Water werkt!

Jaarverslag 2017 .1. V. O.OR.WO. O.RD...... 4...... Voo. rw. oo.rd...... 5...... 2. O. n.s fu. nd. am. e.nt.: vi.jf p. ijle. rs...... 8...... De. vijf. pi.jler.s ...... 9...... 1: K. LA.NT. CE. NT. RA. AL...... 10...... 2: P. RO. CE. SS.EN. D.IE U. IT.BL.INK. EN...... 12...... 3: O. N.DE.RN.EM.EN. DE. N.UT.S ...... 18...... WB.G .Du.urz.aa.m ...... 19...... Wa.rm.teS. ta.d ...... 20...... No.rth. W.ate.r ...... 23...... WL.N ...... 26...... Wa.ter.ke.ten. Gr. on.ing. en. N.oor. d-.Dre. nt.he...... 29...... 4: B. ET.RO. KK.EN. M.ED.EW. ER. KE.RS...... 31...... 5: D. U.UR.ZA.AM. HA. N.DE.LEN...... 36...... 3. F. IN.AN. CI.EL.E R.ES.UL.TA.TE.N ...... 42...... Fin.anc. iee. l b.ele. id...... 43...... Juri.dis.ch.e s.tru.ctu.ur...... 44...... Res. ult.aa.t 2.017...... 45...... 4. R. AA. D. VA. N .CO. M.MI.SSA. RI.SS.EN...... 51...... Ber.ich. t v.an. de. Ra. ad. va.n C. om. m. iss.ari.sse. n ...... 52...... Sam. e.nst.elli.ng. dir.ec.tie .en. On. de. rn.em.ing. sr.aad...... 56...... Ne.ven. fu.nct.ies. Ra.ad. va.n C. om. m.iss.ari.sse. n .en .dir.ect.ie ...... 57...... 5. C. O.RP.OR.AT.E G. O.VE.RN.AN. CE...... 60...... Cor.po.rat.e G. ov. er.na.nce. C.ode...... 61...... 6. R. IS.ICO. M.AN. AG. EM. E.NT...... 63...... Ris.ico.ma.na.gem. e.nt ...... 64...... RIS.ICO. PR. O.FIE.L ...... 65...... 7. K. ER. N.CIJ.FER. S ...... 70...... Ker.nc.ijfe.rs ...... 71...... 8. J.AA.RR.EK.EN.IN.G 2. 01. 7 ...... 72...... Ge.con. so.lid.eer.de. ba. lan. s p. er. 31. d.ece. m.ber. 20. 17. (v.oo.r w.ins.tbe. st.em.mi.ng)...... 73...... Ge.con. so.lid.eer.de. wi.ns.t- e.n v.er.lies.rek. en.ing. o.ver. 20.17...... 74...... Ge.con. so.lid.eer.d k. as.str.oo.mo.ve.rzic. ht. ov.er .201. 7...... 75...... Alg.em.en.e t.oe.lich.tin.g e.n g. ro.nd.sla.gen. va. n .wa.ard. er.ing. en. re.su.lta.atb.ep.alin. g ...... 76...... Gro. nd. sla. ge.n v.oo.r w.aa.rde. rin. g v. an. ac.tiv.a e.n p. as.siv.a ...... 78...... Gro. nd. sla. ge.n v.oo.r r.esu. lta.atb. ep. ali.ng...... 83...... Gro. nd. sla. ge.n v.oo.r h.et .kas. str.oo.mo. ve.rzi.cht...... 85...... Toe. lic.hti.ng .op. de. ge.co.nso. lid. ee.rde. b.ala.ns...... 86...... Toe. lic.hti.ng .op. de. ge.co.nso. lid. ee.rde. w.ins.t- .en .ver.lie.sre.ke.nin.g ...... 94...... Ven. no. ot.sch. ap.pe.lijk.e b.ala.ns. pe.r 3.1 d. ec.em. be.r 2.01.7 (.voo. r w. in.stb.es.tem. m.ing. ) ...... 1.00...... Ven. no. ot.sch. ap.pe.lijk.e w. ins. t- .en. ve.rlie.sre. ke.nin.g o. ve.r 2.01.7 ...... 1.01...... Gro. nd. sla. ge.n v.an. wa. ar.de.rin.g e.n r.esu. lta.atb. ep. ali.ng. in .de. ve.nn.oot.sc.hap. pe. lijk.e j.aar.re.ken. ing...... 1.02...... Toe. lic.hti.ng .op. de. ve.nn.oo.tsc.ha.pp.elij.ke .bal.an.s ...... 1.03...... Toe. lic.hti.ng .op. de. ve.nn.oo.tsc.ha.pp.elij.ke .win. st-. en. ve. rli.esr.ek.eni.ng...... 1.07...... Ove. rig. e .geg.ev.en.s ...... 1.08...... Aan. de. len. , h.oo.fdl.eid.ing. en. en. a.ans.lui.tin.gen...... 1.09...... 9. P. rin. tb.ar.e v.er.sie...... 1.10...... 10.. Co. nt.ac.t ...... 1.11...... 11.. Pe. rs.inf.orm. a.tie...... 1.12...... 12.. Be. gr.ipp. en. lij.st ...... 1.13...... VOORWOORD

4 Voorwoord

Water werkt!

Draai de kraan open en er komt water uit. Met zo’n grote vanzelfsprekendheid dat we nooit stilstaan bij de prestatie die hiermee wordt geleverd. Beter gezegd: bijna nooit, want laat dit jaarverslag nou bedoeld zijn om er wél even bij stil te staan.

Bijna 44 miljoen kubieke meter water leveren aan ruim 288.000 aansluitingen, dat is niet niks. Schoon en betrouwbaar drinkwater stroomt dagelijks door ruim vijfduizend kilometer waterleiding van onze vijf productielocaties naar onze klanten, klein en groot. Onze klanten staan centraal: ze kunnen rekenen op betrouwbaar drinkwater voor een zo laag mogelijke prijs. Onze focus is gericht op tevreden klanten. Vanuit de behoeften van onze klanten richten we onze organisatie in en handelen we. Zo werkt water voor Waterbedrijf Groningen.

5 Onze klanten staan centraal: ze kunn”en rekenen op betrouwbaar drinkwater voor een zo laag mogelijke prijs.

Hoe tevreden onze klanten zijn, dat monitoren we continu. Zowel via driejaarlijks landelijk benchmarkonderzoek als door middel van onze eigen KlantContactMonitor. We nemen onze klanten serieus en laten ons door hen inspireren om continu verbeteringen aan te brengen in onze bedrijfsprocessen. Asset management en lean management zijn hierbij belangrijke hulpmiddelen. Via asset management voeren we continu verbeteringen door in onze bedrijfsprocessen. Vorig jaar hebben we rollen, taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden opnieuw tegen het licht gehouden, herschreven en zo belangrijke processen opnieuw ontworpen. Via lean management elimineren en minimaliseren we verspillingen: als iets niets toevoegt, dan verdwijnt het. Flexibel, snel, gemakkelijk, efficiënt, veilig, duurzaam en dichtbij de klant: dat zijn de kernbegrippen die we hanteren.

We kunnen water alleen zijn werk laten doen met de inzet van kundige, ervaren en gedreven medewerkers, die betrokken zijn bij onze klanten en bij elkaar. We investeren daarom continu in ons kostbare menselijke kapitaal. In een vernieuwde HR-visie hebben we de lijnen uitgezet die moeten leiden tot duurzame inzetbaarheid van onze medewerkers. In succesvol vinden en binden dus.

Het resultaat van de inspanningen van onze medewerkers is goed zichtbaar in de kleine en grote projecten, naast al die onzichtbare zaken die zo vanzelfsprekend goed gaan. Laat ik drie grote projecten noemen. Op de eerste plaats de nieuwe Ringweg-Zuid in de stad Groningen, waar ingrijpende wegwerkzaamheden grote consequenties hebben voor de ondergrondse infrastructuur. Samen met ‘ondergrondse’ partners verzetten we daar imponerend werk. Het project Tusschenwater, waar 10 miljoen kubieke meter waterwinning gepaard gaat met 1,3 miljoen kubieke meter noodwaterberging en natuurontwikkeling, is een mooi voorbeeld van duurzaam werken. Net als het project Duurzame watervoorziening Noordoost-Groningen, waar we werken aan de realisatie van twee twintig kilometer lange transportleidingen voor een duurzame drink- en industriewatervoorziening.

Duurzaamheid en productie, transport en levering van water gaan hand in hand. Water is de eerste levensbehoefte, zonder water geen leven. Schoon en zuiver water leveren, dat is de kern van het bestaan van Waterbedrijf Groningen. Dat kan alleen als de bronnen schoon en betrouwbaar zijn, of het nu gaat om grond- of oppervlaktewater. Wat er niet in zit, hoeft er ook niet uitgehaald worden. Hiervoor werken wij zoveel mogelijk samen in projecten, die erop zijn gericht om een duurzame kwaliteit van het oppervlakte- en grondwater te garanderen.

Water als duurzame dorstlesser brengen wij continu onder de aandacht tijdens publieksevenementen, maar ook via educatie en voorlichting bij scholen. Om onze duurzame ambities en intenties te onderstrepen hebben we ons ontwikkeld tot een CO₂-neutrale organisatie, die voortdurend bezig is om haar CO₂-voetafdruk verder omlaag te brengen door verschillende ingrepen, variërend van het plaatsen van zonnepanelen tot het terugbrengen van het aantal autokilometers. Duurzaam, dat doe je in het groot én in het klein.

6 Samenwerken is cruciaal om de beschikbaarheid van drinkwater nu en in de toekomst te garanderen voor onze klanten. We werken samen voor water met heel veel verschillende partijen, van waterbedrijven tot waterschappen, van provinciale en gemeentelijke overheden tot energiebedrijven en van afvalinzamelaars tot kennisinstellingen en nog heel veel anderen. Door goed samen te werken laten we het water stromen. Samen zetten wij ons in om onze klanten de zekerheid te geven dat zij schoon en betrouwbaar water krijgen voor een zo laag mogelijke prijs. Hiermee laten we zien -dag in, dag uit- dat en hoe water werkt!

7 Ons fundament: vijf pijlers

8 De vijf pijlers

9 1: KLANT CENTRAAL

Via 5.000 kilometer waterleiding een kleine 44 miljoen kubieke meter water leveren aan ruim 288.000 aansluitingen, dat is geen kleinigheid. Water leveren is mensenwerk; hier en daar gaat er echt weleens iets mis. Maar gelukkig kunnen we bogen op tevreden klanten. We verbeteren het contact met onze klanten voortdurend aan de hand van continu klanttevredenheidsonderzoek. We zorgen voor een betrouwbaar product, dat is omgeven door een excellente dienstverlening. Hoe beter water werkt en onze klant ons waardeert, hoe trotser we zijn!

"Als ik baas van het waterbedrijf” zou zijn, dan zou ik als eerste...... "

Klanttevredenheid

‘Als ik de baas van het waterbedrijf zou zijn, dan zou ik als eerste….’. Deze vraag stelden we gedurende een aantal weken aan klanten, die net verhuisd waren en die ons klanttevredenheidsonderzoek hadden ingevuld. Deze vraag leverde tal van waardevolle reacties op. Over het belang van zuinig aan met water, over het plaatsen van openbare watertappunten, over maandelijks betalen. Over heel veel zaken, die duiden op betrokkenheid van onze klanten. Dat betrokken klanten tevreden zijn, blijkt goed uit de ‘Prestatievergelijking Drinkwaterbedrijven 2015’. In dit driejaarlijkse onderzoek worden klanten bevraagd op hun waardering over zaken als het verhelpen van storingen, verhuizingen, onderhoud en meteropnames. Waterbedrijf Groningen scoort hierop een 7,8, een cijfer waar we zeer tevreden mee zijn.

Naast het landelijke onderzoek is er natuurlijk onze eigen KlantContactMonitor (KCM). Gedurende het hele jaar meten we hiermee de klanttevredenheid in verschillende klantprocessen. Volgens de monitoring scoorden we in 2017 een 7,5 op onderhoud en een 7,4 op incasso. De score voor verhuizen kwam uit op een 7,9 en die voor meter verwisselen op 8,3. Op de processen storingen verhelpen en klachtenafhandelen vielen de scores wat lager uit; respectievelijk een 7,2 en een 6,6, maar boekten we vooruitgang ten opzichte van 2016. Voor het eerst hebben we ook grootzakelijke klanten van Waterbedrijf Groningen en North Water vragenlijsten gezonden. Met de uitkomsten hiervan willen we inzicht krijgen in onze prijs- en kwaliteitverhouding, betrouwbaarheid en informatieverstrekking.

Nieuw klantenadministratiesysteem

PINCK is de naam van het project om te komen tot een nieuw klantenadministratiesysteem. In dit ‘Project Implementatie Nieuw Customer Care and billing & Klantenportaal’ trokken we samen met Waterleidingmaatschappij Drenthe op. PINCK omvat niet alleen de meteropname, de facturering en de inning,

10 maar ook een nieuw online klantenportaal. Multidisciplinaire teams, die zijn gerecruteerd uit Waterleidingmaatschappij Drenthe en Waterbedrijf Groningen, hebben processen in kaart gebracht, een programma van eisen opgesteld en meegedacht met de softwareontwikkelaar ten aanzien van de mogelijke en gewenste services. Het is de verwachting dat we in het tweede kwartaal van 2018 live gaan.

