0ñ(0 3
6GOOW\C[ÆPFCIGTÁGMNGĩVKTKNGP/ć'/GþKVKORTQITCOÆCĩCþÆFC[GTCNOCMVCFÆT2TQITCOÆPI×PEGNJCNKhttp:// www.mmo.org.tr/miem/ CFTGUKPFGPVCMKRGFKNGDKNKT
Eğitimin Adı Tarihi Verildiği Şube Sınav Tarihi
10-11 Temmuz 2017 İstanbul Şube 12 Temmuz 2017 Asansör Avan Proje Hazırlama 24-25 Temmuz 2017 Konya Şube 25 Temmuz 2017 28-29 Temmuz 2017 Eskişehir Şube 29 Temmuz 2017 Asansör 14-16 Temmuz 2017 İstanbul Şube 17 Temmuz 2017 6-9 Temmuz 2017 Denizli Şube 9 Temmuz 2017 6-9 Temmuz 2017 Trabzon Şube 9 Temmuz 2017 6-9 Temmuz 2017 İstanbul Şube 10 Temmuz 2017 Asansör Periyodik Kontrol Muayene Elemanı 15-23 Temmuz 2017 Eskişehir Şube 23 Temmuz 2017 27-30 Temmuz 2017 İzmir Şube 30 Temmuz 2017 27-30 Temmuz 2017 Gaziantep Şube 30 Temmuz 2017 5-8 Temmuz 2017 İstanbul Şube 9 Temmuz 2017 Doğalgaz İç Tesisat* 15-18 Temmuz 2017 Eskişehir Şube 19 Temmuz 2017 Endüstriyel ve Büyük Tüketimli Tesislerin Doğalgaza 3-6 Temmuz 2017 Kocaeli Şube 7 Temmuz 2017 Dönüşümü* 4 Temmuz 2017 Bursa Şube 5 Temmuz 2017 Kocaeli Şube 5 Temmuz 2017 Bursa Şube 7 Temmuz 2017 Edirne Şube 7 Temmuz 2017 Kocaeli Şube 7 Temmuz 2017 Bursa Şube 8 Temmuz 2017 Kayseri Şube
0ñ(0.856352*5$0, 10 Temmuz 2017 Adana Şube 10 Temmuz 2017 Denizli Şube 10 Temmuz 2017 Denizli Şube Enerji Kimlik Belgesi Uzmanı Oryantasyon Eğitimi 11 Temmuz 2017 Eskişehir Şube 11 Temmuz 2017 Ankara Şube 11 Temmuz 2017 Samsun Şube 11 Temmuz 2017 Bursa Şube 11 Temmuz 2017 Konya Şube 12 Temmuz 2017 Eskişehir Şube 12 Temmuz 2017 Edirne Şube 12 Temmuz 2017 Zonguldak Şube 13 Temmuz 2017 İstanbul Şube 13 Temmuz 2017 Eskişehir Şube 13 Temmuz 2017 Kocaeli Şube
0¶+(1'ñ6YH0$.ñ1$JÖQFHO J7(008= 2017 Jwww.mmo.org.tr 4
13 Temmuz 2017 Bursa Şube 13 Temmuz 2017 Konya Şube 13 Temmuz 2017 Gaziantep Şube 13 Temmuz 2017 Kocaeli Şube 13 Temmuz 2017 Bursa Şube 13 Temmuz 2017 Konya Şube 13 Temmuz 2017 Gaziantep Şube 17 Temmuz 2017 Mersin Şube 17 Temmuz 2017 Denizli Şube 17 Temmuz 2017 Ankara Şube 17 Temmuz 2017 Kocaeli Şube 18 Temmuz 2017 Kayseri Şube 18 Temmuz 2017 Adana Şube 18 Temmuz 2017 Konya Şube 19 Temmuz 2017 Kocaeli Şube 19 Temmuz 2017 Zonguldak Şube 20 Temmuz 2017 Adana Şube 20 Temmuz 2017 Konya Şube 22 Temmuz 2017 Gaziantep Şube 26 Temmuz 2017 Ankara Şube 29 Temmuz 2017 Gaziantep Şube LPG Dolum Tesisleri ve Otogaz İstasyonları Sorumlu Müdür 21 Temmuz 2017 Ankara Şube 21 Temmuz 2017 12-14 Temmuz 2017 Kayseri Şube 14 Temmuz 2017 LPG Otogaz İstasyonları Sorumlu Müdür (3 Gün) 14-16 Temmuz 2017 İstanbul Şube 16 Temmuz 2017 18-20 Temmuz 2017 Ankara Şube 20 Temmuz 2017 LPG Otogaz İstasyonları Sorumlu Müdür (5 Gün) 12-16 Temmuz 2017 Bursa Şube 16 Temmuz 2017 3-9 Temmuz 2017 Kocaeli Şube 10 Temmuz 2017 3-9 Temmuz 2017 Bursa Şube 10 Temmuz 2017 10-16 Temmuz 2017 İstanbul Şube 17 Temmuz 2017 Mekanik Tesisat 10-17 Temmuz 2017 Konya Şube 18 Temmuz 2017 17-23 Temmuz 2017 İzmir Şube 24 Temmuz 2017 24-30 Temmuz 2017 Ankara Şube 31 Temmuz 2017 Soğutma Tesisatı 26-27 Temmuz 2017 Konya Şube 27 Temmuz 2017 5-7 Temmuz 2017 Samsun Şube 7 Temmuz 2017 7-9 Temmuz 2017 İstanbul Şube 9 Temmuz 2017 10-12 Temmuz 2017 Konya Şube 12 Temmuz 2017 12-14 Temmuz 2017 Samsun Şube 14 Temmuz 2017 Şantiye Şefliği 12-14 Temmuz 2017 Ankara Şube 14 Temmuz 2017 13-15 Temmuz 2017 Kocaeli Şube 15 Temmuz 2017 25-27 Temmuz 2017 Bursa Şube 27 Temmuz 2017 28-30 Temmuz 2017 İstanbul Şube 30 Temmuz 2017
* Yapılacak sınavlar sonucunda başarılı olan üyelerimize Akredite Belge düzenlenmektedir.
0¶+(1'ñ6YH0$.ñ1$JÖQFHO J7(008= 2017 Jwww.mmo.org.tr LÁLQGHNLOHU
6°
6°
%$6,1$¡,./$0$6, $ðXVWRV 0DUPDUD 24 'HSUHPLQLQ<ÜOÜYH o7HRPDQ°]WÖUN0ÖFDGHOH 7(.12/2-ñ'¶1<$6, $GÜP$GÜP 6ÖUGÖNÁH 0¶+(1'ñ6/ñ.$1/$7,/$5, 40 7(6ñ6$7 8UODñ]PLUnGH%XOXQDQ0ÖVWDNLO%LU (YñÁLQ%ÖWÖQOHíLN+LEULW6LVWHP $QDOL]L 29 &DQHU(VHU)DUXN°QHU2ðX]%DíRðOX /HYHQW%LOLU1XUGDQ<ÜOGÜUÜP°]FDQ +ÖVH\LQ*ÖQKDQ°]FDQ 0¶+(1'ñ6/ñ.$1/$7,/$5, ¶ONHPL]GH¶UHWLOHQñON%XKDUOÜ 40 /RNRPRWLIOHU 0HKPHWÁLNYH(IH 0DKPXW.LSHU ¶ONHPL]GH¶UHWLOHQñON%XKDUOÜ /RNRPRWLIOHU 0HKPHWÁLNYH(IH (1(5-ñ (OHNWURVWDWLN)LOWUHOHULQ $\ÜUÜFÜODU ñ/$16$<)$/$5, 6D\ÜVDO$NÜíNDQ'LQDPLðL0RGHOOHPH 47 VL &)' YH°OÁÖPOHUOH.DUíÜODíWÜUPD °QñÁ.DSDN %LU/LWHUDWÖU¡DOÜíPDVÜ '$,.(1 ñEUDKLP¡DNPDQXV 6D\ID '2ï8ñ./ñ0/(1'ñ50( 6D\ID %8/870$.ñ1$ (7.ñ1/ñ. 9,,*ÖQHí(QHUMLVL6LVWHPOHUL $UNDñÁ.DSDN 70 $.( 6HPSR]\XPXYH6HUJLVL $UND.DSDN /83$0$7 künye PKHQGLV Cilt: 58Sayı: 690 Temmuz 2017 Sorumlu Sorumlu Yazı İşleriMüdürü Advertising RepresentativesAdvertising Rezzan GÖKSOY (Merkez) MMO Adına Sahibi [email protected] Aylin SılaAYTEMİZ Editorial Secretary İlan Sorumluları Ali Ekber ÇAKAR Ali Ekber Yayın Sekreteri Executive Editor Yılmaz YILDIRIM İbrahim SÖĞÜT İbrahim GDHSRVWD \D\LQ#PPRRUJWUDGUHVLQGHQGHEL]HXODúDELOLUVLQL] KWWS ZZZPPRRUJWUZHEDGUHVLQGHQ\DUDUODQDELOLUVLQL]$\UÕF \HOHULQHJ|QGHULOPH\HGHYDPHGHFHNWLU'HUJLPL]OHLOJLOLGHWD\ \ÕOÕQGDQLWLEDUHQ0KHQGLVYH0DNLQD*QFHOLVPL\OH0DNLQD0KH \ÕOÕQGDQ \D\ÕPODQDQ øNLIDUNOÕLVLPOH\D\ÕPODQPÕúWÕU 0KHQGLVYH0DNL RODQ RUJDQÕ \D\ÕQ 2GDVÕ 0KHQGLVOHUL 0DNLQD 7002% Erdinç TEZCAN S. Melih ŞAHİN S. Melih Editorial Board Selçuk SOYLUSelçuk Yayın Kurulu Yunus YENER Redaksiyon Tarık ÖZBEK Redaction Ersoy BEY Publisher PDNLQD ÇÇ ò Ç Alınteri BulvarıNo:29Ostim-Ankara Cem Web Sanayi Ofset ve Ticaret e-posta :[email protected] Basım Tarihi :18Eylül 2017 Kapak ve Sayfa Tasarımı Baskı Sayısı (tiraj):25.000 Baskı Fax :(+90312)4178621 Meşrutiyet Cad. No:19/6 Tel :(+90312)4252141 http://www.mmo.org.tr Cover andPage Design Tel (0-312)3853727 Technical Manager Teknik Sorumlu Kızılay -ANKARA Kızılay Muazzez POLAT Mehmet AYDINMehmet Limited Şirketi Yönetim Yeri Head Office DWHOHIRQIDNV\D Printed by Baskı YeriBaskı OÕELOJLDOPDNLoLQ QDGHUJLVL G ve QGLVOHUL2GDVÕ ünce LWLEDUHQ l Değerli Meslektaşlarımız Merhaba, Mühendis ve Makina-Güncel dergimizin yedinci sayısında Basın Açıklaması, Söyleşi, Mühendislik Anlatıları, Teknoloji Dünyası, Enerji, Tesisat, MİEM eğitim programı ve Etkinlik tanıtımı bölümleri bulunmaktadır. Söyleşi bölümünde, TMMOB’nin unutulmaz başkanı Yüksek Mimar Teoman Öztürk’ün ölümünün 23. yıldönümü vesilesiyle kızı; MMO Yönetim Kurulu Üyesi, Makina Mühendisi Elif Öztürk’le yaptığımız söyleşimize ulaşabilirsiniz. Sunuş Basın Açıklaması bölümünde, 17 Ağustos 1999 yılında yaşanan Marmara Depreminin 18. Yılı ve Yapı Denetimi Dünya Çevre günü dolayısıyla Oda Yö- netim Kurulu Başkanı Ali Ekber Çakar’ın yapmış olduğu basın açıklamasına yer verdik. Mühendislik Anlatıları bölümünde, Mahmut Kiper tarafından hazırlanan, kültürel olduğu kadar sanayi tarihinde de özel bir yeri hak eden, ülkemizin kendi gücüyle ürettiği ilk lokomotiflerin anlatıldığı “Ülkemizde Üretilen İlk Buharlı Lokomotifler-Mehmetcik ve Efe” başlıklı çalışmayı okuyabilirsiniz. Tesisat bölümünde, Caner Eser, Faruk Öner, Oğuz Başoğlu, Levent Bilir, Nur- dan Yıldırım Özcan, Hüseyin Günhan Özcan tarafından hazırlanan “Urla- İzmir’de Bulunan Müstakil Bir Ev İçin Bütünleşik Hibrit Sistem Analizi” baş- lıklı çalışmaya ve Enerji bölümünde ise İbrahim Çakmanus’un “Elektrostatik Filtrelerin Sayısal Akışkan Dinamiği Modellemesi ve Ölçümlerle Karşılaştırma” başlıklı çalışmasına yer verilmiştir. Teknoloji Dünyası köşesinde, Medical Device Developments dergisinde yer alan “Adım Adım” başlıklı yazının çevirisi okurlarımıza sunulmuştur. Ayrıca bu sayımızda, Etkinlik tanıtımı bölümünde, Mersin Şube yürütücülü- ğünde 22-23 Eylül tarihleri arasında Odamız tarafından düzenlenecek olan 7. Güneş Enerjisi Sistemleri Sempozyumu ve Sergisi’nin tanıtımına ve MİEM temmuz ayı eğitim programına da ulaşabilirsiniz. Dergimize www.mmo.org.tr adresinden, yayınlar bölümünden ulaşabilir; yazı, yeni ürün tanıtımları, reklam ve görüşleriniz ile destek olabilirsiniz. Bir sonraki sayımızda buluşmak üzere esenlikler diliyoruz. TMMOB Makina Mühendisleri Odası Yönetim Kurulu 8 6° +ÖO\D$\GÜQ* 7002%YHPÖFDGHOH Önce çocukluğunuzdan, aile or- güzel bir çocukluk geçirdik. Bunda GHQLQFHLONDNOD tamınızdan bahsederek başla- babamın ve annemin olduğu kadar, yalım isterseniz? Babanızla ya- yaşadığımız ortamın da büyük payı JHOHQLVLPK¼O¼ şamak, onun kızı olmak nasıldı? vardı. Bugün bir sürü çocuğun sahip 7HRPDQ°]WÖUN olamadığı, oyun oynayabileceğimiz Biz iki kız kardeşiz, ikimiz de kocaman bir avluya sahiptik mesela. *HOHFHNNXíDNODUD Ankara’da doğduk, büyüdük ve çok Tabii bir de çok sayıda aynı yaşlarda ÐQHPOLELUPÖFDGHOH PLUDVÜEÜUDNDQNÜVD EHONL DPDRQXUOD JXUXUODDQÜODQ GROXGROXJHÁHQELU KD\DW7002%nQLQ XQXWXOPD]EDíNDQÜ <ÖNVHN0LPDU 0ÖKHQGLV7HRPDQ °]WÖUNnÖÐOÖPÖQÖQ \ÜOGÐQÖPÖQGH NÜ]Ü 002<ÐQHWLP .XUXOX¶\HVL0DNLQD 0ÖKHQGLVL(OLI °]WÖUNnOHNRQXíWXN * Makina Mühendisleri Odası Basın Danışmanı - [email protected] 0¶+(1'ñ6YH0$.ñ1$JÖQFHO J7(008= 2017 Jwww.mmo.org.tr 9 arkadaşımız vardı. Avlumuz ve evi- Babamın çok tiyorsun, o an içimizde kaldı biraz. miz arkadaşlarımızla doluydu. Tabii Fakat sonra öyle şeyler yaşadık ki, sadece bizim arkadaşlarımız değil, önemsediği şey, babamın ne yapmaya çalıştığını o babam ve annemin arkadaşlarından söylenen sözlerin zaman anladık. Mesela bizim kırmızı da çok gelen olurdu, evimiz dolar bisikletin zinciri kopuyordu, başka taşardı hep. İsteyen istediği saatte söylemde kalmaması arkadaşlara yeni alınan bisikletten gelebilirdi, kapımız ve soframız hep ve hayatta zincir sökülüyor ve getirip bizim bi- açıktı. Bizim evde kendi dertlerimiz uygulanmasıydı. Biz siklete takılıyordu. Lastiği patlıyor, ve sıkıntılarımız hariç her şey payla- yeni olan başka bir bisikletin lastiği şıma açıktı. Babamın bize söylediği de söylediklerini alınıyor bizim bisiklete getiriliyordu. ve yaşamımıza rehberlik edecek sözde bırakmayan ve Büyüyorduk, belki bisiklete daha az olan çok sayıda güzel sözcük var, biniyorduk, ama dost sohbetlerinde hâlâ aklımdadır çoğu. Birlik, sevgi, yapmaya çalışan kişiler hep bizim kırmızı bisiklet konuşu- dostluk, paylaşım, dayanışma, mü- olmaya çalıştık. Bunun luyordu. Çünkü o hepimizin kırmızı cadele, inançlı-karalı-dirençli olmak örnekleriyle dolu çok bisikletiydi. Çünkü o kırmızı bisiklet gibi. Ama onun çok önemsediği şey, biz ve arkadaşlarımız için sevgiydi, söylenen sözlerin söylemde kalma- sayıda anımız var dostluktu, paylaşımdı, dayanışmaydı ması ve hayatta uygulanmasıydı. Biz nedenler söyleyerek erteliyordu. Bir ve hâlâ unutulmadı. Babam yaşamı de söylediklerini sözde bırakmayan gün mahallede 15-20 çocuk oynuyo- ciddiye alır, birlik içinde yaşamanın ve yapmaya çalışan kişiler olmaya ruz. Bir baktık babam geliyor, elinde güzelliğine inanır ve ben sözcüğün- çalıştık. Bunun örnekleriyle dolu çok de kırmızı bir bisiklet. Önde Aslı’yla den hiç hoşlanmazdı. Bir takım oyu- sayıda anımız var. ben, tüm çocuklar koşturduk bisik- nu oynar gibi yaşayacaktın. Herkes lete doğru. Babam avluda bisikletin yetenekleri ölçüsünde her sürece Bunlardan sizi etkileyen bir iki katılacak ve yapılan işe katkıda bu- tanesini bizimle paylaşır mısınız? selesinden tutarak, önce Aslı, sonra beni bir tur bindirdi bisiklete. Sonra lunacaktı. Anlatırken de biz birlikte Daha önce çok ortamda anlatmışım- biz tekrar hazırlandık. Babam durun yaptık diyebilmek insana güç kazan- dır, bana göre çok çarpıcı bir örnek. dedi, sıranın en arkasına geçin. Yak- dırırdı. Babama bir şeyleri iyi yaptığı- Bir kez daha duymayanlar için bizim laşık 15 çocuk var orada ve bizim nı söyledikleri zaman, “o bir ekip işi, kırmızı bisikleti anlatmak isterim. Aslı birer turdan sonra arkadaşlarımı- biz hep birlikte inandık, kurguladık ve ben bir bisiklet istiyorduk. Ama o zın hepsini sırayla ve eşit sürelerde ve yaptık” derdi, yaşanan her güzel zamanlar bisiklet çok kolay erişebilir, bindirdi bisiklete. Çocuksun, ilk defa olayda katkıda bulunan, yaşayan ya ucuz bir şey değildi. Babam da çeşitli bindiğin bisiklete biraz da kaybettiğimiz herkesin adı geçer- daha fazla binmek is- di mutlaka. Biz de öyle alıştık Aslı’yla. 0¶+(1'ñ6YH0$.ñ1$JÖQFHOJ7(008=J www.mmo.org.tr 10 onunda payı çoktur. O da bu eksik- liği tamamlamaya çalışmıştır hep. Tabii sonradan öğrendik ki, annemin çalışmaması zorunlu bir tercihmiş ve evde birinin çalışmaması ve bi- zim peşimizde olması gerekiyormuş. Çünkü bize yansıtmıyorlardı tabii, çok sonradan öğrendik ki, o dönem bize zarar verebileceklerini söyleyen kişilerden, çeşitli tehdit telefonları alıyormuş babam. Sadece bize has bir durum değildi elbette, o dönem bize benzeyen birçok aile, böyle sü- reçler yaşamak zorunda kaldı. Do- layısıyla biz, “babam niye bize vakit ayırmıyor” diye bir hırs yaşamadık hiç. Babamı paylaşmaya alışmıştık. Çok daha zor olanı babamdan ayrı kalmaktı. En uzun ayrılığı yaşadık. Daha hoş ve sahiplenici bir duygu Babama bir şeyleri iyi İşte ona alışamadık… oluyor. yaptığını söyledikleri Babanızın insanlarla ilişkisin- den bahseder misiniz biraz? Çok yoğun olan ebeveynlerin zaman, “o bir ekip çocukları, birlikte zaman geçi- işi, biz hep birlikte Babam her zaman sadelikten yana- rememekten şikâyet ederler sık- inandık, kurguladık dır. Sözcükleri süslemeyi sevmez. lıkla, sizde de öyle miydi? Herkesin anlayabileceği yalın bir dil ve yaptık” derdi, kullanır ve yaşamla örnekler. Baba- Şimdi de odalarda ya da başka yer- yaşanan her güzel mın her yaştan insanla ilişkisi çok lerde, yoğun çalışan arkadaşların olayda katkıda iyidir. Ben hep hayranımdır babamın çocuklarının ve eşlerinin en büyük o yönüne ve bazen anlamakta çok şikayeti “bize zaman ayıramıyor”dur. bulunan, yaşayan zorlanırdım bu durumu. Sadelikten Aslında biz de çok vakit geçiremiyor- ya da kaybettiğimiz kaynaklı büyük olasılıkla. Kendinden duk babamla. Onun da her akşam herkesin adı geçerdi yaşça çok küçük ya da çok büyük bir toplantısı ya da etkinliği vardı. mutlaka. Biz de öyle kişilerle, yaşıtlarıyla herkesle çok iyi Ama biz bundan hiç şikayet etmi- anlaşıyordu. Hepsiyle bir süre son- yorduk. Çünkü eve geldiği zaman, alıştık Aslı’yla. Daha ra derin muhabbetlere girer, hatta mutlaka bizimle çok dolu vakit ge- hoş ve sahiplenici bir sırdaş olurdu. Ben özellikle üniversi- çiriyordu. Hatta bazen geç saatte duygu oluyor tedeyken babamı çok kıskandığımı toplantısı varsa, eve gelip bizimle hatırlarım. Sen zorla arkadaşlarını kısa da olsa biraz zaman geçirip, biz oyunu oynayabiliyorlardı. Bu neden- eve getir, sonra sen yokken gelsinler yattıktan sonra giderdi toplantılara. le ben hep yeni evlenen arkadaşlara babanla sohbet etsinler, sonra sen kaçır o sohbetleri… Biz de zaten TRT spikeri haberleri “çocuk işi çok zor iştir, eğer bir çocuk okumaya başlayınca yatardık. Tabii sahip olma gibi bir düşünceniz varsa Niye zorla getiriyordunuz eve bir de benimle babam arasında 27, erken yapın” derim. İki kardeş olunca arkadaşlarınızı? annemle de 25 yaş var, yani çok bü- da iş daha kolay, yaşlar birbirine ya- yük bir fark değil. Bu yüzden onların kın, kendimizi oyalayıcı şeyler bulu- Babam böyle çok sıcak, çok seve- nefesleri yetiyordu ve bizimle her yorduk. Bir de annem çalışmıyordu, cen bir insandır, gözlerinin içi güler. 0¶+(1'ñ6YH0$.ñ1$JÖQFHO J7(008= 2017 Jwww.mmo.org.tr 11 süre sonra. Geri gelince kitaplar he- men başkalarına verirdi ve gerçek- ten bizim o kitaplardan çok insan yararlandı. Babam bize derdi ki size kitaplarımdan başka bırakabilece- ğim bir şey yok. Hâlbuki öyle çok şey bıraktı ki, her şeyden öte onurlu bir geçmiş ve gelecek. Ben de çok sevi- yordum kitap okumayı. Her hafta en az bir kitap okurdum. İlkokulda çok güzel çocuk kitapları okudum, arka- daş yayınları vardı. Ortaokulda dün- ya klasiklerini ve devrimci romanları okudum. Ortaokulun sonlarına doğ- ru felsefe okumaya başladım. Baba- mın kılavuzluğuyla tabii. Sıralamayı hep onunla birlikte yaptık. Fakat fel- sefe okurken, yaşım küçük olduğu için anlamadığım bir sürü kelime ve konu oluyordu. Babamla akşamları Ama görünüşü, duruşu sertti biraz. çok hoşlanıyordum. Ama izinlerim karşılıklı otururduk, ona sorardım an- O yüzden arkadaşlarım da önce bi- vardı orada da. Bazen çok gizli şey- raz korkar, eve gelmeye çekinirlerdi. ler konuşulurdu, sonuçta çocuğum lamadıklarımı. Ona sormak hoşuma Ama geldikten sonra da bizim evden ağzımdan kaçırabilirim, o zaman gidiyordu, çünkü o yaşamla örnek- çıkmazlardı. Sonra düşündüğümde yasaktı dinlemem. Genel bir şeyler liyordu ve çok akılda kalıcı oluyordu dedim ki çok değişik insan tanıyor, konuşacaklarsa, siyaseten bile olsa o zaman. Onun anlatımları, örnek- insanları gerçekten çok seviyor, ken- yanlarında oturmama izin vardı. Hat- Babamın anlatımları, disini onların yerine koyabiliyor ve ta anlamadığım şeyleri kafama ya- örneklemeleri onlarla çok güçlü bir bağ kurabiliyor. zar, babama daha sonra “bu ne dedi, Çok arkadaşını kaybetti süreçte ve o ne dedi” diye sorardım. Bazen ko- hâlâ aklımdadır ve belli etmemeye çalışsa da çok üzül- nuşulanları evdeki okuduğum kitap- bazen çocuklarımla, dü. Ağlamak insani bir şeydi. Ama lardan hatırlardım. yeğenlerimle ya çok uzun sürmemeliydi. Arkadaşla- da başkalarıyla rı yaşatmaya devam etmek, geride Kitaplarına da çok önem verir- bıraktıklarına sahip çıkmak, yalnız miş babanız, çok güzel bir kü- konuşurken aynı bırakmamak gerekiyordu. İnsanlarla tüphanesi vardı galiba… örnekleri veririm ben siyaseten paylaşımlarının dışında, Evet, çok değer verirdi kitaplarına. de. Örnekleyerek çok özel şeyler de paylaşıyordu. Bi- Çok fazla kitabı vardı kütüphanesin- anlatmak çok akılda raz dert babası gibiydi. Öyle bir or- de ve o kitaplar da onun çocukları kalıcı ve öğretici tam yarattı ki evimize hem siyaseten gibiydi. Ben hepsini saklıyorum ve hem kişisel dertler nedeniyle sürekli yenilerini ekliyorum. Mümkün oldu- bir yöntem. Hayata birileri girip çıkardı. Ama özellikle si- ğunca çok insanla paylaşırdı hepsini. dair ondan miras yasi sohbetleri severdim ben. Babam Ama bu paylaşımı yaparken taktikler kalan öyle çok şey bizimle daha fazla zaman geçirebil- geliştirdi zamanla. Gidip de gelme- var ki. Birçok şeyi mek için, misafirleri evde ağırlar- yen kitaplar için listeler tutmaya, dı. Ben yaşım küçük olduğu halde, alma ve getirme tarihlerini yazma- olduğu gibi bunu da siyaseten gelenlerin sohbetinden ya, onları takip etmeye başladı bir babamdan öğrendim 0¶+(1'ñ6YH0$.ñ1$JÖQFHOJ7(008=J www.mmo.org.tr 12 lemeleri hâlâ aklımdadır ve bazen İnançlı, kararlı ve tiğini anlattı. Ben bundan kendime çocuklarımla, yeğenlerimle ya da vazife çıkardım ve bana söylemiyor başkalarıyla konuşurken aynı örnek- dirençli olmak onun etkilememek için, ama babam dok- leri veririm ben de. Örnekleyerek en önemsediği tor olmamı istiyor diye düşündüm. anlatmak çok akılda kalıcı ve öğretici şeylerdendi. Her Sonra ben doktor olacağım dedim bir yöntem, çocukların hayatında da ve babam sevindi. Ankara’da oku- çok önemli bence. Hayata dair on- zaman “en kötü makta kararlıydım, tercihlerde ilk dan miras kalan öyle çok şey var ki. karar bile kararsız sıraya Ankara’daki tıpları, sonrada Birçok şeyi olduğu gibi bunu da ba- kalmaktan iyidir” ODTÜ’deki mühendislikleri yazdık. bamdan öğrendim... Sınav gecesi geldi çattı, yattık. Gece derdi. Olaylar yarısı babam beni uyandırdı ve sen Kararlarınızı nasıl verirdiniz, çok benden etkilendin ve doktorluk belirleyici olur muydu babanız? karşısında kararsız yazdın, bunun farkındayım, kalkıp kalınmamalı, taraf İnançlı, kararlı ve dirençli olmak tercihlerini değiştirelim dedi. Çok onun en önemsediği şeylerdendi. olmaktan asla mutlu oldum ve sildik bütün tıpla- Her zaman “en kötü karar bile ka- çekinmemeli ve rı ve hepsini sadece ODTÜ yaptık. rarsız kalmaktan iyidir” derdi. Olay- Sonra ODTÜ’de makina mühendis- lar karşısında kararsız kalınmamalı, bunun bedellerini liği bölümüne girdim. Yani aslında taraf olmaktan asla çekinmemeli ve de ödemeye hazır gördüğünüz gibi, dolaylı da olsa bunun bedellerini de ödemeye ha- mühendislik seçmemde babamın zır olunmalı diye düşünürdü. Ama olunmalı diye etkisi oldu. Önemsediği ise, ne se- bize hiçbir zaman şunu şöyle ya da düşünürdü çersek seçelim, mesleğimizi çok iyi böyle yapın demedi. Çocukken bile bilmemiz ve yapmamız gerektiğiy- bize vereceğimiz kararlarla ilgili ola- yal kuruyordum. Benim üniversite di. Son genel kurul konuşmasında sılıkları ve bedellerini tahmin edip sınavına girmeme az bir zaman da yer alır. “En az sosyalist olduğu söylemeye ve kendi kararlarımızı kala, babam hapisten yeni çıkmıştı kadar mesleğini bilen ve onu halkı- buna göre vermemizi sağlama- ve çok gelen giden vardı eve yine. nın hizmetine sunan mühendis ve ya çalışırdı. Çünkü kararını kendin Bir sohbette hapishanede iki tane mimarlar olmak.” Biz de kardeşimle verirsen arkasında durmak her za- çok genç kadın doktorun, orada bu yolda ilerledik. Çevre mühendi- man daha kolay olurdu. Ben hâlâ hastalanan insanlara çok yardım et- sidir Aslı’da, ODTÜ’de okudu. bir karar verme aşamasındaysam, babamın bu yönetimini uygularım. Biz Aslı’yla kararlarımızı çocuklu- ğumuzdan beri hep bu şekilde al- dığımız için, verdiğimiz kararların arkasında sonuna kadar dirençle durmayı ve bedellerini ödemeyi ba- şardık her zaman. Sizin mühendisliği seçmenizde babanızın etkisi oldu mu? Aslında ben hep mühendislik isti- yordum, hatta okuduğum kitapla- rında coşkusuyla, mühendis olup fabrikalara gideceğim, işçi örgüt- lenmesine katılacağım diye de ha- 0¶+(1'ñ6YH0$.ñ1$JÖQFHO J7(008= 2017 Jwww.mmo.org.tr 13 önemli oluyor. Çünkü mücadele kav- ramı, çalışmaktan çok daha fazla şey barındırıyor içinde. Tartışmalar so- nuç vermiyor, oylama yapıyorlar ve bir oyla 7’ye karşı 8 oyla, “mücadele” sözcüğü kazanıyor. Çalışma progra- mında da mücadele olarak yer alıyor. Babam hep, “mücadele” sözcüğü oy- laması bizim mücadelenin başlangıç noktasıydı derdi. TMMOB’un toplumcu çizgisi de bu zamanda filizleniyor galiba? Evet, öyle oluyor. Mücadele sözcü- ğü programa giriyor ve o dönemki kadrolar Birlik anlayışını hayata ge- çiriyorlar. Meslek alanlarından yola çıkarak politikalar oluşturuyorlar. TMMOB’de görev almaya giden Mühendis ve mimarların sorunları- süreci anlatır mısınız biraz? Na- nın ülke sorunlarından ayrı tutula- sıl karar verdi? “Biz mühendisiz, Babam 60’lı yıllarda üniversite öğ- mimarız, meslek rencisi ve ülke atmosferinden etki- leniyor tabii. 