„Programem Żuławskim – 2030”

PROGRAM „KOMPLEKSOWE ZABEZPIECZENIE PRZECIWPOWODZIOWE ŻUŁAW DO ROKU 2030” ZWANY „PROGRAMEM ŻUŁAWSKIM – 2030” PLAN DZIAŁAŃ DLA ETAPU II (2014-2020) PROGRAM „KOMPLEKSOWE ZABEZPIECZENIE PRZECIWPOWODZIOWE ŻUŁAW DO ROKU 2030” ZWANY „PROGRAMEM ŻUŁAWSKIM – 2030” PLAN DZIAŁAŃ DLA ETAPU II (2014-2020)

Gdańsk 2014 Fotografia na okładce: Widok na ujście Wisły - Archiwum Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gdańsku. SPIS TREŚCI

I. Syntetyczny opis „Programu Żuławskiego - 2030”...... 2 1. Aktualny stan formalno – prawny ...... 4 2. Powiązania z dokumentami programowo – planistycznymi ...... 5 3. Uwarunkowania wynikające z Ramowej Dyrektywy Wodnej i Dyrektywy Powodziowej ...... 10 II. Stan realizacji “Programu Żuławskiego - 2030”...... 12 1. Realizacja zadań I etapu „Programu Żuławskiego - 2030” ...... 12 1.1. Zadania przyjęte do realizacji w I etapie „Programu Żuławskiego - 2030” w oparciu o zawarte umowy o dofinansowanie z POIŚ ...... 12 1.2. Zadania dodatkowe realizowane w I etapie „Programu Żuławskiego - 2030” przez poszczególnych beneficjentów ...... 16 2. Efekty realizacji I etapu „Programu Żuławskiego - 2030” ...... 20 2.1. Metodyka ...... 20 2.2. Wskaźniki realizacji I etapu „Programu Żuławskiego - 2030” ...... 21 Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej 2.3. Stopień osiągnięcia założonych celów szczegółowych „Programu Żuławskiego - 2030” ...... 22 ul. Grzybowska 80/82, 00-844 Warszawa 3. Ocena stanu infrastruktury przeciwpowodziowej w wyniku realizacji zadań I etapu „Programu Żuławskiego - 2030” ...... 24 tel.: (22) 372 02 60, fax: (22) 372 02 95, www.kzgw.gov.pl, [email protected] 3.1.Stan infrastruktury przeciwpowodziowej przed rozpoczęciem realizacji „Programu Żuławskiego - 2030” ...... 24 3.2. Przewidywany do wykonania na koniec I etapu zakres rzeczowy zadań „Programu Żuławskiego - 2030” ...... 25 Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gdańsku 3.3. Zadania realizowane z innych źródeł finansowania ...... 28 ul. Franciszka Rogaczewskiego 9/19, 80-804 Gdańsk, 3.4. Stan techniczny obiektów przeciwpowodziowych w poszczególnych obszarach problemowych w wyniku realizacji I etapu tel.: (58) 326 18 88, fax: (58) 326 18 89, www. gdansk.rzgw.gov.pl, [email protected] „Programu Żuławskiego – 2030” ...... 30 4. Analiza zagrożeń powodziowych z uwzględnieniem obszarów problemowych ...... 32 4.1. Wstępna Ocena Ryzyka Powodziowego ...... 33 Jednostka Zarządzająca Programem Żuławskim, Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gdańsku, ul. Franciszka Rogaczewskiego 9/19, 4.2. Mapy Zagrożenia i Ryzyka Powodziowego ...... 36 80-804 Gdańsk, tel.: (58) 326 19 46, fax: (58) 326 19 32, [email protected] 4.3. Strategia ochrony brzegów morskich ...... 42 4.4. Prognozowane zmiany klimatyczne i podnoszenie się poziomu wód Bałtyku ...... 43 III. Zadania dla II etapu (2014-2020) „Programu Żuławskiego - 2030”...... 45 Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku ul. Straganiarska 24-27, 80-837 Gdańsk, 1. Wprowadzenie ...... 45 tel. (58) 305 56 31 , tel./fax (58) 301 91 92, www.wfosigw-gda.pl, [email protected] 2. Obszary problemowe w „Programie Żuławskim - 2030” ...... 48 3. Analiza wielokryterialna ...... 52 3.1. Zgodność z celami „Programu Żuławskiego - 2030” ...... 52 3.2. Zgodność z wymogami Ramowej Dyrektywy Wodnej ...... 53 3.3. Zgodność z Dyrektywą Powodziową ...... 56 3.4. Lokalizacja inwestycji na obszarach Natura2000 oraz innych obszarach chronionych ...... 56 3.5. Skala zagrożenia powodziowego ...... 60 3.6. Komplementarność z innymi zadaniami w ramach obszaru problemowego ...... 60 3.7. Zagospodarowanie obszaru chronionego ...... 61 3.8. Liczba mieszkańców chronionych przed powodzią ...... 62 3.9. Obecność obiektów będących zagrożeniem dla środowiska w przypadku zalania ...... 62 3.10. Obecność obiektów zabytkowych ...... 62 4. Zgodność z Prognozą oddziaływania na środowisko Programu „Kompleksowe zabezpieczenie przeciwpowodziowe Żuław - do roku 2030 (z uwzględnieniem etapu 2015)” ...... 63 5. Zadania priorytetowe do realizacji w ramach II etapu „Programu Żuławskiego - 2030” ...... 65 6. Warianty realizacji II etapu „Programu Żuławskiego - 2030” ...... 69 7. Podsumowanie i wnioski ...... 71 Załączniki 1-5:Zadania rekomendowane do realizacji w obszarach problemowych ...... 74 Spis rysunków ...... 84 Spis tabel ...... 84 ISBN: 978-83-933965-4-2 Spis fotografii ...... 85 Spis załączników ...... 85

I. Syntetyczny opis „Programu Żuławskiego - 2030”

Program „Kompleksowe zabezpieczenie przeciwpowodziowe Żuław – do roku 2030 (z uwzględnieniem etapu 2015)” zwany dalej „Programem Żuławskim – 2030” został zatwierdzony w maju 2010 r. przez Ministra Środowiska jako dokument strategiczny będący podstawą realizacji działań objętych ochroną przeciwpowodziową.

Żuławy stanowią obszar niezwykle żyzny, intensywnie wykorzystywany rolniczo, posiadający duże zasoby wód powierzchniowych. Jest to teren o dużej wartości przyrodniczej, turystycznej, krajobrazowej i kulturowej. Położenie Żuław na terenach depresyjnych i przydepresyjnych w delcie Wisły powoduje, że stopień zagrożenia powodziowego jest najwyższy w kraju. System zabezpieczeń przeciwpowodziowych tworzy skomplikowany układ wałów, kanałów, rowów melioracyjnych i pompowni. Na terenie Żuław wydzielone zostały poldery, czyli tereny depresyjne i przyde- presyjne otoczone wałami przeciwpowodziowymi lub terenami wyżej położonymi, odwadniane mechanicznie. Za- chowanie unikalnego w skali kraju charakteru Żuław uzależnione jest od sprawnego funkcjonowania infrastruktury przeciwpowodziowej.

Nadrzędnym celem „Programu Żuławskiego – 2030” jest zwiększenie skuteczności ochrony przeciwpowodziowej stymulującej wzrost potencjału dla zrównoważonego rozwoju Żuław – regionu o wyjątkowych walorach dziedzictwa kulturowego, krajobrazowego i przyrodniczego, z dużym potencjałem gospodarczym i turystycznym, uznanego za jeden z najbardziej zagrożonych powodziami obszarów kraju. Cel nadrzędny realizowany jest przez pięć celów szcze- gółowych: I. Poprawa rozpoznania zagrożenia powodziowego i możliwości przeciwdziałania. II. Zwiększenie znaczenia „naturalnych” metod ochrony przeciwpowodziowej. III. Zwiększenie świadomości społeczeństwa oraz administracji o zagrożeniu powodziowym. IV. Poprawa struktur organizacyjnych ochrony przeciwpowodziowej i zarządzania ryzykiem powodzi. V. Przebudowa, odbudowa i budowa przeciwpowodziowych urządzeń technicznych.

Realizacja celu „Programu Żuławskiego – 2030” pozwoli na osiągnięcie efektów nie tylko w zakresie ochrony przeciwpowodziowej, ale pośrednio także w strefie społeczno-kulturowej, gospodarczej oraz ekologicznej.

Fot. 1. Ujście Wisły. Rysunek 1. Hipsometria Żuław Wiślanych i Delty Wisły Źródło: Urząd Gminy Cedry Wielkie Źródło: RZGW Gdańsk.

1. Aktualny stan formalno – prawny 2. Powiązania z dokumentami programowo – planistycznymi

Transpozycja ustaleń Ramowej Dyrektywy Wodnej (RDW) do prawodawstwa polskiego odbyła się przez noweli- „Program Żuławski – 2030” jest szczególnym dokumentem ponadregionalnym, dotyczącym specyficznego obszaru zację ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz.U.2012.145 ze zm.) wraz z jej aktami wykonawczymi. Ponadto, problemowego, zidentyfikowanego i zdelimitowanego w Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030. RDW została wdrożona do prawa krajowego poprzez ustawę z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. Analiza spójności ustaleń tego dokumentu z zasadami rozwoju zrównoważonego wymaga uwzględnienia ustaleń U.2013.1232 ze zm.), ustawę z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, dokumentów strategicznych na poziomie unijnym, krajowym oraz regionalnym. udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U.2013.1235 ze zm.) Na poziomie unijnym dwoma podstawowymi dokumentami są: oraz ustawę z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. • Strategia Europa 2020. Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu U.2006.123.858 ze zm.) wraz z aktami wykonawczymi do tych ustaw. społecznemu. • Strategia Unii Europejskiej dla regionu Morza Bałtyckiego. Proces implementacji ustaleń RDW do polskiego prawodawstwa przebiegał wieloetapowo. Dnia 12 lipca 2014 r. weszła w życie ustawa z dnia 20 maja 2014 r. o zmianie ustawy – Prawo wodne oraz niektórych innych ustaw (Dz. Europa 2020 jest średniookresową strategią rozwoju Unii Europejskiej w okresie 2010-2020, wyznaczającą ramy dla U.2014.850), która wdraża prawo Unii Europejskiej w zakresie postanowień Ramowej Dyrektywy Wodnej (m.in. trans- innych strategii społecznych i gospodarczych. Strategia odnosi się nie tylko do ochrony środowiska, kładzie nacisk na ponuje dotychczas niewdrażane definicje). uniezależnienie wzrostu gospodarczego od wykorzystania zasobów środowiska, preferuje niskoemisyjną gospodarkę oraz podkreśla znaczenie uniezależnienia gospodarki od zmian klimatu. Ustawa Prawo wodne implementuje także postanowienia Dyrektywy Powodziowej (Dyrektywa 2007/60/WE z dnia Strategia UE dla regionu Morza Bałtyckiego akcentuje zrównoważenie ekologiczne regionu, głównie poprzez zre- 23 października 2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim). W myśl tej dyrektywy, skuteczna dukowanie presji z lądu na ekosystem morski. ochrona przeciwpowodziowa, obejmuje przede wszystkim ukierunkowane, długofalowe działania stopniowo wdra- żające metody ograniczania skutków powodzi. Terminy wskazane w Dyrektywie Powodziowej są zbieżne ze wskaza- Oba dokumenty, chociaż na wysokim poziomie ogólności, są zbieżne z celami „Programu Żuławskiego - 2030”. nymi w RDW terminami osiągnięcia celów środowiskowych i opracowania nowej generacji planów gospodarowania wodami w obszarach dorzeczy do 22 grudnia 2015 r. Równolegle zostaną sporządzone STRATEGICZNE DOKUMENTY KRAJOWE Plany Zarządzania Ryzykiem Powodziowym (PZRP). PZRP będą obejmować wszystkie aspekty zarządzania ryzy- Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju - Polska 2030. Trzecia Fala Nowoczesności kiem powodziowym, uwzględniając w szczególności działania ochronne, przygotowawcze i zapobiegawcze. Działa- nia te powinny zostać dostosowane do uwarunkowań analizowanej jednostki hydrograficznej przy skoordynowaniu Dokument przyjęty przez Radę Ministrów dnia 5 lutego 2013 r. (M.P.2013.121), określa główne trendy, wyzwa- wszystkich działań dla obszaru dorzecza. nia i scenariusze rozwoju społeczno-gospodarczego kraju oraz kierunki zagospodarowania, z uwzględnieniem zasad zrównoważonego rozwoju. Celem głównym dokumentu jest poprawa jakości życia. Realizowany jest w trzech obsza- Konieczność kontynuowania reform w zakresie gospodarowania wodami wymaga integracji istniejących doku- rach strategicznych: obszar konkurencyjności i innowacyjności gospodarki, obszar równoważenia potencjału rozwo- mentów, planów, polityk i programów, przede wszystkim zaś wymusza zmiany w instrumentach prawnych i ich dosto- jowego regionów oraz obszar efektywności i sprawności państwa. sowanie do wytycznych Komisji Europejskiej. Ramowa Dyrektywa Wodna zobowiązuje do uzyskania dobrego stanu Realizacja „Programu Żuławskiego 2030”, poprzez wzmocnienie ochrony przeciwpowodziowej na Żuławach, wpi- ekologicznego wód i ekosystemów od wody zależnych, przy uwzględnieniu konieczności zarządzania ryzykiem po- suje się w realizację celów w obszarze podniesienia efektywności i sprawności państwa. Jednym z celów jest zapew- wodziowym oraz potrzeb korzystania z wód. nienie bezpieczeństwa energetycznego oraz ochrona i poprawa stanu środowiska, w celu jego realizacji wytyczono kierunki interwencji, których realizację wspomaga „Program Żuławski - 2030”, przede wszystkim poprzez zwiększenie Pełna implementacja zapisów RDW do prawa krajowego spowoduje inne spojrzenie na gospodarkę wodną w Pol- poziomu ochrony środowiska poprzez minimalizowanie ryzyka powodziowego, wdrożenie systemu zintegrowanego sce, zarządzanie nią, a jednocześnie pozwoli na realizację celu zintegrowanej polityki wodnej przy zachowaniu zasad zarządzania zlewniami oraz odbudowę naturalnej retencji wodnej. zrównoważonego rozwoju oraz poszanowaniu zasobów przyrodniczych. Problemem wymagającym szukania odpowiednich rozwiązań, związanym z gospodarowaniem wodami jest m.in. zagrożenie powodziowe. Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju 2020 Dokument został przyjęty przez Radę Ministrów dnia 25 września 2012 r. (M.P.2012.882). Strategia o średniookre- sowym horyzoncie czasowym zawiera cele określone w strategii długookresowej, jest dokumentem horyzontalnym, określającym podstawowe uwarunkowania, cele i kierunki rozwoju kraju w wymiarze społecznym, gospodarczym, regionalnym i przestrzennym, obejmujący okres 4-10 lat. Celem głównym strategii średniookresowej jest wzmocnienie i wykorzystanie gospodarczych, społecznych i instytucjonalnych potencjałów zapewniających szybszy i zrównoważo- ny rozwój kraju oraz poprawę jakości życia mieszkańców. Cel ten realizowany jest w trzech obszarach strategicznych: sprawne i efektywne państwo, konkurencyjna gospodarka oraz spójność społeczna i terytorialna. „Program Żuławski – 2030” wpisuje się w Cel II.6 Bezpieczeństwo energetyczne i środowisko realizowany w ramach obszaru strategicznego II Konkurencyjna gospodarka.

Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020 Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020 - Regiony, Miasta, Obszary Wiejskie, została przyjęta przez Radę Ministrów 13 lipca 2010 r. (M.P.2011.36.423). KSRR ustala w perspektywie do 2020 roku strategiczne cele rozwoju regionów, związane z poprawą ich konkurencyjności, wzrostu gospodarczego i spójności terytorialnej. KSRR kładzie główny nacisk na lepsze wykorzystanie potencjałów poszczególnych regionów oraz niedopuszczenie do nadmier- nych zróżnicowań przestrzennych. Duże znaczenie przywiązuje do lepszego przygotowania na zmiany klimatu oraz Na podstawie Projektu MasterPlanu dla obszaru dorzecza Wisły, Warszawa, 2014 regionalnego wykorzystania zasobów przyrodniczych.

W odniesieniu do postulatu pełniejszego wykorzystania potencjału rozwojowego obszarów wiejskich, realizacja wiejskich oraz wykorzystanie potencjału wewnętrznego wszystkich terytoriów. ustaleń „Programu Żuławskiego - 2030” w perspektywie finansowej 2014-2020 powinna umożliwiać obszarowi Żuław 3. Poprawa dostępności terytorialnej kraju w różnych skalach przestrzennych poprzez rozwijanie infrastruktury trans- przekształcenie się w obszar atrakcyjnych miejsc pracy związanych nie tylko z rolnictwem, z zachowaniem unikalnych portowej i telekomunikacyjnej. walorów przyrodniczych i krajobrazowych oraz kulturowych. 4. Kształtowanie struktur przestrzennych wspierających osiągnięcie i utrzymanie wysokiej jakości środowiska przyrodniczego i walorów krajobrazowych Polski. 5. Zwiększenie odporności struktury przestrzennej kraju na zagrożenia naturalne i utraty bezpieczeństwa energetycz- Strategia zrównoważonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa na lata 2012-2020 nego oraz kształtowanie struktur przestrzennych wspierających zdolności obronne państwa. 6. Przywrócenie i utrwalenie ładu przestrzennego. Została przyjęta przez Radę Ministrów w dniu 25 kwietnia 2012 r. (M.P.2012.839). Głównym jej celem jest poprawa Zarówno Żuławy jak i strefa przybrzeżna zostały w KPZK 2030 uznane za obszary funkcjonalne wymagające spe- jakości życia na obszarach wiejskich oraz efektywne wykorzystanie ich zasobów i potencjałów, w tym rolnictwa i ryba- cjalnego podejścia w ramach polityki przestrzennego zagospodarowania kraju. Na obszarze Żuław, że względu na ctwa, dla zrównoważonego rozwoju kraju. Dążenie do osiągnięcia celu głównego jest realizowane poprzez działania ich unikatowy charakter w skali Europy i wysoki stopień zagrożenia powodziowego, przewidziano działania związane przypisane do pięciu celów szczegółowych: z przeciwdziałaniem konfliktom przestrzennym wynikającym z warunków naturalnych i działalności gospodarczej. • Cel 1. Wzrost jakości kapitału ludzkiego, społecznego, zatrudnienia i przedsiębiorczości na obszarach wiejskich. „Program Żuławski - 2030”, poprzez wzmocnienie systemu ochrony przeciwpowodziowej, wpisuje się w realizację celu • Cel 2. Poprawa warunków życia na obszarach wiejskich oraz poprawa ich dostępności przestrzennej. 5 Zwiększenie odporności struktury przestrzennej kraju na zagrożenia naturalne i utraty bezpieczeństwa energetycz- • Cel 3. Bezpieczeństwo żywnościowe. nego oraz kształtowanie struktur przestrzennych wspierających zdolności obronne państwa. Realizacja „Programu • Cel 4. Wzrost produktywności i konkurencyjności sektora rolno-spożywczego. Żuławskiego - 2030” sprzyja utrzymaniu wysokiej jakości środowiska i zachowaniu walorów przyrodniczych Żuław • Cel 5. Ochrona środowiska i adaptacja do zmian klimatu na obszarach wiejskich. tworząc warunki do wielofunkcyjnego rozwoju tego obszaru. Postanowienia „Programu Żuławskiego - 2030” wpisują się w realizacje celu 2, w którym zaakcentowano koniecz- ność wspierania rozwoju infrastruktury wodno-melioracyjnej i innej, łagodzącej zagrożenia naturalne na obszarach wiejskich oraz przeciwdziałającej skutkom występowania zjawisk naturalnych np. wichur, suszy, powodzi. Uwzględ- Polityka Ekologiczna Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016 niają także realizację celu 5, gdzie podkreślono znaczenie podejmowania działań w zakresie racjonalnego korzystania Obecne cele i priorytety ochrony środowiska zawarte są w polityce ekologicznej państwa 2009-2012 z perspektywą z zasobów wodnych na potrzeby rolnictwa i rybactwa oraz zwiększania retencji wodnej, istotnej w kontekście zjawisk do roku 2016 (PEP), przyjętej przez Sejm RP dnia 22 maja 2009 r. (M. P. 2009.34.501). Zgodnie z ustawą Prawo ochro- suszy i powodzi jako następstw zmian klimatu. ny środowiska politykę ekologiczną państwa przygotowuje się na najbliższe cztery lata z perspektywą na kolejne cztery. Ustalenia polityki ekologicznej państwa realizowane są następnie w wojewódzkich, powiatowych i gminnych programach ochrony środowiska. Polityka ekologiczna państwa określa trzy główne kierunki działań strategicznych. Strategia Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko W ramach działań systemowych, w kontekście problematyki uwzględniania aspektów ekologicznych w planowaniu Przyjęta przez Radę Ministrów dnia 15 kwietnia 2014 r. (M.P.2014.469). Strategia integruje działania z zakresu ochro- przestrzennym, zwrócono uwagę na konieczność uwzględniania obszarów narażonych na niebezpieczeństwo po- ny środowiska i energetyki. Jest to ważny z punktu widzenia rozwoju zrównoważonego krajowy dokument do roku wodzi w planach zagospodarowania przestrzennego. Pozostałe kierunki działań strategicznych obejmują ochronę 2020, ponieważ w związku z ograniczaniem liczby dokumentów o charakterze polityk i programów, nie będzie opra- zasobów naturalnych oraz poprawę jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego. cowywana nowa polityka ekologiczna państwa. Podstawowym warunkiem zrównoważonego rozwoju, zapisanym w Bezpośrednio do problematyki gospodarowania wodami odniesiono się w priorytecie 3.3. Racjonalne gospodaro- dokumencie jest zagwarantowanie wysokiej jakości życia obecnym i przyszłym pokoleniom, przy racjonalnym ko- wanie zasobami wody. Podkreślono, że problemy związane z ochroną przeciwpowodziową wiążą się z niewystarczają- rzystaniu z dostępnych zasobów. Dokument wskazuje trzy główne cele rozwojowe: zrównoważone gospodarowanie cymi środkami finansowymi na utrzymanie urządzeń i budowli wodnych, w tym infrastruktury ochrony przeciwpowo- zasobami środowiska, zapewnienie gospodarce krajowej bezpiecznego i konkurencyjnego zaopatrzenia w energię dziowej, a w konsekwencji z jej niezadowalającym stanem technicznym. Kolejnym problemem jest brak skutecznego oraz poprawa stanu środowiska. Wzmocnienie ochrony przeciwpowodziowej na Żuławach wpisuje się w realizację systemu planowania przestrzennego, który spowodował wejście budownictwa na tereny zalewowe, co w przypadku celu 1: zrównoważone wykorzystanie zasobów środowiska”, w którym wydzielono cztery kierunki interwencji, w tym powodzi wiąże się ze znacznym zwiększeniem strat materialnych, a w skrajnych przypadkach z zagrożeniem życia 1.2. Gospodarowanie wodami dla ochrony przed powodzią i suszą. ludzkiego. Wśród celów średniookresowych (do 2016 r.) wskazano racjonalizację gospodarowania zasobami wód powierzchniowych i podziemnych w taki sposób, aby uchronić gospodarkę narodową od deficytów wody i zabezpieczyć przed skutkami powodzi. Natomiast jako naczelne zadanie wskazano między innymi zwiększenie retencji wodnej. Strategia rozwoju systemu bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej 2022 Została przyjęta przez Radę Ministrów dnia 9 kwietnia 2013 r. (M.P.2013.377). Strategia uznaje, że jednym z poważ- POZIOM WOJEWÓDZKI nych wyzwań Polski jest przeciwdziałanie i zwalczanie powodzi. Sprawnie działający system przeciwpowodziowy peł- ni ważną rolę w zapewnieniu bezpieczeństwa narodowego, dlatego niezbędne jest dążenie do jego wzmocnienia. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego

Województwo pomorskie przystąpiło uchwałą Nr 894/XLII/14 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 28 lipca 2014 r. do sporządzenia nowego PZPW, gdzie uaktualnieniu poddane zostaną zagadnienia związane z zabezpiecze- Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 niem przeciwpowodziowym w kontekście m.in. „Programu Żuławskiego - 2030”. Aktualizowany PZPW musi być zgod- Dokument określający politykę zagospodarowania przestrzennego kraju, przyjęty przez Radę Ministrów dnia 13 ny ze Strategią Rozwoju Województwa Pomorskiego 2020, która realizowana jest przez 6 regionalnych programów grudnia 2011 r. (M.P.2012.252). Określa ramy i kierunki kształtowania przestrzeni w planach zagospodarowania prze- strategicznych (RPS). Ustalenia RPS-ów tworzą ramy dla projektowanego obecnie, w związku z nową perspektywą strzennego województw (PZPW). finansową, Regionalnego Programu Operacyjnego 2014-2020. Obowiązujący PZP WP został poddany ocenie, w wyniku której powstał „Raport o stanie zagospodarowania prze- Celem strategicznym KPZK 2030 jest efektywne wykorzystanie przestrzeni kraju i jej zróżnicowanych potencja- strzennego województwa pomorskiego. Ocena realizacji inwestycji w latach 2009-2012”. W raporcie zarekomendowa- łów rozwojowych do osiągnięcia: konkurencyjności, zwiększenia zatrudnienia i większej sprawności państwa oraz no aktualizację PZP WP ze względu na m.in. konieczność dostosowania go do polityki spójności (Agenda Terytorialna spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej w okresie perspektywicznym. Dokument określa 6 celów polityki UE 2020), zmiany przepisów prawa krajowego (w tym w zakresie ochrony przeciwpowodziowej) oraz uwzględnienia przestrzennego zagospodarowana kraju. „Program Żuławski – 2030” realizuje trzy (2, 4 i 5) z wymienionych sześciu ustaleń KPZK 2030 i RPO 2014-2020. Aktualizacja PZP WP w zakresie ochrony przeciwpowodziowej musi uwzględ- celów krajowej polityki przestrzennej: niać w tym zakresie ustalenia dokumentów strategicznych wyższego szczebla, w których obszar Żuław został uznany 1. Podwyższenie konkurencyjności głównych ośrodków miejskich Polski w przestrzeni europejskiej poprzez ich inte- ważnym obszarem problemowym. grację funkcjonalną przy zachowaniu policentrycznej struktury systemu osadniczego sprzyjającej spójności. 2. Poprawa spójności wewnętrznej i terytorialne równoważenie rozwoju kraju poprzez promowanie integracji funk- 2) Projekt prognozy oddziaływania na środowisko dla Projektu MasterPlanu dla obszaru dorzecza Wisły, Warszawa, 2014 r cjonalnej, tworzenie warunków dla rozprzestrzeniania się czynników rozwoju, wielofunkcyjny rozwój obszarów 3) Przyjęty uchwałą Sejmiku Województwa Pomorskiego nr 1004/XXXIX/09 z dnia 26 października 2009 r. w sprawie zmiany planu zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego

Strategia rozwoju województwa pomorskiego 2020 Plan zagospodarowania przestrzennego województwa warmińsko-mazurskiego Dokument przyjęty uchwałą nr 458/XXII/12 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 24 września 2012 r. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa warmińsko-mazurskiego przyjęto w 2002 r. Dokument jest w trakcie aktualizowania, w najbliższym okresie projekt będzie podawany do uzgodnień (październik 2014). Doku- Głównym założeniem Strategii jest jej realizacja zgodnie z wymogami wynikającymi z ogólnych zasad prowadzenia ment stwierdza, że ochrona przeciwpowodziowa Żuław stanowi wspólny problem województw pomorskiego i war- polityki rozwoju regionu. Jedną z istotnych zasad jest zasada korzystnego oddziaływania na środowisko, która ozna- mińsko-mazurskiego, co generuje potrzebę podjęcia wspólnych działań w tym zakresie. cza, że przedsięwzięcia identyfikowane jako istotne dla realizacji Strategii analizowane będą przez pryzmat kryterium efektu środowiskowego promującego poprawę efektywności wykorzystania zasobów i redukcję negatywnych od- Dokumentem wykonawczym dla PZP WWM jest bezpośrednio RPO 2014-2020. działywań środowiskowych lub działania kompensujące. W dniu 1 lipca 2014 r. Zarząd Województwa Pomorskiego uchwałą nr 715/363/14 przyjął stanowisko negocjacyjne Samorządu Województwa Pomorskiego do Kontraktu Terytorialnego dla województwa pomorskiego, który zostanie Strategia rozwoju społeczno-gospodarczego województwa zawarty między Rządem i Zarządem Województwa. Stanowisko wskazuje 50 priorytetowych przedsięwzięć, wpisu- warmińsko-mazurskiego do roku 2025 jących się w cele rozwojowe województwa. Kontrakt terytorialny stanowi zobowiązanie strony rządowej i samorzą- dowej do realizacji przedsięwzięć priorytetowych skoncentrowanych w obszarach strategicznej interwencji zgodnie Sejmik Województwa Warmińsko-Mazurskiego uchwałą Nr XXVIII/553/13 z dnia 25 czerwca 2013 r. przyjął „Strate- z zapisami Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego. Przedsięwzięcia podzielono na sześć obszarów tematycznych, gię rozwoju społeczno-gospodarczego województwa warmińsko-mazurskiego do roku 2025”. jednym z nich jest środowisko i energetyka. Realizacja II etapu Programu „Kompleksowe zabezpieczenie przeciwpo- Strategia rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego stanowi jeden z podstawowych wojewódzkich doku- wodziowe Żuław - do roku 2030” jest jednym z przedsięwzięć priorytetowych w tym obszarze. mentów planistycznych. Głównym celem strategii województwa jest „Spójność ekonomiczna, społeczna i przestrzen- na Warmii i Mazur z regionami Europy”. Jednym z podstawowych zagadnień w kontekście idei trwałego rozwoju jest utrzymanie wysokiej jakości środowiska przyrodniczego. Kompleksowe dbanie o czystość powietrza, wód, ziemi oraz Regionalny Program Strategiczny w zakresie energetyki i środowiska poziom hałasu itp. wymaga nie tylko dalszych usprawnień, ale również coraz bardziej rzeczowego traktowania relacji środowisko-gospodarka. W ramach realizacji tego celu dokument koncentruje się wokół następujących zagadnień: Stanowi jedną z 6 strategii uszczegóławiających postanowienia Strategii rozwoju województwa pomorskiego, • zapewnienie ochrony i racjonalnego użytkowania zasobów naturalnych, w tym ochrony przed powodziami i defi- przyjęta uchwałą Zarządu Województwa Pomorskiego Nr 931/274/13 z dnia 8 sierpnia 2013 r. Regionalny Program cytem wody, Strategiczny jest dokumentem, który pozwoli na efektywne zarządzanie polityką regionu w zakresie energetyki i śro- • poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego. dowiska do roku 2020. Zapisy RPS mają stanowić podstawę przy formułowaniu treści Regionalnego Programu Ope- racyjnego dla Województwa Pomorskiego na lata 2014 – 2020. Celem głównym jest efektywniejsze gospodarowanie Strategia określa cztery cele strategiczne. „Program Żuławski – 2030” wpisuje się w trzy z nich: zasobami sprzyjające rozwojowi niskoemisyjnej gospodarki, wzrostowi bezpieczeństwa energetycznego i poprawie • cel 2. Wzrost aktywności społecznej, działanie 2.2. Wzrost dostępności i jakości usług publicznych w zakresie infra- stanu środowiska, który jest realizowany przez trzy cele szczegółowe. Program Żuławski wpisuje się w priorytet 2.1. struktury, Ograniczenie zagrożeń naturalnych w ramach celu szczegółowego II. Adaptacja do zmian klimatu, zapobieganie • cel 3. Wzrost liczby i jakości powiązań sieciowych, działanie 3.2. Doskonalenie współpracy międzyregionalnej, gdzie zagrożeniom i zarządzanie ryzykiem. W ramach tego celu Samorząd Województwa Pomorskiego zobowiązał się do określono istotne znaczenie kontynuacji realizacji Programu „Kompleksowe zabezpieczenie przeciwpowodziowe doprowadzenia do realizacji II etapu Programu „Kompleksowe zabezpieczenie przeciwpowodziowe Żuław - do roku Żuław do roku 2030”, 2030” (str. 38 RPS). II etap „Programu Żuławskiego – 2030” posiada status przedsięwzięcia strategicznego w ramach • cel 4. Zwiększenie zewnętrznej dostępności komunikacyjnej oraz wewnętrznej spójności, działanie 4.3. Poprawa działania 2.1.1. Zwiększenie poziomu skuteczności ochrony przeciwpowodziowej. jakości i ochrona środowiska, gdzie przewidziane są działania z zakresu ochrony przed powodzią. Projekt kontraktu terytorialnego, określającego zobowiązanie strony rządowej i samorządowej do realizacji przed- sięwzięć priorytetowych skoncentrowanych w obszarach strategicznej interwencji zgodnie z zapisami Krajowej Stra- Program Ochrony Środowiska Województwa Pomorskiego tegii Rozwoju Regionalnego, jest obecnie w negocjacjach. na lata 2013-2016 z perspektywą do 2020 roku Przyjęty przez Sejmik Województwa Pomorskiego uchwałą Nr 528/XXV/12 z dnia 21 grudnia 2012 r. Program nie Program ochrony środowiska województwa warmińsko-mazurskiego na lata 2011-2014 formułuje celu generalnego przyjmując, że misja Województwa Pomorskiego, zawarta w Strategii Rozwoju Wojewódz- twa Pomorskiego 2020 dostatecznie akcentuje pierwszorzędną potrzebę zachowania dobrego stanu środowiska, jako z uwzględnieniem perspektywy na lata 2015-2018 podstawowego warunku zrównoważonego i harmonijnego rozwoju regionu. Dokument przyjęto uchwałą Nr XVI/301/12 Sejmiku Województwa Warmińsko-Mazurskiego z dnia 24 kwietnia POŚ ustanawia 4 cele perspektywiczne (w ich ramach wytyczono cele średniookresowe), nawiązujące do Polityki 2012 r. Głównym celem programu jest ochrona zasobów naturalnych, poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa Ekologicznej Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016: ekologicznego. • Środowisko dla zdrowia – dalsza poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego; Dokument formułuje trzy priorytetowe kierunki działań: • Podniesienie świadomości ekologicznej społeczeństwa oraz aktywacja rynku na rzecz środowiska; • doskonalenie działań systemowych, • Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów przyrody; • zapewnienie ochrony i racjonalnego użytkowania zasobów naturalnych, • Zrównoważone wykorzystanie energii, wody i surowców naturalnych. • poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego. „Program Żuławski – 2030” wpisuje się w realizację I celu perspektywicznego, szczególnie w realizację celu średnio- W ramach pierwszego priorytetowego kierunku działań, w zakresie ochrony przeciwpowodziowej szczególny na- okresowego: Ochrona mieszkańców województwa i ich mienia przed zagrożeniami naturalnymi i skutkami katastrof cisk położono na uwzględnienie tych zagadnień w planowaniu przestrzennym, szczególnie w miejscowych planach naturalnych. W jego ramach wytyczono m.in. następujące kierunki działań: zagospodarowania przestrzennego. Inwestycyjne działania związane z ochroną przeciwpowodziową wpisują się w • Realizacja Programu „Kompleksowe zabezpieczenie przeciwpowodziowe Żuław - do roku 2030”. realizację drugiego priorytetowego kierunku działań, w ramach którego wyszczególniono m.in. utrzymanie, moder- • Budowa i modernizacja systemu urządzeń i polderów przeciwpowodziowych, poprawa stanu technicznego i prze- nizację, remonty i rozbudowę infrastruktury przeciwpowodziowej t.j. kanałów, przepustów wałowych, stacji pomp i pustowości koryt rzek oraz zabezpieczenie infrastruktury przyległej do rzek, z uwzględnieniem potrzeb ochrony budowli piętrzących, wałów przeciwpowodziowych i koryt cieków naturalnych. przyrody w zlewniach rzek Przymorza i na obszarach narażonych na niebezpieczeństwo powodzi, wyznaczonych we wstępnej ocenie ryzyka powodziowego.