Dialoog met klanten

Informatie en communicatie zijn belangrijke voorwaarden voor tevreden klanten. Uiteraard komt het bij storingen en geplande werkzaamheden aan op goed en tijdig informeren. In 2017 is dan ook opnieuw veel aandacht besteed aan het verder optimaliseren van de informatievoorziening bij storingen en gepland onderhoud. Of het nu gaat om de inzet van de website, social media, e-mailberichten en nieuwsbrieven of om het versturen van brieven. Met informatie en in communicatie nemen we onze klanten altijd serieus en betrekken we ze bij de waterlevering. Zo kweken we sympathie en begrip. Een belangrijke dialoog met de klant vond ook plaats via het klanttevredenheidsonderzoek en op de momenten dat de klant contact zocht met ons, bijvoorbeeld naar aanleiding van een storing of bij vragen over zijn factuur. Het spreekt vanzelf dat we veel waarde hechten aan, en dus investeren in de kwaliteit van de opvolging en afhandeling van zulke klantcontactmomenten.

11 2: PROCESSEN DIE UITBLINKEN

Kraan open, water stroomt. Het lijkt zo simpel. We zijn er allemaal aan gewend, dat we kunnen beschikken over water, of het nu drinkwater betreft of industriewater, waar en wanneer we dat willen. Dat gaat vanzelf, dat is onze verwachting. En dan denken we er niet bij na hoe deze vanzelfsprekendheid tot stand komt. Hoe water werkt. Daar is Waterbedrijf Groningen voor. Aan de hand van gestroomlijnde processen zorgt het ervoor dat ‘het gehele raderwerk’ probleemloos, veilig en efficiënt functioneert.

"Het gehele raderwerk probleemloo”s, veilig en efficiënt laten functioneren"

Asset management

Waterbedrijf Groningen is een asset intensief bedrijf en wil de prestaties van haar assets als systeem, nu en in de toekomst, beheren en optimaliseren onder maatschappelijk aanvaardbare risico’s. Aan de hand van asset management werken wij aan de continue verbetering van onze processen. Op basis van het verbeterprogramma ‘Excelleren in asset management’, dat in 2015 werd gestart, brachten wij ook in 2017 op een gestructureerde manier in het hele asset management proces van Waterbedrijf Groningen, North Water en WBG Duurzaam verbeteringen aan. De focus lag hierbij op een goede grip op prestaties, risico’s en kosten, tegen de achtergrond van ‘Samen 24/7 beheersbaar’.

Op basis van een GAP analyse (het verschil tussen het gewenste en huidige resultaat) hebben wij de belangrijkste processen in asset management opnieuw ontworpen. Daarbij zijn rollen, taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden opnieuw beschreven. Deze processen zijn in de eerste helft van 2017 geïmplementeerd. Ons asset management is conform ISO 55.000 ingericht en onderworpen aan een proefaudit door Lloyds. De resultaten van deze proef audit waren zodanig positief dat Lloyds ons heeft geadviseerd om voor daadwerkelijke certificering te gaan. Besloten is om dit in het tweede kwartaal van 2018 te gaan doen.

Lean management

Als organisatie houdt Waterbedrijf Groningen zich succesvol bezig met het continu verbeteren van haar processen door middel van lean management. Kernbegrippen hierbij zijn: flexibeler, sneller, gemakkelijker, efficiënter, veiliger, duurzamer en dichter bij de klant. In onze zoektocht naar een nieuwe manier van organiseren zijn wij in 2012 aan de slag gegaan met het ‘Uitvoeringsprogramma Lean’. Na vijf jaar is in 2017 de balans opgemaakt en is er gekeken naar de vervolgstappen die we moeten zetten op weg naar een excellente organisatie. De focus ligt bij Lean op het elimineren en minimaliseren van verspillingen: zaken die geen waarde toevoegen voor de klant. Dit zorgt voor een proces, waarin minder fouten, minder onnodige handelingen en

12 minder klachten voorkomen. Uiteindelijk stelt een verbeterd proces ons in staat om kosten te reduceren en medewerkers in staat te stellen om zich in alle opzichten te kunnen blijven ontwikkelen. In 2017 heeft dit onder meer geleid tot een optimalisatie van het storings- en onderhoudsproces.

Werkzaamheden

Water werkt alleen bij de gratie van een infrastructuur met leidingen en installaties, die goed functioneert. Waterbedrijf Groningen voert continu kleine en grote werkzaamheden uit om de infrastructuur op peil te houden. Een ingrijpend werk betreft het project Duurzame Watervoorziening Noordoost-Groningen. Het gaat hierbij om de aanleg van twee twintig kilometer lange transportleidingen voor drink- en industriewater van Groningen via de rioolwaterzuiveringsinstallatie in Garmerwolde en langs Appingedam naar de Eemshaven. In 2017 vond de planuitwerking plaats. Onze industriële afnemers in het Eemshavengebied zijn zo straks verzekerd van koel- en proceswater, dat North Water levert. En met de aanleg van de extra drinkwatertransportleiding wordt dit gebied dubbelzijding met drinkwater gevoed. Een maatregel die zekerheid geeft in een gebied dat gevoelig is voor aardbevingen. Als water al ergens werkt…. Samen met Waterschap Noorderzijlvest hebben we een persrioolleiding ontworpen, die komt te liggen tussen de Eemshaven en Spijk. Ook vond in 2017 onderzoek plaats naar de winning van water uit het Eemskanaal en naar de inzet van gezuiverd afvalwater.

Aanpak Ring Zuid

Een ander groot project betreft de aanleg van de nieuwe Ringweg Zuid van de stad Groningen. Dit omvangrijke wegenproject heeft consequenties voor de ondergrondse infrastructuur, waaronder waterleidingen. Samen met Enexis en de gemeente Groningen verlegt Waterbedrijf Groningen tal van kabels en leidingen. Vorig jaar rondden we een gestuurde boring af bij de Papiermolenlaan, die in 2016 was vastgelopen, naar later bleek op zwerfkeien. Bij de Esperantostraat hebben we een gestuurde boring onder het spoor uitgevoerd.

13 Eén van de zwerfkeien bij de Papiermolen

Tusschenwater

Met de uitvoering van het project Tusschenwater krijgen waterwinning, waterberging en natuur straks alle ruimte in het Hunzedal, waardoor er een mooi en natuurlijk moerasgebied zal ontstaan. Uniek aan dit project is enerzijds het winnen van drinkwater en anderzijds de tijdelijke berging van zo’n 1,3 miljoen kubieke meter water bij extreme wateroverlast. Door de aanpassingen in het gebied ontstaat er een moerasgebied dat kansen biedt voor de natuur.

Vanuit ons pompstation De Groeve leveren we jaarlijks circa 10 miljoen kuub drinkwater aan onze klanten. Om ervoor te zorgen dat de drinkwatervoorziening ongestoord kan blijven doorgaan, ook als het gebied straks onder water wordt gezet, hebben we afgelopen jaar een aantal winputten verplaatst; dat wil zeggen op een aantal plekken nieuwe winputten geboord. We grepen deze gelegenheid aan om ook het leidingwerk, bestaande winputten en de elektrische bekabeling in het winveld waar nodig te vervangen of te renoveren. Zodat de drinkwatervoorziening vanuit De Groeve toekomstbestendig is ingericht en de leveringszekerheid gewaarborgd blijft.

Mobiele booster

Bij Vierverlaten werd een test uitgevoerd met de inzet van een 'mobiele booster', een apparaat dat er voor zorgt dat het drinkwater onder een bepaalde druk het leidingnet ingepompt kan worden. Zo konden we water leveren vanuit productielocatie De Punt via ons stadsnet aan de locatie Nietap en het bijbehorende voorzieningsgebied. Omdat de test goed verliep heeft de mobiele booster actief stand-by gestaan tijdens de uitvoering van de onderhoudswerkzaamheden op productielocatie Nietap. In geval van eventuele onvoorziene tegenslag kon de mobiele booster gelijk ingezet worden zonder de waterdruk in omgeving Vierverlaten te hoeven verlagen.

14 Na afronding van de werkzaamheden werd de mobiele booster weer ontmanteld en teruggebracht naar de locatie Valtherbos van Waterleidingmaatschappij Drenthe (WMD). De mobiele booster (in eigendom van WMD) kan in geval van calamiteiten worden ingezet voor waterlevering tussen de voorzieningsgebieden van beide bedrijven. De koppelleiding die in 2015 is aangelegd tussen Annen, Valtherbos en Sellingen maakt deze onderlinge waterlevering mogelijk. De mobiele booster draagt dan ook bij aan een robuuste watervoorziening (leveringszekerheid) van beide waterbedrijven.

De mobiele booster bij Vierverlaten

Beveiliging en crisismanagement

Hoe kwetsbaar ICT-infrastructuur is, bleek toen in mei Nederland en de rest van de wereld werd opgeschrikt door WannaCry, een kwaadaardige ‘ransomware’. Een deel van de Rotterdamse haven lag plat. Voor Waterbedrijf Groningen was dit een extra aanleiding om kritisch te blijven kijken naar haar beveiliging. Daarom hebben we -samen met Waterleidingmaatschappij Drenthe, waarmee we een gezamenlijke ICT-afdeling delen- deelgenomen aan een landelijke cybersecurity-oefening.

Ook met deelnemingen, zoals WLN, werkt Waterbedrijf Groningen samen op het gebied van beveiliging. Samenwerken betekent kennis hebben van elkaars werkwijzen. Onder de noemer ‘grensoverschrijdende incidenten’ hebben we gezamenlijk een beter inzicht ontwikkeld in elkaars procedures en richtlijnen ten aanzien van het omgaan met verstoringen.

Het oefenen zelf heeft ook een nieuwe impuls gekregen. Omdat oefeningen in de huidige opzet onevenredig veel tijd van medewerkers vergt, en er ook andere manieren van oefenen zijn, hebben we verbeteringen aangebracht. Zo kunnen we met tools als bijvoorbeeld Kahoot of Testmoz laagdrempelig door quizzen en stellingen bepaalde

15 onderwerpen zowel individueel als plenair aan de orde stellen. Daarmee worden het leervermogen en de bewustwording vergroot.

AVG

Met de vervanging van de Wet Bescherming Persoonsgegevens door de Algemene Verordening Gegevensbescherming, die voortkomt uit de nieuwe Europese privacywetgeving, worden strenge eisen gesteld aan organisaties om de privacy van hun medewerkers, leveranciers en klanten te beschermen. De vele data, die hun weg vinden via website, e-mail en sociale netwerken, mogen niet het risico lopen om in verkeerde handen te vallen. Daarom heeft een gezamenlijke werkgroep van Waterleidingmaatschappij Drenthe, WLN en Waterbedrijf Groningen nulmetingen uitgevoerd en in kaart gebracht waar welke persoonsgegevens zich bevinden. Naar aanleiding daarvan zijn de bedrijfsprocessen doorgelicht, de risico’s in kaart gebracht en verbeteracties in gang gezet, onder meer in de vorm van het aanscherpen van bestaande, en het instellen van nieuwe regels.

Kwaliteit

Op grond van de Drinkwaterwet is Waterbedrijf Groningen sinds 2011 verplicht om een gecertificeerd kwaliteitsmanagementsysteem te hebben. Al vanaf 2008 hebben wij een systeem dat volgens ISO 9001 is gecertificeerd. De scope van ons certificaat betreft ‘productie, distributie en levering van drinkwater en industriewater’. In juli is door Lloyds een hercertificeringsaudit uitgevoerd, op basis van de vernieuwde ISO 9001:2015 normstelling. Deze audit is goed verlopen, er zijn geen major non-conformities ten opzichte van de normstelling geconstateerd. Dit heeft Lloyds doen besluiten ons certificaat, op basis van de nieuwste ISO 9001 normstelling, te verlengen. Ook bij een surveillancebezoek later in het jaar, en specifiek gericht op het klachtenproces en de processen van de afdelingen Strategie & Onderzoek, ICT en het pompstation Onnen, werden geen afwijkingen geconstateerd. Waterbedrijf Groningen voert kwaliteit hoog in het vaandel en doet er alles aan om water schoon en veilig te leveren. Water werkt, zo bleek ook in 2017.

Efficiency

Om de kosten minimaal te krijgen en te houden investeert Waterbedrijf Groningen voortdurend in efficiencymaatregelen. Zo werd in 2017 het project Document Management opgestart met als doel om het zoeken en vinden van documentaire informatie te verbeteren en zo efficiënter kennis te kunnen delen en te kunnen samenwerken. Het project richt zich op het vergaderproces, het beleidsproces, het beleidsuitvoeringsproces, en op monitoren en vinden.

Een ander efficiencyverbeteringsproject betreft de samenvoeging van de steunpunten Noord en Oost met het centraal magazijn in een nieuw onderkomen aan de Fultonweg in Hoogezand. Vorig jaar heeft het bestaande bedrijfspand een ware metamorfose ondergaan: buitenkant, binnenzijde en bedrijfsterrein zijn ingrijpend aangepakt.

16 Een ander voorbeeld van efficiencyverbetering is de samenwerking van Enexis, gemeente Groningen en Waterbedrijf Groningen met als doel om hun onderhoudswerk aan kabels, leidingen en riolering beter op elkaar af te stemmen. In het project ‘Samen aan de Leiding’ bundelen de drie organisaties zoveel mogelijk hun werkzaamheden in één project voor aanbesteding. Dit betekent een efficiëntere uitvoering en minder overlast op straat.

17 3: ONDERNEMENDE NUTS

Waterbedrijf Groningen is meer dan leverancier van betrouwbaar drinkwater. Zo leveren wij industriewater (op maat), watertechnologie en duurzame warmte en koude . Dit doen wij in samenwerking met partners. Met onze deelnemingen North Water, Waterbedrijf Groningen Duurzaam, WarmteStad en WLN. En met provincies, gemeenten, waterschappen, energiebedrijven, afvalinzamelaars en andere organisaties die, net als wij, ambities ontwikkelen om Noord-Nederland duurzamer te maken.