70’li yıllarda darbeden ve meslektaş sonra, çok insan baskı, işkence ve sorunlarıyla elbette tutuklamalara uğramış. TMMOB da ilgileneceğiz, ama dağıtılmış ve etkinliğini yitirmiş, yö- bunu yapabilmemiz neticiler genel kurulu toplamıyorlar. TMMOB’nin yeniden işlerliğe kavuş- için, barış içinde, turulması için, geride kalan kadrolar demokratik, herkesin mücadeleye başlıyor. Bundan tedir- eşit ve özgür yaşadığı gin olan egemen güçler, birlik ve 7'ye karşı 8 oyla mücadeleyi na- ortamlar olmalı. Biz odaların kapatılması yönünde yasa sıl kazanıyor peki? tasarısı hazırlıyorlar. TMMOB’nin ye- bu konularda da niden genel kurulunu toplaması la- Babamın içinde bulunduğu ekibin söz söylemeliyiz” zım. 16 oda bir araya geliyor. Babam 73 çalışma programında yer alan diye düşünüyorlar. o zamanlar odası adına çalışmaların ‘teknik eleman mücadelesi’ cüm- O dönemde sekretaryasını sürdürüyor. Elinde bir lesindeki mücadele kelimesi 3 saat daktilo, 16 odayı dolaşıyor. Mücade- süren bir tartışmaya neden oluyor. filizlendirilen ve le 73 genel kuruluna kadar sürüyor. Bazı yöneticiler “mücadele” sözcüğü- bugünlere miras 73'te Birlik genel kurulu toplanıyor. nü çok sert buluyorlar, onun yerine kalan bu anlayış, Genel kuruldan sonraki ilk yönetim “çalışma” diyelim diye ısrar ediyorlar. TMMOB’nin geleneği kurulu toplantısında 7'ye karşı 8 Basit gibi görünen ama bence de oyla, babama Birlik başkanlığı görevi çok anlamlı bir tartışma bu. Zaten olarak hâlâ devam veriliyor. ondan sonraki yol haritasında çok ediyor 0¶+(1'ñ6YH0$.ñ1$JÖQFHOJ7(008=J www.mmo.org.tr 14 O dönem gerçekten mesleki birikimi de çok iyi olan ve bunu da çok iyi kullanan bir ekipti. Mühendis ve mimarlar için, ekonomik ve sosyal politikalarla ilgili kampanyalar örgütleyebiliyorlardı. Tüm kampanyalarda çok rahat hemen ekip ve en politik duruşundaydı TMMOB. yorlardı. Üstelik çok az paraları da ol- oluşturabiliyorlardı. Meslek alanlarından yola çıkılarak masına rağmen bunu başarıyorlardı. Üstelik çok az paraları politikalar oluşturulmuştu ve her şey için bir fikri vardı. Bir de o zamanlar O dönem TMMOB yayını olan da olmasına rağmen kimsenin, teklif edilmesine rağmen Birlik Haberleri Dergisi 50 bin bunu başarıyorlardı milletvekili olacağım, birilerine iyi basıyormuş galiba… davranmam gerek gibi düşünceleri Çok önemli bir yayındı Birlik Haber- mayacağının altını çiziyorlar. Bilim de yoktu, ne biliyorlarsa nasıl olması leri. 15 günde bir çıkarılıyordu ve 50 ve tekniğin halkın hizmetine sunma gerektiğini düşünüyorlarsa pat pat bin tane basılıyor ve dağıtılıyordu. anlayışını yerleştirip geliştiriyorlar. herkes söylüyordu, muhataplarının Yani “Biz mühendisiz, mimarız, mes- Dağıtımı işyerlerinde temsilcilikler yüzüne karşı. Zaman zaman çağırıl- lek ve meslektaş sorunlarıyla elbette dıkları tüm toplantılarda da bunları eliyle yapılan ve herkesin mutlaka ilgileneceğiz, ama bunu yapabilme- ifade ediyorlardı. Bugün de öyledir okuduğu bir dergiydi. Her sayfası çok miz için, barış içinde, demokratik, belki ama o dönem gerçekten mesle- doluydu. Ben hâlâ bir şey hakkında herkesin eşit ve özgür yaşadığı or- ki birikimi de çok iyi olan ve bunu da fikir sahibi değilsem, mutlaka döner tamlar olmalı. Biz bu konularda da çok iyi kullanan bir ekipti. Mühendis bakarım ve orada mutlaka bulurum söz söylemeliyiz” diye düşünüyorlar. bir şeyler. Üstünden seneler geçme- Bu düşünceyi de örgütün benimse- ve mimarlar için, ekonomik ve sosyal sine ve rakamların farklı olmasına mesini sağlıyorlar. O dönemde filiz- politikalarla ilgili kampanyalar örgüt- rağmen hâlâ aynı döngünün devam lendirilen ve bugünlere miras kalan leyebiliyorlardı. Tüm kampanyalarda ettiğini görmek insanı demoralize anlayış, TMMOB’nin geleneği olarak çok rahat hemen ekip oluşturabili- hâlâ devam ediyor. 73-80 arasında Teoman Öztürk’ün TMMOB başkanı ol- duğu dönemlerdeki çalışmala- ra dair kendi gözlemlerinizden bahseder misiniz? 70’li yılların ikinci yarısından sonra, özellikle 77-79 arası ülkede çok kar- maşık bir ortam vardı, baskı ve şid- det artıyordu, sürekli saldırılar vardı. Bu süreç içinde olması gerektiği gibi 0¶+(1'ñ6YH0$.ñ1$JÖQFHO J7(008= 2017 Jwww.mmo.org.tr 15 ediyor tabii. Çok iyi bir dergiydi ve Çok arkadaşını, Bu arada 1979’da büyük bir uzun süre kesintisiz basıldı. Her sa- mühendis eylemi düzenliyor yının orta sayfasında mühendislik ve sevdiğini kaybetti TMMOB… mimarlıkla ilgili bir dosya konusu se- o dönem. İnsanları Evet, 1979 yılında 19 Eylül’de bir çilir ve analiz edilirdi. Diğer haberleri kaçırıp, işkence günlük iş bırakma eylemi yapıldı. de çok doluydu. Kimse onu alıp ke- Ben o zaman 12 yaşındayım ama her nara atmazdı, her satırı okunur, tar- yapıp bir yerlere şeyi birebir yaşıyorduk. Dönemin ko- tışılır ve yorumlanırdı. Zamanla etkili atıyorlardı... Çok acı şullarında çok önemli bir çalışmaydı. bir haberleşme ve örgütlenme aracı O sıra bizim ev de dışarısı da çok ha- haline geldi. Herkes çok önemsiyor- şeyler yaşattılar bu du, ama babam ona çok fazla değer ülkede insanlara. Hâlâ reketliydi. Ülkede tüm kesimler gibi veriyordu. Yani en ince detayıyla, ka- tabii, mühendisler ve mimarlar açı- pağıyla, başlığıyla saatlerce uğraşır, yaşatmaya devam sından da maddi ve manevi sorunlar üzerinde notlar alırdı. Bizim evde ediyorlar çok birikmişti. O dönem henüz me- babamın kütüphanesinde, prova mur sendikası gibi örgütlenmelerde baskıları bile vardır, hâlâ saklıyorum. gün yine biri aradı ve TMMOB yanı- yoktu. Bu nedenle TMMOB’ye aynı Babamın kaybettiği arkadaşlarının yor diye haber verdi. Babam gece zamanda ekonomik ve demokra- haberlerinin olduğu bir sayıyı ince- yarısı gitti aceleyle. Ama hemen geri tik haklarımızı da savunacak bir yer lerken, onlar üzerinde aldığı notlara geldi, meğer TMMOB'de ışıklar açık olarak bakılıyordu. Dolayısıyla bütün rastladım. Sonra baktım tümüne, kalmış, onu söylüyormuş arayan kişi. bu biriken sorunların ve taleplerin duygularını içeren notlar yazmış, Babamın o sıralarda evden çıkışları de dile getirileceği, bir yola getirme bize belli etmemeye çalışıyordu ama hep böyle endişeliydi aslında. Çok ve uyarı eylemi yapma kararı alındı. içi acıyordu. Çok arkadaşını, sevdiği- ağır süreçlerin yaşandığı zor gün- Bunun şekline de 1 günlük iş bırak- ni kaybetti o dönem. İnsanları kaçı- lerdi herkes için, tanıdıklarımızdan ma olarak karar verdiler. Sonra da rıp, işkence yapıp bir yerlere atıyor- sürekli biri vuruluyor ya da tutuk- gerçekten birebir örgütleme dedik- lardı. Sonra bulabilirsen, bir yerde lanıyordu. Bazen de bu olaylarda leri şeyi yaptılar. TMMOB yönetimi, ölüsünü buluyordun. Çok acı şeyler yaralananları bir süreliğine babam yönetimin tüm kadroları, çalışanları, yaşattılar bu ülkede insanlara. Hâlâ eve getirirdi. Hepsi tanıdığımız sev- odaları, üyeleri çok sayıda ekip, çok yaşatmaya devam ediyorlar. Çok diğimiz insanlardı, hem durumlarına fazla insanı dolaştı ve eylem başarılı duygulu ve insan sevgisiyle dolu bi- üzülür hem de sevinirdik bizim evi- bir şekilde örgütlendi. Sonunda ey- riydi, benim babam sıkıntılarını hep mizdeler, bizimle birlikteler diye. lem günü geldi. Babam eylemden içine atardı ve kendisine bakmayı da ihmal ettiğini, hastalandığını ve er- kenden gittiğini düşünüyorum. TMMOB o dönemde de baskı ve saldırılara uğruyor… Konur Sokak’taydı TMMOB’un yeri o zaman. Altında da lokal vardı. Ba- bam ve arkadaşları akşam uğrayıp, sohbet eder günün kritiğini yapar- lardı bir iki saat mutlaka orada. Eve sürekli telefon gelirdi, TMMOB yanı- yor, bomba atıldı, çatışma oldu, Birlik tarandı diye, babam hemen giderdi. Bazen komik şeyler de olurdu. Bir 0¶+(1'ñ6YH0$.ñ1$JÖQFHOJ7(008=J www.mmo.org.tr 16 lillerin yapılıp, temel ilkelerden ödün verilmeden, bugünün yol haritasının çizilmesi gerektiğini düşünüyorum. Sonuçta bir çalışma tarzı ve çalış- ma anlayışı o dönemde filizleni- yor ve bugünlere kadar geliyor. Babanızdan sonraki TMMOB’yi biraz değerlendirebilir misiniz? 70 sonrasında oluşturulan ve bugü- ne kadar gelen süreçte, başkan ya da yönetim hangi siyasetten olurlarsa olsunlar, hiçbir zaman TMMOB’nin Gerçekten birebir örgütleme dedikleri şeyi çizgisini bozmadılar bana göre. Yani dönemin baskısından dolayı, bir ta- yaptılar. TMMOB yönetimi, yönetimin tüm kım şeylerde azalma olmuş olabi- kadroları, çalışanları, odaları, üyeleri çok lir, ama asla ters bir şey izlediklerini düşünmüyorum. Bazen hafifledi, sayıda ekip, çok fazla insanı dolaştı ve eylem belki bazen arttı, ama kim başkan başarılı bir şekilde örgütlendi olursa olsun babamdan sonra, hiç düşürmediler bayrağı yere. Onların mirasına ve anlayışına sahip çıkarak, bir gün önce eve, öğlen gibi geldi ve Sonrasında kararı alındı sanırım günün koşularına en uygun şekilde bize “bu gece evde kalmayacağım, ve o gün dayanışma günü olarak mücadeleyi sürdürüyorlar. Dönem- beni almalarını istemiyorum, eylem kutlanıyor… lerin kendi içinde karşılaştırmasında bittikten sonra hesabını veririz, hoş- Evet, 2012’de TMMOB yönetiminin daha iyi olduğu dönemler vardı bana çakalın” dedi ve gitti. Çünkü haber aldığı kararla 19 Eylül TMMOB Mü- göre ama taraf tutma anlayışıyla ko- almışlar, eylemin başını çekenleri hendis, Mimar ve Şehir Plancıları nuşmak istemem. Bir takım röportaj- toplayacaklarmış. Çok uğraştıkları Dayanışma Günü olarak kutlanıyor larda, konuşmalarda üstüme gelip, bir çalışma olduğu için de eylem ya- artık. Hem o süreci anlatan hem yeni “babamın başkanlık yaptığı dönem pılmadan böyle bir şey olsun isteme- yol haritaları çizilen çeşitli etkinlikler çok iyiydi, sonrasında kötüye gitti” diler ve bütün göz önünde olan ekip yapılıyor o gün. Bu çok hoş bir karar dedirtmeye çalıştılar bana. Hayır, farklı mekânlarda kaldılar o gece. O oldu. Ama dönemin koşulları farklı asla öyle olduğuna inanmıyorum. gün gelmedi eve. Ertesi gün memur- ve ben 80 öncesi ların yanında işçiler de çok destek TMMOB’yi aramı- verdiler, çok farklı eylemlerle, çok yorum asla. Yani kitlesel bir hal aldı ve çok ses getiren yine öyle ola- bir eylem oldu. Tabii sonra bedelleri bileceğini, öyle de ödendi. Babamı ve arkadaşlarını olması gerekti- bir süre bu eylem nedeniyle tutuk- ğini düşünen ta- ladılar. Genç kuşaklara çok önemli raf değilim ben. bir deneyim bıraktılar, ayrıca benim Çünkü aynı dö- kişisel tarihimde de çok özeldir bu nemi yaşamıyo- eylem. Sonrasında da abartmadan ruz. Ben günün ve küçümsemeden değerlendirme- somut koşulla- sini yaptılar. rında somut tah- 0¶+(1'ñ6YH0$.ñ1$JÖQFHO J7(008= 2017 Jwww.mmo.org.tr 17 Dönemin koşulları farklı ve ben 80 öncesi TMMOB’yi aramıyorum asla. Yani yine öyle olabileceğini, öyle olması gerektiğini düşünen taraf değilim ben. Çünkü aynı dönemi yaşamıyoruz. Ben günün somut koşullarında somut tahlillerin yapılıp, temel ilkelerden ödün verilmeden, bugünün yol haritasının çizilmesi gerektiğini düşünüyorum Babam bir ekibin bir parçasıydı ve o Sizce kendisinden sonraki dö- TMMOB’de onların ekip çok iyi bir ekipti. Asla bunu inkâr nemlerde, babanız TMMOB’un etmiyorum tabii. Ama yine babamın durumundan mutlu muydu? çizgisini bugün de bir lafı vardır, “Her şeyi içinde bulun- sürdüren, sürdürme Babam herkesin fikrini dikkatle din- duğu koşullarla birlikte değerlendi- ler, önem verir. Ancak ben hiç herke- kararlılığında receksin” diye. O zamana, o günkü se her zaman haklısın dediğine tanık olan, birikimi siyasete ve o günkü örgütlenmeye olmadım. Babamın kendilerinden baktığın zaman, bugünden çok farklı gelecek kuşaklara sonraki dönemlerde TMMOB’yi, yer- olduğu bir gerçek. Babam da böy- den yere vurur şekilde eleştirdiğini aktaranlarla bir arada le güzellemeleri hiç sevmez, “biz bir hiç görmedim. Ama eksikleri olduğu- durmaktan; onların ekiptik” derdi ve düzeltirdi. Böyle nu düşündüğü bir takım şeyler vardı. kızı, kardeşi, arkadaşı, söylendiğinde bende düzeltirim hep. Bunun için bir yazı kaleme aldı ve bir Zaten bugün için de aynı şey geçerli- TMMOB olağanüstü genel kurulunda ablası olmaktan gurur dir, ama az ama çok, bir ekip olmasa, onu okumuştu. Kendi el yazısıyla yaz- duyuyorum. Ve bu tek başına bir insanın yapabileceği, mıştı, en üstünde de kızlarıma yazar çizgiyi, bu politikaları, örgütleyebileceği, ayağa kaldırabi- ve tarih vardır. Hatta o genel kurula leceği mekanizma değildir TMMOB Aslı, ben ve babam birlikte gittik. bu gelenek ve ortamı. Ben TMMOB'de onların çiz- Babam TMMOB’de tüm metinlerin anlayışı silmeye gisini bugün de sürdüren, sürdürme ortaklaşarak yazılmasına çok dikkat kimsenin gücünün kararlılığında olan, birikimi gelecek ederdi, çok özenirdi, hepsi çok kıy- kuşaklara aktaranlarla bir arada dur- metlidir. Ben hepsini hâlâ saklarım. yetmeyeceğine maktan; onların kızı, kardeşi, arkada- Ama o genel kurul için kendi yazdığı inanıyorum şı, ablası olmaktan gurur duyuyorum. metin, çok özeldir benim için. Çünkü Ve bu çizgiyi, bu politikaları, bu gele- o yazı benim her zaman “ne yapaca- kalabilir, ben yanlış görüyor olabili- nek ve anlayışı TMMOB'den silmeye ğız, şimdi ne olacak” sorularıma da rim, ama ben böyle görüyorum, bun- kimsenin gücünün yetmeyeceğine bir cevap gibidir. “Hayıflanmayı bıra- ların yerleştirilmesi lazım” temalı bir olan inancımı da koruyorum. kın, yapılacak işler var, bunlar eksik konuşma yapmıştı o gün. 0¶+(1'ñ6YH0$.ñ1$JÖQFHOJ7(008=J www.mmo.org.tr 18 TMMOB’de yöneticilik yaparken Mutlaka harcamamız gereken har- Bizim eve giren başarıyla sürdürdüğü işini de canırdı ve kalanın, mutlaka gideceği bir para varsa, ona kaybediyor Teoman Öztürk. O yerler vardı. Hapiste olanlar vardı, dönem neler yaşadınız? işsiz olanlar vardı, dayanışma fonları sadece bizim olarak vardı. Zaten o dönem TMMOB üyesi bakılmazdı hiçbir İşini kaybetmek babama özgü de- çok insan, Birliğe yardım etmekten ğildi. O dönem çok insan baskı gör- zaman. Mutlaka hiçbir konuda kaçınmazlardı. Hep- dü, sürüldü, işinden oldu. Babam sinin gözü karaydı. Hiçbir şeyden harcamamız gereken TMMOB yöneticisi olduğunda, 33 korkmadan doğru bilinenler savu- yaşında çok başarılı bir mimardı, harcanırdı ve nulurdu. mesleğini çok iyi biliyordu. Meslek kalanın, mutlaka hayatını da ağırlıkla kamuda çalı- Edebiyat, spor ve sanatla da ya- gideceği yerler vardı. şarak geçirdi. TMMOB’de yönetici kın ilişkili bir kişiymiş babanız. olduğunda İmar ve İskan Bakanlığı Bütün zorluklara rağmen, bir Hapiste olanlar Ankara Nazım Plan Bürosu’nda çalı- yandan da çok keyifliydi galiba vardı, işsiz olanlar şıyordu. Ama TMMOB başkanı olduk- onun kızı olmak… tan bir süre sonra, MC döneminde, vardı, dayanışma 75'te görevine son verildi. Çocukluy- Sanatsal yapısı çok güçlü bir adam- fonları vardı. Zaten o san, bakman gereken bir ailen varsa dı. Spora çok düşkündü, çok güzel zor, tabii işsiz kalmak. Ama babam basket oynardı, zaman bulduğunda dönem TMMOB üyesi hiç bahsetmedi bundan. Bize hisset- mahalledeki gençlerle oynardı. Onu çok insan, birliğe tirmemeye çalıştılar. İşten atıldıktan görünce hemen çağırırlardı babamı, yardım etmekten bir süre sonra da arkadaşları onu “Teoman Ağabey gel” diye. Müziğe ikna ettiler ve babam TMMOB’de de- çok yatkındı, müzik aletlerinin hepsi- hiçbir konuda vam etti. Zaten para konusunu ko- ni çalıyordu hemen hemen. Çok şahit kaçınmazlardı. nuşmayı da hiç sevmezdi. Bizim eve olmuşumdur, daha önce çalmadığı giren bir para varsa, ona sadece bi- bir müzik aleti eline geçince bile, bir Hepsinin gözü zim olarak bakılmazdı hiçbir zaman. iki tıngırtıdan sonra başlardı çalma- karaydı 0¶+(1'ñ6YH0$.ñ1$JÖQFHO J7(008= 2017 Jwww.mmo.org.tr 19 rakma eylemi ile ilgiliydi. O eylemle ilgili bir sürü TMMOB yöneticisine 80 sonrası dava açıldı. O zaman bir iki ay yattı. DİSK davasından sonra girdi birde ve 1 sene kadar kaldı. Utanarak da söylüyorum bunu, 8-10 yıl ya da çok daha fazla ayrı kalan insanlar var elbette. Ama ben çok özledim o dö- nem babamı. Çok ayrı bir düşkünlü- ğüm vardı babama gerçekten, hâlâ öyledir. Mesela onu kaybedeli 23 sene geçti, ama ben babamla birlik- te yaşamayı henüz bırakmadım. Yani halen danışıyorum, soruyorum ona, o olsa ne yapardı diye düşünüyorum hep. Hâlâ terk etmedik yani birbiri- mizi. Dolayısıyla o duygu yoğunlu- ğunu seneler yok edemedi hiç. ya. Nota bilgisi yoktu üstelik ama çok Çok ayrı bir güzel çalardı. Arkadaşlarımız gelirdi, İki kere hapse girmiş, evden mi hep birlikte çalar söylerdik, çok keyif- düşkünlüğüm vardı almışlardı babanızı. O da çok et- li zamanlar geçirirdik. Çok güzel re- babama gerçekten, kilemiştir sizi değil mi? sim yaptığına da şahit olmuşuzdur. hâlâ öyledir. Mesela Çok iyi bir yazardı mesela babam. Biz 19 Eylül davasından girdiğinde top- çok baskı yapıyorduk. Bu yaşananları onu kaybedeli 23 lu olarak kısa bir süre kaldılar, hatta o yazmak, bir şey bırakmak lazım diye. sene geçti, ama ben cezayı çekmek için bir para yatırılma- O da hep yazarım dedi ama yazma- sı gerekiyordu, onu da zorlukla bu- dı. Zamanı yetmedi mi, yoksa zaman babamla birlikte lup yatırdılar ve cezaevine girdiler. aşımına girmemiş şeyler vardı, onları yaşamayı henüz İkinci girişinde ama evi basmaya, ev- den almaya çalıştılar. Polis baskınlar mı düşündü bilemiyorum. Zaman bırakmadım. Yani düzenliyordu o zamanlar DAL bas- aşımı çok kollanan bir şeydir her za- kınları. O yüzden evlerde, o sıralar man, bugün yaşıyor olsa ve yazmak halen danışıyorum hep kitaplar yakılıyordu, gömülüyor- istese bile belki hâlâ gelmemiştir o soruyorum ona, o du. Babam “kızım bana gençler gibi zaman. Biraz ayak sürüdü ve çok is- olsa ne yapardı diye yapmazlar, bize beni almak için gele- tememize rağmen yazamadı işte. düşünüyorum hep. cekler, bir bahane uydurmayacaklar, Sizin ayrı bir düşkünlüğünüz var Hâlâ terk etmedik onun için kitaplarıma kıymayacağım sanki babanıza… ve saklamayacağım” dedi. O yüzden yani birbirimizi bizim evde hiç kitap saklanmadı, Evet, ben babamın yokluğunda hep yakılmadı bütün kitaplar ortaday- problem yaşadım. Dedim ya baba- laştığım arkadaşımdan, sırdaşımdan dı. Bizi de hazırlamaya çalışıyordu, mı paylaşmaya alıştık ama en zoru ayrı kalıyordum. Ağlayıp sızlamak beni de alabilirler bugünlerde diye. ayrı kalmaktı, en uzun ayrılığı yaşı- değildi bizimkisi. Elbette inandığı ve Bir gün ben evde yalnızken geldiler. yoruz şimdi. İşte ona alışamadık. O olması gerekenlerden hiç taviz ver- Evde yalnız olalım-olmayalım, mut- dönem iki kere hapse girdi ikisinde mediği için bedel ödüyordu herkes laka uygulayacağımız kurallar vardı. de etkilenmiştik. Ben babamdan gibi. Böylesi ayrılığa gururla ve rahat Ve geldiklerinde ben hemen bu ku- öte can dostumdan, göz göze an- katlanılırdı. Bir tanesi 19 Eylül iş bı- ralları uyguladım. 0¶+(1'ñ6YH0$.ñ1$JÖQFHOJ7(008=J www.mmo.org.tr 20 Babam demokrasi, bağımsızlık ve sosyalizm mücadelesinin insanlarından biriydi. İnsanların eşit, özgür, bir arada, barış içinde, üretip, hakça bölüşerek yaşadığı bir Türkiye ve dünya özlemindeydi. Gelecek aydınlık Nasıl kurallardı bunlar? arıyor, bunlar hiç hoş değildi elbette. günlere olan Çünkü bu insanlara değil, dostları- tükenmeyen inancı Kapı çalındığında önce sessizce de- mıza ve arkadaşlarımıza açıktı bizim vardı. Kendisi için likten bakacaksın bir terslik yok ama kapımız her zaman. tanımadığın biriyse, kapıdan uzak- istediği ya da ileride laşıp kim o diyeceksin, ev basmanın İdamla da yargılandı galiba. O şunu yaparım yanında silahla tarayabiliyorlardı zaman neler yaşadınız? çünkü, gelenden emin olduktan dediği bir şeye tanık sonra kapıyı açacaksın. Bir başka ku- İkinci alınışında, DİSK’in de içinde olmadım ral da akşamları ışık yandıktan sonra bulunduğu demokratik kitle örgüt- perdeler mutlaka kapanacaktı. Yine lerini bir araya getirip devleti yıkıcı dan biriydi. İnsanların eşit, özgür, bir taramada açık hedef olmamak için. platformlar oluşturmak gibi bir suç- arada, barış içinde, üretip, hakça bö- Zira yaşanan olaylar, ölümlerden tan idamla, yani 146/1’le yargılandı lüşerek yaşadığı bir Türkiye ve dünya dönmeler vardı. Ben de kim o deme- babam. Biz ilk başta idamla yargıla- özlemindeydi. Gelecek aydınlık gün- den delikten baktım silahlı külahlıla- nacağını duyunca çok tedirgin olduk lere olan tükenmeyen inancı vardı. rı görünce de hiç ses çıkarmadan ve tabii. Ama tecrübeli olanlar, idamdan Kendisi için istediği ya da ileride kapıyı açmadan gitmelerini bekle- hiç korkmayın, onlar beraat eder, şunu yaparım dediği bir şeye tanık dim. Onlar da bir süre sonra gittiler. 15 seneyle yargılanırlar, yatar de- olmadım. Fiziksel olarak yaşasaydı Sanırım DAL’dan gelmişlerdi, ama mişlerdi. Bu bizi rahatlatmak için mi eğer, biz onunla ne yaparsak yapa- çocuğum kestiremedim tam. Sonra söylendi bilmiyorum, babam için se- lım çok güzel olurdu diye düşünü- bir şekilde babama haber verdik ve vinmekle birlikte diğerleri için endi- yorum ben. Yalnız ben, babamı biraz eve gelmemesini sağladık. Babamda şelendik, ama öyle de oldu. Yani yat- daha rahat ettirmek isterdim. Hani bu olaydan sonra DAL’a gitmeden, tıktan sonra, tahliye oldu çıktı, dava kendisi avukatıyla İstanbul’a gitti ve epey devam etti ve sonra beraat etti. biraz da artık ben çalışayım, ben ona teslim oldu. İkinci alınışı da öyle bir bakayım, öyle bir zaman dilimi yaşa- Sizin yaşasaydı da keşke şunu da macerayla oldu. Eve baskınlar yapıl- yabilseydik çok isterdim. Ama biraz görseydi dediğiniz çok şey olu- masına alışmıştık, korku ve tedirgin- daha yaşlanması gerekiyordu bunun yor mu? lik hissetmiyorduk. Ama rahatsızlık için. Onu yapamadım, çok erken git- hissediyorduk. Evin içinde, silahlı Babam demokrasi, bağımsızlık ve ti gerçekten, sözünü tutamadı bize. yabancı birileri dolaşıyor. Bir şeyler sosyalizm mücadelesinin insanların- Bir de çocuklarımızı görsün onlara 0¶+(1'ñ6YH0$.