) uchwała nr XXXIII/505/02 Sejmiku Województwa Warmińsko-Mazurskiego z dnia 12 lutego 2002 r.

Obecnie trwają prace nad sporządzeniem Planów Zarządzania Ryzykiem Powodziowym. W dłuższej perspektywie 3. Uwarunkowania wynikające z Ramowej Dyrektywy Wodnej czasowej zakłada się, iż ocena ryzyka powodziowego będzie modyfikowana i dostosowywana do zmieniających się warunków w obszarach dorzeczy, również związanych ze zmianami klimatu oraz częstotliwością występowania po- i Dyrektywy Powodziowej wodzi. Aktualizacje dokumentów planistycznych będą następować w cyklu 6-letnim. Dla realizacji II etapu „Programu Żuławskiego – 2030” należy uwzględnić zalecenia Ministra Infrastruktury i Roz- „Program Żuławski – 2030” przyjęto w maju 2010 roku. Od tego czasu opracowano szereg dokumentów implemen- woju, Ministra Środowiska i Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska z 5 lutego 2014 roku, obowiązujące do czasu tujących postanowienia Ramowej Dyrektywy Wodnej i Dyrektywy Powodziowej oraz wprowadzano zmiany w ustawie przyjęcia planów gospodarowania wodami. Najważniejsze kwestie, na które należy zwrócić uwagę przygotowując Prawo wodne, związane z implementacją postanowień ww. dyrektyw. projekty obejmujące przedsięwzięcia o charakterze hydrotechnicznym to: • właściwe zdefiniowanie celów realizacji projektu (np. zabezpieczenie miasta przed powodzią), Zgodnie z polityką wodną UE planowanie gospodarowania wodami odbywa się poprzez plany gospodarowania • przeprowadzenie oceny rozwiązań alternatywnych osiągnięcia tego samego celu z uwzględnieniem wszystkich wodami w obszarach dorzeczy. Pierwsza edycja Planu Gospodarowania Wodami na Obszarze Dorzecza Wisły przyjęta działań minimalizujących, została w 2009 roku. • dokonanie wyboru najlepszego rozwiązania prowadzącego do osiągnięcia celu, Przepisy RDW zobowiązują każde państwo członkowskie do osiągnięcia dobrego stanu wód do 2015 roku, a w nie- • przeprowadzenie oceny występowania potrzeby zastosowania art. 4 ust. 7 RDW z uwzględnieniem wszystkich których przypadkach w terminie późniejszym do 2021 r. RDW nie wyklucza możliwości realizacji nowych inwestycji działań minimalizujących (tj. czy występuje ryzyko pogorszenia stanu). mających wpływ na stan zasobów wodnych, pod warunkiem spełnienia określonych wymogów (art. 4.7 RDW). W czerwcu 2010 r. Komisja Europejska podniosła problem poprawności transpozycji RDW do prawa polskiego m.in. kwestionując poprawność przygotowania planów gospodarowania wodami dorzecza. W związku ze stwierdzonymi nieprawidłowościami planów gospodarowania wodami w obszarach dorzeczy oraz wątpliwościami zgłaszanymi w kontekście realizowanych i planowanych przedsięwzięć przeciwpowodziowych, Pol- ska zobowiązała się do opracowania dokumentów planistycznych o charakterze przejściowym (tzw. MasterPlanów) dla dorzeczy Odry i Wisły. Miały one obejmować wszystkie projekty, które ze względu na ich wpływ na właściwości fi- zyczne części wód powierzchniowych lub zmianę poziomu części wód podziemnych mogą spowodować nieosiągnię- cie dobrego stanu (albo potencjału ekologicznego) lub pogorszenie stanu jednolitej części wód powierzchniowych lub podziemnych. MasterPlany zostały przyjęte przez Radę Ministrów w dniu 26 sierpnia 2014 r., są dokumentami które będą wyko- rzystane w aktualizacji planów gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy oraz aktualizacji programu wodno- środowiskowego kraju. MasterPlany mają charakter strategiczny i nadrzędny dla wszystkich krajowych i regionalnych planów i programów sektorowych, w których planowane są działania lub inwestycje mające wpływ na stan zasobów wodnych oraz cele ochrony wód wynikające z RDW. Zadania I etapu „Programu Żuławskiego 2030” zostały ocenione w MasterPlanie dla obszaru dorzecza Wisły. Więk- szość zadań została oceniona jako niewpływająca negatywnie na osiągnięcie celów środowiskowych dla danej jednolitej części wód powierzchniowych (jcwp) i jednolitej części wód podziemnych (jcwpd), ze względu na charakter realizowanych zadań, polegający głównie na modernizacji i odbudowie istniejących urządzeń ochrony przed powodzią. Do zadań realizowanych w ramach „Programu Żuławskiego – 2030”, które mogą potencjalnie negatywnie oddzia- ływać na osiągnięcie celów środowiskowych jcwp, zaliczono jedynie przebudowę rzeki Dzierzgoń oraz rzeki Motławy, realizowane przez RZGW w Gdańsku. Przeprowadzona w MasterPlanie dla Obszaru Dorzecza Wisły analiza wykazała jednak spełnienie wszystkich wymaganych przesłanek art. 4.7. RDW. Od momentu przyjęcia „Programu Żuławskiego 2030” opracowano dokumenty planistyczne związane z zarzą- dzaniem ryzykiem powodziowym, zgodnie z ustaleniami Dyrektywy 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim, potocznie zwanej Dyrektywą Powodziową. Dyrektywa Powodziowa jest ważnym uzupełnieniem wcześniejszego prawodawstwa wspólnotowego w zakresie gospodarowania wodami i jest ona równorzędna z RDW i w pełni spójna z jej zapisami. Nadrzędnym celem Dyrektywy Powodziowej jest ograniczanie ryzyka powodziowego i zmniejszanie następstw powodzi w państwach Unii Europejskiej. Umożliwia właściwe zarządzanie ryzykiem, jakie może stwarzać powódź dla ludzkiego zdrowia, środowiska, działalności gospodarczej i dziedzictwa kulturowego. Dyrektywa wymaga długoterminowego procesu planowania, który odbywa się w trzech etapach związanych z opracowaniem: • Wstępnej Oceny Ryzyka Powodziowego (do grudnia 2011 roku), • Map Zagrożenia i Map Ryzyka Powodziowego (do grudnia 2013 roku), • Planów Zarządzania Ryzykiem Powodziowym (do grudnia 2015 roku).

) Zalecenia Ministra Infrastruktury i Rozwoju, Ministra Środowiska i Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska dla inwestorów/ Fot. 2. Żuławy. beneficjentów oraz właściwych instytucji w zakresie weryfikacji i zapewnienia spełniania przez przedsięwzięcia współfinansowane z Źródło: Urząd Gminy Cedry Wielkie funduszy unijnych w okresie programowania 2007-2013 wymagań wynikających z Ramowej Dyrektywy Wodnej z dnia 5 lutego 2014 r.

10 11 Koszty zadań* Beneficjent Nazwa zadania II. Stan realizacji “Programu Żuławskiego - 2030” [PLN] 1. CO1 Przebudowa systemu przeciwpowodziowego na prawym brzegu rzeki Elbląg - przebudowa wałów rzeki Elbląg od rzeki Babicy, lokalizacja od ujścia rzeki Babicy do granicy miasta Elbląg 1. Realizacja zadań I etapu „Programu Żuławskiego - 2030” 2. CO2a Przebudowa systemu przeciwpowodziowego prawego brzegu rzeki Elbląg - rejon od rzeki Fiszewki - lokalizacja od ujścia rzeki Fiszewki do mostu w Alei Tysiąclecia W ramach niniejszego opracowania dokonano oceny realizacji zadań I etapu „Programu Żuławskiego - 2030”, które 3. CO4.1 Przebudowa wału czołowego jeziora Druzno, polder 42 Gronowo Górne, gm. Elbląg od 2010 roku były realizowane przez sześciu beneficjentów: 4. C04.2 Przebudowa wału czołowego jeziora Druzno. Przebudowa wałów czołowych • Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gdańsku – Jednostkę Zarządzającą „Programem Żuławskim – 2030”, jeziora Druzno, polder Węzina (polder 70), gm. Elbląg • Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Województwa Pomorskiego, 5. C04.3 Przebudowa wału czołowego jeziora Druzno. Przebudowa wałów czołowych • Żuławski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Elblągu, jeziora Druzno, polder Janów (polder 62), gm. Elbląg • Miasto Gdańsk, 6. C04.4 Przebudowa wału czołowego jeziora Druzno Przebudowa wałów czołowych je- • Miasto Elbląg, ziora Druzno, polder Nowe Dolno (polder 76), (gm. Markusy) • Powiat Gdański. 7. C04.5 Przebudowa wału czołowego jeziora Druzno. Przebudowa wałów czołowych jeziora Druzno, poldery Topolno (polder 73) i Stankowo (polder 75) gm. Markusy 8. C04.6 Przebudowa wału czołowego jeziora Druzno , polder 72 Dłużyna gm. Elbląg ŻZMiUW 69 288 798,79 1.1. Zadania przyjęte do realizacji w I etapie „Programu Żuławskiego - 2030” w oparciu 9. C04.7 Przebudowa wału czołowego jeziora Druzno, polder 71 Dłużyna gm. Elbląg 10. DE28 Przebudowa stacji pomp nr 23 Majkowo o zawarte umowy o dofinansowanie z POIŚ 11. DE33 Przebudowa stacji pomp nr 58 Nowe Pole 12. DE35 Przebudowa stacji pomp Fiszewka „F” 13. DE36 Przebudowa stacji pomp nr 31 Gajowiec Tabela 1. Zadania realizowane w ramach I etapu „Programu Żuławskiego – 2030” 14. DE37 Przebudowa stacji pomp nr 71 Dłużyna 15. DE39 Przebudowa stacji pomp nr 73 Topolno Koszty zadań* Beneficjent Nazwa zadania 16. DE44 Przebudowa stacji pomp nr 72 Dłużyna [PLN] 17. DE40 Przebudowa stacji pomp nr 2d Złotnica 1. B02 Przebudowa ujścia Wisły 18. DE41 Przebudowa stacji pomp nr 67 Stalewo 2. B03 Odbudowa ostróg na rzece Wiśle 19. DE42 Budowa stacji pomp nr 7a Kępniewo RZGW 3. A44 Przebudowa koryta rzeki Motława 20. DE45 Przebudowa stacji pomp nr 16 Jezioro 83 058 077,27 w Gdańsku 4. DE74 Przebudowa koryta rzeki Wąska 21. DE09 Przebudowa wałów rzeki Wąska 5. DE73 Przebudowa koryta rzeki Dzierzgoń 22. Przebudowa stacji pomp nr 18 Tropy 6. System monitoringu ryzyka powodziowego SMoRP 23. Przebudowa stacji pomp nr 3 Markusy 1. B07 Rzeka Wisła - odbudowa prawego wału przeciwpowodzio-wego na odcinku 24. Przebudowa stacji pomp nr 10 Balewo Czerwone Budy -Drewnica 1. C02b Przebudowa systemu przeciwpowodziowego prawego brzegu rzeki Elbląg - 2. B08 Rzeka Wisła - odbudowa prawego wału przeciwpowodzio-wego na odcinku Pal- Polder Nowe Pole - Zatorze - zadanie zakończone. Miasto Elbląg 42 320 000,00 czewo - Czerwone Budy 2. C02a i C01 Przebudowa systemu przeciwpowodziowego na prawym brzegu rzeki El- 3. B11 Rzeka Wisła - odbudowa prawego wału przeciwpowodzio-wego na odcinku Lise- bląg (w rejonie od ujścia rzeki Babicy do granicy miasta; w rejonie od rzeki Fiszewki). wo - Palczewo Miasto Gdańsk 1. A01.1 Przebudowa Kanału Raduni na terenie Miasta Gdańska 137 014 898,00 4. DW01 Rzeka Tuga odbudowa lewego wału przeciwpowodziow. 5. DG05 Przebudowa stacji pomp nr 15 Cedry Wielkie Powiat Gdański 1. A01.2 Przebudowa Kanału Raduni na terenie Pruszcza Gdańskiego 43 486 113,47 6. DG10 Przebudowa stacji pomp nr 37 Błotnik SUMA 522 349 286,50 7. DW07 Przebudowa stacji pomp nr 80W Stara Wisła 8. Przebudowa stacji pomp nr 4 Przejazdowo * kolumna dotyczaca kosztów przedstawia stan na dzien 15 kwietnia 2014 r. 9. Przebudowa stacji pomp nr 25 Lędowo 10. Przebudowa stacji pomp nr 4W Stegna Źródło: Zaawansowanie prac I etapu Programu „Kompleksowe zabezpieczenie przeciwpowodziowe Żuław – do roku 2030” 11. Przebudowa stacji pomp nr 66 Klecie - informacje zamieszczone na stronie www.gdansk.rzgw.gov.pl 12. Przebudowa stacji pomp nr 68 Złotowo ZMiUW WP 13. Przebudowa stacji pomp nr 27 Wróblewo 147 181 398,97 W wyniku realizacji zadań przedstawionych w powyższej tabeli planuje się uzyskać następujący efekt rzeczowy: 14. Przebudowa stacji pomp nr 9W Dębina - Świerki w Gdańsku • RZGW w Gdańsku – przebudowa łącznie 53,4 km koryt rzecznych (rzeki Motława, Wąska, Dzierzgoń) oraz budowa 15. DG04 Przebudowa stacji pomp nr 33 Wocławy 16. DG06 Przebudowa stacji pomp nr 9 Dziewięć Włók 13 urządzeń hydrotechnicznych (11 ostróg na rzece Wiśle i 2 kierownice w Ujściu Wisły), 17. B04+B05 Rzeka Wisła - odbudowa lewego wału przeciwpowodziowego na odcinku • ZMiUW WP – odbudowa 44,5 km wałów przeciwpowodziowych (na rzece Wiśle i Tudze) i przebudowa 21 stacji Giemlice - Kiezmark pomp, 18. B06 Rzeka Wisła - odbudowa lewego wału przeciwpowodziowego na odcinku Kie- • ŻZMiUW – przebudowa 31 km wałów przeciwpowodziowych (wały rzeki Elbląg, oraz wały czołowe jeziora Druzno), zmark - Przegalina przebudowa 0,3 km koryta rzeki Babicy oraz przebudowa 14 stacji pomp, 19. DG07 Przebudowa stacji pomp nr 36 Trutnowy • Miasto Gdańsk – przebudowa 7 km koryta Kanału Raduni, 20. DG08 Przebudowa stacji pomp nr 17 Cedry Małe • Miasto Elbląg - budowa 1 km stalowej ścianki stanowiącej umocnienie brzegu rzeki Elbląg oraz budowa zbiornika 21. DG09 Przebudowa stacji pomp nr 39 Suchy Dąb pompowego o pojemności 2 225 m3, 22. DG13Przebudowa stacji pomp nr 11 Wiślinka • Powiat Gdański - przebudowa 3 km koryta Kanału Raduni. 23. DG12Przebudowa stacji pomp nr 19 Trzcinowo 24. DG14Przebudowa stacji pomp nr 18 Trzcinowo Omówienie efektu rzeczowego dla poszczególnych zadań znajduje się w tabeli 7. Rysunek nr 2 przedstawia lokali- 25. DW04 Przebudowa stacji pomp nr 6W Grochowo zację zadań I etapu Programu „Kompleksowe zabezpieczenie przeciwpowodziowe Żuław – do roku 2030”. 26. DW05 Budowa stacji pomp Wybicko 27. DE23 Przebudowa stacji pomp nr 65 Kławki ) Ponadto na terenie miasta Elbląg w ramach „Programu Żuławskiego – 2030” powstało łącznie 2 576 m rowów odwadniających i inne elementy kanalizacji deszczowej (cztery przepompownie wód deszczowych, kolektory deszczowe oraz separatory i osadniki).

12 13 Opis stanu realizacji zadań I etapu „Programu Żuławskiego - 2030” Stan realizacji zadań I etapu „Programu Żuławskiego - 2030” (zaawansowanie na dzień 15 kwietnia 2014 r.) prezen- tuje poniższa tabela.

Tabela 2. Zaawansowanie I etapu „Programu Żuławskiego – 2030”

Data podpisania i nr umowy Zaawansowanie Zaawansowanie Przewidywane Beneficjent o dofinansowanie rzeczowe [%] finansowe [PLN] zakończenie

POIS.03.01.00-00-002/11-00 z Miasto Gdańsk 100% 136 427 711,00 zakończono dn. 20.07.2011 r.

I etap - mury 1%, POIS.03.01.00-00-011/11 I etap do 30.06.2014 r., gabiony 50%, z dn. 19.07.2012 r. Aneks I etap: planowane zakończenie żelbet 35%, Powiat Gdański POIS.03.01.00-00-011/11-01 9 333 330,00 robót budowlanych roboty ziemne 40%, z dn. 29.11.2013 r. II etap: 0% w II etapie: ścianka szczelna 100%, wrzesień 2015 r. wykopy 40%, II etap 0%

POIS.03.01.00-00-008/11-00 RZGW z dn. 16.12.2011 r. Aneks do 70% 49 780 485,00 2015 w Gdańsku umowy POIS.03.01.00-00- 008/11-01, z dn. 10.07.2013 r

POIS.03.01.00-00-006/11 z dn. ZMiUW WP 84% 96 126 382,71 09.2015 10.11.2011 r.

POIS.03.01.00-00-009/11-00 z dn. 10.07.2012 r. Aneks do umowy: POIS.03.01.00-00-009/11-01 ŻZMiUW 47% 31 872 730,00 2015 z dn. 15.07/2013 r. Aneks do umowy: POIS.03.01.00-00-009/11-02 z dn. 25.03.2014 r.

POIS.03.02.00-00-001/11-02 Miasto Elbląg 61% 23 511 000, 00 31.12.2014 r. z dn. 20.07.2011 r.

Suma 337 718 308,71

Źródło: Zaawansowanie prac I etapu Programu „Kompleksowe zabezpieczenie przeciwpowodziowe Żuław – do roku 2030” - informacje zamieszczone na stronie www.gdansk.rzgw.gov.pl

Zgodnie z informacjami przekazanymi przez beneficjentów odnośnie zaawansowania rzeczowo-finansowego można stwierdzić, że jedynym beneficjentem, który wykonał w 100% swoje zadanie jest Miasto Gdańsk. Zaawansowanie rzeczowe RZGW w Gdańsku kształtuje się na poziomie 70%, a ZMiUW Województwa Pomorskiego w Gdańsku na poziomie 84%. Miasto Elbląg oraz Żuławski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Elblągu zaawansowane są odpowiednio – 61% i 47%. Zaawansowanie rzeczowe Powiatu Gdańskiego wynosi około 21%. Wszyscy beneficjenci deklarują zakończenie zadań I etapu „Programu Żuławskiego – 2030”, zgodnie z harmonogra- mem, w 2015 roku.

Rysunek 2. Lokalizacja zadań I etapu „Programu Żuławskiego - 2030” Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych przekazanych przez beneficjentów

14 15 1.2. Zadania dodatkowe realizowane w I etapie „Programu Żuławskiego - 2030” 1.3. Zadania realizowane przez poszczególnych beneficjentów w ramach innych przez poszczególnych beneficjentów środków finansowych

W trakcie trwania I etapu nastąpiły zmiany w zakresie zadań realizowanych przez poszczególnych beneficjentów. Na obszarze objętym „Programem Żuławskim – 2030” w ostatnich latach realizowane były również zadania z za- Najczęstszą przyczyną zmian w zakresie zadań były oszczędności finansowe. Poniższa tabela przedstawia zakres i kresu ochrony przed powodzią, finansowane z innych środków i z innych programów niż „Program Żuławski – 2030”. uzasadnienie zmian w zadaniach realizowanych przez poszczególnych beneficjentów. Spośród zadań zgłoszonych przez beneficjentów, wzięto pod uwagę tylko te, które tworzą wartość dodaną oraz te, które mieszczą się granicach „Programu Żuławskiego – 2030”. Tabela 3. Zmiany w zakresie zadań I etapu „Programu Żuławskiego – 2030” W analizie uwzględniono jedynie te zadania, które są w trakcie realizacji lub zostały już zrealizowane. Nie uwzględ- niono zadań dla których opracowano dokumentację, ale nie przystąpiono jeszcze do realizacji. Beneficjent Zmiana w zakresie zadań I etapu „Programu Żuławskiego – 2030”

Dla zadania odbudowa ostróg na rzece Wiśle ograniczono liczbę ostróg do 11 sztuk (z planowanych 30) RZGW w Gdańsku w wyniku odwołań od decyzji środowiskowych, w związku z tym zamiennie zostało wykonane zadanie Tabela 4. Działania i zadania realizowane przez poszczególnych beneficjentów w ramach innych środków finansowych Przebudowa koryta rzeki Dzierzgoń, które znajdowało się na liście rezerwowej. W związku z oszczędnościami przetargowymi 31.12.2012 r zawarto aneks rozszerzający zakres rzec- Nazwa programu zowy projektu o przebudowę 5 stacji pomp, 29.11.2013 r. zawarto aneks na odbudowę kolejnych 2 Beneficjent Nazwa zadania *Koszty [PLN] ZMiUW WP finansowego stacji pomp – łącznie zwiększono zakres rzeczowy o 7 stacji pomp: nr 4 Przejazdowo, nr 25 Lędowo, nr 4W Stegna, nr 66 Klecie, nr 68 Złotowo, nr 27 Wróblewo, nr 9W Dębina – Świerki. 1. Oczystka kęp i przerostów wiklinowych na rzece Wiśle – Giemlice, W związku z oszczędnościami przetargowymi dodatkowo wygospodarowano środki na przebudowę ŻZMiUW Nowa Cerkiew. trzech stacji pomp: nr 18 Tropy, nr 3 Markusy, nr 10 Balewo RZGW w Budżet Państwa 2. Remont Węzła Wodnego Biała Góra. 15 477 764,09 W wyniku faktycznych pomiarów powykonawczych długość ścianki szczelnej wyniosła 13,48 km Gdańsku i rezerwa celowa 3. Zakup i remont lodołamaczy. Miasto Gdańsk (zakładana długość wynosiła 13,57 km) 4. Lodołamanie na rzece Wiśle. Miasto Elbląg Bez zmian 5. Naprawa wrót przeciwpowodziowych na śluzie Gdańska Głowa. Powiat Gdański Bez zmian 1. Wzmocnienie prawego wału przeciwpow. rzeki Wisły na odcinku Źródło: Dane przekazane przez beneficjentów Kaniczki- Grabówko w km 15+500 - 17+300 i na odcinku Rudniki - Biała Góra w km 39+000-43+900. Dodatkowym efektem rzeczowym, w wyniku zmian zakresu zadań realizowanych przez poszczególnych benefi- 2. Kanał Piaskowy - odbudowa prawego wału przeciwpowodziowego cjentów, jest przebudowa 20,6 km koryta rzeki Dzierzgoń (realizowana przez RZGW w Gdańsku) oraz przebudowa w km 1+425- 4+300 - gm. Cedry Wielkie. 10 stacji pomp (7 stacji pomp w obszarze ZMiUW WP oraz 3 stacje pomp w obszarze ŻZMiUW). Koszty realizacji tych 3. Kanał Jajło IV – odbudowa koryta kanału w km 0+000 – 5+100 gm. zadań zostały uwzględnione w tabeli 1. Sadlinki. 4. Kanał Modry - odbudowa koryta w km 3+860 - 13+920 oraz prawego wału przeciwpow. w km 3+765-5+125 i lewego w km 3+735-5+060 - gmina Dzierzgoń. 5. Kanał Izbowa Łacha – odbudowa koryta kanału w km 0+000 – 10+100 gm. Nowy Dwór Gdański 6. Rzeka Wisła – odbudowa lewego wału w km 0+000 – 16+500 gm. Gniew, Pelplin, Subkowy. ZMiUW WP 7. Przebudowa stacji pomp Nr 64 Kąty. PROW 96 588 635,00 w Gdańsku 8. Rzeka Tyna Dolna – odbudowa wałów przeciwpowodziowych na długości 8,9 km i rzeka Tyna Mała – odbudowa wałów przeciwpow. na długości 5,1 km, odbudowa koryta rzek Tyna Dolna i Tyna mała odbudowa koryta na długości 14,1 km, gm. Stare Pole. 9. Stacje pomp Osłonka i Chłodniewo – remont układów technolog- icznych gm. Nowy Dwór Gdański i Stegna. 10. Stacja pomp Walichnowy - przebudowa pompowni - gmina Gniew. 11. Przebudowa stacji pomp Opalenie. 12. Struga Młyńska- odbudowa prawego wału przeciwpowodziowego w km 0+000 – 2+940 kształtowanie przekroju podłużnego i poprzecznego oraz układu poziomego koryta cieku w km 0+000- 4+100, gm.Gniew 13. Przebudowa stacji pomp nr 8 Bystra, gm. Pruszcz Gdański. 14. Przebudowa stacji pomp Komorowo – Jordanki” – gmina Stary Targ.

1. Uruchomienie systemu informacji kryzysowej. Miasto Gdańsk POIS (zad. 2)- 31 515 539,00 2. Budowa 0,6 km nabrzeży rzeki Motławy

Fot. 3. Stacja pomp Trzcianka. Źródło: ZMiUW WP

16 17 Nazwa programu Beneficjent Nazwa zadania *Koszty [PLN] finansowego

1. Budowa nowej stacji pomp Komorowo Żuławskie wraz z rozbiórką istniejących odwadniających stacji pomp nr 61 i 61a. 2. Budowa i rozbiórka odwadniającej stacji pomp nr 42 Gronowo Górne gm. Elbląg. 3. Remont wałów Kanału Elbląskiego L km 0+000÷1+950 i P km 0+000÷1+950 gm. Elbląg. 4. Przebudowa stacji pomp nr 12 Jurandowo gm. Markusy. 5. Regulacja rzeki Elszki w km 0+000÷11+740 wraz z remontem istniejących obwałowań L 0+000÷4+875 i P 0+000÷0+290 gm. Elbląg. 6. Przebudowa stacji pomp nr 70 Węzina gm. Elbląg. 7. Regulacja rzeki Kumieli w km 2+887÷6+142 od Grobli św. Jerzego do ul. Marymonckiej, miasto Elbląg. 8. Przebudowa urządzeń melioracji użytków rolnych wsi Nogat gm. Gronowo Elbląskie, (3 km kanałów). 9. Budowa jazu - kaskady Zakrzewski Młyn na rzece Kumieli w km 7+067 miasto Elbląg. ŻZMiUW PROW 75 984 492,02 10. Zabezpieczenie przeciwpowodziowe polderu 43 Rubno gm. Elbląg. 11. Przebudowa systemu kanałów podstawowych polderów Nr 5 i Nr 9 gm. Markusy. 12. Rozbudowa wałów przeciwpowodziowych rzeki Cieplicowki km 0+000÷4+650 wal prawy i km 0+000÷5+400 wał lewy gm. Elbląg. 13. Melioracje podstawowe użytków rolnych wsi Adamowo gm. Elbląg. 14. Przebudowa urządzeń wodnych niedostosowanych do przepływu wód wezbraniowych na terenie wsi Stalewo gm. Markusy. 15. Przebudowa istniejących kanałów podstawowych polder 23 Ma- jkowo gm. Gronowo Elbląskie. 16. Rozbudowa wałów Jeziora Druzno polder 12, gm. Markusy i Elbląg. 17. Przebudowa prawego wału Kanału Jagiellońskiego polder 35 Kępa Rybacka km 0+000÷5+400. 18. Regulacja potoku Granicznego w km 0+000÷4+610 wraz z przebudową prawego wału w km 0+000÷3+470.

we własnym Miasto Elbląg Uruchomienie systemu informacji kryzysowej zakresie**

Powiat Nie zrealizowano zadań z innych środków finansowych niż POIŚ*** Gdański

SUMA 219 566 430,11

* Obecnie nie wszystkie zadania zostały zgłoszone do odbiorów końcowych, zatem ostateczna suma kosztów może ulec zmianie. ** Miasto Elbląg wdrożyło system we własnym zakresie tj. bez kosztów, jedyna opłata polega na rachunku za kartę SIM w wysokości 70zł miesięcznie *** W ramach projektu „Budowa zintegrowanego systemu powiadamiania i alarmowania ludności oraz zintegrowanej łączności na potrzeby systemu ratownictwa w gminach: Pruszcz Gdański, Cedry Wielkie, Suchy Dąb i Stegna” wprowa- dzono system mający na celu zwiększenie bezpieczeństwa mieszkańców tych gmin oraz usprawnienie i zintegrowa- nie systemu ratownictwa i łączności w sytuacjach kryzysowych; łączny koszt: 3 173 498,34 PLN (dofinansowano w 50% z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego na lata 2007-2013).

Rysunek 3. Lokalizacja zadań finansowanych z innych programów na tle zadań I etapu „Programu Żuławskiego - 2030” Źródło: Opracowanie własne na podstawie informacji przekazanych przez beneficjentów

18 19 2. Efekty realizacji I etapu „Programu Żuławskiego - 2030” 2.2. Wskaźniki realizacji I etapu „Programu Żuławskiego - 2030” W celu podsumowania stopnia zaawansowania realizacji celu „Programu Żuławskiego – 2030” w wyniku zakoń- czenia wszystkich zadań I etapu oraz realizacji innych zadań z zakresu ochrony przed powodzią, które przyczyniły się 2.1. Metodyka do poprawy ochrony przed powodzią na obszarze Żuław, w poniższej tabeli przedstawiono wskaźniki pokazujące sumaryczną wartość dodaną. W celu ustalenia stopnia realizacji I etapu „Programu Żuławskiego - 2030” przeprowadzono ankietę zadając beneficjentom następujące pytania: Poniższa tabela podsumowuje wybrane wskaźniki (bez etapu do 31 grudnia 2013 r.), obrazujące zakres zadań, któ- • Liczba, charakter i lokalizacja przebudowanych, odbudowanych lub wybudowanych obiektów małej retencji. re będą wykonane do końca 2015 roku t.j. do końca realizacji I etapu „Programu Żuławskiego - 2030”. • Zwiększenie objętości retencjonowanej wody w ramach małej i dużej retencji. • Zwiększenie powierzchni terenów objętych ochroną przeciwpowodziową. • Zwiększenie powierzchni trwale wyłączonej z dotychczasowego użytkowania w związku z eksploatacją infrastruk- Tabela 5. Wybrane wskaźniki realizacji I etapu „Programu Żuławskiego - 2030” obrazujące zadania przewidziane do tury hydrotechnicznej. wykonania do końca I etapu oraz inne zadania realizowane z innych środków finansowych na obszarze objętym zasię- • Powierzchnia polderów trwale lub długookresowo zalanych. giem „Programu Żuławskiego - 2030” • Ilość publikacji, konferencji, szkoleń w zakresie zagrożenia powodziowego i przeciwdziałania jego występowaniu zwiększających świadomość społeczeństwa oraz administracji i instytucji. • Czy wykonany został audyt, którego celem była poprawa struktur organizacyjnych ochrony przeciwpowodziowej i Etap I PŻ- Inne zarządzania ryzykiem powodzi na szczeblu regionalnym i lokalnym. Wskaźnik Jedn. Łącznie 2030 zadania • Liczba przebudowanych, odbudowanych lub wybudowanych urządzeń służących ochronie przed powodzią. • Długość przebudowanych, odbudowanych lub wybudowanych obwałowań. • Długość przebudowanych, odbudowanych lub wybudowanych koryt cieków, w tym kanałów, rowów. Liczba opracowanych planów związanych z zarządzaniem wodami na sztuki 7 3 10 • Liczba urządzeń hydrotechnicznych zabezpieczających teren zagrożony powodzią. analizowanym obszarze • Liczba osób objęta ochroną przeciwpowodziową.

