DHIMITËR DHORA (2004): Mbi molusqet e Shqipërisë. “Camaj – Pipa”, Shkodër, 196 faqe
PËRMBLEDHJE
Në këtë libër përfshihen 28 artikuj mbi molusqet e Shqipërisë. Jepen disa përgjithësime nga studimi i molusqeve të tokës të Shqipërisë. Nga Dh. Dhora dhe F. Welter-Schultes janë gjetur 151 specie. 33 janë zbuluar për herë të parë për Shqipërinë, për 10 specie saktësohet vendgjetja, për 5 specie konfirmohet ndodhja dhe zbulohen 6 specie të reja. Gjithashtu jepet lista me 54 specie molusqesh të Liqenit të Shkodrës dhe ujërave të depresionit të tij. Veçanërisht shkruhet mbi Dreissena blanci. Për herë të parë gjindet Codringtonia neocrassa në Delvinë dhe Ovatella myosotis në Divjakë. Shkruhet për rigjetjen e Helicigona apfelbecki bindzaensis në Malin e Jezercës dhe Radohinës dhe jepet harta e përhapjes. Gjithashtu njoftohet për herë të parë gjetja e 8 specieve të reja detare. Numri i përgjithshëm i specieve të gjetura në brigjet shqiptare arrin 154. Në disa artikuj paraqiten 40 cenoza molusqesh prej lokaliteteve të ndryshe të Shqipërisë, 11 prej të cilëve të ujërave të ëmbla. Veçanërisht shkruhet për molusqet e katër ambjenteve ekologo- gjeografike të Liqenit të Shkodrës. Trajtohen cenozat e molusqeve prej lokaliteteve ku është gjetur Helix secernenda. Prej disa punimeve del se 22 specie molusqesh janë gjetur në toka bujqësore,18 specie janë konstatuar si dëmtues të kulturave bujqësore të Rajonit të Shkodrës, si dhe 6 specie janë gjetur në toka të degraduara. Të dhëna më të plota zoogjeografike dhe ekologjike gjinden për 17 specie molusqesh Stylommatophora dhe dhe 9 specie të ujërave të ëmbla të Shqipërisë së Ultë Bregdetare. Publikohen për herë të parë vedgjetje të reja për 4 specie Clausiliidae. Edhe për molusqe detare, jepen lista me specie me abundancë të ndryshme, sipas kushteve mjedisore të ndryshme. Lista të veçanta molusqesh publikohen prej bregdetit të Porto Palermos dhe Himarës. Komunikohet se është gjetur Thais haemastoma në bregdetin e Himarës. Jepet përhapja në Rajonin e Shkodrës e kërmijve Helix dhe probleme lidhur me përdorimin racional të resurseve. Ka interes nga pikëpamja zoogjeografike punimi mbi 33 specie dhe subspecie endemike prej 10 maleve të Shqipërisë, që janë locus typicus për 30 prej tyre. Nga këto, 14 taksone janë me një vendgjetje. Gjithashtu shkruhet për 29 specie, prej të cilave 6 në nivelin e subspecies, që kanë përhapje të kufizuar në Shqipëri. Jepen rezultatet e studimit mbi shfaqjet e polimorfizmit të guaskave të Eobania vermiculata prej 7 vendgjetjeve, si dhe të Theba pisana të popullatës së Velipojës. Përshkruhet gjithashtu Theodoxus fluviatilis prej 8 vendgjetjeve dhe përshkruhen veçanërisht shfaqjet e polimorfizmit të guaskave. Zbulohet një vendgjetje e Theodoxus varius në Shqipëri. Lista e kuqe e ripunuar, që përfshihet në këtë libër, është hartuar mbi bazën e kritereve moderne dhe përmban 334 specie dhe subspecie, prej të cilave 86 të detit, 99 të ujërave të ëmbla dhe 149 të tokës. Në fund të librit ndodhet bibliografia e botimeve të autorit për molusqet e Shqipërisë. Për çdo titull jepet përmbledhja në shqip dhe abstract-i në anglisht. DHIMITËR DHORA (2004): On the molluscs of Albania
ABSTRACT
In this book are included 28 article on the molluscs of Albania. Some conclusions from the study of the terrestrial molluscs of Albania are given. 151 species are found by Dh. Dhora and F. Welter-Schultes. For the first time are discovered 33 species, for 10 are precised the localities, for 5 are confirmed the occurences and are discovered 6 new species. The list with 54 mollusc species of the Shkodra Lake and waters of it depresion, are given also. Particulary is writen on Dreissena blanci. For the first time are found Codringtonia neocrassa in Delvina and Ovatella myosotis in Divjaka. It is writen on the refinding of Helicigona apfelbecki bindzaensis in Jezerca and Radohina mountains and the distribution map is given. Also is communicated for the first time the finding of 8 new marine species. The total number of species found in the Albanian Coasts gets 154. In some articles are presented 40 mollusc cenoses from different localities of Albania, 11 of whiches belong to freshwaters. Particulary are writen on the molluscs of four eco-geographical environments of the Shkodra Lake. Mollusc cenoses from localities where is found Helix secernenda are treated. From some articles result that 22 mollusc species are found in agricultural soils, 18 species are ascertained as noxious to crops of the Shkodra District, also 6 species are found in the degraded soils. More complete ecological and zoogeographical data are given on 17 snail species of Stylommatophora, found in North-Western Albania. For the first time are published new localities for 4 Clausiliidae species. Lists of more or less abundant species of marine molluscs of Albania, grouped according to environmental conditions, are given. Especially lists of moluscs from Porto Palermo and Himara Coast are published. The finding of Thais haemastoma in Himara Coast is communicated. The distribution of Helix snails in the Shkodra District and the problems in reference to racional use of resourses, are given. The work on 33 endemic species and subspecies from 10 Albanian mountains, that are locus typicus for 30 of whiches, shows interest in the zoogeographical viewpoint. 14 of 33 taxa are with a single locality. Also here are represented 29 species, of whiches 6 in the subspecies level, with limited distribution in Albania Results of the study of the polymorphism phenomenons of shells of Eobania vermiculata from 7 localities, also of Theba pisana of the Velipoja population, are given. Theodoxus fluviatilis from 8 localities are described, particulary are given the polymorphism phenomenons of shells, also it is described a locality of Theodoxus varius in Albania. The elaborated Red List, included in this book, is compiled in base of modern criterions and contain 334 species and subspecies, of whiches 86 are marine, 99 freshwaters and 149 terrestrial. In the end of the book is the bibliography of author publications on the molluscs of Albania. The abstracts in the albanian and english languages are given for every title. ARTIKUJ TË ZGJEDHUR
Disa cenoza molusqesh nga Shqipëria
PËRMBLEDHJE
Këtu paraqiten 36 cenoza molusqesh të gjetura në lokalitete të ndryshme të Shqipërisë. 7 prej këtyre i takojnë mjediseve ujore, ndërsa 29 atyre tokësore. Për çdo cenozë jepen të dhëna për vendgjetjen, datën, kolektorin, të dhëna për mjedisin, e veçanërisht për bimësinë shoqëruese.
Some mollusc cenoses from Albania
ABSTRACT
Here are presented 36 mollusc cenoses, found in different localities of Albania. 7 of them belong to water environments, while 29 terrestrial ones. For every cenose are given data on the finding site, date, collector, data on the environment and especially for the associated vegetation.
Hyrje
Fondi i molusqeve që ruhet në Laboratorin e Zoologjisë të Universitetit të Shkodrës “Luigj Gurakuqi” përmban rreth 350 koleksione, të grumbulluara tre dekadat e fundit. Në këtë materal janë bazuar shumë studime e botime të karakterit taksonomik, faunistik, zoogjeografik dhe ekologjik, të bëra gjatë këtyre vite. Megjithatë ky fond është i pashterrshëm. Ka ende materiale të panjohura, koleksione të pa shfrytëzuara e të pa botuara. Të pastudiara ende janë materiale të shumta, jo vetëm nga Shqipëria, por edhe nga vende të tjera, si Patra, Kreta, Korfuzi (Greqi), Ulqini (Mali i Zi), Pelagosa (Kroaci), Kostanca, Gottingen, Varnemunde-Rostok, Helgoland (Gjermani), Gadishulli Dingëll (Irlandë), si dhe pak materiale me informacion të reduktuar nga Oqeani Paqësor dhe Oqeani Indian. Veçanërisht është interesant prezantimi i cenozave të molusqeve sipas koleksioneve, së bashku me infomacionin shoqërues. Në vazhdim të botimeve të mëparshme (DHORA & WELTER- SCHULTES, 1999), këtu paraqiten disa materiale të pabotuara. Janë përfshirë gjithashtu të dhëna dhe materiale të koleksionuara nga DHORA, DH., të botuara si pjesë e veçantë në një artikull të WELTER-SCHULTES (1996) dhe që në listën e mëposhtme janë shënuara me *.
Cenozat me të dhënat përkatëse
Në ujëra të ëmbla
Liqeni i Pejës, 8. 07. 2002, kol. M. Rakaj. Bimësia prej Juncus sp., Belisma sp., Cladophora sp. Stagnicola palustris
Grizhë, tek mulliri, mbi një mur ku kullonte ujë e në sipërfaqe plot me alge. 9. 06. 1976, kol. Dh. Dhora. Galba truncatula, Planorbis planorbis
Këndallë (Shëngjin), në ujërat e njelmta e të cekta të bregut, nga ana e rrugës automobilistike; fundi me gurë të vegjel të mbuluar me lëmashk algash.
- 25. 04. 1975. Uji i pastër, me peshq të ndryshëm. Kol. Dh. Dhora. Theodoxus fluviatilis, Hydrobia ventrosa
- 23. 05. 1978. Uji nën ndikimin e ujërave të ndotura të kanaleve që ndodhen pranë. Kol. Dh. Dhora. Theodoxus fluviatilis, Stagnicola palustris, Planorbis planorbis
- Ujë i ndotur nga ujërat e zeza që shkarkohen në Këndallë, 23. 06. 1995. Kol. Dh. Dhora. Hydrobia ventrosa
Ishull Shëngjin, pellgje në të djathtë të Lumit Drin, truall i butë, pa bimësi, 26. 04. 1975, kol. Dh. Dhora. Physella acuta (20 për m²), Galba truncatula (20 për dm²)
* Sukth, tek stacioni i trenit, UTM CL88, 10. 07. 1975, kol. Dh. Dhora. Ferrissia wautieri, Radix auricularia, Gyraulus laevis ?
* Pogradec bregut të liqenit, UTM DL72, 5/1975, kol. Dh. Dhora. Chilopyrgula sturanyi
Liqeni i Prespës së Vogël, 24. 09. 1997, kol. M. Xhulaj. Lymnaea stagnalis, Radix auricularia, Planorbis planorbis, Anodonta cygnaea
Në mjedise tokësore
* Vermosh, 3,5 km në veri, UTM CN92, 9. 06. 1978, kol. Dh. Dhora. Monachoides incarnatus
* Vermosh, 4 km në veri-lindje, Kërsh i Djegun, Pinus nigra, 1800 m lartësi mbi nivelin ë detit, UTM CN92, 5. 08. 1978, kol. Dh. Dhora. Petasina erjaveci floerickei
* Vermosh, pyll ahu, ekspozicion verior, 1000 m, UTM CN91, 6. 06. 1978, kol. Dh. Dhora. Helicigona inflata
* Skrapatushë, afër Vermoshit, UTM CN91, 6. 06. 1978, kol. Dh. Dhora Daudebardia rufa
* Vermosh, 5 km në jugperëndim, UTM CN81, 9. 06. 1978, kol. Dh. Dhora. Arion subfuscus
Radohimë, 1700-2100 metra, 28. 07. 2002, kol. M. Rakaj. Helix secernenda, Petasina erjaveci floerickei. Pashtrik, 1400-1600 metra, 22. 07. 2000, kol. M. Rakaj Helicigona inflata, Zebrina detrita, Petasina erjaveci. Më poshtë, në lartësi 1200 m Bulgarica vetusta (?), Zebrina detrita, Orcula schmidtii, Candidula castriota (?), Petasina erjaveci
Bicaj, terren gëlqeror pranë fshatit, bimësi barishtore dhe shkurrore, 9. 06. 1981, kol. Dh. Dhora. Pomatias elegans, Zebrina detrita, Xerolenta obvia, Helix lucorum
Bogë, afër Shpellës së Murtajës, 12. 08. 2002, Kol. M. Rakaj. Paraegopis albanicus, Helicigona inflata, Helicigona serbica
Bogë, afër Shpellës së Gj. Markut, 12. 08. 2002, Kol. M. Rakaj. Helicigona inflata, Helicigona serbica
Razëm, në juglindje të vilave, 14. 06. 1991, 11. 06. 1996, 2. 07 1998, 10. 07. 1999, 20. 06. 2002, kol. Dh. Dhora. Lëndinë, në brëndësi të një grumbulli gurësh. Ena montana, Orcula wagneri, Balea biplicata, Oxychilus glaber, Hiltrudia mathildae, Monacha frequens-complex, Helicigona serbica, Helix secernenda.
* Bzhetë, mure në fshat, UTM CM88, 1976 kol. Dh. Dhora. Cochlostoma roseoli, Paraegopis albanicus
* Podgorë, 2,5 km në verilindje të Koplikut të Sipërm. Mal gëlqeror, pa vegjetacion drunor, UTM CM77, 19. 05. 1978, kol. Dh. Dhora. Cochlostoma auritum panleium, Cochlostoma roseoli, Pomatias elegans, Chondrula tridens, Poiretia cornea, Paraegopis albanicus, Lindholmiola girva, Monacha frequens-complex
Përroi i Thatë, Zagorë, 21. 02. 1994, kol. M. Rakaj. Terren shkëmbor gëlqeror, me bimësi kryesisht barishtore. Pomatias elegans, Cochlostoma roseoli, Chondrula tridens, Delima montenegrina muralis, Zebrina detrita, Monacha cartusiana, Monacha frequens-complex, Trochoidea pyramidata, Xerolenta obvia, Cernuella virgata.
* Pjetroshan, UTM CM77, 3/1994, kol. Dh. Dhora. Pomatias elegans, Zebrina detrita, Paraegopis albanicus, Trochoidea pyramidata, Xerolenta obvia
Koplik (Culaj), arë me jonxhë, 11. 06. 1977, kol. Dh. Dhora. Xerolenta obvia, Trochoidea trochoides, Monacha cartusiana
Sterbeq të Koplikut, nëpër varreza, 15. 06. 1978, kol. Dh. Dhora. Pomatias elegans, Zebrina detrita, Lindholmiola girva, Monacha cartusiana-complex, Trochoidea pyramidata, Helix secernenda.