ñ1$JÖQFHO J7(008= 2017 Jwww.mmo.org.tr 21 eli değsin çok isterdim. Aslı’nın ço- Biraz da artık ben rağmen hâlâ büyük eksikliğini hisse- cuklarını, yani bizim çocuklarımızı diyorum. Çok üzüldü, çok acı çekti, Teoman’ı ve Taylan’ı. çalışayım, ben ölen arkadaşlarına çok üzüldü, bana ona bakayım, öyle da üzüldü çok… Hangi sözünü tutamadı? bir zaman dilimi Size neden üzüldü? Her şeyi anlatırdı ama bir tek şeyi yaşayabilseydik çok anlatamazdı babam bize. Bazen isterdim. Ama biraz Ben bir dönem çok kötü bir kaza babam ölümü de anlamamızı ister- geçirdim, belim kırıldı. Hep derim di ve anlatmaya çalışırdı. “İnsanlar daha yaşlanması babamın yarı ömrünü ben o zaman doğarlar, büyürler, yaşarlar, önemli gerekiyordu bunun götürdüm. Hep yanımdaydı, o ka- olan yaşarken iyi bir şeyler yapmak, için. Onu yapamadım, dar çok üzüldü, öyle çok endişelendi kendin için değil toplum için iyi bir çok erken gitti ki… Ama babamın yanında olması şeyler yapmak. Ama sonra da ölür- bana çok büyük güç verdi, çok hızlı ler. Bu doğal bir süreçtir” derdi. Ama gerçekten, sözünü bir şekilde iyileştim ve herkesi şaş- bunu dediğinde tahammül edemez- tutamadı bize. Bir de kınlığa uğrattım… dik, babamın bir gün ölecek olması, çocuklarımızı görsün bizi bırakıp gidecek olması fikriyle Onun çok kıymet verdiği hatta biz hemen ağlamaya başlardık. Ba- onlara eli değsin çok okul olarak gördüğü TMMOB’de, bam da anlatmaktan vazgeçer, “Siz isterdim. Aslı’nın sizde yönetici oldunuz daha son- üzülmeyin, ben 100 yaşına kadar çocuklarını, yani ra, bu da ayrı bir gurur sanırım… yaşayacağım” derdi. Bize verdiği bizim çocuklarımızı TMMOB’nin okul olduğuna orada bir onlarca sözü tuttu, ama 100 yaşına sürü şey öğrendiğine, kendini kişisel kadar yaşayamadı. Bir de babam Teoman’ı ve Taylan’ı olarak geliştirdiğine samimi olarak hep, insanlar öldükten sonra vücu- Öyle... Ben çok küçük değildim üste- çok inanıyordu. Mesleki olarak bile dundaki çürümeler mikro organiz- lik 27 yaşındaydım onu kaybettiğim- kendini büyüttüğüne inanıyordu, maları besler, ağaçlar dallar yeşerir de. Bir sürü insan babasını çok daha seviyordu TMMOB’yi, çok seviyordu. derdi. Karşıyaka’da babamın başında küçük yaşta kaybetti biliyorum. Ama Ama odaları da TMMOB’yi de mitleş- kocaman bir ağaç var. Şimdi ben de çok büyük bir boşluk benim için. Ha- tirmedi ve çok büyük bir özne olarak o ağaçla gurur duyuyorum, o ağacı yatımın yarısı koptu gitti. Yerini dol- koymadı hiçbir zaman. Hep burala- kesin babam besliyor diye. Çok bü- durma umuduyla bir arayışta deği- rın çok önemli olduğunu ve kaybe- yük fark ettiniz mi diğer ağaçlardan? lim tabii ki. Ama 23 sene geçmesine dilmemesi gereken mevziler oldu- Çok büyük bir boşluk benim için. Hayatımın yarısı koptu gitti. Yerini doldurma umuduyla bir arayışta değilim tabii ki. Ama 23 sene geçmesine rağmen hâlâ büyük eksikliğini hissediyorum 0¶+(1'ñ6YH0$.ñ1$JÖQFHOJ7(008=J www.mmo.org.tr 22 yeceğiz diye. Ama babam elinde bir torba getirip bırakıyor, biraz sohbet ediyor ve gidiyor. Bir bakıyorlar için- de bir sürü döner ekmek var. Me- ğer çocuklar aç kaldılar diye onlara yemek getirmiş. Gençlerle aslında sürekli diyalog içindelerdi. Onların sorunlarıyla ilgilenirlerdi, hatta Bir- lik Haberleri’nde de üniversitelere ilişkin çok fazla açıklama vardır o dö- nemde. Babam gençlerle bir arada olmayı çok önemsiyordu, ama bunu öyle abartıp her taraf genç olsun gibi laflar etmezdi. Gençler hata ya- pabilirler ama dayanışma içinde ol- malıyız, birikimlerimizi aktarmalı ve onlara mutlaka yardımcı olmalıyız, birlikte olmalıyız diye düşünüyordu. ğunu söylerdi. Şimdi benim içinde bulunduğum Babamla ilgili ortam babamın da bilindiği ortam. anıları dinle- Geldim MMO’da yönetici oldum, mekten büyük aynı çizgide bulunduğum arkadaş- keyif alıyorum. larla mücadeleyi sürdürmeye ça- TMMOB orta- lıştık, çalışıyoruz. Babam TMMOB Babam hep insanlar mında bu çok. bir yana herkesle, bir şekilde kişisel öldükten sonra O zamanlarla ilgili çok güzel anılar olarak eli değmiş, muhabbeti olmuş, anlatıyorlar bazen benim bilmedi- oturmuş bir çay içmiş neredeyse. vücudundaki ğim. O zaman da çok mutlu oluyo- Herkesle böyle olunca bir zorluğu çürümeler mikro rum. oluyor bu işin tabii… organizmaları besler, Bizimle de paylaşır mısınız? Nasıl zorluklar mesela? ağaçlar dallar yeşerir Gençlerle ilgili bir tane anı paylaşa- Ben babamı çok örnek alıyorum, çok derdi. Karşıyaka’da yım o zaman, çok severdi gençleri seviyorum ama sonuçta o benim bir babamın başında çünkü. Şimdi yurt dışında yaşayan, o birey olmamı çok istedi ve öyle ye- dönemin gençlerinden birinin pay- tiştirdi beni. Ama doğal olarak ba- kocaman bir ağaç var. laştığı anısını, geçtiğimiz anmaların bamdan aldığım, taşıdığım çok fazla Şimdi ben de o ağaçla birinde yollamışlardı bana, çok duy- özellik var. Hem çok gurur verici bir gulandım. O dönem Birlik'te şimdi şey, babanın tanındığı böyle bir or- gurur duyuyorum, o de olduğu gibi, gençlerin yaptığı tamda onun kızı olmak. Hem de ağacı kesin babam katla kıvır işleri vardı. Bir gün genç- dediğim gibi çok zor. Örneğin ben besliyor diye. Çok ler yine bu işi yaparken TMMOB’de, bir konuda fikrimi söylüyorum katıl- bir yarım şarap bulmuşlar ve bir mayanlar bana söyleyeceklerine ya büyük fark ettiniz mi yandan başlamışlar onu içmeye. Bir- da o an tartışacaklarına, arkamdan diğer ağaçlardan? den babam gelmiş o sert duruşuyla “Teoman Ağabeyin kızı böyle dedi!” ve bunlar çok korkmuşlar Teoman diyorlarmış. Ben sonradan çok duy- Öyle... ağabeye yakalandık, şimdi fırça yi- dum bunları. Yani bu beni çok rahat- 0¶+(1'ñ6YH0$.ñ1$JÖQFHO J7(008= 2017 Jwww.mmo.org.tr 23 sız etti. Çünkü ben böyle diyorum, zaman topluluklarda konuşmaktan Babam acısıyla, ben böyle yaşıyorum, babam değil. çekindim, ne söylesem babama ya- Çok gurur duyduğum, çok gururla zacaklar diye. Bu da başlarda zor sevgisiyle, söylediğim halde, “ben babamın, oldu tabii. Sonraları insanlar beni dostluğuyla, anıları Teoman Öztürk’ün kızıyım” diye ilk biraz daha tanıdıktan ve kendime bir ve mücadelesiyle yönetime geldiğim dönemlerde hep dil oluşturduktan sonra, daha kolay bizlerle birlikte saklamışımdır babamın kızı olduğu- oldu. Ama hâlâ böyle konuşanlar var, yaşıyor. Bizi hiç terk mu. Sonra tabii yayıldı ve çok insan son zamanlarda da bazı kadınlar çok biliyor şimdi. Bazen şöyle şeyler de eleştiriyor. Çünkü ben sınıfsal öznesi etmedi. Mücadele oluyor. Mesela bir kişiyle çatır çatır olmayan hareketlerin doğru olduğu- devam ettiği sürece kavga ediyoruz bir toplantıda, bazen na inanmıyorum. Başka bir dünyayı 100 yaşından daha bağırıyoruz birbirimize. Ara veriyo- birlikte yaratacağımıza inanıyorum. fazla yaşayacak ve ruz, gelip sarılıp bana “ya sen Teo- Bunu da her ortamda dile getiriyo- man Abinin kızıymışsın” diyor ve ağ- rum. mutlaka aydınlık lamaya başlıyor. Bu nedenlerle uzun olacağına inandığı Son söz… Babam ve gelecekteki güzel arkadaşlarının Bugün de o günkünden az değil günlerde bizimle TMMOB’ye ve odalara saldırılar. Çün- söylediği gibi el ele, omuz omuza kü çizgimiz hâlâ aynı. İlkelerimiz hâlâ olacak… “Yüreğimizdeki ayaynı.nı. Bizler de hahalenlel n babam ve arka-arka- insan sevgisi ve ddaşlarınınaşlarınnının söylediğisöyö lediği gibi, “Yüreğimiz-“Yüreğimiz- yurtseverliği, baskı ve ddekieki iinsannsan ssevgisieve gisi ve yurtseveryurtseverliği,liği, babaskısks ı vee zulüm yöntemlerinin söksöküpüp zulüm yöntemlerinin atatamayacağınınama aya aca ağınnın bilinci iiçinde,çinde, bilimi söküp atamayacağının vvee tekniği,teknin ği, emperyalizminempep ryalizmin ve sömürsömür-- bilinci içinde, ggenlerinenlerin değil,değil, emekçiemekçiç halkımızınhalkımım zın bilimi ve tekniği, hihhizmetinezmmete ine sunmaksunmn ak içiniçiç n herheh r çabayıçabayıy gügüçlendirerekçllendid rerek süsürdürmeürdürme yolundayolunda emperyalizmin ve iniinançlıannçlı veve kararlıyız.”karara lıyızz.” DevraldığımızDevrv aldığımıız sömürgenlerin değil, babbayrağıyrağı yeyereeree ddüşürmemeküşüürmeemeek ve gelgele-e- emekçi halkımızın ccekek kukkuşaklaraşaş klk ara aakaktarmaktat rmakk içiniçin müca-müca- hizmetine sunmak deddeleyeleye devamdevamm eedeceğiz.deceğiz.z VVee sosonon sösözöz ololarak;arak; babambaabaam herher ne kadarkadar birbir son için her çabayı didirenişterer niştş e ölölümeüme yenildiyey nin ldi vev sözünüsözö ünü güçlendirerek tututamadıutamadıd gibigibi i görünsegörrüünse dede acısıyla,acısıyly a, sürdürme yolunda ssesevgisiyle,vgv issiyylee, dodostluğuyla,sts luuğuğ yly a,a, aanılarınılaarrı veve inançlı ve kararlıyız.” mümücadelesiylecac ded leesiyle bibizlerlezllerlel birliktebirlil ktte ya-yay - şışşıyor.yoy r.. BBiziizzi hihhiçç teterkrk etmedi.etmedi.i. BabamBabbam Devraldığımız bayrağı mümmücadelecadele devamdevam eettiğittiğği süsüreceüreece 110000 yere düşürmemek yayaşındanşınddan ddahaaha fazlafazla yaşayacakyaşayacak ve ve gelecek kuşaklara mummutlakatlaka aydınlıkaydınln ık olacağınaolacağığ na inandığıinnandığı aktarmak için gegelecektekilel cekteki güzelgüüzel günlerdegüg nln ere de bizimlebizzimlee ele eele,lee, omoomuzuzu omuzaomuzaa oolacak…laacac k… SSöyle-öylee- mücadeleye devam mmemedendeen geçmekgeeçmmek olmaz,olmmaz, aslındaasslıl nda ba-bba- edeceğiz babamm herher sösözünüözünü ttuttu…uttu… 0¶+(1'ñ6YH0$.ñ1$JÖQFHOJ7(008=J www.mmo.org.tr 24 %$6,1$¡,./$0$6, $ï86726 0$50$5$ '(35(0ñ1ñ1<,/,9(<$3,'(1(7ñ0ñ epremlere karşı etkili önlemler almak Türkiye bugün, 18 yıl önceki 17 Ağustos için, TMMOB’ye bağlı odaların görev 1999 Marmara Depremi'nden daha iyi du- Dve yetki alanına giren kamusal mesle- rumda değildir. Yer seçimi kararlarında, yapı ki denetim, yeterlilik, eğitim ve belgelendir- tasarımı, üretimi ve denetiminde bilimsel, meye dayalı yeni bir yapı denetimi modeli bütünlüklü bir düzen yoktur. Zira dolgu gerekiyor. alanları, dere yatakları ve kıyılar imara açıl- Türkiye, dünyadaki en etkin deprem kuşak- makta, her yere AVM ve gökdelenler yapıl- ları arasında yer alan Akdeniz-Alp-Himalaya maktadır. Yanlış kentsel dönüşüm uygula- kuşağı üzerindedir ve toprakları ile sanayi maları ve yanlış mega projelerin artması, su ve barajlarının büyük kısmı bu aktif dep- yatakları ile yeşil alanlar arasındaki bağların 2GD%DíNDQÜ rem kuşağının üzerinde yer almaktadır. Bu koparılması, sel-su baskınlarının artması, ısı gerçekliğe karşı etkili önlemler alabilmek adalarının oluşması, depremlerin yıkıcı etki- $OL(NEHU için, depremin çok disiplinli bir mühendis- lerini artırıcı sonuçlar oluşturmaktadır. lik, mimarlık, şehir plancılığı alanı olarak Yapı denetimi uygulamasını yönlendiren ¡DNDU görülmesi gerekir. Ancak bu disiplinler rant kararlar ve ilgili tüm mevzuatın, TMMOB ve çıkarları için dışlanmaktadır. 17 Ağustos bağlı odalar, üniversiteler ve ilgili kesimlerin $ðXVWRV 1999 Marmara ve 12 Kasım Düzce deprem- leri sonrasındaki yapı denetimi düzenleme- katılımıyla düzenlenmemesi durumunda 0DUPDUD lerinde kamusal denetim ticarileştirilmiş, ülkemizi yeni büyük sosyal afetler, sosyal yı- 'HSUHPLQLQ meslek odalarının önerileri dışlanmıştır. Yapı kımlar beklemektedir. Denetim Yasası’nda kamu yapıları denetim Depremlere karşı önlemler bütünlüğü, gü- <ÜOÜYH dışı tutulmuş, yasanın kapsamı daraltılmış; venli yapılaşma ve halkın sağlıklı kent ve TMMOB’ye bağlı odaların mevzuatla tanın- doğal çevre hakkı için neoliberal piyasacı ve 0¶+(1'ñ6YH0$.ñ1$JÖQFHO J7(008= 2017 Jwww.mmo.org.tr 7(.12/2-ñ'¶1<$6, 25 $GÜP DGÜP 6WHSE\6WHS1 2012 yılında Claire Thomas, 17 günden fazla bir süre içerisinde ReWalk kullanarak Londra Maratonu'nu tamamladı 'U0XNXO7DODW\2 )HOÁOLKDVWDODUÜQ\HQLGHQ\ÖUÖPHVLQH\DUGÜPHWPHNLÁLQWDVDUODQPÜí5H:DON 1 Medical Device Developments dergisinin (www .medicaldevice- developments.com) Kasım 2014 tarihli sayısında yayımlanan bu yazı, Deniz Sarı tarafından dilimize çevirilmiştir. 2 Dr., Drexel Üniversitesi, Misafir Araştırma Görevlisi, Biyomedikal Bilim, Mühendislik ve Sağlık Bilimleri 0¶+(1'ñ6YH0$.ñ1$JÖQFHO J7(008= 2017Jwww.mmo.org.tr 26 997 yılında, kiraladığı ATV’nin frenleri arızalandığında İsrailli mucit Dr. Amit Goffer’in boy- 1 Meyil Monitörü nundan aşağısı felç oldu. Kazanın ardından hastanede geçir- diği dokuz uzun aydan sonra, Goffer Batarya ve Kontrolör Çantası omurilik yaralanmasının (SCI) yöne- timinin modası geçmiş doğasını sor- gulamaya başladı. Neden bacaklarını kullanamayanlar için tekerlekli san- dalye hala tek seçenek olarak sunul- maktaydı? Ve bu alet, görüntülerinin Çin sanatında ortaya çıkmaya başla- Tahrik Birimi dığı MS. 500 yılından bu yana niçin Vücut Arayüzü Kullanıcı Kablosuz Mod evrim geçirmemişti? Seçicisi Goffer, daha iyi bir şey geliştirmeye ReWalk ideal olarak düz ve pürüzsüz araziye uygun ve bu tür yüzeyler alıştırma yapmak için en iyisi kararlı olarak, özgün bir makine için bir prototip geliştirmek amacıyla 7DULK\D]ÜOÜ\RU kililiğini saptamak için ReWalk ile elektrik mühendisliği becerileriyle çalışıyor. Moss Rehab’ta bir araştırmacı olan omurilik yaralanması alanındaki en Dr. Mukul Talaty, “Eskiden, 1800’lü Cihazın bilim-kurgu görünüşüne yeni bilgileri birleştirdi. Ortaya çıkan yılların sonunda, tekerlekli sandal- rağmen ReWalk’un arkasındaki me- sonuç oldukça kullanışsız ama yine yeyi ayakta duracak bir şekile dö- kanizma aslında oldukça basit. Me- de sıradışı idi: felçli insanların tekrar nüştürmeyi ve bağımsız olarak yürü- talik bir çerçeve, yapıyı oluştururken yürümesini sağlayacak bir motorlu meye olanak sağlamayı hayal eden Velco kayışlarıyla vücuda bağlanıyor dış-iskelet. Profesör Wangenstein hakkında bir ve elbise üzerine giyilebiliyor. Elekt- şeyler okuduğumu hatırlıyorum.” rikli motorlar, dizler ve kalçalar üze- Goffer, ürününü ReWalk olarak isim- diyor. “O, gerçekten ReWalk’u tasvir rinde her iki tarafta bulunurken, ayak lendirdi ve 2001 yılında Argo Medi- ediyordu. Bunun yüzyıldan fazla bir bilekleri bir ayak plakasının üzerinde kal Teknolojileri’ni kurdu. O zaman- süre önce önerilmiş olduğu gerçeği, olacak biçimde serbest duruyor. lar yeni kurulmuş küçük bir AR-GE bizim bu tür bir teknolojiye oldukça Ürünün bilgisayar sistemi ve batar- olan Argo, büyüyerek İsrail, ABD ve uzun bir zamandır hazır olduğumu- yası, arkadaki çantasında bulunuyor Almanya’da merkezleri olan ulusla- zu açıkça ortaya koyuyor. Böyle bir ve şarj gerekmeden üç ila beş saat rarası bir kuruluşa dönüştü. Şirket şeyi oluşturduğu ve ‘Bir tekerlekli kesintisiz yürüme zamanı sağlıyor. eylül ayında borsaya girdi ve şu anda sandalyeden daha iyisini yapabiliriz. “ReWalk, tam olarak daha önce test ReWalk Robotics adı altında ticaret Hadi bunu deneyelim.’ dediği için ettiğimiz hiçbir şeye benzemiyor.” yapıyor. övgüler Amit Goffer’e.” diyor Talaty. “Bu, ironik bir durum; Talaty, insan hareketinin çalışıldığı çünkü teknoloji anlamında pek çığır Felçli Claire Lomas bu cihazı kullana- açıcı değil.” rak 17 günde Londra Maratonu’nu rehabilitasyon hastanesinin yürü- tamamladığında Rewalk, 2012 yılın- yüş ve hareket çözümleme labo- ratuvarında çalışıyor. Araştırması, .RQWURO da Birleşik Krallık’ta manşetlere çık- prostetik ve ortotik cihazlar ile Özellikle yüksek teknoloji olmama- tı. Birkaç ay sonra da bu ürün FDA bunların nasıl çalıştıkları ve bilima- sına rağmen kaydadeğer bir özelliği, tarafından ev ve kamu kullanımı için damları ve mühendislerin bunların kullanıcıların kendi performanslarını onaylandı. Bu, Goffer ve şirketi için daha iyi bir performans ortaya ko- bağımsız olarak kontrol etmeleridir. büyük bir iş; çünkü ReWalk, Birleşik yabilmelerini nasıl sağlayacakları Kol-saati şeklindeki iletişimci, kulla- Devletler’deki insanların kişisel kulla- üzerine. Goffer’in icadına tam an- nıcıların sistem modunu seçmeleri- nım için gerçekten satın alabilecekle- lamıyla hakim; çünkü 2009 yılından ne olanak sağlıyor; omuz seviyesinde ri ilk ve tek dış-iskelet. bu yana ürünün güvenliğini ve et- yerleştirilmiş basit bir meyil monitö- 0¶+(1'ñ6YH0$.ñ1$JÖQFHO J7(008= 2017 Jwww.mmo.org.tr 27 rü de kişilerin cihaza ne zaman adım kalkmak, şüphesiz büyük bir şoktur. olana yakın bir yeterlik seviyesini atmak istediklerini ‘söylemelerine’ Talaty, araştırmacıların dikkat ettiği elde ettiler. olanak sağlıyor. Giyen kişi vücudunu önemli bir nörolojik sorunun, otono- eğince teçhizatın üzerindeki sensör- mik disrefleksi olduğunu belirtiyor. Takım, denemenin sonunda, katı- ler bu değişikliği, adım atma olarak Bu, zararlı uyaranların şiddetli yük- lımcıların deneyimlerini değerlen- tercüme ediyor ve kullanıcının ileri sek kan basıncı başlangıcına neden dirmek için öznel kontroller gerçek- doğru gitmesine olanak sağlıyor. olduğu motor komplet yaralanmaya leştirdi. Talaty’nin açıkladığına göre tepkiler, büyük bir çoğunlukla olum- sahip hastalarda oluyor. Yine de ReWalk’un tasarımı bütün luydu ve birtakım katılımcılar genel omurilik hasarlı hastalar için uygun “Bu, çok zarar verici olabilir. Bu tür bir sağlık durumlarının daha iyi olduğu- değil; çünkü temel olarak dengesiz. dönemde, hastalar bayılabilir, düşe- nu söyledi. Bu nedenle, motorlu dış-iskelet, kul- bilir ya da daha tehlikeli komplikas- Ayakta durarak, omurilik yaralan- lanıcıyı sabit tutmak için ek koltuk yonlar yaşayabilirdi. Bu yüzden, buna masına sahip hastaların çeşitli sağlık değnekleri gerektiriyor. Kollarını iyi çok dikkat ettik.” diye açıklıyor. kontrol edemeyen hastalar için uy- durumlarının iyileşip iyileşmediğini gun değil, bu yüzden her iki ayağı ve Neyse ki, bu tür bir şey hiç olmadı. anlamak için daha kanıta-dayalı bir kolu felçli olan Goffer maalesef kendi Hiçbir düşüş kaydedilmedi ve dış- yaklaşım sağlayacak diğer kurum- icadını henüz kullanamıyor. iskeleti kullanmayı öğrenmeye veri- larda devam etmekte olan uzun- len en ciddi tepki cihazın pedlerin- dönemli denemeler bulunmaktadır. Şirkete 2012 yılında katılan ReWalk den kaynaklanan hafif pişik ve deride Örneğin Birleşik Devletler Savaş Ga- CEO’su Larry Jassinski, “ReWalk’un bazı yaralar ile biraz sersemlik; ki hiç- zileri İşeri Bakanlığına bağlı Omurilik gereklilikleri, ayakta duracak ve yü- biri de biraz köpük ped, dinlenme ve Yaralanmasının Tıbbi Sonuçlarına rüyecek kadar yeterli kemik yoğunlu- kafein ile tedavi edilemeyecek şeyler Dair Mükemmellik Merkezi'nde yar- ğu, uygun kan basıncı, 5 fit 2 inç ve 6 değil. dımcı direktör olan Dr. Ann Spungen, fit 3 inç arasında boy uzunluğu, 220 dış-iskelet kullanımının vücudun pounddan az ağırlık ve etrafınızdaki 7HVWVÖUÖíÖ omurilik yaralanmasının altındaki yürüme koşullarına ilişkin hükümde kısmı için güç ve duyumsama, kan bulunabilme yeterliğini içermekte- Güvenlik sağlandıktan sonra sıradaki basıncı ile kardiyovasküler dolaşım dir.” diyor. adım, hastaların fiilen cihazın içinde ve bağırsak/mesane işlevi üzerine et- nasıl bir performans sergilediklerini İsrail’deki bir konferansta cihaz kilerini değerlendiriyor. görmekti. İnanılmaz bir biçimde, bi- Talaty’nin laboratuvar yöneticisi raz antrenmandan sonra tekerlekli Jassinski, “Hareketlilik, yaşam kalitesi Albert Esquenazi’ye tanıtıldığında ve kullanıcının bu sistemlerden ka- ReWalk, Talaty’nin araştırmasında sandalyeye bağlı her bir hasta ayağa zandığı birçok küçük şey bakımından kendine yer buldu. Goffer’in şirketi kalkabildi ve ReWalk ile odanın karşı yürümenin önemi kolayca görülüyor. Birleşik Devletler pazarına girmeye tarafına yürüyebildi. Kullanıcılara faydalarını sorduğumuz çalışıyordu ve aktif araştırma ve kli- Talaty, “Deneklerimizin çoğu, aya- zaman sıklıkla duyduğumuz ifade, nik işleve sahip bir Amerikan yürüyüş ğa kalkıp ve kendi güçleri ile etrafta rehabilitasyonu merkezi ile işbirliği bunun ‘yürümekten fazlası’ olduğu” dolanabildikleri için gözyaşlarına yapmak mükemmel bir eşleşmeydi. diye açıklıyor. “Ağrılar için daha az boğuldu. Çünkü, dürüst olmak gere- ilaç kullanmak, büyük kas grupları- Moss araştırma takımının amacı, ilk kirse, bu tür bir yaralanmadan muz- nın gücünün artması, daha iyi gast- olarak, performanslarını değerlen- darip olan herkese sunulan seçenek, rointestinal ve genitoüriner işlevi, dirmeden önce deneklerin güvenli- ‘tekerlekli sandalyede olmaya alış; yağ dokusu kaybı, yağsız doku ka- ğini sağlamaktı; her bir denek için iki çünkü hayatının geri kalanını orada zanımı ve genel sağlık durumunda ay süren ve haftada üç kere, bir ila iki geçireceksin’ idi.” diyor. iyileşmelerden bahsediyorlar. Öyle saatlik seansların olduğu denemede görünüyor ki, yürümek herkes, - Yürüme hızının katılımcıya göre de- yer almak üzere torasik motor komp- özellikle de omurilik yaralanmasına ğiştiğini kabul ediyor (epey yavaş let omurilik yaralanmasına sahip 12 sahip olanlar için iyi bir şey.” hasta seçildi. olan 0,003 m/s’den oldukça etkileyici olan 0,45 m/s’ye kadar). Ama denek- Ama belki de, anlaşılır biçimde, Büyük bir çoğunlukla oturmaya lerin çoğunluğu, toplum içerisinde Talaty’nin çalışması, Goffer’in parlak alışmış denekler için ilk defa ayağa sınırlı biçimde gezmek için gerekli buluşuna dair bazı kısıtlılıkları tanım- 0¶+(1'ñ6YH0$.ñ1$JÖQFHO J7(008= 2017Jwww.mmo.org.tr 28 ReWalk ideal olarak düz ve pürüzsüz araziye uygun ve bu tür yüzeyler alıştırma yapmak için en iyisi ladı. Özellikle, arazi çeşidinin cihazın ReWalk’un bazı kullanıcıları, daha iyi büyük kas grubu gücü, ağrılar için daha az ilaç ve yağ dokusu kaybını ifade ederek bu cihazı ‘yürümeden fazlasını’ sunmakla övüyorlar kullanım kolaylığını etkilediğini fark etti. ReWalk uygulaması için en iyi psikolojik etkisi hafife alınmamalıdır. bölüm ile yaralanmanın altındaki olan oldukça düz bir yüzey. işler olmayan bölüm arasındaki bağ- “İnsanların ayağa kalkabilmesi ve lantıyı sağlayacağız.” diyor. “Sanırım, “Çim ya da kayalık yüzeyde zor olur.” nerdeyse sağlam insanlar gibi yü- yakında şu an için hareketsiz biçimde diyor. “Düzlüğe yakın olmayan her rüyebilmesi gerçeği çok önemli. Bu orada duran fizyolojik yapıları kullan- yüzey kullanıcılar için zorluk teşkil anlamda, çığır açıcı bir şey.” diyor. ma yeteneğine sahip olacaksınız.” eder.” Sağlıklı bireylerle konuşurken onlar- la göz göze olabilmek paha biçilmez Eğer kök hücre tedavisi gelecekte ReWalk merdivenlerde de kullanıl- bir şey.” omurilik yaralanmasını tedavi ede- mak üzere tasarlanmasına rağmen bilecekse, motorlu dış-iskeletler tabi bunların, denekler için ustalık ve dik- ReWalk gibi cihazlar daha yaygın ki önem kaybedecek ama Talaty, o kat gerektirdiğini belirtti. “Belki de hale gelecek ve artan rekabet niha- noktaya ulaşana kadar, çok büyük İsrail’deki merdivenler burada Birle- yetinde iyileştirilmiş algoritmalar ve öneme sahip bu tedavilerin sonun- şik Devletler’dekilerden biraz daha en az direnç gösterecek yapılar ile da kliniklerde görüleceği zaman için kısadır.” diye düşünüyor. birlikte daha iyi ürünleri mümkün kı- hastaların hazırlanmasına yardım lacak. Bununla birlikte, Talaty, omuri- edebileceklerine inanıyor. )D\GDOÜELUDUDÁ lik yaralanmasına ilişkin seçeneklerin motorlu dış-iskeletlerle kalacağını “Motorlu dış-iskeletler bu insanla- Talaty, kısıtlılıklar bir yana, dış- düşünmüyor. Yakında, bilim camiası ra, etkileşime girme ve daha önce iskeletlerin omurilik yaralanmasına için büyük bir öncelik olan kök hücre olmayan yeterliklerle iş yerlerine sahip hastaların geleceğinin önemli araştırması ile birlikte bu artan ona- dönme şansı sunuyor ve yaralan- bir bölümünü temsil ettiğine inanı- rıcı tıp bilgisi, laboratuvardan hasta ma seviyesinin altındaki bu yapıları yor. Bunlar, tekerlekli sandalye kulla- yatağına yolculuğu yapabilecek. daha hazır bir halde tutabilir; çünkü nımına ek faydalı bir öğe ve her iki yükleme sağlıyor.” diyor. “Böylelikle, araç da belirli durumlar için birbiri- Talaty, “Büyük ihtimalle, önümüzdeki onarıcı tıbbın daha önemli olabile- ni tamamlıyor. Ve bilimsel bilgi bir yirmi yıl içerisinde bir gün, yaralan- ceği bir noktaya ulaştığımızda bu in- yana, ayakta yapılan hareketlerin ma seviyesinin üzerindeki işler olan sanlar, yola çıkmaya hazır olacak.” 