şeklinde olmalıdır. The refe- rences should be indicated within the text as (Yılmaz, 2017: 1-2) or (Yılmaz, ve diğ., 2017: 1-2). Internet resources are never used within the text. These sources are numbered and indicated at the bottom of the page. The citations made from such internet resources as Wikipedia should never be used. If such use of resources is determined, the manuscript is unilaterally REJECTED. None of the author(s) can impose a sanction and raise a demand on our journal in this matter.
14 The internet resources should be indicated in the references part under the title of “INTER- NET RESOURCES”. The link should be included in the resources and the Access date should be after the link like “E.T. 01.01.2017).
15 Typesetting and editing of the paper should be in accordance with the sample article format on the website and the references within the text must be prepared as per the sample article.
16 The current papers are uploaded to the system by the author being the member ofthe system step by step. The paper uploaded is sent to the relevant field editor by the system manager and asked for approval for referee evaluation. If there are more than one author name in the paper, this information should be inserted in the system together with the na- mes and institutions of author(s) while uploading the paper to the system. Our journal and management never accepts responsibility regarding the problems that may arise about the names and institutions of authors related to the article. This information must be unilate- rally inserted in the system by author(s). Our journal and management aren’t responsible to insert this information to the system. Our journal and management only take into account the information uploaded to the system by author(s).
17 The language of our journal is Turkish and English. However, the papers prepared in diffe- rent situations and principles are accepted in other languages. In this case, the publication board unilaterally reserves the right to use initiative or reject. Relevant author(s) cannot be effective or impose sanction on our journal in this matter.
18 The author cannot decide on which referee will evaluate the paper and won’t know the in- formation of the referee making the evaluation. After the referee evaluation of the relevant paper, the correspondent author who accepts the responsibility in uploading the paper to the system is informed via the web system. The e-mail address in the journal system should be valid and correct. The member author is unilaterally responsible for any delay and problem that may arise about the authors whose membership information isn’t valid and correct in the system. Our journal doesn’t address comments to other authors. The member author who uploads the paper to the system is the addressee and the responsibility belongs to the relevant author. If the paper is uploaded to the system by someone else whose name isn’t in the paper, the relevant member becomes responsible for this situation. Our journal and management are never responsible for possible problems. All kinds of correspondences and information related to the article are directed to the member author. Our journal isn’t supposed to inform other author(s).
19 Information about the authors and the materials of communication are confidential and it is only known by system manager and the editor. Therefore, authors don’t have such a right to ask for referee evaluation or any other demand. Information on referees and authors are only shared with the system editor, technical editor, chief editor and the field editor.
20 The number of pages uploaded to the system is 20. This number can increase according to the subject of the paper. Annexes and tables can be excluded from this number. However, publication board, field editor and the chief editor unilaterally reserve their right to make a positive or negative evaluation. Author(s) cannot claim a right in this matter.
21 Our journal is an “e” electronic journal but is also published in paper version. Individuals who would like to get printed version of the journal can obtain it by paying the necessary fee to the relevant printing company. Our journal does not have to provide printed version of the journal to any author or individual. Annual membership fee should also be sent to re- levant printing company for works sent to our journal. A reasonable amount of fee is reques- ted from the author of the paper approved for publication considering the journal expenses and according to the conditions of that time. The relevant author or the person who makes the payment is sent a receipt about the payment by the beneficiary company.
22 Evaluation process of works uploaded to the system is two months. Works which are not evaluated within this period of time and about which information report is not received are sent to a different referee. Author(s) cannot claim a right on our journal and management because of this delay. It is out of question for the papers being in the referee evaluation process to be withdrawn from the journal under any circumstances.
23 Our journal publishes four times a year. The journal and publication board has a right to publish special issues. This is up to the initiative of journal management.