* Zogaj, në Malin e Taraboshit, UTM CM65, 9. 03. 1993, kol. Dh. Dhora. Poiretia cornea, Helicigona hoffmanni walteri, Helicigona pouzolzi
* Zogaj, në Malin e Taraboshit, UTM CM65, Nxjerrë nga kampioni i dheut, 20.06. 1995, kol. Dh. Dhora. Cecilioides acicula
Prekal, në mal ,mbi kishën e fshatit, UTM CM97, 4. 06. 1995, kol. Dh. Dhora Cochlostoma roseoli prekalense, Chondrina arcadica
* Cukal, mbi ah, nën shkëmbinj gëlqerorë, 1500-1700 m, UTM CM96, 10. 06. 1978, kol. Dh. Dhora. Tandonia sowerbyi (juv.), Helicigona serbica
Lesniqe, aty ku derdhet Lumi i Shalës në liqen, 23. 06. 2002, kol. M. Rakaj. Pomatias elegans, Cochlostoma sp. Paraegopis albanicus, Helicigona serbica.
Berdicë, tek harku, afër shtëpive të fshatit, bimësia barishtoredhe pranë parcela të mbjella me perime, 28. 09. 1995, kol. Dh. Dhora. Monacha cartusiana, Cernuella virgata, Helix lucorum, Helix aspersa
* Pranë Liqenit të Zi, Lurë, UTM DM32, 6/1983, kol. Dh. Dhora. Helicigona zebiana
* Kurbnesh, UTM DM22, 30. 06. 1981, kol. Dh. Dhora. Cochlostoma auritum, Chondrina arcadica, Helicigona dochii, Helicigona serbica, Cepaea vindobonensis
Fshati Pllanë, afër rrugës, 23. 05. 1978, kol. Dh. Dhora Bimësia prej Trifolium sp., Plantago lanceolata, Bellis perenne, Sambucus ebulus, Spirea sp., Arum sp. Cernuella virgata, 30 për m²; disa individë të kapur pas trungjeve të plepave.
* Durrës, 2,5 km në jugperëndim, nën Pteridium aquilinum, truall i butë, por formacion gëlqeror, UTM CL77, 5. 06. 1979, kol. Dh. Dhora. Pomatias elegans, Siciliaria stigmatica, Poiretia delesserti
* Goricë ë Madhe (Korçë), 2 km në perëndim, nëpër mal, 50-60 m mbi nivelin ë liqenit të Prespës së Madhe, UTM DL92, 22. 06. 1976, kol. Dh. Dhora. Lindholmiola lens
Sarandë, në mal mbi qytet, 10. 07. 1977, kol. Dh. Dhora. Struktura gëlqerore, me bimësi barishtore dhe shkurresh. Helix secernenda schlaeffli
Referencat
DHORA, DH. & WELTER – SCHULTES, F. (1999): Mollusc cenoses from different environments in Albania. -- Schriften zur Malakozoologie 13: 61 – 65. Cismar / Ostholstein. WELTER-SCHULTES, F. W. (1996): Non marine molluscs recently collected in Albania. – Schriften zur Malakozoologie 9: 21-31. Cismar/Ostholstein. Cenozat e molusqeve në ujërat e Lumit Buna *
PËRMBLEDHJE
Përshkruhen cenozat e molusqeve të gjetura në ujërat e bregut të majtë të Lumit Buna, në segmentin e parë nga Liqeni i Shkodës, në një gjatësi prej afro 2 kilometra. Jepen të dhëna për mjedisin, e veçanërisht bër bimësinë.
Mollusc cenoses in the waters of the Buna River *
ABSTRACT
The mollusc cenoses, found in the waters of the left bank of the Buna River, in the first segment from the Shkodra Lake, in 2 km long, are described. Data on the environment, particulary for vegetation, are given.
Hyrje
Cenoza molusqesh të ujërave të ëmbla paraqiten në botimet e DHORA (1975, 1976, 1979, 1995- 1997, 2004), WELTER-SCHULTES (1996) dhe DHORA & WELTER-SCHULTES (1999). Duke rishikuar indeksin e fondit të molusqeve të Laboratorit të Zoologjisë të Universitetit të Shkodrës “Luigj Gurakuqi”, na tërhoqën vemëndjen koleksionet nga Lumi Buna, pikërisht nga segmenti fillestar, dales nga Liqeni i Shkodrës. Pikërisht në këtë artikull mblodhëm këto të dhëna dhe pasi i përpunuam i renditëm si më poshtë. Për çdo vendgjetje jepen cenozat e molusqeve, të dhëna të ndryshme ekologjike, veçanërisht për bimësinë. Dy prej këtyre, të shënuara me *, gjinden edhe në botimet e referuara, porse këtu të dhënat janë më të plota. Nga materiali i shkruar merret informacion edhe për metodën dhe materialet.
Rezultatet dhe diskutimi
Bunë, 200 metra nga Ura e Bunës, ujërat e bregut të majtë. 5. 08. 1995. kol. Dhimitër Dhora, Dritan Dhora. Ujë me thellësi 50-60 cm., i vakët, jo krejt transparent dhe trualli i butë. Bimësia në rreth 150 metra gjatësi e përbërë prej Ceratophyllum demersum (me shumicë), Zostera nana, Potamogeton crispus, Potamogeton fluitans, Lemna minor. Molusqet e gjetura: Viviparus mamillatus (deri në 1000 individë për metër katrorë), Lymnaea stagnalis 5 ind., Dreissena blanci 5 ind., Stagnicola corvus 2 ind. Bunë, ujërat e bregut të majtë të lumit, rrëzë Kështjellës së Shkodrës, 5. 08. 1995. kol. Dhimitër Dhora, Dritan Dhora. Ujë me thellësi 60-80 cm., i vakët, transparent dhe trualli shumë lymor. Bimësia në rreth 2000 m² e përbërë nga Trapa natans (krejt sipërfaqja e mbuluar), Myriophyllum spicatum, Potamogeton fluitans, Potamogeton lucens.
______* Bashkautor: dipl. biol. Dritan Dhora, Agjensia Rajonale e Mjedisit, Shkodër Molusqet e gjetura: Viviparus mamillatus 20 individë për m², Lymnaea stagnalis 2 ind., Stagnicola corvus 1 ind., Radix auricularia 12 individë për m², Anodonta cygnaea 2 ind..
Bunë, ujërat e bregut të majtë të lumit, rrëzë Kështjellës së Shkodrës, 14. 08. 1993. kol. Dhimitër Dhora. Ujë me thellësi rreth 50 cm., i freskët, transparent dhe trualli shumë lymor. Bimësia prej Trapa natans (me pakicë), Ceratophyllum demersum (me shumicë), Zostera minor. Molusqet e gjetura dhe numri për metër katrorë në tri sipërfaqe provë: Bithynia tentaculata 2, 0, 3, Viviparus mamillatus 30, 22, 37, Planorbarius corneus 4, 2, 5, Physella acuta (?) 1, 0, 0, Stagnicola corvus 4, 3, 5, Galba truncatula 1, 5, 3, Radix auricularia 2, 7, 8, Unio sp. 2, 0, 1.
* Bunë, ujëra të bregut të majtë të lumit,150-200 metra prej Urës së Bunës në drejtim të rrjedhjes së ujit. 11. 06. 1993. Kol. Dhimitër Dhora. ( shih DHORA, DH. & WELTER – SCHULTES, F. 1999). Ujë me thellësi rreth 1 metër, i vakët, transparent dhe trualli lymor. Bimësia e përbërë prej Potamogeton lucens, Potamogeton natans, Potamogeton crispus, Ceratophyllum demersum, Myriophyllum verticillatum, Najas minor, Spyrogyra sp. Molusqet e gjetura: Theodoxus fluviatilis (me shumicë), Viviparus mamillatus (me shumicë), Bithynia tentaculata, Valvata piscinalis, Planorbis planorbis (me shumicë), Stagnicola corvus, Dreissena blanci (me shumicë).
* Bunë, ujëra të pellgjeve afër bregut të majtë të lumit, nëpër livadhe nga ana e qytetit.16. 08. 1993. Kol. Dhimitër Dhora. ( shih DHORA, DH. & WELTER – SCHULTES, F. 1999) Pellgje të vogla 7-8 m², me thellësi rreth 40 cm.nëpër një asociacion Scirpeto-Phragmitetum. Bimësia në ujë prej Ceratophyllum sp., Potamogeton sp., Butomus umbellatus. Molusqet e gjetura: Viviparus mamillatus (15 per m²), Lymnaea stagnalis, Unio sp.
Bunë, një pellg i gjatë afër bregut të majtë të lumit, në livadhe nga ana e qytetit. 16. 08. 1993. Kol. Dhimitër Dhora. Uji i freskët dhe pak i rrjedhshëm. Bimësia prej Potamogeton lucens, Spyrogyra sp.(me shumicë) Molusqet e gjetura: Viviparus mamillatus (8-9 per m2), Stagnicola palustris (disa), Unio crassus (me shumicë), Anodonta anatina (vetëm 1 individ).
Referencat
DHORA, DH. (1975): Rezultate të studimit të molusqeve të Liqenit të Shkodrës. -- Buletini i Shkencave të Natyrës 1: 65 – 69. Tiranë. DHORA, DH. (1976): Të dhëna nga studimi i molusqeve të Shqipërisë së Ulët Bregdetare. – Buletini i Shkencave të Natyrës 1: 69 – 72. Tiranë. DHORA, DH. (1979): Disa të dhëna mbi moluskun Galba truncatula (MULLER 1774) në kushtet e vendit tonë. -- Buletini i Shkencave të Natyrës 1: 91 – 96. Tiranë. DHORA, DH. (1995 – 1996): Viviparus mamillatus (KUSTER 1852) në pjesën shqiptare të Liqenit të Shkodrës. -- Buletin Shkencor U SH “Luigj Gurakuqi” 48 (1), Seria e Shkencave Natyrore, fq. 47 – 52. Shkodër. DHORA, DH. (2004): Disa cenoza molusqesh nga Shqipëria. Mbi molusqet e Shqipërisë. CP. fq. Shkodër. DHORA, DH. & WELTER – SCHULTES, F. (1999): Mollusc cenoses from different environments in Albania. -- Schriften zur Malakozoologie 13: 61 – 65. Cismar / Ostholstein. WELTER-SCHULTES, F. W. (1996): Non marine molluscs recently collected in Albania. – Schriften zur Malakozoologie 9: 21-31. Cismar/Ostholstein. Mbi molusqet endemike të disa maleve të Shqipërisë
PËRMBLEDHJE
Në këtë artikull jepen 36 specie e subspecie endemike të 10 maleve të Shqipërisë. Prej këtyre, 14 taksone janë me një vendgjetje. Këto male njihen si locus typicus për 30 prej këtyre taksoneve endemike. Megjthatë, shkalla e njohjes është ende e ulët dhe vlerësimi real është ende larg të vertetës, prandaj është e nevojshme që të realizohen studime të mëtejshme.
On the endemic molluscs of some Albanian mountains
ABSTRACT
In this article, 36 species and subspecies of 10 Albanian mountains, are given. 14 of these are with unical finding site. These mountains are known as locus typicus for 30 of these endemic taxa. Nevertheless, the acknowledgment scale is yet low and the real is far from the reality, therefore it is necessary to be realized further investigations.
Hyrje
Ky punim është vazhdim i artikullit “Molusqet e tokës endemike të Shqipërisë”, të botuar disa kohë më parë (DHORA 2002). Këtu janë nxjerrë të dhënat për molusqet endemike të 10 maleve të Shqipërisë dhe bëhët vlerësimi i tyre, veçanërisht për numrin e taksoneve endemike, vendgjetjeve të vetme të tyre dhe locus typicus-eve që përfaqësojnë.
Rezultatet dhe diskutimi
Lista e taksoneve endemike sipas maleve (Me shënimet përkatëse për shkallën e endemizmit, vendgjetjet e vetme dhe locus typicus-et).
Mali Maranaj
Cochlostoma roseoli scutariense (A. J. WAGNER 1906) End. Cochlostoma sturanyi scalariniformis (A. J. WAGNER 1906) End. Montenegrina subcristata wohlberedti (MÖLLENDORFF 1899) End. Helicigona maranajensis (A. J. WAGNER 1914) End., Loc. typ.
Mali i Shejtë
Cochlostoma georgi (A. J. WAGNER 1906) End., Loc. typ. Cochlostoma sturanyi scalariniformis (A. J. WAGNER 1906) End., Loc. typ. Montenegrina apfelbecki (STURANY 1907) End., Loc. typ., Vend. vet. Paraegopis bizonus A. J. WAGNER 1914 End. Helicigona dochii (STURANY 1907) End., Loc. typ.
Mali i Zebës Cochlostoma georgi (A. J. WAGNER 1906) End. Triloba thaumasia thaumasia (STURANY 1907) End., Loc. typ. Paraegopis bizonus A. J. WAGNER 1914 End. Helicodonta albanica A. J. WAGNER 1914 Subend., Loc. typ. Helicigona zebiana (STURANY 1907) End., Loc. typ.
Mali i Munellës
Cochlostoma georgi (A. J. WAGNER 1906) End. Cochlostoma sturanyi munellaense DHORA 2002 End., Loc. typ. Helicigona dochii (STURANY 1907) End.
Mali i Lumës
Herilla illyrica diabasis (A. J. WAGNER 1919) End., Loc. typ. Triloba thaumasia dardanorum (A. J. WAGNER 1919) End., Loc. typ., Vend. vet. Helicigona pouzolzi montenegrina (ROSSMÄSSLER 183) End., Loc. typ., Vend. vet.
Mali i Korabit
Triloba thaumasia korabensis (A. J. WAGNER 1919) End., Loc. typ., Vend. vet. Candidula castriota SOOS 1924 End., Loc. typ. Helicigona korabensis SUBAI 1997 End., Loc. typ., Vend. vet.
Mali i Krujës
Cochlostoma hoyeri (POLINSKI 1922) End. Chondrina spelta fuchsi NORDSIECK 1970 End., Loc. typ., Vend. vet. Medora proxima remota (POLINSKI 1924) End. Montenegrina helvola helvola (KUSTER 1860) End., Loc. typ., Vend. vet.
Mali i Dajtit
Cochlostoma hoyeri (POLINSKI 1922) End., Loc. typ. Medora proxima remota (POLINSKI 1924) End., Loc. typ. Montenegrina laxa laxa (KÜSTER 1861) End., Loc. typ., Vend. vet. Montenegrina laxa chiasma NORDSIECK 1971 End., Loc. typ., Vend. vet. Helicigona tujana DHORA 2002 End., Loc. typ. Helicigona edlaueri KNIPPER 1941 End., Loc. typ., Vend. vet.