18 WBG Duurzaam

"Met Waterbedrijf Groninge”n Duurzaam richten wij ons op energievraagstukken, waarin water een rol speelt. Concreet: warmteprojecten, waarin water fungeert als transport- en opslagmedium"

Met Waterbedrijf Groningen Duurzaam richten wij ons op energievraagstukken, waarin water een rol speelt. Zo leveren we vanaf 2014 restwarmte afkomstig uit de zuivelfabriek van FrieslandCampina in Bedum aan sporthal en zwembad De Beemden. In Hoogezand-Sappemeer krijgen sportcentrum De Kalkwijck en cultureel centrum Huis voor Cultuur sinds 2016 duurzame warmte vanuit een warmtenet, dat een biomassaketel als duurzame warmtebron heeft. In 2017 hebben we met de gemeente Loppersum en nog veertien andere partijen een samenwerkingsovereenkomst getekend om invulling te geven aan onderzoek naar het energietransitieplan Loppersum. Waterbedrijf Groningen Duurzaam voegt zo haar kennis en kunde toe aan de energietransitie bij gemeenten in de provincie Groningen.

19 WarmteStad

In de stad Groningen werken Wate”rbedrijf Groningen Duurzaam en de gemeente samen in het duurzame nutsbedrijf WarmteStad. Het doel is om duurzame warmte en koude te leveren en zo een belangrijke bijdrage te leveren aan de duurzame toekomst van Groningen

Warmte- en koude opslag (WKO)

Sinds 2015 is het project WKO Europapark operationeel. In dit stadsdeel zijn het woon- en kantoorgebouw Hete Kolen en het gemeentekantoor aan het Harm Buiterplein aangesloten op het bronwaternet van WarmteStad. In 2017 zijn op het Europapark meerdere nieuwe projecten voor een aansluiting gecontracteerd, waaronder De Nieuwe Linie, de Lunettenhof en Kolenpark. Het toenemende aantal aansluitingen vraagt in 2018 om de aanleg van een tweede en mogelijk derde bronnenpaar (WKO-doublet).

Met de overname van de Noord-Nederlandse Duurzame Energie Alliantie van Rendo Duurzaam is WarmteStad eigenaar-exploitant geworden van twee duurzame energiesystemen voor warmte en koude in de stad en een tweetal warmte/koude systemen in Harkstede en Gorredijk. Het betreft zo’n duizend aansluitingen.

20 Het Europapark

Warmtenet Noordwest

Met het Warmtenet Noordwest gaat WarmteStad in de toekomst 10.000 bedrijven, instellingen en huishoudens voorzien van duurzame warmte. Die kunnen in de toekomst dus allemaal zonder gasaansluiting waardoor de CO₂- uitstoot fors daalt en een belangrijke bijdrage wordt geleverd aan de doelstellingen van de stad Groningen om in 2035 volledig energieneutraal te zijn. In juli 2017 is op de Zernike Campus gestart met de aanleg van het warmtenet, ofwel het netwerk van leidingen onder de grond waardoor warm water stroomt. Zernike is inmiddels afgerond. Er zijn plannen om het warmtenet verder door te trekken naar het noorden van de stad, richting Paddepoel en Selwerd.

Aanvankelijk wilde WarmteStad dit warmtenet voeden via een aardwarmtebron. Hierbij wordt gebruik gemaakt van warmte die diep in de aarde is opgeslagen. Deze plannen zijn in november 2017 echter ‘on hold’ gezet, nadat het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) twijfels had geuit over de veiligheid. Inmiddels is WarmteStad gestart met het onderzoek naar een geschikt alternatief. Het is de bedoeling dat de nieuwe duurzame bron vanaf 2020 gaat draaien. Het streven is dat er voor de zomer van 2018 een plan ligt dat is goed te keuren door de aandeelhouders gemeente en het waterbedrijf. Tot de nieuwe duurzame bron een feit is, worden bedrijven en woningen op Zernike, Paddepoel en Selwerd voorzien van warmte uit een tijdelijke warmtecentrale.

21 De eerste buizen de grond in op 7 juli 2017

22 North Water

Samen met Evides Industriewater h”eeft Waterbedrijf Groningen voor de levering van water aan grootverbruikers North Water opgericht. North Water levert proceswater, koelwater, spoelwater, demiwater en bluswater en daarnaast oplossingen voor vraagstukken op het gebied van waterbehandeling en afvalwaterzuivering voor bedrijven en industriële complexen

Meer industriewater

De verschillende installaties van North Water hebben ook in 2017 goed gefunctioneerd. Doordat de afnemers in het Eemshavengebied meer water gebruikten, steeg de levering van industriewater met 5 % naar 19,5 miljoen kubieke meter. Er heeft zich een korte, maar ernstige verstoring van één van de leveringen voorgedaan. Dit werd veroorzaakt door onverantwoorde verontreinigingen in het ingenomen oppervlaktewater. Door adequaat ingrijpen is in goed overleg met de klant de schade relatief beperkt gebleven. De bron van deze verontreiniging kon helaas niet worden achterhaald. De verontreiniging werd waargenomen in het ingaande afvalwater van de nabij gelegen rioolwaterzuivering van het waterschap, maar werd door de zuivering niet verwijderd. Dit voorval onderstreept het belang van een adequate bewaking van de kwaliteit van het oppervlaktewater en het rioolwater.

Zuivering afvalwater in de ZAWZI

In de zoute afvalwaterzuiveringsinstallatie ZAWZI wordt zout afvalwater van verschillende industrieën in Delfzijl gezuiverd. De groei in het zuiveren van afvalwater zette zich ook in 2017 voort met een aanbod van 35.900 vervuilingseenheden (ve). De prestaties van de ZAWZI lagen, ondanks de hoge belasting van de installatie, op een goed niveau. Dit is mede te danken aan het unieke goed bezinkbare korrelslib, dat zich in de loop van de tijd heeft ontwikkeld. Vanwege de bijzondere eigenschappen van het slib doen verschillende onderzoekers van de Rijksuniversiteit Groningen en de Technische Universiteit Delft onderzoek hiernaar. Door vernieuwing en uitbreiding van de beluchtingscapaciteit is de zuiveringscapaciteit van de ZAWZI in de loop van 2017 met 30 % uitgebreid naar 48.000 ve. Hierdoor was het mogelijk om het groeiende aanbod aan afvalwater te verwerken. Een bijkomend voordeel van de nieuwe beluchting is een substantiële verlaging van het energieverbruik. De lozing van gezuiverd afvalwater is per 1 september 2017 voor een nieuwe periode van tien jaar vergund.

De toekomst lonkt

23 Voor de continuïteit van bedrijven is het belangrijk dat zij blijven inspelen op toekomstige ontwikkelingen in de markt, waarin ze opereren. De aantrekkende economie, die gepaard gaat met stijgende omzetten, is een belangrijke ontwikkeling, net als de trend van verduurzaming met als inzet verlaging van de footprint voor energie, chemie, water en natuurlijk CO₂. Ook de circulaire economie is een trend om rekening mee te houden: hierbij is de focus gericht op het realiseren van kringlopen, naast hergebruik en de waterketen. Ten slotte is er het naleven van de Parijse klimaatafspraken, die bijvoorbeeld de energietransitie en de biobased economy de wind in de zeilen geeft.

Deze ontwikkelingen zullen ook gevolgen hebben voor de industrie in het noorden van Nederland. North Water volgt deze ontwikkelingen als partner voor de industrie voor waterzaken; door hierop voor zo ver mogelijk in te spelen, krijgt water de kans om zijn werk doen. Voorbeelden in de regio zijn de bouw van een bioraffinagefabriek in Delfzijl, de ontwikkeling van de waterstofeconomie voor de productie van groene waterstof, het onderzoek naar de inzet van waterstof in een CO₂-vrije energiecentrale in de Eemshaven en de uitbreiding van de productie van groene methanol.

Duurzame industriewatervoorziening

In het traject naar een duurzame industriewatervoorziening in de Eemshaven zijn belangrijke besluiten genomen en flinke vorderingen gemaakt. Waterbedrijf Groningen heeft het besluit genomen om naast het voorziene industriewaternet voor gezuiverd oppervlaktewater uit het Eemskanaal een drinkwaternet aan te leggen om de watervoorziening in het noorden van de provincie te versterken. Hierdoor ontstaat synergie in de aanleg van de voorzieningen, wordt het knelpunt in de leveringscapaciteit voor drinkwater weggenomen en ontstaat er een volwaardige back up voorziening voor de levering van industriewater. In opdracht van een datacentrum is de engineering van de duurzame watervoorziening in 2017 verder opgepakt. De zuivering van het oppervlaktewater zal plaatsvinden op de locatie van de rioolwaterzuivering in Garmerwolde. In samenspraak met Waterschap Noorderzijlvest worden de mogelijkheden van synergie vastgesteld en verder ontwikkeld. Met de geplande aanleg van de voorzieningen kan op een duurzame manier aan de groeiende watervraag worden voldaan zonder aanspraak te hoeven maken op de bronnen voor drinkwater uit de Drentse Hondsrug. Industriewater werkt in het belang van het milieu en de klant!

24 Eemshaven

25 WLN

WLN controleert en beheert ”voor Waterbedrijf Groningen en Waterleidingmaatschappij Drenthe de kwaliteit van het drink- en industriewater. Daarnaast is het de vraagbaak en partner voor toegepast (wetenschappelijk) onderzoek naar water in al haar verschijningsvormen. WLN adviseert en ondersteunt de beide drinkwaterbedrijven en hun dochters bovendien bij het ontwikkelen, inrichten en verbeteren van waterzuiveringsinstallaties en bij vraagstukken rondom waterkwaliteit.

WLN, 'de betrokken expert'

De ingeslagen koers om als ‘de betrokken expert’ samen met klanten aan de slag te gaan met waterkwaliteit blijkt een goede richting voor WLN. Water werkt als verbinder tussen WLN enerzijds en Waterbedrijf Groningen en Waterleidingmaatschappij Drenthe anderzijds in haar rol als waterkwaliteitsgeweten: van Bron tot Tap. In deze rol zoekt WLN samen met Waterbedrijf Groningen continu naar verbetering. Zo is ook de invloed van de omgeving steeds belangrijker voor de monitoring van de waterkwaliteit. Als bekend is welke stoffen we kunnen verwachten, kan WLN veel gerichter analyseren. Overleg met provincies, waterschappen en andere stakeholders in de waterwingebieden hoort hierbij. Met de nieuwste analysemethode ‘chemische screenings technologie’ kan WLN vervolgens heel gericht speuren naar organische microverontreinigingen in de grondwaterbronnen en de Drentsche Aa.

Het afgelopen jaar is de biologische snelle methode gevalideerd en ter goedkeuring aangeboden aan de Inspectie Leefomgeving en Transport. WLN verwacht dat deze technologie vanaf het eerste kwartaal 2018 als wettelijk alternatief mag worden gebruikt. Dit betekent een tijdswinst van meer dan veertig uur. Het ministerie heeft alle waterbedrijven gevraagd om een meer risico-gestuurde monitoring van de waterkwaliteit in te richten. In 2017 is hard gewerkt aan de richtlijnen; de nieuwe analyse-technologieën sluiten hier heel goed bij aan.

26 Samenwerken

WLN blijft investeren in nieuwe technologische ontwikkelingen. Dat doet het samen met innovatieve partners als KWR, Wetsus en collega-drinkwaterlaboratoria. Zo garandeert het de waterbedrijven het ‘lab van de toekomst’. Met kennis en ervaring, die tot uitdrukking komen in kundige adviseurs en een excellent laboratorium, is WLN in staat om ook commerciële organisaties te ontzorgen bij watervraagstukken. WLN richt haar focus op de samenwerking met de zusterbedrijven voor industriewater en de sectoren zuivel, food, overheid en zwembaden. Dat gebeurt vanuit de twee pijlers Industrie en Overheid, die elk een andere benaderingsstrategie hebben. Onder Overheid valt ook de strategische samenwerking met de drie noordelijke waterschappen en de waterbedrijven Waterleidingmaatschappij Drenthe en Waterbedrijf Groningen. Hierbij wordt gezamenlijk onderzoek in de waterketen opgepakt en de participatie in Wetsus verankerd. Deze krachtige samenwerking wordt in de toekomst mogelijk uitgebreid.

Een belangrijk onderzoek in 2017 was gericht op zogenoemde ‘Super Sludge’, waarmee medicijnresten uit afvalwater worden verwijderd. Dit onderzoek wordt nu landelijk uitgerold en dit kan de hele watersector grote investeringen besparen. Ook de gezamenlijke positionering van de industriewaterbedrijven van Waterbedrijf Groningen en Waterleidingmaatschappij Drenthe en WLN is een sterk instrument om klanten in de regio duurzaam te bedienen, in de weet dat water werkt. Voorbeelden zijn klanten in de Eemshaven en Delfzijl, maar ook bijvoorbeeld de waterplannen voor Zeehondencentrum Pieterburen.

27 Advies en onderzoek

WLN heeft in opdracht van Waterbedrijf Groningen geadviseerd over de technologische staat van de productielocatie Onnen en de renovatie van De Groeve. Ook heeft WLN technologisch gekeken naar de kansen en knelpunten bij het opschalen van de productie op de locatie Sellingen. Op de locatie Nietap zijn adviezen geïmplementeerd, die zijn gericht op bacteriologische nagroei en optimalisatie voor spoelwaterhergebruik. Op de locatie De Punt -waar grotendeels oppervlaktewater wordt gebruikt als waterbron- is speciale aandacht besteed aan de biologische ‘Early Warning’ op de Drentsche Aa. Daarnaast is de nieuwe SI-modellering (saturatie index) geïmplementeerd; de kers op de pudding van een eigen innovatie! Verder is er gezamenlijk onderzoek verricht naar de mogelijkheden voor de plaatsing van zonnepanelen op het mengbekken ‘zon op water’, en naar het gunstige effect van wormen op de weerstand in de langzame zandfilters en naar verbeteringen in de slibafzet. Al met al een breed scala aan onderzoeken, dat moet resulteren in nog betere en duurzame resultaten, die zicht bieden op hoe water werkt.