0¶+(1'ñ6YH0$.ñ1$JÖQFHO J7(008= 2017 Jwww.mmo.org.tr 7(6ñ6$7 29 1 Caner Eser2)DUXN°QHU32ðX]%DíRðOX4, /HYHQW%LOLU5, 1XUGDQ<ÜOGÜUÜP°]FDQ6, +ÖVH\LQ*ÖQKDQ°]FDQ7 *ÖQÖPÖ]GHHQHUML\HRODQWDOHSDUWDQ QÖIXVYHJHOLíHQWHNQRORMLLOHJLGHUHNDUW- PDNWDROXSEXHQHUMLWDOHELQLNDUíÜODPDN 1. GİRİŞ LÁLQÁRðXQOXNODÁHYUHVHODÁÜGDQ]DUDUOÜHW- Küreselleşme ve sanayileşmenin bir sonucu olarak enerji ihtiyacı gün NLOHULEXOXQDQIRVLO\DNÜWODUD\ÐQHOLPVÐ] geçtikçe artmaktadır. Enerji üretiminde en çok petrol ve kömür kay- NRQXVXGXU%XÁDOÜíPDLOHVÖUGÖUÖOHELOLU naklı fosil yakıtlar kullanılmaktadır [1]. Bu tür yakıtlar çevresel etkilerin- YHÁHYUHGRVWXRODQIRWRYROWDLNSDQHOOHU den dolayı dünyamızı tehdit eder ve birçok probleme neden olur. Bu ELUUÖ]J¼UWÖUELQLYHKDYDND\QDNOÜELUÜVÜ nedenle, fosil yakıt kullanan konvansiyonel enerji sistemlerinin yerini SRPSDVÜQGDQROXíDQKLEULWVLVWHPDUDFÜ- alacak alternatif ve yenilenebilir enerji kaynaklarını bulmak ve kullan- OÜðÜLOHñ]PLU8UODnGDNLíLQLQ\DíDGÜðÜ mak dünya açısından çok önemli bir yer teşkil etmektedir. Bununla be- P2DODQDVDKLSLNLNDWOÜPÖVWDNLOELU HYLQHOHNWULNHQHUMLVLLKWL\DFÜQÜQNDUíÜ- raber yenilenebilir enerjinin, konvansiyonel enerjinin yerini tamamen ODQPDVÜDPDÁODQPDNWDGÜU.XOODQÜODQ alamamasına neden olan bazı olumsuz durumlar vardır [2]. Bu olum- IRWRYROWDLNSDQHOYHUÖ]JDUWÖUELQLNDSD- suz durumlardan biri, yenilenebilir enerji kaynaklarının kesikliliği ve bu VLWHVLVÜUDVÜ\ODN:YHN:nWÜU(YLQ nedenle enerji üretiminin istenildiği şekilde kontrol edilemeyişidir. Bu LNOLPOHQGLUPHLKWL\DFÜ76(YH$6+5$( olumsuz durum, iki enerji kaynağının bir arada işletildiği, melez (hib- VWDQGDUWODUÜQDX\JXQíHNLOGHKHVDSODQPÜí rit) enerji sistemlerinin kullanılmasına sebep olur. Melez sistemlerde, D\GÜQODWPDLÁLQJHUHNOLHOHNWULNLKWL\DFÜ yenilenebilir enerji sistemlerinden biri elektrik üretmediği veya az üret- LVH'HVLJQ%XLOGHUYH(QHUJ\3OXV\D]ÜOÜPÜ tiği zaman diğer enerji sisteminden yararlanarak eksikliğin kapatılma- LOHKHVDSODQPÜíWÜU*ÖQHíHQHUMLVLLOHLOJLOL sı mümkün olabilmektedir. Ayrıca, elektrik bir yerden bir yere transfer KHVDSODPDODULÁLQ0DW/DEYH396ROSURJ- edilirken kayıplar meydana gelir [3]. Bu sorunu çözmek için elektrik üre- UDPODUÜUÖ]J¼UHQHUMLVLKHVDSODUÜLÁLQLVH timi, tüketimin olduğu yerlerin yakınında olmalıdır. Bu nedenle, evlerin :HLEXOOGDðÜOÜPIRQNVL\RQXKHVDSODQDUDN kendi elektriğini üretmeleri kayıpları önlemek için çok önemlidir. Hibrit 0DW/DESURJUDPÜNXOODQÜOPÜíWÜU¡DOÜíPD sistemler kendi elektriğini üreten evler için en uygun yöntemdir. Bu tür VRQXFXQGDHYLQHQHUMLLKWL\DFÜQÜQD\OÜNYH hibrit sistemleri inceleyen araştırmaların birçok örneği mevcuttur. Li ve \ÜOOÜNRODUDNKLEULWVLVWHPGHQNDUíÜODQPD ark., bina çatılarına kurulabilecek rüzgar ve güneş enerjisi sistemlerinin RUDQODUÜRUWD\DNRQXOPXíWXU ısı pompası ile birlikte kullanımının temel parametrelerini göstermiş- 1 19-22 Nisan 2017 tarihlerinde Makina Mühendisleri Odası tarafından İzmir’de düzenlenen "13. Ulusal Tesisat Mühendisliği Kongresi"nde bildiri olarak sunulan bu metin, yazarlarınca dergimiz için yeniden düzenlenmiştir. 2 Yaşar Üniversitesi, Enerji Sistemleri Mühendisliği Bölümü, İzmir - [email protected] 3 Yaşar Üniversitesi, Enerji Sistemleri Mühendisliği Bölümü, İzmir - [email protected] 4 Yaşar Üniversitesi, Enerji Sistemleri Mühendisliği Bölümü, İzmir - [email protected] 5 Yrd. Doç. Dr., Yaşar Üniversitesi, Enerji Sistemleri Mühendisliği Bölümü, İzmir - [email protected] 6 Yrd. Doç. Dr., Yaşar Üniversitesi, Enerji Sistemleri Mühendisliği Bölümü, İzmir - [email protected] 7 Yaşar Üniversitesi, Enerji Sistemleri Mühendisliği Bölümü, İzmir - [email protected] 0¶+(1'ñ6YH0$.ñ1$JÖQFHO J7(008= 2017 Jwww.mmo.org.tr 30 lerdir [4]. Gokcol ve ark., hibrit sistemlerinin performansı- olarak alınmıştır. Buna ilaveten kullanılan PV panellerin nı ve ekonomik fizibilitesini etkileyen önemli değişkenleri ürettiği elektrik enerjisi PVSol programı ile de hesapla- incelemişlerdir [5]. Li ve ark., fotovoltaik (PV) dizisi, rüzgar narak bir karşılaştırma gerçekleştirilmiştir. Rüzgar enerjisi türbinleri ve sistem için depolama kapasitesinin gerekli hesaplamaları için de MatLab programının kullanılması grup sayısını belirlemek için basit bir algoritma oluştur- ve Weibull dağılım fonksiyonunun kullanımı ile bir mate- muşlardır [6]. Choudara ve arkadaşları tarafından farklı matiksel model geliştirilmiştir. Rüzgar enerjisi modellen- melez birimler için farklı enerji yönetimi teknikleri geliş- mesinde, Türkiye Cumhuriyeti Devlet Meteoroloji İşleri tirilmiştir [7]. Sichilalu ve ark., bir rüzgar enerjisi – foto- Genel Müdürlüğü'nden alınan rüzgar hızı verileri girdi voltaik – grid sistemi tarafından sağlanan bir ısı pompası parametresi olarak alınmıştır. Son olarak, güneş ve rüzgar su ısıtıcısının en uygun kontrol modelinin maliyeti en aza enerji sistemlerinin üretimlerinden elde edilecek kazanç indirgemek için geliştirilmesini incelemişlerdir [8]. Tagli- sayesinde sistemin kendisini ne kadar sürede amorti ede- afico ve ark., düzlemsel güneş kollektörleri ile çalışan bir ceği hesaplanmıştır. su-su ısı pompası sistemi için bir model geliştirmişlerdir Sonuç olarak, incelenenen hibrit sistemin aylık bazda [9]. Mokheimer ve ark., Suudi Arabistan'da uzak bir alan evin tüm elektrik ihtiyacını mart ile kasım ayları arasında için bir hibrit PV / rüzgar enerjisi üretimini boyutlandır- karşılayıp daha fazla elektrik ürettiği, aralık ile şubat ayları mak ve optimize etmek için kullanılabilecek bir mate- arasında ise tüm ihtiyacı karşılayamadığı gözlemlenmiş- matiksel model ve hesaplama kodu geliştirmişlerdir [10]. tir. En yüksek karşılama oranı %239,84 ile mayıs ayında, Dihrab ve Sopian, PV ve rüzgar enerjisinden kullanılan bir en düşük karşılama oranı ise %37,62 ile ocak ayında gö- hibrit sistem üzerine çalışılmışlardır [11]. Yukarıda örneği rülmüştür. Yıllık bazda değerlendirme sonucunda, hibrit verilen çalışmalardan da görülebileceği üzere, fotovoltaik sistemin evin yıllık ihtiyacının %99,38’ini ürettiği hesap- paneller ve rüzgar türbinlerinin birlikte kullanıldığı hibrit lanmıştır. Anlık elde edilen fazla enerji şebekeye verilerek sistemler yaygındır. finansal olarak getiri elde edilebilecektir. Bu araştırma, İzmir - Urla'da 150 m2 kapalı alana sahip 2. SİSTEM TANIMLAMA bir bina için rüzgar türbini, PV panelleri ve hava kaynaklı ısı pompasından oluşan bir hibrit sistem tasarımı üzeri- Şekil 1’de Design Builder programında çizilmiş hali ve- ne yoğunlaşmıştır. İlk olarak, evin aylık ve yıllık elektrik rilen ev, Güvendik-Urla, İzmir, Türkiye’de (38 ° 23''K, 26 ° enerjisinin belirlenmesi amacıyla evin ısıtma ve soğut- 43''D) bulunmaktadır. ma ihtiyacının hesabı gerçekleştirilmiştir. Hesaplamalar Urla'da, bir yılda alınan güneş enerjisi ve rüzgâr, Türkiye yapılırken TSE2164 Standardı kullanılarak her duvar ve ortalamasının üstündedir. İncelenen evin seçilmesinin bileşen için toplam ısı transferi katsayısı (U) değerleri be- asıl amacı güneşli günün ve rüzgârın bolluğudur. Öte lirlenmiştir. Öte yandan, Design Builder yazılımı ile evin yandan, ev HVAC sistemi kurmak için uygundur. Şekil 3 boyutlu olarak modellenmesi ve Energy Plus yazılımı 2'de Urla’daki güneş ışınımı ve güneşlenme saati belirtil- ile binanın ısıtma ve soğutma yükünün hesaplanması da mektedir. Görüldüğü üzere, bölgede özellikle mart-ekim gerçekleştirilmiş, elde edilen sonuçlar birbirleri ile kıyas- lanmıştır. Evin iklimlendirme ihtiyacı bir hava kaynaklı ısı pompası tarafından karşılanacaktır. Bu ısı pompasının et- kinlik katsayısı (COP) 3.5 olarak alınmıştır. Sonuç olarak, ısı pompasının ihtiyacı olan elektrik enerjisi kurulacak olan hibrit sistem elemanları olan PV paneller ve rüzgar türbini tarafından karşılanacaktır. Binanın çatısının güney cephesine bakan bölümüne yerleştirilecek olan 24 PV panelin enerji üretimini belirlemek için MatLab programı kullanılarak matematiksel model geliştirilmiştir. Yatay bir yüzey üzerindeki ortalama güneş radyasyonu, saatlik or- talama ortam sıcaklığı değerleri, güneş enerjisi için mate- matiksel modeli değerlendirmek için girdi parametreleri Şekil 1. İncelenen Evin Design Builder Programında 3 Boyutlu Çizimi 0¶+(1'ñ6YH0$.ñ1$JÖQFHO J7(008= 2017 Jwww.mmo.org.tr 31 a) b) Şekil 2. a) Urla’da Global Radyasyon Miktarı (kWh/m2 gün) [12], b) Urla’da Güneşlenme Süresi (saat) [12] Tablo 1. Seçilen PV Panellerin Özellikleri [13] Özellik Değer Maksimum Güç 260W Modül Verimliliği (%) 15.89% Çalışma Sıcaklık Aralığı (oC) -40 C~+85 oC o Sıcaklık Katsayısı (Pmaks) -0.40% C Nominal Hücre Çalışma Sıcaklığı (NOCT) 45±2 oC Tablo 2. Seçilen Rüzgâr Türbininin Özellikleri [14] Özellik Değer Devreye Girme Rüzgar Hızı 2.5m/s Şekil 3. Sistem Diyagramı Devreden Çıkma Rüzgar Hızı 25 m/s Nominal Rüzgar Hızı 12 m/s ayları arasında hem radyasyon miktarı hem de güneşlen- Nominal Güç 3kW me süreleri yüksektir. Hub Yüksekliği 12m Tasarlanan hibrit sistem altı ana bileşenden oluşmaktadır. İnvertör, doğru akımın (DC) alternatif akıma (AC) dönüş- Bunlar PV paneller, rüzgar türbini, ısı pompası, invertör, türülmesi için kullanılır. İnvertör hem ev hem de ısı pom- ev ve elektrik şebekesi. İncelenen sistemin şematik görü- pasını desteklemektedir. Evin bağlı olduğu hat evsel kul- nüşü Şekil 3’te verilmektedir. lanım içindir. Isı pompasına bağlı hat ise ısı pompasının Güneş panelleri ve rüzgâr türbinleri, yük miktarına ve eve gerekli ısıtma/soğutmayı sağlayabilmesi için ihtiyacı kaynaklarına göre evin gerekli elektrik ihtiyaçlarını karşı- bulunan elektriğin sağlanması için görev yapmaktadır. Isı lamak için hibrit bir sistem olarak birlikte çalışabilir. Güç pompası hem yaz hem de kış aylarında iklimlendirme için üniteleri gerekli elektrik üretemiyorsa, enerji elektrik şe- kullanılır. Daha önce de belirtildiği gibi, ev ve ısı pompası bekesinden alınabilir. Bu durum, bulutlu veya rüzgârsız şebekeden elektrik alıp çalıştırılabilir. İhtiyaç fazlası üre- günlerde görülebilir. Bununla birlikte, bu kötü senaryo- tim olduğu zaman, invertörden gelen elektriğin şebekeyi ya rağmen, gereksinime göre daha fazla enerji üretmek besleyebileceği unutulmamalıdır. mümkündür. Bu durumda, kullanılmayan enerji elektrik Seçilen JKM 260M mono kristal PV panellerin özellikleri şebekesine satılır. Ayrıca, güç ünitelerinden birisi üretim Tablo 1’de verilmektedir. yapamayabilir. Bu durumda, enerji diğer üniteden veya şebekeden sağlanabilir. Üretilen enerji invertöre gelir. Hibrit sistemde kullanılacak diğer bileşen olan Aelos 0¶+(1'ñ6YH0$.ñ1$JÖQFHO J7(008= 2017 Jwww.mmo.org.tr 32 H-3kW küçük ölçekli rüzgâr türbininin özellikleri de Tablo (1/− KKO ) (6) η =−1 e ay 2’de özetlenmektedir. ay KKO=+()/()ϕϕ H ×− T T 3. MATERYAL VE METOT ay i,, ay g ay i ,, ay d ay (7) Hesaplamalara ilk olarak evin ısıtma ve soğutma yükleri- 3.1.2 Yıllık Soğutma İhtiyacının Hesabı nin hesaplanması ile başlanılmıştır. Buradan elde edilen veriler ışığında, evin ve evin iklimlendirilmesinde kullanı- Soğutma yükü hesabında ise ASHRAE el kitabının 17. lan ısı pompasının aylık ve yıllık enerji ihtiyaçları belirlen- bölümü referans alınarak opak yüzeylerden, şeffaf pen- miş, göz önüne alınan PV paneller ve rüzgâr türbininin bu cerelerden, sızdırma ve havalandırmadan dolayı ve diğer elektrik ihtiyacının ne kadarını karşılayabildikleri hesap- iç kazançlardan olan ısı kazançları aşağıdaki denklemler lanmıştır. yardımıyla hesaplanmıştır. qACF=× 3.1 Isıtma ve Soğutma Yükü Hesaplamaları opak opak (8) =× ×Δ+ + × (9) Isıtma yükü hesabı için gerekli olan tüm hesaplamalar CFopak U() OF t T OF b OF r DR TSE2164’e göre yapılmıştır. Soğutma yükü için ise ASH- =×Δ−×+× ×× (10) CFfen U( T 0.46 DR ) PXI SHGC IAC FFs RAE standartları ve tablolarında yararlanılmıştır. Evin tüm PXI=× T E (11) bileşenleri, toplam alanları, ısı iletim ve taşınım katsayı- xt =+ × − (12) ları, bileşen kalınlıkları ve evin yönü belirlenerek hesap- IAC I Fcl(1) IAC cl lamalar gerçekleştirilmiştir. Hesaplamalarda ısıtma ve so- qCQT=××Δ (13) ğutma tasarım iç hava sıcaklıkları sırasıyla 20 0C ve 24 0C ss =+ olarak alınmıştır. QQvi Q (14) QACHV=×/ 3.6 (15) 3.1.1 Yıllık Isıtma İhtiyacının Hesabı i qAN=136 +×+× 2.2 22 (16) TSE2164 standardı kullanılarak evin aylık ısıtma ihtiyacı ig, s cf oc belirlenebilir. Isıtma sezonu için aylık ısıtma ihtiyaçlarının Bunun yanı sıra, gizli ısı kazancı da aşağıdaki denklemler toplamı evin yıllık ısıtma enerjisi ihtiyacını vermektedir. kullanılarak göz önüne alınmıştır. =× − −×ηϕϕ + × QHTTay[( i,, ay d ay ) ay ( i , ay g , ay )] t (1) =+ (17) qqqgizli ig,, l vi l Burada H, binanın özgül ısı kaybını temsil etmekte olup =+ × +× (18) qANig, l20 0.22 cf 12 oc bina bileşenlerinden olan kayıplar (Hi) ve havalandırma- =××Δ dan dolayı olan kayıp (Hh) olmak üzere iki bileşenden qCQwvi, l l (19) oluşmaktadır. 3.2 Fotovoltaik Panellerin Güç Üretimi Hesabı =+ HHHih (2) Fotovoltaik panellerin güç üretimi aşağıdaki üç adımda =∑ × özetlenmiştir [15]: HAUi (3) =×× (4) t 1BOFMMFSà[FSƌOFEàǵFOHàOFǵǵONOIFTBC HnVhhh0.33 ܪഥௗ ܪഥௗ ͳܿݏߚ ͳ െܿݏߚ ܫҧ ൌ ܭഥ ܪഥ ቈቆݎ െ ݎ ቇ ܴ ݎ ൬ ൰ ߩ ݎ ൬ ൰ (20) Ayrıca, güneş radyasyonu nedeniyle olan ısı kazancı da ் ் ௧ ܪഥ ௗ ܪഥ ௗ ʹ ௧ ʹ hesaplamalarda göz önüne alınmıştır. Bu etkinin hesap- lanması amacıyla aşağıdaki denklemler kullanılmıştır. t ƞMHƌMƌNPEàMWFSƌNƌOƌOIFTBC ϕ =∑ × × × ηη=×−− μ (21) g,,,, ayrgI i ay i ay i ay A i (5) i mp, ref()1 mp()TT c ref 0¶+(1'ñ6YH0$.ñ1$JÖQFHO J7(008= 2017 Jwww.mmo.org.tr 33 =+× Tablo 3. Evin Yıllık Isıtma ve Soğutma Enerjisi İhtiyacı TTkIca T (22) Isı Kaybı Isı Kazancı Isı Kaybı Isı Kazancı Aylar Aylar t 17FMFLUSƌLàSFUƌNƌOƌOIFTBC (kWh) (kWh) (kWh) (kWh) Ocak 3619.9 - Temmuz - 3026.4 (23) Şubat 3088.9 - Ağustos - 2423.3 Mart 2242. - Eylül - - 3.3 Rüzgâr Enerjisi Hesaplamaları Nisan 870.2 - Ekim 297.6 - Mayıs - - Kasım 1744.8 - Rüzgar türbininin her ay için ortalama güç üretimi aşağı- Haziran - 1058.2 Aralık 3138.7 - daki denklem 24 ile verilmiştir [16]. Toplam 15002.3 6507.9 ⎡⎤k k ⎡⎤⎡⎤⎛⎞U ⎡⎤⎛⎞U ⎢⎥⎢⎥exp⎢⎥−−−⎜⎟ci exp ⎢⎥⎜⎟R ⎢⎥⎢⎥⎢⎥⎝⎠cc⎢⎥⎝⎠ ⎡⎤⎛⎞k ⎣⎦⎣⎦ Uco PPT =× −exp ⎢⎥ −⎜⎟(24) R ⎢⎥⎢⎥k k ⎝⎠ ⎢⎥⎛⎞U ⎛⎞U ⎣⎦⎢⎥c ⎢⎥⎜⎟R − ⎜⎟ci ⎢⎥⎢⎥⎝⎠⎝⎠ ⎣⎦⎣⎦cc Denklem 24’te yer alan k (Şekil parametresi) ve c (Ölçek parametresi) parametrelerini bulmak için Maximum Li- kelihood Metodu uygulanmıştır. Bu amaçla, Meteoroloji Genel Müdürlüğü’nden alınmış olan 1 yıllık rüzgâr hızları kullanılmıştır. 3.4 Ekonomik Analiz Şekil 4. Fotovoltaik Panellerin Aylık Elektrik Üretimi (MatLab programı kullanılarak) Sistemin toplam kurulum ve bakım maliyetleri ve yıllara göre verim kayıpları göz önüne alınarak sistemin kendi- sini geri ödeme süresi hesaplanmıştır. Geri ödeme süresi; 4. TARTIŞMA sistemin kurulum maliyetinin, sistemin işletim giderleri Yukarıdaki bölümde belirtilmiş şekilde, evin ısıtma ve so- göz önüne alındıktan sonra elde edilen yıllık getirisine ğutma ihtiyacı her ay için hesaplanmış ve Tablo 3’te veril- bölünerek belirlenmiştir. miştir. Sonuç olarak Urla, İzmir’deki incelenen ev için yıllık Şekil 5. Fotovoltaik Panellerin Aylık Elektrik Üretimi (MatLab programı kullanılarak) 0¶+(1'ñ6YH0$.ñ1$JÖQFHO J7(008= 2017 Jwww.mmo.org.tr 34 Tablo 4. Rüzgâr Türbininin Aylık Elektrik Üretimi Aylar Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık k 1,99 2,15 2,1 2,41 2,2 2,14 2,13 2,14 2,12 1,96 2,08 1,91 c (m/s) 2,96 2,69 3,47 2,75 3,26 3,17 3,62 3,56 3,34 3,17 3,08 3,24 Enerji Üretimi 108,82 70,26 140,75 52,82 108,11 107,6 151,1 142,92 124,98 133,9 107,79 147,24 (kWh) Tablo 5. Elektrik Gereksiniminin Karşılanma Oranı Hibrit Sistemin Aydınlatma Isıtma Elektrik Soğutma Toplam Elektrik PV Elektrik Rüzgâr Türbini PV’lerin İhtiyacı Rüzgâr Türbininin (PV+Rüzgâr ve Diğer Evsel Aylar Enerji İhtiyacı Elektrik Enerji Enerji İhtiyacı Enerji Üretimi Elektrik Enerji Karşılama Oranı İhtiyacı Karşılama Türbini) İhtiyacı Elektrik Enerji (kWh) İhtiyacı (kWh) (kWh) (kWh) Üretimi (kWh) (%) Oranı (%) Karşılama Oranı İhtiyacı (kWh) (%) Ocak 1034.2 _ 512.2 1546.4 472.9 108.8 30.6 7.0 37.62 Şubat 882.6 _ 520.8 1403.4 585.6 70.2 41.7 5.0 46.73 Mart 640.6 _ 501.3 1141.9 758.9 140.7 66.5 12.3 78.78 Nisan 248.6 _ 485.5 734.1 905.3 52.8 123.3 7.2 130.52 Mayıs _ _ 490.4 490.4 1068.0 108.1 217.8 22.0 239.84 Haziran _ 325.5 496.5 822.0 1198.0 107.6 145.7 13.1 158.83 Temmuz _ 509.0 470.8 979.8 1216.8 151.1 124.2 15.4 139.61 Ağustos _ 672.5 479.4 1151.9 1171.2 142.8 101.7 12.4 114.07 Eylül _ _ 486.2 486.2 1034.0 124.8 212.7 25.7 238.36 Ekim 85.0 _ 468.1 553.1 808.7 133.9 146.2 24.2 170.42 Kasım 498.5 _ 465.8 964.3 566.7 107.7 58.8 11.2 69.94 Aralık 896.8 _ 483.9 1380.7 399.7 147.2 29.0 10.7 39.62 Toplam 4286.4 1507.1 5860.9 11654.4 10186.4 1395.7 87.40 12.0 99.38 ısıtma enerjisi ihtiyacı 15002.27kWh ve soğutma enerjisi farklı metot kullanılarak yapılmıştır. Bu metotlardan biri ihtiyacı 6507.92 kWh olarak bulunmuştur. MatLab programı kullanmak ve bir diğeri de PVSol prog- ramını kullanmaktır. Evin ve müştemilat çatısının güneye bakan kısımlarına yerleştirilen fotovoltaik panellerin aylık elektrik üretimi MatLab programı ile elde edilen değerler incelendiğinde, bir önceki bölümde özetlendiği şekilde hesaplanarak en yüksek elektrik üretimi temmuz ayında 1216,84 kWh Şekil 4’te verilmiştir. Panellerin çatının güney tarafına ile gerçekleştirilmiştir. Buna karşılık, aralık ayında PV pa- monte edilmesinin nedeni, enerji üretim miktarını arttır- nelleri yalnızca 399,77 kWh ile en düşük değerini üretmiş- maktır. Çatıların güney yüzlerinin toplam alanı 51.54 m2 tir. Toplamda, PV panelleri bir yılda 10186,4 kWh elektrik (27.24 m2 ev - 24.39 m2 müştemilat) olup, çatıya toplamda enerjisi üretebilmektedir. İkinci olarak PVSol programı ile 21 adet PV panel takılmıştır. Bu 21 PV panelin 11 tane- modelleme yapılmıştır ve yıllık 8.275 kWh’lık enerji üreti- si evin çatısına ve geriye kalan 10 tanesi de müştemila- mi hesaplanmıştır. PVSol programı kullanımı sonucu aylık tın çatısına yerleştirilmiştir. Elektrik üretiminin analizi iki elektrik üretimi Şekil 5'te görülmekteir. 0¶+(1'ñ6YH0$.ñ1$JÖQFHO J7(008= 2017 Jwww.mmo.org.tr 35 Şekil 6. COP Değişiminin Aylık Enerji Tüketimine Etkisi Tablo 6. Ekonomik Analiz PV Rüzgâr Birim Fiyatı Üretilen Güç Elde Edilen Kar Üretilen Güç Amortisman No Yıl Dağıtım Fiyatı (TL) Verim Düşmesi Elde Edilen Kar (TL) (TL/kWh) (kWh) (TL) (kWh) 1 2016 0.41 0.03 100 10186.4 4.17 1.39 572 -25.25 2 2017 0.43 0.03 97.5 9932.2 4.27 1.36 585 -20.39 3 2018 0.45 0.03 96.8 9860.8 4.43 1.35 608 -15.35 4 2019 0.47 0.03 96.1 9789.4 4.60 1.34 630 -10.11 5 2020 0.49 0.03 95.4 9718.1 4.76 1.33 652 -4.70 6 2021 0.51 0.03 94.7 9647.4 4.92 1.32 674 889 7 2022 0.53 0.03 94 9575.9 5.07 1.31 695 6.65 8 2023 0.55 0.03 93.3 9504.7 5.22 1.30 716 12.60 9 2024 0.57 0.03 92.6 9433.3 5.37 1.29 737 18.71 10 2025 0.58 0.03 91.9 9361.2 5.43 1.28 744 24.88 11 2026 0.59 0.03 91.2 9290.1 5.48 1.27 751 31.12 12 2027 0.60 0.03 90.5 9219.5 5.53 1.26 758 37.41 13 2028 0.61 0.03 89.8 9147.2 5.58 1.25 765 43.75 14 2029 0.62 0.03 89.1 9076.8 5.62 1.24 771 50.15 15 2030 0.64 0.03 88.4 9005.3 5.76 1.23 790 56.70 16 2031 0.66 0.03 87.7 8933.1 5.89 1.22 808 63.41 17 2032 0.68 0.03 87 8862.0 6.02 1.21 826 70.26 18 2033 0.70 0.04 86.3 8791.4 6.15 1.20 843 77.25 19 2034 0.72 0.04 85.6 8720.6 6.27 1.19 860 84.39 20 2035 0.74 0.04 84.9 8648.5 6.40 1.18 877 91.67 21 2036 0.75 0.04 84.2 8577.2 6.43 1.17 881 98.98 22 2037 0.76 0.04 83.5 8506.7 6.46 1.16 886 106.33 23 2038 0.77 0.04 82.8 8434.1 6.49 1.15 890 113.72 24 2039 0.78 0.04 82.1 8363.4 6.52 1.14 894 121.13 25 2040 0.79 0.04 81.4 8292.9 6.55 1.13 898 128.58 0¶+(1'ñ6YH0$.