Mali i Tomorit
Montenegrina janinensis tomorosi BRANDT 1961 End., Loc. typ., Vend. vet. Montenegrina janinensis coerulescens NORDSIECK 1996 End., Loc. typ., Vend. vet. Monacha emigrata sattmanni HAUSDORF 1996 Subend., Loc. typ. Helicigona harpya SUBAI 1995 End., Loc. typ., Vend. vet. Helicigona skipetaricus SUBAI 1995 End., Loc. typ., Vend. vet.
Mali i Çikës
Chondrula logaraensis DHORA 2002 End. Siciliaria pantocratoris splendens NORDSIECK 1996 End. Allaegopis amphikypellon RIEDEL 1982 Subend., Loc. typ. Monacha emigrata senitshika HAUSDORF 1996 End., Loc. typ. Helicigona fuchsi KNIPPER 1939 End. ?
Lista përmbledhëse e taksoneve endemike (Me shënimet për shkallën e endemizmit)
Lista e taksonëve Endemike ose subendemike
Cochlostoma georgi (A. J. WAGNER 1906) End. Cochlostoma hoyeri (POLINSKI 1922) End. Cochlostoma roseoli scutariense (A. J. WAGNER 1906) End. Cochlostoma sturanyi scalariniformis (A. J. WAGNER 1906) End. Cochlostoma sturanyi munellaense DHORA 2002 End. Chondrina spelta fuchsi NORDSIECK 1970 End. Chondrula logaraensis DHORA 2002 End. Herilla illyrica diabasis (A. J. WAGNER 1919) End. Triloba thaumasia thaumasia (STURANY 1907) End. Triloba thaumasia dardanorum (A. J. WAGNER 1919) End. Triloba thaumasia korabensis (A. J. WAGNER 1919) End. Medora proxima remota (POLINSKI 1924) End. Montenegrina apfelbecki (STURANY 1907) End. Montenegrina helvola helvola (KUSTER 1860) End. Montenegrina janinensis tomorosi BRANDT 1961 End. Montenegrina janinensis coerulescens NORDSIECK 1996 End. Montenegrina laxa laxa (KÜSTER 1861) End. Montenegrina laxa chiasma NORDSIECK 1971 End. Montenegrina subcristata wohlberedti (MÖLLENDORFF 1899 End. Siciliaria pantocratoris splendens NORDSIECK 1996 End. Allaegopis amphikypellon RIEDEL 1982 Subend. Paraegopis bizonus A. J. WAGNER 1914 End. Candidula castriota SOOS 1924 End. Helicodonta albanica A. J. WAGNER 1914 Subend. Monacha emigrata sattmanni HAUSDORF 1996 Subend. Monacha emigrata senitshika HAUSDORF 1996 End. Helicigona dochii (STURANY 1907) End. Helicigona tujana DHORA 2002 End. Helicigona edlaueri KNIPPER 1941 End. Helicigona fuchsi KNIPPER 1939 End. (?) Helicigona harpya SUBAI 1995 End. Helicigona maranajensis (A. J. WAGNER 1914) End. Helicigona pouzolzi montenegrina (ROSSMÄSSLER 183) End. Helicigona skipetaricus SUBAI 1995 End. Helicigona zebiana (STURANY 1907) End. Helicigona korabensis SUBAI 1997 End.
Tabelë përmbledhëse (Me shënimet për çdo mal për numrin e taksoneve endemike, vendgjetjet e vetme dhe locus typicus-et). Mali Taksone endemike Taks. me loc. typ. Taks. me një vendgjet.
Mali Maranaj 4 1 - Mali i Shejtë 5 4 1 Mali i Zebës 5 3 - Mali i Munellës 3 1 - Mali i Lumës 3 3 2 Mali i Korabit 3 3 2 Mali i Krujës 4 2 2 Mali i Dajtit 6 6 3 Mali i Tomorit 5 5 4 Mali i Çikës 5 2 -
Në këto male janë gjetur 36 specie e subspecie endemike, që i përkasin 30 specieve. Këto shifra përbëjnë 50, 7 % të numrit të taksoneve endemike dhe 54, 5 % të numrit të specieve endemike të molusqeve të Shqipërisë. Në Malin e Dajtit janë gjetur 6 taksone endemike; në Malin e Shejtë, Zebës, Tomorit dhe Çikës nga 5 taksone dhe në të tjerët më pak. Prej këtyre, 14 taksone janë në këto male me një vendgjetje, prej të cilëve në Malin e Tomorit 4 taksone dhe në Malin e Dajtit 3 taksone. Këto male njihen si locus typicus për 30 prej këtyre taksoneve endemike. Mund të veçojmë faktin që Mali i Dajtit është locus typicus për 6 taksone, Mali i Tomorit për 5 taksone, Mali i Shejtë për 4 taksone e tjerë. 10 prej këtyre taksoneve, ose 27, 7 %, e totalit të këtyre taksoneve, janë zbuluar pas vitit 1970. Kjo tregon se shkalla e njohjes për këtë çeshtje është ende e ulët dhe se vlerësimi real është ende larg të vertetës.
Përfundime
Malet e Shqipërisë që paraqiten në këtë punim kanë vlera shumë të mëdha malakologjike. Duke patur vlera të mirëfillta shkencore, popullatat e këtyre taksoneve dhe habitatet e këtyre në këto male, duhen konsideruar si prioritare për ruajtje. Aq më tepër mund ta themi këtë, pasi edhe shkalla e njohjes së tyre është mjaft e ultë dhe jashtë një monitorimi të mirëfilltë shkencor. Besoj se pasuria malakologjike e këtyre maleve është shumë më e madhe se sa e njohim deri tani, nga çdo pikëpamje, si përsa i përket numrit të taksoneve endemike, ashtu edhe për treguesit e tjerë të përmendur. Eshtë e kuptueshme që nevojiten të bëhën studime të metejshme, çka do të japin një pamje reale të vlerave malakofaunistike, më të qartë e më të plotë për secilin prej tyre.
Referencat
DHORA, DH. (2002): Molusqe të tokës endemike të Shqipërisë. Në: “Studime mbi molusqet e Shqipërisë”, “Camaj-Pipa”, fq. 125-137. Shkodër. Të dhëna më të plota për Theodoxus në Shqipëri
PËRMBLEDHJE
Përshkruhen 11 vendgjetje të Theodoxus fluviatilis në Shqipëri, që i përkasin 8 kuadrateve të hartës UTM 10 X 10 km, si dhe një vendgjetje të Theodoxus varius në Shqipërinë Jugore. Në popullatat e studiuara të Theodoxus fluviatilis është konstatuar polimorfizëm individual. Zbulohen format më tipike të dekorit të guaskave të këtyre popullatave. Polimorfizmi duhet të lidhet me influencat e biotopeve ku banojnë, me përshtatjen për mbijetesë.
More complete data on Theodoxus in Albania
ABSTRACT
11 finding sites of Theodoxus fluviatilis in Albania, belong to 8 squares of UTM map 10 X 10 km, also ones for Theodoxus varius in Southern Albania, are described. In the studied populations of the Theodoxus fluviatilis is ascertained individual polymorphism. More typical forms of the shells decor of these populations, are discovered. The polymorphism should be concerned with the biotop influences where they live, with the adaptation for survival.
Hyrje
Prej punimeve të DHORA & WELTER-SCHULTES (1996 a, b) dhe DHORA (2002), del se për molusqet e gjinisë Theodoxus të Shqipërisë shkruhet së paku në 16 punime të botuara dhe tek e para “b” jepet edhe harta e përhapjes në Shqipëri. WOHLBEREDT (1909), paraqet tri forma të varietetit dalmatina, formën scutariensis WALDERDORFF 1864, e përmend se gjindet në Liqenin e Shkodrës dhe Lumin Zeta, ndërsa expansa dhe fusca, në disa vende jo larg liqenit, në Mal të Zi. Në fakt, siç thotë po ky autor, WALDERDORFF në veprën që botoi me 1864 (Verh. Zoolog.-bot. Ges. Wien,, 512), scutarensis e emërton varietet, ndërsa më vonë WESTERLUND, me 1886 (Fauna palaarkt. Binnenk., 150), shkruan forma scutarensis WALD. Duke e konsideruar këtë polimorfizëm si shprehje të përzgjedhjes natyrore, në këtë punim po i konsiderojmë thjeshtë si forma, që shfaqen në popullata të ndryshme, në përpjestime e modifikime të ndryshme. HESSE (1928) shkruan për 17 ekzemplarë të gjetur në Liqenin e Ohrit. Për 5 prej tyre shkruan se janë të formës trifasciata MKE, që karakterizohen nga tre shirita gjatësorë mbi guaskë, të tjerat, forma scutariensis WALDERD, me vija zigzake kafe-vjollcë dhe forma maculata VILLA me këtë dekor, por të ndërprerë me njolla të qarta të bardha. Theodoxus fluviatilis sipas JAECKEL, KLEMM & MEISE (1957), cilësohet si specie palearktike perëndimore. Në këtë punim shkruhet se Th..fluviatilis dalmaticus PARTSCH, gjindet në Dalmaci, Bosna – Herzegovina, Mal të Zi, Shqipëri e Maqedoni. MAASSEN (1980) ka shkruar mbi gjetjen e Th. fluviatilis dalmaticus PARTSCH në Liqenin e Ohrit, në disa vende prej Ohrid-it deri në Trpejça, si dhe Th. fluviatilis scutarensis WALDERDORFF tek Sveti Naum-Çerava. Për Theodoxus varius (ROSSMASSLER 1835), JAECKEL, KLEMM & MEISE (1957) vetëm sa shënojnë se gjindet në Shqipëri. Tek DHORA & WELTER-SCHULTES, 1996 b, DHORA (1997-2000), DHORA (2002 a, b) tregohet gjetja në Palasë. SHÜTT (1986) shkruan se në Evropën Qëndrore gjinden vetëm tri specie të gjinisë Theodoxus (fluviatilis, danubialis dhe transversalis), që diferencohen lehtë edhe nëpërmjet formës dhe vizatimeve të guaskës. Ai thekson problemin se një diferencim i tillë ndërmjet specieve të kësaj gjinie për vendet e Mesdheut nuk mund të bëhet, pasi guaskat janë relativisht uniforme dhe ngjyrat, gati të zeza, nuk lejojnë të shihen vizatimet. Ashtu siç bëri EHERMAN (1932) për Theodoxus të Evropës Qendrore edhe SHÜTT (1986), i cili i referohet këtij autori, revizionoi gjininë Theodoxus të Greqisë dhe ishujve. Të gjitha speciet ai i ndau në katër grupe, bazuar në prezencën ose mungesën e apofizës, si dhe në pozicionin se ku fillon kjo apofizë në lidhje me brinjën tek operkula e guskës. Ai shpreh idenë se larmia e vizatimeve të dekorit lidhet me influencat e biotopeve. Lidhur me këto ai ndërtoi edhe hartën përkatëse. Unë besoj se kuptohet rendësia që paraqet zhvillimi i kësaj harte të përhapjes, që ndërtoi Schutt për Greqinë, në territorin e Shqipërisë. Këto probleme trajtohen në këtë artikull. Jepen gjithashtu format më tipike të dekorit të guaskave të gjetura.
Materiali dhe metodat
Ne revizionuam gjithë koleksionet e kësaj gjinie, që ndodhet në fondin shkencor të Laboratorit të Zoologjisë të Universitetit të Shkodrës “Luigj Gurakuqi” dhe bëmë determinimet mbështetur tek SHÜTT (1986), si dhe studiuam polimorfizmin e guaskave të popullatave të ndryshme. Në diskutimin e rezultateve jemi konsultuar edhe me Dr. Schütt. Janë ristudiuar edhe shënimet përkatëse të indeksit të këtij fondi. Janë vizatuar guaskat me dekorin e vet, janë bërë matje, janë sistemuar të dhënat. Më tej është arsyetuar mbi këto të dhëna për të nxjerrë korelacione të karakterit eko – evolutiv dhe janë nxjerrë përfundimet.
Rezultatet dhe diskutimi
Në materialet e studiuara gjetëm dy specie të gjinisë Theodoxus. Njëra është Theodoxus fluviatilis që i përket grupit fluviatilis të zbuluar nga SCHÜTT (1986), tjetra është Theodoxus varius që i takon grupit varius, gjithashtu të zbuluar nga autori i mësipërm. Më poshtë, për çdo vendgjetje, shënohen të dhënat konkrete të karakterit gjeografik dhe ekologjik, si dhe përshkruhen format e ndryshme të guaskave të popullatave përkatëse.
Liqeni i Shkodrës, Syri i Sheganit, afër kufirit shqiptaro - malazez, UTM: CM68, 12.6.1996, kol. Dhimitër Dhora. Ujë i ftohtë, i thellë, burim në fund të tij, shkëmbinj gelqeror. Theodoxus fluviatilis janë gjetur mbi shkëmbinj, në ujëra të cekta., në shoqërim me Ancylus fluviatilis.
Liqeni i Shkodrës, 1 km në veri të Shirokës, UTM: CM75. 19.6.1993, kol. Dhimitër Dhora. Breg shkëmbor dhe gelqeror i Liqenit. Theodoxus fluviatilis të gjetur mbi shkëmbinj në thellësi 30 cm., së bashku me Dreissena blanci.
Liqeni i Shkodrës, 2 km në jug të Shirokës, UTM: CM75, 2.8.1993, kol. Dhimitër Dhora. Fundi i butë, me gurë aty këtu. Bimësi e dendur prej Ceratophyllum demersum, Potamogeton sp., Myriophyllum sp.. Theodoxus fluviatilis, si dhe Radix auricularia, Dreissena blanci janë me shumicë mbi gurë dhe bimë.
Lumi Buna, bregu jugor, në dalje prej Liqenit të Shkodrës, rrëzë Kështjellës “Rozafat”, UTM: CM75, 25.7.1975, kol. Dhimitër Dhora. Ujë i vakët, thellësia 1 m, fundi baltor. Bimësia submergjente mjaft e zhvilluar, e përbërë kryesisht prej Potamogeton lucens, Potamogeton natans, Potamogeton crispus, Ceratophyllum demersum, Myriophyllum verticillatum, Najas minor, Spyrogyra sp.. Planktoni dhe mikrofauna gjthashtu të zhvilluara mirë. Theodoxus fluviatilis është gjetur së bashku me Bithynia tentaculata, Viviparus mamillatus, Valvata piscinalis, Stagnicola palustris, Planorbis planorbis, Dreissena blanci. Shumica e individëve kanë guaskë të vizatuar me vija zigzake. Një prej individëve ka përmasa 7 mm: 10 mm. Vetëm 4 individ, njeri prej të cilëve kishte përmasat e mësipërme, kanë guaskën me njolla të errëta dhe afër pjesës parietale një sfond gati të zi, me njolla të vogla të bardha.