De betrokken expert

28 Waterketen Groningen Noord-Drenthe

Water verbindt 27 Groninger en Dr”entse gemeenten, de waterschappen Noorderzijlvest en Hunze en Aa’s, Waterleidingmaatschappij Drenthe en Waterbedrijf Groningen sinds 2012 in het samenwerkingsverband Waterketen Groningen/Noord-Drenthe.

Sinds 2012 vormen 27 Groninger en Drentse gemeenten, de waterschappen Noorderzijlvest en Hunze en Aa’s, Waterleidingmaatschappij Drenthe en Waterbedrijf Groningen het samenwerkingsverband Waterketen Groningen - Noord-Drenthe. De waterketen is een initiatief van de Vereniging van Groninger Gemeenten (VGG) en de Vereniging van Drentse Gemeenten (VDG), als noordelijk initiatief dat voortkomt uit het landelijke Bestuursakkoord Water. Het doel van het samenwerkingsverband is in de eerste plaats lagere kosten voor drinkwater, riolering en afvalwaterzuivering, en daarnaast het uitwisselen van kennis en ervaring in de waterketen. Dat moet leiden tot verhoging van de kwaliteit van de waterorganisaties, hun producten en diensten en vermindering van de kwetsbaarheid van de deelnemende organisaties.

29 30 4: BETROKKEN MEDEWERKERS

Tevreden klanten en betrokken medewerkers, dat gaat hand in hand. Water winnen, produceren, transporteren en leveren is een kwestie van techniek, elektronica, leidingen, pompen, maar vooral van mensen. Mensen die dag in, dag uit met plezier en toewijding hun werk doen. En dat allemaal gericht op doen wat onze klanten is beloofd. We investeren niet voor niets in onze organisatie, in onze medewerkers. In hun kennis, kunde en vaardigheden. In hun betrokkenheid met elkaar en hun klanten laten ze zien hoe water werkt. Want alleen vanuit betrokkenheid komen goede producten en excellente diensten voort, die uitmonden in de zekerheid van 24/7 schoon en veilig water tegen de laagst mogelijke kosten.

"Alleen vanuit betrokkenheid kom”en goede producten en excellente diensten voort"

Duurzame inzetbaarheid

De duurzaamheidsambities van Waterbedrijf Groningen gelden niet alleen de fysieke duurzaamheidscondities bij de winning, productie, transport en levering, maar ook ons menselijke kapitaal; we willen graag dat onze medewerkers zo duurzaam mogelijk inzetbaar zijn. Dat is goed voor onze organisatie en goed voor onze medewerkers.

Duurzame inzetbaarheid is sinds vorig jaar een vast agendapunt tijdens het Plangesprek met onze medewerkers. Daarbij wordt stilgestaan bij onder meer wensen en ambities, werkzaamheden, functie en carrièreperspectief. Daarnaast bij cursussen, die de inzetbaarheid bevorderen, en bij flexibel werken.

Nieuwe HR-visie

Met de nieuwe naamgeving van de voormalige afdeling P&O benadrukt de afdeling HR de waarde die Waterbedrijf Groningen hecht aan haar menselijke kapitaal. Met als uitgangspunt een duurzame inzetbaarheid beweegt de afdeling mee met onze samenleving. Klanten worden mondiger, medewerkers zelfstandiger en onderlinge samenwerking wordt, net als samenwerking met externe partijen, steeds belangrijker.

In een nieuwe visie, die in 2017 werd gepresenteerd, staat de zelflerende organisatie centraal, die inspeelt op continue ontwikkelingen op de arbeidsmarkt op het gebied van onder meer flexibiliteit en mobiliteit.

De afdeling HR vormt de verbinding tussen organisatie en medewerkers, waar het gaat om de vragen van de medewerkers (wat wil ik?) en de eisen van de organisatie. Aan de hand van vier speerpunten lieten we ook vorig jaar water werken aan de vervolmaking van de duurzame inzetbaarheid van onze medewerkers:

31 Ontwikkeling medewerkers; Veiligheid, gezondheid, welzijn en milieu; Leiderschaps- en organisatieontwikkeling; Flexibele organisatie.

Veiligheid, gezondheid, welzijn en milieu (VGWM)

Veiligheid voorop, samen met gezondheid, welzijn en milieu. In het VGWM-jaarplan 2017 heeft Waterbedrijf Groningen haar ambities en plannen aangegeven. Deze waren gericht op elkaar aanspreken op veilig gedrag. Dit leidde vorig jaar tot verschillende activiteiten. Zo heeft een bijeenkomst met de VGWM-ambassadeurs ertoe geleid dat er een nieuw GO (Geen Ongevallen) gesprek op de werkplek is ontwikkeld en dat de werkplekinspecties voor alle betrokkenen werkbaar worden. Volgens de nieuwe aanpak vinden de onaangekondigde GO-gesprekken alleen plaats bij grote projecten en niet bij standaardwerkzaamheden. Alleen met wie wil, wordt een gesprek gevoerd. Bij de operationele afdelingen zijn workshops georganiseerd over de do’s en don’ts van elkaar aanspreken op gedrag. Collega’s hebben elkaar beoordeeld op veilig werken bij de uitvoering van diverse werkzaamheden. Tijdens toolboxen is er frequent gewezen op de wederzijdse verantwoordelijkheid op het gebied van veiligheid. Dit alles met in het achterhoofd de ambitie om de volgende trede op de ‘veiligheidscultuurladder’ te bereiken. Deze houdt in de proactieve fase (niveau 4): wij zijn alert op mogelijke risico’s. In 2017 heeft zich slechts één ongeval met verzuim voorgedaan. Samen met 2016 telt 2017 zo het laagste aantal (verzuim)ongevallen van de afgelopen vijf jaar. Water werkt veilig!

Werken vanuit VEI

Al jaren werken medewerkers van Waterbedrijf Groningen in projecten in verre landen. Ze helpen daar om lokale waterbedrijven in staat te stellen mensen de levering van schoon en veilig water te garanderen en te zorgen voor een goede riolering. Waterbedrijf Groningen werkt hierbij samen met Vitens, WML, Evides en Brabant Water in Vitens Evides International (VEI).

In 2017 werd het project WaterWorX opgestart, een samenwerking tussen de tien waterbedrijven, het ministerie van Buitenlandse Zaken en 23 lokale waterbedrijven in Azië, Afrika en Zuid-Amerika. De ambitie van WaterWorX komt voort uit het Duurzame Ontwikkelingsdoel 6 van de Verenigde Naties. Dit doel is erop gericht om tien miljoen mensen te voorzien van een duurzame toegang tot veilig drinkwater en sanitaire voorzieningen vóór 2030. Via Water Operator Partnerships (WOP) delen de waterbedrijven hun kennis en kunde voor een lange termijn met lokale drinkwaterbedrijven in de andere werelddelen. De WOP’s worden door VEI onder de vlag van WaterWorX uitgevoerd. Dankzij WaterWorX hebben we nu de financiële zekerheid voor het opzetten van twaalf nieuwe WOP’s en hebben we de extra slagkracht van vijf aangesloten waterbedrijven en het ministerie van Buitenlandse Zaken.

Vanuit Waterbedrijf Groningen hebben in 2017 twaalf medewerkers als short term expert deelgenomen aan projecten in Ethiopië, Mozambique, Filippijnen, Suriname, Vietnam, Zambia en Zimbabwe. In totaal ging het hierbij om 46 werkweken. Een van onze medewerkers was verantwoordelijk voor de coördinatie en het contractmanagement van het programma WaterWorX.

32 WaterWorx

Werving en selectie

Waterbedrijf Groningen wil de betrouwbare levering van schoon en veilig water niet alleen vandaag en morgen garanderen, maar ook overmorgen. Deze belofte kunnen we alleen waarmaken als we in de toekomst beschikken over goed opgeleide, kundige en betrokken medewerkers. Onder een gesternte van onder meer vergrijzing, duurzaamheid en automatisering komt onze toekomstige vraag naar medewerkers tot stand. De juiste mensen vinden en binden is een kwestie van slimme werving en selectie, naast participatie en betrokkenheidsvergroting uiteraard.

De werving begint bij Waterbedrijf Groningen niet pas als er een functie vacant is. Wij investeren in contacten met verschillende opleidingsorganisaties, die verschillende soorten en niveaus onderwijs aanbieden. Maar eigenlijk beginnen we al veel eerder. Met voorlichtingsactiviteiten op basisscholen bijvoorbeeld. Ook in 2017 lieten we kinderen op jonge leeftijd al zien hoe water werkt. Serieus wordt het op het voortgezet onderwijs. Een mooi voorbeeld was vorig jaar de Havo Carrousel: een bijeenkomst met leerlingen, die overwegen om de hbo-opleiding Water Technology te gaan doen nadat ze hun havodiploma hebben gehaald. Ze konden ruiken aan de drinkwaterproductie door verhalen van een procestechnoloog en een projectleider procesautomatisering. Aan de hand van een simulatiespel konden ze spelen met de techniek. De Havo Carrousel werd georganiseerd voor meerdere scholen in Groningen om havoleerlingen te helpen bij het vormgeven van hun loopbaan. Tijdens een interactief programma kregen ze inzicht in een algemeen beeld van waterberoepen en de benodigde competenties. Naast de Havo Carrousel deed Waterbedrijf Groningen ook mee aan een Vmbo Carrousel.

33 De 'smaaktest'

Kengetallen

2015 2016 2017 FTE 208 214 221 Aantal medewerkers 222 228 235 Gemiddelde leeftijd 48,6 49,0 50,0 Gemiddeld aantal dienstjaren 17,2 17,7 17,9 Full time / Part time 176/46 164/64 173/62 Man / Vrouw 171/51 179/49 183/52 Ziekteverzuim 2,9 4,0 4,0

34 'Handen uit de mouwen' 2017

35 5: DUURZAAM HANDELEN

Duurzaam handelen gaat over de goede dingen doen. Toekomstbestendig ondernemen. Waarde toevoegen aan de regio, zowel op economisch gebied als wat leefbaarheid betreft. Bewuste keuzes maken en nieuwe kansen creëren. Waterbedrijf Groningen wil haar bijdrage leveren aan een duurzame ontwikkeling van het bedrijf én de regio. Niet alleen op papier, maar telkens opnieuw in het dagelijks handelen met oog voor natuur, milieu en mensen. Net zoals we onze aarde in goede conditie willen nalaten aan onze kinderen, willen we hen garanderen dat zij, net als wij, kunnen beschikken over schoon en betrouwbaar water.

Waterbedrijf Groningen wil haar ”bijdrage leveren aan een duurzame ontwikkeling van het bedrijf én de regio

Bronzuiver

Naast grondwater is oppervlaktewater een belangrijke grondstof voor onze eindproducten drinkwater en industriewater. Zeker bij drinkwater komt het erop aan dat de kwaliteit onberispelijk is. Een schone Drentse Aa is voor onze drinkwaterproductielocatie De Punt van vitaal belang. In het ‘Uitvoeringsprogramma Drentsche Aa’ bundelt Waterbedrijf Groningen haar krachten met de Provincie Drenthe en Waterschap Hunze en Aa’s om samen met gemeenten, burgers, ondernemers en agrariërs maatregelen te ontwikkelen die zijn gericht op een duurzame kwaliteit van het oppervlaktewater. Deze maatregelen betreffen voorlichting over activiteiten die de waterkwaliteit beïnvloeden, het stimuleren van alternatieven voor chemische gewasbeschermingsmiddelen, uitwisseling van kennis en innovatie over milieuvriendelijk terreinbeheer, het onderzoeken van maatregelen bij agrariërs en het actualiseren van spuitvrije zones en vul- en spoelplaatsen in het gebied. Met de uitvoering van de maatregelen moet het mogelijk zijn om de kwaliteit van de zeven miljard liter water, die we jaarlijks winnen uit de Drentsche Aa, duurzaam te borgen.

36 Drentsche Aa

Water en natuur

Een initiatief dat is gericht op de duurzame inlossing van onze belofte om schoon en veilig drinkwater te leveren in combinatie met natuurbeheer is de ontwikkeling van een moerasgebied in het Hunzedal. De Provincie Drenthe, Waterschap Hunze en Aa’s, Waterbedrijf Groningen, Stichting Het Drentse Landschap en de gemeente Tynaarlo werken samen in een uitvoeringsplan van het project Tusschenwater. In dit project krijgen waterwinning, waterberging en natuurontwikkeling alle ruimte.

De waterwinning loopt gesmeerd, het noodbergingsgebied is gereed en de kwaliteit van de natuurwaarden neemt toe, getuige het paartje zeearenden dat zich bij het Zuidlaardermeer heeft gevestigd. De vogels bouwden vorig jaar een nest in het voor publiek ontoegankelijke deel van het natuurgebied van Het Groninger Landschap. En ze kregen zelfs kroost, een primeur voor de provincie Groningen. In augustus vloog een jonge zeearend uit over een leefgebied, dat wordt gekenmerkt door hoge natuurwaarden en waar Waterbedrijf Groningen een deel van haar water wint. Duurzame waterwinning uit schone bronnen en natuurontwikkeling gaan hand in hand….

.

37 CO₂ neutraal

Sinds 2013 is Waterbedrijf Groningen een CO₂-neutrale organisatie. Maar dit betekent niet dat er verder geen werk aan de winkel is in onze duurzaamheidsgang. Steeds opnieuw ontstaan ideeën en initiatieven om onze CO₂-voetafdruk verder naar beneden te brengen. Zo besparen we waar we kunnen op het gebruik van energie en grondstoffen en gebruiken we zonne-energie. De CO₂-uitstoot willen we verder verminderen door maatregelen in onze bedrijfsvoering en compenserende activiteiten van Waterbedrijf Groningen Duurzaam en WarmteStad. Water werkt mee aan een CO2- neutrale samenleving.