ñ1$JÖQFHO J7(008= 2017 Jwww.mmo.org.tr 36 Şekil 7. Amortisman Süresi MatLab ile hesaplanan değerler ile PVSol değerleri ara- keye verilebilir. Aylık bazda en yüksek karşılama oranı sında bazı küçük farklılıklar vardır. Bu küçük farklılıkların %239,84 ile mayıs ayında, en düşük karşılama oranı ise sebepleri PVSol ve MATLAB’da yapılan varsayımların fark- %37,62 ile ocak ayında görülmektedir. Yıllık bazda sistem lılık göstermesinden kaynaklanmaktadır. evin ihtiyacın %99,38’ini karşılayabilmektedir. PV panellerin yanı sıra kullanılan küçük ölçekli rüzgar tür- COP değişiminin evin aylık enerji ihtiyacına nasıl yansıdı- bininin de aylık ortalama enerji üretim değerleri MatLab ğı Şekil 6’da gösterilmiştir. Bu sonuçlara göre, COP 2 iken programı kullanılarak hesaplanmıştır. Kullanılan rüzgar bütün aylarda tüketilen enerji miktarı maksimum seviyeye türbini Aeolos-H 3kW'dir. Elde edilen sonuçlar Tablo 4'te ulaşmıştır; fakat COP değeri arttığı zaman tüketilen enerji özetlenmektedir. miktarı her ay için minimum seviyeye düşmüştür. Mayıs ve eylül ayına ait ortalama sıcaklık değerleri konfor sıcaklı- Sonuç olarak, seçilen küçük ölçekli türbinin yıllık enerji ğında olduğu için ısıtma ve soğutma yapılmamaktadır. Bu üretimi 1396,29 kWh olarak belirlenmiştir. sebeple COP’nin etkisi bu iki ayda görülmemektedir. Her iki hibrit sitem bileşeninin aylık ve yıllık ürettiği elekt- rik enerjisi miktarı hesaplandıktan sonra etkinlik katsayısı 5. EKONOMİK ANALİZ (COP) değeri 3.5 olan ısı pompası ile evin ısıtma ve soğut- Sistemimiz için yatırım maliyeti 30.000 TL olarak hesap- ması için gereken elektrik ihtiyacını ve buna ilaveten evin landı. Güneş enerjisi sisteminin fiyatı 16.000 TL, rüzgâr aydınlatma elektrik ihtiyacının ne oranda karşılandığı ay- türbini fiyatı ise 14.000 TL. Hesaplamada enflasyon oranı lık ve yıllık bazda hesaplanarak Tablo 5'te sunulmaktadır. %8 olarak alındı ve bu değer her yıl için sabit tutuldu. Evin aydınlatma ihtiyacı Design Builder ve Energy Plus yazılımlarının kullanılması ile tespit edilmiştir. Şekill 7’de hibrit sistemin kar ve amortisman süresi göste- rilmiştir. Amortisman süresi 6 yıldır. Altıncı yıldan itibaren Tablo 5'ten görüldüğü üzere, göz önüne alınan hibrit istem kâr sağlamaya başlar. Amortisman hesabı yapılır- sistem ocak, şubat, mart, kasım ve aralık aylarında evin ken sistemin veriminin yıllara göre azalacak olması da toplam elektrik ihtiyacını tamamıyla karşılayamamakta- göz önünde bulundurulmuştur. İhtiyaç fazlası elektriğin dır. Bu aylarda eksik olan enerji şebekeden alınmalıdır. şebekeye satılacağı öngörülmüştür. Elektrik satış bedeli Hâlbuki diğer aylarda sistem evin ihtiyacını tamamıyla için devlet tarafından belirlenen birim teşvik değerleri karşılamasının yanı sıra ihtiyaçtan fazla elektrik üretimi kullanılmış ve şebekeye rüzgâr ve PV sisteminin eşit oran- gerçekleştirmektedir. Bu aylardaki fazla enerji ise şebe- da enerji aktardığı kabul edilmiştir. 0¶+(1'ñ6YH0$.ñ1$JÖQFHO J7(008= 2017 Jwww.mmo.org.tr 37 6. YAŞAM BOYU SALIM Grafikten açıkça görülebileceği gibi, hibrit sistem en dü- şük karbondioksit salımına sahip. Bu nedenle, hibrit sis- Bu bölümde, yaşam boyu salım, tasarlanmış hibrit sistem tem en değerli seçenek olarak görünüyor. ve Türkiye'de enerji üretiminde önemli paya sahip olan üç farklı enerji üretim sistemi çeşidi ile karşılaştırılmıştır. 7. SONUÇ Salım miktarları, Tablo 7’de üç farklı bölümde, minimum Bu projede 150 m2 kullanım alanlı bir binanın ısıtma, so- medyan ve maksimum olarak verilmiştir. Bu ayrılmanın ğutma ve elektrik ihtiyacını karşılamak üzere hibrit sis- nedeni, CO salımının çevresel etkilerden, kapasitelerden 2 tem tasarlanmıştır. Yapı İzmir-Urla'da bulunmaktadır. Şe- ve hammadde kalitesinden etkilenebilmesidir. beke bağlantılı hibrit sistem, PV panelleri, rüzgar türbini Önceki bölümlerde toplam enerji üretimimiz 11.582 kWh ve hava kaynaklı ısı pompasından oluşmaktadır. PV siste- mi ve rüzgâr türbini kapasiteleri sırasıyla 6,24 kW ve 3kW olarak hesaplandı. Bu yüzden; gCO2 / kWh değerlerinin enerji üretim değeri ile çarpımı, her bir enerji üretim se- olarak belirlenmiştir. Panellerin kurulduğu çatının eğimi 18.3°'dir. PV sisteminin ve 12 m yüksekliğindeki rüzgâr çeneği için bize toplam CO2 salımını verecektir. Bu işlemin sonuçları Tablo 8’de verilmiştir. türbininin aylık ve yıllık elektrik üretimi MatLab'daki ya- zılı kodlarla hesaplanmış, aynı zamanda PV panel elektrik Tablo 7. Ömür Boyu Salım (g CO2/kWh) üretiminin sonuçları PVSol simülasyon yazılımı ile kont- Seçenekler Minimum Medyan Maksimum rol edilmiştir. Evin ısıtma ve soğutma enerjisi ihtiyacı, Kömür Güç Santrali 740 820 910 TSE2164 ve ASHRAE standartlarıyla hesaplanmıştır. Bu değerlerler dikkate alınarak ve kullanılan ısı pompası- Gaz Kombine Çevrim 410 490 650 nın COP değeri 3.5 alınarak evin yıllık ısıtma ve soğut- Güneş PV - Çatı 26 41 60 ma elektriği gereksinimi değerleri sırasıyla 4286.4 kWh Rüzgâr - Sahil 7.0 11 56 ve 1507.1 kWh olarak hesaplanmıştır. Evin yıllık elektrik ihtiyacı aydınlatma ve konut ekipmanı da dâhil olmak Tablo 8. Sistem İçin Ömür Boyu Salım CO2 (ton) üzere 10793.5 kWh olarak tahmin edilmiştir. Hibrit siste- Seçenekler Minimum Medyan Maksimum min toplam elektrik üretimi, 10186,4 kWh PV ve 1395,7 Kömür Güç Santrali 8.52 9.49 10.53 kWh rüzgâr türbini elektrik üretimi ile 11582,1 kWh ola- rak hesaplanmıştır. Sistem aylık bazda nisan ile kasım ay- Gaz Kombine Çevrim 4.74 5.67 7.52 ları arasında evin ihtiyacını karşılayıp, bu ihtiyaçtan daha Hibrit Sistem 0.27 0.42 0.68 fazla elektrik üretmekte, diğer aylarda ise yeterli elektrik Şekil 8. Sistem İçin Ömür Boyu Salım CO2 (ton) 0¶+(1'ñ6YH0$.ñ1$JÖQFHO J7(008= 2017 Jwww.mmo.org.tr 38 üretimi sağlayamamaktadır. Yıllık olarak ise hibrit sistem k : Şekil parametresi evin ihtiyacının %99,38’ini üretmektedir. İhtiyaç fazla- KKOay : Kazanç kayıp oranı sı üretimin olduğu anlar dikkate alındığında şebekeye bağlı olarak tasarlanan sistem, elektrik satışı gerçekleş- KT : Açıklık indeksi tirilebilmekte ve finansal açıdan getiri sağlanabilmekte- kT : Günlük açıklık indeksi dir. Elektrik üretiminin yetersiz kaldığı aylarda eksik kısım n : Aylık kazanç faktörü şebekeden alınabilmektedir. Bu sistemin finansal olarak ay -1 kendini 6 sene gibi bir süre içerisinde geri ödemesi bek- nh : Hava değişim katsayısı (h ) lenmektedir. Noc : Mahalde yaşayan kişi sayısı SEMBOLLER OFb : Gelen güneş ısı kazancı katsayısı OFt : Yapı katsayısı A : Net yüzey alanı (m2) OFr : Isı depolama etkisi katsayısı 2 Acf : Soğutma yüzeyi (m ) P : Nominal güç (W) ACH : Hava değişim miktarı (h-1) R : Ortalama güç (W) 2 PT Ai : “i” yöne göre toplam pencere alanı (m ) PXI : Maksimum dış yüzey ışınımı (W/m2) c : Ölçü parametresi (m/s) 2 Q : Hava akış debisi (l/s) CFfen : Pencere faktörü (W/m ) 2 Qay : Aylık ısıtma enerji ihtiyacı (J) CFopak : Soğutma faktörü (W/m ) Q : Gizli ısı kazancı (W) Cl : Hava gizli ısı faktörü (W/l.s) gizli Qi : Infiltrasyon kaybı (W) Cs : Duyulur hava ısı kazancı (W.s/l.K) DR : Günlük sıcaklık farkı (°C) Qi,g,l : Gizli iç ısı kazancı (W) 2 Qi,g,s : Duyulur iç ısı kazancı (W) Et : Toplam ışınım miktarı (W/m ) Qopak : Opak yüzey için soğutma yükü (W) Fcl : Kapalı gölge oranı Qv : Havalandırma yükü (W) FFs : Güneş yük faktörü Qvi,l : Havalandırma ve infiltrasyon ısı kazancı (W) gi,ay : "i” elemanların güneş geçirme faktörü R : Eğik düzlem üzerindeki ışınımın ölçüm düz- GUFay : Kazanç faktörü b lemindeki ışınıma oranı H : Binanın özgül ısı kaybı (W/K) r : Bir saatlik difüz ışınımın günlük difüz ışınıma H : Günlük ışıma değeri (J/m2) d oranı H : Binanın dış yüzeylerinden gerçekleşen ısı i r : “i” yönünde saydam yüzeylerin aylık ortala- kaybı (W/K) i,ay ma gölgelenme faktörü H : Havalandırma yoluyla gerçekleşen ısı kaybı h r : Saatlik toplam ışınımın günlük toplam ışını- (W/K) t ma oranı IAC : İç gölgelenme zayıflatma katsayısı (-) SHGC : Güneş ısı kazanım katsayısı 2 Ii,ay : “i” yöne göre aylık güneş ışınımı (J/m ) t : Zaman (s) 2 IO : Saatlik uzay ışınım miktarı (J/m ) Td,ay : Aylık ortalama dış sıcaklık (°C) IT : Eğik düzlemdeki bir saatlik ışınım miktarı (J/m2) Ti,ay : Aylık ortalama iç sıcaklık (°C) 0¶+(1'ñ6YH0$.ñ1$JÖQFHO J7(008= 2017 Jwww.mmo.org.tr 39 TX : Dış gölgeleme elemanı geçirgenlik katsayısı Stand-alone PV/Wind/Battery Hybrid Microgrids Energies,” Energies, vol. 5 (12), p. 5307-5323. U : Toplam ısı transfer katsayısı (W/m2K) 7. Choudara, A., Boukhetalaa, D., Barkatc, S., Brucker, J.-M. Uci : Devreye alma hızı (m/s) 2015. “A Local Energy Management of a Hybrid PV-Storage Uco : Devreden çıkma hızı (m/s) based Distributed Generation for Microgrids,” Energy Con- version and Management, vol. 90, p. 21-33. UR : Nominal hız (m/s) 3 8. Sichilalu, S., Mathaba, T., Xia, X. 2015. “Optimal Control of Vh : Havalandırılan hacim (m ) a Wind–PV-Hybrid Powered Heat Pump Water Heater,” App- ΔT : Sıcaklık farkı (K, °C) lied Energy, vol. 2 (185), p. 1173–1184. Δw : Hava özgül nem oranı farkı (kg su/kg kuru 9. Tagliaficoa, L. A., Scarpaa, F., Tagliaficob, G., Valsuani, F. hava) 2012. “An Approach to Energy Saving Assessment of Solar η i : Saatlik modül verimi Assisted Heat Pumps for Swimming Pool Water Heating,” Energy and Buildings, vol. 55, p. 833–840. ρg : Yansıtma katsayısı 10. Mokheimer, A. M. E., Al-Sharafi, A., Habib A. M., Alza- Ii.ay : Aylık iç ısı kazancı (W) harnah, I. 2015. “A New Study for Hybrid PV/Wind off-Grid : Aylık güneş kazancı (W) Ig.ay Power Generation Systems with the Comparison of Results from Homer,” International Journal of Green Energy, vol. 5 KAYNAKÇA (12), p. 526-542. 1. U.S. Energy Information Administration. 2016. International 11. Dihrab, S. S., Sopian, K. 2010. “Electricity Generation of Energy Outlook 2016, U.S. Energy Information Administrati- Hybrid PV/Wind Systems in Iraq,” Renewable Energy, vol. 6 on, DOE/EIA-0484. (35), p. 1303-1307. 2. Union of Concerned Scientists. 2013. “Benefits of Rene- 12. Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü. 2012. “Güneş Enerjisi wable Energy Use,” http://www.ucsusa.org/clean-energy/ renewable-energy/public-benefits-of-renewable-power#. Potansiyel Atlası,” http://www.eie.gov.tr/MyCalculator/pa- WF_CG1OLTDd, son erişim tarihi: 28.12.2016. ges/35.aspx, son erişim tarihi: 28.12.2016. 3. The World Bank. 2014. “Electric Power Transmission and 13. JinKO Solar. 2015. “JKM265P-60, 245-265 Watt, Poly Crystal- Distribution Losses,” http://data.worldbank.org/indicator/ line Module,” https://www.jinkosolar.com/, son erişim tarihi: EG.ELC.LOSS.ZS, son erişim tarihi: 28.12.2016. 28.12.2016. 4. Li, Q.-Y., Chen, Q., Zhang, X. 2013. “Performance Analysis 14. Aelos Wind Turbine. 2014. “Aeolos-H 3KW, Grid - on,” http:// of a Rooftop Wind Solar Hybrid Heat Pump System for Buil- www.cheso.ro/eoliene/aeolos-h-3kw-fisa-tehnica.pdf, son dings,” Energy and Buildings, vol. 65, p. 75-83. erişim tarihi: 28.12.2016. 5. Gokcol, C., Umut, I., Ucar, E., Kocabey, S. 2013. “Techno- 15. Duffie, A. J., Beckman, A. W. 2013. Solar Engineering of Economic Evaluation of a Hybrid PV—Wind Power Genera- Thermal Processes, Wiley, New York. tion System,” International Journal of Green Energy, vol. 2 (10), p. 117-136. 16. Johnson, G. L. 2006. Wind Energy Systems, University Rep- 6. Li, J., Wei, W., Xiang, J. 2012. “A Simple Sizing Algorithm for rints, Manhattan. 0¶+(1'ñ6YH0$.ñ1$JÖQFHO J7(008= 2017 Jwww.mmo.org.tr 40 0¶+(1'ñ6/ñ.$1/$7,/$5, MEHMETÇİK VE EFE* Mahmut Kiper ** <×O (VNLüHKLU&HU$WHO\HVL temilatı ile bilhassa Çırak Okulunu Başvekilin o ziyareti, o dönemde gezerek tetkik etmiş, sanatkarlarla, ‘Demiryol’ Dergisi’nin Mayıs 1957’de Türkiye Lokomotif ve Motor Sanayi İşçi Sendikaları ve Federasyon He- çıkan 376. sayısında da geniş şekilde ya da kısa ismiyle TÜLOMSAŞ’ın web yetleri ile de hasbıhalde bulunmuş- sitesinin tarihçe kısmına girildiğinde, yer alır. Bu haberin bir bölümünde lardır. Daha sonra, halka, treni ve de- kronolojide 1957 yılının altında şun- şunlar yazılıdır: miryolunu sevdirmek amacıyla o yıl lar yazıyor: Ankara Gençlik Parkında işletilecek “…Başvekil bu yıl Ankara Gençlik “Yıl 1957, Gençlik Parkı bir bayram olan minyatür trenlerin hazırlanmış Parkı’nda işletilecek olan minyatür yeridir. Herşeyi ile Eskişehir Cer Atöl- bulunan lokomotiflerinden birine trenlerin hazırlanmış bulunan loko- yesinde (TÜLOMSAŞ’ın o zamanki binerek gezmiş ve çok beğenerek motiflerinden birine binerek gezmiş ismi-MK) üretilen iki küçük buharlı ‘Bu lokomotifin büyüğünü sizden ve çok beğendiği bu lokomotifin lokomotif, “Mehmetçik” ve “Efe”, hem istesem yapabilir misiniz?’ demiştir.” seyri esnasında da uzun uzun düdü- Ankara’yı hem de Eskişehir’i sevince boğar. 1750 m2’lik bir güzergahta, Havuzbaşı ve Esmen adı verilen is- tasyonlar arasında 20 km /saat hızla gidip gelen 35 ton yük kapasiteli iki küçük buharlı lokomotif bir yandan çocukların sevinçlerini, bir yandan Eskişehir Cer Atölyesinin gururunu ve büyük lokomotifleri de üretebil- menin umudunu taşır. 4 Nisan 1957’de Eskişehir’de (Çukur- hisar) Çimento Fabrikası açılma me- rasiminde bulunan Başvekil Sayın Adnan Menderes, 5 Nisan’da Devlet Demiryolları Cer Atölyesine şeref vermiş ve Fabrikaların bütün müş- * Bu yazı, Türk Mühendis Mimar Odaları Birliği'nin hazırladığı "Mühendislik Mimarlık Öyküleri-V" isimli kitaptan alıntılanmıştır. ** Danışman, Metalurji Mühendisi, 38. Dönem TMMOB Yüksek Onur Kurulu Üyesi 0¶+(1'ñ6YH0$.ñ1$JÖQFHO J7(008= 2017 Jwww.mmo.org.tr 41 ların isim ve adresleri ile ilgili bilgiler ise şöyle verilmiş: MEHMETÇİK (331 numaralı mektup sahibi B. Şükrü Bozkurt, Yollar 4. Böl- ge saha amiri Ankara), EFE (574 nu- maralı mektup sahibi B. Faruk Önder, Devrim İlk Okulu, sınıf 5/A, No: 204 Ankara), ESMEN (219 numaralı mek- tup sahibi B. Nazım Egeli, Otobüs İş- letmesi Hareket Müdür Muavini, An- kara), KÖPRÜ (22 numaralı mektup sahibi Bn. Nihal Orgun, TC. Emekli Sandığı İstatistik Müdürlüğü'nde Kalkülatör, Ankara), YALI (571 nu- maralı mektup sahibi Bn. Dilfüruz ğünü çalmak suretiyle memnunlu- 0VDEDNDLOH.RQXODQúVLPOHU Kazım, İş Bankası apartmanı, Kat: 4 ğunu izhar etmiş ve bu hal hazır bu- Küçük tren ilk önce İngiltere'de, daha Yenişehir-Ankara), HAVUZBAŞI (38 lunan Vekiller, Mebuslar, memur ve sonra İngiltere'den ithal edilen tren- numaralı mektup sahibi B. Hüseyin işçilerin büyük tezahüratına sebep lerle 1925 yılında Almanya'da Münih Çalışkan, Belediye İtfaiyesi Santral olmuştur.” Ulaştırma Fuarı'nda işletilmiş. Alman- Memuru, Ankara). ya 1953'te yeni tip olarak ürettiği kü- Aynı derginin girişinde ise 23 Nisan çük trenleri pek çok ülkeye satmış. Minyatür tren işletmesindeki isim 1957 günü vefat eden Demiryolla- yarışmasında kazananlara TCDD rı İdare Meclisi Reisi ve eski Genel Türkiye'de de küçük tren işletmeci- idaresi tarafından ödül olarak talep Müdürü Yüksek Makine Mühendisi liğinin gündeme gelmesi ile birlikte ettikleri şehirler arası istasyonlar için Nedret Esmen’in vefat haberi de ve- bu proje için Gençlik Parkı seçilmiş. gidiş dönüş yurtiçi permisi (ücretsiz rilmiştir. Nitekim Gençlik Parkı’nda- seyahat imkanı sağlayan belge) ve- Ankara Gençlik Parkı'nda kurulan ki istasyonların birine TCDD’nin se- rilmiş. minyatür tren işletmesinin 2 loko- vilen bu eski genel müdürü anısına motifine ve 4 istasyona konulacak Esmen adı verilir. Minyatür tren teşkilatındaki va- isimler için açılan müsabaka so- gonlara ise Beden Terbiyesi Umum Bu minik trenler projesi ile ilgili nunda lokomotiflere MEHMETÇİK Müdürlüğü'nün bildirdiği 20 spor bundan sonraki bilgiler ağırlıkla ve EFE, 4 istasyona ise ESMEN (Ev- kulübünün isimleri, renkleri ve ala- ‘Kent ve Demiryolu Sitesi’nde yer kaf apartmanı yanındaki istasyon), meti farikaları (amblem) konulmuş. alan ‘Küçük (Minyatür) Tren’ ile Ümit KÖPRÜ (Ankara garı tarafındaki ve t %FNƌSTQPS,MàQMFSƌ Sarıaslan’ın ‘Demir Ağlardan Örüm- köprünün yanındaki istasyon), YALI cek Ağlarına’ isimli kitabında yer (Ankara Demirspor lokali tarafındaki t "OLBSBhEBO"OLBSBHàDà (FOÎMFS- alan ‘Gençlik Parkı’nda Bir Tren: Bir istasyon) ve HAVUZBAŞI (Opera tara- birliği, Hacettepe, Yolspor Eski Zaman Masalı’ başlıklı yazılar- fındaki istasyon) isimleri verilmiş. t "EBOBhEBOƞENBOZVSEV dan alınmıştır. Esmen ve Köprü istasyonları Mimar t #VSTBhEBO"DBSƌENBO .FSƌOPT Kemalettin tasarımı imiş. Daha önce t ƞTLFOEFSVOhEBO%FOƌ[HàDà Sözü edilen yazılarda yer alan açık- belirtildiği gibi ESMEN ismi, 1954- lamalara göre, lokomotiflerden her t ƞTUBOCVMhEBO (BMBUBTBSBZ 'FOFS- 1956 yılları arasında TCDD Genel Mü- biri yaklaşık 50.000 liraya mal ol- bahçe, Beşiktaş, Vefa, Adalet, İs- dürlüğü yapmış olan Nedret ESMEN' tanbulspor muştur ve her parçası Eskişehir Cer in anısına konulmuş. Atelyesi’nde imal edilmiştir. Yani lo- t ƞ[NƌShEFO"MUBZ "MUOPSEV komotiflerin tamamı Türk yapımıdır. Açılan isim müsabakasını kazanan- t ,POZBhEBOƞENBOZVSEV ƵFLFSTQPS 0¶+(1'ñ6YH0$.ñ1$JÖQFHO J7(008= 2017Jwww.mmo.org.tr 42 t 4BNTVOhEBO.BZT(FOÎMƌL 5.000 Türk lirasına mal olmuştur. Va- pastane, bir gazete satış yeri ve oto- gonların bazı özellikleri şöyledir: matik telefon kabini bulunmaktadır. .oN7UHQOHULQg]HOOLNOHUL Vagon şasi boyu: 6000 mm Bu istasyon Ankara'nın ilk metrosu Anılan derlemede Gençlik Parkı'nda olma özelliğini de taşımaktadır. Met- Vagon boyu (bağlantı pernoları ara- TCDD tarafından işletilecek bu Kü- roda peron da vardır. sı): 6320 mm çük trenlerin lokomotif, vagon, gü- Vagon genişliği: 1200 mm Güzergah içinde bariyerli iki hemze- zergah, istasyonlar ve işletmeciliği min geçit, 2 adet üst geçit ve 2 adet ile ilgili de şu bilgiler yer almaktadır: Boji göbek arası: 1350 mm de alt geçit mevcuttur. Buralardaki Boji dingil mesafesi: 4500 mm Lokomotifler: çelik köprüler, bariyer ve diğer tesis- Tekerlek çapı: 600 mm ler de Eskişehir Cer Atölyesi'nde imal Ray genişliği: 600 mm Darası: 1,5 ton edilmiştir. Silindir çapı: 190 mm İşletme ağırlığı: 2,6 ton Motris ve akuple tekerlek çapı: 465 mm Güzergah, parkın en güzel yerlerin- Cer tertibatı: Pernolu den geçmekte olup, yarma olan kı- Klavuz teker çapı: 300mm sımlarda iki taraf taş duvarla güzel Güzergahı : İşletme agırlığı: 8 Ton bir şekilde işlenmiştir. Sürtme alırlığı: 5 Ton Güzergah 1750 metre uzunluğun- da olup 4 istasyonu vardır. Bunlar- Güzergahtaki seyir müddeti 15 da- Azami hız: 20 Km/saat dan biri İller Bankası kapısı girişinde kika olup, trenlerin 20 dakika ara ile Lokomotif ile tender uzunluğu: metro şeklindedir, diğeri istasyon işletilmesi planlanmıştır. Buna göre 8 metre tarafından girildiği zaman eski ağaç her katar saatte üç tur yapmış ola- Raydan en büyük yükseklik: 2000 caktır. mm Küçük tren demiryolu İşletmesi En büyük genişlik: 1400 mm TBMM başkanı Refik Koraltan'ın da Kazan basıncı: 14 Atü katıldığı bir törenle 1 Haziran 1957 Hamulesi: 35 Ton günü açılır. Renk: Lokomotiflerden biri maviye, Bilet ücreti 50 kuruştur. Trenler her diğeri yeşile boyanmıştır. gün parkın açık olduğu müddetçe işleyecektir. Gerek cer vasıtaları ve Tender: gerekse güzergah TCDD idaresine 3 Su deposu: 1,4 m yaklaşık 750 bin liraya mal olmuş Akaryakıt deposu: 600 lt olup döviz sarf edilmemiştir. Halkın Boş darası: 2550 kg göstereceği büyük alakaya göre iki İşletme ağırlığı: 4550 kg ila üç sene içinde masrafların amorti edilebileceği düşünülmektedir. Tekerlek çapı: 380 mm Boji dingil mesafesi: 600 mm 7&''$LOHVLQLQ%DüDUPD$]PLQLQ Tekerlek arası: 2100 mm &DQO×6HPEROOHULQGHQ Ancak, ilerleyen yıllarda 4 olan istas- Vagonlar: köprünün bulunduğu yerde, diğer iki yon sayısı 2'ye düşer, sefer sayıları ve Üzerleri tenteli olup yanları açıktır. istasyondan biri Meclis tarafından gi- işletme saatleri azalır. 27 Mayıs 1960 Bir vagonda 4 bölme bulunmaktadır rilen kapı yanında ve dördüncüsü ise ihtilalinin ardından lokomotiflerden ve her bölme 4 kişiliktir. Bu suretle Lunapark arkasında yer almaktadır. EFE’nin ismi 27 MAYIS olarak değiş- bir vagonda 16 kişi yolculuk ede- tirilir. bilmeliktedir. Vagonlar Adapazarı Bunlardan metro istasyonu 105 met- Atölyesi'nde imal edilmiştir. Tanesi re uzunluğunda olup içinde bir adet ‘Demiryol’ dergisinin Mayıs 1963 ta- 0¶+(1'ñ6YH0$.ñ1$JÖQFHO J7(008= 2017 Jwww.mmo.org.tr 43 haneler, tiyatrolar, lunapark, satış pavyonları ye- şillikler arasına serpilmiş. Velhasıl Başkentimiz halkına dinlenmek ve eğlenmek fırsatını veren bu park hakkında pek çok şey yazmak müm- kün . Ancak bu yazımla oraya ayrıca bir özellik veren parkta en çok ilgi gören eğlence vasıtası ve TCDD ailesinin idarecisi, mühendisi, memur ve işçisiyle yaratma ve yaşatma gücünün canlı sembollerinden biri olarak gördüğüm, tamamı yerli emek ve malzeme ile varolan eseri "MİN- YATÜR TREN"den söz açarak onu sizlere biraz olsun tanıtmak amacındayım. Avrupa fuarlarında da görülen bu küçük tren işletmesini, TCDD İşletmesi Genel Müdürlüğü demiryolculuğu halka ve gençlere sevdirmek, aynı zamanda Başşehrimize bir eğlence vasıtası kazandırmak fikriyle kurmuştur. Küçük lokomotifler ve diğer tesisler Eskişehir Demiryol Fabrikalarında imal edilmiştir. Türk Demiryolcuları sanayi gücünün şaheser bir ör- neğidir denilebilir bu işlere. Beheri 5O bin liraya mal olmuş olan bu lokomotiflerin ana hatlarda çalışan 46 binlik buharlı lokomotiflerinden hiç- bir farkı olmayıp, ancak mazotla çalışacak şe- kilde imal edilmişlerdir. Azami sürati 2O / Km. saattir. Hamulesi 35 tondur. rihli sayısının kapağında Gençlik Parkı’nın minyatür treninin fo- toğrafı ve içinde de bu trenlerle ve yarattığı coşku ile ilgili Mete Göktan tarafından kaleme alınmış bir yazı yer almıştır. Mete Göktan TCDD ailesinin yaratma ve yaşatma gücünün sembol- lerinden olarak gördüğü bu trenlerle ilgili şunları yazmış: “Ankara’da güneşli bir Haziran günü tabiatın bütün güzellikle- rini de barındıran renk, dekor, eğlence ve müzik alemi Gençlik Parkı kapısından içeri girdiğimiz an, Anadolu'nun şiir ve hayat dolu sayfiye yerlerinden birinde yaşamış gibi olursunuz. Bura- da İstanbul, İzmir, Antalya ve Mersin sahillerinin özlemi bir anda yok olur. Parka gelenlerde o an için günün yorgunluğu kalma- mış ve hatta çeşitli özlemler kaybolup gitmiştir. Gazinolar, çay- 0¶+(1'ñ6YH0$.