Vukaj, Shllak, 600 m mbi nivelin e detit, UTM: CM96, 16.10.1980, kol. Dhimitër Dhora. Burim pranë rrugës automobilistike, ujë i cekët që rrjedh nëpër një formacion shkëmbor gëlqeror. Të kapur pas shkëmbinjve Theodoxus fluviatilis dhe vende-vende në pjesë më të buta e me ujë më të thellë, Physella acuta dhe Stagnicola palustris. Në fond ekziston vetëm një ekzemplar me përmasa 5, 6 mm: 8 mm, në variantin me guaskë gati të zezë, me njolla të bardha të çrregullta.
Vaudejës, një burim jo larg Urës së Gjadrit, UTM: CM84, 20. 09. 1976, kol. Lefter Kashta. Mbi gurët ku rrjedh uji që del nga burimi u gjetën Theodoxus fluviatilis dhe Radix peregra. Një ekzemplar që disponojmë ka guaskë me përmasa 4 mm: 6 mm, me sfond ngjyrë briri, me dekor vijash të drejta ose zigzake paralele dhe vende-vende rrjetor.
Ura e Gjadrit, rrugës për Mnelë, 30 m mbi nivelin e detit, UTM: CM94, 30. 06. 1976, kol. Dhimitër Dhora. Burim rrëzë malit, pranë urës. Mbi çdo gur me diametër rreth 20 cm, nëpër të cilët rrjedh uji i burimit, kemi gjetur mesatarisht 2 individë të Theodoxus fluviatilis (20 ekzemplarë për m-2), por gjithashtu edhe dy specie të tjera gastropodësh, Holandriana holandrii (20/ m-2) dhe Ancylus fluviatilis (200/ m-2). Në fond janë dy ekzemplarë, njëri me dekor prej pjesë me vija dhe pjesë me rrjetë, me përmasa 5 mm: 7 mm, ndërsa tjetri më shumë me dekor rrjetor.
Mnelë, një përrua që derdhet në Lumin e Gjadrit, UTM: CM94, 20. 09. 1989, kol. Dhimitër Dhora. Mbi gurët nëpër të cilët rrjedh uji i përroit kemi gjetur Theodoxus fluviatilis dhe Holandriana holandrii. Disponojmë në fond 5 ekzemplarë me të njëjtin dekor, me sfond të verdhë e të vizatuar me vija paralele, ose si me vriguj e zigzake, të takuara, që formojnë rrjetë, me përmasa 4, 5 mm: 6 mm).
Këndallë, në ujin e bregut të cekët shkëmbor, nga ana e rrugës automobilistike. UTM: CM82, 25. 04. 1975, kol. Dhimitër Dhora. Mbi gurët që ndodhen në ujë kishte Theodoxus fluviatilis dhe një hidrobiid. 23. 05. 1978, kol. Dhimitër Dhora. Mbi gurët që ndodhen në ujë kishte Theodoxus fluviatilis, por në ujë gjetëm edhe Planorbis planorbis, Stagnicola palustris (?) dhe një hidrobiid. Në fond ruhen 17 ekzemplar të Th. fluviatilis. Më i madhi ndër to, me guaskë me përmasa 5, 5 mm: 9 mm kishte sfondin bezhë dhe vizatim krejtësisht rrjetor. Të gjithë ekzemplarët kanë sfond bezhë deri në të hirtë. Më shumë se gjysma e tyre kishin vizatimin rrjetor, pjesa tjetër me vija ondulante paralele që ndërpriten vende-vende me njolla (dhomëza) të bardha. Zejmen, rrëzë malit, brenda territorit të një lokali poshtë rrugës automobilistike, ndodhet një kanal me ujë burimi, rreth gysëm metri i thellë. UTM: CM91, 5. 06. 1976, kol. Dhimitër Dhora. Mbi gurët që ndërtojnë faqet e kanalit gjetëm mesatarisht 15 individë për çdo dm² të Theodoxus fluviatilis, të shoqëruar me një hidrobiid. Në fond ndodhen 23 ekzemplarë. Një ekzemplar ka përmasa 4 mm: 6 mm. Dekori i ekzemplarëve të fondit ka motive njollash të bardha që krijojnë zigzake, njollash të gjata që në kompleks formojnë 2-4 shirita përgjatë spirave, vijash paralele me buzën e guaskës, si dhe një ekzemplar njëngjyrësh brinor.
Tushemisht, 695 m latësi mbi nivelin e detit, UTM: DL72, 24.6.1976, kol. Dhimitër Dhora. Theodoxus fluviatilis, Burim afër derës së një shtëpie. Ujë i ftohët dhe i pastër që rrjedh përgjatë një kanali me fund guror. Me shumicë Hirudinea, Amphipoda dhe Ancylus fluviatilis. Gjithësej u koleksionuan 5 ekzemplarë Theodoxus fluviatilis, dy prej të cilëve me përmasa 6mm: 10mm dhe 7mm: 11, 5mm. Katër prej këtyre ekzemplarëve kishin guaskën me sfond bezhë deri në të përhimtë, me vija zigzake gati të zeza, jo paralele, e që në disa vende krijojnë rrjetë. Në një rast guaska ka njolla të bardha pa formë të përcaktuar, vijat pranë njera tjetrës dhe guaska gati e zezë.
Palasë, tek një burim, mbi gurët ku rrjedh uji u gjetën Theodoxus varius. UTM: CK84, 27. 07. 1976, kol. Lefter Kashta. Në fond janë tre ekzemplarë, guaska e të cilëve ka sfond gati të zi-okër-vishnje, sidomos në pjesën e majës dhe si vizatim vija paralele të zeshkët. Më afër aperturës sfondi është më i çelur dhe njollat më të bardhëreme. Njëra guaskë ka përmasa më të mëdha, 5, 5 mm: 8 mm.
Siç shihet Theodoxus fluviatilis është gjetur në Shqipëri në liqene, ashtu edhe mbi trualle shkëmbore në ujërat e burimeve dhe përrenjve. Më interesante janë gjetjet në ujërat pak të kripura të Këndallës, si dhe në ujërat e Liqenit të Shkodrës dhe të Lumit Buna, midis livadheve të vegjetacionit submergjent.
Bëmë përpjekje dhe përcaktuam format më tipike të dekorit të guaskave të Theodoxus fluviatilis që kemi nga Shqipëria. Më poshtë, në vijë të drejtë, janë format dhe emrat e tyre, të përcaktuara nga autorët e përmendur në hyrje, ose (ato që figurojnë pa emër autori) të emërtuara për herë të parë në këtë punim. Këto janë:
Vija dhe rrjetë...... forma typica Vija paralele dhe dhoma aty-këtu të bardha...... forma maculata VILLA Vija paralele zigzake...... forma scutariensis WALDERD Tre vija përgjatë spirave ...... forma trifasciata MKE Zezë me njolla të bardha që mund të krijojnë dekor zigzak... forma dalmaticus PARTSCH Rrjetë...... forma reticulata
Forma typica kemi emërtuar formën më të përhapur që gjindet në Evropën Qendrore, atë me rrjetë të kombinuar shpesh me shiritë (FALKNER 1990). Këtë formë e kemi gjetur si predominuese në popullatat e shumë prej ujërave të studiuar, që i takojnë rrjetit hidrologjik të Lumit Drin. Por siç shkruan ky autor, në vendet e Mesdheut ka shmangie të mëdha. Formën scutariensis WALDERD e kemi gjetur vetëm në liqene dhe lumin Buna. Formën rrjetore, që po e emërtojmë reticulata, e kemi gjetur mbizotëruese në popullatën e Këndallës, e ndoshta kjo i dedikohet kripësisë së ujit. Formën maculata VILLA e kemi gjetur në Këndallë, ndërsa nga HESSE (1928) shkruhet për Liqenin e Ohrit. Në Zejmen dhe Vukaj, në burime të ftohta, kemi popullata pothuaj njëformëshe, ndoshta të izoluara, forma gati të zeza me pak njolla të bardha, që ndoshta mund të grupohen tek dalmaticus PARTSCH, të njohura këto edhe në liqene, por edhe në një territor mjaft të gjerë. Në ndonjë ekzemplar të Zejmenit, njollat e gjata, në kompleks formojnë 2-4 shirita përgjatë spirave, çka afron me formën trifasciata MKE, që jep HESSE (1928) për Liqenin e Ohrit.
Përfundime
Në Shqipëri janë gjetur dy specie të gjinisë Theodoxus, Theodoxus fluviatilis dhe Theodoxus varius. Kufiri i përhapjes së këtyre dy specieve duhet të jetë në pjesën më jugore të Shqipërisë. Në popullatat e studiuara është konstatuar një polimorfizëm individual. Shfaqjet e këtij polimorfizmi duhet të lidhen me influencat e biotopeve ku banojnë, me përshtatjen për mbijetesë. Njohja mirë e këtyre çeshtjeve kërkon studime më të thelluara në të ardhmen.
Referencat
DHORA, DH. (1997-2000): Molusqe të tokës dhe ujërave të ëmbla të Shqipërisë. Buletin Shkencor i U Sh “Luigj Gurakuqi”, Seria e Shkencave Natyrore, 49/1: 47-60. Shkodër. DHORA, DH. (2002): Studime mbi molusqet e Shqipërisë, CP, Shkodër, 210 faqe. DHORA, DH. (2002 a): Molusqet e ujërave të ëmbla të Shqipërisë. -- Studime mbi molusqet e Shqipërisë, CP, Shkodër, fq. 103-116. DHORA, DH. (2002 b): Të dhëna zoogjeografike mbi shtatë specie molusqesh. -- Studime mbi molusqet e Shqipërisë, CP, Shkodër, fq. 146-150. DHORA, DH. (2003): Molusqet e Liqenit të Shkodrës. Buletin Shkencor i U Sh “Luigj Gurakuqi”, Seria e Shkencave Natyrore, 53: 67-79. Shkodër. DHORA, DH. & WELTER-SCHULTES, F. W. (1996a): Bibliography of the non-marine molluscs of Albania. – Schriften zur Malakozoologie 9: 32-89. Cismar/ Ostholstein. DHORA, DH. & WELTER-SCHULTES, F. W. (1996b): List of species and atlas of the non- marine molluscs of Albania. – Schriften zur Malakozoologie 9: 90-197. Cismar/ Ostholstein. DHORA, DH. & WELTER-SCHULTES, F. W. (1999): Mollusc cenoses from different environments in Albania.-- Schriften zur Malakozoologie, 13: 61-66. Cismar/ Ostholstein. FALKNER, G. (1990): Binnenmollusken. – In FECHTER, R. & FALKNER, G.: Weichtiere. Europäische Meeres – und Binnenmollusken. – Steinbachs Naturführer 10: 112 – 280. München. HESE, P. (1928): Mazedonische Gastropoden von Herren Prof. Dr. F. Doflein.--Zoologische Jahrbucher, Abteilung fur Allgemeine Zoologie und Physiologie der Tiere, 45: 1- 30. JAECKEL, S. G., KLEMM, W. & MEISE, W. (1957): Die Land – und Süsswasser- Mollusken der nördlichen Balkanhalbinsel. – Abhandlungen und Berichte aus dem Staatlichen Museum für Tierkunde in Dresden 23: 141-205. Dresden, Leipzig. JOVANOVIĆ, B. J. (1997): Fauna mollusca Skadarskog jezera. -- Prirodne vrijednosti i zastita Skadarskog jezera. Crnogorska Akademia Nauka i Umjetnosti. 44: 263-277. Podgorica. MAASSEN, W. J. M. (1980): De zoetwatermollusken van het Ohrid/ en Prespamer en hun omgevig. De Kreukel, Juli – Augustus, pag. 81-98. Amsterdam & Omstreken. SCHÜTT, H. (1986): The dissemination of Theodoxus species in Greece including the Island (Moll. Prosobranch.). – Biologia Gallo – hellenica 12: 283-290. Athenes (Athina). WOHLBEREDT, O. (1909): Zur Fauna Montenegros und Nordalbaniens. -- Wissenschaftliche Mitteilungen aus Bosnien und der Herzegowina. 11: 585 – 722. Wien. Të dhëna mbi Dreissena blanci WESTERLUND 1890 në Liqenin e Shkodrës
PËRMBLEDHJE
Këtu jepen të dhëna me karakter zoogjeografik dhe ekologjik për Dreissena blanci WESTERLUND 1890 të Liqenit të Shkodrës.
Data on Dreissena blanci WESTERLUND 1890 in the Shkodra Lake
ABSTRACT
Here are given data with zoogeographical and ecological character for Dreissena blanci WESTERLUND 1890 of the Shkodra Lake.
* * *
Siç shkruhet në botimin e DHORA (2003), nga familja Dreissenidae, në Liqenin e Shkodrës jeton vetëm specia Dreissena blanci WESTERLUND 1890, e quajtur nga banorët e rrethliqenit me emrin vasku.
Taksonomia
Dreissenoidea Dreissenidae Dreissena blanci WESTERLUND 1890
Përhapja
Dreissena blanci WESTERLUND 1890 siç shkruan FALKNER (1990) përhapet në këtë pjesë të Ballkanit, në Greqi dhe shkon deri në Turqi. Në Liqenin e Shkodrës ndodhet kudo, por sidomos në pjesën perëndimore dhe jugperëndimore të tij, si dhe në Lumin Buna, në dalje nga Liqeni. Tek DHORA (2003) gjinden vendgjetjet më të sakta të nxjerra nga literatura ose të gjetura nga autori. Ato janë: Radush, Krnjice (JACOBI, 1981), Vranina (nën stacionin hekurudhor), Ishulli Grmozhur (JOVANOVIĆ, 1997), Shirokë, Bunë (grykëdaje nga liqeni) (DHORA & WELTER- SCHULTES, 1999), Shkodër (WELTER-SCHULTES, 1996), tek ish Ndërmarrja e Peshkimit rrugës për Shirokë (12. 06. 1998), Zogaj (19. 06. 1993).