Ilość publikacji, konferencji, szkoleń przekazanych dokumentacji Beneficjenci przekazali również informacje o zadaniach z zakresu ochrony przeciwpowodziowej realizowanych w sztuki 118 -- 118 obszarze objętym „Programem Żuławskim – 2030” finansowanych z innych środków. w zakresie ochrony przed powodzią (w tym GeoSMoRP) W celu określenia stopnia wpływu na środowisko realizacji zadań I etapu „Programu Żuławskiego 2030”, w ramach ankiety zadano beneficjentom następujące pytania: Narzędzia służące poprawie zarządzania ryzykiem powodziowym sztuki - 1 1 • Czy stan morfologiczny koryt rzecznych uległ w tym czasie zmianie? Jeśli tak to na jakiej łącznej długości? Liczba przebudowanych, odbudowanych lub wybudowanych urządzeń • Czy jakieś siedliska i gatunki chronione objęte były w tym czasie monitoringiem przyrodniczym w związku z reali- sztuki 35 11 46 zacją I etapu (na podstawie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach)? służących ochronie przed powodzią (tj. stacje pomp ) • Liczba mieszkańców i pracowników administracji przeszkolonych w zakresie problematyki zagrożenia powodzio- Długość przebudowanych, odbudowanych lub wybudowanych wego, metod przeciwdziałania im oraz ograniczania ich skutków. km 75,7 81,6 157,3 obwałowań • Liczba punktów (stacji, posterunków) monitoringu hydrometeorologicznego, w których nastąpiło zwiększenie zakresu prowadzonych pomiarów. Długość przebudowanych, odbudowanych lub wybudowanych koryt • Liczba punktów (stacji, posterunków) monitoringu hydrometeorologicznego, w których wystąpiła wymiana i/lub km 64,7 106,9 171,6 cieków (w tym kanałów, rowów) modernizacja urządzeń pomiarowych.

Liczba urządzeń hydrotechnicznych zabezpieczających teren zagrożony Aby ujednolicić otrzymane wyniki zastosowano następującą interpretację: powodzią (11 ostróg, 2 kierownice • zadania dotyczące wałów przeciwpowodziowych były wpisywane tylko jako jeden wskaźnik, jako informacja o sztuki 13 5 18 długości przebudowanych, odbudowanych lub wybudowanych obwałowań; w ujściu Wisły, 2 jazy, 1 kaskada, 1 śluza, 1 stopień wodny) • zadania dotyczące regulacji koryt cieków wpisywane były tylko jako jeden wskaźnik, jako informacja o długości przebudowanych, odbudowanych lub wybudowanych koryt cieków (klasyfikowano tu cieki i kanały, nie uwzględ- Liczba przebudowanych, odbudowanych lub wybudowanych obiektów sztuki 1 - 1 niono rowów melioracyjnych ponieważ służą one głównie potrzebom rolniczym, a nie ochronie przed powodzią); małej retencji • jako urządzenia służące ochronie przed powodzią zostały uznane stacje pomp oraz zastawki; • jako urządzenia hydrotechniczne, służące ochronie przed powodzią zostały uznane ostrogi, kierownice, śluzy, stop- Powierzchnia terenów objętych ochroną przeciwpowodziową ha 215 000 b.d. b.d. nie wodne. liczba Liczba osób objęta ochroną przeciwpowodziową 120 000 b.d. b.d. osób

Liczba punktów monitoringu hydro-meteo, w których nastąpiło 19 zestawów sztuki - 19 zwiększenie zakresu prowadzonych pomiarów kamer

Liczba mieszkańców, pracowników administracji przeszkolonych liczba 228 - 228 w zakresie problematyki zagrożenia powodziowego osób

20 21 kresie koniecznych zadań inwestycyjnych z zakresu ochrony przed powodzią. Realizacja trzech projektów związanych 2.3. Stopień osiągnięcia założonych celów szczegółowych z szybkim informowaniem społeczeństwa o zagrożeniach, przy wykorzystaniu nowoczesnych technologii przyczynia „Programu Żuławskiego - 2030” się do zmniejszenia negatywnych skutków powodzi. Cel II. Zwiększenie znaczenia „naturalnych” metod ochrony przeciwpowodziowej Na podstawie zebranych informacji stwierdzono następujący stopień realizacji celów szczegółowych „Programu Do końca I etapu, ani w ramach „Programu Żuławskiego – 2030” ani w ramach innych programów nie przewidziano Żuławskiego - 2030”: zadań z zakresu „naturalnych” metod ochrony przed powodzią. Wynika to z faktu, że w pierwszej kolejności realizowa- no zadania, które miały na celu odtworzenie zdekapitalizowanych urządzeń ochrony przez powodzią, których awaria Cel I. Poprawa rozpoznania zagrożenia powodziowego i możliwości przeciwdziałania mu, przy wykorzysta- mogłaby spowodować zagrożenie o skali regionalnej lub subregionalnej oraz w obrębie polderów intensywnie za- niu najlepszych dostępnych technologii i narzędzi, oraz zgodnie z wymaganiami prawodawstwa wspólnoto- gospodarowanych. Wskazanie „naturalnych” metod ochrony przed powodzią wymaga pogłębionych analiz z zakresu wego i krajowego zarządzania ryzykiem powodziowym. W ramach zadania System Monitoringu Ryzyka Powodziowego tzw. SMoRP, RZGW w Gdańsku prowadzi między innymi działania analityczno-informatyczne mające na celu poprawę rozpoznania zagrożenia powodziowego. W I Cel III. Zwiększenie świadomości społeczności lokalnych oraz przedstawicieli administracji i instytucji w za- etapie pozyskano dane dotyczące ukształtowania terenu, stanowiące źródło danych do tworzenia map zagrożenia i kresie zagrożenia powodziowego i przeciwdziałania jego występowaniu ryzyka powodziowego: Duże znaczenie dla zwiększenia świadomości w zakresie zagrożenia powodziowego na Żuławach ma GeoSMoRP. • numeryczny model terenu (NMT), Jest to portal internetowy, którego zadaniem jest gromadzenie, zarządzanie, wizualizacja oraz analiza danych prze- • numeryczny model pokrycia terenu (NMPT), strzennych zebranych w ramach zadania SMoRP oraz zagadnień dotyczących ochrony przed powodzią dla obszaru • sklasyfikowana chmura punktów (prezentująca klasy punktów), Żuław. Portal udostępnia zaawansowane narzędzia pozwalające na: wyliczanie rzędnej wody 10, 100 i 500-letniej w • ortofotomapa (fotografia lotnicza zlokalizowana geograficznie prezentująca aktualny obraz terenu), danym miejscu cieku, generowanie profili wysokościowych na podstawie Numerycznego Modelu Terenu i Numerycz- • pozyskanie „przekrojów mokrych” (ukształtowanie koryta cieku) potrzebnych do modelowania hydraulicznego. nego Modelu Pokrycia Terenu oraz narzędzie pozwalające na generowanie widoku zwierciadła wody o określonej rzędnej. Ponadto w ramach SMoRP zlecono wykonanie opracowań bazujących na modelowaniu matematycznym, których celem jest sformułowanie rekomendacji do planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów problemo- W ramach „Programu Żuławskiego - 2030” do końca I etapu wydanych i planowanych do wydania będzie 118 pub- wych oraz dla obszarów, które wymagają głębszego rozpoznania. W końcowej fazie są następujące opracowania: likacji, przeprowadzonych będzie 14 szkoleń oraz 4 konferencje. Przeszkolonych zostanie 105 nauczycieli i123 urzęd- • „Koncepcja ochrony przeciwpowodziowej Nowego Dworu Gdańskiego”, ników. • „Analiza zagrożenia i ryzyka powodziowego wewnątrzpolderowego na Żuławach z określeniem rekomendowa- RZGW w Gdańsku do końca I etapu wyda łącznie 75 publikacji (broszury, foldery, publikacje, w planach jest wy- nych działań zapobiegawczych”, danie dwóch albumów nt. zadania Przebudowa Ujścia Wisły oraz podsumowującego wszystkie zadania wykonane • „Koncepcja ochrony przed wodami powodziowymi dolnego odcinka Wisły od Włocławka do jej ujścia do Zatoki przez RZGW w Gdańsku w ramach „Programu Żuławskiego – 2030”), zorganizuje łącznie 14 szkoleń dla nauczycieli Gdańskiej”. i pracowników samorządów lokalnych i 3 konferencje poświęcone inauguracji kampanii edukacyjno-informacyjnej, W analizowanym okresie dla obszaru Żuław opracowane zostały w skali kraju trzy zasadnicze dokumenty dotyczą- podsumowaniu postępów prac związanych z „Programem Żuławskim – 2030” oraz podsumowaniu I etapu „Programu ce planowania i zarządzania ryzykiem powodziowym: Żuławskiego – 2030”. • Wstępna Ocena Ryzyka Powodziowego, Miasto Elbląg wydało 22 artykuły dotyczące realizacji zadań „Programu Żuławskiego – 2030” w mieście Elbląg. Ar- • Mapy Zagrożenia Powodziowego, tykuły ukazały się w lokalnej prasie i portalach internetowych. • Mapy Ryzyka Powodziowego. Miasto Gdańsk opublikowało w prasie dwa artykuły dotyczące przebudowy Kanału Raduni oraz w lipcu 2014 roku Opracowany został również MasterPlan dla dorzecza Wisły obejmujący m.in. ocenę zadań realizowanych w I etapie zorganizowało konferencję z okazji m.in. zakończenia zadania Przebudowa Kanału Raduni na terenie Miasta Gdańska. „Programu Żuławskiego-2030” pod kątem wpływu na stan wód powierzchniowych zgodnie z Ramową Dyrektywą Po konferencji odbyła się wizyta techniczna na wybranych obiektach inwestycyjnych. Wodną. MasterPlan stanowi uzupełnienie obowiązującego planu gospodarowania wodami w dorzeczu Wisły do czasu jego aktualizacji w 2015 roku. Cel IV. Poprawa struktur organizacyjnych ochrony przeciwpowodziowej i zarządzania ryzykiem powodzi na szczeblu regionalnym i lokalnym Zgodnie z ustawą Prawo Wodne, do końca 2015 roku, opracowany zostanie Plan Zarządzania Ryzykiem Powodzio- W RZGW w Gdańsku zostało utworzone Centrum Operacyjne na potrzeby realizacji zadań z zakresu ochrony prze- wym, również dla obszaru Żuław Wiślanych, finalizujący realizację postanowień Dyrektywy Powodziowej. ciwpowodziowej. Do głównych kompetencji tej jednostki należą działania operacyjne w czasie powodzi i zagrożenia Ważnym elementem poprawy zarządzania ryzykiem powodziowym, realizowanym poza „Programem Żuławskim powodzią, monitorowanie sytuacji hydrometeorologicznej oraz nadzorowanie i koordynowanie działań związanych z – 2030”, jest wdrożony przez Miasto Gdańsk i Miasto Elbląg system teleinformatyczny wczesnego ostrzegania. Za jego gospodarką wodną w obiektach hydrotechnicznych administrowanych przez RZGW w Gdańsku. pomocą można przesyłać ostrzeżenia SMS-em i przekazywać na smartfony za pomocą specjalnej aplikacji. System Do realizacji tego celu przyczynia się planowana reforma gospodarki wodnej, której celem jest uporządkowanie informuje między innymi o takich zjawiskach jak: oberwanie chmury, nagła powódź lub wichura. Narzędzie to umoż- finansowania i zarządzania gospodarką wodną oraz pełna transpozycja RDW i dyrektywy powodziowej. Zakres plano- liwia błyskawiczne dotarcie z informacjami o zagrożeniu do mieszkańców. wanej reformy obejmuje przede wszystkim rozdzielenie funkcji administracyjnych i planistycznych w gospodarowa- Ponadto na obszarze gmin Stegna, Cedry Wielkie, Suchy Dąb i Pruszcz Gdański zrealizowano projekt „Budowa zin- niu wodami, utworzenie Zarządu Dorzecza Wisły i Zarządu Dorzecza Odry, utworzenie Urzędów Gospodarki Wodnej tegrowanego systemu powiadamiania i alarmowania ludności oraz zintegrowanej łączności na potrzeby systemu ra- Regionów Wodnych oraz podział wód na będące w administracji rządu i administracji samorządów. townictwa w gminach: Pruszcz Gdański, Cel V. Przebudowa, odbudowa i budowa przeciwpowodziowych urządzeń technicznych Cedry Wielkie, Suchy Dąb i Stegna”. Zasada działania systemu ostrzegania opiera się na przesyłaniu drogą radiową, W wyniku realizacji I etapu „Programu Żuławskiego – 2030”, wraz z innymi zadaniami realizowanymi w tym czasie komunikatów do umieszczonych w poszczególnych miejscowościach stacji, wyposażonych w głośniki o dużej mocy, przez beneficjentów, istotnie poprawił się stan infrastruktury powodziowej na analizowanym obszarze. zamontowanych na dachach wybranych budynków. Przebudowano lub odbudowano 157,3 km wałów przeciwpowodziowych, 171,6 km koryt cieków, 46 urządzeń W ramach projektu zakupiono wielofunkcyjne urządzenia elektroniczne, sterujące systemami alarmowymi w gmin- związanych z ochroną polderów (stacji pomp) oraz 18 urządzeń hydrotechnicznych (śluzy, kierownice, ostrogi, jazy, nych centrach zarządzania kryzysowego, sprzęt łączności radiowej oraz sprzęt służący powiadamianiu i ratownictwu: kaskady, stopnie wodne). 3 megafony, 2 agregaty prądotwórcze, samochód terenowy wyposażony w sprzęt nagłaśniający i wyciągarkę. Wyniki wyżej wymienionych 7 opracowań i dokumentów przyczyniają się do zwiększenia rozpoznania zagrożeń powodziowych na terenie Żuław, przy ujednoliconym podejściu w skali UE i całego kraju. Umożliwiają racjonalne za- rządzanie ryzykiem powodziowym, zgodne z prawem unijnym i krajowym oraz umożliwiają weryfikację potrzeb w za-

22 23 3. Ocena stanu infrastruktury przeciwpowodziowej 3.2. Przewidywany do wykonania na koniec I etapu zakres rzeczowy zadań w wyniku realizacji zadań I etapu „Programu Żuławskiego - 2030” „Programu Żuławskiego - 2030” Dotychczasowa realizacja poszczególnych zadań (stan na dzień 1 lipca 2014 r.) we wskazanych obszarach problemowych w ramach I etapu „Programu Żuławskiego – 2030” wskazuje na przewidywany do wykonania zakres rzeczowy 3.1.Stan infrastruktury przeciwpowodziowej przed rozpoczęciem realizacji przedstawiony w tabeli 7.

„Programu Żuławskiego - 2030” Tabela 7. Przewidywany do wykonania do końca I etapu zakres rzeczowy zadań w ramach „Programu Żuławskiego - 2030” W „Programie Żuławskim - 2030” zamieszczono wykaz wraz z oceną stanu technicznego obiektów systemu ochrony przeciwpowodziowej zlokalizowanych w obrębie Żuław (stan – I połowa 2009 r.) w tabeli 6.5 (str. 67 „Programu Żuław- Wskaźnik skiego - 2030”). Zgodnie z wykazem zamieszczonym w tabeli 6.5 stan techniczny obiektów przedstawiał się w sposób Obszar Numer produktu/ problemowy/ Nazwa zadania Rodzaj obiektu następujący: zadania jednostka województwo miary Tabela 6. Stan techniczny obiektów systemu ochrony przeciwpowodziowej zlokalizowanych w obrębie Żuław w I AO1.1 A/pomorskie Przebudowa Kanału Raduni na terenie Miasta Gdańska Kanał 7 km połowie 2009 r. Przebudowa Kanału Raduni na terenie Powiatu Gdań- AO1.2 A/pomorskie Kanał 3 km skiego Wymagające przebudowy Wymagające Rodzaj obiektu A44 A/pomorskie Przebudowa koryta rzeki Motławy Rzeka 19,2 km Stan ewidencyjny Jednostka lub odbudowy przebudowy / województwo Budowle hydrotech- długość/ilość lub odbudowy (%) B02 B/pomorskie Przebudowa ujścia Wisły 2 szt. niczne Kanały Budowle hydrotech- B03 B/pomorskie Odbudowa ostróg na Wiśle 11 szt. Pomorskie 1030,6 km 487,7 47 niczne Rzeka Wisła – odbudowa lewego wału przeciwpowo- Wał przeciwpowo- War.– Maz. 420,2 km 93,9 22 B04 + B05 B/pomorskie 7,2 km dziowego na odcinku Giemlice - Kiezmark dziowy Suma 1450,8 km 581,6 40 Rzeka Wisła – odbudowa lewego wału przeciwpowo- Wał przeciwpowo- B06 B/pomorskie 6,7 km Rzeki i potoki dziowego na odcinku Kiezmark - Przegalina dziowy Pomorskie 501,1 km 38,7 8 Rzeka Wisła – odbudowa prawego wału przeciwpowo- Wał przeciwpowo- B07 B/pomorskie 2,15 km dziowego na odcinku Czerwone Budy - Drewnica dziowy War.– Maz. 422,2 km 223,0 53 Rzeka Wisła – odbudowa prawego wału przeciwpowo- Wał przeciwpowo- Suma 923,3 km 261,7 28 B08 B/pomorskie 13,6 km dziowego na odcinku Czerwone Budy - Drewnica dziowy Wały przeciwpowodziowe Rzeka Wisła – odbudowa prawego wału przeciwpowo- Wał przeciwpowo- B11 B/pomorskie 7,0 km Pomorskie 824,8 km 271,2 33 dziowego na odcinku Lisewo - Palczewo dziowy Przebudowa systemu przeciwpowodziowego na Pompownia, rowy War.– Maz. 361,0 km 134,2 37 C/warmińsko 1,9 km wału i C01 prawym brzegu rzeki Elbląg w rejonie od ujścia rzeki odwadniające, Suma 1185,8 km 405,4 34 – mazurskie 0,3 km rzeki Babicy do granicy miasta zbiorniki retencyjne Stacje pomp 1036 m Przebudowa systemu przeciwpowodziowego na pra- Pompownia, rowy Pomorskie 61 szt. 20 33 C/warmińsko ścianki stalo- C01 + C02a wym brzegu rzeki Elbląg w rejonie od ujścia rzeki Babi- odwadniające, – mazurskie wej i 0,2 km War.– Maz. 57 szt. 39 68 cy do granicy miasta oraz w rejonie od rzeki Fiszewki zbiorniki retencyjne wału Suma 118 szt. 59 50 C/warmińsko Przebudowa systemu przeciwpowodziowego na pra- C02b Rowy Budowle hydrotechniczne – mazurskie wym brzegu rzeki Elbląg – poldr Nowe Pole - Zatorze Pomorskie 1258 szt. 253 20 C/warmińsko Przebudowa walów czołowych jeziora Druzno, polder Wał przeciwpowo- C04.1 3,5 km – mazurskie 42 Gronowo Górne dziowy War.– Maz. 265 szt. 72 27 C/warmińsko Przebudowa walów czołowych jeziora Druzno, polder Wał przeciwpowo- C04.2 0,7 km Suma 1523 szt. 325 21 – mazurskie Węzina (polder 70) dziowy C/warmińsko Przebudowa walów czołowych jeziora Druzno, polder Wał przeciwpowo- Źródło: Program „Kompleksowe zabezpieczenie przeciwpowodziowe Żuław – do roku 2030”, str. 67 C04.3 2,6 km – mazurskie Janów (polder 42) dziowy C/warmińsko Przebudowa walów czołowych jeziora Druzno, polder Wał przeciwpowo- C04.4 1,8 km Planowane do zrealizowania zadania w ramach „Programu Żuławskiego – 2030” w I etapie do roku 2015 rozmiesz- – mazurskie Nowe Dolne (polder 76) dziowy czono w czterech obszarach problemowych wynikających ze zróżnicowania zagrożenia przeciwpowodziowego, tj: C/warmińsko Przebudowa walów czołowych jeziora Druzno, poldery Wał przeciwpowo- • A - zabezpieczenie Gdańskiego Węzła Wodnego (Przebudowa Kanału Raduni i koryta Motławy), C04.5 3,3 km – mazurskie Topolno (polder 73) i Stankowo (polder 75) dziowy • B - zwiększenie zabezpieczenia przeciwpowodziowego od rzeki Wisły na odcinku Żuław, (kierownice w ujściu Wisły, C/warmińsko Przebudowa walów czołowych jeziora Druzno, polder Wał przeciwpowo- budowle regulacyjne rzeki, wały przeciwpowodziowe, modernizacja obiektów hydrotechnicznych), C04.6 1,8 km – mazurskie 72 Dłużyna dziowy • C - zwiększenie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego zagrażającego od Zalewu Wiślanego (przebudowa syste- C/warmińsko Przebudowa walów czołowych jeziora Druzno, polder Wał przeciwpowo- mu przeciwpowodziowego rzeki Elbląg, wały czołowe Jeziora Druzno), C04.7 5,1 km • D - zwiększenie bezpieczeństwa powodziowego wewnątrz terytorium Żuław (przebudowa stacji pomp, wały prze- – mazurskie 71 Dłużyna dziowy ciwpowodziowe, przebudowa koryt rzek: Kumieli, Dzierzgonia i Wąskiej).

24 25 Wskaźnik Wskaźnik Obszar Obszar Numer produktu/ Numer produktu/ problemowy/ Nazwa zadania Rodzaj obiektu problemowy/ Nazwa zadania Rodzaj obiektu zadania jednostka zadania jednostka województwo województwo miary miary DG04 D/pomorskie Stacja pomp nr 33 Wocławy – przebudowa stacji pomp Stacja pomp 1 szt. DG D/pomorskie Przebudowa stacji pomp nr 9W Dębina - Świerki Stacja pomp 1 szt. DG05 D/pomorskie Przebudowa stacji pomp nr 15 Cedry Wielkie Stacja pomp 1 szt. DG D/pomorskie Przebudowa stacji pomp nr 27 Wróblewo Stacja pomp 1 szt. DG06 D/pomorskie Przebudowa stacji pomp nr 9 Dziewięć Włók Stacja pomp 1 szt. DG15 D/pomorskie Przebudowa stacji pomp nr 4 Przejazdowo Stacja pomp 1 szt. DG07 D/pomorskie Przebudowa stacji pomp nr 36 Trutnowy Stacja pomp 1 szt. DG51 D/pomorskie Przebudowa stacji pomp nr 25 Lędowo Stacja pomp 1 szt. DG08 D/pomorskie Przebudowa stacji pomp nr 17 Cedry Małe Stacja pomp 1 szt. DG D/pomorskie Przebudowa stacji pomp nr 4W Stegna Stacja pomp 1 szt. DG09 D/pomorskie Przebudowa stacji pomp nr 39 Suchy Dąb Stacja pomp 1 szt. DE24 D/pomorskie Przebudowa stacji pomp nr 66 Klecie Stacja pomp 1 szt. DG10 D/pomorskie Przebudowa stacji pomp nr 37 Błotnik Stacja pomp 1 szt. DE26 D/pomorskie Przebudowa stacji pomp nr 68 Złotowo Stacja pomp 1 szt. DG12 D/pomorskie Przebudowa stacji pomp nr 19 Trzcinowo Stacja pomp 1 szt. Uwaga: W mieście Elbląg w ramach zadania CO2b powstało łącznie 1786,0 mb rowów, w zadaniu CO2a wykonano 1036,0 DG13 D/pomorskie Przebudowa stacji pomp nr 11 Wiślinka Stacja pomp 1 szt. m ścianki stalowej stanowiącej umocnienie brzegu, a w zadaniu CO1 wykonano łącznie 790,0 m rowów odwadniających DG14 D/pomorskie Przebudowa stacji pomp nr 18 Trzcinowo Stacja pomp 1 szt. oraz zbiornik pompowy o pojemności V=2225m3. Zadanie CO1 realizowane było również przez ŻZMiUW w Elblągu i wy- Rzeka Tuga – odbudowa lewego wału przeciwpowo- Wał przeciwpowo- konano w ramach niego 1,9 km wału, 0,3 km koryta rzeki. W ramach zadani CO2a ŻZMiUW wykonał przebudowę 0,2 km DW01 D/pomorskie 7,9 km dziowego dziowy wału przeciwpowodziowego. DW04 D/pomorskie Przebudowa stacji pomp nr 6W Grochowo Stacja pomp 1 szt. DW05 D/pomorskie Budowa stacji pomp Wybicko Stacja pomp 1 szt. W związku z realizacją I etapu „Programu Żuławskiego - 2030” w obszarze problemowym A zadania wykonano DW07 D/pomorskie Przebudowa stacji pomp nr 80W Stara Wisła Stacja pomp 1 szt. zgodnie z zakresem przewidzianym w „Programie Żuławskim - 2030”, w obszarze problemowym B, w związku z pro- DE23 D/pomorskie Przebudowa stacji pomp nr65 Kławki Stacja pomp 1 szt. testami w ramach postępowań środowiskowych, wykonano o 19 ostróg mniej niż planowano, w obszarze problemo- D/ warmińsko Wał przeciwpowo- wym C zadania wykonano zgodnie przewidzianym zakresem, w obszarze problemowym D, w związku z oszczędnoś- DE09 Przebudowa wałów rzeki Wąska 10,2 km – mazurskie dziowy ciami przetargowymi, zrealizowano przebudowę 10 stacji pomp więcej niż zakładano. D/ warmińsko W wyniku realizacji I etapu „Programu Żuławskiego – 2030” stan techniczny obiektów ochrony przeciwpowodzio- DE28 Przebudowa stacji pomp nr 23 Majkowo Stacja pomp 1 szt. – mazurskie wej będzie przedstawiał się następująco: D/ warmińsko DE33 Przebudowa stacji pomp nr 58 Nowe Pole Stacja pomp 1 szt. – mazurskie D/ warmińsko Tabela 8. Stan techniczny obiektów ochrony przeciwpowodziowej w wyniku realizacji I etapu „Programu Żuławskie- DE35 Przebudowa stacji pomp Fiszewka F Stacja pomp 1 szt. – mazurskie go-2030” w stosunku do stanu z I połowy 2009 roku D/ warmińsko DE36 Przebudowa stacji pomp nr 31 Gajowiec Stacja pomp 1 szt. Wymagające przebudowy – mazurskie Rodzaj Wymagające przebudowy Stan ewidencyjny Jednostka lub odbudowy długość/ D/ warmińsko obiektu/województwo lub odbudowy (%) DE37 Przebudowa stacji pomp nr 71 Dłużyna Stacja pomp 1 szt. ilość – mazurskie Kanały D/ warmińsko DE39 Przebudowa stacji pomp nr 73 Topolno Stacja pomp 1 szt. – mazurskie Pomorskie 1030,6 km 477,7 46 D/ warmińsko War.– Maz. 420,2 km 93,9 22 DE40 Przebudowa stacji pomp nr 2d Złotnica Stacja pomp 1 szt. – mazurskie Suma 1450,8 km 571,6 39 D/ warmińsko Rzeki i potoki DE41 Przebudowa stacji pomp nr 67 Stalewo Stacja pomp 1 szt. – mazurskie Pomorskie 501,1 km 19,5 4 D/ warmińsko DE42 Przebudowa stacji pomp nr 7a Kępniewo Stacja pomp 1 szt. War.– Maz. 422,2 km 187,5 45 – mazurskie Suma 923,3 km 207,0 22 D/ warmińsko DE44 Przebudowa stacji pomp nr 72 Dłużyna Stacja pomp 1 szt. – mazurskie Wały przeciwpowodziowe D/ warmińsko Pomorskie 824,8 km 226,6 28 DE45 Przebudowa stacji pomp nr 16 Jezioro Stacja pomp 1 szt. – mazurskie War.– Maz. 361,0 km 103,1 29 D/ warmińsko DE74 Przebudowa koryta rzeki Wąska Rzeka 13,6 km Suma 1185,8 km 329,7 28 – mazurskie Stacje pomp D/ warmińsko DE73 Przebudowa koryta rzeki Dzierzgoń Rzeka 20,6 km Pomorskie 61 szt. 0 0 – mazurskie War.– Maz. 57 szt. 25 44 D/ warmińsko DE Przebudowa stacji pomp nr 18 Tropy Stacja pomp 1 szt. – mazurskie Suma 118 szt. 25 21 D/ warmińsko Budowle hydrotechniczne DE43 Przebudowa stacji pomp nr 3 Markusy Stacja pomp 1 szt. – mazurskie Pomorskie 1258 szt. 240 19 D/ warmińsko DE Przebudowa stacji pomp nr 10 Balewo Stacja pomp 1 szt. War.– Maz. 265 szt. 72 27 – mazurskie Suma 1523 szt. 312 20

26 27 Uwagi: 3.3. Zadania realizowane z innych źródeł finansowania • W zestawieniu nie uwzględniono zadań planowanych, które na dzień sporządzania analizy nie miały podpisanych umów gwarantujących dostępność środków finansowych, ani zadań o charakterze stricte utrzymaniowym wyko- Ponadto w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na terenie województwa pomorskiego w obszarze Żu- nywanych przez wszystkich beneficjentów. Nie uwzględniono także zadań zrealizowanych przez Gminę Miasta ław, Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Województwa Pomorskiego w Gdańsku, zrealizował i realizuje następujące Gdańska oraz Urząd Morski w Gdyni. Wskazano zadania zrealizowane przez Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej działania na obiektach przeciwpowodziowych: w Gdańsku z uwagi na ich rangę, ale nie uwzględniono w wykazie z uwagi na brak możliwości porównania. Nie • kanały – 25,3 km, uwzględniono również zadań zrealizowanych przez zarządy melioracji na terenie gmin, które nie były objęte zasię- • rzeki – 18,2 km, giem „Programu Żuławskiego -2030”. • wał przeciwpowodziowy – 45,7 km, • Powyższa tabela weryfikuje wykonany zakres rzeczowy w stosunku do 2009 roku. Z uwagi na okres trwania „Progra- • stacje pomp – 7 szt. mu Żuławskiego – 2030” tj. obecnie okres 5 lat, funkcjonujące obiekty infrastruktury przeciwpowodziowej ulegały w Na terenie województwa warmińsko – mazurskiego w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich, Żuławski tym czasie zużyciu (przykładowo: okres amortyzacji stacji pomp to 30 lat) i w stosunku do 2009 roku obecnie mogły Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Elblągu zrealizował i realizuje następujące działania na obiektach przeciw- pojawić się inne obiekty i urządzenia wymagające odbudowy/przebudowy. powodziowych na terenie Żuław: • kanały – 41,8 km, • rzeki – 21,0 km, Porównanie udziału obiektów wymagających przebudowy lub odbudowy z połowy 2009 r. tj. przed rozpoczęciem • wały przeciwpowodziowe – 35,9 km, realizacji I etapu „Programu Żuławskiego – 2030” do planowanego (gwarantowanego) wykonania do końca 2015 r. • stacje pomp - 4 szt. przedstawia się następująco: • budowle hydrotechniczne – 3 szt. Tabela 10. Porównanie obiektów wymagających przebudowy lub odbudowy przed rozpoczęciem realizacji I etapu RZGW w Gdańsku ze środków budżetu państwa prowadzi corocznie lodołamanie na rzece Wiśle, uporządkował 69 „Programu Żuławskiego - 2030” do planowanego wykonania do końca 2015 r. ha kęp i przerostów wiklinowych w międzywalu rzeki Wisły, wyremontował stopień wodny w Białej Górze, dokonał naprawy wrót przeciwpowodziowych śluzy Gdańska Głowa oraz zakupił i wyremontował lodołamacze. Urząd Miasta Wymagające Wymagające Wymagające Wymagające Gdańska wykonał w ramach Programu Operacyjnego „Infrastruktura i Środowisko” budowę nabrzeży rzeki Motławy Rodzaj obiektu / Stan Jednost- przebudowy przebudowy przebudowy przebudowy na długości 0,6 km. Urząd Morski w Gdyni w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko wybudował województwo ewidencyjny ka lub odbudowy lub odbudowy lub odbudowy lub odbudowy 1,7 km nabrzeży rzeki Motławy i Martwej Wisły w Gdańsku oraz pogłębił i umocnił brzegi Kanału Pleniewskiego na dł./ilość 2009 r. dł./ilość 2015 r. (%) 2009 r. (%) 2015 r. długości 1,1 km. Kanały Po zsumowaniu działań przeprowadzonych w ramach realizacji I etapu „Programu Żuławskiego – 2030” oraz pozosta- Pomorskie 1030,6 km 487,7 452,4 47 44 łych zadań inwestycyjnych z zakresu ochrony przeciwpowodziowej zrealizowanych ze środków finansowych pochodzą- War.– Maz. 420,2 km 93,9 52,1 22 12 cych z innych źródeł, stan techniczny obiektów przeciwpowodziowych na Żuławach przedstawia się następująco: Suma 1450,8 km 581,6 504,5 40 35 Tabela 9. Poprawa stanu technicznego obiektów przeciwpowodziowych na Żuławach w wyniku realizacji zadań w ramach I Rzeki i potoki etapu „Programu Żuławskiego – 2030” oraz pozostałych programów finansowych w stosunku do stanu z I połowy 2009 roku Pomorskie 501,1 km 38,7 0,7 8 1 War.– Maz. 422,2 km 223,0 166,5 53 40 Wymagające przebudowy Rodzaj Wymagające przebudowy Stan ewidencyjny Jednostka lub odbudowy długość/ Suma 923,3 km 261,7 167,2 28 18 obiektu/województwo lub odbudowy (%) ilość Wały przeciwpowodziowe Kanały Pomorskie 824,8 km 271,2 180,9 33 22 Pomorskie 1030,6 km 452,4 44 War.– Maz. 361,0 km 134,2 67,2 37 19 War.– Maz. 420,2 km 52,1 12 Suma 1185,8 km 405,4 248,1 34 21 Suma 1450,8 km 504,5 35 Stacje pomp Rzeki i potoki Pomorskie 61 szt. 20 0 33 0 Pomorskie 501,1 km 0,7 1 War.– Maz. 57 szt. 39 21 68 37 War.– Maz. 422,2 km 166,5 40 Suma 118 szt. 59 21 50 18 Suma 923,3 km 167,2 18 Budowle hydrotechniczne Wały przeciwpowodziowe Pomorskie 1258 szt. 253 238 20 19 Pomorskie 824,8 km 180,9 22 War.– Maz. 265 szt. 75 69 27 26 War.– Maz. 361,0 km 67,2 19 Suma 1523 szt. 325 307 21 20 Suma 1185,8 km 248,1 21 Stacje pomp Zgodnie z analizą tabeli należy stwierdzić, że w wyniku przeprowadzonych zadań inwestycyjnych nastąpiła zdecy- Pomorskie 61 szt. 0 0 dowana poprawa stanu technicznego istniejących obiektów ochrony przeciwpowodziowej na terenie Żuław. War.– Maz. 57 szt. 21 37 Suma 118 szt. 21 18 Interpretując powyższą tabelę 10, szczególnie kolumnę 5 i 7 pokazującą urządzenia i obiekty wymagające przebudowy w 2015 roku należy pamiętać, że ilość ta może ulec nieznacznej zmianie. Wynika to z faktu, że w czasie trwania Budowle hydrotechniczne „Programu Żuławskiego – 2030” (tj. okres 5 lat) funkcjonujące obiekty infrastruktury przeciwpowodziowej, których Pomorskie 1258 szt. 238 19 stan w 2009 roku uznano za dobry, ulegał w tym czasie zużyciu (przykładowo: okres amortyzacji stacji pomp to 30 lat) War.– Maz. 265 szt. 69 26 i w stosunku do 2009 roku mogły pojawić się kolejne obiekty i urządzenia ochrony przeciwpowodziowej wymagające Suma 1523 szt. 307 20 przebudowy lub odbudowy.