24 Publication and copyright of published papers belong to our journal. Publication right of every paper uploaded to the system is automatically transferred to the journal. The respon- sible author approves the transfer contract created at the same time with the button on the website while uploading the paper to the system. None of the authors are requested to sign the copyright agreement for this procedure. Journal management has the right to demand transfer agreement with wet signature if required. The papers being in the referee evalua- tion process cannot be withdrawn from the publication. A valid reason should be indicated for the papers that are withdrawn. Otherwise, legal action is unilaterally taken against the relevant author(s). Author(s) approve these conditions in advance for the paper uploaded to the system. None of the author(s) have a right to object.
25 Relevant author(s) are supposed to insert the ethics board or institutional approval whi- le uploading the paper to the system if necessary. The whole responsibility unilaterally belongs to author(s) in case of a possible problem if the information of papers for which ethics board or institutional approval is required isn’t inserted in the system or the journal management isn’t informed. Our journal is never asked to accept such a responsibility. Our journal and management doesn’t have to ask or monitor this information.
IT IS CONSIDERED THAT ABOVEMENTIONED 24 ITEMS OF PUBLICATION PRINCIPLES GUIDELINE ARE ACCEPTED BY AUTHOR OR AUTHORS WHO ARE INVOLVED IN THE SYSTEM. NO AUTHOR HAS THE RIGHT TO OBJECT TO THESE PRINCIPLES. OUR JOURNAL HAS UNILATERAL RIGHT IN TERMS OF PUBLICATION PRINCIPLES, AND PUBLISHING, EVALUATION OR REFUSAL OF WORKS. THIS RIGHT CANNOT BE CHANGED UNDER ANY CIRCUMSTANCES AND CONDITIONS. OUR JOURNAL HAS THE RIGHT TO USE ITS LEGAL RIGHTS WITHIN THE FRAMEWORK OF RELEVANT LAWS AND LIABILITIES IN CASE OF AUTHOR/AUTHORS WHO DO NOT ACT IN ACCORDANCE WITH RELEVANT PRINCIPLES AND RULES. EVERYBODY WHO IS INVOLVED IN THE SYSTEM HAS AUTOMATICALLY AGREED ON THESE POINTS IN ADVANCE. SIK SORULAN SORULAR
1 Derginiz hakemli ve uluslararası nitelikte bir dergi midir? Dergimiz uluslararası nitelikte olup hakemli bilimsel bir dergidir. Uluslararası birçok indeks tarafından taranmaktadır.
2 Derginize hangi alandan yazılar kabul edilmektedir? Dergimize yalnızca derginin yayın kabul ettiği alanlarda yapılan çalışmalar kabul edilmektedir.
3 Derginiz ücretli bir dergi midir? Dergimiz bazı masraflar karşılığında yayınlanmaya hak kazanmış makale başına belirli kısmı bir ücret almaktadır. Red olan makaleler için bir talep söz konusu değildir.
4 Derginize üye olmadan sayıları ya da ilgili talep edilen makalelere erişim iznimiz var mı? Dergimize üye olmaksızın bütün sayıları web sitemizden pdf formatında indirebilirsiniz.
5 Derginizin yayın aralığı nedir? Dergimiz yılda üç sayı şeklinde çıkmaktadır. Nisan, Ağustos ve Aralık ayları sonunda sisteme tam metinlerin yer aldığı sayılar yüklenmektedir. Ancak bazı durumlarda özel sayılar da çıkarılabilmektedir.
6 Derginizde yayınlanan makaleler hakkında yazarlara bilgi verilmekte midir? Dergimiz web tabanlı olup, yazarlar yayınları ile ilgili her türlü bilgiyi sistemden üyelik panelinden takip edebilmektedir. Ayrıca süreyle ve işleyişle ilgili olarak ortaya çıkan bilgiler ve durumlar yazarlara bildirilmektedir.
7 Bir yayın kaç hakem tarafından incelenmektedir? Dergimize gelen çalışmalar öncelikli olarak alan editörleri tarafından incelenip, uygun bulunanlar hakemlere alan editörleri tarafından gönderilmektedir. Alan editörleri uygun gördükleri iki disiplin hakemine çalışmayı gönderip hakem değerlendirme sürecini başlatır. Süreç hakemlerin incelemesine göre en fazla üç ay sürer. Bu süre içerisinde dönüş alınamayan çalışmalar üçüncü bir hakeme yönlendirilir. Bu süreç de de bir sonuç alınamaz ise ilgili alan hakemi ve editörler kurulu çalışmayı kendi arasında değerlendirip sonuca bağlar.