Ekologjia
Dreissena blanci WESTERLUND 1890 është gjetur në këto habitate të Liqenit të Shkodrës dhe Lumit Buna:
a) Të kapura mbi gurët dhe shkëmbinjtë e brigjeve të Liqenit. Veçanërisht kjo është e dukshme në bregun perëndimor të Liqenit. Shpesh gurët e bregut ose sipërfaqet e shkëmbinjve janë të mbuluara krejtësisht me këtë molusk.. Duke patur tehun e guaskës shumë të mprehtë, Dreissena-t që gjinden me shumicë mbi gurët e brigjeve, u krijojnë probleme njerëzve që bëjnë plazh këtyre brigjeve. Gjatë ecjes zbathur mbi to, shpesh, presin këmbët tek guaskat e këtij molusku.
b) Të kapura pas bimëve që përbëjnë livadhet nënujore të brigjeve të Liqenit dhe Lumit Buna. Siç shkruhet tek DHORA (2004), me shumicë janë gjetur në ujëra rreth 1 metër thellësi, transparente, të vakëta në qershor, të kapura pas bimëve në shoqërimin bimor prej Potamogeton lucens, Potamogeton natans, Potamogeton crispus, Ceratophyllum demersum, Myriophyllum verticillatum, Najas minor, Spyrogyra sp. Dreissena blanci është gjetur me shumicë, së bashku me Theodoxus fluviatilis (me shumicë), Viviparus mamillatus (me shumicë), Bithynia tentaculata, Valvata piscinalis, Planorbis planorbis (me shumicë), Stagnicola corvus. (Shih për argument koleksionin e Dhimitër Dhora, të datës 11. 06. 1993) . c) Të kapura pas ndërtimeve prej druri dhe rrjetat e instaluara të peshkimit. Me datën 14 korrik 2003, në bregun e Liqenit në hyrje të Shirokës, aty ku peshkatarët lënë barkat e tyre, konstatuam një gjë mjaft interesante, një fenomen të njohur nga shkencëtarët dhe të jetuar nga peshkatarët. Peshkatarët kishin nxjerrë në breg rrjetat dhe tubat e rrjetave (që i instalojnë në rrjeshtin e pinarëve në liqen për të kapur peshk të ndryshëm, e veçanërisht ngjalë), si dhe shumë pinarë për ti pastruar nga vasku, Dreissena blanci. Siç thanë peshkatarët, kjo punë duhet bërë dy herë në vit, pasi vasku shtohet aq shumë mbi këto rrjeta, sa paralizon krejtësisht peshkimin. Ndonëse peshkatarët kishin disa ditë që kishin nxjerrë dhe pastruar rrjetat, përsëri ne arritëm të shohim e të fotografojmë sipërfaqe të tëra të rrjetave të mbuluara nga ky molusk.
Referencat
DHORA, DH. (2003): Molusqet e Liqenit të Shkodrës. Buletin Shkencor U SH “Luigj Gurakuqi” 52, Seria e Shkencave Natyrore, fq. 67-79. Shkodër. DHORA, DH. (2004): Cenozat e molusqeve në ujërat e Lumit Buna. Mbi Molusqet e Shqipërisë. CP. Fq. 95-99. Shkodër. FALKNER, G. (1990): Binnenmollusken. – In FECHTER, R. & FALKNER, G.: Weichtiere. Europäische Meeres – und Binnenmollusken. -- Steinbachs Naturführer 10: 112 – 280. München. Koekzistenca e Helix secernenda ROSSMASSLER 1847 me molusqet e tjerë në Shqipëri *
PËRMBLEDHJE
Helix secernenda është një prej kërmijve të tokës më të zakonshëm të Shqipërisë. Ky kërmill është gjithashtu më i madhi ndaj specieve të tjera, si dhe ka rëndësi të konsiderueshme ekonomike. Për të mësuar më shumë mbi ekologjinë e kësaj specie, analizuam cenozat e molusqeve në 29 lokalitete, ku Helix secernenda është gjetur. Përbërja taksonomike e përgjithëshme e grupeve të molusqeve të tokës, që janë sintopike me Helix secernenda nuk ka ndryshime me përbërjen e përgjithëshme të faunës së molusqeve të tokës të Shqipërisë. Speciet më konstante që gjinden në listat faunistike të habitateve të Helix secernenda janë Pomatias elegans, Lindholmiola girva, Monacha cartusiana dhe Monacha frequens. Habitatet e këtyre specieve përkojnë në 50-70 % me ato të Helix secernenda. Kompleksi i specieve të gjinisë Helicigona, me përhapje parapatrike të ndryshme, është i lidhur edhe më ngusht me habitatet e Helix secernenda. Helix lucorum, që për nga rendësia është specia e dytë e gjinisë Helix okupon nishe ekologjike qartësisht të ndryshme dhe përkon në habitate në një shkallë më të ultë.
The coexistence of Helix secernenda ROSSMASSLER 1847 with other molluscs in Albania *
ABSTRACT
Helix secernenda is one of the most common land snails of Albania. It is also one of the largest species and has considerable economic importance. To learn more about the ecology of this species, we analysed mollusc cenoses at 29 sites where Helix secernenda was found. The general taxonomic composition of land snail groups living syntopically with Helix secernenda was not different from the composition of the total of Albanian molluscs fauna. The species more constant, found in the faunal lists of Helix secernenda habitats, were Pomatias elegans, Lindholmiola girva, Monacha cartusiana dhe Monacha frequens.The habitats of these species overlap at 50-70 % with that of Helix secernenda.The complex of different parapatrically distributed Helicigona species is even more closely related to the Helix secernenda habitats. Helix lucorum, the second most important Helix species of Albania, occupies a slightly different niche with a lower degree of habitat overlap.
Hyrje
Helix secernenda ROSSMASSLER 1847 është një specie e zakonshme e familjes Helicidae në Ballkanin Perëndimor (Kroaci, Malin e Zi, Shqipëri, Greqi). Popullata e kësaj specie variojnë në ngjyrë dhe përmasa. Ndoshta është i nevojshëm të bëhët një revizionim sistematik. FALKNER (1990) shkruan për një ndarje midis popullatave të Shqipërisë Veriore dhe Shqipërisë Jugore.
______* Bashkautor: Francisco Welter - Schultes, Institut für Zoologie und Anthropologie, Universität Göttingen Në Shqipëri Helix secernenda është kërmilli më i madh i tokës, shumë i zakonshëm dhe me rëndësi të madhe ekonomike, veçanërisht në tregun e eksportit. Popullatat shqiptare të kësaj specie përmenden në 30 punime të botuara qysh me 1847, duke përfshirë edhe disa referenca në lidhje me subjekte ekologjike (DHORA & WELTER - SCHULTES 1996). Helix secernenda preferon substrate gelqerore me vegjetacion të ulët, shkurre dhe pyje, prej nivelit të detit e deri në lartësi mbi 2000 metra (WELTER - SCHULTES 1996, DHORA 1997-2000, DHORA & WELTER - SCHULTES 1999). Në këto habitate Helix secernenda bashkekziston me larmi molusqesh të tjerë. Në këtë artikull dalin të dhëna interesante me karakter ekologjik për Helix secernenda, mbi bazën e analizës së 29 cenozave ku edhe ky kërmill është gjetur.
Materiali dhe metodat
Në këtë studim bëhët vlerësimi i koleksioneve të realizuara nga DH. DHORA prej 1976 deri 1997, F. WELTER - SCHULTES në 1995 dhe H. SATTMANN në 1992 dhe 1993. Materialet janë të depozituara në Laboratorin e Zoologjisë të Universitetit të Shkodrës (Shqipëri), Haus der Natur Cismar (Gjermani) dhe Naturhistorisches Museum, Wien. Gjithësej janë ekzaminuar 29 lokalitete.
Rezultatet dhe diskutimi
Nga ky studim ka rezultuar se 110 specie molusqesh koekzistojnë me Helix secernenda në lokalitete të ndryshme të Shqipërisë (Tabela 1).
Tabela 1. Speciet e molusqeve sintopike me Helix secernenda.
Cochlostoma auritum Orcula wagneri Cochlostoma gracile Pagodulina gracilior Cochlostoma hoyeri Sphyradium doliolum Cochlostoma roseoli Vallonia excentrica Cochlostoma tesselatum Chondrula microtraga Cochlostoma tesselatum excisum Chondrula tridens Pomatias elegans (10 lokalitete) (24 lokalitete) Ena concolor Platyla pinteri Ena montana Platyla wilhelmi (9 lokalitete) Hypnophila pupaeformis Ena subtilis Pyramidula cephalonica Jaminia quadridens Truncatellina callicratis Mastus pupa Truncatellina claustralis Napaeopsis cephalonicus Truncatellina cylindrica Zebrina detrita Truncatellina rothi Herilla illyrica oribates Chondrina arcadica Herilla jabucica jabucica Chondrina spelta Medora proxima remota Granaria frumentum Agathylla biloba biloba Granopupa granum Albinaria scopulosa epirotes Rupestrella philippii Strigilodelima conspersa Rupestrella rhodia Montenegrina ersekensis Orcula schmidtii Montenegrina helvola helvola Montenegrina laxa miraka (9 lokalitete) Montenegrina subcristata wohlberedti Monacha cartusiana Protoherilla pseudofallax (15 lokalitete) Cochlodina laminata Monacha dissimulans Delima montenegrina muralis Monacha frequens (9 lokalitete) ? (19 lokalitete) Delima montenegrina nodulosa Petasina erjaveci Siciliaria pantocratoris margaritifera Petasina erjaveci floerickei Siciliaria stigmatica stigmatica Trochoidea pyramidata Siciliaria stigmatica sturmii Xerolenta obvia Balea biplicata Xeromunda vulgarissima Bulgarica vetusta (11 lokalitete) Oxyloma elegans Helicigona apfelbecki bindzaensis Cecilioides acicula Helicigona byshekensis Cecilioides tumulorum Helicigona tujana Poiretia compressa Helicigona hoffmanni walteri Poiretia cornea Helicigona inflata (11 lokalitete) Helicigona pouzolzi Poiretia delesserti Helicigona serbica Punctum pygmaeum Helicigona setigera Gallandia annularis Eobania vermiculata Vitrina pellucida Cepaea vindobonensis Vitrea botterii Helix aspersa Vitrea contracta Helix lucorum Vitrea contracta zakynthia Vitrea subrimata Gyralina circumlineata Gyralina gjirokastrana Allaegopis skanderbegianus Paraegopis albanicus Oxychilus depressus Oxychilus glaber (10 lokalitete) Oxychilus hydatinus Oxychilus hydatinus eudedalaea Oxychilus planorbis Daudebardia brevipes Daudebardia rufa Tandonia albanica Tandonia sowerbyi Lehmania marginata Lehmania szigethyae Limax cinereoniger Limax maximus Limax wohlberedti Arion subfuscus Cernuella virgata Helicodonta albanica Lindholmiola girva (13 lokalitete) Hiltrudia mathildae Prej kësaj liste, 4 specie janë gjetur në më shumë se 13 lokalitete, ndërsa 69 specie ( = 62 %) janë gjetur vetëm në 1 ose 2 lokalitete. 4 specie që janë gjetur me Helix secernenda në më shumë se 13 lokalitete janë: Pomatias elegans (24 lokalitete), Monacha frequens (19), Monacha cartusiana (15) dhe Lindholmiola girva (13). Këto janë specie me përhapje të gjerë në Shqipëri dhe ndodhen në shumë lokalitete pa Helix secernenda (WELTER - SCHULTES 1996, DHORA 1997-2000, DHORA & WELTER - SCHULTES 1999). Veçanërisht Lindholmiola girva jeton afërsisht në 50 % të lokaliteteve të saj, pa ndodhjen sintopike të Helix secernenda. Fauna e molusqeve të Shqipërisë përbëhët prej mjaft specieve endemike, veçanërisht të Cochlostomatidae, Clausiliidae dhe Helicigona. Disa prej këtyre specieve mungojnë pasi nuk jetojnë në regjionet e shqyrtuara në këtë studim. Disa specie të tjera mungojnë në këtë listë, pasi jetojnë në mjedise të tjera, siç janë arat e kultivuara, ambjentet e lagështa, kopshtet dhe parqet, formacionet jo-gelqerore ose habitatet ranore. Midis tyre janë Oxychilus camelinus, Limacus flavus, Deroceras, Cochlicella, Trochoidea dhe Theba. Speciet e tjerë ndoshta nuk janë vënë re, veçanërisht ato më të voglat. Shpërndarja e familjeve ndaj të dhënave totale të Shqipërisë nuk ndryshon prej asaj të specieve që koekzistojnë me Helix secernenda (shih tabelën 2).
Tabela 2. Shpërndarja e specieve sipas familjeve. Krahasimi i totalit të specieve të Shqipërisë me listën e specieve që janë sintopike me Helix secernenda.
Grupi Totali në Shqipëri Koekzistojnë me H. secernenda
Nr. i specieve % Nr. i specieve % ______
Cochlostomatidae 9 4 % 6 5 % Chondrinidae 6 2.7 % 6 5 % Enidae 14 6.3 % 9 8 % Clausiliidae 44 19.6 % 19 17 % Zonitidae 30 13.4 % 13 12 % Hygromiidae 26 11.6 % 12 11 % Helicidae 33 14.7 % 12 11 % Të tjera 62 27.7 % 33 30 %
Totali 224 100 % 111 100 %
Helicigona 19 8.5 % 8 7 % Helicinae 8 3.5 % 4 4 %
Speciet e gjinisë Helicigona janë gjetur në 15 lokalitete ku edhe Helix secernenda është gjetur (52 % të lokaliteteve të shqyrtuara). Prej këtyre, 4 i takojnë Helicigona tujana, 3 Helicigona byshekensis, Helicigona serbica dhe Helicigona setigera, dhe 2 i takojnë Helicigona inflata. Duke analizuar cenozat e molusqeve të shqyrtuara tek WELTER - SCHULTES 1996 dhe DHORA & WELTER - SCHULTES 1999 del se Helicigona janë gjetur në 21 lokalitete, por vetëm në 5 pa Helix secernenda. Ky raport (24 %) është më i vogël se në katër speciet e lartpërmendura. Helicinae janë gjetur rallë me Helix secernenda. Eobania vermiculata, Cepaea vindobonensis, Helix aspersa dhe Helix lucorum janë gjetur si sintopike me Helix secernenda vetëm në pak lokalitete. Eobania dhe Helix aspersa jetojnë në pak mjedise sinantropike në të cilat ato janë introduktuar artificialisht. Në disa lokalitete ato ndodhen si sintopike me Helix secernenda. Helix lucorum është më frekuent në Shqipëri, por koekziston me Helix secernenda vetëm në 3 prej 9 gjetjeve të Helix lucorum. Theba pisana mungon në listë. Kjo specie, që gjithashtu është introduktuar në Shqipëri, jeton në ultësirat pranë detit dhe, siç kuptohet, nuk shpresohet të gjindet në habitatet e Helix secernenda. Helix secernenda mungon në të gjitha lokalitetet ku është gjetur Theba pisana (DHORA & WELTER - SCHULTES 1999).