28 29 W przypadku rzek i potoków, wałów przeciwpowodziowych, stacji pomp i budowli hydrotechnicznych procentowy Wnioski: udział obiektów wymagających odbudowy lub przebudowy waha się w granicach 20% co oznacza, że 80% obiektów • Wszyscy beneficjenci I etapu „Programu Żuławskiego – 2030” wykonali zaplanowane zadania. jest w stanie dobrym i bardzo dobrym. Głównie kanały, których aż 35% wymaga przebudowy lub odbudowy, wyma- • W wyniku realizacji I etapu „Programu Żuławskiego – 2030” w sposób zdecydowany poprawie uległ stan zabezpie- gają większej interwencji w II etapie „Programu Żuławskiego - 2030”. czenia przeciwpowodziowego, na wszystkich wyodrębnionych obszarach zagrożeń. Największa poprawa nastąpiła w zakresie stanu technicznego stacji pomp oraz wałów przeciwpowodziowych, w • W ramach realizacji I etapu „Programu Żuławskiego - 2030” położono nacisk przede wszystkim na odbudowę wałów tym w szczególności wałów rzeki Wisły. Jest to bardzo istotne, bowiem oba te elementy pełnią szczególnie ważną rolę przeciwpowodziowych rzeki Wisły, wałów czołowych Jeziora Druzno oraz stacji pomp. Oznacza to, że zdecydowa- w ochronie przeciwpowodziowej Żuław. Z uwagi na to, że rzeka Wisła stanowi największe zagrożenie powodziowe dla nej poprawie uległ stan zabezpieczenia przeciwpowodziowego w obszarach chronionych tymi obiektami. Stan terenów przyległych, poprawa stanu technicznego wałów przeciwpowodziowych jest bardzo ważnym elementem techniczny wałów przeciwpowodziowych rzeki Wisły jest bardzo istotny, bowiem skala zagrożenia, a tym samym skutkującym wzrostem bezpieczeństwa przeciwpowodziowego. Zdecydowana poprawa stanu technicznego stacji wielkość strat od rzeki Wisły, w przypadku wystąpienia awarii wału przeciwpowodziowego jest największa. pomp to znaczne zwiększenie bezpieczeństwa wewnątrz polderów. • Prace związane z poprawą stanu technicznego urządzeń ochrony przeciw-powodziowej na Żuławach należy kon- Wśród budowli hydrotechnicznych, których stan techniczny nie uległ większej zmianie, znajduje się wiele ostróg na tynuować w II etapie „Programu Żuławskiego - 2030”. Wiśle, których rola jest istotna m.in. dla pracy lodołamaczy. • Należy podkreślić, że najczęściej występujące zagrożenie powodziowe na terenie Żuław to powodzie sztormowe Nastąpiła poprawa stanu technicznego koryt rzek i potoków, której celem jest bezpieczne prowadzenie wód po- i powodzie lokalne spowodowane opadami w zlewni cieków żuławskich. Odbudowa i przebudowa stacji pomp z wodziowych. Dalszej ingerencji polegającej na udrażnianiu przepływu, wymagają szczególnie cieki na terenie woje- pewnością są działaniami, które w przypadku wystąpienia zagrożeń lokalnych będą im skutecznie przeciwdziałać. wództwa warmińsko – mazurskiego. Zatem odbudowa stacji pomp wydatnie wpłynęła na poprawę stanu zabezpieczenia przeciwpowodziowego w W przypadku kanałów, nadal ponad jedna trzecia wymaga przebudowy lub odbudowy. Kanały są obok stacji pomp polderach żuławskich i należy ją kontynuować w etapie II „Programu Żuławskiego - 2030”. Aby skuteczniej przeciw- najbardziej istotnymi elementami ochrony przeciwpowodziowej wewnątrz polderowej. działać zagrożeniom lokalnym na Żuławach poza stacjami pomp należy udrażniać kanały na polderach oraz koryta rzek poprawiając warunki spływu wód. • Dla przeciwdziałania zagrożeniom sztormowym należy rozważyć budowę wrót przeciwpowodziowych w ujściach 3.4. Stan techniczny obiektów przeciwpowodziowych w poszczególnych niektórych rzek. • Dla zapewnienia odpowiednich warunków żeglugi dla pracy lodołamaczy należy kontynuować odbudowę ostróg obszarach problemowych w wyniku realizacji I etapu „Programu Żuławskiego – 2030” na Wiśle oraz przedłużenia kierownic w jej ujściu.

A – zabezpieczenie Gdańskiego Węzła Wodnego – Kanał Raduni stanowiący istotny element ochrony przeciwpo- Poniżej przestawiono zestawienie finansowe zadań realizowanych na Żuławach w latach 2010-2015. wodziowej został przebudowany na odcinku od zrzutu nr 1 do Opływu Motławy w Gdańsku (Zaroślak) do granicy z gminą Pruszcz Gdański oraz na odcinku obwałowanym na terenie gminy Pruszcz Gdański. Również ponad 19 km fragment koryta rzeki Motławy został odrestaurowany przez RZGW w Gdańsku. Zatem pełen zakres zadań przewidzianych Tabela 11. Wartość finansowa zadań realizowanych w latach 2010-2015 na obszarze Żuław. do realizacji w ramach I etapu „Programu Żuławskiego – 2030” został wykonany. Niezależnie od „Programu Żuławskiego – 2030” Miasto Gdańsk zrealizowało w zlewni Kanału Raduni, w okresie od Koszty (planowane powodzi z lipca 2001 r. do 2014 r., szesnaście zbiorników retencyjnych. Wpływa to zdecydowanie na poprawę stanu Beneficjent Źródło finansowania do wydatkowania do końca 2015r.) bezpieczeństwa przeciwpowodziowego na tym obszarze. [PLN]

POIŚ - „Program Żuławski - 2030” 83 058 077,27 B – zabezpieczenie od rzeki Wisły – wały przeciwpowodziowe rzeki Wisły, stanowiące kluczowy element zabezpie- RZGW w Gdańsku czenia przeciwpowodziowego, przebudowane (uszczelnione) zostały na wszystkich newralgicznych odcinkach. Ich Budżet Państwa i rezerwa celowa 15 477 764,09 przebudowa przebiegła zgodnie z „Programem Żuławskim – 2030”. Trwa odbudowa i wydłużenie kierownic w ujściu Wisły. Prowadzone są prace związane z odbudową 11 ostróg na Wiśle. Realizacja tych działań spowoduje wyraźny POIŚ - „Program Żuławski - 2030” 147 181 398,97 ZMiUW WP w Gdańsku wzrost zabezpieczenia przeciwpowodziowego Żuław, szczególnie z uwagi na fakt, że zagrożenie powodziowe o naj- PROW 96 588 635 większej skali pochodzi właśnie od rzeki Wisły. POIŚ - „Program Żuławski - 2030” 69 288 798,79 ŻZMiUW C – zwiększenie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego zagrażającego od Zalewu Wiślanego – przebudowano PROW 75 984 492,02 system przeciwpowodziowy rzeki Elbląg oraz wały czołowe wokół Jeziora Druzno (zgodnie z „Programem Żuławskim – 2030”), co stanowi kluczowy element ochrony przeciwpowodziowej terenów pozostających pod wpływem oddzia- Miasto Elbląg POIŚ - „Program Żuławski - 2030” 42 320 000 ływania Zalewu Wiślanego. POIŚ - „Program Żuławski - 2030” 137 014 898 Miasto Gdańsk D - zwiększenie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego wewnątrz terytorium Żuław – odbudowano kilkadziesiąt POIŚ - poza „Programem Żuławskim - 2030” 31 515 539 stacji pomp oraz koryta rzek spływających z Wysoczyzny Elbląskiej. Z uwagi na to, że stacje pomp są na polderach Powiat Gdański POIŚ - „Program Żuławski - 2030” 43 486 113,47: żuławskich najbardziej istotnym elementem zabezpieczenia przeciwpowodziowego, poziom bezpieczeństwa na tym terenie uległ zdecydowanej poprawie. SUMA 741 915 716,61

30 31 W ramach I etapu „Programu Żuławskiego – 2030” RZGW w Gdańsku realizuje zadanie SMoRP, który jest narzę- 4. Analiza zagrożeń powodziowych dziem wspomagającym w zarządzaniu ryzykiem powodziowym na obszarze Żuław. System monitoringu ryzyka powodziowego zintegrowany jest z wdrożeniem Dyrektywy Powodziowej i jednocześnie komplementarny z projektem z uwzględnieniem obszarów problemowych krajowym ISOK (Informatyczny System Ochrony Kraju przed nadzwyczajnymi zagrożeniami), który realizowany jest w ramach VII osi priorytetowej: Społeczeństwo informacyjne – budowa elektronicznej administracji, Programu Opera- cyjnego Innowacyjna Gospodarka, 2007-2013. Cały obszar Żuław, ze względu na położenie w delcie Wisły, w tym na terenach depresyjnych i przydepresyjnych, zagrożony jest powodzią o różnym charakterze i zasięgu. Na obszarze Żuław można wyróżnić szereg rodzajów i typów Głównym celem SMoRP jest rozpoznanie i ocena ryzyka powodziowego na obszarze objętym „Programem Żu- zagrożeń i powodzi: ławskim – 2030” oraz identyfikacja słabych miejsc pod względem ochrony przeciwpowodziowej. W ramach SMoRP • zagrożenia i powodzie odmorskie: prowadzone są zarówno działania analityczno-informatyczne jak i informacyjno-edukacyjne. • powodzie sztormowe; Między innymi powstają obecnie opracowania dotyczące zagrożenia powodziowego na obszarach problemowych • zagrożenia i powodzie odlądowe: Żuław lub na obszarach, które wymagają głębszego rozpoznania zagrożeń i ich skutków: • opadowo – rozlewne, • „Koncepcja ochrony przeciwpowodziowej Nowego Dworu Gdańskiego”, • opadowe nawalne, • „Analiza zagrożenia i ryzyka powodziowego wewnątrzpolderowego na Żuławach z określeniem rekomendowa- • opadowe rozlewne polderowe, nych działań zapobiegawczych”, • opadowe nawalne polderowe, • „Koncepcja ochrony przed wodami powodziowymi dolnego odcinka Wisły od Włocławka do jej ujścia do Zatoki • roztopowe, Gdańskiej”. • zatorowe – lodowe, śryżowe, śryżowo – lodowe; • zagrożenia i powodzie dwukierunkowe mieszane lądowo -morskie lub morsko – lądowe: • sztormowo – zatorowe, 4.1. Wstępna Ocena Ryzyka Powodziowego • sztormowo – opadowe, • sztormowo – roztopowe; Wstępna Ocena Ryzyka Powodziowego miała na celu wyznaczenie obszarów narażonych na niebezpieczeństwo • zagrożenia i powodzie awaryjne – katastrofy budowli piętrzących, ale też długotrwałe przerwy w dostawie prądu powodzi, czyli wskazanie rzek lub odcinków rzek i wybrzeża, stwarzających znaczące ryzyko powodziowe. do zasilania pompowni: • awaryjne pojedyncze, Zgodnie z ustawą Prawo wodne (artykuł 88b ust.2) Wstępna Ocena Ryzyka Powodziowego zawiera w szczególności: • awaryjne łańcuchowe; • mapy obszarów dorzeczy, z zaznaczeniem granic dorzeczy, granic zlewni, granicy pasa nadbrzeżnego, ukazujące • zalewy spowodowane przerwaniem wału: topografię terenu oraz jego zagospodarowanie; • zalewy planowane, • opis powodzi historycznych; • zalewy nieplanowane. • ocenę potencjalnych negatywnych skutków powodzi mogących wystąpić w przyszłości dla życia i zdrowia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz działalności gospodarczej, z uwzględnieniem: Powodzie żuławskie charakteryzują się tym, że woda po wylaniu się na ich obszar nie wraca z powrotem do koryta • topografii terenu, Wisły po przejściu tzw. fali powodziowej. Część wody może odpłynąć grawitacyjnie do Zatoki Gdańskiej czy Zalewu • położenia cieków wodnych i ich ogólnych cech hydrologicznych oraz geomorfologicznych, w tym obszarów zale- Wiślanego bezpośrednio lub po przerwaniu wewnętrznych wałów przeciwpowodziowych, pozostała część wody z wowych jako naturalnych obszarów retencyjnych, depresji musi być wypompowana. • skuteczności istniejących budowli przeciwpowodziowych i regulacyjnych, • położenia obszarów zamieszkanych, Powodzie występujące na polderach, tzw. wewnątrzpolderowe pochodzące z opadów nie muszą powstać na sku- • położenia obszarów, na których jest wykonywana działalność gospodarcza; tek przerwania wałów, lecz po dużych opadach w wyniku niedostatecznych wydajności pompowni lub ich awarii, czy • w miarę możliwości - prognozę długofalowego rozwoju wydarzeń, w szczególności wpływu zmian klimatu na też niemożności odprowadzenia wód z polderu do odbiornika ze względu na stan wody. występowanie powodzi; Utrzymanie tego rozległego obszaru, wraz z jego infrastrukturą techniczną, miastami i wsiami, terenami rolniczymi • określenie obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi. i przemysłowymi, wymaga ciągłej pracy i utrzymania sprawności urządzeń hydrotechnicznych. Wymaga również do- brze zorganizowanego monitorowania i rozpoznawania nowych zagrożeń związanych między innymi ze wzrostem Wyznaczone w ramach Wstępnej Oceny Ryzyka Powodziowego obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi częstotliwości występowania ekstremalnych zjawisk pogodowych. obejmują rzeki, dla których istnieje znaczące ryzyko powodziowe lub wystąpienie tego ryzyka jest prawdopodobne. Rozpoznanie zagrożeń powodziowych w skomplikowanym hydrologicznie systemie techniczno-przyrodniczym ja- Na rysunku poniżej (Rysunek 4) pokazano obszar narażony na niebezpieczeństwo powodzi na tle zasięgu „Programu kim są Żuławy stanowi podstawę nowoczesnego i skutecznego zarządzania ryzkiem powodziowym i jest permanen- Żuławskiego – 2030”. Kolejny rysunek (Rysunek 5) pokazuje natomiast obszary narażone na ryzyko powodzi w skali tnym wyzwaniem dla administracji rządowej i samorządowej odpowiedzialnej za ochronę przed powodzią. całego kraju.

W ramach wdrażania w Polsce Dyrektywy Powodziowej, wykonane zostały dotychczas trzy podstawowe opracowania: • Wstępna Oceny Ryzyka Powodziowego, • Mapy Zagrożenia Powodziowego, • Mapy Ryzyka Powodziowego.

W opracowaniu są obecnie Plany Zarządzania Ryzykiem Powodziowym. Wymienione wyżej opracowania przygo- towywane są w oparciu o jednolitą metodykę opracowaną dla całego kraju. Jednak ze względu na specyfikę Żuław, RZGW w Gdańsku, prowadzi działania komplementarne, które mają na celu rozpoznanie zagrożeń w obszarach problemowych Żuław.

32 33 Obszar „Programu Żuławskiego – 2030” pokrywa się z obszarem narażonym na niebezpieczeństwo powodzi i sta- Wstępna Ocena Ryzyka Powodziowego jest dokumentem poglądowym i została opracowana w oparciu o dostęp- nowi znaczący obszar problemowy w cali całego kraju. ne lub łatwe do uzyskania informacje i nie wymagała zastosowania danych o wysokiej dokładności. Zgodnie z informacją zamieszczoną na portalu www.isok.gov.pl, „… wynik wstępnej oceny ryzyka powodziowego służy tylko do wskazania rzek, dla których zostaną opracowane dokładne mapy. Zatem obszary wyznaczone w WORP nie stanowią podstawy do planowania przestrzennego i wydawania decyzji lokalizacyjnych czy pozwo- leń na budowę.” Ustawa Prawo wodne w art. 88a ust. 3. wskazuje, że „ochronę przed powodzią prowadzi się z uwzględnieniem map zagrożenia powodziowego, map ryzyka powodziowego oraz planów zarządzania ryzykiem powodziowym” nie wy- mieniając Wstępnej Oceny Ryzyka Powodziowego.

Rysunek 4. Obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi wyznaczone w ramach Wstępnej Oceny Ryzyka Rysunek 5. Obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi w Polsce wyznaczone w ramach Wstępnej Oceny Powodziowego w obrębie „Programu Żuławskiego - 2030” Ryzyka Powodziowego, ramką oznaczono obszar Żuław Źródło: Opracowanie własne na podstawie mapy.isok.gov.pl Źródło: Opracowanie własne na podstawie mapy.isok.gov.pl

34 35 4.2. Mapy Zagrożenia i Ryzyka Powodziowego

W kolejnym kroku, przygotowane zostały Mapy Zagrożenia Powodziowego (MZP), sporządzone dla obszarów nara- żonych na niebezpieczeństwo powodzi, wskazanych we Wstępnej Ocenie Ryzyka Powodziowego. Na Mapach Zagrożenia Powodziowego przedstawia się w szczególności (art. 88d, ust.2): • obszary, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest niskie i wynosi raz na 500 lat, lub na których istnieje prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia ekstremalnego; • obszary szczególnego zagrożenia powodzią; • obszary obejmujące tereny narażone na zalanie w przypadku: • zniszczenia lub uszkodzenia wału przeciwpowodziowego, • zniszczenia lub uszkodzenia wału przeciwsztormowego. Na MZP przedstawia się następujące elementy (art. 88d, ust. 3, ww. ustawy): • zasięg powodzi; • głębokość wody lub poziom zwierciadła wody; • w uzasadnionych przypadkach - prędkość przepływu wody lub natężenie przepływu wody. W związku z ww. zapisami ustawowymi MZP zostały wykonane dla trzech przepływów prawdopodobnych: • raz na 500 lat czyli dla p=0,2% - niskie prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi, • raz na 100 lat czyli dla p=1% - średnie prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi, • raz na 10 lat czyli dla p=10% - wysokie prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi. Obszary zagrożone powodzią o prawdopodobieństwie 1% i 10%, stanowią obszary szczególnego zagrożenia po- wodzią, w rozumieniu ustawy Prawo wodne (art. 9, ust. 1, pkt 6c), dla których obowiązują zakazy zabudowy formuło- wane w art. 88I ust. 1 cytowanej ustawy. Obszary zagrożenia powodziowego, przedstawione na mapach, uzyskano w wyniku matematycznego modelowania hydraulicznego. W procesie modelowania wykorzystano bardzo dokładne dane przestrzenne, pozyskane metodą lotniczego skaningu laserowego tj.: Numeryczny Model Terenu, którego dokładność wysokościowa sięga 10 – 15 cm oraz Numeryczny Model Powierzchni Terenu. Na potrzeby sporządzenia map opracowane zostały również nowe dane hydrologiczne, uwzględniające przepływy maksymalne, które wystąpiły podczas powodzi w 2010 r. Mapy Zagrożenia Powodziowego, oprócz granic obszarów zagrożonych, zawierają również informacje na temat głębokości wody oraz prędkości i kierunków przepływu wody, określających stopień zagrożenia dla ludzi i sposób oddziaływania wody na obiekty budowlane. Prędkości i kierunki przepływu wody pozwalają na dokładniejszą ocenę sytuacji związanej z zagrożeniem powodziowym. Jednak można je uzyskać jedynie w wyniku zastosowania modeli dwuwymiarowych, których budowa jest bardzo czasochłonna, a czas trwania obliczeń dużo większy niż modeli jednowymiarowych. Wobec powyższego nie dla wszystkich obszarów możliwe było zastosowanie modelowania dwuwymiarowego i przedstawienie prędkości wody. Zgodnie z rozporządzeniem w sprawie opracowania map, modelowanie dwuwymiarowe zostało wykonywane dla wszystkich miast wojewódzkich i miast na prawach powiatu oraz innych miast o liczbie mieszkańców przekracza- jącej 100 000 osób. W przypadku obszarów wybrzeża i powodzi od strony morza, w tym morskich wód wewnętrznych (z wyłączeniem ujściowych odcinków rzek) ustawa Prawo wodne (art. 88d, ust. 4) dopuszcza możliwość ograniczenia wykonania map do scenariusza – niskiego prawdopodobieństwa wystąpienia powodzi - 0,2% (czyli raz na 500 lat). W ramach projektu ISOK został wykonany powyższy scenariusz, a dodatkowo m.in. dla obszaru Żuław Wiślanych, opracowano mapy dla średniego prawdopodobieństwa wystąpienia powodzi – 1% (czyli raz na 100 lat). Poniżej, na rysunkach 6 i 7 pokazano obszar zagrożenia powodziowego odpowiednio dla wody 100-letniej i 500- letniej. W miejscach, gdzie nie ma wałów przeciwpowodziowych lub są za niskie, na mapach zagrożenia powodziowego pokazany został zasięg zalania przez wezbranie powodziowe. Natomiast w miejscach, gdzie obszary zagrożone po- wodzią są obwałowane (tak, jak ma to miejsce na Żuławach), dodatkowo przedstawiono obszary obejmujące tereny narażone na zalanie w przypadku zniszczenia lub uszkodzenia wału przeciwpowodziowego lub budowli ochronnych pasa technicznego.

Rysunek 6. Mapa Zagrożenia Powodziowego dla obszaru „Programu Żuławskiego – 2030” dla tzw. wody stulet- ) www.isok.gov.pl/pl/mapy-zagrozenia-powodziowego-i-mapy-ryzyka-powodziowego niej (zagrożenie od strony morza i od strony rzek) Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z RZGW w Gdańsku

36 37 Na rysunku 8 przedstawiono symulację zalania obszaru Żuław w przypadku przerwania lewego i prawego wału przeciwpowodziowego rzeki Wisły. Znaczna część obszaru Żuław (Rysunek 9) położona jest poniżej poziomu morza i funkcjonuje tylko dzięki nieza- wodnej pracy pompowni i utrzymywaniu urządzeń melioracyjnych. Ze względu na przyjętą metodykę opracowane Mapy Zagrożenia Powodziowego nie pokazują zagrożeń związanych z powodzią wewnątrzpolderową, ponieważ za- grożenia wewnątrzpolderowe wynikają z wystąpienia dużych (nawalnych) opadów lub roztopów w obrębie polderu. Efektywność ochrony przeciwpowodziowej zależy od stanu sieci melioracyjnej oraz wydajności przepompowni. Przyczyną powodzi wewnątrzpolderowej może być awaria stacji pomp lub dłuższe przerwy w dostawie energii elek- trycznej. Duży wpływ na obniżenie sprawności systemu wywiera zarastanie roślinnością oraz zamulanie rowów melioracyjnych. Powodzie wewnątrzpolderowe nie stanowią dużego zagrożenia dla życia ludzi, mogą natomiast spowo- dować straty gospodarcze, szczególnie w okresie wegetacyjnym.

Rysunek 8. Symulacja zalania obszaru Żuław w wyniku awarii wałów przeciwpowodziowych rzeki Wisły Źródło: CMPiS IMGW Oddział Morski w Gdyni Rysunek 7. Mapa Zagrożenia Powodziowego dla obszaru „Programu Żuławskiego-2030” dla tzw. wody pięć- setletniej (zagrożenie od strony morza i od strony rzek) Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z RZGW w Gdańsku

38 39 Ze względu na to, że obszary polderowe zajmują przeważającą powierzchnię Żuław, konieczne jest uwzględnienie w planach zarządzania ryzykiem powodziowym również tego aspektu. Przygotowane w ramach SMoRP niniejsze opracowania powinny być uwzględnione przy realizacji zadań II etapu „Programu Żuławskiego – 2030” i uwzględnione w planach zarządzania ryzykiem powodziowym: • Koncepcja ochrony przeciwpowodziowej Nowego Dworu Gdańskiego, • Analiza zagrożenia i ryzyka powodziowego wewnątrzpolderowego na Żuławach z określeniem rekomendowanych działań zapobiegawczych, • Koncepcja ochrony przed wodami powodziowymi dolnego odcinka Wisły od Włocławka do jej ujścia do Zatoki Gdańskiej. Ponadto warto rozważyć zastosowanie naturalnych metod ochrony przed powodzią poprzez celowe zatapianie te- renów ekstensywnie wykorzystywanych. Szczególnie warto rozważyć rezygnację z utrzymania niektórych polderów w rejonie jeziora Druzno.

Mapy Ryzyka Powodziowego Uzupełnieniem Map Zagrożenia Powodziowego są Mapy Ryzyka Powodziowego, określające wartości potencjalnych strat powodziowych oraz przedstawiające obiekty narażone na zalanie w przypadku wystąpienia powodzi o określonym prawdopodobieństwie wystąpienia. Ze względu na objęcie tylko wybranych fragmentów „Programu Żuławskiego -2030” Mapami Zagrożenia Powo- dziowego, również informacje dotyczące stanu zainwestowania, zabudowy, występowania obiektów chronionych i cennych odnoszą się tylko do tego zakresu przestrzennego.

Plany Zarządzania Ryzykiem Powodziowym Plany Zarządzania Ryzykiem Powodziowym mają na celu przede wszystkim analizę zasadności realizacji inwestycji przeciwpowodziowych. Zgodnie z Dyrektywą Powodziową Plany Zarządzania Ryzykiem Powodziowym opracowywane są na podstawie Map Zagrożenia i Ryzyka Powodziowego. Przewidywana zawartość planów zarządzania ryzykiem powodziowym obejmuje : • sumaryczną diagnozę problemów zidentyfikowanych na danym obszarze dorzecza bądź w regionie wodnym, • opis celów zarządzania ryzykiem powodziowym, • katalog działań służących osiągnięciu celów zarządzania ryzykiem powodziowym, w tym działań, z uwzględnie- niem ich priorytetu, • podsumowanie działań służących informowaniu społeczeństwa i prowadzeniu konsultacji społecznych, • uwzględnienie wpływu zmian klimatu na ryzyko powodziowe, • działania nietechniczne polegające na: • zrównoważonym zagospodarowaniu przestrzennym, • rozwoju systemów monitoringu i wczesnego ostrzegania, o edukacji powodziowej. Wszystkie te elementy są obecnie rozwijane na obszarze objętym „Programem Żuławskim – 2030”, szczególnie w zakresie edukacji powodziowej i wczesnego ostrzegania o zagrożeniach. PZRP, których realizację planuje się do grudnia 2015 r., będą stanowiły podstawę do ubiegania się o środki finansowe. Projekty dotyczące koncepcji ochrony przed wodami powodziowymi Nowego Dworu Gdańskiego oraz dolnego odcinka Wisły od Włocławka do jej ujścia do Zatoki Gdańskiej, opracowywane na zlecenie RZGW w Gdańsku w ramach zadania SMoRP, będą posiadały większy stopień szczegółowości niż PZRP. Między innymi przeanalizowany zostanie wpływ na bezpieczeństwo Żuław skutków potencjalnej awarii stopnia wodnego we Włocławku. Ponieważ Mapy Zagrożenia Powodziowego opracowywane są w oparciu o metodykę standardową dla całego obszaru Polski, brakuje na nich zobrazowania zagrożenia wynikającego z powodzi wewnątrzpolderowej na obszarze Żuław. Projekt dotyczący zagrożenia i ryzyka powodziowego wewnątrzpolderowego na Żuławach będzie określał warianty zabezpieczenia przed nią jako uzupełnienie do rozwiązań określonych w PZRP, o aspekt powodzi polderowej wywołanej opadami i roztopami.