Waterbedrijf Groningen maakt samen met dertig bedrijven, kennisinstellingen en overheden deel uit van het in 2017 opgerichte Nationaal Consortium ‘Zon op water’. De ambitie is om aan de hand van proefprojecten een drijvende installatie van zonnepanelen te ontwikkelen: die levert goedkoper zonne-energie dan een installatie op land en kan zo mogelijk zorgen voor een doorbraak in de toepassing van zonnevelden.

In het kader van asset management is de leidraad om bij investeringen in te zetten op duurzame varianten. Zo is bij de gunningscriteria bij de inkoop van bedrijfsauto’s het aandeel ‘duurzaam’ groter geworden.

Het begint bij bewustwording en houding. Daarna volgt het gedrag. Dat geldt ook bij de mobiliteits challenge die medewerkers met bedrijfsauto’s moest aanzetten tot minder autokilometers. Startpunt waren de 1,5 miljoen autokilometers in de ruim tachtig bedrijfsauto’s, die worden gereden voor werkzaamheden aan het 5.000 kilometer lange leidingnetwerk plus alle daarin werkzame installaties. Slimmer plannen, kortere routes en een ander rijgedrag leidden vorig jaar in drie maanden tijd tot maar liefst 18% minder autokilometers.

38 Green City Tree

Om onze duurzaamheidsambities te onderstrepen plaatsten we bij ons hoofdkantoor een watertappunt en een ‘Green City Tree’: een wand met mos, die net zoveel lucht zuivert als 250 bomen. Deze tweede installatie in ons land is goed voor 240 ton CO₂ per jaar.

Educatie en voorlichting

Eerst bewustwording, dan houding en gedrag. Dit motto gold ook bij het organiseren van, en deelnemen in verschillende activiteiten op het gebied van duurzaamheid. In het project ‘Samen werken aan ons water in Groningen en Drenthe’ maakten basisscholen gebruik van het educatieproject ‘Ons water in jouw klas’. Hiervoor organiseerde de afdeling Natuur- en Duurzaamheidseducatie van de gemeente Groningen een speciale netwerkdag. Het educatieproject is een initiatief van ‘Zonder is Gezonder’, dat mede mogelijk is gemaakt door de Waterketen Groningen – Noord-Drenthe, waarvan Waterbedrijf Groningen deel uitmaakt.

Ander voorbeeld: 60 leerlingen van groep 7 van de Sint-Nicolaasschool in Haren hebben onder het motto ‘Je school kan de boom in’ op het terrein van onze locatie De Punt wilgen geknot onder begeleiding van Landschapsbeheer Groningen en Waterbedrijf Groningen. Aan de First Lego League deden honderd jongeren mee om zo de maatschappelijke rol van techniek en technologie te onderzoeken. Omdat het thema van 2017 ‘water’ was verzorgde Waterbedrijf Groningen een presentatie voor meer dan tweehonderd jongeren. Zo maakten ze kennis met ‘dat en hoe water werkt’.

39 Slootjes expeditie Tusschenwater

Kraanwater de duurzame dorstlesser

Kraanwater is gezonder, milieuvriendelijker en goedkoper dan water in flessen, laat staan calorierijke dranken in flessen, pakken of blikken. Daarom stimuleert Waterbedrijf Groningen mensen om kraanwater te drinken. Ook in 2017 waren we weer betrokken bij verschillende activiteiten. Bijvoorbeeld de opening van vijftien nieuwe drinkwaterpunten in gebouwen van de Rijksuniversiteit Groningen naar aanleiding van de Taskforce Green University. Dit initiatief sluit aan bij de vraag die bij meer onderwijs- en andere instellingen en bedrijven leeft om in kantines gezonde alternatieven te introduceren. Bij scholengemeenschap Nijeborg in Leek werd in het kader van het project GoH2O een indoor watertappunt geplaatst. Het project is gericht op een gezonde leefstijl in brede zin en een gezonde leefomgeving en sluit aan bij het gemeentelijke programma ‘Gezond in Leek’.

Ook bij evenementen was Waterbedrijf Groningen present. Bijvoorbeeld het Bevrijdingsfestival in het Stadspark in Groningen, waar bezoekers voor een muntje een opvouwbaar waterflesje konden kopen. Of het festival Hongerige Wolf. Een ander evenement betreft de grootste zandbak van het westelijk halfrond, die in de Groninger wijk De Wijert werd opgetrokken: daar plaatsten we een watertappunt.

Ten slotte de duizenden bekertjes water die we, jaarlijks en dus ook vorig jaar weer, uitreikten aan deelnemers van de KEI-week en bezoekers van het Noorderzon-festival. Dankbare dagen voor onze promotieteams, die op bijzondere plekken meemaakten hoe de werking van Gronings drinkwater werd gewaardeerd.

40 RUG opent kraanwatertappunten

41 FINANCIELE RESULTATEN

42 Financieel beleid

Hoofdelementen uit het financieel beleid zijn een stabiel en marktconform tarievenbeleid, een laag operationeel kostenniveau en voldoende financiële ruimte voor innovatie en investeringen, zodat ook op langere termijn de kwa​li​teit van drinkwater en ook de leveringszekerheid veiliggesteld wordt. Verder dient het financieel beleid aan te sluiten op de solvabiliteitsvereisten en de vermogenskostenvergoeding (WACC) volgens de Drinkwaterwet.

Onder een stabiel en marktconform tariefbeleid wordt verstaan een tariefontwikkeling die gemaximeerd is op de geldende inflatiecijfers en een tariefstructuur die in overeenstemming is met de geldende uitgangspunten binnen de drinkwatersector. Positieve bedrijfsresultaten worden aangewend ter versterking van weerstands​ver​mogen en schuldminimalisering.

In de Drinkwaterwet wordt een maximum gesteld aan de vermogenskosten die in rekening mogen worden de gebracht aan de klant en daarnaast wordt een maximum gesteld aan de solvabilteit op eigen vermogen. Voor 2017 is de gemiddelde kostenvoet vastgesteld op 4,2% en een maximale solvabiliteit van 70%. Waterbedrijf Groningen voldoet aan beide financiële aspecten.

Financieel was 2017 voor Waterbedrijf Groningen voor wat betreft de eigen activiteiten een prima jaar. De tarieven zijn niet verhoogd, waardoor ons tarief nog steeds behoort tot de laagste drie in Nederland. Het resultaat exclusief resultaat uit deelnemingen is uitgekomen op € 4,2 miljoen (winst), hetgeen € 1,3 miljoen hoger is dan voorgaand jaar. Het resultaat deelnemingen bedraagt € 2,1 miljoen (verlies), waardoor het uiteindelijke resultaat € 2,1 miljoen (winst) bedraagt.

Van het resultaat deelnemingen heeft € 3,4 miljoen (verlies) betrekking op de deelneming in WarmteStad B.V.: het binnen het project Noordwest wegvallen van geothermie als beoogde warmtebron voor de levering van warmte heeft geresulteerd in een desinvestering van de hieraan tot nu toe bestede uitgaven. Met € 1,3 miljoen (winst) ligt het aandeel in het resultaat van de deelnemingen North Water B.V. en Waterlaboratorium Noord B.V. € 0,4 miljoen hoger dan vorig jaar.

In 2017 is voor € 20 miljoen lang vreemd vermogen aangetrokken om de investeringsactiviteiten van het lopende en een deel van de komende jaren te financieren.

Het beleid van schuldminimalisering komt niet alleen onze huidige klanten ten goede, maar ook onze toekomstige klanten. Beperking van rentelasten maken het ook in de toekomst mogelijk de tarieven laag te houden.

De kengetallen current ratio en solvabiliteit (eigen vermogen) geven in 2017 aan dat de financiële positie van N.V. Waterbedrijf Groningen gezond is en zich ontwikkelt conform de verwachtingen en het ingezette beleid.

43 Juridische structuur

Naar de stand van 31 december is de juridische structuur als volgt:

44 Resultaat 2017

2014 2015 2016 2017 Opbrengsten 50,6 50,3 52,8 55,2 Bedrijfskosten 46,3 45,8 47,6 48,7 Bedrijfsresultaat 4,3 4,5 5,2 6,5 Financieel resultaat ‑2,5 ‑2,4 ‑2,2 ‑2,2 Resultaat deelnemingen 1,1 1,2 0,8 ‑2,1 Winstbelasting 0,0 0,0 0,0 ‑0,1

Resultaat 2,8 3,3 3,8 2,1

Het resultaat exclusief resultaat uit deelnemingen is uitgekomen op € 4,2 miljoen (winst), hetgeen € 1,3 miljoen hoger is dan voorgaand jaar. Het resultaat deelnemingen bedraagt € 2,1 miljoen (verlies) (2016: € 0,8 miljoen winst), waardoor het uiteindelijke resultaat 2017 € 2,1 miljoen (winst) bedraagt. In 2016 was dat € 3,8 miljoen.

Sinds 1 januari 2016 zijn Waterbedrijf Groningen N.V maar ook haar deelnemingen North Water B.V., North Water Afvalwater B.V., WBG Duurzaam B.V. onderworpen aan de heffing van vennootschapsbelasting op grond van de Wet modernisering Vpb-plicht overheidsondernemingen. De vennootschapsbelasting wordt berekend tegen het geldende tarief over het resultaat van het boekjaar, waarbij rekening wordt gehouden met permanente en tijdelijke verschillen tussen de winstberekening volgens de jaarrekening en de fiscale winstberekening, en waarbij actieve belastinglatenties (indien van toepassing) slechts worden gewaardeerd voor zover de realisatie daarvan waarschijnlijk is. Opgemerkt zij dat onderdelen van de implementatie van de vennootschapsbelastingplicht bij N.V. Waterbedrijf Groningen en haar hiervoor genoemde deelnemingen nog onderwerp zijn van overleg met de Belastingdienst. Naar verwachting zal het overleg met de Belastingdienst in 2018 worden afgerond.

Drinkwater- en industriewater leveranties in m3

45 In 2017 heeft N.V. Waterbedrijf Groningen 43,7 miljoen m3 drinkwater geleverd aan klanten in het voorzieningsgebied. Een stijging ten opzichte van 2016, toen 43,3 miljoen m3 is geleverd.

Onze deelneming North Water B.V heeft 19,5 miljoen m3 industriewater afgezet, tegenover 18,5 miljoen m3 in 2016. Het volume van het in de Zout Afvalwater Zuiveringsinstallatie (ZAWZI) te Oosterhorn gezuiverde afvalwater is ten opzichte van vorig jaar vrijwel gelijk gebleven.

Tarieven

46 In 2017 heeft Waterbedrijf Groningen het integrale tarief voor een gemiddeld huishouden gehandhaafd op € 1,14 per m3. Er is afgezien van het doorvoeren van een tariefsverhoging ter grootte van de inflatie.

Bedrijfsopbrengsten

De totale bedrijfsopbrengsten in 2017 bedragen € 55,2 miljoen en zijn hoger dan het boekjaar 2016 (stijging van € 2,4 miljoen). De totale netto omzet drinkwaterlevering over 2017 bedraagt € 45,0 miljoen (2016 € 44,6 miljoen).

Tabel 2: Netto omzet

2014 2015 2016 2017 Bemeterd kleinverbruik 28,8 29,0 30,0 30,1 Onbemeterd kleinverbruik 1,0 1,0 1,0 1,0 Capaciteits-/grootverbruik 12,5 12,6 13,1 13,4 Overige (zusterbedrijven) 0,5 0,5 0,5 0,5

Totaal 42,8 43,1 44,6 45,0

De drinkwaterafzet in m3 is in 2017 gestegen met 0,4 miljoen m3. Bij een ten opzichte van 2016 ongewijzigde tarief per m3 resulteert dit in een toename van de totale netto drinkwateromzet met € 0,4 miljoen.

De overige bedrijfsopbrengsten stijgen in 2017 ten opzichte van 2016 met € 1,7 miljoen door meer vergoedingen verrichte werkzaamheden voor derden cq. deelnemingen.

47 Bedrijfskosten

De totale bedrijfskosten zijn in 2017 € 48,7 miljoen in vergelijking tot € 47,6 miljoen in 2016.

De kosten voor uitbesteed werk zijn met € 1,7 miljoen gestegen, met name als gevolg van meer inhuur derden (€ 1,1 miljoen) en meer onderhoudswerkzaamheden (€ 0,5 miljoen).

De kosten voor salarissen/overige personeelskosten zijn met € 0,1 miljoen gestegen. Het aantal FTE’s ultimo december 2017 is ten opzichte van ultimo december 2016 met 6,9 FTE’s gestegen.

De afschrijvingskosten zijn met € 0,8 miljoen gedaald ten opzichte van het jaar 2016. Dit is met name het gevolg van bijzondere waardeverminderingen, die in 2017 leidden tot een bate van € 0,1 miljoen, terwijl er over 2016 sprake was van een last van € 0,4 miljoen.

De overige posten binnen de bedrijfskosten bevinden zich in 2017 op een met 2016 vergelijkbaar niveau.

Investeringsuitgaven in drinkwater

48 De investeringsuitgaven in im- en materiële vaste activa in 2017 bedragen € 19,5 miljoen, hetgeen hoger is dan het jaar 2016 (€ 17,5 miljoen). De investeringen zijn als volgt te specificeren:

2017 Leidingwerk (saneringen) 7,8 Centraal magazijn + kantoor Fultonweg Hoogezand 2,3 Aanpak Ring Zuid 2,2 Pompstation de Groeve 2,0 Leidingwerk (nieuwe aansluitingen) 1,8 ICT / Mecoms 1,4 Bedrijfsauto's 0,7 Watermeters / meetstraten 0,4 Overig 0,9

Totaal 19,5

Current ratio

49 De current ratio geeft de verhouding weer tussen de activa welke op korte termijn in geld omgezet kunnen worden en de verplichtingen die op korte termijn moeten worden voldaan.