Përfundime
Numri i madh i kërmijve të tokës që jeton sintopikisht me Helix secernenda tregon se Helix secernenda jeton në shumë lokalitete të Shqipërisë dhe okupon një varietet habitatesh. Ky është një prej kërmijve më të përhapur të vendit. Përbërja taksonomike e kërmijve që jetojnë sintopikisht me H. secernenda nuk ka shmangie të madhe nga totali i kërmijve të tokës të Shqipërisë. Atëherë H. secernenda mund të shihet si një përfaqësues tipik i faunës së gastropodëve të tokës të Shqipërisë.
Pomatias elegans, Lindholmiola girva, Monacha cartusiana dhe Monacha frequens janë shoqërueset më të zakonshme të H. secernenda. Analiza e habitateve të tyre tregon për shkallë të lartë përputhje me habitatet e H. secernenda. Në 60-70 % të lokaliteteve ku janë gjetur Pomatias ose Monacha, ne kemi gjetur gjithashtu H. secernenda.
Disa grupe si Helicigona përbëhen prej një numri të madh speciesh endemike të përhapura parapatrikalisht. Nëqoftëse i shohim në tërësi, Helicigona duket qartë se është më ngusht e lidhur me habitatet e H. secernenda se sa Monacha dhe Lindholmiola. Nëse neglizhojmë disa lokalitete në majë të maleve (H. secernenda është e rallë në lartësi mbi 2000 metra), atëherë del se H. secernenda ndodhet në më shumë se 70 % të habitateve të Helicigona.
Helix secernenda nuk jeton në ranishtet e dunat bregdetare. Pikërisht kjo reflektohet në mungesën e ndodhjes sintopike me speciet e këtyre mjediseve, si Cochlicella ose Theba. Ajo gjithashtu është e rallë në parqe, kopshte dhe mjedise të tjera sinantropike, si dhe në pyje të lagështa.Kjo vertetohet me gjetjet rallë të Eobania dhe Helix aspersa në habitatet e Helix secenenda.
Pas H. secernenda, Helix lucorum është Helicinae i dytë më i zakonshëm i Shqipërisë. Në 70 % të lokaliteteve ku është gjetur H. lucorum, H. secernenda mungon. Ndoshta jemi të konfrontuar me një rast të konkurencës direkte midis dy specieve të gjinisë Helix të përmasave të mëdha, kombinuar me preferencat qartësisht të ndryshme të habitateve. Helix lucorum është më prezent në mjediset e gjelbërta, ndërsa Helix secernenda është më e zakonshme në terrenet karstike. Pra mund të nxirret përfundimi se dy speciet okupojnë nishe ekologjike të ndryshme.
Eobania vermiculata dhe Helix aspersa janë introduktuar artificialisht në Shqipëri dhe jetojnë në habitate sinantropike. Këto mjedise do të kishin qenë më të përshtatshme për Helix lucorum se sa për Helix secernenda. Ne kemi vetëm pak lokalitete të këtyre dy specieve, në disa prej tyre gjejme edhe Helix secernenda. Pak të dhëna kemi për të treguar se kërmijtë e introduktuar nuk zëvendësojnë H. secernenda nëpërmjet konkurencës. Mbetet që të theksojmë se H. secernenda rrezikohet gjithnjë e më shumë, për shkak të rendësisë ekonomike ndërkombëtare, humbjes së habitateve prej ç’pyllëzimit dhe mungesës së menaxhimit të tokës, si dhe rritjes së përdorimit të pesticideve në bujqësi. Për këto arësye do të ishte e nevojshme marrja ë masave mbrojtëse. Referencat
DHORA, DH. (1997 – 2000): Molusqe të tokës dhe ujërave të ëmbla të Shqipërisë. – Buletin Shkencor U Sh “Luigj Gurakuqi” 49 (1), Seria e Shkencave Natyrore, fq. 47 – 61. Shkodër. DHORA, DH. & WELTER – SCHULTES, F. W. (1996): List of species and atlas of non –marine molluscs of Albania. -- Schriften zur Malakozoologie 9: 90 – 197. Cismar / Ostholstein. DHORA, DH. & WELTER – SCHULTES, F. (1999): Mollusc cenoses from different environments in Albania. -- Schriften zur Malakozoologie 13: 61 – 65. Cismar / Ostholstein. FALKNER, G. (1990): Binnenmollusken. In: FECHTER, R. & FALKNER, G.: Weichtiere. Europaische Meeres-und Binnenmollusken.—Steinbachs Naturfuhrer 10: 112- 280. Munchen. WELTER-SCHULTES, F. (1996): Non-marine molluscs recently collected in Albania. – Schriften zur Malakozoologie 9: 21-31. Cismar/Ostholstein. Mbi polimorfizmin e Eobania vermiculata (O. F. MÜLLER 1774) në Shqipëri
PËRMBLEDHJE
Në këtë punim jepet informacion më i plotë mbi ekologjinë e 8 vendgjetjeve të Eobania vermiculata (O. F. MÜLLER 1774) në Shqipëri, shfaqjet e polimorfizmit të guaskave në koleksionet prej këtyre popullatave, si dhe jepen përfundimet përkatëse. Eobania vermiculata është gjetur në vende me bimësi. Guaskat kanë sfond të bardhemë dhe dekor polimorf, kryesisht prej 4 shiritësh ose 4 radhë njollash, me tendencë zbehje ose zhdukje.
On the polymorphism of Eobania vermiculata (O. F. MÜLLER 1774) në Shqipëri
ABSTRACT
In this work is given a more complete information on the ecology of 8 localities of Eobania vermiculata (O. F. MÜLLER 1774) in Albania, the shows of the shells polymorphism in the collections from these populations, also are given the respective conclusions. Eobania vermiculata is found in sites with vegetation. Shells have whitish sfond and polymorph decor, especially of 4 bands or 4 line of spots, with paleness or disappearance tendency.
Hyrje
Eobania vermiculata (O. F. MÜLLER 1774) është specie mesdhetare, e introduktuar në Shqipëri. Si shumë Helicinae të tjerë edhe kjo specie shfaq polimorfizëm individual në popullatat e saj. Prej DHORA & WELTER-SCHULTES (1996) kuptojmë se për këtë kërmill të Shqipërisë kanë shkruar ROSSMASSLER (1838), PFEIFFER (1848), PETRBOK (1905), WOHLBEREDT (1907), GAMBETTA (1930), JAECKEL, KLEMM & MAISE (1957), JAECKEL & SCHMIDT (1961), KERNEY (1976), FRANK (1984), WELTER-SCHULTES (1996). Përveç këtyre të dhëna gjinden edhe tek DHORA (1997-2000). Bazuar në këto të dhëna, DHORA & WELTER-SCHULTES (1996) kanë arritur të paraqesin harten e përhapjes së kësaj specie në Shqipëri. Në hartë duket se kjo specie është gjetur në vende që përfshihen në 20 kuadrate të hartës UTM 10X10 km. Dy të tretat e këtyre kuadrateve i takojnë pjesës bregdetare të Shqipërisë së Mesme. Në këtë punim jepen rezultatet e një ristudimi të koleksioneve nga 8 vendgjetje të kësaj specie. Jepet informacion më i plotë ekologjik për vengjetjet dhe veçanërisht përshkruhen shfaqjet e polimorfizmit të guaskave në koleksionet nga popullata të ndryshme. Lidhur me këtë nxirren disa përfundime.
Materiali dhe metodat
Materiai faktik i takon disa koleksioneve të Eobania vermiculata, të realizuara në kohë të ndryshme në këto tri dekadat e fundit, që ruhet në Laboratorin e Zoologjisë të Universitetit të Shkodrës “Luigj Gurakuqi”. Koleksioni i Divjakës prezantohet për herë të parë në këtë punim. Përveç të tjerave tek materiali faktik janë studiuar shfaqjet e polimorfizmit të guaskave, me të njëjti princip në të gjitha koleksionet, të udhëhequr nga DAMJANOV, S. G. & LIKHAREV, I. M. (1975) dhe FALKNER, G. (1990). Nga indeksi i fondit të molusqeve të Laboratorit janë nxjerrë të dhënat mbi vendgjetjen, e veçanërisht ato me karakter ekologjik.
Rezultatet dhe diskutimi
Rezultatet e punës janë paraqitur më poshtë sipas vendgjetjeve.
1. Shkodër, lulishte e qytetit, ku sot është shatërvani. Maj 1983. Kol. Dhimitër Dhora. Të kapur në lartësi pas trungjeve të pemëve dekorative, gjetëm 6 individë të Eobania vermiculata, me guaskë krejtësisht të bardhë.
2. Velipojë, qershor 1985. Kol. Dhimitër Dhora. Nëpër bimët në zonën e plazhit, midis ndërtesave, gjetëm 5 individë të Eobania vermiculata, larg njeri tjetrit dhe të gjithë me sfond të kremtë e me 4 vija.
3. Tiranë, oborri përpara Muzeut të Shkencave të Natyrës, qershor 2000, Kol. D. Dani. Mikroklimë e ngrohtë, tapet bari dekorativ dhe pemë portokalli të rritura e në prodhim. Nëpër degët e njërës prej pemëve të portokallit, në lartësi deri në 70 cm. nga toka grumbulluam 16 guaska të kërmillit Eobania vermiculata. Të gjitha guaskat ishin me sfond pothuaj ngjyrë qumështi. Prej këtyre guaskave 3 guaska kanë dekor prej 4 shiritësh (shiriti 2 përfaqëson në fakt shiritin 2 + 3) 10 guaska të tjera kanë shiritë mjaft të zbehtë. Gjysma e tyre me shiritë gati të zhdukur. Në të gjitha rastet shiritët duken më mirë në afërsi të aperturës. Më i qëndrueshëm është shiriti 2 ( në fakt 2 + 3). 3 guaska janë pa shiritë. Ato duken më përmasa më të vogla nga të tjerat.
4. Tiranë, Kopështi Zoologjik, prill 1988. Kol. Dhimitër Dhora. Një numër i madh individësh të Eobania vermiculata të kapur pas trungjeve të pemëve dekorative të kopështit. Të gjithë individët me guaskë të bardhë.
5. Shkëmbi i Kavajës, 5 qershor 1979, kol. Dhimitër Dhora. Trualli ranor dhe në bimësi predominon Liliaceae. U gjetën edhe kërmij të tjerë, si Monacha cartusiana dhe Theba pisana. Guaskat e Eobania vermiculata të koleksionuara janë me guaskë pothuaj të barabartë, por me strukturë të tillë fenotipike të dekorit: 10 individë të bardhë 12 individë me 4 vija në spirën e fundit; 2 të sipërmet të ndërtuara me shënja të trasha të ndërprera, ndërsa 2 të tjerat që duken mirë kur shihen nga poshtë, janë si vija të holla të pandërprera. 1 individ me dekorin e sipërpermendur, por të zbehtë.
6. Divjakë, qershor 2003, Kol. Dritan Dhora. Pyll pishe bregut të detit, me nënpyll vende-vende të zhvilluar prej shkurresh dhe barishtesh. Trualli ranor. U gjetën disa molusqe: Pomatias elegans, Monacha cartusiana, Theba pisana, Cepaea vindobonensis, Helix lucorum. Prej këtij mjedisi ne kemi 13 guaska të Eobania vermiculata. Përgjithësisht sfondi i tyre është i bardhë. Këto guaska kanë këtë dekor: 7 prej tyre janë të bardha, pa shiritë. 2 guaska me vija të theksuara, ku vija 1 dhe 2 janë më të trasha. Në fakt vija 2 përfaqëson vijën 2 dhe 3 të cilat janë pothuaj të puqura. Vija 3 (4) dhe 4 (5) janë të holla. 2 guaska të tjera kanë po të njëjtin dekor si guaskat e mësipërme, por ky dekor është i zbehtë. Më i dukshëm ky dekorështë në spirën e fundit, në afërsi të aperturës, ndërsa më lart ai zbehet duke kaluar thjeshtë në një sfond të bardhë. Duke u ngjitur fillimisht zhduken vijat e poshtme. 1 guaskë tjetër është me katër vija, prej të cilave vija 1 është e trashë. 1 guaskë është e bardhë dhe vijat duken vetëm në pjesën hyrëse të saj
7. Vlorë, qershor 1986, kol. Dhimitër Dhora. Pranë pyllit të pishës në plazhin e vjetër. Bimësia prej Eryngium, Datura, Xanthium, Amaralidaceae e tjerë. Gjithësej u gjetën 26 individë të rritur. Guaskat kishin këtë strukturë fenotipike: 3 individë të bardhë 1 individ me 5 vija kafe, ku vija 2 dhe 3 janë fare pranë 4 individë me 4 vija, pasi siç duket vija 2 dhe 3 janë të ngjitura 18 individë me sfond të kremtë, me dekor të zbehtë, shpesh gati i padallueshëm dhe në 5- 6 individë, dekori i dukshëm vetëm në fund të spirës së fundit.
8. Sarandë, qytet, korrik 1976. Kol. Dhimitër Dhora. Eobania vermiculata të kapura tek bima Nerium oleander. 35 individë ishin të kapur pas kësaj bime dhe të gjithë me dekor fare të zbehtë, aq sa guaskat në pamje të parë duken gati të bardha.
Përfundime
Sfondi i guaskave karakterizohet në të gjitha rastet me ngjyrë të bardhëreme. Dekori përbëhet prej 5 shiritëve ngjyrë kafe, por që në formë të tillë tipike gjindet pak. Përgjithësisht shiriti 2 dhe 3 janë mjaft të afruar dhe shpesh të unifikuar. Gjthashtu shpesh vijat përfaqësohen nga radhë njollash. Dekori i zbehtë dhe guaskat pa dekor janë përsëri një fenomen i zakonshëm. Në të gjitha rastet Eobania vermiculata është gjetur pranë bimëve dhe nëpër bimë. Në shumicën e rasteve konstatojmë dukurinë e polimorfizmit. Në të gjitha popullatat polimorfe predominon forma me 4 vija të zbehta. Në Shkodër dhe Tiranë dy raste i takojnë mjediseve mjaft të gjelbëruara, e përgjithësisht urbane, ku kërmijtë ishin të kapur nëpër trungje pemësh dekorative, gati në hije. Në këto vendgjetje mungonin format e tjera dhe të gjitha guaskat ishin pothuajse të bardha.
Referencat
DAMJANOV, S. G. & LIKHAREV, I. M. (1975): Fauna na Bâlgarija. 4. Suchozemni ochluvi (Gastropoda terrestria). [Fauna Bulgarica 4. Gastropoda terrestria], 388-391 Sofija. DHORA, DH. & WELTER-SCHULTES, F. W. (1996): List of species and atlas of the non- marine molluscs of Albania. – Schriften zur Malakozoologie 9: 167. Cismar (Ostholstein). FALKNER, G. (1990): Binnenmollusken. – In FECHTER, R. & FALKNER, G.: Weichtiere. Europäische Meeres – und Binnenmollusken. – Steinbachs Naturführer 10: 234- 235. München. Mbi popullatën e kërmillit Theba pisana (MÜLLER, 1774) të Velipojës
PËRMBLEDHJE
Në këtë artikull shkruhet mbi popullatën e Theba pisana (MÜLLER, 1774) të Velipojës në qershor 1993. Bëhet përshkrimi i guaskave, jepen përmasat e tyre, të dhëna ekologo-gjeografike e sidomos për polimorfizmin e popullatës.