8 Gelen çalışmalara dair “yazar ve yazarlara” ait bilgiler gizli mi tutulmaktadır? Dergimizde ve hakemli bilimsel yayın yapan dergilerde yazar bilgileri sadece sistem editörleri, alan editörleri, baş editör ve baş editör yardımcıları tarafından bilinmektedir. Bu bilgiler tamamen gizli tutulmaktadır. Hiçbir hakem ve diğer kurul üyeleri bu bilgilere erişim sağlayamaz.
9 Derginizin herhangi bir sayısında belirli bir yayın yapma oranı veya sayısı var mıdır? Dergimizde belirli bir makale sayısı söz konusu değildir. Hakem onayını ve sürecini tamamlayan yayın kurulu tarafından yayınlanması uygun görülen çalışmalar hiç bekletilmeksizin yayına alınmakta ve son aşama olan mizanpaj çalışmasına gönderilmektedir.
10 Aynı yazar ya da yazarlar aynı sayıda birden fazla yayın yayımlayabilmekte midir? Etik açıdan böyle bir durum söz konusu değildir. Fakat yayın kurulu ve editörler kurulunun özel onayı ile aynı yazara ait birkaç makale belirli sayılarda ya da aynı sayıda yayımlanmak üzere işleme alınabilmektedir. Bu durum sadece özel durumlar ve insiyatif gerektiren durumlarda geçerlidir.
11 Derginizin yayın kabul ettiği bütün alanlarda ya da disiplinlerde yeterli hakem bulunmakta mıdır? Dergimize gönderilen tüm çalışmalar alanında uzman akademisyen ve bilim insanları tarafından değerlendirmeye tabii tutulmakta olup hakemler yaptıkları incelemeden herhangi bir ücret almamaktadırlar. Tamamen gönüllü bir şekilde inceleme ve rapor oluşturma işlemleri gerçekleşmektedir.
12 Bilim ve danışma kurulunuzun görevi nedir? Bilim ve danışma kurulu bazı çalışmalarda hakemlerin uzlaşamadığı durumlarda baş editör ve alan editörlerini ilgili bilim dallarında hizmet veren ve bilgisi ile bu oluşan olumsuzlukları ortadan kaldırıp bağımsız karar veren kişilerden oluşmaktadır. Bilim kurulu üyeleri oluşan bu sorunların çözümünde aktif görev almaktadır. Bilim ve danışma kurulunun verdiği kararlar hiçbir yorum ve değerlendirme yapılmaksızın kabul edilmektedir. Verilen kararlar aynen uygulanmaktadır. Değişiklik yapılmaz ve değiştirilmesi teklif edilemez. 13 Olumsuz bir durumda yazar bilim ve danışma kuruluna çalışmasının gönderilmesini isteyebilir mi? Böyle bir durum söz konusu olmaz olamaz. Bilim danışma kurulunun işlevselliği ancak baş editörün onayı ile gerçekleştirilir.
14 Yazar derginize gönderdiği bir çalışmasını aynı anda başka bir dergiye gönderir ise ve o dergide de yayını kabul edilip yayımlanmak isterse işlemler nasıl gerçekleştirilir? Bu gibi durumlarda yönetim ve editörler kurulu karar vermektedir. Genellikle yayın kurulu bu tip davranışları etik bulmadığından ilgili çalışma yayınlanmış olsa bile tekzip yayımlamak ve ilgili kurumlara bilgi verilmek koşulu ile tüm hukuki haklar saklı tutulmak üzere yayını sistemden kaldırır. Fakat bu gibi durumların oluşmaması adına yayın kabul şartlarının yazarlar tarafından okunarak ilgili çalışmaların gönderilmesi daha uygun olacaktır. Dergimiz bu gibi oluşabilecek olumsuzluklarda Türk Ticaret Kanunu ve Fikri Sinai Haklar Kanunu çerçevesinde dergi hukuk müşavirlerinin yönlendirmesi ile her türlü hakkını saklı tutar. Oluşan olumsuzluklarda maddi ve manevi haklarını Türkiye Cumhuriyeti Kanunları Çerçevesinde savunur.