In 2017 komt de current ratio uit op 0,48 (2016: 0,37).

Na enkele jaren van daling stijgt de current ratio in 2017 als gevolg van het aantrekken van extra (langlopende) financiering.

Solvabiliteit

De solvabiliteit geeft de verhouding weer tussen het eigen vermogen en het totale vermogen. In 2017 komt de solvabiliteit uit op 37,9% (2016: 38,7%).

De solvabiliteit van 37,9% voldoet aan de vereisten van zowel de Drinkwaterwet (maximaal 70%), als aan de eis van banken ten aanzien van onze lopende financieringsovereenkomsten (minimaal 25%).

50 RAAD VAN COMMISSARISSEN

51 Bericht van de Raad van Commissarissen

Samenstelling Raad van Commissarissen

In 2016 bestond de Raad van Commissarissen uit de volgende leden:

Dhr. A. Meijerman Voorzitter (lid remuneratiecommissie) Mw. T.H. Haseloop Vice voorzitter a.i./secretaris (voorzitter remuneratiecommissie) Mw. I. Noordhoff lid (lid Audit commissie) Dhr. P.H. Pellenbarg lid Dhr. H.A. Snapper lid (voorzitter Audit commissie) Dhr. N.D. Smit lid

Alle leden zijn door de aandeelhouders benoemd op voordracht van de Raad van Commissarissen, waarbij twee leden ook zijn aanbevolen door de ondernemingsraad (de heer A. Meijerman en de heer H.A. Snapper). Alleen de heer P.H. Pellenbarg is op basis van haar recht, zoals opgenomen in de statuten, voorgedragen door B&W van de gemeente Groningen.

De heer A. Meijerman is 29 juni 2017 door de aandeelhouders benoemd tot voorzitter en per 26 februari 2017 is mevrouw T.H. Haseloop door de Raad benoemd als secretaris/vice voorzitter a.i.

Vanwege de ontstane vacatures is in 2017 een nieuw lid geworven met expertise op het gebied van IT en Business, de heer N.D. Smit. De aandeelhouders hebben in dit kader per 29 juni 2017 de heer N.D. Smit als lid van de Raad van Commissarissen benoemd.

Werkzaamheden

De Raad heeft in 2017 zeven keer vergaderd. Alle commissarissen zijn, op een enkele uitzondering na, bij alle vergaderingen aanwezig geweest. Bij alle vergaderingen was tevens de directie aanwezig.

In 2017 zijn de Audit commissie en Remuneratiecommissie gestart. Beide commissies kennen een reglement. De Audit commissie heeft tweemaal vergaderd in het bijzijn van de directie, waarvan eenmaal tezamen met de accountant. De Remuneratiecommissie heeft de werving van het nieuwe lid van de Raad van Commissarissen verricht. Daarnaast heeft de remuneratiecommissie begin 2018 een functioneringsgesprek over 2017 gevoerd met de directeur. Tot slot zijn in 2017 de voorbereidingen getroffen voor een Business commissie, welke vanaf 2018 is gestart en waar de heer N.D. Smit (voorzitter) en de heer P.H. Pellenbarg (lid) zitting in hebben.

Elke vergadering wordt voorafgegaan door een voorbespreking zonder directie. De daaraan aansluitende vergaderingen - in bijzijn van de directie - kennen een vaste structuur, waarbij een deel vooral informerend is vanuit de directie/organisatie met betrekking tot de voortgang van de reguliere taken en lopende projecten. Informatie wordt mondeling, maar vooral ook schriftelijk verstrekt. Het onderdeel “Actualiteiten” behelst een schriftelijke rapportage van de directie over de voortgang van het jaarplan en actuele ontwikkelingen in en rondom het Waterbedrijf. Deze rapportage is opgebouwd aan de hand van de pijlers uit het strategisch plan en het jaarplan van het Waterbedrijf

52 Groningen (“Klant Centraal”, “Ondernemende nuts”, “Processen die uitblinken”, “Betrokken medewerkers” en "Duurzaam handelen"). In deze rapportage is ook opgenomen de voortgang met betrekking tot prestatie-indicatoren voor de levering van water, de kwaliteit en de organisatie, klanttevredenheid en operationele performance.

Daarnaast zijn in 2017 de volgende thema’s en onderwerpen geagendeerd:

Bespreken van het accountantsverslag, jaarrekening en -verslag in bijzijn van de accountant; Het goedkeuren van de jaarrekening; De begroting 2018 en de wijze waarin daarin de aanbevelingen van ILT zijn verwerkt teneinde de drinkwatertarieven conform regelgeving te bepalen; De drinkwatertarieven 2018 (deze zijn door de algemene vergadering van aandeelhouders d.d. 23 november 2017 goedgekeurd); Treasury en financiering van het Waterbedrijf Groningen aan de hand van de treasuryrapportage waarin de treasury activiteiten in relatie tot het treasuryprotocol zijn verantwoord en aan de hand van voorstellen van de directie; De samenwerking met externe partijen; De ontwikkelingen in de deelnemingen, waaronder de industriewateractiviteiten via North Water en de duurzaamheidsactiviteiten; De investeringen en ontwikkelingen geothermie via haar (50%) deelneming Warmtestad; De goedkeuring van de verkoop van de panden te Groningen (Steunpunt Noord) en Zuidbroek (centraal magazijn) i.v.m. de verplaatsing van deze activiteiten naar het nieuwe distributiecentrum aan de Fultonweg te Hoogezand; De HR visie; De IT-organisatie en projecten; Internationale samenwerking; De (geprognosticeerde) afwijkingen met betrekking tot doelstellingen en de oorzaken daarvan, incidenten en nieuw optredende risico’s.

De toezichthoudende rol van de Raad van Commissarissen krijgt daarnaast inhoud door gestandaardiseerde rapportages, zoals de benchmark waterbedrijven en inspectierapporten. Ook de informatie uit de informele bijeenkomsten van 2 leden van de Raad van Commissarissen met een delegatie van de Ondernemingsraad (2x per jaar), het jaarlijkse overleg van de Raad van Commissarissen als geheel met de Ondernemingsraad en de verslaggeving vanuit de Ondernemingsraad helpt de Raad van Commissarissen om inzicht te houden in het reilen en zeilen in de onderneming.

Naast haar reguliere vergaderingen heeft de Raad van Commissarissen in het voorjaar van 2017 een bijeenkomst gehad om met de directie over de kansen en bedreigingen in relatie tot de strategie van het waterbedrijf te spreken. Hier is onder meer gesproken over het bewaken en behouden van de goede kwaliteit van onze drinkwatervoorziening, het werkgeverschap, de deelnemingen en de geothermie activiteiten.

53 Het onderwerp Energie en Water heeft in 2017 – conform voorgaand jaar - veel aandacht gehad van de Raad van Commissarissen. Dit betrof vooral de voortgang van en de besluitvorming met betrekking tot Warmtenet Noordwest (geothermie), een project van onze joint venture Warmtestad BV. In 2017 is - op basis van uitspraken van SODM - besloten geen geothermie boring te doen en te kiezen voor alternatieve warmtebronnen. De besluitvorming over dit project wordt in dit jaarverslag afzonderlijk toegelicht. We volstaan hier met een verantwoording van de rol van de Raad van Commissarissen.

Met de directie is afgesproken dat, hoewel de formele besluitvorming plaatsvindt in onze dochteronderneming Waterbedrijf Groningen Duurzaam BV, belangrijke besluiten aangaande de deelname in Warmtestad getoetst worden door de Raad van Commissarissen van N.V. Waterbedrijf Groningen.

De raad heeft zich op verschillende momenten aan de hand van documenten en presentaties door de directie en de directeur van Warmtestad Groningen (een 50% deelneming van Waterbedrijf Groningen Duurzaam BV) laten informeren over de voortgang van de activiteiten in relatie tot de businesscase en daarin opgenomen verschillende scenario’s, de risicoanalyse en getroffen beheersingsmaatregelen, en de mogelijke toetreding van een derde partner.

Hoewel de Algemene Vergadering van Aandeelhouders formeel geen rol heeft in de besluitvorming hebben directie en Raad van Commissarissen besloten de aandeelhouders uitgebreid te informeren over het project. Dat gebeurde in de twee reguliere aandeelhoudersvergaderingen. De Raad van Commissarissen heeft vastgesteld dat het Waterbedrijf Groningen als aandeelhouder binnen de gestelde kaders de investeringsbeslissingen heeft genomen, voldoende aandacht heeft voor het systeem van risicobepaling en management en voldoende adequaat in haar rol als aandeelhouder heeft geacteerd naar aanleiding van de ontstane situatie na negatieve uitspraken van SodM over geothermie activiteiten in het aardbevingsgebied.

Zelfevaluatie

De Raad van Commissarissen heeft haar functioneren over 2017 geëvalueerd en naar aanleiding daarvan een aantal acties geformuleerd. In zijn algemeenheid is de raad van mening dat zij goed heeft gefunctioneerd en op een adequate wijze door de directie wordt voorzien van informatie die de raad nodig heeft voor haar taakuitoefening.

Tegenstrijdige belangen

Op grond van de Corporate Governance Code moet een commissaris of een bestuurder een (potentieel) tegenstrijdig belang dat van materiële betekenis is voor de vennootschap en/of de betreffende commissaris of bestuurder direct melden aan de voorzitter van de Raad van Commissarissen. In deze verslagperiode zijn geen meldingen ontvangen.

Vaststelling jaarrekening 2017

De jaarrekening 2017 en het verslag van het door de directie gevoerde beleid zijn in de vergadering van 26 april 2018 aan de Raad van Commissarissen voorgelegd. Ernst & Young Accountants LLP heeft de jaarrekening gecontroleerd en ons van de bevindingen op de hoogte gebracht. De goedkeurende controleverklaring is in het Jaarverslag 2017 opgenomen.

54 Wij hebben de jaarrekening, in aanwezigheid van de directie en de accountant besproken. Voorgesteld wordt om het resultaat van € 2.145 toe te voegen aan het eigen vermogen van de vennootschap. Op grond van onze bespreking stellen wij de Algemene Vergadering van Aandeelhouders voor het jaarverslag, de jaarrekening en de winstbestemming vast te stellen. Tevens vragen wij voor 2017 decharge te verlenen aan de directie voor het bestuur en aan de leden van de Raad van Commissarissen voor het uitgeoefende toezicht.

Groningen, 11 juni 2018 De Raad van Commissarissen

55 Samenstelling directie en Ondernemingsraad

Per 31 december 2017

Directie

R.A.M. Zwart directeur

Ondernemingsraad

H.B. Meijer voorzitter, CNV Publieke Zaak D. Diephuis vice-voorzitter, Vrije Lijst H. Boerema-Kuipers secretaris, Vrije Lijst J. Dijkstra CNV Publieke Zaak. Lid VGWM-commissie

T.T. Douma lid, AbvaKabo FNV. Lid VGWM-commissie R. Geertsema lid, AbvaKabo FNV. Voorzitter VGWM-commissie E. Kusters lid, Vrije Lijst H.J. Schuurman lid, Vrije Lijst Vacature lid

56 Nevenfuncties Raad van Commissarissen en directie

Raad van Commissarissen

De heer A. Meijerman (1949)

Adviseur en eigenaar van Ab Meijerman Management Consulting VOF. Voordracht: Raad van Commissarissen (aanbevelingsrecht ondernemingsraad). Eerste benoeming: 11 juni 2009, herbenoeming in 2013. Benoeming tot voorzitter per 29 juni 2017 (einde benoemingstermijn: 2019).

Nevenfuncties:

voorzitter Raad van Toezicht COSIS (Promens Care en NOVO), verstandelijk gehandicaptenzorg Groningen en Drenthe voorzitter Raad van Commissarissen Antonius Zorggroep, ziekenhuis Sneek en Thuiszorg Zuid West Friesland voorzitter PeerGroup, locatietheater Donderen voorzitter Veenkoloniaal Symfonie Orkest, Veendam voorzitter Turfcentrale Veendam, Broedplaats voor de Kunst voorzitter Coöperatieve Vereniging De Graanrepubliek 2.0 U.A., Nieuweschans

Mevrouw I. Noordhoff (1955)

Hoofdredacteur Noorderbreedte. Voordracht: Raad van Commissarissen. Eerste benoeming: 25 juni 2015, einde benoemingsperiode 2019.

Nevenfunctie:

lid raad van commissarissen woongroep Marenland, Appingedam

Mevrouw T.H. Haseloop (1966)

Eigenaar van THA Management & Advies. Voordracht: Raad van Commissarissen. Eerste benoeming: 28 juni 2012, tweede benoeming per 7 juli 2016 (einde benoemingsperiode 2020).

Nevenfuncties:

57 fractievoorzitter VVD, afdeling Leek landelijk penningmeester VVD senior adviseur/manager bij Legters en Partners manager De Noordenveldse Uitdaging

De heer P.H. Pellenbarg (1947)

Emeritus Hoogleraar Economische Geografie aan de Rijksuniversiteit Groningen. Voordracht: Gemeente Groningen. Eerste benoeming: 23 juni 2011, herbenoemd in 2015. Einde benoemingsperiode 2019.