On the population of the snail Theba pisana (MÜLLER, 1774) of Velipoja
ABSTRACT
In this essay is written about the population of Theba pisana (MÜLLER, 1774) of Velipoja in June 1993. It is made the description of shells, are given their dimensions, ecologo-geographical data, and especially for the polimorfism of population.
Hyrje
Theba pisana (MÜLLER, 1774) Sin. Euparypha pisana MÜLLER, 1774; Helix pisana GERMAIN, 1908.
Është lloj i familjes Helicidae. Sipas KERNEY & CAMERON (1980) gjindet në vendet mesdhetare, si dhe në brigjet atlantike të Francës, Belgjikës, Holandës, Britanisë së Madhe e tjerë. Deri tani kam hasur dy botime ku shkruhet për gjetjen e këtij lloji në vendin tonë. GAMBETTA (1930) shkruan se Euparypha pisana MÜLLER, 1774 është gjetur në afërsi të Durrësit, ndërsa JAECKEL & SCHMIDT (1961) shkruajnë se Theba pisana (MÜLLER, 1774) e kanë gjetur në Vlorë dhe Durrës. Në një material të kohëve të fundit (DHORA, 1994) kam publikuar se e kam gjetur në Velipojë dhe Shëngjin.
Materiali dhe metodat
Me 12 Qershor 1993, në një sipërfaqe prej rreth 300 m2, u mblodhën të gjithë individët e këtij lloji. Gjithashtu u morën edhe ekzemplarë të bimëve mbi të cilat u gjetën kërmijtë. Në terren u mbajtën shënime për vendin, kohën e të tjera të karakterit bioekologjik. Në laborator, fillimisht u bë mbytja e kërmijve duke i lënë për një ditë të zhytur në ujë. Pastaj u bë ndarja e individëve të rritur nga ato të rinj dhe u ruajtën në enë të veçanta qelqi në solucion formaline 4%. Materiali i grumbulluar përbëhet prej 5660 individësh. Nga këto 4700 janë individë të rinj dhe 20% e tyre me përmasa nën 5 mm. Diferenca përbën 940 individët e rritur. Më tej puna ka vazhduar vetëm me materialin e individëve të rritur. Janë nxjerrë të dhëna për formën e guaskës, për sfondin, vijat, përmasat e tjerë. Mbi bazën e këtyre të dhënave janë shkruar në mënyrë të përmbledhur rezultatet e punës. Rezultatet dhe diskutimi
Të dhëna ekologo-gjeografike
Popullata e kërmillit Theba pisana (MÜLLER, 1774) e Velipojës gjindet në juglindje të plazhit të Velipojës dhe fillon 200-300 metra larg kabinave, në shoqërim me bimësinë e ranishteve, fare pranë ujit. Në këtë cenozë nuk gjetëm asnjë lloj gastropodi tjetër. Ditën e grumbullimit, për shkak se moti ishte i thatë e me diell, të gjithë kërmijtë ishin të kapur në formë vilesh pas bimëve Eryngium maritimum L., Echinophora spinosa L., Paliurus aquleatus LAM., Scolymus hispanicus L., Echium vulgare L., Aristolochia clematitis L., Rubus ulmifolius SCHOTT., Verbascum phlomoides L., Arundo plinii TURA, Pinus pinea L., Scrophularia sp. e tjerë.
Guaska
Ka formë kubiko-konike. Përbëhet prej 5-5.5 spira. Në majë ka 1.5-1.75 spira embrionale. Ka kërthizë të mbuluar pothuaj përgjysmë nga pjesa kolumelare e hyrjes së guaskës. Skaji i poshtëm është i përveshur nga jashtë. Vrima e guaskës është pothuaj e rrumbullakët. Sfondi i guaskës është më shpesh i bardhë dhe nganjëherë me nuancë të verdhë. Dekori është polimorf dhe përfaqësohet nga grupe vijash ose vizatimesh, që, në disa raste, janë të bashkuara ose të reduktuara.
Polimorfizmi i guaskave
Nga 940 ekzemplarë, 618 ose 66% kanë katër grupe vijash. Në 16% të numrit të përgjithshëm, grupet kanë përkatësisht 2:3:4:2 (1) vija, ndërsa në 50% numri i vijave për grup varion. Tek 26% e ekzemplarëve vijat janë të vizatuara në formë kallinjsh. Në 14% të ekzemplarëve pozicioni i vijave të vizatuara shënohet në formulë me numrat brenda kllapave: 2 (2): 3 (1.3): 4 (4): 2 (1).
20 ekzemplarë kanë formulën 0:1:3:1 50 ekzemplarë kanë formulën 1:0:0:1 34 ekzemplarë kanë formulën 0:0:0:1 18 ekzemplarë janë pa vija (0:0:0:0)
Siç shihet, grupi i fundit i vijave paraqitet më i qëndrueshëm se grupet e tjera dhe në të shumtën e rasteve përfaqësohet nga një vijë e vetme e trashë. Në 466 ekzemplarë, pra në 49.5 % të numrit të përgjithshëm konstatohet reduktimi i vijave. Në 50% të këtij numri mungon grupi I, II ose III i vijave. Ky fakt vështirëson nxjerrjen e përfundimeve mbi dukuritë e përzgjedhjes në popullatë, por tregon gjithashtu se reduktimi mund të ketë ndodhur në disa rrugë.
Përmasat
Përmasat minimale dhe maksimale të guaskave janë:
lartësia e guaskës 9 mm – 16 mm gjerësia e guaskës 10 mm – 18 mm Ekzemplarët pa vija dhe ato me një vijë (të katërt) kanë lartësi maksimale të guaskës 2 mm më të vogël.
Referencat
DHORA, DH. (1994): Gastropodë të Shqipërisë. Universiteti i Shkodrës “Luigj Gurakuqi”, Material i shumëfishuar. Fq. 1-5. Shkodër. JAECKEL, S. & SCHMIDT, H. (1961): Beitrag zur Molluskenfauna von Albanien. –Abh. Ber. Staatl. Mus. Tierkunde: 26-69. Dresden. GAMBETTA, L. (1930): Molluschi terrestri e lacustri d’Albania, Spedizione scientifica in Albania dell’Instituto zoologico di Padova. Memoria 2: 55. Padova. KERNEY, M.P. & CAMERON, R.A.D. (1980): Elseviers slakkengids. 219. Amsterdam/Brussel. Gjindet Codringtonia neocrassa ZILCH 1952 në Shqipëri *
PËRMBLEDHJE
Për herë të parë për Shqipërinë Codringtonia neocrassa ZILCH 1952 gjindet në Delvinë. Jepen disa të dhëna për vendgjetjen, përmasat e guaskës, mjedisin e sidomos molusqet sintopike.
Codringtonia neocrassa ZILCH 1952 is found in Albania *
ABSTRACT
For the first time for Albania, Codringtonia neocrassa ZILCH 1952 is found in Delvina. Some data on the locality, shell dimensions, environment and particulary syntopically snails are given.
* * *
FISCHER (1997) thotë se Codringtonia neocrassa ZILCH 1952 gjindet në Luginën Thiamis afër Igumenicës, në Epirin grek dhe jep një fotografi në INTERNET (2003). Siç kemi shkruar më parë DHORA & WELTER-SCHULTES (1996), Peter Subai (Aachen) ka hedhur idenë e mundësisë së ekzistencës së Codringtonia neocrassa ZILCH 1952 në Shqipërinë e Jugut. Mbështetur kryesisht tek ky mendim i fundit, ne tek punimi i sipërpërmendur, këtë specie e kemi përfshirë në listën e molusqeve të Shqipërisë. Mbi gjetjen më vonë të kësaj specie në Shqipëri nga Dritan Dhora, është sinjalizuar në disa botime të mëvonshme, por më mirë tek DHORA & WELTER-SCHULTES (1999) dhe DHORA (2002). Meqë fakti i gjetjes për herë të parë ka rendësi të veçantë, këtu po përmbledhim krejt informacionin që kemi lidhur me këtë gjetje.
Vendgjetja Delvinë, rreth 2 km më në perëndim, UTM: DK22, në lartësi rreth 150 metra mbi nivelin e detit, me 7. 08. 1996, kolektor Dritan Dhora.
Guaska Ka këto përmasa: Lartësia 25 mm, gjerësia 40 mm.
Ekologjia Ullishte, formacion gëlqeror. Në një sipërfaqe prej rreth një hektarë, së bashku me Codringtonia neocrassa ZILCH 1952, u gjetën edhe gastropodët Pomatias elegans, Cochlostoma tesselatum excisum, Rupestrella philippii, Ena sp., Siciliaria lamellata, Siciliaria pantocratoris margaritifera, Poiretia compressa, Cernuella virgata, Monacha frequens-complex, Xeromunda vulgarissima, Lindholmiola girva.
Kjo është gjetja e parë e species Codringtonia neocrassa ZILCH 1952 dhe e gjinisë Codringtonia
______* Bashkautor: dipl. biol. Dritan Dhora, Agjensia Rajonale e Mjedisit, Shkodër. në Shqipëri. Njëkohësisht kjo vendgjetje, me sa dimë, është pika më veriore e gjetjes së kësaj specie.
Referencat
DHORA, DH. (2002): Të dhëna zoogjeografike mbi shtatë specie molusqesh. -- Studime mbi molusqet e Shqipërisë, CP., fq. 146-149. Shkodër. DHORA, DH. & WELTER-SCHULTES, F. W. (1996): List of species and atlas of the non- marine molluscs of Albania. – Schriften zur Malakozoologie 9: 90-197. Cismar/Ostholstein. DHORA, DH. & WELTER – SCHULTES, F. (1999): Mollusc cenoses from different environments in Albania. -- Schriften zur Malakozoologie 13: 61 – 65. Cismar / Ostholstein. FISCHER, W. (1997): Bemerkungen zum Vorkommen von Codringtonia neocrassa ZILCH 1952 im Epirus (Griechenland). - Club Conchylia Informationen 29 (5/6): 17-18. INTERNET (2003): http://ipp.boku.ac.at/private/wf/Codringtonia%20neocrassa.html Ovatella myosotis (DRAPARNAUD 1801) në Divjakë
PËRMBLEDHJE
Në këtë artikull shkruhet për gjetjen e Ovatella myosotis (DRAPARNAUD 1801) në Divjakë.
Ovatella myosotis (DRAPARNAUD 1801) in Divjaka
ABSTRACT
In this article is written on the finding of Ovatella myosotis (DRAPARNAUD 1801) in Divjaka.
* * * Prej SHÜTT (2001) janë nxjerrë sinonimet e mëposhtme:
Auricula myosotis DRAPARNAUD 1801 Alexia myosotis KOBELT 1876 Phytia myosotis ELLIS 1926 Ovatella myosotis MEYER 1955
Ovatella myosotis (DRAPARNAUD 1801) sipas SHÜTT (2001) është specie mesdhetare dhe atlantike perëndimore. Duke iu referuar edhe GROSSU (1955) dhe DAMJANOV & LIKHAREV (1975) mësojmë se gjindet në brigjet mesdhetare dhe atlantike të Evropës Përendimore, Istria dhe Dalmaci, Irlandë, Angli, Gjermani, Holandë, Belgjikë, Krime, Rumani, Bullgari, Turqi. Tek STURANY & WAGNER (1915), JAECKEL et al (1957), DAMJANOV & LIKHAREV (1975) dhe FRANK (1984) shkruhet se kjo specie gjindet në Shqipëri, pa përcaktuar vengjetjet. Në listën që jepet tek punimi i parë (STURANY & WAGNER 1915), shënohet se në Shqipëri gjindet Alexia myosotis DRAP. dhe Alexia myosotis adriatica KÜST. Mbi bazën e këtyre të dhënave, kjo specie është përfshirë nga DHORA & WELTER-SCHULTES (1996) në listën e molusqeve të Shqipërisë, ku shënohet gjithashtu që ndodhja në Shqipëri nevojitet të konfirmohet. Pikërisht në këtë artikull konfirmohet gjetja në Divjakë.
* * * Në qershor 2003, gjatë ekspeditave mësimore në terren, me studentët e Degës Biologji-Kimi, të Universitetit të Shkodrës “Luigj Gurakuqi”, nën drejtimin e pedagogëve Rrok Smajlaj dhe Dritan Dhora, u gjet një guaskë e Ovatella myosotis (DRAPARNAUD 1801). Guaska e koleksionuar ruhet në Fondin Shkencor të Laboratorit të Zoologjisë të këtij Universiteti.
Më poshtë shënohen të dhënat për këtë gjetje.
Përmasat Lartësia e guaskës 7,5 mm; gjerësia e guaskës 3,8 mm; lartësia e aperturës 4,2 mm; gjerësia e aperturës 2,1 mm.
Përshkrimi Guaska ka formë vezake me 7,5 spira. Njëra spirë është embrionale. Në aperturë përfundojnë tri lamela spirale, një në pjesën kolumelare dhe dy në pjesën parietale (e mesmja duket më pak dhe e sipërmja edhe më pak). Pjesa e poshtme e buzës së guaskës është pak e këthyer nga jashtë. Guaska ka ngjyrë kafe-briri, me një nuancë fare të lehtë vjollcë. Në sipërfaqe të saj duken brinj të shpeshtë tërthorë.
Ekologjia Guaska është gjetur në brendësi të një guaske kërmilli Helix lucorum, të koleksionuar në brendësi të pyllit të pishës në bregdetin e Divjakës. Pylli ka një bimësi të katit të nënpyllit, me shkurre e bimë të ndryshme barishtore. Trualli ku u gjet ishte ranor, i përzier me materiale bimore në dekompozim.