Rysunek 9. Obszar poniżej poziomu morza Źródło: RZGW w Gdańsku

40 41 4.3. Strategia ochrony brzegów morskich 4.4. Prognozowane zmiany klimatyczne i podnoszenie się poziomu wód Bałtyku

Zagrożenie powodziowe na obszarze Żuław jest wielokierunkowe i powodowane może być różnymi przyczynami. Jak wspomniano powyżej zagrożenie powodziowe na obszarze Żuław jest wielokierunkowe i powodowane może Źródłami powodzi dla Żuław Wiślanych są: być różnymi przyczynami. • rzeka Wisła (największe zagrożenie o charakterze regionalnym) - przepływy wielkich wód i zatory lodowe w ujściu Sprawozdania i raporty dotyczące obserwacji zmian klimatu wskazują, że np. ostatnia dekada (2002-2011) była rzeki, najcieplejszą odnotowaną w Europie, z temperaturą na lądzie o 1,3 °C wyższą od średniej z lat 1961 – 1990. Według • Zatoka Gdańska i Zalew Wiślany – wiatry sztormowe o składowej północnej powodujące tzw. cofkę w korytach prognoz, zmiany klimatu przyczynią się do nasilenia powodzi spowodowanych wylewaniem rzek, szczególnie w Eu- cieków do nich uchodzących. ropie Północnej, ponieważ wyższe temperatury intensyfikują obieg wody. Zagrożenie powodzią mogą stworzyć zarówno wysokie opady na obszarze górnej czy środkowej Wisły i nadejście Z uwagi na to, że naukowcy i badacze nie są zgodni w swoich prognozach trudno jednoznacznie wskazywać jakie fali powodziowej z tych obszarów dorzecza jak i opady nawalne lokalne w zlewniach rzek dolnej Wisły. rzeczywiście będą zmiany klimatu tj. o ile zmieni się średnia temperatura powietrza oraz w związku z tym jak podnie- Istotne w skutkach mogą być powodzie zatorowe wywołane zjawiskami lodowymi, szczególnie w połączeniu z sie się poziom wód w morzach i oceanach, w tym w Morzu Bałtyckim, a w związku z tym jak zmieni się poziom wód utratą drożności ujścia Wisły. Zagrożenie powodzią mogą stanowić także gwałtowne roztopy, awarie sieci elektro- na Żuławach. energetycznych doprowadzających energię do stacji pomp, awarie budowli, celowa działalność człowieka, zwierzęta Podnoszenie się poziomu wód Bałtyku, szczególnie w rejonie Żuław jest dodatkowo spowodowane procesami geo- (bobry) niszczące wały przeciwpowodziowe lub też może nastąpić splot rożnych zdarzeń równocześnie. “Strategia logicznymi zachodzącymi po ostatnim zlodowaceniu, mianowicie powolnym, ale stałym wypiętrzaniem się Półwyspu ochrony brzegów morskich” opracowana w Instytucie Morskim w Gdańsku, po weryfikacji i zatwierdzeniu przez Mi- Skandynawskiego. Prognozowane przez Szwedzką Agencję Środowiska podnoszenie się poziomu morza będzie do- nisterstwo Infrastruktury , była podstawą opracowania i uchwalenia ustawy regulującej wieloletni program ochrony tyczyło przede wszystkim wschodniej części polskiego wybrzeża, rejonu Obwodu Kaliningradzkiego oraz wybrzeża brzegów, przyjętej przez parlament. Litwy (Rysunek 10). Prognozowany średni wzrost poziomu morza o 60 centymetrów w okresie 100 lat stwarza nowe zagrożenia dla „Długofalowa strategia ochrony brzegów morskich (50 lat z perspektywą do roku 2100)” przyjmuje trzy scenariusze brzegów i ich niskiego zaplecza położonego poniżej rzędnej + 2,5 m n.p.m. zmian poziomu morza wywołanych zmianami klimatu: Analizy i obliczenia dla najbardziej prawdopodobnego scenariusza wykazały bowiem, że w wyniku wzrostu pozio- • optymistyczny 30 cm/100 lat, mu morza i nabiegania fal podczas ekstremalnych sztormów, okresowo może być zalany ląd położony poniżej obec- • najbardziej prawdopodobny 60 cm/100 lat, nej rzędnej +2,5 m, a podczas długo trwających okresów podwyższonego poziomu morza wody gruntowe na nisko • pesymistyczny 100 cm/100 lat. położonych obszarach w strefie przybrzeżnej mogą podnieść się do rzędnej +1,25 m. Zgodnie ze „Strategią..” przyrost poziomu morza odbywa się w tempie bardzo powolnym, jednak ma wpływ na na- sze wybrzeże i na utrzymanie plaż. Prawie wszędzie nadbałtyckie plaże są zabierane przez Bałtyk. Wyjątki to Mierzeja Wiślana od strony Zatoki Gdańskiej, rejon Gdańska Stogów oraz fragmenty w innych miejscach. Podnoszenie się poziomu mórz to zjawisko globalne. Wzrost skutkuje tym, że zawężają się obszary płytkie, znajdujące się przed plażami. Z tego powodu zwężają się też plaże. Podstawowym założeniem tej strategii jest utrzymanie dotychczasowego stanu plaż, ponieważ sprzyja to ochronie brzegów przed sztormami. Strategia przewiduje utrzymanie polskiego morskiego wybrzeża w dobrym stanie. Tam, gdzie brzeg nie jest zabudowany, dopuszczalne jest przesuwanie się linii styku wody i lądu w głąb naszego terytorium. W innych miejscach w rejonie np. Trójmiasta i Żuław brzeg należy chronić. Najbardziej poddany erozji jest Półwysep Helski. Niezbędne jest sztuczne utrzymywanie, aby zapewnić utrzymanie jego ciągłości. Półwysep Helski pełni funkcję falochronu dla Zatoki Gdańskiej. Jego istnienie ma duże znaczenie dla stabilności brzegów tej części Bałtyku, a także dla bezpieczeństwa Żuław. Od tych stałych tendencji należy odróżnić sezonowe zmiany szerokości plaż. One nadal będą występować. W okresie sztormów plaże są niszczone. Potem odbudowywane; natura tworzy zapas piasku na następny sztormowy sezon. Plaża zmienia się, dostosowując do warunków dyktowanych przez przyrodę. Dramatyczna w skutkach może być po- wolna tendencja cofania się wybrzeży w skali wielolecia. Dotychczas najdłuższe odcinki plaży sztucznie zasilono na Półwyspie Helskim. Zasilano również wybrzeża Zale- wu Wiślanego w rejonie Kadyn, na Mierzei Wiślanej oraz na przedpolach wałów przeciwpowodziowych. Działania te, przynajmniej okresowo (ponieważ nie są to przedsięwzięcia długotrwałe), powinny wzmocnić stan zabezpieczenia przeciwpowodziowego w obszarze problemowym „C”. Administracja morska, zgodnie z przyjętą „Strategią…”, podejmuje i nadal winna podejmować działania techniczne, jak chociażby odbudowę plaż szczególnie w miejscach gdzie brzeg jest zabudowany czyli w okolicy np. Trójmiasta i Żuław, aby ograniczać zagrożenie powodziowe na lądzie. Z uwagi na zagrożenia powodziami sztormowymi, w przypadku Żuław Wiślanych powinny być podejmowane dzia- łania pochodzące z rożnych kierunków. Z jednej strony podejmowane są przez administrację morską działania, aby zminimalizować szkodliwe działania wiatrów sztormowych na Zatoce Gdańskiej czy Zalewie Wiślanym, a z drugiej strony należy kontynuować działania na ciekach śródlądowych. Dlatego też niezmiernie ważne będzie podjęcie w II etapie „Programu Żuławskiego-2030” działań związanych z zapewnieniem drożności odcinków ujściowych rzek uchodzących do Zatoki Gdańskiej i Zalewu Wiślanego wraz z zapewnieniem drożności koryt wszystkich głównych rzek żuławskich i kanałów polderowych, które powinny jak najszybciej odprowadzać wodę z opadów lokalnych do odbiorników, a tak- że ochrona wałami przeciwpowodziowymi w najniżej położonych odcinkach tych rzek. Zatem należy podjąć przede Rysunek 10. Prognozowane lokalne zmiany poziomu Bałtyku w XXI w. wszystkim działania w obszarach A, C i D. Źródło: Nord Stream (2009) za Szwedzką Agencją Ochrony Środowiska, Biuletyn 19

42 43 Przyjmuje się ponadto wzrost sztormowości o 5 – 10% oraz więcej wiatrów z sektora zachodniego do północnego. Analizy i obliczenia dla najbardziej prawdopodobnego scenariusza wykazały, że w wyniku wzrostu poziomu morza III. Zadania dla II etapu (2014-2020) i nabiegania fal podczas ekstremalnych sztormów, okresowo może być zalany ląd położony poniżej obecnej rzędnej +2.5 m, a podczas długo trwających okresów podwyższonego poziomu morza wody gruntowe na nisko położonych obszarach w strefie przybrzeżnej mogą podnieść się do rzędnej +1.25 m. „Programu Żuławskiego - 2030” W przypadku Żuław prognozowane zmiany klimatu nie będą miały wpływu na źródła jak i kierunki zagrożeń, które pozostaną bez zmian. W wyniku zmian klimatu (ocieplenie) istniejące wyodrębnione obszary problemowe pozostaną bez zmian. Doj- 1. Wprowadzenie dzie prawdopodobnie do nich jeszcze jeden obszar problemowy (oznaczmy go np. „E”) czyli nisko położone tereny zurbanizowane. Działania wykonane w I etapie „Programu Żuławskiego – 2030” na terenie Miasta Elbląg były już tego prekursorem. Należy liczyć się z tym, że obszar zagrożony na terenie miejskim będzie ulegał zwiększeniu. Dostoso- Przedmiotem niniejszego etapu prac było analiza zadań, które zostaną wskazane jako priorytetowe do realizacji w wania wymagać może część systemu kanalizacji deszczowej w Gdańsku czy Elblągu, ale również w innych miastach i ramach II etapu Programu „Kompleksowe zabezpieczenie przeciwpowodziowe Żuław - do roku 2030 (z uwzględnie- miejscowościach żuławskich na terenach nisko położonych, na które może mieć wpływ podniesienie poziomu wody niem etapu 2015)”, zwanego „Programem Żuławskim - 2030”. Będą one jednocześnie rekomendacją do planu zarzą- w odbiornikach otwartych (wymagana zmiana rzędnych zrzutów kanalizacji deszczowej do cieków otwartych). dzania ryzykiem powodziowym dla regionu wodnego Dolnej Wisły, w zakresie ochrony tak specyficznego obszaru Dostosowania do zmiany poziomu morza wymagać będą ujściowe odcinki koryt rzek uchodzących do akwenów jakim są Żuławy. morskich oraz stacje pomp w zakresie zmiany poziomu pompowania (zmiana poziomu wód gruntowych i zmiana Analizując zadania odniesiono się do wyznaczonych w „Programie Żuławskim – 2030” obszarów problemowych i wysokości pompowania) – obszar problemowy „D”. zagrożeń w nich występujących. W celu określenia zagrożenia powodziowego wykorzystano dostępne już mapy za- Wały przeciwpowodziowe rzeki Wisły z uwagi na ich znaczne przewyższenie w stosunku do obowiązujących prze- grożenia powodziowego i mapy ryzyka powodziowego, wyniki opracowania „Analiza zagrożenia i ryzyka wewnątrz- pisów prawa nie będą wymagały żadnej przebudowy. Budowle hydrotechniczne w korycie rzeki Wisły, których zada- polderowego ze wskazaniem rekomendowanych działań zapobiegawczych” (Arcadis 2014) oraz analizę wykonaną w niem jest koncentracja nurtu, wymagają utrzymania – obszar problemowy „B”. pierwszej części opracowania, po uwzględnieniu zadań zrealizowanych w I etapie Programu i inwestycji przeciwpowodziowych wykonanych w ramach innych programów i projektów. Wały przeciwpowodziowe rzek na Żuławach Gdańskich są wyniesione ca 2,2 m n.p.m. Przy zakładanym wzroście poziomu morza o ca 60 cm/100 lat praktycznie nie będą wymagały przebudowy (poza zdarzeniami wynikającymi z Jak wynika z podsumowania zawartego w pierwszej części opracowania, znacznie poprawił się stan techniczny trwałości budowli, którą dla urządzeń wodnych można przyjąć na 50 lat) – obszar problemowy „D”. obiektów determinujących bezpieczeństwo powodziowe na Żuławach, jednakże w dalszym ciągu istnieje potrzeba realizacji inwestycji w celu dalszego ograniczenia ryzyka powodziowego w poszczególnych obszarach problemo- Wały przeciwpowodziowe jeziora Druzno i obszar wokół tego jeziora wymagają odrębnego spojrzenia. Wały czo- wych. łowe jeziora Druzno przebudowano na rzędną 1,8 m n.p.m. Posadowione są one w znacznej mierze na gruntach torfowych i ulegają ponad przeciętnemu osiadaniu. Ich trwałość jest znacznie krótsza niż w przypadku innych wałów Biorąc pod uwagę ww. opracowania i wstępne analizy, zidentyfikowano zadania, które będą ograniczać ryzyko przeciwpowodziowych na Żuławach (częstotliwość ich przebudowy ocenia się na raz na 20 lat). Należy pamiętać, że powodziowe w obszarach problemowych. Kwalifikacji dokonano przede wszystkim na podstawie ich rzeczywistego jezioro Druzno systematycznie zarasta. Wzrost temperatury powietrza spowodowany zmianą klimatu prawdopodob- wpływu na zmniejszenie strat powodziowych. Powstała tzw. „długa lista” 73 zadań, które zostały poddane analizie nie przyczyni się do szybszego zarastania jeziora. Sygnalizuje się potrzebę poważnego zastanowienia się nad tym wielokryterialnej, celem ustalenia priorytetów ich realizacji w II etapie Programu. obszarem i rozszerzenia rezerwatu o istniejącą dziś jego otulinę i wyłączenie z terenów podlegających ochronie pol- Potencjalni beneficjenci II etapu „Programu Żuławskiego – 2030”, to podmioty, które realizowały już zadania prze- derów położonych wokół jeziora Druzno. – obszar problemowy „C”. ciwpowodziowe w ramach I etapu, czyli: Obszar problemowy „A”, szczególnie wrota przeciwpowodziowe oraz ujściowe odcinki rzek Radunia i Motława oraz • Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gdańsku – Jednostka Zarządzająca „Programem Żuławskim – 2030”, Kanał Raduni (od Huciska do ujścia) będą także wymagały dostosowania do zakładanego wzrostu poziomu morza. • Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Województwa Pomorskiego, • Żuławski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Elblągu, Tym niemniej żadne z działań dostosowawczych, o których wspomniano wyżej nie wymaga pilnych działań, a po- • Miasto Gdańsk, winno się odbywać w sposób naturalny, równolegle wraz z postępującą zmianą poziomu morza. • Miasto Elbląg, Opisane wyżej zagrożenia związane ze wzrostem w przyszłości zagrożenia powodziowego w związku z progno- • Powiat Gdański. zowanym podnoszeniem się poziomu wód Bałtyku powinny stanowić istotny aspekt ostatniego etapu „Programu Nie jest jednak wykluczona realizacja zadań przez inne podmioty, jeżeli nastąpi taka potrzeba. Żuławskiego – 2030”, po wykonaniu II etapu w latach 2020-2030. Bardzo istotny wpływ na ograniczenie zagrożenia powodziowego, poza działaniami technicznymi, zarówno w stanie obecnym jak i z uwzględnieniem prognozowanych zmian klimatu ma zarządzanie ryzykiem powodziowym z uwzględnieniem takich narzędzi jak mapy zagrożenia i ryzyka powodziowego czy osłona hydrometeorologiczna prowadzona przez służby państwowe. Miasto Gdańsk np. prowadzi system monitoringu opadów (aktualnie składa się on z 12 automatycznych stacji pomiarowych oraz 7 pluwiografów – ilość sukcesywnie zwiększana), który w przypadku pojawienia się zagrożenia rozsyła automatycznie drogą elektroniczną informacje do osób bezpośrednio odpowiedzialnych za bezpieczeństwo przeciwpowodziowe oraz do Centrum Zarządzania Kryzysowego w Gdańsku. Powstały i systematycznie aktualizowany ciąg obserwacji jest także podstawą do zmiany warunków technicznych do projektowania dla systemów odwod- nieniowych w Gdańsku.

44 45 Analiza została przeprowadzona na podstawie szeregu kryteriów, w szczególności określających zasadność realizacji poszczególnych zgłoszonych zadań, ze szczególnym naciskiem na skalę ochrony i potencjalne straty w przypadku jej braku. Wstępna analiza, tzw. „screening” wykazała, iż wszystkie zadania mają na celu redukcję rzeczywistego zagro- żenia powodziowego. Kryteria oceny zadań pod kątem zasadności realizacji w ramach II etapu „Programu Żuławskiego - 2030” obejmo- wały: • zgodność z celami Programu Żuławskiego, • zgodność z wymogami Ramowej Dyrektywy Wodnej, • zgodność z Dyrektywą Powodziową, • lokalizacja inwestycji na obszarach Natura 2000 oraz innych obszarach chronionych, • skala zagrożenia powodziowego, • komplementarność z innymi zadaniami w ramach obszaru problemowego, • zagospodarowanie obszaru chronionego przed powodzią, • liczba mieszkańców chronionych przed powodzią, • obecność obiektów będących zagrożeniem dla środowiska w przypadku zalania, • obecność obiektów zabytkowych zagrożonych powodzią. Ponadto wszystkie zadania wytypowane do realizacji w II etapie „Programu Żuławskiego - 2030” oceniono wspólnie pod kątem zgodności z Prognozą oddziaływania na środowisko Programu „Kompleksowe zabezpieczenie przeciwpowodziowe Żuław do roku 2030 (z uwzględnieniem etapu 2015)”. Zakres punktacji dla poszczególnych kryteriów uzależniono od ich istotności – największa ilość punktów mogła być przyznana w przypadku kryteriów związanych ze wskazaniem obiektów chronionych poprzez realizację zadania, co wiąże się z oczywistym wnioskiem, iż im większe potencjalne straty w przypadku wystąpienia powodzi (zarówno materialne jak i niematerialne), tym pilniejsza jest realizacja zadania.

Rysunek 11. Potencjalne zadania do realizacji w II etapie „Programu Żuławskiego – 2030”. Fot. 4. Żuławy. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych otrzymanaych od beneficjentów oraz MPHP. Źródło: Urząd Gminy Cedry Wielkie

46 47 D - zwiększenie bezpieczeństwa powodziowego wewnątrz terytorium Żuław Wiślanych 2. Obszary problemowe w „Programie Żuławskim - 2030” • monitoring pracy stacji pomp, • przebudowa wałów przeciwpowodziowych Kanału Juranda, wał lewy w km 2+100-4+600, wał prawy w km 2+650-3+400 i 3+600-4+550, oraz renowacja kanału Juranda i kanału Ulgi, gm. i miasto Malbork, pow. malbor- W „Programie Żuławskim – 2030” zidentyfikowane zostały cztery najważniejsze obszary, szczególnie problemowe, ski, woj. pomorskie, z uwagi na zagrożenie powodziowe: • przebudowa wałów przeciwpowodziowych rzeki Raduni, Kłodawy, Bielawy, m. Gdańsk i m. Pruszcz Gdański, gm. A - zwiększenie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego Gdańskiego Węzła Wodnego, Pruszcz Gdański, Suchy Dąb, Pszczółki, pow. gdański, woj. pomorskie, B - poprawa zabezpieczenia przeciwpowodziowego przed zagrożeniem pochodzącym od rzeki Wisły, • przebudowa prawego walu przeciwpowodziowego rzeki Tugi km 0+000 - 21+200, gm. Stegna i Nowy Dwór C - poprawa zabezpieczenia przeciwpowodziowego przed zagrożeniem pochodzącym od Zalewu Wiślanego, Gdański, pow. nowodworski, woj. pomorskie, D - zwiększenie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego wewnątrz obszaru Żuław Wiślanych. • przebudowa lewego wału przeciwpowodziowego rzeki Tugi km 0+000-10+400, gm. Stegna i Nowy Dwór Gdań- ski, pow. nowodworski, woj. pomorskie, Pierwsza część niniejszego opracowania przedstawia podsumowanie stanu realizacji zadań w ramach tych obsza- • przebudowa lewego wału przeciwpowodziowego rzeki Nogat w km 0+000-7+700, gmina Nowy Dwór Gdański, rów. Za priorytetowe w II etapie uznano domknięcie tych obszarów tam, gdzie jest to niezbędne z punktu widzenia pow. nowodworski, woj. pomorskie, zapewnienia pełnej skuteczności zarówno zrealizowanych już, jak i planowanych zadań i maksymalnego bezpieczeń- • przebudowa wałów przeciwpowodziowych Kanałów Śledziowego, Piaskowego, Gołębiego, Wysokiego, gm. stwa w ramach obszaru. Pruszcz Gdański, Cedry Wielkie, pow. gdański, woj. pomorskie, • remonty istniejących wrót przeciwpowodziowych i przeciwsztormowych, 73 zadania z „długiej listy” zostały przypisane do zidentyfikowanych czterech obszarów problemowych. Podział • rzeka Kłodawa -umocnienie skarp na dł. 4,9 km, gm. Pruszcz Gdański, pow. gdański, woj. pomorskie, zadań według tych obszarów zamieszczono poniżej. • przebudowa wałów przeciwpowodziowych rzeki Motławy i Czarnej Łachy, m. Gdańsk, gm. Pruszcz Gdański, A - Zwiększenie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego Gdańskiego Węzła Wodnego Suchy Dąb, Cedry Wielkie, pow. gdański, woj. pomorskie, • wykonanie dodatkowego zrzutu z Kanału Raduni (km 10+850) - poniżej Potoku Rotmanka do rzeki Raduni, • przebudowa wałów przeciwpowodziowych rzeki Wisły Królewieckiej, wał lewy w km 0+000-7+600, wał prawy w • budowa zbiornika retencyjnego (B-1) na Potoku Borkowskim, km 0+000-7+000 oraz budowa nowego odcinka prawego wału w km 7+000-9+800, gm. Sztutowo i Stegna, pow. • budowa zbiornika retencyjnego (W-1) na Potoku Św. Wojciecha, nowodworski, woj. pomorskie, • budowa zbiornika retencyjnego (R-1) na Potoku Rotmanka, • przebudowa lewego wału przeciwpowodziowego rzeki Szkarpawy w km 0+000-9+000, gm. Sztutowo, pow. • budowa zbiornika retencyjnego (JA-1) na Strudze Jagatowskiej, nowodworski, woj. pomorskie, • budowa zrzutu z Kanału Raduni do rzeki Motławy, • przebudowa koryta rz. Babica km 0+260 – 9+500 gm. Elbląg, • odbudowa wałów przeciwpowodziowych rzeki Motławy na terenie miasta Gdańska od km 4+850 do 7+510, • przebudowa koryta rz. Kumiela km 6+124 -20+097 m. Elbląg gm. Milejewo, miasto Gdańsk, woj. pomorskie, • budowa budowli odcinającej na Kanale Wysokim, gm. Cedry Wielkie, Pruszcz Gdański, pow. gdański, woj. po- • budowa prawego wału Opływu Motławy. morskie, • przebudowa wałów rz. Balewki L 0 +000÷6 +100, P.0+000÷9+750 gm. Markusy, B - poprawa zabezpieczenia przeciwpowodziowego przed zagrożeniem pochodzącym od rzeki Wisły • przebudowa pompowni polder Płonia, • przebudowa ujścia Wisły - ocena efektywności inwestycji „Przebudowa ujścia Wisły etap I” w celu uwzględnienia • przebudowa stacji pomp nr 7 Koszwały, gm. Cedry Wielkie, pow. gdański, woj. pomorskie, wyników oceny w II etapie rozbudowy kierownicy w ujściu Wisły oraz działania przygotowawcze, • przebudowa prawego wału przeciwpowodziowego rzeki Szkarpawy w km 0+000-9+100, gmina Stegna, Nowy • przebudowa stopnia Przegalina na Martwej Wiśle, Dwór gdański, pow. nowodworski, woj. pomorskie, • odbudowa budowli regulacyjnych na Wiśle, • przebudowa wałów przeciwpowodziowych rzeki Fiszewki, wał lewy w km 13+790-16+750, wał prawy w km • budowa lodołamaczy dla RZGW Gdańsk, 15+870-16+780, gm. Stare Pole, pow. malborski, woj. pomorskie, • odbudowa prawego wału przeciwpowodziowego rzeki Wisły w km 3+200-10+200, 17+740-19+530, 20+500- • odbudowa Kanału Jeziorniak II w km 0+000-5+410, gm. Gniew, Pelplin, pow. tczewski, woj. pomorskie, 39+000, 43+900-46+400, gmina Sadlinki, Kwidzyn, Ryjewo, Sztum, pow. kwidzyński, sztumski, woj. Pomorskie, • odbudowa Kanału Jeziorniak I w km 0+000 - 2+000, gm. Gniew, Pelplin, pow. tczewski, woj. pomorskie, • remonty istniejących wrót przeciwpowodziowych i przeciwsztormowych, • odbudowa kanału Korzeniewskiego w km 0+000 do 6+300, gm. Kwidzyń, pow. kwidzyński, woj. pomorskie, • odbudowa prawego wału przeciwpowodziowego rzeki Wisły w km 52+300-54+200, 57+300-59+000, gm. Miło- • przebudowa koryta rzek Klepa km 0+000- 5+000 gm. Rychliki, radz, pow. malborski, woj. pomorskie, • przebudowa układu odwodnieniowego polder Olszynka, budowa nowej przepompowni komunalnej Olszynka II, przebudowa kanałów podstawowych na dł. 7.8 km, C - poprawa zabezpieczenia przeciwpowodziowego przed zagrożeniem pochodzącym od Zalewu Wiślanego • kanał pompowy Kozi Rów do stacji pomp nr 39 Suchy Dąb - umocnienie skarp, gmina Suchy Dąb, powiat • zabezpieczenie przeciwpowodziowe prawego brzegu rzeki Elbląg pomiędzy mostem w ul. Studziennej a mo- gdański, stem w Al. Tysiąclecia, • przebudowa lewego wału przeciwpowodziowego Kanału Malewskiego w km 0+000-2+500, gm. Stare Pole, pow. • zabezpieczenie przeciwpowodziowe lewego brzegu rzeki Elbląg - przebudowa zabezpieczenia przeciwpowo- malborski, woj. pomorskie, dziowego lewego brzegu rzeki Elbląg od ujścia rzeki Fiszewki do Trasy Unii Europejskiej oraz Wyspa Spichrzów, • budowa stacji pomp Międzyłęż wraz z odbudową koryta kanału dopływowego - Kanał Graniczny w km 0+000 • budowa nowych wrót sztormowych na rzece Tudze - zabezpieczenie Nowego Dworu Gdańskiego od strony - 1+000, gm. Pelplin, pow. tczewski, woj. pomorskie, Zalewu Wiślanego, • przebudowa układu odwodnieniowego polder Rudniki, • przebudowa wału Zalewu Wiślanego polder Kadyny gm. Tolkmicko, • przebudowa układu odwodnieniowego na Wyspie Sobieszewskiej, • przebudowa wałów Zalewu Wiślanego polder Jagodno gm. Elbląg. • przebudowa wałów rz. Bierutówki gm. Elbląg, • przebudowa wałów rzeki Tyna Górna L 1+500 – 1+975,P 0+000 -3+500 gm. Gronowo Elbląskie i gm. Elbląg, • przebudowa wałów rzeki Kowalewki gm. Elbląg L 0+660- 2+640 P 0+000- 2+625, • Kanał pompowy (A) do stacji pomp nr 25 Lędowo - umocnienie skarp, gm. Pruszcz gdański, pow. gdański, woj. pomorskie, • przebudowa stacji pomp nr 13 Koszwały, gm. Cedry Wielkie, pow. gdański, woj. pomorskie, • budowa stacji pomp Gozdawa, gm. Nowy Dwór Gdański, pow. nowodworski, woj. pomorskie, • budowa stacji pomp Komarówka, gm. Ostaszewo, pow. nowodworski, woj. pomorskie,

48 49 • stacja pomp nr 51 Tolkmicko gm. Tolkmicko, • stacja pomp nr 50 Kadyny gm. Tolkmicko, • stacja pomp 43 Rubno Żurawiec gm. Elblag, • przebudowa prawego wału przeciwpowodziowego Kanału Przekop rzeki Fiszewki w km 0+580 - 4+042, gm. Stare Pole, pow. malborski, woj. pomorskie, • przebudowa wałów przeciwpowodziowych rzeki Tyna Górna, wał lewy w km 17+580-26+600,wał prawy w km 19+620-21+040, gm. Stare Pole, pow. malborski, woj. pomorskie, • przebudowa stacji pomp Olszanica, gmina Sadlinki, pow. kwidzyński, woj. pomorskie, • regulacja rzeki Młynówki Marwickiej L 0+000÷ 2+025 P 0+000 -2+025 gm. Markusy, • budowa stacji pomp i odbudowa śluzy wałowej - Rybaki, gm. Subkowy, pow. tczewski, woj. pomorskie, • stacja pomp nr 8 Rachowo gm. Markusy, • polder nr 35 Nowakowo gm. Elbląg, • stacja pomp 19 Żurawiec gm. Markusy, • stacja pomp 20 Żurawiec gm. Gronowo Elbląskie, • stacja pomp nr 75 Stankowo gm. Markusy, • stacja pomp nr 77 Św. Gaj gm. Markusy, • polder nr 53 Nowotki gm. Elbląg, • polder nr 76 Nowe Dolno gm. Markusy, • polder nr 36 Batorowo gm. Elbląg.

Fot. 5. Stacja pomp Kępniewo. Rysunek 12. Potencjalne zadania do realizacji w II etapie „Programu Żuławskiego – 2030” w podziale na obsza- Źródło: ŻZMiUW ry problemowe. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych otrzymanaych od beneficjentów oraz MPHP.

50 51 3. Analiza wielokryterialna 3.2. Zgodność z wymogami Ramowej Dyrektywy Wodnej Dyrektywa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 roku ustanawiającą ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej, zwaną Ramową Dyrektywą Wodną (RDW) jest aktem wy- 3.1. Zgodność z celami „Programu Żuławskiego - 2030” znaczającym wspólną politykę wodną Unii Europejskiej. Nadrzędnym celem wskazywanym w RDW w stosunku do wszystkich wód w krajach członkowskich jest osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu wód, a także związanych z nimi Główny cel „Programu Żuławskiego - 2030” został sformułowany jako: „Zwiększenie skuteczności ochrony przeciw- ekosystemów (art. 4 RDW). W pewnych szczególnych przypadkach dopuszczone jest jednak zastosowanie odstęp- powodziowej stymulującej wzrost potencjału dla zrównoważonego rozwoju Żuław”. Pomimo tak ogólnego zapisu, stwa od tego celu. Jednym z rodzajów takiego odstępstwa jest „nieosiągnięcie dobrego stanu lub dobrego poten- obejmuje on szereg uwarunkowań związanych z ochroną ludności i majątku, ale również wykorzystaniem narzędzi cjału części wód lub niezapobieganie pogarszaniu się stanu części wód powierzchniowych czy podziemnych będące planowania przestrzennego i powiązanie ochrony przeciwpowodziowej z ochroną zasobów przyrodniczych. wynikiem nowych zmian w charakterystyce fizycznej części wód powierzchniowych lub zmian poziomu części wód Kryterium zgodności z celami „Programu Żuławskiego - 2030” miało na celu ocenę każdego z zadań pod kątem podziemnych”. Aby zastosowanie takiego odstępstwa było możliwe konieczne jest jednak spełnienie szeregu warun- lokalizacji i zasadności realizacji. Kryterium tego nie spełniły: ków, określonych w art. 4 ust. 7: a) „zostały podjęte wszystkie praktyczne kroki, aby ograniczyć niekorzystny wpływ na stan części wód (art. 4 ust. 7 1. zadania zlokalizowane poza obszarem Programu, nie zmniejszające zagrożenia i ryzyka powodziowego na Żuła- lit. a RDW); wach, czyli: b) przyczyny tych modyfikacji lub zmian są szczegółowo określone i wyjaśnione w planie gospodarowania wodami • budowa zbiornika retencyjnego o pow. 2,14 ha i poj. 4680m3 na Potoku Borkowskim w m. Borkowo łącznie z w dorzeczu, a cele podlegają ocenie co sześć lat regulacją potoku o dł. 1487m i wykonaniem punktu pomiarowo-kontrolnego na Potoku Borkowskiego, (art. 4 ust. 7 lit. b RDW); • budowa zbiornika retencyjnego o pow. 1,50 ha i poj. 9300m3 na Potoku Św. Wojciech w m. Straszyn łącznie z c) przyczyny tych modyfikacji lub zmian stanowią nadrzędny interes społeczny i/lub korzyści dla środowiska i dla regulacją potoku o dł. 2400m i wykonaniem punktu pomiarowo-kontrolnego na Potoku Św. Wojciecha, społeczeństwa płynące z osiągnięcia celów środowiskowych, są przeważone przez wpływ korzyści wynikających • budowa zbiornika retencyjnego o pow. 1,70 ha i poj.5790m3 na Potoku Rotmanka w m. Rotmanka łącznie z z nowych modyfikacji czy zmian na ludzkie zdrowie, utrzymanie ludzkiego bezpieczeństwa lub zrównoważony regulacją potoku o dł. 1370m i wykonaniem punktu pomiarowo-kontrolnego na Potoku Rotmanka, rozwój (art. 4 ust. 7 lit. c RDW); • budowa zbiornika retencyjnego o pow. 0,65 ha i poj. 1560m3 w m. Jagatowo na Strudze Jagatowskiej uchodzą- d) korzystne cele, którym służą te modyfikacje lub zmiany części wód, nie mogą, z przyczyn możliwości technicz- cej do Strugi Gęś, która jest dopływem rzeki Raduni wraz z wykonaniem punktu pomiarowo-kontrolnego na nych czy nieproporcjonalnych kosztów być osiągnięte innymi środkami, stanowiącymi znacznie korzystniejszą Strudze Gęś, opcję środowiskową (art. 4 ust. 7 lit. d RDW).” • przebudowa wału Zalewu Wiślanego polder Kadyny gm. Tolkmicko, • stacja pomp nr 51 Tolkmicko gm. Tolkmicko, Analiza zgodności zadań zaproponowanych do realizacji w ramach II etapu Programu Żuławskiego z RDW powin- • stacja pomp nr 50 Kadyny gm. Tolkmicko. na obejmować ocenę wpływu inwestycji na stan wód, zaś w przypadku gdy prawdopodobny jest negatywny wpływ – spełnienia przesłanek określonych w art. 4 ust. 7 RDW. 2. zadania mające na celu inwestycje wynikające z postępującej urbanizacji terenów polderowych, czyli: • przebudowa układu odwodnieniowego polder Rudniki, Ocena wpływu na stan wód ściśle uzależniona jest od zakresu prac. Obejmuje ona kolejno: • przebudowa pompowni polder Płonia, • Identyfikację jednolitych części wód, w obrębie których zadanie jest zlokalizowane oraz określenie dla nich celu • przebudowa układu odwodnieniowego polder Olszynka, środowiskowego, • przebudowa układu odwodnieniowego na Wyspie Sobieszewskiej. • Identyfikację czynników oddziaływania przedsięwzięcia na elementy jakości wód oraz ustalenie, na jakie elementy jakości wód i ich składowe będzie oddziaływać przedsięwzięcie, Poniższe zadania wymagają pogłębionej analizy pod kątem ograniczenia powodziowego na obszarze Żuław, w • Dokonanie oceny aktualnego stanu ekologicznego/potencjału ekologicznego wód powierzchniowych oraz stanu związku z tym umieszczone zostały na liście rezerwowej.: chemicznego i ilościowego wód podziemnych w odniesieniu do poszczególnych składowych elementów jakości • remonty istniejących wrót przeciwpowodziowych i przeciwsztormowych, wód, na które może oddziaływać przedsięwzięcie, • zabezpieczenie przeciwpowodziowe lewego brzegu rzeki Elbląg, • Dokonanie oceny czy i jak realizacja przedsięwzięcia wpłynie na osiągnięcie celów ochrony wód. • przebudowa wałów przeciwpowodziowych Kanału Juranda, wał lewy w km 2+100-4+600, wał prawy w km 2+650-3+400 i 3+600-4+550, oraz renowacja kanału Juranda i kanału Ulgi, gm. i miasto Malbork, pow. malbor- Cele środowiskowe dla jednolitych części wód, określone zostały w opracowaniu pn. „Ustalenie celów środowisko- ski, woj. pomorskie, wych dla jednolitych części wód powierzchniowych (JCWP), podziemnych (JCWPd) i obszarów chronionych”. Zostały • przebudowa prawego wału przeciwpowodziowego Kanału Przekop rzeki Fiszewki w km 0+580 - 4+042, gm. tam uwzględnione takie elementy jak obowiązujący krajowy porządek prawny, prawo unijne, dostępne i aktualne Stare Pole, pow. malborski, woj. pomorskie, dane w tym dane nt. silnie zmienionych i sztucznych części wód, rejestru obszarów chronionych, warunków referen- • przebudowa wałów przeciwpowodziowych rzeki Fiszewki, wał lewy w km 13+790-16+750, wał prawy w km cyjnych dla poszczególnych typów wód powierzchniowych oraz aktualnej oceny stanu. 15+870-16+780, gm. Stare Pole, pow. malborski, woj. pomorskie, • budowa stacji pomp Międzyłęż wraz z odbudową koryta kanału dopływowego - Kanał Graniczny w km 0+000 Wyniki oceny stanu jednolitych części wód pochodzą z danych Inspekcji Ochrony Środowiska, uzyskanych w ra- - 1+000, gm. Pelplin, pow. tczewski, woj. pomorskie, mach Państwowego Monitoringu Środowiska. Ocena stanu jednolitych części wód rzek w 2012 roku wykonana zo- • odbudowa Kanału Jeziorniak II w km 0+000-5+410, gm. Gniew, Pelplin, pow. tczewski, woj. pomorskie, stała w oparciu o projekt rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części • odbudowa Kanału Jeziorniak I w km 0+000 - 2+000, gm. Gniew, Pelplin, pow. tczewski, woj. pomorskie, wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych oraz w oparciu o opraco- • przebudowa stacji pomp Olszanica, gmina Sadlinki, pow. kwidzyński, woj. pomorskie, wane przez specjalistów z Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska „Wytyczne dla wojewódzkich inspektoratów • odbudowa kanału Korzeniewskiego w km 0+000 do 6+300, gm. Kwidzyń, pow. kwidzyński, woj. pomorskie, ochrony środowiska w sprawie:- wykonania weryfikacji oceny jednolitych części wód powierzchniowych (rzek, zbior- • przebudowa koryta rz. Babica km 0+260 – 9+500 gm. Elbląg, ników zaporowych, wód przejściowych i przybrzeżnych) za lata 2010 i 2011,- sporządzenia oceny dla jcw ww. kate- • przebudowa koryta rz. Kumiela km 6+124 -20+097 m. Elbląg, gm. Milejewo, gorii za rok 2012”. Podstawą wykonania oceny były wyniki Państwowego Monitoringu Środowiska w zakresie jakości • przebudowa koryta rzek Klepa km 0+000- 5+000 gm. Rychliki. wód rzek, wykonane przez specjalistów z wojewódzkich inspektoratów ochrony środowiska w latach 2010, 2011 i 2012. Przy czym wyniki z lat 2010 i 2011 uwzględniono w ocenie, w drodze dziedziczenia, przez co należy rozumieć przeniesienie wyników oceny elementów biologicznych (z dokładnością do pojedynczego elementu biologicznego), Zadania, które są zgodne z ww. kryterium umieszczono na liście podstawowej i poddano dalszej analizie wielokry- fizykochemicznych, hydromorfologicznych oraz chemicznych na kolejny rok w przypadku, gdy nie były one objęte terialnej. monitoringiem.