ñ1$JÖQFHO J7(008= 2017Jwww.mmo.org.tr 44 Bu şirin katarları meydana getiren vagonlar Ada- pazarı Demiryol Fabrikasında inşa edilmiş olup, beheri beş bin liraya mal olmuştur. Üzerleri tenteli ve yanları açık olan vagonların her biri 16 kişi al- makta ve vagonların üzerinde bir spor kulübünün arması bulunmaktadır. İçinde atlar, otomobiller ve bisikletler bulunan iki tane de oyuncak vagon vardır. Güzergah 1750 metredir. Park çevresinin en gü- zel yerlerinden geçer. İstasyonlarda bekleme yer- leriyle gişe ve hareket memurları için odalar var. İstasyon parkları gayet bakımlıdır. Yalnız çocukların değil, büyüklerin hatta yaşlıların dahi zevkle binip eğlendikleri bu trenlerin, işlet- me bakımından genel olarak diğer trenlerle hiçbir farkı yok. Parkta iki istasyon var. Biri HAVUZBAŞI, diğeri ES- MEN. Havuzbaşı metro şeklinde inşa edilmiş. İçinde büyük metrolarda olduğu gibi geniş peronu, bu peron üzerinde satış yerleri, pastahanesi ve hareket personeli odaları mev- cut. Lokomotiflerden birine 27 MAYIS, diğerine MEHMET- CİK deniyor. Trenler her turda 160 yolcu taşır. Pazar ve bay- ram günleri saat 10'dan, sair günler 14'ten gece yarısına kadar yolcularına büyük bir zevkle hizmet ediyor. İlgili per- sonel titizlikle bakım ve ikmallerini yaptıktan sonra depo- dan çıkan bu katarlardan biri Havuzbaşına, diğeri Esmen' e geliyor. Gişeler açılıyor. Nazik ve tertemiz kıyafetli personel yerlerini alıyor. Gar Müdürü diğer istasyonla daimi temas- ta. Gerekli bütün emniyet ve intizam mükemmel. Katarlar yolcuların istifadesine hazır. İstasyonda muazzam bir kaynaşma. Havada bir disk, yeşil gösteriyor. Şef trenin borusu. Ve ardından DÜÜÜÜÜÜT ... Bu trene binmek hakikaten büyük bir zevk. Bu fikri ya- nımda oturan küçük bir müşteride böylece kabul ediyor. Esasen onun zevk ve neşesini hareketlerinden de kolayca anlamak mümkün. Şu anda Lunapark'ın yanından geçiyoruz. Trenin sesi Lunapark'tan gelen kahkaha ve müzik sesleriyle karışıyor. Her geçtiğimiz yerde bize gıpta ile el sallayanlar eksik de- ğil. Sol tarafta çelik köprü üzerinden büyük havuzu bütün ihtişamı ile görüyorum. Şimdi trenimiz bir tünel ağzından ağır ağır metroya giriyor. Trendekilerde bir kıpırdama, bek- leyenlerde bir telaş göze çarpıyor. Yeni yolcular alıyoruz. Ve nihayet Golf kulübünü arkada bırakıp kapalı bariyerler arasından ve üst geçitte bize bakanları selamlayarak kü- 0¶+(1'ñ6YH0$.ñ1$JÖQFHO J7(008= 2017 Jwww.mmo.org.tr 45 çük yolculuğumuzun ilk ve son nokta- sı Esmen İstasyonuna vasıl oluyoruz. Yolcularda, bilhassa küçük yolcularda trene doymamanın hali hemen sezili- yor. Hatta bir küçük trenden inmemek için annesiyle mücadelede. O küçük yavruya hak vermemek doğrusu elde değil...” 6RQD'RùUX Bir dönem sadece Ankara’lı çocukla- rın değil, Ankara’ya misafir gelmiş di- ğer çocukların ve hatta büyüklerin de görmeye ve binmeye can attığı o ef- sane dar hat demiryolundaki sevimli vagonları çeken iki buharlı lokomotif uzun yıllar parkın çevresini tamamen dolanırlar. Ancak 1980'li yıllara doğru gelindiğinde Gençlik Parkı'nın Evkaf Mete GÖKTAN küçük trende Apartmanı'na bakan yanına metro yapılacağı gerekçesi ile kocaman bir çukur açılır, küçük trenin yolunun yarısı budanır. Bu minyatür demir- yolu da tüneldeki istasyonla parkın içindeki diğer istasyon arasında git- gel yaparak çalışmak zorunda kalır. Çukur daha sonradan kapatılır ancak olan küçük trene olur. 1980 li yılların ortasında küçük tren hattı tamamı ile gençlik parkından sökülür. Küçük Oyuncak Vagonu ve Hostes ve Vagonu Oyuncak trenin ne zaman ve hangi kararla kaldırıldığına dair bir belgeye henüz ulaşılamamış. Bu trenden sorumlu olan 2. Bölge Müdürlüğü'nün de bu konudan haberi olmadığı iddia edi- liyor. Mehmetçik'in 1 adet tenteli va- gonla birlikte Evkaf apartmanı girişin- de bulunan depoda olduğu, Efe’nin -1960’dan sonraki adıyla 27Mayıs’ın- ise 2 vagonla birlikte Afyon’a gönde- rildiği ve burada ismi tekrar değişti- rilerek Afyon Cer İşletmesi'ne bağlı olarak "Kocatepe" adıyla kimi günler çalıştırıldığı Ümit Sarıaslan' ın "Demir Ağlardan Örümcek Ağlara" isimli kita- bında belirtilmektedir. 0¶+(1'ñ6YH0$.ñ1$JÖQFHO J7(008= 2017Jwww.mmo.org.tr 46 Efe’nin çilesi bu kadarla da kalma- rikli ve yenilerdeki hızlı trenleri de ları, görünmez önemli bileşenleri ise mış. Sözü edilen Kent ve Demir- sağladıkları konfor nedeniyle büyük şayet bunlarla onları nasıl yürüte- yolu Sitesi’ndeki yazının sonuna bir hüsnü kabul ile hayatımıza buyur ceklerini iyi bilen mahir makinist ve eklenmiş bir açıklamada, Site’de etmiş olmamıza rağmen, hiçbirisi- ateşçilerin emekleri ve terleri de bu bu derleme çalışma yayınlandıktan nin toplumsal ve kültürel dönüşüme resmi tamamlayan en değerli parça- sonra Eyüp Emre Kavcı’dan gelen kara trenler kadar etkisi olmamış, on- lardandır. bir bilgiye göre; Türkiye’nin kendi lara türküler yakılmamıştır. Mehmetçik ve Efe’nin çektiği Gençlik imkanlarıyla ve tüm parçaları yerli Ancak, hemen cumhuriyetin ardın- Parkı’ndaki küçük trenler de bu özel- olarak ürettiği ilk buharlı lokomotifi dan 1927’lerde buharlı lokomotif- likleri hemen tümüyle yansıttığı için olan Efe -sonraki ismiyle 27 Mayıs, lerin önemli bir parçası olan buhar olacak çocuklar için olduğu kadar ardından verilen ismiyle Kocatepe- kazanını üretme yetkinliği kazanıl- büyükler için de bir cazibe merkezi şu anda Sivas Loko Bakım Atölyesi masına rağmen, bu gücü kullanacak idi. önünde sergilenmektedir ve ismi makine sistemini yapabilme becerisi de 4 Eylül olarak değiştirilmiştir! Onlar aynı zamanda ülkemizin kendi uzun süre geliştirilememiştir. İşte ya- gücüyle ürettiği ilk lokomotiflerdir zıya konu olan küçük trenler sadece 7DULKL.OWUHOYH6DQD\L ve ülkemizin sosyal, kültürel olduğu çocuklar için eğlenceli ve heyecan 0LUDVODU×P×] 0¶+(1'ñ6YH0$.ñ1$JÖQFHO J7(008= 2017 Jwww.mmo.org.tr (1(5-ñ 47 ELEKTROSTATİK FİLTRELERİN (AYIRICILAR) SAYISAL AKIŞKAN DİNAMİĞİ MODELLEMESİ (CFD) VE ÖLÇÜMLERLE KARŞILAŞTIRMA- Bir Literatür Çalışması ñEUDKLP¡DNPDQXV* 6DQD\LWHVLVOHULQGHSHUVRQHOLQÁDOÜíWÜðÜPDKHOOHUGHNLWR]ODUÜQLQVDQ VDðOÜðÜQÜWHKGLWHWPH\HQGÖ]H\HLQGLULOPHVLÁHYUH\HVDOÜQDQWR] 1. GİRİŞ HPLV\RQODUÜQÜQD]DOWÜOPDVÜ LíJÖYHQOLðL\ÐQHWPHOLNOHUL¡HYUH<ÐQHWPHOLðL VRV\DOVRUXPOXOXNJHUHðLQFH YHD\UÜFDED]ÜWHVLVOHUGHÖUÖQJHUL Bir elektrostatik ayırıcıdaki (ESP) gazla- ND]DQPDJLELVHEHSOHUOHJÖQÖPÖ]GHo7R]7RSODPD6LVWHPOHULpJLGHUHN rın hız karakteristikleri, genel ESP per- \D\JÜQODíPDNWDGÜU%XVLVWHPOHU PDKHOOHUGHQHPLíQRNWDODUÜ GDYOXPED] formansında önemli rol oynar. Eğer PHQIH]YE ERUXODPDYHHQGÖVWUL\HOWR]WRSODPDÖQLWHOHULQGHQ gazların hızı çok fazla olursa, parça- ROXíPDNWDGÜU%XVLVWHPOHUGHNLKHUELUHOHPDQÜQWDVDUÜPÜYHVHÁLPL cıklar üzerindeki aerodinamik güçler, D\UÜQWÜOÜYHELOLPVHOÁDOÜíPD\ÜJHUHNWLUPHNWHGLU$\UÜFDHQHUMLYHULPOLOLðL GLNNDWWHQNDÁÜUÜOPDPDVÜJHUHNHQÐQHPOLELUNRQXGXU'LðHU\DQGDQ toplama yüzeyleri ve elektrotlar tara- EXJÖQÖONHPL]GHWR]WRSODPDVLVWHPLGHQLOLQFHJHQHOOLNOHWRUEDOÜILOWUHOHU fından üretilen elektrostatik güçlere DNODJHOPHNWHYHVÜNOÜNODNXOODQÜOPDNWDGÜU$QFDNÁRðXQOXNODEXVLVWHPLQ baskın gelebilir. Bu durum toplama GRðUXELÁLPGHVHÁLPLYHSURMHOHQGLULOPHVLNRQXODUÜQDJHUHNHQÐ]HQLQ verimliliğini düşürebilir. Benzer şekil- JÐVWHULOPHGLðLJÐ]OHQPHNWHGLU°\OHNL\HWHUOLKHVDSYHWDVDUÜPELOJLVLQH de, eğer yerel hızlar çok düşük olursa, VDKLSROPD\DQPHUGLYHQDOWÜWDELUHGLOHQILUPDODUELOHEHQ]HWPH\ÐQWHPL toplama yüzeyleri yeterli verimde kul- LOHEXVLVWHPOHULLPDOHWPHNWHGLU*HUÁHNWHLVHILOWUHVHÁLPL WRUEDOÜ(63\Dí lanılamaz ve ESP’lerin giriş ve çıkışla- VLNORQYE LON\DWÜUÜPYHLíOHWPHPDOL\HWOHULWR]XQFLQVLWR]NRQVDQWUDV\RQX rında parçacık birikimi potansiyeli ar- HOHNDQDOL]LHQHUMLWÖNHWLPLQLQRSWLPL]DV\RQXJLELÁRNVD\ÜGDSDUDPHWUHQLQ LQFHOHQPHVLLOH\DSÜODELOLU * Dr., FFT Mühendislik Enerji Ltd. Şti. - www.filtrefan.com 0¶+(1'ñ6YH0$.ñ1$JÖQFHOJ7(008= 2017JZZZPPRRUJWU 48 mize etmek için akış modelleme yöntemleri kullanılabilir. lecek olan kısım, küçük kontrol hacimlerine veya hücre- Günümüzde ESP’lerin modellenmesi başarıyla, sayısal lerine bölünmektedir. Bilgisayarlar, her hücreye belli bazı akışkan dinamiği (CFD) yoluyla yapılmaktadır. akışkan özellikleri atayarak, bu hücrelerin korunum ge- rekliliklerini açıklayacak bazı doğrusal denklemler oluş- 2. MODELLEME METOTLARI turur. Daha sonra; başlangıç ve sınır şartları dahilinde bu denklemler çözülerek akışkanların özellikleri (hız, basınç, Bir ESP’nin akış dinamiği modeli, toplama bölgesinin ve sıcaklık, kimyasal madde konsantrasyonu vb.) güncelle- ilgili kanalların üç boyutlu akış karakteristiklerini inceleme nir. Bu süreç, her hücrede tüm korunum denklemleri eş amaçlı temel bir mühendislik aracıdır. Bunun için bir mo- zamanlı olarak çözülene ve tüm akışkan özellikleri stabil del kullanmanın avantajları, düşük maliyet ve kontrollü olana kadar tekrar edilir [1, 2]. Bir ESP’nin CFD modeli için ortam sayesinde farklı tasarım araçlarının değerlendiril- 400.000 ila 1.000.000 kontrol hücresi oluşturulması alışıl- mesidir. Tasarım aşamasında bir model oluşturularak farklı mamış bir durum değildir. Her hücredeki hız, basınç, sı- tasarım öğeleri denenir, modelin analizleri yapılır ve op- caklık ve kimyasal parçacık konsantrasyonu bilindiği için, timum bir tasarım oluşturularak gerçek ESP’ye uygulanır. bu sayede ESP içerisindeki akışın yüksek detaylı bir analizi yapılabilir. Bu veriler gerçek bir ESP’yi test ederek veya öl- Her modelleme sürecinde, modelleme sonuçları ve ger- çekli modeller kullanılarak ulaşılamayacak kadar detaylı çek ölçüm sonuçları arasında farklılıklar oluşmasına yol verilerdir. Bu bağlamda Şekil 1’de, bir ESP’nin 450.000 açan belli kabuller ve basitleştirmeler bulunmaktadır. De- hesap hücresine sahip bir CFD modeli görülmektedir. neyimli modelleme uygulamacıları modelleme sürecinin Bu model tamamen 3 boyutludur ve tam ölçekli bir geo- kısıtlamalarını da göz önüne alarak, bu eksiklikleri en aza metriye ve çalışma sıcaklığına sahiptir. Böylece doğru bir indirmeye çalışırlar. ESP’ler için akış karakteristikleri ince- akış karakterizasyonu elde etmek için ölçeklendirme veya leme amaçlı iki ana modelleme metodu vardır: CFD mo- yoğunluk düzeltme faktörlerinin kullanılmasını gerektir- dellemesi ve fiziksel olarak ölçeklendirilmiş modeller. Her mez. Tüm önemli geometrik özellikler (kanal duvarları, iki yöntem de aşağıda anlatılmıştır. perfore plakalar, bölme duvarları vs.) modele tam ölçekli olarak dahil edilebilmektedir. Bu sayede rijit elektrotlar 6D\ÜVDO$NÜíNDQ'LQDPLðL0RGHOOHPHVL veya toplama plakaları gibi çok karmaşık geometrik özel- likler bile düzgün bir şekilde temsil edilebilmektedir. Akışkanların hareketlerini tanımlamak için kullanılan te- mel denklemler yüzyılı aşkın bir süredir bilinmektedir. Bu Bir CFD modeli tipik olarak hava ısıtıcısında veya ön ısıtıcı birleşik, doğrusal olmayan, diferansiyel denklemler kütle- çıkışında (ESP tipine bağlı olarak) başlar. Alternatif olarak nin korunumu, momentum ve enerji kanunlarını tanımlar tesiste ölçülen gerçek ölçümlerin başladığı yerden de ve aralarındaki ilişkiyi açık- lar. Ne yazık ki, bu denk- lemleri gerçek dünya uy- gulamalarının çözümleri için kullanmak pek çok du- rumda imkânsızdır. Fakat bilgisayarların gelişmesi ve nümerik yöntemlerdeki gelişmeler, araştırmacıların çok karmaşık geometrik yapılar için bile gerçeğe ol- dukça yakın simülasyonlar oluşturabilmelerini sağla- maktadır. Bu nümerik yön- temlerden biri de kontrol hacmi formülasyonudur. Şekil 1: Bir ESP’nin Tipik Bir CFD Modelinde Sayısal Kafes Görünümü Bu yaklaşımda, analiz edi- 0¶+(1'ñ6YH0$.ñ1$JÖQFHOJ7(008=2017 JZZZPPRRUJWU 49 başlayabilir. Toplam akış oranını ve hız/sıcaklık profillerini )L]LNVHO2ODUDN°OÁHNOL0RGHOOHPH tanımlamak amacıyla akış girişi koşulları, girişlerin mode- line göre başlangıçta belirlenir. Fiziksel modelleme teknikleri, yüzyılı aşkın bir süredir akışkanların akış karakteristiklerini anlamak için kullanıl- Bilgisayarın tekrarlama ve hesaplama süreci tamamlan- maktadır. Wright kardeşler, küçük bir rüzgar tüneli ve bir dığında, korunum eşitliklerinin çözümleri birkaç şekilde kanat profili kullanarak ilk uçaklarını geliştirmişlerdir. Fi- gösterilebilir. Genel olarak, 3 boyutlu modelin 2 boyut- ziksel modeller, temel olarak gerçek cihazların, genellikle lu dilimlerinin gösterildiği renkli kontür grafiği kullanılır. küçük ölçekli olarak laboratuvarda yapılmış kopyalarıdır. Akış yönlerinin gösterilmesi amacıyla, hız vektörleri de Bir ESP tipik olarak 1/8 veya 1/16 ölçekli olarak modellenir. çizilebilir. Şekil 2’de bunlar ile ilgili örnekler verilmiştir. Bu modeller, akışı daha iyi görebilmek amacıyla genel ola- Eğer analize şekil 3’te gösterildiği gibi hesaplanan termal rak şeffaf akrilikten üretilirler. Şekil 4’te bunun bir örneği gö- karakteristikler, gaz sıcaklık profilleri de dahil ise su en- rülmektedir. jeksiyonu ve damlacık buharlaşması sürecinin de simüle Fiziksel ölçekli modellemenin temel prensibi Akışkan Di- edilmesi gerekebilir; damlacıkların akış çizgisi de Şekil namiklerinin Benzerliği’dir. Lindeburg, Makine Mühen- 3’te verilmiştir. Ek olarak, parçacık takibi, kimyasal reaksi- disliği Referans El Kitabı'nda (The Mechanical Enginee- yon, ışınımsal ısı aktarımı ve yanma gibi olaylar da isten- ring Reference Manual) bu benzerliği güzel bir şekilde diği takdirde modellenebilir. Yine gelecekte, elektrostatik açıklamıştır [3]: “Bir objenin modeli ve tam büyüklükteki parçacıkların yakalanması da simüle edilebilir. hali arasındaki benzerlikler bize model sayesinde, tam Plant-Kesit Hız (m/s) 2 1.8 1.6 1.4 1.2 1 0.8 0.6 0.4 0.2 0.0 12.0 24.0 36.0 48.0 60.0 0 Toplam Hız (ft/s) Şekil 2. Örnek CFD Sonuçları – Hız Profilleri – Plan Görünümü ve Yan Görünüm Hava Isıtıcı Debisi ESP Su Enjeksiyon (kg) Yükü Toz Nozulu Delikli Levha Üzerindeki Su Damlaları 228.0 240.0 252.0 264.0 276.0 288.0 Sıcaklık (F) Şekil 3. Örnek CFD Model Sonuçları – Sıcaklık Profilleri ve Su Damlacıkları Akış Çizgileri 0¶+(1'ñ6YH0$.ñ1$JÖQFHOJ7(008= 2017JZZZPPRRUJWU 50 Şekil 4. Bir ESP’nin Tipik Bir Fiziksel Ölçekli Akrilik Modeli büyüklükteki halinin performansını öngörme şansı ver- Dh = kanalın hidrolik çapı mektedir. Bu model öyle bir şekilde üretilmelidir ki, tam P = akışkan viskozitesi büyüklükte halinin mekanik olarak kopyası olmalıdır. Tam bir mekanik benzerlik, geometrik ve dinamik benzerli- Bir ESP modelinin tam ölçekli bir ESP ile Reynolds ği de gerektirmektedir. Geometrik benzerlik, modelin Sayısı'nın bire bir olarak eşitlenmesi oldukça nadir gö- uzunluk, alan ve hacim olarak tam büyüklükteki obje ile rülür. Gretta ve Grieco ile ilgili notta [4] belirtildiği gibi, orantılı olmasıdır. Dinamik benzerlik ise her türlü kuvvet ölçekli modellerde akış oranı, gerçek bir ESP'de ulaşılan tipinin orantılı olmasıdır. Bu kuvvetler, atalet, yerçekimi, hızlar ile aynı olacak şekilde ayarlanır. Bu durum, fan ge- akışkanlık, esneklik, yüzey gerilimi ve basınç sonucu orta- reksinimini azaltır ve parçacık kayıp testlerinin yapılabil- ya çıkan kuvvetlerdir. “ mesini sağlar. Bu prosedür, tipik olarak, model için tam büyüklükteki ESP’ye ait olan Reynolds Sayısı’nın kesiri ka- Bu yüzden, geometrik benzerlik, bir ESP’nin fiziksel mo- dar bir sayı verir ama türbülans akış rejimi aynı seviyede deli için birincil derecede önem taşır. Tipik olarak, tüm ka- kalır (Reynolds Sayısı 3200’den büyük). Pek çok akışkan nal yapısı ve ESP elemanları 1/16 ölçeğine uygun olarak dinamikçisi, bu basitleştirme işleminin kabul edilebilir se- yapılmaktadır. Boyu 4 inçten büyük olan yapısal eleman- viyede sonuçlar verdiği konusunda hemfikirdir. lar genel olarak modele dahil edilir, daha küçük eleman- lar ve elektrotlar ihmal edilirler. Toplama plakaları genel Reynolds Sayısı’nın model için daha düşük kullanılması olarak düz yüzeyler olarak modellenir ve yapısal çıkıntılar konusunda göz önüne alınması gereken bir durum da ve akışı kolaylaştıran diğer özellikler ihmal edilir. Genelde, modelde kullanılan birbirine yakın konumlandırılmış top- eksiksiz bir şekilde modellenmeyen bir özellik, toplama lama plakaları arasında, Reynolds Sayısının laminar veya plakalarının sayısıdır. Bu durum aşağıda tartışılmıştır. geçiş akışı rejimine girme olasılığıdır (3200’den az). Bu- nun sebebi, hidrolik çapın, gerçek büyüklükteki ESP’nin ESP gibi bir sistemde dinamik benzerliğin olabilmesi için, giriş genişliğine göre değil, plaka aralığına göre alınma- modelde ve gerçek boyutlu sistemde akışın Reynolds sının gerekli olmasıdır. Bu potansiyel sorundan kaçınmak Sayısı’nın eşit olması gerekir. Reynolds sayısı, atalet kuv- için, çoğu ESP modeline tüm plakalar yerleştirilmez. Tipik vetlerinin viskoz kuvvetlerine oranı olup aşağıdaki denk- olarak plakaların sayısı yarıya indirilir. lem ile tanımlanır: Akış karakteristiklerini ölçme amacıyla ortam ısısındaki ܦߩݒ ܴ݁ ൌ hava, ESP için belirlenen debide ölçekli modelden geçi- ߤ rilir. Daha sonra belirlenen yüzeylerde hız ve basıncı da Buarada; içeren farklı ölçümler yapılır. Hız genellikle pitot tüpü U = akışkan yoğunluğu veya sıcak telli anemometre ile ölçülür. Statik basınç ise Q = akışkan hızı su veya elektronik manometreler yardımı ile ölçülür. Akış 0¶+(1'ñ6YH0$.ñ1$JÖQFHOJ7(008=2017 JZZZPPRRUJWU 51 görselleştirmesi, duman jeneratörü, püskül veya diğer ile ölçülür. Burada bahsedilen anemometrenin ölçüm yöntemler ile gerçekleştirilebilir. Parçacık akış yolları ve aralığı 0,3 ila 20 m/s’dir. Üretici tarafından sağlanan ya- kaçma potansiyelleri, hava akımına ince toz eklenerek nılma oranı, hız sabit iken ölçülen hızın %1 kadardır. Pek incelenir. çok durumda, ölçüm yapılan noktada, hız en az 16 sani- ye süresince ölçülür. Anemometrenin elektronik sistemi Gerçek basınç düşüm miktarını tahmin edebilmek için, bu süre boyunca ölçülen hızların ortalamasını otomatik basınç ölçümleri düzeltme hesapları ile düzenlenir. Bu- olarak verir. Bu süre, genel olarak küçük çaplı türbülans- nun sebebi, tam boyutlu bir sistemin çok daha yüksek ların etkilerini yok etmek için yeterlidir. Aynı noktada ya- sıcaklıklarda (ve daha düşük yoğunlukta) çalışmasıdır. pılan tekrarlanabilirlik testi göstermiştir ki, anemometre Ancak ölçekli modellerin içinde gerçekleşen sıcaklık de- ölçümleri ESP içerisinde en fazla %4’lük bir hata payı ile ğişimlerini, gerçek ölçekteki bir ESP’ye uyarlayabilecek tekrarlanabilmektedir. güvenilir bir yöntem bulunmamaktadır. Üreticiler, ölçüm sondalarının hata payını her ne kadar 2.3 Saha Test Metotları %1 olarak belirtse de bu durum, rüzgar tüneli gibi sade- Gerçek ESP hız dağılımı testleri, ünite kapalı iken ve fan- ce ideal akış durumlarında geçerlidir. Gerçek bir ESP’de lar çalışır halde iken yapılır. Test personeli, ESP içerisinde kanatçıklı anemometrelerin hassasiyetini düşüren dört toplama plakalarının üstünde veya toplama alanları ara- etken vardır: a) akışın sabit hızlı olmaması, b) hızın kat- sındaki platformlarda durur. Bu ölçümler için genel ola- manlaşması, c) akışın farklı açılarda olması ve d) parçacık rak kanatçıklı anemometre (vane anemometer) kullanılır. birikimi. Hız değişimleri genellikle uzun süreli ölçümlerin Anemometre, ray benzeri bir sisteme sabitlenerek, ESP ortalamasının alınması ile aşılabilir, fakat buna rağmen kesiti içerisinde istenilen yerde konumlandırılabilmesi düşük frekanslı değişimler ölçüm hassasiyetini etkile- sağlanır. Şekil 5’te, ağırlıklandırılmış telli (weighted-wire) yebilir. Yukarıda belirtildiği gibi, 16 saniyelik ölçümlerin bir ESP’de, bir anemometrenin hareket düzeneği görül- ortalaması %4 tekrarlanabilirlik sağlayabilir; ama bazı du- mektedir. Burada anemometre sondası, bir sabitleme rumlarda ölçüm süresini arttırmak gerekli olabilir. mekanizması ile elektrot tellerinde yukarı aşağı ve sağa Düzgün bir ölçüm yapabilmek ölçüm bölgesinde sabit sola hareket edebilecek şekilde kurulmuştur. Katı elekt- bir hız gerektirir; ama hız katmanlaşması bu durumda rotların olduğu durumlarda, hareket mekanizması topla- problem oluşturabilir. Ölçüm bölgesi, kanatçık mekaniz- ma plakaları üzerinde kayabilecek şekilde modifiye edi- masının çapı olarak alınır. Eğer ölçüm cihazı hız katman- lebilir. Anemometre ölçümünün, elektrotlar tarafından laşmasının olduğu bir bölgede ölçüm yaparsa, bu bölge- etkilenmemesi için dikkat gösterilmelidir. deki ortalama hızla ilgili olarak doğru bilgi alınamaz. Hız Test personeli, sondayı dikey olarak kontrol eder. Yatay katmanlaşması, katı elektrotlu, toplama plakalarında yü- olarak, sonda belirlenen gaz yollarından geçirilerek ge- zeyden çıkıntı yapan yapısal elemanlar veya ölçüm böl- rekli veri miktarına ulaşılmaya çalışılır. Hızlar tipik olarak, gesine gelen hava akımını kesintiye uğratan elemanlara test alanında dikey ve yatay olarak birer metre aralıklar sahip olan ESP’lerde sorun oluşturabilir. Ek olarak, perfore bir tabaka veya başka bir akış kontrol elemanına çok ya- kın ölçüm yapmak da hız katmanlaşmasına sebep olabilir. Akışın açılı olması da kanatçıklı anemometrelerin ölçüm- lerinin hassasiyetini etkileyen bir başka faktördür. Kanat- çıklı anemometre, hızın farklı bileşenlerini doğru olarak ölçebilecek yapıda değildir. Bu yüzden, anemometrenin dönel eksenine, paralel olmayan bir akış ölçüm hataları- na yol açar. Test personeli, ölçüm bölgelerini seçerken bu konuya dikkat etmelidir. Özellikle ESP’lerin girişlerinde açısal hızlar en yüksektir. Bazı durumlarda, örneğin ESP’nin kullanılmadığı zaman aralıklarında, testlerin ESP temizlenmeden yapılması ge- rekebilir. Bu durumda, toplama plakalarında, elektrotlar- Şekil 5. Ağırlıklandırılmış Telli ESP’lerde Kanatçıklı Anemometre Kurulumu da ve akış kontrol cihazlarında parçacık birikimi görülebi- 0¶+(1'ñ6YH0$.