Nevenfuncties:

bestuursvoorzitter CV Woldwijk, Ten Boer docent Honours Programma Rijksuniversiteit Groningen

De heer H.A. Snapper (1973)

Lid Raad van Bestuur Universitair Medisch Centrum Groningen. Voordracht: Raad van Commissarissen, aanbeveling Ondernemingsraad. Eerste benoeming: 1 januari 2016, einde benoemingsperiode 2018

Nevenfuncties:

lid Raad van Toezicht Stichting Groninger Forum voorzitter bestuur Stichting Business Generator Groningen lid curatorium postmaster opleiding tot registercontroller aan de Rijksuniversiteit Groningen

De heer N.D. Smit (1963)

Adviseur Digitalisering en Eigenaar van Nicolaas Smit Consulting. Voordracht: Raad van Commissarissen. Eerste benoeming: 29 juni 2017 (einde benoemingsperiode 2021).

Nevenfunctie:

Gastdocent aan de Universiteit van St. Gallen, Zwitserland. Executive School of Management, Global Accountmanagement Program

58 Alle commissarissen hebben de Nederlandse nationaliteit.

Directie

Mevrouw R.A.M. Zwart

Nevenfuncties:

lid van de Raad van Commissarissen van de Holding Nationale Goede Doelen Loterijen N.V. bestuurslid Stichting Museum de Oude Wolden bestuurslid Werkgeversvereniging Waterbedrijven voorzitter kerngroep WICE (onderdeel O&O fonds)

59 CORPORATE GOVERNANCE

60 Corporate Governance Code

De Code

De Corporate Governance Code (verder: de Code) is een gedragscode voor bedrijven om goed ondernemerschap en het afleggen van verantwoording over het uitgeoefende toezicht te regelen.

Onder goed ondernemerschap verstaat Waterbedrijf Groningen integer en transparant handelen door het bestuur en een goed toezicht hierop door de Raad van Commissarissen. Hoewel de Code is opgesteld voor beursgenoteerde vennootschappen, hecht Waterbedrijf Groningen er ook grote betekenis aan, omdat begrippen als lange termijn waarde-creatie, transparantie en integriteit centraal staan in de Code. Dit past goed bij onze maatschappelijke functie. Daarom hebben wij de best-practice bepalingen uit de Code, voor zover deze toepasbaar zijn voor een drinkwaterbedrijf met publieke aandeelhouders, geïmplementeerd. Hierbij rekening houdend met de specifieke vereisten voortvloeiend uit de Drinkwaterwet. Vanuit deze wet zijn een aantal belangrijke besluiten voorbehouden aan de goedkeuring van de Algemene Vergadering, zoals het vaststellen van het drinkwatertarief en de winstbestemming. Ook de benoeming, het ontslag en het bezoldigingsbesluit van de Directie is voorbehouden aan de Algemene Vergadering.

In 2017 is gestart met een evaluatie van de statuten en geldende reglementen aan de laatste inzichten van de Code. Een aantal reglementen waaronder de zogenaamde ‘klokkenluidersregeling’ zijn inmiddels geactualiseerd. Daarnaast zijn in 2017 een remuneratiecommissie en een auditcommissie aangesteld en is het besluit genomen tot het instellen van een business commissie. Effectuering van dit besluit heeft in februari 2018 plaatsgevonden. De evaluatie van de Code zal in 2018 worden afgerond.

Ten aanzien van de Code geeft Waterbedrijf Groningen hierna aan op welke punten wordt afgeweken, volgens het principe ‘pas toe of leg uit’:

De regels die expliciet geschreven zijn voor beursgenoteerde ondernemingen en one-tier bestuursstructuur worden niet toegepast; De directie is benoemd voor onbepaalde tijd. De Raad van Commissarissen wil zich niet op voorhand vastleggen over de benoemingsperiode. De Raad wil zich hierbij laten leiden door de feitelijke omstandigheden; Waterbedrijf Groningen heeft in verband met de omvang van de onderneming geen interne auditfunctie ingericht. De Raad van Commissarissen heeft hiermee ingestemd. De adequate werking van beheersmaatregelen vormt onderdeel van het overleg tussen de auditcommissie en de externe accountant; Informatieverstrekking en voorlichting aan de Algemene Vergadering verloopt niet via de website van de onderneming, omdat sprake is van een vaste groep bekende aandeelhouders waarmee een rechtstreekse aandeelhoudersrelatie wordt onderhouden; Voor de bezoldiging wordt de ‘Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT)’gevolgd. Zie ook toelichting jaarrekening.

Op de website van Waterbedrijf Groningen zijn de diverse reglementen en overige documentatie te vinden over Corporate Governance van Waterbedrijf Groningen.

Diversiteitsbeleid

61 Diversiteit – waaronder een evenwichtige verdeling tussen mannen en vrouwen - in Bestuur en Toezicht achten wij van belang. Ultimo 2017 is het aantal mannen en vrouwen in de Raad van Commissarissen respectievelijk 66% en 33%. Het bestuur bestaat uit één directeur, zijnde een vrouw.

62 RISICOMANAGEMENT

63 Risicomanagement

Aan de bedrijfsactiviteiten van Waterbedrijf Groningen zijn voortdurend risico’s verbonden. Deze doen zich voor op strategisch, operationeel, financieel en compliance gebied. Het geïmplementeerde risicomanagementsysteem dient ervoor te zorgen dat risico’s van tevoren worden benoemd, van beheersmaatregelen wordt voorzien en actief worden gevolgd en waar nodig passende acties worden genomen.

Ook in 2017 heeft Waterbedrijf Groningen verder geïnvesteerd in haar systeem van risicobeheersing. Zo is aandacht uitgegaan naar verstoringsrisicoanalyse als onderdeel van assetmanagement, compliance management en informatiebeveiliging.

Absolute zekerheid dat zich geen verrassingen voordoen, kan echter nooit worden gegeven.

Risicomanagementsysteem

Via risicomanagement proberen wij onze doelstellingen op een zo effectief en efficiënt mogelijke wijze te realiseren. Tegelijkertijd draagt risicomanagement bij aan de interne en externe transparantie. Waterbedrijf Groningen hanteert de lijn dat risicomanagement nadrukkelijk wordt toegepast in de dagelijkse bedrijfsvoering. Behalve als onderdeel van de bedrijfsvoering komt risicomanagement ook terug in de vaststelling van de strategische koers met aandeelhouders en Raad van Commissarissen en maakt het (in)direct ook onderdeel uit bij de bepaling van de kaderstelling en uitwerking van jaarplannen.

Met ons streven om in 2018 onze processen rond assetmanagement gecertificeerd te hebben volgens ISO 55.000 is nadere uitwerking gegeven aan ons bedrijfswaardemodel met daaraan gekoppeld een risicomatrix. Het bedrijfswaardemodel is direct afgeleide van onze (strategische) bedrijfswaarden en bevat indicatoren op basis waarvan verstorende effecten kunnen worden gemonitord. De aan het bedrijfswaardemodel gekoppelde risicomatrix geeft een transparante en reproduceerbare sturing aan noodzakelijke acties ingeval risicotoleranties worden overschreden.

64 RISICOPROFIEL

Strategische risico's

Bescherming drinkwaterbronnen

Het kunnen leveren van voldoende en betrouwbaar drinkwater is voor Waterbedrijf Groningen van groot belang. Hiervoor dienen voldoende bronnen beschikbaar te zijn. Voor het produceren van drinkwater maken wij gebruik van zowel grondwater als oppervlaktewater afkomstig uit de Drentsche Aa. Ten aanzien van onze drinkwaterbronnen wij voeren een actief omgevingsmanagement, houden wij de ontwikkelingen met potentiële invloed op de kwaliteit van onze drinkwaterbronnen scherp in de gaten en acteren wij proactief wanneer zich bedreigingen aandienen. Zo wordt de kwaliteit van het grond- en oppervlaktewater frequent onderzocht. Omtrent het gebruik van de bronnen zijn afspraken gemaakt met verschillende belanghebbende partijen. Met deze partijen wordt tevens gesproken over de inrichting en het beheer van onze wingebieden. Tevens stimuleren wij agrariërs in de nabijheid van onze bronnen om het gebruik van bestrijdingsmiddelen te beperken teneinde de kwaliteit van bronnen te verbeteren.

Kwaliteit en leveringszekerheid drinkwater

Om de leveringszekerheid te waarborgen is een juiste inschatting van de vraag naar drinkwater op de middellange en lange termijn van groot belang. In 2016 is voor de periode 2016 – 2040 een hernieuwd Watervoorzieningsplan Groningen en Drenthe opgesteld. Dit plan geeft voor de lange termijn inzicht in de drinkwaterbehoefte en de mate waarin deze is afgedekt via inzetbare capaciteit en strategische reserves alsook in de benodigde infrastructuur. De totstandkoming van dit plan is mede gebaseerd op een zogenaamde Verstoringsrisico Analyse (VRA).In 2016 heeft de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT), vanuit haar toezichthoudende taak, goedkeuring gegeven aan voornoemd strategisch leveringsplan en de onderliggende VRA.

Begin 2018 heeft een tussentijdse update plaatsgevonden van het watervoorzieningsplan 2016 - 2040. De belangrijkste veranderingen zijn in kaart gebracht en de consequenties zijn beoordeeld en waar nodig vastgelegd in vervolgacties.

Om een goede waterkwaliteit te waarborgen zorgen wij voor een adequate winning, zuivering en distributie. Wij controleren de kwaliteit van ons drinkwater op verschillende punten in het proces van ‘bron tot tap’. Dit conform het in de wet voorgeschreven en vastgestelde meetprogramma. Belangrijke risico’s worden in dit kader geïdentificeerd en waar overschrijdingen dreigen plaats te vinden worden deze tijdig gesignaleerd en kunnen adequate maatregelen worden genomen.

Beheer assets drinkwater

Voor het beheer van onze assets beschikt Waterbedrijf Groningen over eenduidige normen en doelstellingen inzake het ontwerp van winning, zuivering en distributie.

Door proactief onderhoud aan onze assets voorkomen wij dat op lange termijn het onderhoud zich gaat ophopen en/of afbreuk wordt gedaan aan de betrouwbare werking van ons drinkwatersysteem. Als asset-intensief bedrijf wil Waterbedrijf Groningen de prestaties van haar assets als systeem op de lange termijn beheersen binnen maatschappelijk aanvaardbare risico’s en kosten. Daarvoor is een certificeerbaar systeem van

65 assetmanagement ingericht op basis van de ISO 55.000 normstelling. Hierbij is specifieke uitwerking gegeven aan: bedrijfswaardemodel en risicomatrix, asset beheerprocessen en de verschillende assetmanagement rollen, functies en competenties.

Operationele risico’s

Leveringszekerheid bij calamiteiten

Waterbedrijf Groningen streeft naar een hoge mate van betrouwbaarheid en continuïteit van de dienstverlening aan haar klanten. De normen hiervan zijn vastgelegd in de wetgeving en op onderdelen aangevuld en/of aangescherpt met bedrijfseigen normen. Als gevolg van een calamiteit bestaat de kans dat er niet voldoende betrouwbaar drinkwater geleverd kan worden. Daarvoor is er een ‘stand-by’ crisisorganisatie ingericht die bij calamiteiten kan optreden om de levering van voldoende en betrouwbaar drinkwater zeker te stellen en overlast voor klanten zo veel mogelijk te beperken. Periodiek wordt gerapporteerd over calamiteiten, incidenten en kwaliteitsafwijkingen. Ook worden periodiek calamiteitenoefeningen gehouden, zowel intern als met externe stakeholders, en wordt de kennis inzake verstoringsprocedures onderhouden via toolbox bijeenkomsten en op een interactieve wijze getoetst.

Als gevolg van de gaswinning in ons verzorgingsgebied treden aardbevingen op, hetgeen een verhoogd risico met zich meebrengt op verstoring van onze wettelijke en/of contractuele leveringsverplichting. Om deze reden inspecteren wij onze bedrijfsmiddelen op zichtbare schade en voeren wij storingsanalyses uit op de drinkwaterinfrastructuur. Voor zover beschikbaar hanteren wij bij nieuwbouw en/of renovatiewerkzaamheden aardbevingsbestendige normstellingen.

Kwaliteit dienstverlening

Dagelijks gebruiken ongeveer 580.000 consumenten en een groot aantal bedrijven ons drinkwater. Naast een kwalitatief goed product willen wij ook, ter voorkoming van ontevreden klanten en mogelijke imagoschade, een constante goede dienstverlening bieden. Om zicht te hebben op onze klanttevredenheid wordt deze continu, zowel kwantitatief als kwalitatief, gemonitord.

Veiligheid op werkplek

De kern van ons veiligheidsbeleid is dat ‘elke medewerker recht heeft op een veilige werkplek’. Het risico bestaat dat een medewerker onvoldoende kennis heeft van noodzakelijk te treffen veiligheidsmaatregelen of dat sprake is van een laag veiligheidsbewustzijn. Om deze risico’s te ondervangen zijn al onze monteurs en operators VCA opgeleid en zijn alle leidinggevenden VCA VOL gecertificeerd. Op grond van de Arbo-wet worden risico’s van de arbeid door de werknemers schriftelijk vastgelegd en zo nodig aangepast. Dit gebeurt door het periodiek laten uitvoeren van een Risico-inventarisatie en Evaluatie door een onafhankelijke, deskundige externe partij.

66 De normen van het VCA** systeem worden bedrijfsbreed toegepast om de veiligheid te borgen. Als onderdeel hiervan worden er periodiek zogenaamde toolbox meetings georganiseerd en wordt er periodiek gerapporteerd over VGWM- incidenten.

ICT beveiliging

Door een toenemende druk van cyberaanvallen is de aandacht voor ICT beveiliging groot. De grondslagen voor de getroffen beveiligingsmaatregelen zijn vastgelegd in een eenduidig beveiligingsbeleid. Daarnaast vindt er een continue monitoring plaats op beveiligings-incidenten en externe aanvallen. Het beveiligingsbeleid en de kwaliteit van de daadwerkelijk getroffen beveiligingsmaatregelen worden periodiek geaudit.