) A. Hobot i inni „Ustalenie celów środowiskowych…” Gliwice, 2013 r ) Ocena stanu wód powierzchniowych w latach 2010-2012, GIOŚ

52 53 Wśród czynników oddziaływania zadania na elementy stanu rozpatrzeć należy takie czynniki jak: Zgodność II etapu „Programu Żuławskiego - 2030” z RDW. • ubezpieczenia brzegów • ubezpieczenie dna Pomimo, iż ocena znacznej części zadań wskazuje na brak ich negatywnego wpływu na stan lub potencjał JCW, zaś • zmiana przekroju poprzecznego (likwidacja przegłębień i wypłyceń) dla pozostałych brak jest wystarczających danych, umożliwiających stwierdzenie, czy taki wpływ nastąpi, istnieje ry- • zmiana profilu podłużnego zyko, iż skumulowane oddziaływanie wszystkich zaplanowanych inwestycji może mieć znaczenie z punktu widzenia • zmiana struktury dna i brzegów osiągania przez JCW celów środowiskowych, szczególnie w kontekście kumulacji z istniejącymi już zmianami hydro- • zmiana reżimu hydrologicznego morfologicznymi. • likwidacja nadbrzeżnej i wodnej roślinności W związku z powyższym podjęto próbę przeanalizowania przesłanek art. 4 ust. 7 RDW wspólnie dla wszystkich • likwidacja lub zmniejszenie powierzchni roślinnych pasów brzegowych zadań. Jest to o tyle zasadne, iż cel, jakim jest kompleksowa ochrona przeciwpowodziowa obszaru Żuław może być • zmiana niektórych parametrów fizykochemicznych wód płynących poniżej stopnia/zbiornika (np. natlenienie, osiągnięty jedynie przez działania kompleksowe, nie zaś realizację pojedynczych zadań. temperatura) • przerwanie ciągłości morfologicznej Kluczowym warunkiem realizacji inwestycji, jest szczegółowe określenie i wyjaśnienie w planie gospodarowania wodami na obszarze dorzecza przyczyn zastosowania tego odstępstwa. Z kolei spośród elementów stanu, na które dana inwestycja może mieć negatywny wpływ, należy przeanalizować przede wszystkim: Mapy zagrożenia oraz ryzyka powodziowego, zarówno wykonane na szczeblu krajowym, jak i uszczegółowione dla • elementy biologiczne, w tym: obszaru Żuław, są podstawą sporządzenia planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy oraz • fitoplankton dla regionów wodnych, które aktualnie są w trakcie opracowywania. Wszelkie inwestycje, zawarte w tych planach, słu- • fitobentos żące racjonalnemu zarządzaniu ryzykiem powodziowym, zostaną również przeniesione do planów gospodarowania • makfofity wodami. • makrozoobentos Korzystne cele, którym służą te zmiany lub modyfikacje części wód, nie mogą, ze względu na możliwości • ichtiofauna techniczne czy nieproporcjonalne koszty, być osiągnięte za pomocą innych działań, znacznie korzystniejszych • elementy fizyko-chemiczne, z punktu widzenia środowiska naturalnego. Spełnienie tego warunku wymaga szczegółowego określenia celu, • elementy hydromorfologiczne. który ma zostać osiągnięty oraz określenia możliwych sposobów jego osiągnięcia. Należy tutaj przeanalizować nie W praktyce prawie wszystkie zadania, dla których było możliwe dokonanie oceny wpływu na stan wód, zostały oce- tylko różne opcje realizacji zaplanowanego przedsięwzięcia, ale również całkiem inne rozwiązania, w tym nietech- nione jako nie mające na ten stan negatywnego wpływu. Wynika to przede wszystkim z ich charakteru – w znaczącej niczne. części są to zadania polegające na remontach bądź odbudowie istniejących od wielu lat urządzeń wodnych, bądź też Podstawowym celem realizacji II etapu „Programu Żuławskiego - 2030” jest kompleksowa poprawa bezpieczeństwa budowie nowych o niewielkim zakresie, w obrębie jednolitych części wód zakwalifikowanych jako silnie zmienione. ludności oraz mienia na obszarze Żuław. Niewątpliwie, osiągnięcie tego celu jest niemożliwe bez zastosowania dzia- W przypadku inwestycji ocenionych w MasterPlanie dla obszaru dorzecza Wisły przyjęto ocenę z tego dokumentu. łań technicznych. Jednak o ile w przypadku ochrony obszarów zurbanizowanych w większości najbardziej efektywną Wynika to z faktu, iż jest to dokument przyjęty na poziomie krajowym i zatwierdzony przez Radę Ministrów, jego usta- formą ochrony są metody techniczne, to obszary wiejsko-rolnicze o niewielkiej gęstości zaludnienia mogą być wspie- lenie w obecnej chwili należy traktować jako wiążące. Pozostałe zadania zostały ocenione w ramach niniejszej pracy, rane, w większym niż na obszarach zurbanizowanych zakresie, działaniami nietechnicznymi, np. stosowanie zabiegów podczas oceny tej przyjęto sposób postępowania stosowany w MasterPlanie. W przypadku znacznej części zadań agromelioracyjnych, zwłaszcza profilowanie pól przy zachowaniu istniejącej struktury zasiewu. ocena taka nie była możliwa z uwagi na brak informacji na temat zakresu zadania. W takiej sytuacji nie jest możliwe Zostały podjęte wszystkie możliwe kroki zmierzające do ograniczenia niekorzystnego wpływu na stan czę- precyzyjne określenie czynników oddziaływania przedsięwzięcia na elementy stanu wód oraz ich recypientów. Na- ści wód. Warunek ten spełniony jest wtedy, kiedy zostały zaplanowane wszystkie możliwe działania minimalizujące leży jednak pamiętać, iż ocena, zarówno w MasterPlanie, jak i w ramach niniejszej pracy, przeprowadzona została na negatywne oddziaływania inwestycji na stan części wód, zarówno na etapie budowy jak i eksploatacji. Z uwagi na sto- podstawie aktualnie dostępnych danych. Zadania są na stosunkowo wczesnym etapie projektowania, tak więc często sunkowo wczesny etap projektowania, brak jest możliwości stwierdzenia stopnia wypełnienia powyższego warunku. nie jest znany ich szczegółowy zakres, zaś dostępne dane są bardzo ogólne. Ponadto w toku przygotowywania danej Dlatego też niezwykle istotne jest, aby na etapie wykonywania projektu budowlanego dla każdego z zadań, zastoso- inwestycji zarówno jej zakres, jak i sposób realizacji może ulec zmianom. Dlatego też na etapie składania wniosku o wać wszelkie możliwe środki zapewniające minimalizację jego wpływu na stan wód. Jest to istotne z punktu widzenia dofinansowanie, gdy będzie znany szczegółowy zakres planowanych zadań, wskazane jest przeprowadzenie weryfi- kompleksowości Programu Żuławskiego, nawet pomimo braku negatywnego wpływu poszczególnych zadań. kacji oceny. Przyczyny tych zmian lub modyfikacji stanowią nadrzędny interes społeczny i/lub korzyści dla środowiska Brak zgodności zadania z wymogami RDW powinien całkowicie uniemożliwiać jego realizację, niezależnie od uzy- naturalnego i dla społeczeństwa płynące z osiągnięcia celów ochrony wód, są mniejsze niż korzyści dla zdro- skanej punktacji w ramach pozostałych kryteriów. Jednak z uwagi na wczesny etap przygotowania części ze zgłoszo- wia ludzi, utrzymania bezpieczeństwa ludzi lub zrównoważonego rozwoju, wynikające ze zmian lub modyfi- nych zadań przyjęto w tym przypadku kwalifikację warunkową. Oznacza to, iż w przypadku uzyskania wysokiej oceny kacji. Oznacza to, że cel realizacji inwestycji jest na tyle istotny, że przeważa on nad korzyściami dla środowiska, które w ramach pozostałych kryteriów, zadanie mogło znaleźć się na liście zadań planowanych do realizacji w ramach II wystąpiłyby w przypadku braku jej realizacji. Należy pamiętać, że przesłanka ta analizowana musi być z punktu widze- etapu Programu Żuławskiego, jednak ostatecznym warunkiem jego dofinansowania i realizacji będzie udowodnienie nia szeroko pojętego społeczeństwa, a nie jednostki bądź wąskiej grupy podmiotów o określonych oczekiwaniach. przez inwestora jego zgodności z RDW. W praktyce, wśród zadań, dla których posiadane informacje były niewystar- czające, aby ocenić zgodność z RDW były głównie zadania mające na celu ochronę polderów o niskim zaludnieniu i Zgodnie z Wytycznymi KE dotyczącymi wyłączeń z realizacji celów środowiskowych, przyjmuje się, iż „przyczyny stosunkowo niskich potencjalnych stratach w przypadku wystąpienia powodzi. Dla części zadań jednak niezbędne stanowiące nadrzędny interes społeczny występują w sytuacjach, w których przewidywane plany lub przedsięwzięcia będzie uzupełnienie potrzebnych informacji przed przystąpieniem do ich realizacji. okazują się niezbędne w ramach: • działań lub polityk mających na celu ochronę podstawowych wartości życia obywateli (zdrowia, bezpieczeństwa, Z uwagi na fakt, iż zapewnienie zgodności z RDW jest warunkiem niezbędnym dla realizacji zadania, odstąpiono od środowiska naturalnego); stosowania punktacji dla tego kryterium. • polityk mających podstawowe znaczenie dla państwa i społeczeństwa; • wykonywania działalności o charakterze gospodarczym lub społecznym, spełniającej konkretne zadania w ramach usług publicznych.” Zgodnie z powyższym wskazaniem, cele którym służy realizacja „Programu Żuławskiego - 2030”, niewątpliwie sta- nowią nadrzędny interes społeczny. Polegają one zarówno na ochronie zdrowia i bezpieczeństwa obywateli, jak i obiektów związanych z działalnością gospodarczą i usługami publicznymi.

54 55 istotna jest dbałość o zgodność projektu inwestycji z wymogami ochrony przyrody, w szczególności zaś zapewnienie 3.3. Zgodność z Dyrektywą Powodziową wypełnienia wszystkich uwarunkowań odnoszących się bezpośrednio do obszaru chronionego leżącego w zasięgu jej oddziaływania. Dyrektywa 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim, zwana Dyrektywą Powodziową jest aktem prawnym Unii Europejskiej ustanawia- Zgodnie z zapisami art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 o ochronie przyrody (Dz. U. z 2013 poz. 627 ze zm.) jącym zasady zarządzania ryzykiem powodziowym i ograniczania tego ryzyka. Jej celem jest ograniczanie skutków „dla parków narodowych, rezerwatów przyrody i parków krajobrazowych sporządza się i realizuje plan ochrony”. powodzi poprzez odpowiednie zarządzanie ryzykiem, jakie ona stwarza. Zawartość planu ochrony określa art. 20 ust. 3 ustawy o ochronie przyrody: Proces wdrażania dyrektywy prowadzi do sporządzenia, a następnie w kolejnych latach aktualizacji planów za- „Plan ochrony dla parku narodowego oraz rezerwatu przyrody zawiera: rządzania ryzykiem powodziowym. Niezwykle istotnymi krokami, niezbędnymi dla prawidłowego zidentyfikowania 1) cele ochrony przyrody oraz wskazanie przyrodniczych i społecznych uwarunkowań ich realizacji; zagrożenia oraz ryzyka są: wstępna ocena ryzyka powodziowego, a następnie szczegółowe mapy zagrożenia i ryzyka 2) identyfikację oraz określenie sposobów eliminacji lub ograniczania istniejących i potencjalnych zagrożeń wewnętrz- powodziowego. nych i zewnętrznych oraz ich skutków; W ramach wstępnej oceny ryzyka powodziowego cały obszar Żuław został zakwalifikowany jako obszar narażony 3) wskazanie obszarów ochrony ścisłej, czynnej i krajobrazowej; na niebezpieczeństwo powodzi. 4) określenie działań ochronnych na obszarach ochrony ścisłej, czynnej i krajobrazowej, z podaniem rodzaju, zakresu i lokalizacji tych działań; Kolejnym krokiem podczas prac nad wdrażaniem dyrektywy powodziowej na szczeblu krajowym było sporządzenie 5) wskazanie obszarów i miejsc udostępnianych dla celów naukowych, edukacyjnych, turystycznych, rekreacyjnych, map zagrożenia oraz map ryzyka powodziowego. Z punktu widzenia obszaru Żuław szczegółowość tych map nie jest sportowych, amatorskiego połowu ryb i rybactwa oraz określenie sposobów ich udostępniania; jednak wystarczająca. Mapy te przedstawiają bowiem zagrożenie obszarów, które nie są chronione przed powodzią 6) wskazanie miejsc, w których może być prowadzona działalność wytwórcza, handlowa i rolnicza; przy pomocy środków technicznych. Należy jednak pamiętać, iż obszar Żuław jest obszarem specyficznym. Ochrona 7) ustalenia do studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, miejscowych planów za- przed powodzią jest tutaj wysoko rozwinięta, gdyż jest podstawowym czynnikiem warunkującym rozwój regionu. gospodarowania przestrzennego, planów zagospodarowania przestrzennego województw oraz planów zagospo- Jednak aby zapewniona była jej skuteczność, wymaga ciągłego utrzymania, remontów, często również poprawy pa- darowania przestrzennego morskich wód wewnętrznych, morza terytorialnego i wyłącznej strefy ekonomicznej do- rametrów technicznych. Wynika to zarówno z postępującej dekapitalizacji urządzeń, jak i zmian w zagospodarowaniu tyczące eliminacji lub ograniczenia zagrożeń wewnętrznych lub zewnętrznych. wynikających z dynamicznego rozwoju terenów miejskich. W przeciwnym wypadku skutki awarii technicznej mogą być wręcz katastrofalne, czego przykładem były powodzie, które wystąpiły w ostatnich latach i przyniosły ogromne Plan ochrony dla parku krajobrazowego zawiera: straty między innymi na obszarze Gdańska, Nowego Dworu Gdańskiego oraz Elbląga. 1) cele ochrony przyrody oraz przyrodnicze, społeczne i gospodarcze uwarunkowania ich realizacji; Mapy zagrożenia powodziowego wykonane na potrzeby planu zarządzania ryzykiem powodziowym nie odzwier- 2) identyfikację oraz określenie sposobów eliminacji lub ograniczania istniejących i potencjalnych zagrożeń wewnętrz- ciedlają zagrożenia wynikającego ze złego stanu technicznego urządzeń. Ponadto uwzględniają jedynie zagrożenie nych i zewnętrznych oraz ich skutków; ze strony cieków oraz od strony morza, natomiast nie uwzględniają wewnętrznego zagrożenia polderów. 3) wskazanie obszarów realizacji działań ochronnych; 4) określenie zakresu prac związanych z ochroną przyrody i kształtowaniem krajobrazu; Biorąc pod uwagę powyższe uwarunkowania Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gdańsku w 2013 roku zle- 5) wskazanie obszarów udostępnianych dla celów naukowych, edukacyjnych, turystycznych, rekreacyjnych, amator- cił opracowanie pn. „Analiza zagrożenia i ryzyka powodziowego wewnątrzpolderowego na Żuławach z określeniem skiego połowu ryb i dla innych form gospodarowania oraz określenie sposobów korzystania z tych obszarów; rekomendowanych działań zapobiegawczych”, którego jednym z elementów było wykonanie szczegółowych map, 6) ustalenia do studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, miejscowych planów za- uwzględniających lokalne uwarunkowania obszaru Żuław, w szczególności zagrożenie polderów. gospodarowania przestrzennego, planów zagospodarowania przestrzennego województw oraz planów zagospo- Jak wskazano w ww. opracowaniu, powodzie wewnątrzpolderowe są szczególnym przypadkiem powodzi, jako, że darowania przestrzennego morskich wód wewnętrznych, morza terytorialnego i wyłącznej strefy ekonomicznej do- w zasadzie niezależne są od poziomu wody w rzekach, a zależą przede wszystkim od stosunków wodnych wewnątrz tyczące eliminacji lub ograniczenia zagrożeń wewnętrznych lub zewnętrznych. polderów. Oznacza to, że wpływ na występowanie i przebieg takiej powodzi mają przede wszystkim warunki hydro- Plany ochrony dla parku narodowego, rezerwatu przyrody lub parku krajobrazowego w części pokrywającej się z obsza- meteorologiczne i stan infrastruktury technicznej (w szczególności stacji pomp). Największe zagrożenie stanowi tutaj rem Natura 2000 powinny uwzględniać zakres planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000, o którym mowa w art. jednak znaczna ingerencja człowieka w naturalne warunki, w tym zmiany użytkowania powierzchni terenu. Biorąc 28, albo zakres planu ochrony dla obszaru Natura 2000, o którym mowa w art. 29.” jednak pod uwagę, iż obszary te są zagospodarowane przez człowieka od setek lat, trudno jest obecnie zredukować Na obszarach parków narodowych oraz rezerwatów przyrody obowiązuje szereg zakazów, które określa art. 15 ust. ingerencję człowieka w powierzchnię terenu do zera. Pomimo tego jednak wskazane jest zwiększanie retencji tereno- 1 ustawy o ochronie przyrody: wej, między innymi poprzez przeznaczanie najniżej położonych terenów do zalania w trakcie zagrożenia powodziowego oraz odpowiednie zabiegi agro i fitomelioracyjne. „W parkach narodowych oraz w rezerwatach przyrody zabrania się: 1) budowy lub przebudowy obiektów budowlanych i urządzeń technicznych, z wyjątkiem obiektów i urządzeń służących W ramach opracowania przeprowadzono obliczenia modelowe, których wynikiem są mapy zagrożenia i ryzyka celom parku narodowego albo rezerwatu przyrody; powodziowego, w ujęciu bardziej szczegółowym niż opracowane w skali krajowej. Wynika to z faktu uwzględnienia (…) specyfiki obszaru, co nie było możliwe podczas prac dla całego obszaru kraju. Wyniki powyższych obliczeń pozwalają 7) zmiany stosunków wodnych, regulacji rzek i potoków, jeżeli zmiany te nie służą ochronie przyrody; między innymi na określenie wielkości strat w przypadku zalania polderów żuławskich.10 Biorąc pod uwagę powyższe (…) uwarunkowania należy przyjąć, iż wszystkie planowane do realizacji w ramach Programu Żuławskiego zadania są 22) wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu.” zgodne z postanowieniami dyrektywy powodziowej. Dlatego też odstąpiono od opisywania uwarunkowań wynikają- cych z tej dyrektywy odrębnie dla każdego zadania. Ustęp drugi ww. artykułu wskazuje jednak sytuacje, których powyższe zakazy nie dotyczą, zaś wśród nich wymienione jest „prowadzenie działań związanych z bezpieczeństwem powszechnym”. Wszystkie zaproponowane do realizacji zadania prowadzone są poza obszarami parków narodowych. Jedynymi 3.4. Lokalizacja inwestycji na obszarach Natura2000 oraz innych obszarach chronionych zaś rezerwatami przyrody w zasięgu planowanych prac są rezerwat przyrody Zatoka Elbląska oraz rezerwat Jezioro Drużno. Lokalizacja inwestycji na obszarze chronionym, w szczególności na obszarze Natura 2000 nie wyklucza jej realizacji, jednak należy się liczyć z utrudnieniami, związanymi m.in. z przedłużającym się postępowaniem środowiskowym, W przypadku obszarów chronionego krajobrazu oraz parków krajobrazowych ustawa o ochronie przyrody wprost protestami organizacji ekologicznych oraz koniecznością realizacji działań kompensacyjnych. Oczywiście nie jest to dopuszcza realizację działań ingerujących w walory przyrodnicze tych obszarów, między innymi w przypadkach, gdy czynnikiem wykluczającym możliwość realizacji jakiegokolwiek zadania, jednak w takich przypadkach szczególnie działania te dotyczą ochrony przed powodzią i racjonalnej gospodarki wodnej. Artykuły 17 oraz 24 ww. ustawy wska- zują zakazy, które mogą być wprowadzone na tych obszarach, jednak jasno określają, w jakich sytuacjach nie są one stosowane. 10) Analiza zagrożenia i ryzyka powodziowego wewnątrzpolderowego na Żuławach z określeniem rekomendowanych działań zapobiegawczych. Arcadis, Warszawa 2014

56 57 Art. 17 ust. 1 ustawy, dotyczący zakazów określanych na terenie parków krajobrazowych mówi, iż: „W parku krajobrazowym mogą być wprowadzone następujące zakazy: (…) 3) likwidowania i niszczenia zadrzewień śródpolnych, przydrożnych i nadwodnych, jeżeli nie wynikają z potrzeby ochrony przeciwpowodziowej lub zapewnienia bezpieczeństwa ruchu drogowego lub wodnego lub budowy, odbudowy, utrzymania, remontów lub naprawy urządzeń wodnych; (…) 5) wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu, z wyjątkiem prac związanych z zabezpiecze- niem przeciwsztormowym, przeciwpowodziowym lub przeciwosuwiskowym lub budową, odbudową, utrzymaniem, remontem lub naprawą urządzeń wodnych; 6) dokonywania zmian stosunków wodnych, jeżeli zmiany te nie służą ochro-nie przyrody lub racjonalnej gospodarce rolnej, leśnej, wodnej lub rybackiej; 7) budowania nowych obiektów budowlanych w pasie szerokości 100 m od linii brzegów rzek, jezior i innych zbiorników wodnych, z wyjątkiem obiektów służących turystyce wodnej, gospodarce wodnej lub rybackiej.”

Z kolei art. 24. ust. 1 wskazuje zakazy, jakie mogą być określone na obszarach chronionego krajobrazu: „Na obszarze chronionego krajobrazu mogą być wprowadzone następujące zakazy: (…) 3) likwidowania i niszczenia zadrzewień śródpolnych, przydrożnych i nadwodnych, jeżeli nie wynikają one z potrzeby ochrony przeciwpowodziowej i zapewnienia bezpieczeństwa ruchu drogowego lub wodnego lub budowy, od-budowy, utrzymania, remontów lub naprawy urządzeń wodnych; (…) 5) wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu, z wyjątkiem prac związanych z zabezpiecze- niem przeciwsztormowym, przeciwpowodziowym lub przeciwosuwiskowym lub utrzymaniem, budową, odbudową, naprawą lub remontem urządzeń wodnych; 6) dokonywania zmian stosunków wodnych, jeżeli służą innym celom niż ochrona przyrody lub zrównoważone wykorzystanie użytków rolnych i leśnych oraz racjonalna gospodarka wodna lub rybacka; (…) 8) lokalizowania obiektów budowlanych w pasie szerokości 100 m od linii brzegów rzek, jezior i innych zbiorników wodnych, z wyjątkiem urządzeń wodnych oraz obiektów służących prowadzeniu racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej;” Na obszarach Natura 2000 zabronione jest realizacja jakichkolwiek przedsięwzięć mogących negatywnie wpłynąć na ten obszar. Ograniczenia powyższe wskazane są w art. 33 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody: „Zabrania się, z zastrzeżeniem art. 34, podejmowania działań mogących, osobno lub w połączeniu z innymi działania- mi, znacząco negatywnie oddziaływać na cele ochrony obszaru Natura 2000, w tym w szczególności: 1) pogorszyć stan siedlisk przyrodniczych lub siedlisk gatunków roślin i zwierząt, dla których ochrony wyznaczono obszar Natura 2000 lub 2) wpłynąć negatywnie na gatunki, dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura 2000, lub 3) pogorszyć integralność obszaru Natura 2000 lub jego powiązania z innymi obszarami.” Jednakże w przypadku działalności stanowiącej nadrzędny interes społeczny, ingerencja w obszar Natura 2000 może być dopuszczona pomimo jej negatywnego wpływu, pod warunkami określonymi w art. 34: „1. Jeżeli przemawiają za tym konieczne wymogi nadrzędnego interesu publicznego, w tym wymogi o charakterze społecznym lub gospodarczym, i wobec braku rozwiązań alternatywnych, właściwy miejscowo regionalny dyrektor ochrony środowiska, a na obszarach morskich – dyrektor właściwego urzędu morskiego, może zezwolić na realizację planu lub działań, mogących znacząco negatywnie oddziaływać na cele ochrony obszaru Natura 2000 lub obszary znajdujące się na liście, o której mowa w art. 27 ust. 3 pkt 1, zapewniając wykonanie kompensacji przyrodniczej nie- zbędnej do zapewnienia spójności i właściwego funkcjonowania sieci obszarów Natura 2000. 2. W przypadku gdy znaczące negatywne oddziaływanie dotyczy siedlisk i gatunków priorytetowych, zezwolenie, o któ- rym mowa w ust. 1, może zostać udzielone wyłącznie w celu: 1) ochrony zdrowia i życia ludzi; 2) zapewnienia bezpieczeństwa powszechnego; 3) uzyskania korzystnych następstw o pierwszorzędnym znaczeniu dla środowiska przyrodniczego; 4) wynikającym z koniecznych wymogów nadrzędnego interesu publicznego, po uzyskaniu opinii Komisji Europejskiej.” Wszystkie działania zaplanowane do realizacji w ramach II etapu „Programu Żuławskiego - 2030” niewątpliwie sta- nowią nadrzędny interes społeczny. Jednakże w odniesieniu do tych, które są położone w zasięgu obszarów Natura 2000 konieczne będzie dokonanie szczegółowej oceny wpływu na wszystkie elementy przyczyniające się do inte- gralności obszaru i ogólnej spójności sieci zdefiniowane w celach ochrony obszaru i w Standardowym Formularzu Danych. Rysunek 13. Obszary chronione w obszarze „Programu Żuławskiego – 2030”. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych otrzymanaych od beneficjentów GDOŚ oraz MPHP.

58 59 Szczegółowa ocena powinna objąć między innymi takie zagadnienia jak: Najniższą punktację otrzymały zadania wpisujące się wprawdzie w obszar problemowy, lecz nie powiązane z inny- • „struktura i funkcja, oraz rola poszczególnych walorów przyrodniczych obszaru, mi zadaniami, dotyczące skali lokalnej – na przykład zadania obejmujące przebudowę pompowni oraz kanału pom- • przestrzeń, reprezentatywność i stan ochrony siedlisk o priorytetowym i niepriorytetowym znaczeniu na danym obszarze, powego na jednym polderze. • wielkość populacji, stopień izolacji, ekotyp, pula genetyczna, struktura wiekowa oraz stan ochrony gatunku (według Przyjęty sposób oceny wynika z faktu, iż jednoznaczne określenie stopnia domknięcia obszaru problemowego Załącznika II dyrektywy siedliskowej i Załącznika I dyrektywy ptasiej) występującego na danym obszarze, nie jest możliwe w przypadku wszystkich obszarów. Np. w przypadku obszaru problemowego “Zabezpieczenie od • rola obszaru wewnątrz regionu biograficznego i dla spójności sieci Natura 2000, strony Wisły” brak realizacji jednego z zadań będzie miał negatywny wpływ na zagrożenie powodziowe w skali całego • wszelkie inne wartości i funkcje przyrodnicze rozpoznane na danym obszarze.” 11 obszaru. Jednak przykładowo “Zabezpieczenie Żuław wewnętrznych” w rzeczywistości składa się z wielu, niezależ- W przypadku, gdy przeprowadzona ocena wykaże wpływ realizacji zadania na cele ochrony obszaru Natura 2000, nych od siebie, węższych “obszarów problemowych”, dlatego też domknięcie tego obszaru rozumiane jako realizacja może mieć ona miejsce pod warunkiem udokumentowania, iż w szczególności: wszystkich niezbędnych prac (zapewnienie pełnej ochrony w ramach obszaru problemowego), nie jest warunkiem „- realizacja planu przedstawionego do zatwierdzenia pociąga za sobą możliwie najmniejsze szkody dla siedlisk, i inte- zapewnienia skuteczności zrealizowanych już zadań - możliwe jest stopniowe jego domykanie. gralności obszaru Natura 2000, niezależnie od względów ekonomicznych oraz że nie istnieje wykonalna alternatywa W ramach niniejszego kryterium ustalono zakres punktacji od 0 do 5. Punktację przyznawano zgodnie z poniższy- przedstawionego planu, która nie miałaby wpływu na obszar. mi wskazaniami: - istnieją konieczne wymogi nadrzędnego interesu publicznego, w tym interesu mającego charakter społeczny lub go- • tak – 5 pkt spodarczy.” 12 • nie – 0 pkt W związku z powyższymi uwarunkowaniami, wszystkie zadania mogące wpłynąć negatywnie na obszar Natura Najwyżej ocenione zostały tutaj głównie zadania mające na celu ochronę terenów miasta Gdańsk przed zagroże- 2000 mogą zostać zakwalifikowane do realizacji w ramach II etapu Programu Żuławskiego jedynie warunkowo. Osta- niem ze strony Gdańskiego Węzła Wodnego oraz koryta Wisły. Zadania związane z ochroną ze strony koryta Wisły są teczna decyzja dotycząca realizacji tych zadań lub też ewentualnej modyfikacji ich zakresu powinna zostać podjęta kluczowe przede wszystkim z punktu widzenia utrzymania dotychczasowej ochrony miasta Gdańsk. Brak ich realizacji po sporządzeniu raportu oddziaływania na środowisko oraz przeprowadzeniu postępowania w sprawie oceny od- skutkować będzie systematycznym wzrostem zagrożenia, a co za tym idzie obniżaniem skuteczności istniejących za- działywania na środowisko dla każdego z nich. bezpieczeń, w tym wałów przeciwpowodziowych, ostróg oraz ujścia Wisły. Z kolei zadania polegające na budowie zrzutów wody z Kanału Raduni są warunkiem zapewnienia odpowiedniej 3.5. Skala zagrożenia powodziowego skuteczności już zrealizowanych działań w tym obszarze, co przekłada się bezpośrednio na ochronę silnie zurbanizowanych dzielnic Gdańska oraz Pruszcza Gdańskiego, wraz z infrastrukturą drogową i kolejową. Skalę zagrożenia powodziowego określono na podstawie wskazań zawartych w Programie Żuławskim, obrazują- cych rangę zagadnień ochrony przeciwpowodziowej13: 1. Skala regionalna, obejmująca zagrożenie ze strony koryta wielkiej wody Wisły. Zasięg zagrożenia obejmuje Żuławy 3.7. Zagospodarowanie obszaru chronionego Wiślane oraz Niziny Nadwiślańskie. 2. Skala subregionalna, obejmująca zagrożenie ze strony rzek i kanałów układów polderowych i terenów grawitacyj- Kryterium to jest szczególnie istotne, gdyż związane jest przede wszystkim z potencjalnymi stratami w przypadku nych, Zatoki Gdańskiej i Zalewu Wiślanego. Zasięg zagrożenia obejmuje Żuławy Wielkie, Żuławy Gdańskie (w tym wystąpienia powodzi. Największe straty wystąpią na obszarach gęsto zabudowanych, zarówno zabudową mieszkal- miasto Gdańsk), Żuławy Elbląskie, Nizinę Kwidzyńską oraz Nizinę Walichnowską. ną, jak i przemysłową, znaczne straty wiążą się również z zalaniem infrastruktury technicznej, w szczególności tej o 3. Skala lokalna, obejmująca zagrożenie ze strony sieci melioracyjnej podstawowej i szczegółowej. Zasięg zagrożenia znaczeniu krajowym lub regionalnym, jak na przykład drogi krajowe czy też magistrale kolejowe. Mniejsze straty będą obejmuje poldery jednosekcyjne i sekcje polderowe. dotyczyły luźniej zabudowy wiejskiej, zaś jeszcze mniejsze – terenów rolniczych niezamieszkałych. Oczywistym jest, iż priorytetem powinna być ochrona obszarów, na których powódź generowałaby najwyższe straty, zarówno finansowe, Skala zagrożenia ściśle powiązana jest z zasięgiem powodzi i z potencjalnymi stratami w jej wyniku. Dlatego też jak i gospodarcze i społeczne. jako najistotniejsze uznano zadania mające na celu redukcję zagrożenia w skali regionalnej, jako że zagrożenie to dotyczy w zasadzie całego obszaru Żuław. W ramach niniejszego kryterium ustalono zakres punktacji od 0 do 20. W ramach niniejszego kryterium ustalono zakres punktacji od 0 do 10. Punktację przyznawano zgodnie z poniż- Punktację przyznawano zgodnie z poniższymi wskazaniami: szymi wskazaniami: • skala regionalna – 20 pkt • tereny miejskie, przemysłowe, infrastruktura techniczna o znaczeniu krajowym lub regionalnym – 10pkt, • skala subregionalna – 10 pkt • tereny miejskie lub infrastruktura techniczna o znaczeniu krajowym lub regionalnym oraz tereny wiejskie – 8 pkt, • skala lokalna – 1 – 5 pkt • tereny wiejsko-rolnicze z infrastrukturą techniczną o znaczeniu lokalnym (drogi, koleje) – 5pkt, • tereny wiejsko rolnicze - 3 pkt, 3.6. Komplementarność z innymi zadaniami w ramach obszaru problemowego • tereny niezamieszkałe - 0pkt. Ocena zadań z uwagi na omawiane kryterium jest bardzo zróżnicowana. Planowane zadania mają na celu ochronę Ocena w ramach omawianego kryterium obejmuje zarówno domknięcie obszaru problemowego, jak również za- różniących się znacząco pod względem zagospodarowania obszarów, od terenów typowo miejskich bądź też przemy- leżność skuteczności innych realizowanych zadań oraz istniejącej już infrastruktury od ocenianego zadania. słowych do rolniczych polderów o bardzo niewielkim stopniu zabudowy. Żadne z planowanych przez beneficjentów zadań nie ma na celu ochrony terenów niezamieszkałych i niezagospodarowanych, tak więc wszystkie mają na celu Najwięcej zadań zaplanowano do realizacji w obszarze „zwiększenie bezpieczeństwa powodziowego wewnątrz przeciwdziałanie konkretnym stratom, ekonomicznym i społecznym. terytorium Żuław Wiślanych”. Wynika to z oczywistego faktu, iż jest to najszerszy obszar problemowy. Nie oznacza to jednak, że zadania w tym obszarze są najistotniejsze. Zadania te najczęściej dotyczą wyodrębnionych elementów Najwyższą ocenę w ramach niniejszego kryterium otrzymały zadania związane z ochroną terenów miejskich, w obszaru problemowego i w żaden sposób nie wpływają na skuteczność innych zadań, zarówno w tym samym, jak i w szczególności Gdańska i Elbląga. pozostałych obszarach. Najwyższą punktację otrzymały tutaj zadania ściśle powiązane z innymi, warunkujące odpowiednią skuteczność pozostałych (zrealizowanych i planowanych) zadań w ramach obszaru problemowego. Przykładem mogą być tu zadania realizowane w celu ochrony ze strony Gdańskiego Węzła Wodnego czy też koryta Wisły.