15 Derginizin de birden fazla dilde yayın kabul edilmekte midir? Şu an için dergimizin dili Türkçe ve İngilizce’dir. Fakat İngilizce ve farklı dillerde hazırlanan çalışmalar da kabul edilmektedir.
16 Yazar kendisine ait çalışmanın hangi hakemler tarafından değerlendirildiğine dair bilgi edinmek isteyebilir mi? Böyle bir şey söz konusu olamaz. Hiçbir çalışmanın değerlendirilmesine ilişkin hakem bilgisi istenemez, istense bile verilmez. Yazar göndermiş olduğu yayınına yönelik hakem önerisinde bulunamaz. Buna ancak baş editör, editör yardımcıları, alan editörü ve sistem editörü karar verebilir. Bu kurulların içinde yer alan yetkililer dışında hakem tayini yapılması ve bilgisinin dışarıya verilmesi söz konusu değildir.
17 Yazar yaptığı çalışmasının bazı hakemler tarafından değerlendirilmesini istememe hakkına sahip midir? Böyle bir durum söz konusu ise değerlendirilmesi gereken çalışmanın disiplin çerçevesinde yer alan hakemler dergimiz bünyesinde ise bütün bilgiler saklı tutulmak üzere yazarın çalışmasının değerlendirilmesini istemediği hakem bilgileri baş editöre gerekli açıklamalar ve nedenler belirtilmek koşulu ile üst yazıyla bildirilir. Bu durum baş editör tarafından uygun görülür ise işleme alınır. Baş editör bu durumu uygun bulmaz ise normal işlemler ve standart çalışma şekli devam eder. 18 Yazar çalışmanın değerlendirilmesi için hakem tayin edilmesine katkı sağlayabilir mi? Böyle bir şey söz konusu değildir. Bu tip durumlar ancak alan editörlerince ve sistem editörlerince yapılır. Yazar bu konulara müdahale edemez.
19 Yazar yayını için devir ya da yayın devir sözleşmesi imzalamak zorunda mıdır? Bu durum dergimizin ana sayfasında yayın kabul şartlarında belirtilmiştir. Dergimize yüklenen her yayın tüm hakları ile birlikte dergimize devredilmiş kabul edilmektedir. Yazardan yayınına ilişkin bir belge imzalaması istenmez. Fakat bu durum bazı durumlarda alan editörleri ya da ilgili yönetim üyeleri tarafından talep edilmesi durumunda yazar bu belgeyi imzalayarak resmi yolla baş editörlüğe göndermek zorundadır. Aksi durumda çalışması yayımlanamaz yayınlanması yazar tarafından istenemez.
20 Yazar yayınını istediği anda dergiden çekme hakkına sahip midir? Hakem süreci başlamış bir çalışmanın dergimizden çekilmesi söz konusu olamaz. Ancak bu durum intihal ve bilimsel niteliklere uygunsuzluğu söz konusu olduğunda yazarın üst yazı ile durumu açıklayıcı olarak baş editöre bildirmesi durumunda işleme alınır. Yine bu durum dergi yönetimi tarafından tek yönlü olarak işletilir.