Referencat
DAMJANOV, S. G. & LIKHAREV, I. M. (1975): Fauna na Bâlgarija. 4. Suchozemni ochluvi (Gastropoda terrestria). [Fauna Bulgarica 4. Gastropoda terrestria]. – 425 pp. Sofija. DHORA, DH. & WELTER-SCHULTES, F. W. (1996): List of species and atlas of the non- marine molluscs of Albania. – Schriften zur Malakozoologie 9: 90-197. Cismar/ Ostholstein. FRANK, C. (1984): Beitrag zur Molluskenfauna der östlichen Mittelmeerländer. Teil II: Zusammenfassung der Sammelergebnisse der Jahre 1970, 1972 und 1976 aus Griechenland (Makedonien, Thessalien sowie Mittelgriechenland), mit einer zoogeographischen Diskussion der gefudenen Arten. – Malakologische Abhandlungen 9 (19): 117-142, Dresden. GROSSU, A. (1955): Fauna Republici Populare Romine. Mollusca, Vol. III, Fasc. 2, Gastropoda, Pulmonata. JAECKEL, S. G., KLEMM, W. & MEISE, W. (1957): Die Land – und Süsswasser- Mollusken der nördlichen Balkanhalbinsel. – Abhandlungen und Berichte aus dem Staatlichen Museum für Tierkunde in Dresden 23: 141-205. Dresden, Leipzig. STURANY, R. & WAGNER, A. J. (1915): Über schalentragende Landmollusken aus Albanien und Nachbargebieten. -- Denkschriften der kaiser lichen Akademie der Wissenschaften, mathematisch-naturwissenschaftliche Klasse, Wien, 91: 43, 49- 52. SHÜTT, H. (2001): Die türkischen Landschnecken, 1758-2000. Acta Biologica Benrodis, Supplementband 4 (2001). p. 17-18. Mbi rigjetjen në Malin e Jezercës dhe Radohinës të Helicigona apfelbecki bindzaensis (STURANY 1909), si dhe përhapja
PËRMBLEDHJE
Ky punim njofton rigjetjen në Malin e Jezercës dhe Malin e Radohinës të Helicigona apfelbecki bindzaensis STURANY 1909, jep disa të dhëna më të plota nga këto dy popullata, si dhe përhapjen mbi bazën e të dhënave të deritanishme.
On the refinding of Helicigona apfelbecki bindzaensis STURANY 1909 in the Jezerca and Radohina mountains, also the distribution
ABSTRACT
This work inform the refinding of Helicigona apfelbecki bindzaensis STURANY 1909 in the Jezerca and Radohina mountain, give some more complete data from these populations, also the distribution on the base of up to now data.
Hyrje
Prej SUBAI (1997) dhe disa botimeve të mëvonshme njohim këto emërtime sinonimike të Helicigona apfelbecki bindzaensis STURANY 1909:
Campylaea (Cingulifera, Fruticicola) apfelbecki bindzaensis STURANY 1909 Helicigona (Arianta) braueri A. J. WAGNER 1915 Helicigona braueri prokletijensis KNIPPER 1939 Helicigona (Wladislawia) braueri – URBANSKI 1979 Helicigona apfelbecki bindzaensis – SUBAI 1995, WELTER-SCHULTES 1996, DHORA & WELTER-SCHULTES 1996, DHORA 2002a,b.
Deri tani njihen në Shqipëri dy vendgjetje të Helicigona apfelbecki bindzaensis STURANY 1909. Njëra vendgjetje është Maja e Jezercës, koleksionuar prej Bischoff, me 3. 09. 1935, publikuar për herë të parë nga KNIPPER (1939) dhe tjetra në verilindje të rrugës Bogë – Theth, rrëzë Malit të Radohinës, koleksionuar nga Sattmann & Weissensteiner dhe publikuar për herë të parë nga SUBAI (1995). Kjo subspecie ka interes të veçantë studimi pasi ka përhapje shumë të vogël, prandaj kërkohet të njihen mirë vendgjetjet, të monitorohen popullatat, si dhe studimet të plotësohen me dije, sidomos të karakterit ekologjik dhe evolutiv. Ky punim njofton rigjetjen në Malin e Jezercës dhe të Radohinës të këtij kërmilli, jep disa të dhëna më të plota nga këto dy popullata, si dhe jep përhapjen mbi bazën e të dhënave të deritanishme.
Materiali dhe metodat Materiali është koleksionuar nga Dr. Marash Rakaj, botanist, gjatë ekspeditave në Malin e Jezercës dhe Radohinës. Ky material i koleksionuar në këto vendgjetje ruhet në Laboratorin e Zoologjisë të Universitetit të Shkodrës “Luigj Gurakuqi”. Edhe të dhënat e tjera, sidomos të karakterit ekologjik, janë dhënë nga kolektori. Përcaktimi, matjet dhe përshkimi i materialit është bërë në Laboratorin e Zoologjisë. Diskutimi, përhapja etj, janë bërë mbështetur në botimet që paraqiten në fund si referenca.
Rezultatet dhe diskutimi
Jezercë, afër Majës së Paplukës, UTM: DM09, në lartësi 2300 metra mbi nivelin e detit, 16. 06. 2003. Terreni me strukturë gëlqerore. Vende-vende sipërfaqja me borë të mbetur pa u shkrirë. Gropë nivale, me diametër rreth 70 metra. Gropa ka ekspozicion perëndimor, me pjerrësi rreth 40 gradë. Në gropë ka çakëll dhe në fund borë. Bimësia kryesore përfaqësohet prej Salix retusa, Digada octopetala, Soldanela alpina, Ranunculus croaticus e tjerë. Nëpër degët e shelgut xhuxh, Salix retusa dhe nëpër tokë u gjet Helicigona apfelbecki bindzaensis STURANY 1909, e shoqëruar me gastropodë të tjerë, Helix secernenda, Helicigona inflata dhe Petasina erjaveci. Koleksioni i Helicigona apfelbecki bindzaensis prej Majës së Paplukës, në Jezercë, përbëhet prej 18 ekzemplarësh, prej të cilëve 5 janë individë të rinj. Guaskat e materialit tonë kanë 4 ½ - 5 ½ spira. Të gjitha guaskat e këtij koleksioni kanë sfond të bardhë - të brirtë. Të gjithë guaskat kanë nga një shirit ngjyrë gështenje, pak mbi mesin e spirës së fundit dhe pastaj në bazë të të gjitha spirave të mësipërme. Në sipërfaqe të guaskave duken mirë brinjët tërthorë. Kërthiza është perspektive, me përmasa 3 – 5 mm. 7 individët më të mëdhenj kanë gati të njëjtat përmasa. Përmasat e guaskave të këtij koleksioni janë: Lartësia e guaskave: 8,5 – 12 mm, gjerësia e guaskave: 16 – 20 mm.
Qafa e Livadit, ndërmjet Majës së Thatë dhe Radohinës. UTM: CM99, Lartësi 2000 – 2200 mbi nivelin e detit, 9. 2003. Bimësia e përbërë prej Salix retusa, Digada octopetala, Festuca sp., Poa sp., Campanula sp. Terreni me strukturë gëlqerore. Nëpër tokë, midis bimëve të lartpërmendura u gjet u gjet Helicigona apfelbecki bindzaensis STURANY 1909, e shoqëruar me gastropodë të tjerë, Helicigona inflata dhe Petasina erjaveci. Koleksioni përbëhët prej 14 ekzemplarësh Guaskat përbëhën prej 4, 5 – 5, 5 spira, prej të cilave 1, 5 – 1, 75 janë embrionale. Të gjitha guaskat e këtij koleksioni kanë sfond ngjyrë qumështi - të brirtë. Mbi mesin e spirës së fundit ekziston një vijë ngjyrë gështenje. Në 8 guaska vija është më e zbehtë, ndërsa në 4 të tjera ajo pothuajse nuk dallohet. Guaska është e mbuluar në sipërfaqe me brinj tërthorë të dallueshëm mirë. Guaska më e vogël, e formuar, kishte këto përmasa: lartësia e guaskës 10 mm, gjerësia e guaskës 19 mm, lartësia e aperturës 8, 5 mm, gjerësia e aperturës 9 mm, diametri i kërthizës 4 mm. Guaska më e madhe kishte këto përmasa: lartësia e guaskës 13 mm, gjerësia e guaskës 22 mm, lartësia e aperturës 9 mm, gjerësia e aperturës 11 mm, diametri i kërthizës 4, 5 mm.
Vendgjetjet Deri tani prej botimeve të SUBAI (1995, 1997), STURANY & WAGNER (1915) dhe dy koleksioneve të fundit, të publikuara më sipër, njihen këto vendgjetje të Helicigona apfelbecki bindzaensis STURANY 1909:
Shqipëri: Mali i Jezercës (Maja e Jezercës dhe Maja e Paplukës), UTM: DM09, Malit i Radohinës (kol. Sattmann - në verilindje të rrugës Bogë-Theth, kol. Rakaj - Qafa e Livadit, ndërmjet Majës së Thatë dhe Radohinës ) UTM: CM99.
Mali i Zi: Planina Komovi, UTM: CN82-92, Bindza Planina, UTM: CN71-72.
Eshtë edhe një koleksion i korrikut 1887, me shënimin “Serbien”, i përcaktuar dhe publikuar nga A. J. Wagner, tek STURANY & WAGNER (1915) si Helicigona (Arianta) braueri. Duke u mbështetur tek lista që ndodhet në fund të punimit të mësipërm, mendoj se është fjala për lartësitë alpine të maleve të larta të Serbisë Jugore, ndoshta në perëndim të Moravës.
Përfundime
Vendgjetjet e Helicigona apfelbecki bindzaensis STURANY 1909 në Shqipëri janë të zbuluara ose të konfirmuara rreth kësaj dekade të fundit. Eshtë e rëndësishme që ky verifikim i gjendjes së popullatave të kësaj specie të bëhet edhe për vendgjetjet e njohura në pjesën malazeze. Prej një njohje më të thellë do të krijohen mundësi që të përcaktohen masa për mbrojtjen e tyre.
Referencat
DHORA, DH. (2002a): Molusqe të tokës endemike të Shqipërisë. -- Buletin Shkencor U SH “Luigj Gurakuqi” 52, Seria e Shkencave Natyrore, fq. 67-79. Shkodër. DHORA, DH. (2002b): Lista e kuqe e molusqeve të tokës të Shqipërisë. -- Studime mbi molusqet e Shqipërisë, fq. 178-195. DHORA, DH. & WELTER-SCHULTES, F. W. (1996): List of species and atlas of the non- marine molluscs of Albania. – Schriften zur Malakozoologie 9: 90-197. Cismar/ Ostholstein. KNIPPER, H. (1939): Systematische, anatomische, ökologische und tiergeographische Studien an südosteuropäischen Heliciden (Moll. Pulm.) – Archiv für Naturgeschichte. Neue Folge 8(3/4): 327-517. STURANY, R. & WAGNER, A. J. (1915): Über schalentragende Landmollusken aus Albanien und Nachbargebieten. -- Denkschriften der kaiser lichen Akademie der Wissenschaften, mathematisch-naturwissenschaftliche Klasse, Wien, 91: 43, 49- 52. SUBAI, P. (1995): Beitrag zur Kenntnis albanischer und griechischer Ariantinae (Gastropoda: Helicidae). – Annalen des Naturhistorischen Museums in Wien, 97B: 77-80, 92- 93. SUBAI, P. (1997): Beitrag zur Kenntnis albanischer und montenegrinischer Ariantinae (Gastropoda: Helicidae). – Ann. Naturhist. Mus in Wien 99B: 521-534. Mbi gjetjen e Thais haemastoma (LINNE, 1766) në Himarë
PËRMBLEDHJE
Këtu njoftohet gjetja e Thais haemastoma (LINNE, 1766) në bregdetin e Himarës dhe jepen disa të dhëna rreth këtij fakti.
On the finding of Thais haemastoma (LINNE, 1766) in Himara
ABSTRACT
Here is informed the finding of Thais haemastoma (LINNE, 1766) in the Himara Coast and are given some data about this fact.
Hyrje
Në disa botime të kohëve të fundit (DHORA & GJIKNURI, 1994-1995; DHORA & SALVINI- PLAWÉN, 1997; DHORA & KASHTA, 2001 e tjerë) shkruhet se Thais haemastoma (LINNE, 1766) është gjetur në bregun shkëmbor të Shëngjinit dhe asnjë vend tjetër në Adriatikun shqiptar, në thellësi uji rreth 1 metër, në shoqërim me algat Cystoseira, Padina, Ceramium, Hypnea, Laurencia, si dhe iriqët Arbacia dhe Paracentrotus. Tek DHORA & KASHTA (2001) shkruhet se në korrik të 1998 në këtë popullatë u arrit të numërohen 115 individë. Tek një artikull tjetër (DHORA, 2002) kjo specie konsiderohet e kërcënuar (VU, sipas IUCN) pasi gjindet shumë rallë dhe grumbullohet si objekt zbukurimi dhe karem gjahu. Në këtë artikull është e shënuar me pikëpyetje edhe një vëndgjetje tjetër,në Himarë, ndonëse kjo vendgjetje nuk konfirmohet me të dhëna faktike. Pikërisht këtë gjetje konfirmojmë në këtë njoftim.
Rezultatet dhe diskutimi
Me 28 maj 2003, Marash Rakaj, botanist, gjatë një ekspedite mësimore me studentët e vitit të tretë të degës Biologji-Kimi, të Universitetit të Shkodrës “Luigj Gurakuqi”, gjeti në bregdetin e Potamit të Himarës dy individë të Thais haemastoma (LINNE, 1766), njëri më i rritur dhe tjetri më i vogël. Dy individët e Thais haemastoma u gjetën në thellësi uji rreth 30-40 centimetra. Ata u gjetën në bashkëshoqërim me algat Cystoseira, Cladophora, Hidenbrandtia, Laurentia, Nemalion, si dhe bivalvin Mytilys galloprovincialis, si dhe iriqët Paracentrotus dhe Arbacia. Siç shihet kushtet mjedisore të vendgjetjes në Himarë ishin të përafërta me ato të vendgjetjes së Shëngjinit. Aty ku u gjetën këto dy individë nuk bëhej plazh, por u konstatua se prania e njeriut në këtë breg po shpeshtohej dhe ndikimi i tij po rritej gjithnjë e më shumë. Kjo dukej edhe nga ndërtimet tregëtare që ishin bërë, jo shumë larg kësaj vendgjetje.
Referencat
DHORA, DH. (2002): Lista e kuqe e molusqeve të detit të Shqipërisë. -- Studime mbi molusqet e Shqipërisë, CP, fq. 74-85,. Shkodër. DHORA, DH. & GJIKNURI, L. (1994 – 1995): Gastropodë prozobrakë të bregdetit shqiptar. – Buletini i Shkencave të Natyrës, Seria B, 1 – 14: 117 – 124. Tiranë. DHORA, DH. & v. SALVINI – PLAWÉN, L. (1997): Preliminary List of Gastropoda and Bivalvia from off the Albanian Coast. -- La Conchiglia, nr. 284: 10 – 20. Roma. DHORA, DH. & KASHTA, L. (2001): Molusqet dhe algat shoqëruese në bregun shkëmbor të Shëngjinit. -- Buletin Shkencor U SH “Luigj Gurakuqi” 53 (4), Seria e Shkencave Natyrore, fq. 67 – 73. Shkodër.