11) Zarządzanie obszarami Natura2000 Postanowienia artykułu 6 dyrektywy siedliskowej 92/43/EWG 12) Zarządzanie obszarami Natura2000 Postanowienia artykułu 6 dyrektywy siedliskowej 92/43/EWG 13) Kompleksowy, regionalny program ochrony przeciwpowodziowej doliny rzeki Wisły (Żuławy Gdańskie i Żuławy Wielkie) od ujścia do km 845+000 ze szczególnym uwzględnieniem miasta Gdańska pod redakcją dr Cebulaka Arcadis, Wrocław, 1999r.

60 61 3.8. Liczba mieszkańców chronionych przed powodzią 4. Zgodność z Prognozą oddziaływania na środowisko Podstawowym celem ochrony przeciwpowodziowej, ponad ochroną mienia, powinna być ochrona zdrowia i życia ludności. Dlatego też kryterium związane z liczbą ludności chronionej przed powodzią jest szczególnie istotne i przy- Programu „Kompleksowe zabezpieczenie przeciwpowodziowe pisano mu szeroki zakres punktacji. Dodatkowym aspektem jest tutaj fakt, iż w przypadku obszarów o niewielkim zaludnieniu znacznie łatwiejszy jest Żuław - do roku 2030 (z uwzględnieniem etapu 2015)” wybór sposobu ochrony przed powodzią zapewniającego jednocześnie minimalny wpływ na środowisko niż na przy- kład w przypadku gęsto zaludnionego centrum miasta. „Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Programu „Kompleksowe zabezpieczenie przeciwpowodziowe W ramach niniejszego kryterium ustalono zakres punktacji od 0 do 10. Punktację przyznawano zgodnie z poniż- Żuław - do roku 2030 (z uwzględnieniem etapu 2015)”, - zwana dalej Prognozą - została opracowana w ramach strate- szymi wskazaniami: gicznej oceny oddziaływania na środowisko tego Programu, wymaganej na mocy ustawy z dnia 3 października 2008 r. • powyżej 10 000 osób – 10 pkt o udostępnieniu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach • 5 000 do 10 000 osób – 5 pkt oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 r., Nr 199, poz. 1227 z późn. zm.). Dokument ten został sporządzony dla • 1 000 do 5 000 osób – 2 pkt Programu jako całości, w sposób szczególny uwzględniając jego I etap. Dlatego też planując realizację zadań w II eta- • poniżej 1000 osób - 1 pkt pie konieczne jest zapewnienie zgodności z wynikami prognozy. Podobnie jak w przypadku poprzedniego kryterium, najwyżej zostały tutaj ocenione zadania mające na celu ochronę W Prognozie oddziaływania na środowisko „Programu Żuławskiego – 2030” wymieniono szereg negatywnych skut- terenów miejskich, w szczególności Gdańska oraz okolic, Elbląga i Nowego Dworu Gdańskiego. Są to zadania, których reali- ków braku jego realizacji, w tym „ograniczone możliwości przeciwdziałania obserwowanym zmianom środowiska, zacja pozwoli na ochronę nawet kilkudziesięciu tysięcy mieszkańców centrów miast oraz osiedli mieszkaniowych . które tworzą nowe warunki funkcjonowania osłony przeciwpowodziowej na terenie Żuław.” Oznacza to, iż w przypadku braku realizacji celów Programu Żuławskiego nie tylko nie nastąpi poprawa bezpieczeń- stwa powodziowego, ale zagrożenie będzie narastało, co wynika przede wszystkim z coraz większej częstotliwości wy- 3.9. Obecność obiektów będących zagrożeniem dla środowiska w przypadku zalania stępowania zjawisk ekstremalnych, wynikających ze zmian klimatycznych, a również z prognozowanego podnoszenia się poziomu południowego Bałtyku. Jednocześnie należy zaznaczyć, iż aktualny stan zabezpieczenia przed powodzią Istnieje pewna grupa obiektów, które powinny być bezwzględnie chronione przed powodzią, gdyż zalanie ich jest niewystarczający, co wynika przede wszystkim z postępującej dekapitalizacji urządzeń przeciwpowodziowych. może spowodować katastrofalne wręcz szkody w środowisku o ogromnym zasięgu, wielokrotnie przewyższające Wymienione czynniki powodują potrzebę realizacji działań zapobiegających wzrostowi ryzyka wystąpienia powodzi szkody wywołane stosowaniem technicznych środków ochrony. Takimi obiektami na obszarze Żuław są na przykład o charakterze katastrofalnym. Rafineria Grupy Lotos S.A., czy też Oczyszczalnia ścieków „Wschód” oczyszczająca ścieki komunalne z miasta Gdańsk oraz okolicznych miejscowości. Z kolei mniejsze obiekty, na przykład niewielkie zakłady przemysłowe lub stacje paliw, Jako potencjalną alternatywę dla realizacji Programu wskazano wprawdzie prowadzenie bieżących prac utrzyma- w przypadku zalania mogą spowodować skażenie środowiska, jednak jego skala będzie znacznie mniejsza. niowych, jednak jednoznacznie stwierdzono, iż z uwagi na wymienione wyżej czynniki, a także postępujące zmiany w zagospodarowaniu terenu Żuław jest to rozwiązanie niewystarczające. W ramach niniejszego kryterium ustalono zakres punktacji od 0 do 10. Punktację przyznawano zgodnie z poniż- szymi wskazaniami: Jednocześnie jednak Prognoza wskazuje konieczność przeprowadzenia badań modelowych w obrębie obszarów • duże obiekty, których zalanie skutkowałoby katastrofą ekologiczną o skali powyżej lokalnej – 10 pkt, problemowych, aby zapewniać „zaproponowanie nowoczesnego podejścia do ochrony przeciwpowodziowej na te- • średnie (lub kilka małych) obiekty, których zalanie będzie miało negatywny wpływ na środowisko w skali lokalnej renie całych Żuław, zgodnie z wymaganiami Dyrektywy Powodziowej”. Zgodnie z tym zaleceniem, w przypadkach, – 5 pkt, gdzie istnieje możliwość zastosowania alternatywnych rozwiązań, zostały takie badania przeprowadzone lub też • niewielkie obiekty o nieznaczącym wpływie na środowisko – 1 pkt, wskazano konieczność ich przeprowadzenia przed podjęciem działań. • brak obiektów zagrażających środowisku w przypadku zalania – 0 pkt. Prognoza wskazuje, „że większość zadań planowanych do realizacji do 2015 roku, nie będzie powodowała zna- Dopuszczono tutaj wartości pośrednie dla punktacji, mające zastosowanie na przykład w przypadku wystąpienia czących negatywnych oddziaływań środowiskowych oraz na obszary Natura 2000”. Działania realizowane do 2015 większej liczby obiektów o znaczeniu jedynie w skali lokalnej. Najwyższą punktację uzyskały tutaj zadania mające na roku powodowały oddziaływania lokalne, głównie na etapie budowy, które mogą być minimalizowane poprzez pra- celu ochronę przed zagrożeniem ze strony Wisły. Wynika to z faktu, iż ochronie będą podlegały między innymi duże widłowe dobranie harmonogramu prac oraz maksymalne ograniczenie terenu zajmowanego podczas budowy. Brak obiekty przemysłowe, których zalanie mogłoby skutkować katastrofą ekologiczną o skali międzynarodowej, w tym znaczących negatywnych oddziaływań wiąże się również z tym, że są to w większości działania odtworzeniowe i mo- Rafineria Grupy Lotos S.A. oraz Oczyszczalnia ścieków „Wschód”. dernizacyjne, dla których nie ma żadnych racjonalnych alternatyw. Zadania planowane do realizacji w II etapie „Programu Żuławskiego – 2030” mają podobny charakter, jak zadania realizowane w I etapie, dotyczą jedynie innych obiektów, dlatego można przyjąć, iż charakter oddziaływań będzie 3.10. Obecność obiektów zabytkowych również zbliżony. Konieczność ochrony przed powodzią obiektów o wartości kulturowej, w tym zabytkowych, wiąże się nie tylko z Jednocześnie w Prognozie wskazuje się na potrzebę wprowadzenia alternatywnych metod ochrony przed powo- potencjalnymi stratami materialnymi, ale przede wszystkim z ochroną dziedzictwa kulturowego. Dlatego też trudno dzią, wśród których wymienia przede wszystkim poniższe aspekty: w tym przypadku porównywać wymiar finansowy strat, gdyż jest on niewspółmiernie niski w porównaniu z aspek- • wdrożenie zintegrowanego podejścia zlewniowego w celu ograniczenia zagrożenia od strony Raduni. Kanału tem społeczno-kulturowym. W związku z powyższym ocenę uzależniono tu przede wszystkim od rangi chronionych Raduni, Motławy, Liwy, rzeki Elbląg i jej dopływów, obiektów, a także ich liczby – na przykład, czy chroniony jest kompleks obiektów – na przykład zabytkowe centrum • szkolenie, zarówno ludności, władz, jak i służb ratowniczych miasta lub też zespół zamkowy, czy pojedynczy budynek. • wdrożenie działań nieinwazyjnych w stosunku do środowiska, takich jak: suche zbiorniki retencyjne (w obszarze Wysoczyzny Elbląskiej), ażurowe powierzchnie parkingów, skierowanie ścieków deszczowych do dużych akwe- W ramach niniejszego kryterium ustalono zakres punktacji od 0 do 10. Punktację przyznawano zgodnie z poniż- nów omijając małe cieki (obszary zurbanizowane, w szczególności Gdańsk i Elbląg), standardy budowlane zapew- szymi wskazaniami: niające odporność na skutki zalania (cały obszar Żuław) • zespoły obiektów o znaczeniu w skali międzynarodowej/krajowej – 10 pkt, • odpowiednie zagospodarowanie terenu minimalizujące jego wrażliwość na skutki zalania • pojedyncze obiekty zabytkowe o znaczeniu w skali lokalnej/regionalnej –5 pkt, • odpowiednie zabezpieczenie obiektów których zalanie może skutkować ogromną katastrofą ekologiczną o zasię- • brak obiektów zabytkowych – 0 pkt. gu międzynarodowym Dopuszczono tutaj wartości pośrednie dla punktacji, mające zastosowanie na przykład w przypadku wystąpienia większej liczby obiektów zabytkowych o znaczeniu jedynie w skali lokalnej. W ramach tego kryterium najwyżej ocenione zostały zadania mające na celu ochronę terenów miejskich z zabudową historyczną, w tym Gdańska i Elbląga.

62 63 Prognoza wskazuje wyraźnie na konieczność promocji i zwiększenia znaczenia nietechnicznych metod ochrony przed skutkami powodzi, w tym działań renaturyzacyjnych. Wszelkie działania związane z wprowadzanymi ograni- 5. Zadania priorytetowe do realizacji w ramach II etapu czeniami, w tym ograniczenie zabudowy na terenach zagrożonych, czy też odtwarzanie terenów zalewowych lub odpowiednie zagospodarowanie terenu wymaga odpowiedniego przygotowania mieszkańców. Wiąże się to z sze- „Programu Żuławskiego - 2030” roko prowadzoną kampanią społeczną, przedstawiającą zagrożenia związane z ochroną przed powodzią metodami technicznymi, jak również szanse i skuteczność metod naturalnych. W związku z tym praktycznie niemożliwe jest przystąpienie w perspektywie 2014-2020 do realizacji tego typu zadań, jednak wskazane jest włączenie do II etapu Analiza opisanych wyżej kryteriów pozwoliła na wyodrębnienie zadań szczególnie istotnych z punktu widzenia zapew- Programu prac studialnych - szczegółowych analiz pod kątem możliwości zmniejszenia roli technicznych środków, na nienia właściwej ochrony przed powodzią obszaru Żuław. Najważniejszym kryterium była tutaj zgodność z celami Progra- rzecz tych bardziej przyjaznych środowisku, np. w rejonie jeziora Drużno objętego ochroną jako obszar Natura 2000. mu – pozwoliło ono wskazać zadania, które z uwagi na swój cel zgodne są z jego głównymi założeniami, przez co przyczynią Wiązać się to powinno z projektem edukacyjnym, skierowanym zarówno do mieszkańców zagrożonych terenów, jak i się do realizacji celu głównego. Zadania nie wpisujące się w ten cel nie będą mogły być realizowane w ramach Programu, co do władz samorządowych. Konieczność angażowania lokalnej społeczności i samorządów również wskazana została nie znaczy, iż nie są one niezbędne z punktu widzenia ochrony przeciwpowodziowej. w Prognozie. Biorąc pod uwagę pozostałe kryteria priorytet uzyskały tutaj przede wszystkim zadania skierowane na zagrożenie Pierwszym krokiem w kierunku zaangażowania społeczeństwa i zwiększenia świadomości była realizacja w I etapie o największej skali, mające na celu ograniczenie ogromnych strat, związanych zarówno z powierzchnią obszaru zagro- „Programu Żuławskiego – 2030” zadania pn. System Monitoringu Ryzyka Powodziowego, w ramach którego zreali- żonego zalaniem, jak i jego zagospodarowaniem. Zadania te służyć mają ograniczeniu strat powodziowych przede zowano działania analityczno-informatyczne, w tym portal internetowy dot. zagrożenia powodziowego GeoSMoRP wszystkim na obszarze miasta Gdańska, na terenach o gęstym zaludnieniu, wysoko uprzemysłowionych, a także za- oraz przeprowadzono kampanię informacyjno-edukacyjną, w ramach której prowadzone były m.in. szkolenia dla na- budowy zabytkowej. Wysoki priorytet otrzymały również inwestycje mające na celu ochronę intensywnie zagospoda- uczycieli, urzędników, a także edukacja dla dzieci w szkołach podstawowych i gimnazjalnych. W II etapie „Programu rowanych terenów innych miast: Elbląga oraz Nowego Dworu Gdańskiego. Żuławskiego – 2030” wskazane jest kontynuowanie tego typu działań, rozszerzając je na pozostałe grupy społeczeń- Zadania mające na celu ochronę przed powodzią terenów wiejskich i rolniczych, głównie na polderach to średni stwa. priorytet w ramach Programu. Z uwagi na znacznie mniejsze potencjalne straty, zarówno finansowe, jak i związane ze zdrowiem i życiem ludzi, będą mogły być realizowane jedynie w przypadku dostępności środków finansowych. Po przeprowadzeniu opisanych we wcześniejszych rozdziałach analiz, zaplanowane zadania podzielono na 2 grupy priorytetowe: zadania o wysokim priorytecie oraz zadania o średnim priorytecie.

Zadania o wysokim priorytecie Jako zadania o wysokim priorytecie wskazano te, które na podstawie przeanalizowanych kryteriów otrzymały punktację powyżej 30 punktów. Wśród zadań szczególnie rekomendowanych do realizacji, które otrzymały najwyż- szą punktację znajdują się przede wszystkim zadania mające na celu ochronę intensywnie zagospodarowanych oraz uprzemysłowionych obszarów o dużej powierzchni, przede wszystkim na obszarze miasta Gdańsk, w tym inwestycje w ramach dwóch obszarów problemowych: ochrona przed zagrożeniem ze strony Wisły oraz Gdańskiego Węzła Wod- nego. Jednak w pozostałych obszarach problemowych również zostały wskazane zadania priorytetowe. Wśród zadań o wysokim priorytecie znajdują się wskazane poniżej zadania. A - zwiększenie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego Gdańskiego Węzła Wodnego • wykonanie dodatkowego zrzutu z Kanału Raduni (km 10+850) - poniżej Potoku Rotmanka do rzeki Raduni – 44 pkt, • budowa zrzutu z Kanału Raduni (km 4+100) na wysokości ul. Serbskiej do rzeki Motławy – 32 pkt.

B - poprawa zabezpieczenia przeciwpowodziowego przed zagrożeniem pochodzącym od rzeki Wisły • przebudowa ujścia Wisły - ocena efektywności inwestycji „Przebudowa ujścia Wisły etap I” w celu uwzględnienia wyników oceny w II etapie rozbudowy kierownicy w ujściu Wisły oraz działania przygotowawcze – 65 pkt, • odbudowa budowli regulacyjnych na Wiśle – 65 pkt, • przebudowa stopnia Przegalina na Martwej Wiśle – 65 pkt, • budowa lodołamaczy dla RZGW Gdańsk – 65 pkt, • odbudowa prawego wału przeciwpowodziowego rzeki Wisły w km 3+200-10+200, 17+740-19+530, 20+500- 39+000, 43+900-46+400, gmina Sadlinki, Kwidzyn, Ryjewo, Sztum, pow. kwidzyński, sztumski, woj. Pomorskie – 38 pkt.

C - poprawa zabezpieczenia przeciwpowodziowego przed zagrożeniem pochodzącym od Zalewu Wiślanego • budowa nowych wrót sztormowych na rzece Tudze - 43 pkt, • zabezpieczenie przeciwpowodziowe prawego brzegu rzeki Elbląg pomiędzy mostem w ul. Studziennej a mostem w Al. Tysiąclecia – 31 pkt.

Fot. 6. Lewy wał Wisły po przebudowie. Źródło: ZMiUW WP

64 65 D - zwiększenie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego wewnątrz obszaru Żuław Wiślanych. • budowa stacji pomp Komarówka, gm. Ostaszewo, pow. nowodworski, woj. pomorskie – 15 pkt, • przebudowa wałów przeciwpowodziowych rzeki Raduni, Kłodawy, Bielawy, m. Gdańsk i m. Pruszcz Gdański, gm. • stacja pomp nr 43 Rubno Żurawiec, gm. Elbląg – 15 pkt, Pruszcz Gdański, Suchy Dąb, Pszczółki, pow. gdański, woj. pomorskie – 38 pkt, • przebudowa wałów przeciwpowodziowych rzeki Tyna Górna, wał lewy w km 17+580-26+600, wał prawy w km • przebudowa prawego walu przeciwpowodziowego rzeki Tugi km 0+000 - 21+200, gm. Stegna i Nowy Dwór 19+620-21+040, gm. Stare Pole, pow. malborski, woj. pomorskie - 14 pkt, Gdański, pow. nowodworski, woj. pomorskie – 36 pkt, • regulacja rzeki Młynówki Marwickiej L 0+000÷2+025 P 0+000÷2+025, gm. Markusy – 14 pkt, • przebudowa lewego wału przeciwpowodziowego rzeki Tugi km 0+000-10+400, gm. Stegna i Nowy Dwór Gdań- • Budowa stacji pomp i odbudowa śluzy wałowej - Rybaki, gm. Subkowy, pow. tczewski, woj. pomorskie – 13 pkt, ski, pow. nowodworski, woj. pomorskie – 36 pkt, • stacja pomp nr 8 Rachowo, gm. Markusy - 12 pkt, • przebudowa lewego wału przeciwpowodziowego rzeki Nogat w km 0+000-7+700, gmina Nowy Dwór Gdański, • polder nr 35 Nowakowo, gm. Elbląg – 11 pkt, pow. nowodworski, woj. pomorskie – 33 pkt. • stacja pomp nr 19 Żurawiec, gm. Markusy – 10 pkt, • stacja pomp nr 20 Żurawiec, gm. Gronowo Elbląskie – 10 pkt, Ponadto, wśród zadań o wysokim priorytecie znalazło się również zadanie nietechniczne, jako zadanie mające • stacja pomp nr 75 Stankowo, gm. Markusy – 9 pkt, wpływ na kształt przyszłej ochrony przeciwpowodziowej, czyli monitoring pracy stacji pomp. • stacja pomp nr 77 Św. Gaj, gm. Markusy – 9 pkt, • polder nr 53 Nowotki, gm. Elbląg – 9 pkt, • polder nr 76 Nowe Dolno, gm. Markusy – 9 pkt, Zadania o średnim priorytecie • polder nr 36 Batorowo, gm. Elbląg – 9 pkt.

Grupą zadań o średnim priorytecie, jednak również wskazaną do realizacji w ramach „Programu Żuławskiego – Wykaz wszystkich zadań zaproponowanych do realizacji w ramach II etapu „Programu Żuławskiego – 2030”, w po- 2030” w perspektywie 2014-2020 są wszystkie pozostałe zadania z listy podstawowej wpisujące się w cele Programu. dziale na obszary problemowe i uszeregowane zgodnie z przyznaną oceną zawarto w załącznikach 1-5. Do realizacji w ramach Programu zakwalifikowano w sumie 49 zadań, z czego 14 nadano wysoki priorytet. Zadania te przedstawiono A - zwiększenie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego Gdańskiego Węzła Wodnego na rys. 14. • odbudowa wałów przeciwpowodziowych rzeki Motławy na terenie miasta Gdańska od km 4+850 do 7+510, miasto Gdańsk, woj. pomorskie – 30 pkt, • budowa prawego wału Opływu Motławy – 23 pkt.

B - poprawa zabezpieczenia przeciwpowodziowego przed zagrożeniem pochodzącym od rzeki Wisły, • odbudowa prawego wału przeciwpowodziowego rzeki Wisły w km 52+300-54+200, 57+300-59+000, gm. Miło- radz, pow. malborski, woj. pomorskie -29 pkt.

C - poprawa zabezpieczenia przeciwpowodziowego przed zagrożeniem pochodzącym od Zalewu Wiślanego • przebudowa wałów Zalewu Wiślanego polder Jagodno, gm. Elbląg – 17 pkt.

D - zwiększenie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego wewnątrz obszaru Żuław Wiślanych. • przebudowa wałów przeciwpowodziowych Kanałów Śledziowego, Piaskowego, Gołębiego, Wysokiego, gm. Pruszcz Gdański, Cedry Wielkie, pow. gdański, woj. pomorskie – 30 pkt, • rzeka Kłodawa -umocnienie skarp na dł. 4,9 km, gm. Pruszcz Gdański, pow. gdański, woj. pomorskie – 30 pkt, • przebudowa wałów przeciwpowodziowych rzeki Motławy i Czarnej Łachy, m. Gdańsk, gm. Pruszcz Gdański, Suchy Dąb, Cedry Wielkie, pow. gdański, woj. pomorskie – 28 pkt, • przebudowa wałów przeciwpowodziowych rzeki Wisły Królewieckiej, wał lewy w km 0+000-7+600, wał prawy w km 0+000-7+000 oraz budowa nowego odcinka prawego wału w km 7+000-9+800, gm. Sztutowo i Stegna, pow. nowodworski, woj. pomorskie – 25 pkt, • przebudowa lewego wału przeciwpowodziowego rzeki Szkarpawy w km 0+000-9+000, gm. Sztutowo, pow. nowodworski, woj. pomorskie – 25 pkt, • kanał pompowy Kozi Rów do stacji pomp nr 39 Suchy Dąb - umocnienie skarp, gmina Suchy Dąb, powiat gdań- ski – 23 pkt, • budowa budowli odcinającej na Kanale Wysokim, gm. Cedry Wielkie, Pruszcz Gdański, pow. gdański, woj. pomorskie – 22 pkt, • przebudowa wałów rz. Balewki L 0+000÷6+100 P 0+000÷9+750, gm. Markusy – 22 pkt, • przebudowa stacji pomp nr 7 Koszwały, gm. Cedry Wielkie, pow. gdański, woj. pomorskie – 20 pkt, • przebudowa prawego wału przeciwpowodziowego rzeki Szkarpawy w km 0+000-9+100, gmina Stegna, Nowy Dwór Gdański, pow. nowodworski, woj. pomorskie – 20 pkt, • przebudowa lewego wału przeciwpowodziowego Kanału Malewskiego w km 0+000-2+500, gm. Stare Pole, pow. malborski, woj. pomorskie – 18 pkt, • przebudowa wałów rz. Bierutówki, gm. Elbląg – 17 pkt, • przebudowa wałów rzeki Tyna Górna L 1+500÷1+975 P 0+000÷3+500, gm. Gronowo Elbląskie i gm. Elbląg – 17 pkt, • przebudowa stacji pomp nr 13 Koszwały, gm. Cedry Wielkie, pow. gdański, woj. pomorskie – 16 pkt, • budowa stacji pomp Gozdawa, gm. Nowy Dwór Gdański, pow. nowodworski, woj. pomorskie – 16 pkt, • przebudowa wałów rzeki Kowalewki, gm. Elbląg L 0+660÷2+640 P 0+000÷2+625 – 16 pkt, • kanał pompowy (A) do stacji pomp nr 25 Lędowo - umocnienie skarp, gm. Pruszcz Gdański, pow. gdański, woj. pomorskie – 15 pkt, Fot. 7. Odbudowa lewego wału przeciwpowodziowego na Wiśle. Źródło: ZMiUW WP

66 67 6. Warianty realizacji II etapu „Programu Żuławskiego - 2030”

Krajobraz Żuław jest unikalnym połączeniem działalności sił natury oraz człowieka. Stanowią one unikatowy system przyrodniczo-techniczny, którego funkcjonowanie zależne jest od utrzymywanej przez ludzi infrastruktury przeciwpowodziowej, chroniącej przed zalaniem teren depresyjny lub położony na wysokościach bliskich poziomowi wody w Wiśle i morzu. Historia konstruowania infrastruktury przeciwpowodziowej na Żuławach, w formie polderów przeciwpowodziowych z siecią: obwałowań, kanałów, rowów, wałów oraz pompowni, sięga działań prowadzonych od połowy XIII wieku przez Zakon Krzyżacki, a do jej rozwoju technicznego przyczynili się zasiedlający te tereny od połowy XVI wieku osad- nicy olenderscy. Najwyższy poziom techniczny infrastruktura przeciwpowodziowa uzyskała w XIX oraz XX wieku. Dalsze, zgodne z zasadami zrównoważonego rozwoju funkcjonowanie systemu przyrodniczo-technicznego Żuław, zarówno w aspekcie środowiskowym, jak i społeczno-gospodarczym, jest bezpośrednio uzależnione od poprawnego działania istniejącej infrastruktury ochrony przeciwpowodziowej, którego zapewnienie ma na celu Program Żuławski. Dlatego też trudno tutaj mówić o alternatywach dla realizacji Programu jako całości, można jedynie rozpatrywać alternatywne rozwiązania dla zaplanowanych zadań. Zdecydowana większość zadań wpisujących się w poszczególne obszary problemowe jako niezbędne do realizacji obejmuje remonty lub też odbudowę istniejących urządzeń ochrony przeciwpowodziowej. W przypadku zdecydowanej większości zadań inwestycyjnych i modernizacyjnych planowanych do realizacji w etapie I „Programu Żuławskie- go - 2030” i kolejnych, nie występują żadne racjonalne alternatywy lokalizacyjne. Polegają one bowiem na odtwarza- niu lub rekonstrukcji istniejących obiektów oraz ich dostosowaniu do zmiennych warunków hydrologicznych, co w przypadku szczególnego obszaru Żuław, sztucznie utrzymywanego, jest podstawą zapewnienia bezpieczeństwa na tym obszarze. Oceny oddziaływania na środowisko stanowią długofalowy, wieloetapowy proces dochodzenia do wyważonych rozstrzygnięć z punktu widzenia założonych celów oraz minimalizacji skutków środowiskowych. Strategiczna ocena oddziaływania na środowisko stanowi pierwszy etap, mający przede wszystkim na celu ocenę przyjętych celów oraz zidentyfikowanie oddziaływań, które nie mogą być minimalizowane na etapie decyzji środowiskowej poszczegól- nych zadań inwestycyjnych i ocenianej na tym etapie potrzeby wykonania raportu o oddziaływaniu planowanego przedsięwzięcia na środowisko. Na tym etapie dla każdego zadania inwestycyjnego będą rozważane alternatywne rozwiązania lokalizacyjne (dotyczyć to będzie przede wszystkim nowo planowanych zadań), technologiczne, harmonogramu i organizacji prac itp. Istotne jest również rozważenie działań dodatkowych, które powinny towarzyszyć realizacji działań technicznych – czyli maksymalne ograniczanie dalszej zabudowy terenów zagrożonych, poprawa retencji w zlewni oraz działania edukacyjne. Działania takie wprawdzie nie zastąpią rozwiązań technicznych, w szczególności w zakresie utrzymania i modernizacji istniejącej infrastruktury, jednak w perspektywie czasu powinny znacznie ograniczyć konieczność wdra- żania nowych inwestycji. Dlatego też wskazana jest co najmniej kontynuacja działań podjętych w I etapie „Programu Żuławskiego - 2030” w zakresie Systemu Monitoringu Ryzyka Powodziowego. Do dalszych analiz przewiduje się działania w zakresie: • poprawy retencji terenowej, • wprowadzenie upraw niewrażliwych na okresowe zalewanie, • przenoszenie zabudowy i renaturyzacja części polderów.

Zastosowanie tych działań wymaga jednak przeprowadzenia szczegółowych analiz ekonomicznych, a przede wszystkim kampanii informacyjno-edukacyjnej skierowanej do mieszkańców. Analizy takie powinny zostać zrealizowane w trakcie realizacji II etapu „Programu Żuławskiego - 2030” tak, aby wskazać właściwe kierunki działań, które będą realizowane w etapie III. Rozwiązania te oczywiście wymagają bieżącego utrzymania istniejącej już infrastruktury.

Rysunek 14. Zadania rekomendowane do realizacji w II etapie „Programu Żuławskiego – 2030” w podziale na obszary problemowe. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych otrzymanaych od beneficjentów oraz MPHP.