ñ1$JÖQFHOJ7(008= 2017JZZZPPRRUJWU 52 lir. Bu parçacık birikimi bazen akış karakteristiklerini yerel vi = ızgara sisteminde seçilen noktadaki hız olarak etkileyebilir. Ayrıca, hareketli parçacıklar, kanatçıklı vavg = tüm yüzeydeki ortalama hız anemometrelerin performansına da etki edebilir. Bütün i = ızgara sistemindeki nokta sayısı bu olumsuz durumlara rağmen, kanatçıklı anemomet- Bu şekilde, yüzdelik RMS, akış alanının ne kadarlık bir reler hala ESP hız dağılımı testlerinde en çok kullanılan yüzdesinin bu düzlemde bulunan tüm hızların standart sondalardır. Diğer opsiyonlar olan sıcak telli veya sıcak bir sapmanın dışında kaldığını gösterir. Endüstride tipik mandrelli sondalar, yukarıda bahsedilen faktörlere karşı olarak, ESP giriş ve çıkış düzlemlerinde %15’ten daha daha hassastır. Bunlar genellikle, ESP’lerdeki kirli ortam- düşük yüzdelik RMS oranları hedeflenir. Bazı ESP’lerde, larda zarar görmeye ve hata yapmaya çok daha yatkındır. hatta ESP çıkış düzleminde %10’luk bir değer hedefle- Ayrıca Katz, sıcak tel kullanma üzerine olan endişelerini nebilmektedir. Yüzdelik RMS, iki sebepten dolayı faydalı de dile getirmiştir [5]. bir istatistiktir. Birincisi, ICAC standartları sadece yüksek 3. VERİ KARŞILAŞTIRMALARI hızları içerirken, yüzdelik RMS düşük hızları da içerir (or- talama hızın %85’inden daha düşük olan hızlar). İkincisi, Daha önce belirtildiği üzere burada CFD modelleri ile tamamen muntazam akışlar dışındaki hız dağıtım hedef- ESP’lerin saha ölçüm sonuçları literatür araştırması yapı- leri ile de karşılaştırılma yapılmasına imkân verir. Yerel hız larak okuyucu ile paylaşılmıştır. Bu araştırma 10 adet ESP hedefi, özet kısmının üst tarafında bulunan ortalama hız üzerinde yapılmıştır. Bu tip çalışmalarda verileri karşılaş- ile değiştirilir. tırmak için istatiksel metotlar bulunmaktadır. Burada ise 3. Nokta Bazlı Veri Sapması: Her veri noktası ayrı ayrı, dört adet nicel karşılaştırma yöntemi dikkate alınmıştır: mekânsal olarak değerlendirildiği için bu en zorlu değer- 1. Kontür Grafiği: Test ve model verileri, eksenel (ana) lendirme şeklidir. Bu karşılaştırma sonucu, test verileri ve akış yönündeki hızların büyüklüğünün kontür grafiği modelden elde edilen veriler belli bir hassasiyet toleran- olarak çizilmesi ile gösterilir. Model ve test verileri, uygun sı seviyesinde karşılaştırılarak histogram grafiği şeklinde ortalama hız değerleri ile bölünerek normalize edilir. Bu gösterilir. Sapma grafiği aşağıdaki şekilde hesaplanır: uygulama ile hız dağılımları eşit bir renk skalasında karşı- laştırılabilmektedir. vv * f Sapma test imodel- i (3) v 2. Akış Dağılımı İstatistiklerinin Karşılaştırılması: Be- avg test lirlenen bir akış dağılımının hız sapması, ESP tasarımcıları Q = modelin kafes sisteminde seçilen ve sahipleri tarafından tipik olarak istenen bir istatistiktir. model-i noktanın tahmin edilen hızı Bu, genel olarak ESP’nin hem giriş hem de çıkışında iki Q = kafes sisteminde seçilen yolla yapılabilir: test-i noktanın ölçülen hızı a. Institute of Clean Air Companies (ICAC) Tarafından Belir- g = Q /Q lenen Standartlar: ICAC tarafından yayımlanan kılavuzda avg-test avg-model Q = test data tüm düzlem için test verileri ile genel hız dağılımı için “Ayırıcıların toplama haznelerinin avg-test hesaplanan ortalama hız giriş ve çıkışlarında, hız dağılımı şöyle olmalıdır; hız dağılı- mın minimum %85’lik kısmı ortalama hızın 1.15 katından i = kafes sistemi nokta sayacı fazla olmamalı ve %99’luk kısmı da ortalama hızın 1.40 4. Genel Korelasyon Faktörü: Bu, temel olarak, tüm ESP katından fazla olmamalıdır.” denmektedir. durumlarının geometriden bağımsız olarak tek sayı ile b. Ölçülen/Modellenen Hızların, Ortalama Hıza Göre karşılaştırılabilmesini sağlar. Yüzdelik RMS (Percentage RMS) Sapması: Yüzdelik RMS Tipik olarak korelasyon faktörü, nokta bazlı test verileri ve aşağıdaki formüle göre hesaplanır: modelden elde edilen verilerin karşılaştırması ile elde edi- len yüzdelik RMS’dir. %15’lik bir korelasyon faktörü, veri- 100 vviavg %RMS ¦ len bir düzlemdeki tüm veri noktalarının karşılaştırılması v i 1 avg ¦ durumunda model hızlarının %66’sının, verilerin %15’i ile 0¶+(1'ñ6YH0$.ñ1$JÖQFHOJ7(008=2017 JZZZPPRRUJWU 53 Test Verisi Fiziksel CFD Model 14x6= 84 nokta 36x12=432 nokta 83x38=3154 nokta Şekil 6. Hız Verilerinin Nokta Yoğunluğu Karşılaştırması uyuşması demektir. Fiziksel CFD modellerinin üzerinde merkezde, fiziksel model sonuçları üstte ve CFD sonuçları yapılan ölçümler ve test sonuçları genellikle, saha testleri- altta olmak üzere konumlandırılmıştır. Her iki düzlem için ne oranla çok daha ayrıntılı bir test kafes sistemi üzerinde de test verileri incelendiğinde, model verilerinin test ve- yapılır. Tipik bir CFD modelinde, her ölçüm düzlemi için rilerine göre çok daha düzgün olduğu görülebilir. Bu test 3000’in üzerinde ölçüm noktası bulunur. Fiziksel model- verilerinin daha az sayıda olması ve gerçek testlerde yerel lerde bu ölçüm noktaları 450 nokta civarında iken, ger- özelliklerin testler üzerinde daha büyük etkileri olmasın- çek test verileri ise 100’den az noktadan alınır. Modeller, dan dolayıdır. saha ölçümlerine oranla çok daha ayrıntılı veriler içerdiği için bu sonuçlar, saha ölçümlerine göre yeniden ölçekle- Ölçülen test verilerinde gözle görülebilir bazı hız örgüle- nir. Bu durum noktaların ve veri karşılaştırmalarının daha ri bulunmaktadır. Çok yüksek hızlar (ortalama hızdan 1.4 düzgün bir şekilde yapılabilmesini sağlar. Kafes yoğunlu- daha yüksek) giriş düzleminin alt yarısında gözlenmek- ğu farklılıkları Şekil 6’da grafiksel olarak gösterilmiştir. tedir. En alt kısımda ise sıfıra yakın hızlar ölçülmüştür ve sağ duvar tarafında düşük hızlı bir bölge bulunmaktadır. 4. DURUM İNCELEMELERİ Fiziksel model verilerinde bu sonuçlardan hiçbiri göz- lenememektedir. CFD model verilerinde ise sadece ba- Bu kısım referanslar bölümünde verilen liteatür verilerin- zıları görülebilmektedir. Buna, düzlemin alt yarısındaki den derlenmiştir [4, 5, 6]. yüksek hızlı bölge de dahildir. CFD modeli verileri yük- sek hızlı bölgenin genişliği ile örtüşmemektedir. Fakat Durum İncelemesi 1 – Güneydoğu A.B.D. Kömür Ya- en alttaki ölçüm bölgesindeki durağan bölgeyi tahmin kıtlı Elektrik Santrali (Southeastern U.S. Coal-fired edebilmektedir. Power Station) Çıkış düzleminde, test verileri, düzlemin orta bölgesinde Güneydoğu A.B.D.’de bulunan bir kömür yakıtlı bir sant- ESP boyunca daha yüksek hızlı bir bölge göstermektedir. ralin büyük bir tek odacıklı elektrostatik ayırıcısı vardır. En yüksek hızlar ise tekrarlanan bir örgü şeklinde görül- ESP akış karakteristiklerini değerlendirebilmek için saha mektedir. Giriş düzlemine benzer bir şekilde, en alt kı- testleri ve CFD modellemesi yapılmıştır. 1970’lerin başın- sımda sıfıra yakın hızlar görülmektedir. Model verilerinde da orijinal ESP akış karakteristiklerini değerlendirebilmek de bir miktar tekrarlanan yüksek hızlar dahil olmak üzere için bir ölçekli bir model yapıldığı için her iki modelleme ESP’nin orta kısımlarda daha yüksek hızlar görülmekte- tipini de ESP saha testleri ile karşılaştırabilmek için yeterli dir; fakat bu hızların olduğu bölgeler test verileri ile tam veri bulunmaktadır. O zamanki CFD modeli akış kontrol olarak uyuşmamaktadır. CFD modeli alt kısımdaki düşük cihazlarını geliştirme amaçlı olarak kullanılmıştı. Test veri- hızlı bölgeyi de tahmin edebilmektedir. leri, akış yönündeki iki düzlem için kaydedilmişti: 1) Birin- ci toplama sahasının başlangıcında (“Giriş Düzlemi”) ve 2) Bu grafikler incelendiğinde, her iki model için de test ve- Son toplama sahasının sonunda (“Çıkış Düzlemi”). Her iki rileri ile benzerliğin çok yüksek olmadığı görülmektedir; durum için oluşturulan renkli kontür grafikleri Şekil 7 ve fakat CFD modeli fiziksel modele göre daha isabetli so- 8’de gösterilmiştir. Bu grafikler, birincil (eksenel) akış yö- nuçlar vermektedir. nündeki hızların büyüklüğünü sırasıyla iki test düzlemin- de de göstermektedir. Grafiklerde ölçülmüş test verileri Tablo 1’den 3’e kadar, ESP’nin giriş düzlemi ve çıkış düz- 0¶+(1'ñ6YH0$.ñ1$JÖQFHOJ7(008= 2017JZZZPPRRUJWU 54 Test Veri Izgarasına Göre Ölçeklenen Fiziksel Model Sonuçları – Giriş Düzlemi Test Verileri – Giriş Düzlemi Test Veri Izgarasına Göre Ölçeklenen CFD Model Sonuçları – Giriş Düzlemi Şekil 7. Normalize Edilmiş Hız: ESP Durum İncelemesi 1 0¶+(1'ñ6YH0$.ñ1$JÖQFHOJ7(008=2017 JZZZPPRRUJWU 55 Test Veri Izgarasına Göre Ölçeklenen Fiziksel Model Sonuçları – Çıkış Düzlemi Test Verileri – Çıkış Düzlemi Test Veri Izgarasına Göre Ölçeklenen CFD Model Sonuçları – Çıkış Düzlemi Şekil 8. Normalize Edilmiş Hız: ESP Durum İncelemesi 1 0¶+(1'ñ6YH0$.ñ1$JÖQFHOJ7(008= 2017JZZZPPRRUJWU 56 Tablo 1. Durum İncelemesi 1: Akış Dağılım İstatistikleri - % RMS Tablo 4. Durum İncelemesi 1: ESP Korelasyon Faktörü % RMS Sapması Korelasyon Faktörü Konfigürasyon Test Verileri CFD Model Fiziksel Model Konfigürasyon CFD Modeli Fiziksel Model Giriş Düzlemi 34.5 37.0 14.2 Giriş Düzlemi 24.3 37.2 Çıkış Düzlemi 35.1 30.8 11.9 Çıkış Düzlemi 24.3 31.2 Tablo 2. Durum İncelemesi 1: Akış Dağılım İstatistikleri – ICAC %115 verilerin uyumsuzluğunun sebebinin test verilerinin has- ICAC Standartları: %115 Kuralına Göre Yüzde sasiyetlerinin düşük olmasından kaynaklanması olasıdır. Konfigürasyon Test Verileri CFD Model Fiziksel Model Bununla birlikte, CFD modelinin histogram eğrileri, genel Giriş Düzlemi 62.2 68.4 89.7 ortalamada %0 sapma göstermektedir. ESP için korelas- Çıkış Düzlemi 55.6 68.1 95.3 yon faktörü Tablo 4’te gösterilmektedir. Görüldüğü gibi, CFD modelinin %24.3’lük ortalama bir korelasyon faktörü Tablo 3. Durum İncelemesi 1: Akış Dağılım İstatistikleri – ICAC %140 varken, fiziksel model ise %34,2’lik bir korelasyon faktö- ICAC Standartları: %140 Kuralına Göre Yüzde rüne sahiptir. Bu durum CFD modelinin çok daha iyi bir korelasyon faktörüne sahip olduğunu gösterir. Konfigürasyon Test Verileri CFD Model Fiziksel Model Giriş Düzlemi 91.9 100 100 Durum İncelemesi 2 – Batı A.B.D. Kömür Yakıtlı Elektrik Çıkış Düzlemi 97.5 100 100 Santrali (Western U.S. Coal-fired Power Station) Bu bağlamda ESP saha testleri ve fiziksel model testleri, lemi için akış dağılım istatistiklerinin bir karşılaştırması 1999 yılında 326 MW gücündeki kömür yakıtlı güç sant- verilmektedir. rali için gerçekleştirilmiştir. Bu ünitenin ikişer odacıklı iki CFD modelleri yüzdelik RMS ve ICAC’nin %115’lik şartı ko- adet ESP ayırıcısı vardır. CFD modelleme çalışması ise nusunda fiziksel modele göre çok daha iyi bir tahminde 2000 yılında tamamlanmıştır. Test verileri, taban konfigü- bulunabilmektedir. Fiziksel model, tüm şartlarda akış da- rasyonuna göre her iki modelleme çalışması ile karşılaş- ğılım istatistiklerinde gösterilen akış homojenliğini olma- tırılmıştır. sı gerekenden daha yüksek değerlerde tahmin ederken, Daha sonra CFD modeli kullanılarak, akış kontrol cihazla- CFD modeli ise özellikle %140 gerekliliği olmak üzere rına yapılacak modifikasyonlar geliştirilmiştir. Test verileri ICAC gerekliliklerini daha yüksek tahmin etmektedir. akış yönündeki iki düzlemden elde edilmiştir: 1) Birinci Model sonuçları ve test sonuçları arasındaki nokta ba- toplama alanının başlangıcında (“Giriş Düzlemi”) ve 2) zında sapma miktarı Şekil 9’daki histogramlarda göste- son toplama sahasının sonunda (“Çıkış Düzlemi”). rilmiştir. Bu grafikler, test verilerinden belli bir yüzde ile ayrılan veri noktalarını temsil etmektedir. Örnek olarak, Şekil 10 ve 11’de her iki durum için de renkli kontür gra- birinci histogramda CFD modeli için 0,21 değerine yakın fikleri gösterilmiştir. Grafiklerden açıkça görüldüğü gibi, bir tepe noktası görülmektedir. Bu durum, CFD model ve- buradaki amaç, standart ICAC homojenlik standartlarını rilerinin %21’inin test verilerinden, -%5 ve %5 civarında karşılamak değil, aksine Stothert Mühendislik (Stothert sapma yaptığını gösterir. Görsel olarak grafikler, her iki Engineering Ltd [7]) tarafından geliştirilen Asimetrik Gaz model için de test verileri ile benzer bir ilişki gösterme- Akış Teknolojisine (Skewed Gas Flow Technology TM) sine karşın bazı noktalarda hem CFD verileri hem de fi- göre oluşturulan bir hız profiline ulaşmak hedeflenmiştir. ziksel model verileri test verilerinden %50’ye varan oran- Bu grafikler, hız büyüklüklerini birincil (eksenel) akış yö- larda farklılık gösterebilmektedir. Bu noktaların çoğu, nünde her iki test düzlemi için göstermektedir. Grafikler en alt bölümde toplanan verilerde (test verilerinde en göstermektedir ki, hem CFD hem de fiziksel model giriş düşük hızların görüldüğü bölge) ve giriş düzleminin sağ ve çıkış düzlemlerindeki hız eğilimlerini doğru olarak tes- kısmındadır. (Burada da test verileri yoğunluk olarak ol- pit etmişlerdir. Kolaylıkla görülebileceği gibi, yüksek hızlı dukça düşüktür.) Düşük hızların görüldüğü bölgelerdeki akış bölgeleri, giriş düzleminin alt kısmında ve çıkış düzle- 0¶+(1'ñ6YH0$.ñ1$JÖQFHOJ7(008=2017 JZZZPPRRUJWU 57 7HVWYHULOHULQHJ|UH(63JLULúLQGHQRNWDED]OÕKLVWRJUDPJUDIL÷L &)'0RGHO )L]LNVHO)L]LNVHO0RGHO0RGHO 9HUL1RNWDODUÕQÕQ\]GHVL íí íííííííí 7HVWYHULOHULQGHQ\]GHOLNVDSPD 7HVWYHULOHULQHJ|UH(63JLULúLQGHQRNWDED]OÕKLVWRJUDPJUDIL÷L &)'0RGHO )L]LNVHO)L]LNVHO0RGHO0RGHO 9HUL1RNWDODUÕQÕQ\]GHVL íí íííííííí 7HVWYHULOHULQGHQ\]GHOLNVDSPD Şekil 9. Nokta Bazlı Grafiğe Göre Hız Sapması: ESP Durum İncelemesi 2 minin üst kısmında tespit edilmiştir. Her iki düzlemde de Tablo 5. Durum İncelemesi 1: Akış Dağılım İstatistikleri – Yüzdelik RMS fiziksel model, hem CFD modeline hem de test verilerine % RMS Sapması göre daha az miktarda asimetri (skew) göstermektedir. Konfigürasyon Test Verileri CFD Model Fiziksel Model Tablo 5’ten 7’ye kadar, bu ESP’nin giriş ve çıkış düzlem- Giriş Düzlemi 33.4 42.0 20.1 lerindeki akış dağılım istatistiklerinin karşılaştırılması gö- Çıkış Düzlemi 34.7 27.8 17.8 rülebilir. Hedeflenen hızların eş dağılımlı olmadığı için, yüzdelik RMS ve ICAC standartları ile karşılaştırmaların bu Tablo 6. Durum İncelemesi 1: Akış Dağılım İstatistikleri – ICAC %115 duruma göre modifiye edildiği not edilmelidir. Bunu yeri- ICAC Standartları: %115 Kuralına Göre Yüzde ne, yüzdelik RMS ve akış hızları ortalama hıza göre %115 Konfigürasyon Test Verileri CFD Model Fiziksel Model ve %140’tan az olan bölgelerin yüzdeleri hesaplanmıştır. Giriş Düzlemi 63.5 61.5 86.5 Giriş düzleminde, şekillerde de görüldüğü gibi, CFD mo- Çıkış Düzlemi 78.8 76.7 72.6 0¶+(1'ñ6YH0$.ñ1$JÖQFHOJ7(008= 2017JZZZPPRRUJWU 58 Test Veri Izgarasına Göre Ölçeklenen Fiziksel Model Sonuçları – Giriş Düzlemi H Test Verileri – Giriş Düzlemi H Test Veri Izgarasına Göre Ölçeklenen CFD Model Sonuçları – Giriş Düzlemi Şekil 10. Normalize Edilmiş Hız: ESP Durum İncelemesi 2 0¶+(1'ñ6YH0$.ñ1$JÖQFHOJ7(008=2017 JZZZPPRRUJWU 59 Test Veri Izgarasına Göre Ölçeklenen Fiziksel Model Sonuçları – Çıkış Düzlemi Test Verileri – Çıkış Düzlemi Test Veri Izgarasına Göre Ölçeklenen CFD Model Sonuçları – Çıkış Düzlemi Şekil 11. Normalize Edilmiş Hız: ESP Durum İncelemesi 2 0¶+(1'ñ6YH0$.ñ1$JÖQFHOJ7(008= 2017JZZZPPRRUJWU 60 min edememiştir. CFD modeli ise tepe hızlarını oldukça Tablo 7. Durum İncelemesi 1: Akış Dağılım İstatistikleri – ICAC %140 doğru bir şekilde tahmin ederken, ölçülenden daha ge- ICAC Standartları: %140 Kuralına Göre Yüzde niş bir yüksek hız bölgesi öngörmüştür. Bu yüzden, CFD Konfigürasyon Test Verileri CFD Model Fiziksel Model modeli %140 şartını bir miktar düşük tahmin ederken, Giriş Düzlemi 93.7 91.0 99.7 fiziksel model ise olması gerekenden yüksek bir tahmin Çıkış Düzlemi 86.8 90.6 92.0 oluşturmuştur. Tablo 8. Durum İncelemesi 2: ESP Korelasyon Faktörü deli yüzdelik RMS ve %115 şartlarında belirtilen akış ho- mojenliğini bir miktar daha düşük olarak tahmin ederken, Korelasyon Faktörü fiziksel model ise çok yüksek tahmin etmiştir. Şeil 10’da Konfigürasyon CFD Modeli Fiziksel Model da görülebileceği üzere, fiziksel model, giriş düzleminin Giriş Düzlemi 37.0 32.4 alt kısmında yakın yerlerde ölçülen en yüksek hızları tah- Çıkış Düzlemi 27.2 40.8 7HVWYHULOHULQHJ|UH(63JLULúLQGHQRNWDED]OÕKLVWRJUDPJUDIL÷L &)'0RGHO )L]LNVHO0RGHOVH RGH HUL1RNWDODUÕQÕQ\]GHVL íí íííííííí 7HVWYHULOHULQGHQ\]GHOLNVDSPD 7HVWYHULOHULQHJ|UH(63JLULúLQGHQRNWDED]OÕKLVWRJUDPJUDIL÷L &)'0RGHO )L]LNVHO0RGHO)L]LNVHO0RGHO 9HUL1RNWDODUÕQÕQ\]GHVL 9 íí íííííííí 7HVWYHULOHULQGHQ\]GHOLNVDSPD Şekil 12. Nokta Bazlı Grafiğe Göre Hız Sapması ESP Durum İncelemesi 2 0¶+(1'ñ6YH0$.ñ1$JÖQFHOJ7(008=2017 JZZZPPRRUJWU 61 Çıkış düzleminde, CFD modeli yüzdelik RMS’yi bir miktar tır. Daha sonra CFD modeli kullanılarak akış kontrol ci- düşük tahmin ederken, fiziksel model çok daha düşük bir hazlarında yapılacak modifikasyonlar tasarlanmıştır. Test tahmin vermektedir. Bu durumun sebebi, fiziksel mode- verileri akış yönündeki üç adet düzlemde kaydedilmiştir: lin çıkış düzleminin üst kısmına yakın bölgedeki yüksek 1) Birinci toplama sahasının başlangıcında (“Giriş Düzle- hızları tahmin edememesidir (Şekil 11). Her iki model de mi”), 2) Birinci ve ikinci toplama sahaları arasında (“A/B ICAC %115 şartını yakın bir şekilde tahmin ederken, fizik- Düzlemi”) ve 3) Son toplama sahasının sonunda (“Çıkış sel modelin tahmininin biraz şansa dayandığını söyleye- Düzlemi”). biliriz. Fiziksel modelde, amaçlanan hızın üstünde kalan en yüksek hızlı akış bölgesi çıkış düzlemin alt bölgesinde Her iki durum için oluşturulan renkli kontür grafikleri Şe- kalmaktadır. Bu durum fiziksel modelin sapma seviyesini, kil 13 ve 15’te gösterilmiştir. Bu grafikler, birincil (eksenel) hem hedeflenen miktardan hem de ölçülen miktardan akış yönündeki hızların büyüklüğünü sırasıyla üç test daha düşük tahmin etmesinden kaynaklanmaktadır. düzleminde de göstermektedir. Bu grafikler göstermek- tedir ki, hem CFD modeli hem de fiziksel model, A-B düz- Temel durum için kullanılan korelasyon faktörü Tablo 8’de lemindeki ve çıkış düzlemindeki akım eğilimlerini doğru gösterilmiştir. Görüldüğü gibi, CFD modelinin ortalama olarak tahmin etmektedir. Fakat ikisi de giriş düzlemin- korelasyon faktörü %32,1 iken fiziksel modelin korelas- deki test verileri ile yeterli derecede uyuşmamaktadır. Bu yon faktörü ise %36,6’dır. Fiziksel model giriş düzleminde durum incelendiğinde, giriş düzleminin üst ve alt kısım- bir miktar daha iyi bir korelasyona sahip iken CFD modeli larında yüksek derecede akım kıvrımlanması olduğu gö- çıkış düzleminde daha iyi bir korelasyona sahiptir. rülmüştür. Bu yüzden, bu düzlemde yapılan hız ölçümleri eksenel doğrultudaki hız genişliğini doğru olarak yansıt- Akış dağılım istatistikleri, renkli kontür grafikleri, nokta mamaktadır. 9’dan 11’e kadar olan tablolar, ESP’nin Giriş bazlı veri karşılaştırmaları ve Korelasyon Faktörü genel Düzlemi, A-B Düzlemi ve Çıkış Düzlemi için akış dağılım olarak giriş düzleminde benzer korelasyon göstermekte istatistiklerinin bir karşılaştırmasını vermektedir. (fiziksel modelin korelasyonu bir miktar daha iyi olarak) iken çıkış düzleminde sadece CFD modeli iyi bir korelas- Tablo 9. Durum İncelemesi 3: Akış Dağılım İstatistikleri - % RMS yon göstermektedir. Dört veri karşılaştırma yönteminden % RMS Sapması her biri, modelleme projesinin amaçları doğrultusunda göz önüne alınmalı ve değerlendirilmelidir. Bu santrale Konfigürasyon Test Verileri Konfigürasyon Test Verileri özel olarak, SGFTTM yöntemi kullanıldığı için ESP çıkış Giriş Düzlemi 44.2 33.9 40.3 düzlemindeki yerel hız örgüleri özellikle önemlidir. Bu A-B Düzlemi 22.5 14.7 24.7 yüzden CFD modeli, ESP çıkışında bulunan perfore pla- Çıkış Düzlemi 38.0 18.7 25.0 kaları, istenilen hava akımı özelliklerini elde etme ama- cıyla kullanılmıştır. CFD modeli kullanılarak geliştirilen Tablo 10. Durum incelemesi 3: Akış Dağılım İstatistikleri – ICAC %115 modifikasyonların uygulanması sonucunda, fiziksel mo- ICAC Standardları: %115 Kuralına Göre Yüzde del kullanılarak tasarlanan ESP’nin önceki konfigürasyo- Konfigürasyon Test Verileri Konfigürasyon Test Verileri nuna göre parçacık emisyonlarında azalma olduğu tespit edilmiştir. Giriş Düzlemi 60.7 61.6 69.6 A-B Düzlemi 75.0 80.9 84.5 Durum İncelemesi 3 – Kanada Kömür Yakıtlı Elektrik Çıkış Düzlemi 55.1 73.5 81.6 Santrali Bu durumda incelenen ESP, 4 odacıklı 2 adet ayırıcıya sa- Tablo 11. Durum incelemesi 3: Akış Dağılım İstatistikleri – ICAC %140 hip, 385 MW gücünde bir ünitedir. Akış kontrol cihazları, ICAC Standardları: %140 kuralına göre yüzde 1979 yılında bir fiziksel model kullanılarak tasarlanmıştır. Konfigürasyon Test Verileri Konfigürasyon Test Verileri 1998 yılında, ESP akış karakteristiklerini ölçme amaçlı bir Giriş Düzlemi 78.6 86.6 96.4 saha testi çalışması yapılmıştır. 1999 yılında bir CFD mo- A-B Düzlemi 98.8 100.0 100.0 deli referans çalışması yapılmış ve fiziksel model ve CFD Çıkış Düzlemi 98.0 100.0 100.0 modeli sonuçları saha testleri sonuçları ile karşılaştırılmış- 0¶+(1'ñ6YH0$.ñ1$JÖQFHOJ7(008= 2017JZZZPPRRUJWU 62 Test Veri Izgarasına Göre Ölçeklenen Fiziksel Model Sonuçları – Giriş Düzlemi Test Verileri – Giriş Düzlemi Test Veri Izgarasına Göre Ölçeklenen CFD Model Sonuçları – Giriş Düzlemi Şekil 13. Normalize Edilmiş Hız: ESP Durum İncelemesi 3 0¶+(1'ñ6YH0$.ñ1$JÖQFHOJ7(008=2017 JZZZPPRRUJWU 63 Test Veri Izgarasına Göre Ölçeklenen Fiziksel Model Sonuçları – Çıkış Düzlemi 7HVWYHULÕ]JDUDVÕQDJ|UH|OoHNOHQHQ)L]LNVHO0RGHO6RQXoODUÕ±dÕNÕú']OHPL AB Düzleminde Test Verileri $%']OHPLQGHWHVWYHULOHUL Test Veri Izgarasına Göre Ölçeklenen CFD Model Sonuçları - AB Düzlemi dĞƐƚǀĞƌŝŦnjŐĂƌĂƐŦŶĂŐƂƌĞƂůĕĞŬůĞŶĞŶ&DŽĚĞů^ŽŶƵĕůĂƌŦͲ$%']OHPL Şekil 14. Normalize Edilmiş Hız: ESP Durum İncelemesi 3 0¶+(1'ñ6YH0$.ñ1$JÖQFHOJ7(008= 2017JZZZPPRRUJWU 64 Test Veri Izgarasına Göre Ölçeklenen Fiziksel Model Sonuçları – Çıkış Düzlemi Test Verileri – Çıkış Düzlemi Test Veri Izgarasına Göre Ölçeklenen CFD Model Sonuçları – Çıkış Düzlemi Şekil 15. Normalize Edilmiş Hız: ESP Durum İncelemesi 3 0¶+(1'ñ6YH0$.ñ1$JÖQFHOJ7(008=2017 JZZZPPRRUJWU 65 Test verilerine göre ESP giriúinde nokta bazlÕ histogram grafi÷i 30 CFD Model Fiziksel Model l 25 20 n yüzdesi Õ n Õ 15 10 5 0 í100í90 í80 í70 í60 í50 í40 í30 í20 í10 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Test verilerinden yüzdelik sapma Test verilerine göre AB düzleminde nokta bazlÕ histogram grafi÷i 30 CFD Model Fiziksel Model 25 20 n yüzdesi Veri Noktalar Õ n Õ 15 10 5 0 í100í90 í80 í70 í60 í50 í40 í30 í20 í10 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Test verilerinden yüzdelik sapma Test verilerine göre ESP çÕkÕúÕnda nokta bazlÕ histogram grafi÷i ,30 CFD Model Fiziksel Model 25 20 n yüzdesi Veri Noktalar Õ n Õ 15 10 Veri Noktalar 5 0 í100í90 í80 í70 í60 í50 í40 í30 í20 í10 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Test verilerinden yüzdelik sapma Şekil 16. Nokta Bazlı Grafiğe Göre Hız Sapması: ESP Durum İncelemesi 3 0¶+(1'ñ6YH0$.