21 ETİK KURUL onayı veya raporu gerektiren çalışmalarda işleyiş nedir? Ulusal ve Uluslararası dergilerde “Yayın Organlarında” olduğu gibi; “VAKA, DENEYSEL, KURUM ve RESMİ” anlamda yapılan ETİK KURUL onayı ve raporu gerektiren çalışmalarda mutlaka “Raporun Adı”, “Rapor Tarihi”, “Rapor Protokol Numarası”, “Raporun Alındığı Kurum ve Onay Bilgisi” ve “Raporun Diğer Bilgileri” dergimiz yayın yükleme sayfasında belirtilen “ETİK KURUL RAPOR BİLGİSİ” kısmında yer alan yere bu bilgileri girmek zorundadır. Etik kurul raporunun aslını baş editör gerekli gördüğü durumda resmi kurum onaylı olarak isteme hakkına sahiptir. Bu gibi durumlarda baş editör istediği halde etik kurul raporunun gelmemesi durumunda yayın hakem onayından geçmiş ve yayına alınması tamamlanmış olsa bile sisteme dahil edilmez basım aşamasına sokulmaz. Yayın baş editör ve editörler kararı ile red edilir. Bu durumda yazar(lar) bir hak iddiasında bulunamaz. Etik kurul raporu gerektirmeyen çalışmalarda ve etik kurul raporu alınmamış çalışmalarda bu bilgiye gerek yoktur. Fakat etik kurul gerektiren ve etik kurul raporu alınmış çalışmalarda bu bilgiler yazar(lar) tarafından sisteme girilmek zorundadır. Bu durum yazar(lar) a ait bir yükümlülüktür. Dergimiz bu konuda hiçbir yükümlülük ve sorumluluğu kabul etmez. Hukuki bir süreçte tüm sorumluluk yazar(lar) a aittir. Aksi bir durumda dergimiz hiçbir hukuki, manevi ve maddi anlamda sorumluluk altına sokulamaz. Dergi yönetimi ve hakemler bu konuda bir yükümlülük yüklenmez. Olası bir olumsuzluk durumunda dergimiz tek taraflı olarak hukuki haklarını saklı tutar. FREQUENTLY ASKED QUESTIONS
1 Is your journal a refereed and international journal? Our journal is a refereed, scientific and international journal. It is indexed by many international indices.
2 Which fields are accepted in your journal? Only the papers in the fields accepted by the journal are approved.
3 Does your journal charge any publication fee? A certain amount of fee is requested per the manuscript accepted for publication in return for some expenses. There is no such demand for the rejected papers.
4 Are the readers allowed to access to the volumes and the articles without being a member of the journal? All the volumes can be downloaded from our website in pdf format without being a member.
5 What is the publication frequency of the journal? The journal publishes three times a year; the volumes with full texts are uploaded to the system at the end of April, August and December. However, some special issues can be published in some cases.
6 Are the authors informed about the evaluation process of the submissions? The journal is web-based, and the authors can follow all kinds of information concerning their submissions from the membership panel of the system. The authors will also be provided with the necessary information about the process and procedure.
7 How many referees evaluate a manuscript? Manuscripts are firstly evaluated by the field editors and then the ones found appropriate are sent to the referees by the field editors. Field editors send the approved papers to two field referees and referee evaluation process begins. This process takes two months at most according to the referee evaluation. If evaluation reports are not received within three months, the article is sent to the third referee. If there is still not any progress, field referee, and the editorial board decide on the publication process.
8 Is any information concerning “the author and authors” confidential? In this journal and all the international refereed journals, information, concerning the author(s) is known only by the system editors, field editors, chief editor and assistant chief editors. This information is completely kept confidential. The referees or members of the journal are not allowed to access to the relevant information.
9 Are there a certain number of articles to be published in the journal? There are not a certain number of articles in the journal. Each article, approved by the referees and the editorial board, is accepted to be published in the journal without delay and sent for the layout process which is the final stage.
10 Is an author allowed to submit more than one paper in the same issue? It is out of the question in terms of ethics. However, more than one manuscript of the same author can be published in the same journal or the following issues if the publication and editorial board approve the articles. But this situation is only valid for specific cases and those requiring initiative. This case is only valid for special conditions and those requiring initiative.
11 Is there sufficient number of referees in all the fields that the journal accepts articles? All the submissions sent to our journal are subjected to evaluation by expert academicians and scientists and referees are not getting paid for the evaluation they make. Evaluation and reports are only on a volunteer basis.
12 What is the duty of the science and advisory board? The science and advisory board is responsible for solving the incompatibility problems that the referees experience; the board gives the final decision independently, and they act actively to solve such problems. The decisions of the science and advisory board are accepted without questioning. The decisions are applied accordingly. Their decisions cannot be changed and offered to be changed.