68 69 W przypadku jednego z zadań obejmujących budowę nowego obiektu – wrót sztormowych chroniących Nowy Dwór Gdański, alternatywne rozwiązania zostały szczegółowo przeanalizowane w ramach opracowania „Koncepcja 7. Podsumowanie i wnioski ochrony przeciwpowodziowej Nowego Dworu Gdańskiego” obejmującego między innymi badania modelowe mające na celu wskazanie optymalnego sposobu ochrony terenów miasta. W niniejszej części opracowania przeprowadzona została ocena zagrożeń i wybór zadań, które powinny zostać Wśród rozwiązań chroniących miasto Nowy Dwór Gdański rozważono: zrealizowane w ramach II etapu „Programu Żuławskiego - 2030”. Syntetyczne podsumowanie wyników oceny zadań • wariant zerowy – polegający na prowadzeniu jedynie bieżących prac utrzymaniowych, przedstawiono w załącznikach 1-5. • wariant polegający na doprowadzenie do odpowiedniego poziomu istniejącej infrastruktury oraz nietechnicz- Wybór zadań do realizacji w II etapie „Programu Żuławskiego - 2030” został przeprowadzony przede wszystkim na nych elementów systemu ochrony przeciwpowodziowej, podstawie celu, a co za tym idzie oceny zasadności poszczególnych zadań. Spośród zadań wpisujących się w cel Pro- • wariant obejmujący nieinwestycyjne rozwiązania w zakresie ochrony przeciwpowodziowej, w tym poprawę re- gramu wyodrębniono dwie grupy priorytetowe. Jako najważniejsze do realizacji zostały wskazane zadania mające na tencji zlewni, przenoszenie zabudowy, edukację mieszkańców itp., celu ochronę znacznej liczby ludności, obiektów zagrażających środowisku w przypadku zalania oraz najcenniejszych • wariant obejmujący rozwiązania techniczne, w tym modernizację wałów, budowę nowych wałów, budowę zbior- obiektów zabytkowych. Średni priorytet otrzymały wszystkie pozostałe rekomendowane zadania. Wszystkie zadania ników retencyjnych, polderów, budowę wrót sztormowych. rekomendowane do realizacji wraz z ich kosztami zamieszczono w tabeli poniżej. W wyniku przeprowadzonych analiz oraz konsultacji społecznych jako najkorzystniejsze wskazane zostało rozwią- zanie techniczne – budowa wrót sztormowych w połączeniu z systemem mobilnych zabezpieczeń. Oprócz niewątpli- wej skuteczności w zakresie ochrony przed powodzią, rozwiązania te mają minimalny wpływ na środowisko wodne. Tabela 12. Szacunkowe koszty zadań rekomendowanych do realizacji w II etapie „Programu Żuławskiego - 2030”. Skuteczność zaproponowanych rozwiązań potwierdzona została w wyniku badań modelowych. Koszty Lp Nazwa zadania Priorytet Koszty narastająco Przebudowa ujścia Wisły - ocena efektywności inwestycji „Przebudowa ujścia Wisły etap I” w celu uwzględnienia wyników 1 wysoki 5 400 000 5 400 000 oceny w II etapie rozbudowy kierownicy w ujściu Wisły oraz działania przygotowawcze 2 Odbudowa budowli regulacyjnych na Wiśle wysoki 70 000 000 75 400 000 3 Przebudowa stopnia Przegalina na Martwej Wiśle wysoki 3 000 000 78 400 000 4 Budowa lodołamaczy dla RZGW Gdańsk wysoki 72 000 000 150 400 000 Wykonanie dodatkowego zrzutu z Kanału Raduni (km 10+850) 5 wysoki 10 000 000 160 400 000 - poniżej Potoku Rotmanka do rzeki Raduni 6 Budowa nowych wrót sztormowych na rzece Tudze wysoki 20 000 000 180 400 000 Przebudowa wałów przeciwpowodziowych rzeki Raduni, Kłodawy, 7 Bielawy, m. Gdańsk i m. Pruszcz Gdański, gm. Pruszcz Gdański, wysoki 23 160 000 203 560 000 Suchy Dąb, Pszczółki, pow. gdański, woj. pomorskie Odbudowa prawego wału przeciwpowodziowego rzeki Wisły w km 3+200-10+200, 17+740-19+530, 20+500-39+000, 8 wysoki 40 000 000 243 560 000 43+900-46+400, gmina Sadlinki, Kwidzyn, Ryjewo, Sztum, pow. kwidzyński, sztumski, woj. pomorskie Przebudowa prawego walu przeciwpowodziowego rzeki Tugi 9 km 0+000 - 21+200, gm. Stegna i Nowy Dwór Gdański, pow. wysoki 12 000 000 255 560 000 nowodworski, woj. pomorskie Przebudowa lewego wału przeciwpowodziowego rzeki Tugi 10 km 0+000-10+400, gm. Stegna i Nowy Dwór Gdański, pow. wysoki 14 000 000 269 560 000 nowodworski, woj. pomorskie Przebudowa lewego wału przeciwpowodziowego rzeki Nogat w 11 km 0+000-7+700, gmina Nowy Dwór Gdański, pow. nowodworski, wysoki 4 000 000 273 560 000 woj. pomorskie 12 Budowa zrzutu z Kanału Raduni do rzeki Motławy wysoki 30 000 000 303 560 000 C02a.1 Zabezpieczenie przeciwpowodziowe prawego brzegu 13 wysoki 8 800 000 312 360 000 rzeki Elbląg 14 Monitoring pracy stacji pomp wysoki 8 000 000 320 360 000

Fot. 8. Motława. Źródło: RZGW Gdańsk

70 71 Koszty Koszty Lp Nazwa zadania Priorytet Koszty Lp Nazwa zadania Priorytet Koszty narastająco narastająco Odbudowa wałów przeciwpowodziowych rzeki Motławy na Budowa stacji pomp Gozdawa, gm. Nowy Dwór Gdański, pow. 33 średni 7 000 000 487 700 000 15 terenie miasta Gdańska od km 4+850 do 7+510, miasto Gdańsk, średni 8 500 000 328 860 000 nowodworski, woj. pomorskie woj. pomorskie Przebudowa wałów rzeki Kowalewki, gm. Elbląg L 0+660÷2+640 P 34 średni 5 850 000 493 550 000 Przebudowa wałów przeciwpowodziowych Kanałów 0+000÷2+625 16 Śledziowego, Piaskowego, Gołębiego, Wysokiego, gm. Pruszcz średni 32 830 000 361 690 000 Kanał pompowy (A) do stacji pomp nr 25 Lędowo - umocnienie Gdański, Cedry Wielkie, pow. gdański, woj. pomorskie 35 średni 3 400 000 496 950 000 skarp, gm. Pruszcz Gdański, pow. gdański, woj. pomorskie Rzeka Kłodawa - umocnienie skarp na dł. 4,9 km, gm. Pruszcz 17 średni 1 500 000 363 190 000 Budowa stacji pomp Komarówka, gm. Ostaszewo, pow. Gdański, pow. gdański, woj. pomorskie 36 średni 5 000 000 501 950 000 nowodworski, woj. pomorskie Odbudowa prawego wału przeciwpowodziowego rzeki Wisły 18 w km 52+300-54+200, 57+300-59+000, gm. Miłoradz, pow. średni 5 500 000 368 690 000 37 Stacja pomp nr 43 Rubno Żurawiec, gm. Elbląg średni 3 750 000 505 700 000 malborski, woj. pomorskie Przebudowa wałów przeciwpowodziowych rzeki Tyna Górna, wał Przebudowa wałów przeciwpowodziowych rzeki Motławy i 38 lewy w km 17+580-26+600, wał prawy w km 19+620-21+040, gm. średni 12 000 000 517 700 000 19 Czarnej Łachy, m. Gdańsk, gm. Pruszcz Gdański, Suchy Dąb, Cedry średni 23 160 000 391 850 000 Stare Pole, pow. malborski, woj. pomorskie Wielkie, pow. gdański, woj. pomorskie Regulacja rzeki Młynówki Marwickiej L 0+000÷2+025 P 39 średni 6 000 000 523 700 000 Przebudowa wałów przeciwpowodziowych rzeki Wisły 0+000÷2+025, gm. Markusy Królewieckiej, wał lewy w km 0+000-7+600, wał prawy w km Budowa stacji pomp i odbudowa śluzy wałowej - Rybaki, gm. 40 średni 14 000 000 537 700 000 20 0+000-7+000 oraz budowa nowego odcinka prawego wału w km średni 14 500 000 406 350 000 Subkowy, pow. tczewski, woj. pomorskie 7+000-9+800, gm. Sztutowo i Stegna, pow. nowodworski, woj. pomorskie 41 Stacja pomp nr 8 Rachowo, gm. Markusy średni 3 750 000 541 450 000 Przebudowa lewego wału przeciwpowodziowego rzeki 42 Polder nr 35 Nowakowo, gm. Elbląg średni 5 500 000 546 950 000 21 Szkarpawy w km 0+000-9+000, gm. Sztutowo, pow. średni 10 500 000 416 850 000 43 Stacja pomp nr 19 Żurawiec, gm. Markusy średni 3 750 000 550 700 000 nowodworski, woj. pomorskie 44 Stacja pomp nr 20 Żurawiec, gm. Gronowo Elbląskie średni 3 750 000 554 450 000 22 Budowa prawego wału Opływu Motławy średni 2 000 000 418 850 000 45 Stacja pomp nr 75 Stankowo, gm. Markusy średni 3 750 000 558 200 000 Kanał pompowy Kozi Rów do stacji pomp nr 39 Suchy Dąb - 23 średni 2 000 000 420 850 000 umocnienie skarp, gmina Suchy Dąb, powiat gdański 46 Stacja pomp nr 77 Św. Gaj, gm. Markusy średni 3 750 000 561 950 000 Budowa budowli odcinającej na Kanale Wysokim, gm. Cedry 24 średni 1 000 000 421 850 000 47 Polder nr 53 Nowotki, gm. Elbląg średni 6 000 000 567 950 000 Wielkie, Pruszcz Gdański, pow. gdański, woj. pomorskie 48 Polder nr 76 Nowe Dolno, gm. Markusy średni 4 000 000 571 950 000 Przebudowa wałów rz. Balewki L 0+000÷6+100 P 0+000÷9+750, 25 średni 16 900 000 438 750 000 gm. Markusy 49 Polder nr 36 Batorowo, gm. Elbląg średni 10 000 000 581 950 000 Przebudowa stacji pomp nr 7 Koszwały, gm. Cedry Wielkie, pow. ŁĄCZNIE 581 950 000 26 średni 7 500 000 446 250 000 gdański, woj. pomorskie Przebudowa prawego wału przeciwpowodziowego rzeki 27 Szkarpawy w km 0+000-9+100, gmina Stegna, Nowy Dwór średni 9 000 000 455 250 000 Gdański, pow. nowodworski, woj. pomorskie Przebudowa lewego wału przeciwpowodziowego Kanału 28 Malewskiego w km 0+000-2+500, gm. Stare Pole, pow. malborski, średni 2 500 000 457 750 000 woj. pomorskie 29 Przebudowa wałów rz. Bierutówki, gm. Elbląg średni 6 500 000 464 250 000 Przebudowa wałów rzeki Tyna Górna L 1+500÷1+975 P 30 średni 6 450 000 470 700 000 0+000÷3+500, gm. Gronowo Elbląskie i gm. Elbląg Przebudowa wałów Zalewu Wiślanego polder Jagodno, gm. 31 średni 2 500 000 473 200 000 Elbląg Przebudowa stacji pomp nr 13 Koszwały, gm. Cedry Wielkie, pow. 32 średni 7 500 000 480 700 000 gdański, woj. pomorskie

72 73 Załączniki 1-5: Załącznik 1: Zadania rekomendowane do realizacji w obszarze problemowym „Zwiększenie bezpieczeństwa prze-

Zadania rekomendowane do realizacji w obszarach problemowych ciwpowodziowego Gdańskiego Węzła Wodnego” Suma punktów Suma

44 32 30 23 Obecność obiektów zabytkowych zabytkowych obiektów Obecność

5 5 0 5

przypadku zalania zalania przypadku zagrożeniem dla środowiska w w środowiska dla zagrożeniem

4 2 0 0 Obecność obiektów będących będących obiektów Obecność

powodzią powodzią

Liczba mieszkańców chronionych przed przed chronionych mieszkańców Liczba 5 2 10 10 Zagospodarowanie terenu chronionego chronionego terenu Zagospodarowanie

5 5 10 10

i zadaniami w obszarze problemowym obszarze w zadaniami i

Komplementarność z innym z Komplementarność 5 5 0 1

regionalna regionalna Skala: lokalna / subregionalna / / subregionalna / lokalna Skala: 10 10 10 10 Nazwa zadania, lokalizacja miasto Gdańsk, woj. pomorskie Budowa prawego wału Opływu Motławy Budowa zrzutu z Kanału Raduni do rzeki Motławy na terenie miasta Gdańska od km 4+850 do 7+510, 10+850) - poniżej Potoku Rotmanka do rzeki Raduni Wykonanie dodatkowego zrzutu z Kanału Raduni (km Odbudowa wałów przeciwpowodziowych rzeki Motławy Jednostka ZMiUWWP realizująca UM Gdańsk UM Gdańsk Powiat Gdański 1 2 3 4 Lp.

74 75 Załącznik 2: Zadania rekomendowane do realizacji w obszarze problemowym „Poprawa zabezpieczenia przeciwpo- Załącznik 3: Zadania rekomendowane do realizacji w obszarze problemowym „Poprawa zabezpieczenia przeciwpo-

wodziowego przed zagrożeniem pochodzącym od rzeki Wisły” wodziowego przed zagrożeniem pochodzącym od Zalewu Wiślanego”

Suma punktów Suma Suma punktów Suma

43 31 17

65 65 65 65 38 29

Obecność obiektów zabytkowych zabytkowych obiektów Obecność

Obecność obiektów zabytkowych zabytkowych obiektów Obecność 8 8 0

5 5 10 10 10 10

przypadku zalania zalania przypadku niem dla środowiska w przypadku zalania zalania przypadku w środowiska dla niem

zagrożeniem dla środowiska w w środowiska dla zagrożeniem -

Obecność obiektów będących zagroże będących obiektów Obecność 0 0 2

0 0 10 10 10 10 Obecność obiektów będących obiektów Obecność

powodzią powodzią

przed powodzią powodzią przed

Liczba mieszkańców chronionych przed przed chronionych mieszkańców Liczba 2 1 Liczba mieszkańców chronionych chronionych mieszkańców Liczba 10

1 10 10 10 10 10

chronionego chronionego Zagospodarowanie terenu chronionego chronionego terenu Zagospodarowanie

4 Zagospodarowanie terenu terenu Zagospodarowanie 10 10

3 3 10 10 10 10

obszarze problemowym obszarze

zadaniami w obszarze problemowym obszarze w zadaniami

Komplementarność z innymi zadaniami w w zadaniami innymi z Komplementarność 5 1 0

Komplementarność z innymi innymi z Komplementarność 5 5 5 5 0 0

regionalna regionalna Skala: lokalna / subregionalna / regionalna regionalna / subregionalna / lokalna Skala: Skala: lokalna / subregionaln / subregionaln / lokalna Skala: 10 10 10 20 20 20 20 20 20 Tudze woj. pomorskie Jagodno, gm. Elbląg gm. Jagodno, przygotowawcze Nazwa zadania, lokalizacja prawego brzegu rzeki Elbląg prawego Nazwa zadania, lokalizacja Budowa lodołamaczy dla RZGW Gdańsk C02a.1 Zabezpieczenie przeciwpowodziowe przeciwpowodziowe C02a.1 Zabezpieczenie Budowa nowych wrót sztormowych na rzece na rzece sztormowych wrót nowych Budowa Przebudowa wałów Zalewu Wiślanego polder Wiślanego Zalewu wałów Przebudowa Odbudowa budowli regulacyjnych Wiślena inwestycji“Przebudowa ujściaWisły w etap I” gm. Miłoradz, pow. malborski, woj. pomorskie celu uwzględnienia wyników oceny w II etapie Przebudowa ujściaWisły - Ocena efektywności Przebudowa stopnia Przegalina na MartwejWiśle rzekiWisły w km 3+200-10+200, 17+740-19+530, 20+500-39+000, 43+900-46+400, gmina Sadlinki, Odbudowa prawego wału przeciwpowodziowego Odbudowa prawego wału przeciwpowodziowego rzekiWisły w km 52+300-54+200, 57+300-59+000, rozbudowy kierownicy w ujściuWisły oraz działania Kwidzyn, Ryjewo, Sztum, pow. kwidzyński, sztumski, Jednostka UM Elbląg realizująca Jednostka ZMiUWWP ZMiUWWP RZGW Gdańsk RZGW realizująca ŻZMiUW Elbląg RZGW Gdańsk RZGW Gdańsk RZGW Gdańsk RZGW Gdańsk 1 2 3 4 5 6 1 2 3 Lp. Lp.

76 77 Załącznik 4: Zadania rekomendowane do realizacji w obszarze problemowym „Zwiększenie bezpieczeństwa prze-

ciwpowodziowego wewnątrz obszaru Żuław Wiślanych”

Suma punktów Suma punktów Suma 38 36 36 33 30 30 28 25 25 23 22 nie

dotyczy

zabytkowych zabytkowych zabytkowych

Obecność obiektów obiektów Obecność 8 8 8 8 5 obiektów Obecność 5 0 5 5 10 10 nie

dotyczy

zalania zalania zalania

środowiska w przypadku przypadku w środowiska przypadku w środowiska

będących zagrożeniem dla dla zagrożeniem będących

0 0 0 0 0 dla zagrożeniem będących 0 0 0 0 5 5

nie

Obecność obiektów obiektów Obecność

dotyczy obiektów Obecność

powodzią powodzią

chronionych przed powodzią powodzią przed chronionych

chronionych przed przed chronionych

Liczba mieszkańców mieszkańców Liczba 2 2 5 2 10 10 10 10 10 10 10 Liczba mieszkańców mieszkańców Liczba nie

dotyczy

chronionego chronionego chronionego

Zagospodarowanie terenu terenu Zagospodarowanie 8 8 5 5 terenu Zagospodarowanie 5 8 3 3 3 5 10 nie

dotyczy

obszarze problemowym obszarze problemowym

innymi zadaniami w w zadaniami innymi obszarze w zadaniami

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Komplementarność z z Komplementarność nie innymi z Komplementarność

dotyczy

subregionalna / regionalna regionalna / subregionalna regionalna / subregionalna

Skala: lokalna / / lokalna Skala: Skala: lokalna / / lokalna Skala: 5 5 10 10 10 10 10 10 10 10 10 nie dotyczy woj. pomorskie woj. pomorskie powiat gdański Nazwa zadania, lokalizacja Nazwa zadania, lokalizacja pow. pow. gdański, woj. pomorskie Monitoring pracy stacji pomp nowowdworski, woj. pomorskie Pszczółki, pow. gdański, woj. pomorskie rzeki Szkarpawy w km 0+000-9+000, gm. 7+600, wał prawy w km 0+000-7+000 oraz 7+000-9+800, gm. Sztutowo i Stegna, pow. Przebudowa wałów przeciwpowodziowych Przebudowa wałów przeciwpowodziowych Przebudowa wałów przeciwpowodziowych Sztutowo, pow. nowodworski, woj. Pomorskie Gdański, pow. nowowdworski, woj. pomorskie budowa nowego odcinka prawego wału w km rzeki Raduni, Kłodawy, Bielawy, m. Gdańsk i m. Kanałów Śledziowego, Piaskowego, Gołębiego, Kanał pompowy Kozi Rów do stacji pomp nr 39 Wysokiego, gm. Pruszcz Gdański, CedryWielkie, rzekiWisły Królewieckiej, wał lewy w km 0+000- Rzeka Kłodawa -umocnienie skarp na dł. 4,9 km, rzeki kmTugi 0+000-10+400, gm. Stegna i Nowy Motławy i Czarnej Łachy, m. Gdańsk, gm. Pruszcz Przebudowa wałów przeciwpowodziowych rzeki Gdański, Suchy Dąb, CedryWielkie, pow. gdański, rzeki kmTugi 0+000 - 21+200, gm. Stegna i Nowy Pruszcz Gdanski, gm. Pruszcz Gdański, Suchy Dąb, Przebudowa lewego wału przeciwpowodziowego Przebudowa lewego wału przeciwpowodziowego Budowa budowli odcinającej na KanaleWysokim, gm. CedryWielkie, Pruszcz Gdański, pow. gdański, Suchy Dąb - umocnienie skarp, gmina Suchy Dąb, Przebudowa lewego wału przeciwpowodziowego Dwór Gdański, pow. nowodworski, woj. pomorskie Dwór Gdański, pow. nowodworski, woj. pomorskie gm. Pruszcz Gdański, pow. gdański, woj. pomorskie rzeki Nogat w km 0+000-7+700, gmina Nowy Dwór Przebudowa prawego walu przeciwpowodziowego Jednostka Jednostka ZMiUWWP ZMiUWWP ZMiUWWP ZMiUWWP ZMiUWWP ZMiUWWP ZMiUWWP ZMiUWWP ZMiUWWP ZMiUWWP ZMiUWWP ZMiUWWP realizująca realizująca 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Lp. Lp.

78 79

Suma punktów Suma punktów Suma

22 20 20 18 17 17 16 16 16 15 15 15 14 14 13 12

zabytkowych zabytkowych zabytkowych

Obecność obiektów obiektów Obecność 5 5 5 2 2 2 0 5 obiektów Obecność 2 5 5 0 0 0 0 3

zalania zalania zalania

środowiska w przypadku przypadku w środowiska przypadku w środowiska

będących zagrożeniem dla dla zagrożeniem będących 2 0 0 0 0 0 1 1 dla zagrożeniem będących 0 0 0 5 0 0 0 0

Obecność obiektów obiektów Obecność obiektów Obecność

chronionych przed powodzią powodzią przed chronionych powodzią przed chronionych

Liczba mieszkańców mieszkańców Liczba 2 5 2 1 1 1 5 2 mieszkańców Liczba 1 2 2 1 1 1 5 1

chronionego chronionego chronionego

Zagospodarowanie terenu terenu Zagospodarowanie 3 5 3 5 4 4 5 3 terenu Zagospodarowanie 3 3 3 4 3 3 3 3

problemowym problemowym

zadaniami w obszarze obszarze w zadaniami obszarze w zadaniami

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Komplementarność z innymi innymi z Komplementarność innymi z Komplementarność

subregionalna / regionalna regionalna / subregionalna regionalna / subregionalna

Skala: lokalna / / lokalna Skala: 5 5 5 / lokalna Skala: 5 5 5 5 5 10 10 10 10 10 10 10 10

pomorskie woj. pomorskie Elbląskie i gm. Elbląg gdański, woj. pomorskie malborski, woj. pomorskie 0+000÷9+750, gm. Markusy Nazwa zadania, lokalizacja Nazwa zadania, lokalizacja 0+660÷2+640 P 0+000÷2+625 pow. pow. nowodworski, woj. pomorskie Pole, pow. malborski, woj. pomorskie Wielkie, pow. gdański, woj. pomorskie Przebudowa wałów rzekiTyna Górna L Regulacja rzeki Młynówki Marwickiej L Wielkie, pow. gdański, woj. pomorskie Stacja pomp nr 8 Rachowo, gm. Markusy - Rybaki, gm. Subkowy, pow. tczewski, woj. rzeki Szkarpawy w km 0+000-9+100, gmina 0+000÷2+025 P 0+000÷2+025, gm. Markusy Gdański, pow. nowodworski, woj. Pomorskie 1+500÷1+975 P 0+000÷3+500, gm. Gronowo Przebudowa wałów rz. Bierutówki, gm. Elbląg - umocnienie skarp, gm. Pruszcz gdański, pow. Stacja pomp nr 43 Rubno Żurawiec, gm. Elbląg Budowa stacji pomp Gozdawa, gm. Nowy Dwór Budowa stacji pomp i odbudowa śluzy wałowej Tyna Górna, wał lewy w km 17+580-26+600, wał Przebudowa wałów przeciwpowodziowych rzeki Stegna, Nowy Dwór gdański, pow. nowodworski, Przebudowa wałów rz. Balewki L 0+000÷6+100 P Kanał pompowy (A) do stacji pomp nr 25 Lędowo Przebudowa wałów rzeki Kowalewki, gm. Elbląg L Budowa stacji pomp Komarówka, gm. Ostaszewo, Przebudowa lewego wału przeciwpowodziowego prawy w km 19+620-21+040, gm. Stare Pole, pow. Przebudowa stacji pomp nr 7 Koszwały, gm. Cedry Kanału Malewskiego w km 0+000-2+500, gm. Stare Przebudowa prawego wału przeciwpowodziowego Przebudowa stacji pomp nr 13 Koszwały, gm. Cedry Jednostka Jednostka ZMiUWWP ZMiUWWP ZMiUWWP ZMiUWWP ZMiUWWP ZMiUWWP ZMiUWWP ZMiUWWP realizująca realizująca Powiat Gdański ŻZMiUW Elbląg ŻZMiUW Elbląg ŻZMiUW Elbląg ŻZMiUW Elbląg ŻZMiUW Elbląg ŻZMiUW Elbląg ŻZMiUW Elbląg 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 Lp. Lp.

80 81

Załącznik 5: Zadania rezerwowe Suma punktów Suma

9 9 9 9 9 Lp. Jednostka realizująca Nazwa zadania, lokalizacja

11 10 10

zabytkowych zabytkowych 1 RZGW Gdańsk Remonty istniejących wrót przeciwpowodziowych i przeciwsztormowych

Obecność obiektów obiektów Obecność 2 0 0 0 0 0 0 0

zalania zalania 2 UM Elbląg C03 Zabezpieczenie przeciwpowodziowe lewego brzegu rzeki Elbląg

środowiska w przypadku przypadku w środowiska

będących zagrożeniem dla dla zagrożeniem będących 0 1 1 0 0 0 0 0 Obecność obiektów obiektów Obecność Przebudowa wałów przeciwpowodziowych Kanału Juranda, wał lewy w km 2+100-4+600, wał prawy w km 2+650-3+400 i 3+600-4+550, oraz renowacja

3 ZMiUW WP

chronionych przed powodzią powodzią przed chronionych kanału Juranda i kanału Ulgi, gm. i miasto Malbork, pow. malborski, woj.

Liczba mieszkańców mieszkańców Liczba 1 1 1 1 1 1 1 1 pomorskie chronionego chronionego Przebudowa prawego wału przeciwpowodziowego Kanału Przekop rzeki

4 ZMiUW WP

Zagospodarowanie terenu terenu Zagospodarowanie 3 3 3 3 3 3 3 3 Fiszewki w km 0+580 - 4+042, gm. Stare Pole, pow. malborski, woj. pomorskie

problemowym zadaniami w obszarze obszarze w zadaniami Przebudowa wałów przeciwpowodziowych rzeki Fiszewki, wał lewy w km

0 0 0 0 0 0 0 0 Komplementarność z innymi innymi z Komplementarność 5 ZMiUW WP 13+790-16+750, wał prawy w km 15+870-16+780, gm. Stare Pole, pow.

malborski, woj. pomorskie

subregionalna / regionalna regionalna / subregionalna Skala: lokalna / / lokalna Skala: 5 5 5 5 5 5 5 5 Budowa stacji pomp Międzyłęż wraz z odbudową koryta kanału dopływowego 6 ZMiUW WP - Kanał Graniczny w km 0+000 - 1+000, gm. Pelplin, pow. tczewski, woj. pomorskie

Odbudowa Kanału Jeziorniak II w km 0+000-5+410, gm. Gniew, Pelplin, pow. 7 ZMiUW WP tczewski, woj. pomorskie

Odbudowa Kanału Jeziorniak I w km 0+000 - 2+000, gm. Gniew, Pelplin, pow. 8 ZMiUW WP tczewski, woj. pomorskie Elbląskie Przebudowa stacji pomp Olszanica, gmina Sadlinki, pow. kwidzyński, woj. 9 ZMiUW WP pomorskie Nazwa zadania, lokalizacja Polder nr 53 Nowotki, gm. Elbląg Polder nr 36 Batorowo, gm. Elbląg Polder nr 35 Nowakowo, gm. Elbląg Polder nr 76 Nowe Dolno, gm. Markusy

Stacja pomp nr 77 Gaj,Św. gm. Markusy Odbudowa kanału Korzeniewskiego w km 0+000 do 6+300, gm Kwidzyń, pow. Stacja pomp nr 19 Żurawiec, gm. Markusy Stacja pomp nr 75 Stankowo, gm. Markusy

Stacja pomp nr 20 Żurawiec, gm. Gronowo 10 ZMiUW WP kwidzyński, woj. pomorskie

11 ŻZMiUW Elbląg Przebudowa koryta rz. Babica km 0+260 – 9+500 gm Elblag

Jednostka 12 ŻZMiUW Elbląg Przebudowa koryta rz. Kumiela km 6+142÷20+097 m. Elbląg, gm. Milejewo realizująca ŻZMiUW Elbląg ŻZMiUW Elbląg ŻZMiUW Elbląg ŻZMiUW Elbląg ŻZMiUW Elbląg ŻZMiUW Elbląg ŻZMiUW Elbląg ŻZMiUW Elbląg

Przebudowa koryta rz. Klepa km 0+000÷5+000, gm. 13 ŻZMiUW Elbląg 29 30 31 32 33 34 35 36

Lp. Rychliki

82 83 Spis rysunków Spis fotografii

Rysunek 1. Hipsometria Żuław Wiślanych i Delty Wisły...... 3 Fot. 1. Ujście Wisły...... 2 Rysunek 2. Lokalizacja zadań I etapu „Programu Żuławskiego - 2030”...... 14 Fot. 2. Żuławy...... 11 Rysunek 3. Lokalizacja zadań finansowanych z innych programów na tle zadań I etapu Fot. 3. Stacja pomp Trzcianka...... 16 „Programu Żuławskiego - 2030”...... 19 Fot. 4. Żuławy...... 47 Rysunek 4. Obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi wyznaczone w ramach Wstępnej Oceny Fot. 5. Stacja pomp Kępniewo...... 50 Ryzyka Powodziowego w obrębie „Programu Żuławskiego - 2030” ...... 34 Fot. 6. Lewy wał Wisły po przebudowie...... 64 Rysunek 5. Obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi w Polsce wyznaczone w ramach Wstępnej Fot. 7. Odbudowa lewego wału przeciwpowodziowego na Wiśle...... 67 Oceny Ryzyka Powodziowego, ramką oznaczono obszar Żuław...... 35 Fot. 8. Motława...... 70 Rysunek 6. Mapa Zagrożenia Powodziowego dla obszaru „Programu Żuławskiego – 2030” dla tzw. wody stuletniej (zagrożenie od strony morza i od strony rzek)...... 37 Rysunek 7. Mapa Zagrożenia Powodziowego dla obszaru „Programu Żuławskiego-2030” dla tzw. wody pięćsetletniej (zagrożenie od strony morza i od strony rzek)...... 38 Rysunek 8. Symulacja zalania obszaru Żuław w wyniku awarii wałów przeciwpowodziowych rzeki Wisły ...... 39 Rysunek 9. Obszar poniżej poziomu morza ...... 40 Rysunek 10. Prognozowane lokalne zmiany poziomu Bałtyku w XXI w...... 43 Rysunek 11. Potencjalne zadania do realizacji w II etapie „Programu Żuławskiego – 2030”...... 46 Rysunek 12. Potencjalne zadania do realizacji w II etapie „Programu Żuławskiego – 2030” w podziale na obszary problemowe...... 51 Rysunek 13. Obszary chronione w obszarze „Programu Żuławskiego – 2030”...... 59 Rysunek 14. Zadania rekomendowane do realizacji w II etapie „Programu Żuławskiego – 2030” w podziale na obszary problemowe...... 68

Spis tabel Spis załączników

Tabela 1. Zadania realizowane w ramach I etapu „Programu Żuławskiego – 2030”...... 12 Załącznik 1: Zadania rekomendowane do realizacji w obszarze problemowym „Zwiększenie bezpieczeństwa Tabela 2. Zaawansowanie I etapu „Programu Żuławskiego – 2030”...... 15 przeciwpowodziowego Gdańskiego Węzła Wodnego”...... 75 Tabela 3. Zmiany w zakresie zadań I etapu „Programu Żuławskiego – 2030”...... 16 Załącznik 2: Zadania rekomendowane do realizacji w obszarze problemowym „Poprawa zabezpieczenia Tabela 4. Działania i zadania realizowane przez poszczególnych beneficjentów w ramach innych przeciwpowodziowego przed zagrożeniem pochodzącym od rzeki Wisły”...... 76 środków finansowych...... 17 Załącznik 3: Zadania rekomendowane do realizacji w obszarze problemowym „Poprawa zabezpieczenia Tabela 5. Wybrane wskaźniki realizacji I etapu „Programu Żuławskiego - 2030” obrazujące zadania przewidziane przeciwpowodziowego przed zagrożeniem pochodzącym od Zalewu Wiślanego”...... 77 do wykonania do końca I etapu oraz inne zadania realizowane z innych środków finansowych na Załącznik 4: Zadania rekomendowane do realizacji w obszarze problemowym „Zwiększenie bezpieczeństwa obszarze objętym zasięgiem „Programu Żuławskiego - 2030...... 21 przeciwpowodziowego wewnątrz obszaru Żuław Wiślanych”...... 78 Tabela 6. Stan techniczny obiektów systemu ochrony przeciwpowodziowej zlokalizowanych w obrębie Żuław Załącznik 5: Zadania rezerwowe...... 83 w I połowie 2009 r...... 24 Tabela 7. Przewidywany do wykonania do końca I etapu zakres rzeczowy zadań w ramach „Programu Żuławskiego - 2030”...... 25 Tabela 8. Stan techniczny obiektów ochrony przeciwpowodziowej w wyniku realizacji I etapu „Programu Żuławskiego-2030” w stosunku do stanu z I połowy 2009 roku...... 27 Tabela 9. Poprawa stanu technicznego obiektów przeciwpowodziowych na Żuławach w wyniku realizacji zadań w ramach I etapu „Programu Żuławskiego – 2030” oraz pozostałych programów finansowych w stosunku do stanu z I połowy 2009 roku...... 28 Tabela 10. Porównanie obiektów wymagających przebudowy lub odbudowy przed rozpoczęciem realizacji I etapu „Programu Żuławskiego - 2030” do planowanego wykonania do końca 2015 r...... 29 Tabela 11. Wartość finansowa zadań realizowanych w latach 2010-2015 na obszarze Żuław...... 31 Tabela 12. Szacunkowe koszty zadań rekomendowanych do realizacji w II etapie „Programu Żuławskiego - 2030”...... 71

84 85 Niniejsza publikacja powstała na podstawie opracowania pn.: Program „Kompleksowe zabezpieczenie przeciwpowodziowe Żuław do roku 2030”. Plan działań dla etapu II (2014-2020) wykonanego na zamówienie Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gdańsku.

Wykonawca: Zespół projektu: „Conseko-Safege” S.A. Maciej Kabulski 30-147 Kraków, ul. Wiedeńska 114 Magdalena Kinga Skuza Magdalena Kiejzik-Głowińska we współpracy z firmami: Agnieszka Hobot Biuro Projektowo-Doradcze „EKO-KONSULT” Katarzyna Banaszak 80-328 Gdańsk, ul. Kościerska 5 Andrzej Tyszecki Monika Gajda “Pectore - Eco” Sp. z o.o. Agnieszka Stachura-Węgierek 44-100 Gliwice, Al. Przyjaźni 7/2 Joanna Mutryn Daniel Pasak Dorota Dawidowicz Harm Matthijs van der Worp

Opracowanie graficzne: lifeweb.pl

86 ISBN: 978-83-933965-4-2