ñ1$JÖQFHOJ7(008= 2017JZZZPPRRUJWU 66 Giriş düzlemindeki yüksek yüzdelik RMS değeri, akış kıv- Tablo 12. Durum İncelemesi 3 ESP Korelasyon Faktörü rımlılığının (flow angularity) test verilerinin yorumlan- Korelasyon Faktörü masını etkilediğinin bir başka göstergesidir. A-B Düzlemi ve Çıkış Düzlemi için ise CFD modeli, yüzdelik RMS değe- Konfigürasyon CFD Modeli Konfigürasyon rini önemli oranlarda düşük tahmin etmektedir. Fiziksel AB Düzlemi 21.2 Giriş Düzlemi model sadece Çıkış Düzlemini düşük olarak tahmin et- Çıkış Düzlemi 27.8 Çıkış Düzlemi mekte ve bu tahmin CFD modeline göre çok az bir miktar daha isabetsizdir. Fakat CFD modeli, test verilerinin ICAC Temel durum için olan Korelasyon Faktörü, Tablo 12’de şartlarına, fiziksel modele oranla daha uygun değerler gösterilmiştir. Giriş Düzlemi, akış kıvrımlılığı sebebiyle üretmektedir. bu tabloya eklenmemiştir. Daha önce de belirtildiği gibi, Temel konfigürasyon için, model sonuçları ve test verileri CFD modeli ortalama %24,5’lik bir Korelasyon Faktörüne arasındaki nokta bazlı sapmalar Şekil 16’daki histogram- ve Fiziksel Model ortalama %28,4’lük bir Korelasyon Fak- larda gösterilmiştir. Bu grafiklerde, akış kıvrımlanmasının törüne sahiptir. Bazı noktalarda test sonuçları ile uyuş- etkili olduğu giriş düzleminde korelasyonun ne kadar dü- ma düzeyinin %20’nin altında olmasına rağmen, Fiziksel şük olduğu görülebilmektedir. A-B ve Çıkış Düzlemlerin- Modelin, Çıkış Düzlemindeki ortalaması histogramlarda de korelasyon değerleri hem CFD modeli hem de fiziksel görüldüğü gibi daha yüksektir. Genel olarak, tüm veri model için oldukça yakın değerlerdedir. Bu histogram- noktaları bire bir olarak karşılaştırıldığında her iki model larda görüldüğü üzere, CFD model tahminlerinin %43,8’i de benzer yakınlıkta sonuçlar üretmekte; ama CFD mode- +/- %25’lik hata bandında bulunurken, fiziksel model linin korelasyonu biraz daha iyi olmaktadır. tahminlerinin ise %37,5’i bu bantta bulunmaktadır. A-B Akış dağılım istatistikleri ve renkli kontür grafikleri fiziksel düzleminde aynı analiz göstermektedir ki, CFD model ölçekli modelin daha iyi bir korelasyona sahip olduğunu tahminlerinin %82,1’i +/- %25’lik hata bandında bulunur- gösterirken, nokta bazlı veri karşılaştırmaları ve Korelas- ken, fiziksel model tahminlerinin ise %70,2’si bu bantta yon Faktörü, CFD modelinin korelasyonunu daha iyi ola- bulunmaktadır. Son olarak, Çıkış Düzlemi için aynı analiz, rak yansıtmaktadır. CFD model tahminlerinin %83,7’sinin +/- %25’lik hata bandında bulunduğunu ve fiziksel model tahminlerinin Çalışmaya konu olan bu ESP’de, CFD modelinin korelas- ise %72,4’ünün bu bantta bulunduğunu göstermektedir. yonu, yeni modifikasyonlar tasarlamak için oldukça ye- terli görülmektedir. Buradaki tasarımın amacı, Stothert Hem CFD hem Fiziksel Modelin, test sonuçları ile uyuş- ma düzeyinin %50’nin altına düştüğü bazı noktalar bu- Mühendisliğin şartnamelerine göre SGFTTM teknolojisi- lunmaktadır. Bu noktalar özellikle ESP’nin zemin kısmına ni uygulamaktı. CFD modelinin kullanımı ile geliştirilen yakın bölgelerdedir. Renkli kontür grafiklerinden de görü- modifikasyonların uygulanmasından sonra, ESP’nin ön- lebileceği gibi, hızın sıfır olduğu pek çok nokta bulunmak- ceki konfigürasyonuna oranla parçacık emisyonu önemli tadır (siyah test verisi noktaları). Bu durum göstermektedir oranlarda azaltılabilmiştir. ki, test sondaları bazı yapısal elemanlardan etkilenmekte- Özet – Tüm Durumlar İçin dir. Bu da bu yapısal elemanların her iki model geometri- sinde de temsil edilmediği sonucuna götürüyor. Liteatürde açıklanan ve yukarıda özetlenen durum ince- Tablo 13. Tüm Durum İncelemeleri - Tesis Tanımları Durum İncelemesi Tesis Büyüklüğü Konum Durum İncelemesi Tesis Büyüklüğü Konum 1 440 MW Güneydoğu A.B.D. 6 893 MW Ortabatı A.B.D. 2 326 MW Batı A.B.D. 7 893 MW Ortabatı A.B.D. 3 385 MW Kanada 8 952 MW Güneydoğu A.B.D. 4 441 MW Güneydoğu A.B.D. 9 952 MW Güneydoğu A.B.D. 5 446 MW Güneydoğu A.B.D. 10 385 MW Kanada 0¶+(1'ñ6YH0$.ñ1$JÖQFHOJ7(008=2017 JZZZPPRRUJWU 67 Tablo 14. Tüm Durum İncelemeleri % RMS sapması % RMS Korelasyonu Durum Data Test CFD Fiziksel İnc. Plane Location Verisi Model Model Test Verisi CFD Model Fiziksel Model 1 Inlet 34.5 37.0 14.2 Outlet 35.1 30.8 11.9 2 Inlet 33.4 42.0 20.1 Outlet 34.7 27.8 17.8 3 Inlet 44.2 33.9 40.3 AB 22.5 14.7 24.7 Outlet 38.0 18.7 25.0 506 4 AB 28.5 32.1 15.2 5 Outlet 32.9 24.3 29.7 6 Inlet 11.2 4.3 n/a Outlet 8.9 4.5 n/a 7 Inlet 8.6 3.4 n/a ,2 , 2 ,$% 2 $% 2 , 2 ,2 , 2 , 2 $% 2 'XUXP Outlet 8.3 4.6 n/a 8 Inlet 39.6 22.3 n/a bĞŬŝůϭϳ͘dƺŵĚƵƌƵŵŝŶĐĞůĞŵĞůĞƌŝŝĕŝŶŬŦƔĂŒŦůŦŵ7ƐƚĂƚŝƐƚŝŬůĞƌŝ ͲLJƺnjĚĞůŝŬZD^ Outlet 11.2 10.3 n/a 9 Inlet 28.7 22.8 n/a Outlet 12.7 11.2 n/a 10 AB 48.1 37.9 n/a Şekil 17. Tüm Durum İncelemeleri İçin Akış Dağılım İstatistikleri - Yüzdelik RMS Outlet 32.2 20.1 n/a Tablo 15. Tüm Durum İncelemeleri - Akış Dağılım İstatistikleri – ICAC Şartları Akış Dağılım İstatistikleri - % RMS ICAC Standardları: %115 Kuralına Göre Yüzde ICAC Standardları: %140 Kuralına Göre Yüzde Durum İnc. Veri düzlemi konumu Test Verileri CFD Model Fiziksel Model Test Verileri CFD Model Fiziksel Model 1 Giriş 63.5 61.5 86.5 91.9 100 100 Çıkış 78.8 76.7 72.6 97.5 100 100 2 Giriş 63.5 61.5 86.5 93.7 91.0 99.7 Çıkış 78.8 76.7 72.6 86.8 90.6 92.0 3 Giriş 60.7 61.6 69.6 78.6 86.6 96.4 AB 75.0 80.9 84.5 98.8 100.0 100.0 Çıkış 55.1 73.5 81.6 98.0 100.0 100.0 4 AB 68.5 74.3 95.2 93.1 86.5 100 5 Çıkış 66.9 67.5 90.6 96.9 100 100 6 Giriş 96.5 100 n/a 100 100 n/a Çıkış 100 97.9 n/a 100 100 n/a 7 Giriş 94.4 100 n/a 100 100 n/a Çıkış 98.6 97.9 n/a 100 100 n/a 8 Giriş 66.9 75.0 n/a 84.4 97.2 n/a Çıkış 90.0 94.4 n/a 100 100 n/a 9 Giriş 71.9 82.8 n/a 92.5 97.8 n/a Çıkış 88.9 91.9 n/a 100 100 n/a 10 AB 58.7 61.9 n/a 79.4 89.7 n/a Çıkış 88.1 100 n/a 94.0 100 n/a 0¶+(1'ñ6YH0$.ñ1$JÖQFHOJ7(008= 2017JZZZPPRRUJWU 68 ICAC %115 Şartı Korelasyonu ICAC %140 Şartı Korelasyonu Şekil 18. Tüm Durum İncelemeleri Akış Dağılım İstatistikleri – ICAC %115 Şekil 19. Tüm Durum İncelemeleri Akış Dağılım İstatistikleri – ICAC %140 Tablo 16. Tüm Durum İncelemeleri - Korelasyon Faktörü Korelasyon Faktörü .RUHODV\RQ)DNW|U|]HW &)'0RGHO )L]LNVHO0RGHO Durum Veri Düzlemi CFD Fiziksel Model İnc. konumu Model 1 Inlet 24.3 37.2 Outlet 24.3 31.2 2 Inlet 37.0 32.4 Outlet 27.2 40.8 &RUUHODWLRQ)DFWRU 3 AB 21.2 24.8 ,2,2,$%2$%2,2,2,2 , 2$% Outlet 27.8 31.9 'XUXP 4 AB 35.0 31.2 Şekil 20. Tüm Durum İncelemeleri – Korelasyon Faktörü 5 Outlet 25.9 31.3 6 Inlet 10.3 n/a Outlet 10.6 n/a lemeleri, Kuzey A.B.D’deki kömür yakıtlı elektrik santrallerinde yapıl- mıştır. Bu santrallerin büyüklükleri ve konumları Tablo 13’te verilmiştir. 7 Inlet 8.4 n/a Outlet 10.8 n/a Her durum çalışması için hesaplanan Akış İstatistikleri ve Korelasyon Faktörleri sayısal olarak Tablo 14’ten 16’ya, grafiksel olarak ise Şekil 8 Inlet 42.7 n/a 17’den 20’ye kadar verilmiştir. Outlet 9.1 n/a Akış istatistiklerinin analizinde, her iki modelinde benzer doğruluk 9 Inlet 29.0 n/a oranlarına sahip olduğu görülmüştür. Tablo 17’de görüldüğü gibi, 10 Outlet 10.0 n/a durum incelemesinin hepsinin ortalaması alındığında, CFD modelleri için olan Korelasyon Faktörü 23,5 (sadece fiziksel modellerin de mev- 10 AB 33.4 n/a cut olduğu çalışmalar ele alınırsa 27,8) olmakta ve fiziksel modeller için Outlet 21.8 n/a de bu faktör 32,6 olmaktadır. 0¶+(1'ñ6YH0$.ñ1$JÖQFHOJ7(008=2017 JZZZPPRRUJWU 69 Tablo 17. Tüm Durum İncelemeleri İçin Ortalama Korelasyon Faktörü Modelleme metodlarının daha dikkatli ve ayrıntılı bir şe- kilde uygulanması ve karşılaştırma yöntemlerinin daha Korelasyon Faktörü dikkatli bir şekilde uygulanması, test verileri ile olan ko- Fiziksel Konfigürasyon CFD Model relasyonu daha da artacaktır. Özellikle CFD modellemesi Model konusunda, bilgisayarların işlem gücü dahilinde geomet- Giriş Düzlemi– Tüm Modeller 27.2 34.7 rik ayrıntıların mümkün olduğunca modele dahil edilme- si gerekmektedir. Ayrıca akış ölçüm cihazlarının montaj AB Düzlemi– Tüm Modeller 29.9 28.0 yapısının etkileri de daha ayrıntılı bir şekilde incelenme- Çıkış Düzlemi– Tüm Modeller 18.6 33.8 lidir. Mümkün olduğu zamanlar, kurulu olan akış kontrol cihazlarının geometrik yapısı incelenmeli ve belgelen- melidir. Bu ölçümler, modellerin yapımında kullanılan ESP çizimleri ile karşılaştırılmalı ve onaylanmalıdır. Model Her iki model mevcut iken Giriş Düzlemi 30.6 34.7 verilerini test verileri ile karşılaştırırken, test veri noktaları Her iki model mevcut iken AB Düzlemi 28.1 28.0 ile model veri noktaları geometrik olarak birbirlerini kar- şılamalıdırlar. Model veri noktaları, test veri noktaları ile Her iki model mevcut iken Çıkış Düzlemi 26.3 33.8 aynı miktarda değilse, uygun interpolasyon yöntemleri ile birbirlerini karşılayacak sayıya getirilmelidirler. Tüm Düzlemler 23.5 32.6 KAYNAKÇA Her iki model mevcut iken Tüm Düzlemler 27.8 32.6 1. Patankar, V. S. 1980. NumericalHeat Transfer and FluidFlow, Hemisphere Publishing, Washington. 2. Lindeburg, R. M. 1995. Mechanical Engineering Reference Manual, Professional Publications, Inc., Belmont, CA, USA, p. 5. SONUÇ 3-33. Literatürden alınan ve yukarıda özetlenen CFD modelle- 3. Gretta, W. J., Grieco, G. J. 1995. “Consideration of Scale in ri ve fiziksel model sonuçlarının karşılaştırmaları göster- PhysicalFlowModeling of AirPollution Control Equipment,” In- ternational Joint Power Generation Conference and Expositi- mektedir ki bir ESP dahilindeki gaz akışı hız örgüleri ko- on, 8-12 October 1995, Minneapolis, United States. nusunda her iki modelleme seçeneği de benzer doğruluk 4. Katz, J. 1979. The Art of Electrostatic Precipitation, Precipitator oranlarına ulaşmaktadır. Burada özetlenen 10 durum Technology Inc., Pennsylvania. incelemesinin hepsinin ortalaması alındığında, CFD mo- 5. Institute of Clean Air Companies. 1997. “Electrostatic Precipita- delleri için olan Korelasyon Faktörü 23,5 (sadece fiziksel tor Gas Flow Model Studies,” Publication EP-7, January. modellerin de mevcut olduğu çalışmalar ele alınırsa 27,8) 6. Hein, A. 1988. “A New Concept in Electrostatic Precipitator Gas olmakta ve fiziksel modeller için de bu faktör 32,6 olmak- Distribution,” American Power Conference. tadır. Bu korelasyon dereceleri, modelleme yönteminin 7. Çakmanus, İ. 2000. “Elektronik Sistemlerin Soğutulmasının kullanışlı bir mühendislik aracı olması için yeterli derece- Sayısal ve Deneysel Olarak İncelenmesi,” Doktora Tezi, Makina de yüksek olduğu değerlendirilmektedir. Mühendisliği Bölümü, Gazi Üniversitesi, Ankara. 0¶+(1'ñ6YH0$.ñ1$JÖQFHOJ7(008= 2017JZZZPPRRUJWU 70 (7.ñ1/ñ. 9,,*¶1(ì(1(5-ñ6ñ6ñ67(0/(5ñ 6(032=<8089(6(5*ñ6ñ Amaç-Kapsam Odamız tarafından ulusal düzeyde yedinci kez gerçekleştirilecek olan “Güneş Enerjisi Sistemleri Sempozyumu ve Sergisi”; güneş enerjisiyle ilgili olarak öncelikle farkındalık yaratılması, bilginin yaygınlaştırılması ve yoğunlaştırılması, teknolojik yeniliklerin ve uygulamaların ülkemize kazandırılması ama- cıyla 22-23 Eylül 2017 tarihlerinde Mersin’de düzenlenecektir. Yılda üçyüzden fazla günün güneşli geçti- ği Mersin’de bugüne kadar TMMOB Makina Mühendisleri Odası (MMO) adına, Mersin Şu- besi tarafından, 1997 yılında “Güneş Enerjisi Sistemleri” konusunda bir seminer ve 2003, 2005, 2007, 2009, 2011 ve 2013 yıllarında da “Güneş Enerjisi Sistemleri Sempozyumu ve Sergisi” adı altında altı sempozyum dü- zenlenmiştir. MMO tarafından Mersin Şube tarafından yedincisi düzenlenecek olan sem- pozyum ve sergide amaç, özellikle yılda or- talama 1311 kWh/m2 ışınım alan ülkemizde, güneş enerjisinin kullanım alanlarının yay- gınlaşmasını sağlayacak uygulamaları tanıt- mak, yerli ve yeni teknolojilerin ülkemizde üretimini ve kullanılmasını sağlamaktır. Ön- celikle farkındalık yaratmak, sonra bilgilen- dirmek ve bilinçlendirmek için; ilgili tüm ta- rafların (uygulamaya yönelik çalışan kamu ve özel sektör temsilcileri, yasal düzenlemelerin hazırlayıcıları, yerel yöneticiler, araştırmacılar ve akademisyenler) bir araya getirilmesi, zen- gin içerikli tartışmalar ve görüş alışverişinin yapılması hedeflenmektedir. 0¶+(1'ñ6YH0$.ñ1$JÖQFHO J7(008= 2017 Jwww.mmo.org.tr 71 Sempozyumda yapılacak sunum ve dan, kamusal denetimin dışlandığı t (àOeş Santralleri tartışmalardan elde edilecek çıktı ve bir yapıda, dışa bağımlılığı azaltmak t (àOFǵ Enerjisi Destekli Soğutma sonuçlar, güneş enerjisi alanında dün- bir yana artıracak bir süreç, Mersin’de ve İklimlendirme Sistemleri yadaki yeni teknolojik gelişmelerin nükleer santralın kurulması girişimleri t (àOFǵ &OFSKƌTƌZMF %BNUNB ,V- tartışılması, günlük yaşama indirgen- ülke çıkarlarına uygun değildir. SVUNB 4FSB*TUNBWF%POEBO,P- mesi ve en son uygulamalar konusun- TMMOB Makina Mühendisleri Odası, runma Uygulamaları da ülkemizde bilgi birikiminin yaygın- ülke kaynaklarının ve teknolojinin, laşması ve derinleşmesiyle, Odamızın t (àOFǵ&OFSKƌTƌOƌO%FQPMBONBT halkımızın ve ülkemizin çıkarları doğ- bilimi ve teknolojiyi halkın hizmetine t 0UPNPUƌW4BOBZƌWF%FOƌ[5BǵUMB- rultusunda kullanımını savunmak- sunma görevi doğrultusunda sinerji rında Güneş Enerjisi Uygulamaları tadır. Mesleğimizle ilgili alanlarda yaratacaktır. meydana gelen bilimsel ve teknolojik t (àOFǵ &OFSKƌTƌ 4ƌTUFNMFSƌOEF7F- Ülkemizin enerji alanında dışa bağım- gelişmelerin, yeni uygulamaların ta- SƌNMƌMƌL &OFSKƌ<FSKƌ"OBMƌ[MFSƌ lılığı giderek artmaktadır. Odamız do- nıtılmasının yanı sıra, altyapıdaki ve t (àOFǵ &OFSKƌ 4ƌTUFNMFSƌOEF 5FL- ğal, sürdürülebilir, yenilenebilir enerji yasalardaki sorunlarıyla birlikte ele nolojik Gelişmeler, Melez Sistem- kaynaklarının kullanımı ile bu strate- alınması Odamızın sorumlulukları MFS :FOƌ6ZHVMBNBMBS "SBǵUSNB- jik alanda bağımlılığımızı azaltmanın, arasındadır. Odamız Mersin’de dü- lar ve Yerli Üretim enerji girdileri ithalatına ödediği- zenlenecek bu sempozyum ve sergi t (àOFǵ &OFSKƌTƌOƌO ÃMLF &LPOP- miz yüksek bedellerin azaltılmasının ile geçmiş yıllarda olduğu gibi, tüm NƌTƌ:ÚOàOEFO ƞODFMFONFTƌ "M- mümkün olduğu düşüncesindedir. sektör temsilcilerini, akademisyenleri, ternatif Enerjiler İçinde Yerinin araştırmacıları, uzmanları, yasal mev- Enerji sektöründe temel ve öncelikli belirlenmesi zuat hazırlayıcılarını ve ilgili kamu ve adım, enerjiyi verimli kullanmaktır. özel sektör kurum yetkililerini bir ara- t (àOFǵ&OFSKƌTƌWF±FWSF İkinci adım ise yenilenebilir enerji ya getirerek, bu sorumluluğunu halkı- t (àOFǵ &OFSKƌTƌ 4ƌTUFNMFSƌ WF (Ú- kaynaklarının en hızlı ve verimli şe- mızın çıkarları doğrultusunda yerine SàOUà,ƌSMƌMƌǘƌ kilde, kamusal planlama ve kamusal getirecektir. denetim altında, kamu ve ülke çıkar- t 5FǵWƌL ƞǵMFUNFWF:BUSN4PSVOMBS ları korunarak devreye sokulmasıdır. t :FSMƌÃSFUƌN,POVTVOEB:BǵBOBO Temiz ve yenilenebilir enerji kaynak- Kongre Sıkıntılar larının başında güneş enerjisi yer al- t (àOFǵ &OFSKƌTƌ 4ƌTUFNMFSƌOEF maktadır. Güneşin yüzyıllardır dünya- .RQXODUÕ Otomasyon daki bütün yaşamın kaynağı olduğu, t (àOFǵ&WMFSƌ (àOFǵ.ƌNBSƌTƌ t (àOFǵ&OFSKƌTƌƌMF)ƌESPKFO&MEFO bugün güneş enerjisinin dünyamızı t (àOFǵ1ƌMMFSƌWF,VMMBON"MBOMBS Edilmesi yoğunlaşan çevre sorunlarıyla ve kü- t 0EBLMBZD(àOFǵ&OFSKƌTƌ resel ısınma sorunlarıyla karşı karşıya Toplayıcıları t 4FLUÚSEFLƌ6ZHVMBNBMBS getiren fosil yakıtlara alternatif olacak güce eriştiği gerçektir. )×PGĩ'PGTLKUK5KUVGONGTK5GORQ\[WOWXG5GTIKUK5GMTGVGTK Öte yandan nükleer santraller, ener- #[ĩG-#4#%# ji arz eksikliğine ve dışa bağımlılığa alternatif olarak gösterilmekte ve .KOQPNWM/CJ5QM0Q #;GPKĩGJKT/'45ć0 nükleer santral yapımı için adımlar 6GN atılmaktadır. Ülkemizde güneş enerji- (CMU si potansiyeli başta olmak üzere tüm 9GD JVVR YYYIWPGUOOQQTI yerli ve yenilenebilir enerji kaynakları ĞOHWLăLP 'RQUVC KEGN"OOQQTIVT yeterince değerlendirilmezken, ye- terli teknik altyapı ve mevzuat olma- 0¶+(1'ñ6YH0$.ñ1$JÖQFHO J7(008= 2017Jwww.mmo.org.tr 72 <$<,132/ñ7ñ.$6, Mühendis ve Makina Güncel Dergisi Yayın İlkeleri 1. Mühendis ve Makina-Güncel dergisi, ülke sanayisinin, toplumun, meslektaşlarımızın bilimsel, teknik ve mesleki konularda bilgi gereksinim- lerini karşılamak üzere, TMMOB Makina Mühendisleri Odası tarafından aylık periyotlar halinde yayımlanan mesleki teknik bir dergidir. 2. Derginin yayın konusu doğalgaz, mekanik tesisat, yangın, havalandırma, soğutma, enerji, araç vb. alanlarda yapılan çalışmalar, söyleşiler ve yabancı dergilerden mühendislikle ilgili yayımlanmış metinlerin çevirisi olmak üzere Makina Mühendisleri Odası'na bağlı mühendislik alanlarıyla sınırlıdır. 3. Derginin yazım dili Türkçe’dir. 4. Dergiye gönderilecek yazılarda Mühendis ve Makina Dergisi Yazım Kuralları’na ve Türk Dil Kurumu Yazım Kılavuzu’na uyulması esastır. 5. Dergide yayımlanması istenen yazılar MS Word formatında [email protected] adresine e-posta yoluyla gönderilir. 6. Dergiye gönderilecek yazılar daha önce hiçbir yerde yayımlanmamış olmalıdır. Ancak Yayın Kurulu'nun güncel gördüğü bazı konuları da, kongreler, sempozyumlar, kurultaylarda sunulan bildirilerin yazarlarınca yeniden düzenledikleri metinleri de kapsamaktadır. 7. Dergimiz hakemli bir dergi değil; ancak gönderilecek yazılar Editör ve Yayın Kurulu tarafından incelenecektir. 8. Yayımlanmak üzere gönderilen çalışmalar, editörler ve Yayın Kurulu tarafından ön incelemesi yapılır; ön incelemede konu, şekil, içerik açı- sından uygun bulunan yazıların yayımlanmasına ve hangi sayıda yayımlanacağına karar verilir. Bu kararlar, yazar/larına yazıyla, e-posta aracılığıyla bildirilir. 9. Kabul edilen yazılar, dergi editörleri tarafından incelendikten sonra, eksikliklerinin giderilmesi için yazar/larına e-posta yoluyla gönderilir. Yazar/lar, editörlerin önerileri doğrultusunda yazılarına son halini verdikten sonra yayımlanmak üzere yayın planına alınır. 10. Editörlerin görüşlerine veya editörler tarafından hazırlanan rapora katılmayan yazar/lar yazılarını geri çekme hakkına sahiptir. Ancak geri çekme gerekçesini yazılı olarak Yayın Kurulu'na sunmalıdır. 11. Yayın Kurulu'nun yayımlanmasına karar verdiği yazılar ve yazar/ları tarafından editör görüşleri doğrultusunda yayıma hazır hale getirilen yazılar, yazar/larının gerekçeli başvurusu olmaksızın yazar/lar tarafından basım aşamasındayken geri çekilemez. 12. Yayımlanmak üzere gönderilen çeviriler için Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’na göre gerekli iznin alınmış olması ve belgelendirilmesi gerekir. Çeviriler, orijinal metin ile birlikte gönderilir. 13. Kabul edilen yazıların, çevirilerin editörler tarafından incelenip yazar/lara gönderilerek yayımlanmasından sonra içeriğe dair sorunlar yazar/ ların, çevirmen/lerin sorumluluğundadır. 14. Yayımlanmasına karar verilen yazıların tüm hakları Makina Mühendisleri Odası’na aittir. 15. Dergide yazıları yayımlanmış olan yazar/ların görüşleri Makina Mühendisleri Odası tarafından paylaşıldığı anlamına gelmez. Yazıların so- rumluluğu yazar/larına aittir. 16. Dergide yayımlanan yazılardan kaynak gösterilmek suretiyle alıntı yapılabilir. 17. Yazıları yayımlanan yazar/lara herhangi bir telif hakkı ödenmez; ancak derginin o sayısından birer kopya gönderilir. Mühendis ve Makina-Güncel Yazım Kuralları ve Sunuş Formatı 1. Yazı tümüyle (metin, çizelgeler, denklemler, çizimler) bilgisayarda düzenlenmeli ve baskıya hazır biçimde teslim edilmelidir. Yazı, A4 (210x297 mm) boyutlu kağıda, Word ortamında, 10 punto (ana başlık 15 punto) Times New Roman font kullanılarak, bir aralıkla yazılmalıdır. 2. Gönderilecek yazılar 5 sayfadan çok, 2 sayfadan az olmamalıdır. Kısa bildiriler ise 15 sayfadan uzun, 5 sayfadan kısa olmamalıdır. 3. Başlık, yazar iletişim bilgileri (adı soyadı, adresi, e-postası, varsa akademik unvanı) yer almalıdır. 4. Metin, yalın bir dil ve anlatımla yazılmalı, Türkçe yazım kurallarına uygun olmalı, üçüncü tekil şahıs ve edilgen fiiller kullanılmalı, devrik cümleler içermemelidir. 5. Başlık mümkün olduğunca kısa ve açık olmalı, içeriği yansıtabilmelidir. 6. Gönderilecek yazılar, giriş, gelişme, sonuç ve kaynaklar sırası içinde düzenlenmelidir. 7. Girişte çalışmanın amacı, kapsamı, yöntemi ve ulaşılan sonuçları kısaca belirtilmelidir. 8. Bölüm ve alt bölüm başlıkları numaralandırılmalıdır (TS 1212 ISO 2145). 9. Semboller uluslararası kullanıma uygun seçilmeli; her bir sembol ilk kullanıldığı yerde tanımlanmalı, ayrıca metnin sonunda (Kaynaklardan önce) tüm semboller alfabetik sırayla (önce Latin alfabesi, sonra Yunan alfabesi) listelenmelidir. 10. Denklemler numaralandırılmalı ve bu numaralar satır sonunda parantez içinde gösterilmelidir. 11. Fotoğraflar tarayıcıdan geçirilerek çözünürlüğü en az 300 dpi olacak şekilde ve jpeg formatında bilgisayar ortamına aktarılmalıdır. Çizelge- ler, çizimler ve fotoğraflar metin içine yerleştirilmeli, her birine numara ve başlık verilmeli, numara ve başlıklar çizim (şekil) ve fotoğrafların altına, çizelgelerin (tablo) üstüne yazılmalıdır. 12. Yazılarda yalnızca SI birimleri kullanılmalıdır. 13. Etik kuralları gereğince, alıntılar tırnak içinde verilmeli ve bir referans numarasıyla kaynak belirtilmelidir. 14. Teşekkür olabildiğince kısa olmalı, çalışmaya katkısı ve desteği bulunan kişi ve kuruluşlar belirtilmelidir. 15. Kaynaklar metinde köşeli parantez içinde numaralanmalı ve kaynaklar listesinde metin içinde veriliş sırasına uygun biçimde belirtilmelidir. Kaynaklarda şu bilgiler verilmelidir: Kaynak bir makale ise: Yazarın soyadı, adının baş harfi., diğer yazarlar. yıl. “makalenin tam başlığı,” derginin adı, cilt, sayı, başlama ve bitiş sayfa- ları. Örnek 1: Kaçar, E. N., Erbay, L. B. 2013. "Isı Değiştiricilerin Tasarımına Bir Bakış," Mühendis ve Makina, cilt 54, sayı 644, s.14-43. Örnek 2:Kaçar, E. N., Erbay, L. B. 2013. "A Design Review For Heat Exchangers," Engineer and Machinery, vol. 54, no. 644, p.14-43. Kaynak bir kitap ise: Yazarın soyadı, adının baş harfi., diğer yazarlar. yayınlandığı yıl. kitabın adı, varsa cilt numarası, varsa editörü, yayın veya ISBN no, yayın evi, yayımlandığı yer. Örnek: Lazzarin, R., Nalini, L. 2013. Havanın Nemlendirilmesi, ISBN: 978-605-01-0441-7, MMO/599, TMMOB MMO Yayını, İzmir. Kaynak bildiri ise: Yazarın soyadı, adının baş harfi., diğer yazarlar. yıl. “bildirinin adı,” konferansın adı, tarihi, yapıldığı yer. Kaynak tez ise: Yazarın soyadı, adının baş harfi. yıl. “tezin adı,” derecesi, sunulduğu kurum, şehir. Kaynak rapor ise: Yazarın soyadı, adının baş harfi., diğer yazarlar. yıl. raporun adı, türü, yayın numarası, kuruluşun adı, yayımlandığı yer. 0¶+(1'ñ6YH0$.ñ1$0¶+(1'ñ6YH0$.ñ1$JÖQJÖQFHOFHO J2&$.2&$. 2017 Jwww.mmo.org.tr Kaynak internet adresi ise: Yazarın soyadı, adının baş harfi., diğer yazarlar. yıl. “yazının adı,” internet bağlantısı, son erişim tarihi.