13 Is an author allowed to submit his/her paper to the science and advisory board in a negative situation? This situation is out of the question. Functionality of science and advisory board occurs only with the approval of the editor-in-chief. 14 If an author submits her/his paper simultaneously to another journal for consideration, and the paper is accepted in that journal too, what kind of procedures is taken? The executive board and editorial board give the final decision in such cases. As the publication board does not regard such attitudes as ethical, even if the paper has been published, it is removed from the system on condition that refutation is published, necessary institutions are informed, and the rights are reserved. However, in order to avoid such problems, the guidelines for the authors should be read carefully and the appropriate papers should be submitted. Our journal’s all rights are kept reserved under the guidance of journal’s legal advisors within the framework of Turkish Commercial Law and Law on Intellectual and Industrial Rights in such negative conditions. It defends its material and moral rights within the framework of Laws of Turkish Republic.
15 Does your journal accept papers from other languages? Currently, the language of our journal is Turkish and English. However, studies in English and other languages are also accepted.
16 Is an author allowed to get information about referees evaluating her/his paper? It is out of question. The names of the referees will never be revealed to the authors even if they want to learn. The author cannot recommend a referee for the paper s/he sent. Only the editor-in-chief, assistant editors, field editor and system editor can decide on this. It is also out of the question to assign a referee outside those boards and to give information.
17 Is an author allowed to give a name of a referee that s/he does not want her/his paper to be evaluated by? If such a problem occurs, and the referee is in the journal list, on condition that the process is confidential, the author should submit the necessary explanations and reasons in an official document to the editor-in-chief. If this is approved by the chief editor, necessary steps are taken; otherwise, common procedures and standard working are carried out.
18 Is an author allowed to suggest a referee to contribute to the evaluation process? It is out of question. The field and system editors decide on the issue. Authors cannot interfere in this process.
19 Are the authors to sign the transfer agreement or publishing transfer contract? This situation is stated on the main page of the journal in the section titled publication principles. All the submitted papers are accepted to be transferred to the journal with exclusive rights. The author is not asked to sign the document concerning the submission. However, in some cases the author should sign the contract, required by the field editors or administrative board and submit it to the chief editor officially. Otherwise the paper will not be published.
20 Is an author allowed to withdraw his/her paper when desired? If the evaluation process has started, papers cannot be withdrawn. The paper can only be withdrawn in case of plagiarism and scientific disquality and if the author sends an official letter, explaining the situation to the chief editor. The journal acts unilaterally in this issue.
21 What is the process in papers requiring the approval and report of ETHICS BOARD? As in “Media Organs” of National and International journals, author(s) has to upload “Date of Report”, “Report Information-Report Number” to “Ethics Board Report Information” part of the publication submission system of the journal in “EXPERIMENTAL, CASE STUDY and INSTITUTIONAL” works requiring ETHICS BOARD approval and report. The chief editor has the right to ask for the original report if deemed necessary with an official approval of the institution. In such cases, if the chief editor doesn’t get the ethics board report despite the request made, the manuscript cannot be included in the system and published even if it has obtained referee approval and completed the publication process. The paper is rejected with the decision of chief editor and other editors. In this case, author(s) cannot make a demand for right. This information isn’t necessary for the papers not requesting ethics board report or being lack of this report. However, this information should be uploaded to the system by author(s) for the papers requesting and having the ethics board report. Author(s) are held responsible for this situation. Our journal doesn’t accept any liability and responsibility regarding this matter. The whole responsibility in legal process belongs to author(s). Otherwise, our journal cannot bear any legal, spiritual and material responsibility. Journal management and referees cannot be imposed any liability in this matter. In case of a possible negative condition, our journal unilaterally reserves its legal rights. UHIVE - Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi
Kayaşehir Mah. Evliya Çelebi Cad. Başakşehir Emlak Konutları 1/A D Blok Kat: 4 Daire: 29327 Başakşehir, İstanbul, Türkiye Tel: +90 212 801 40 61 Fax: +90 212 801 40 62 [email protected]