De mate waarin medewerkers zich bewust zijn van hun rol rond beveiliging wordt beoordeeld via legal hacks en social engineering attacks. Daarnaast besteden wij regelmatig aandacht aan voorlichting aan onze medewerkers.

Naast het nemen van preventieve beveiligingsmaatregelen is het tevens van belang te oefenen hoe dreigingen het hoofd kunnen worden geboden ingeval van een calamiteit. Om deze reden hebben wij in 2017 deelgenomen aan de landelijke operationele cyberoefening ISODOOR II. Een nationale oefening georganiseerd door de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV), waaraan circa 60 publieke en private partijen hebben deelgenomen.

Beveiliging klant- en medewerkersgegevens

Per 25 mei 2018 is de Algemene Verordening Persoonsgegevens (AVG) van toepassing, als opvolger van de Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp). Ter voorbereiding op de invoering van de AVG zijn in 2017 een nulmeting en een data protection impact assessment uitgevoerd en zijn de noodzakelijke beveiligings- en beheersmaatregelen getroffen c.q. in voorbereiding. Naast technische maatregelen w.o. gebruikersrechten, verwerkingsregister en verwerkingsovereenkomsten is/wordt veel aandacht besteed aan voorlichting en bewustwording inzake privacy gevoeligheid van gegevens.

Financiel̈ e risico’s

Niet drinkwateractiviteiten

Uitvloeisel van onze meerjarige strategie is dat wij naast drinkwater ook andersoortige – niet drinkwater – activiteiten verrichten. In het bijzonder activiteiten rond industriewater en duurzame (hernieuwbare) warmte- en koude- voorziening. Ter voorkoming dat de risico’s die samenhangen met deze activiteiten hun weerslag hebben op onze drinkwateractiviteiten, zijn deze andersoortige activiteiten ondergebracht in afzonderlijke juridische entiteiten (voornamelijk joint ventures). Vanuit drinkwater (N.V. Waterbedrijf Groningen) worden geen (moeder)garanties verstrekt aan deze juridische entiteiten. Aan de bedrijfsvoering binnen deze afzonderlijke juridische activiteiten liggen zelfstandige risicomodellen en risico afwegingen ten grondslag

Krediet en renterisico’s

67 Gezien de aard van onze activiteiten zijn wij afhankelijk van externe financiering. Ter voorkoming dat wij niet (tijdig) kunnen beschikken over de noodzakelijke financiële middelen voor onze bedrijfsvoering stellen wij jaarlijks een financieel meerjarenplan en een meerjarig investeringsplan op. Op basis waarvan de jaarlijkse financieringsbehoefte wordt bepaald. In ons treasurystatuut zijn daarnaast richtlijnen vastgelegd voor korte, middellange en lange termijnfinanciering. Dit afgestemd op de aard van onze assets (lange levensduur).

Daarnaast streven wij ernaar om de invloed van rente op onze drinkwatertarieven te beperken. Om dit renterisico te beheersen zijn diverse maatregelen vastgelegd in het treasurystatuut. Ten aanzien van het gebruik van derivaten wordt een terughoudend beleid gevoerd. Het aangaan van zogenaamde open (derivaten)posities is uitgesloten.

Jaarlijks wordt het treasurystatuut geëvalueerd en de naleving van dit beleid beoordeeld.

Fraude en integriteitsrisico

Vanuit onze maatschappelijke functie verwachten stakeholders dat wij integer handelen. Wij streven er dan ook naar om dit risico zoveel mogelijk te reduceren. Onder andere door een adequate inrichting van onze administratieve organisatie en interne beheersmaatregelen.

Fraude kan echter iedere organisatie overkomen en is vaak gebaseerd op samenloop van omstandigheden die ertoe kunnen leiden dat waarden aan de onderneming onrechtmatig worden onttrokken en/of misleiding ten aanzien van de verslaglegging plaatsvindt. De door ons van belang geachte normen en gedragsregels zijn vastgelegd in een gedragscode, welke maatgevend is voor ieders handelen. Daarnaast zijn alle functies door ons geclassificeerd naar fraudegevoeligheid met daaraan gekoppeld een eenduidig screeningsbeleid.

Incassorisico’s

Om risico’s op niet betalende klanten te verkleinen wordt een actief debiteurenbeheer gevoerd. Notoire wanbetalers drinkwater worden na een zorgvuldige communicatie en afstemming afgesloten van het drinkwaternet, waarbij de wettelijke voorwaarden in acht worden genomen.

Vennootschapsbelasting

Door veranderde fiscale wetgeving valt in beginsel het gehele vermogen van N.V. Waterbedrijf Groningen onder de vennootschapsbelasting. Gesprekken lopen met de Belastingdienst over een vaststellingsovereenkomst, waarin de uitgangspunten van de vennootschapsbelastingplicht overheidsbedrijven voor de drinkwatersector zijn opgenomen. De levering van drinkwater wordt in de vaststellingsovereenkomst beschouwd als wettelijke activiteit op basis van de Drinkwaterwet, waarmee niet in concurrentie wordt getreden. Dit betekent dat de overheidstakenvrijstelling kan worden toegepast, waardoor over de drinkwateractiviteiten geen vennootschapsbelasting verschuldigd is.

Daarnaast is Waterbedrijf Groningen met de Belastingdienst in gesprek over de vennootschapsbelasting op niet wettelijke activiteiten (drinkwaterlevering). Activiteiten die nagenoeg volledig worden uitgevoerd in afzonderlijke juridische entiteiten rond industriewater en energie & water. Ten aanzien van de bepaling van de fiscale waardering en transfer pricing laten wij ons bijstaan door fiscale specialisten van Loyens & Loeff en PricewaterhouseCoopers Advisory.

Compliance risico’s

68 Wet- en regelgeving waaraan Waterbedrijf Groningen is onderworpen, wordt met name gevormd door de Drinkwaterwet, het hieruit voortvloeiende Drinkwaterbesluit en diverse Regelingen, maar ook door wet- en regelgeving in het kader van milieu, privacy- en gegevensbescherming, arbeidsomstandigheden en aanbestedingswetgeving.

Naleving van geldende wet- en regelgeving is voor een belangrijk deel vastgelegd in verschillende beleidsdocumenten waaronder: Corporate Governance Code, ‘Normen en Doelstellingen’, VGWM-beleid, aanbestedingsbeleid en incassobeleid. Verder vindt op regelmatige basis overleg plaats binnen onze brancheorganisatie Vewin over geldende wet- en regelgeving en de betekenis van aangekondigde wijzigingen en is er overleg met verschillende vergunningverleners.

In 2017 is een compliance managementsysteem ingericht, welke inzicht geeft in voornoemde regelgeving en de wijze waarop de naleving van deze regelgeving is verankerd in onze (operationele) bedrijfsvoering. Voor 2018 staat een verdere vervolmaking en verankering van dit systeem gepland.

Verder heeft de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) in het kader van haar reguliere controles Waterbedrijf Groningen op verschillende onderdelen van de Drinkwaterwet gecontroleerd en vastgesteld dat op de gecontroleerde onderdelen de geldende regeling wordt nageleefd. In het kader van tarieftoezicht zijn door de ILT enkele verbeterpunten gerapporteerd, die door Waterbedrijf Groningen actief zijn/worden opgevolgd.

69 KERNCIJFERS

70 Kerncijfers

Nr. Kerncijfer Eenheid 2017 2016

Financieel: 1 Bedrijfsopbrengsten € miljoen 55,2 52,8 2 Bedrijfsresultaat € miljoen 6,5 5,2 3 Resultaat € miljoen 2,1 3,8 4 Investeringen drinkwater € miljoen 19,5 17,5 5 Investeringen WBGD € miljoen 0,1 0,0 6 Current ratio 0,48 0,37 7 Solvabiliteit % 37,9 38,7 8 Drinkwaterprijs kleinverbruik €/m3 1,14 1,14 9 Aandeel in resultaat North Water B.V. € miljoen 1,1 0,8 10 Aandeel in resultaat WarmteStad B.V. € miljoen ‑3,4 ‑0,1

Klanten: 11 Aantal aansluitingen x1 288 213 284 767 12 Afzet drinkwater netto 1.000 m3 43 742 43 310 13 Inkoop drinkwater 1.000 m3 3 708 3 680

Personeel: 14 Aantal fte in dienst 31/12 x1 220,9 214,0 15 Gemiddelde loonkosten € 1.000 70 806 69 393 16 Ziekteverzuim % 4,0 4,0

Productie en distributie: 17 Lengte hoofdleidingnet > 50 mm km 5 115 5 084 18 Niet in rekening gebracht verbruik % 4,4 5,3 (NIRG)

Toelichting kerncijfers:

Current ratio = vlottende activa/vlottende passiva (= liquiditeitsratio) Solvabiliteit = eigen vermogen in % van het balanstotaal Drinkwaterprijs kleinverbruik = volgens Vewin norm bij een gemiddeld verbruik van 94,2 m3 per jaar per huishouden.

71 JAARREKENING 2017

72 Geconsolideerde balans per 31 december 2017 (voor winstbestemming)

Bedragen x 1.000 euro ACTIVA 31-12-2017 31-12-2016

Immateriële vaste activa (1) 1 871 571 Materiële vaste activa (2) 157 296 148 556 Financiële vaste activa (3) 21 318 20 474 180 485 169 601

Voorraden (4) 880 919 Vorderingen (5) 11 690 13 251 Liquide middelen (6) 876 482 13 446 14 652

Totaal Activa 193 931 184 253

PASSIVA 31-12-2017 31-12-2016

Gestort en opgevraagd kapitaal 141 141 Agio 6 305 6 305 Overige reserves 64 918 61 102 Resultaat verslagjaar 2 145 3 816 73 509 71 364

26 366 23 741

6 243 7 160

60 000 42 500

Schulden aan kredietinstellingen (11) 2 619 13 743 Overige kortlopende schulden (12) 25 194 25 745 27 813 39 488

Totaal Passiva 193 931 184 253

73 Geconsolideerde winst- en verliesrekening over 2017

Bedragen x 1.000 euro 2017 2016 Netto omzet (13) 45 319 44 861 Baten uit bijdragen van derden (14) 1 415 1 196 Overige bedrijfsopbrengsten (15) 8 487 6 750 9 902 7 946

SOM DER BEDRIJFSOPBRENGSTEN 55 221 52 807

Waterinkopen, energie, chemicaliën 3 832 3 708 Kosten uitbesteed werk (16) 14 223 12 544 Salarissen en sociale lasten (17) 14 636 14 528 Afschrijvingen immateriële vaste activa 110 395 Afschrijvingen materiële vaste activa 9 354 9 882 Belastingen, heffingen en verzekeringen (18) 976 971 Overige bedrijfskosten (19) 5 571 5 581

SOM DER BEDRIJFSLASTEN 48 702 47 609

BEDRIJFSRESULTAAT 6 519 5 198

Rentebaten (20) 42 40 Rentelasten (20) ‑2 233 ‑2 257 ‑2 191 ‑2 217

Resultaat uit deelnemingen (21) ‑2 086 850

RESULTAAT VOOR BELASTING 2 242 3 831

Winstbelasting ‑97 ‑15

RESULTAAT 2 145 3 816

74 Geconsolideerd kasstroomoverzicht over 2017

Bedragen x 1.000 euro 2017 2016 Bedrijfsresultaat 6 519 5 198

Afschrijvingen 9 464 10 277 Amortisatie bijdragen van derden ‑1 415 ‑1 196 Mutatie voorzieningen ‑917 ‑125 Mutatie werkkapitaal *) en **) ‑55 2 921

Financiële baten en lasten ‑2 191 ‑2 218

KASSTROOM UIT OPERATIONELE ACTIVITEITEN 11 405 14 857

Investeringen in im-/materiële vaste activa**) ‑18 089 ‑17 454 Desinvesteringen materiële activa 28 11 Kapitaalstorting in deelnemingen ‑3 000 ‑3 000 Verstrekte leningen deelnemingen 70 ‑700 Ontvangsten uitgifte aandelen 0 0

KASSTROOM UIT INVESTERINGSACTIVITEITEN ‑20 991 ‑21 143

Ontvangsten bijdragen van derden**) 3 604 1 018 Langlopende leningen 20 000 0 Aflossing langlopende lening ‑2 500 ‑2 500

KASSTROOM UIT FINANCIERINGSACTIVITEITEN 21 104 ‑1 482

MUTATIE GELDMIDDELEN 11 518 ‑7 768

GELDMIDDELEN PER 31 DECEMBER: Liquide middelen 876 482 Kortlopend bankkrediet ‑119 ‑11 243 757 ‑10 761

GELDMIDDELEN PER 1 JANUARI: Liquide middelen 482 948 Kortlopend bankkrediet ‑11 243 ‑3 941 ‑10 761 ‑2 993

MUTATIE GELDMIDDELEN 11 518 ‑7 768

*) Voorraden en vorderingen onder aftrek van overige kortlopende schulden en kortlopende aflossingsverplichtingen.

**) Ten opzichte van de balansmutatie gecorrigeerd voor non cash items.

75 Algemene toelichting en grondslagen van waardering en resultaatbepaling

Algemeen

N.V. Waterbedrijf Groningen levert drinkwater in de provincie Groningen en aan het Drentse Eelde en Paterswolde. Hiervoor gebruikt ze grond- en oppervlaktewater.

N.V. Waterbedrijf Groningen is een naamloze vennootschap naar Nederlands recht, statutair gevestigd in Nederland te Groningen, Griffeweg 99. De naamloze vennootschap is ingeschreven bij de Kamer van Koophandel onder nummer 02008621. De jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met de wettelijke bepalingen van titel 9 BW 2 en de in Nederland algemeen geldende grondslagen voor financiële verslaggeving. De jaarrekening is opgemaakt d.d. 11 juni 2018.

Voor zover niet anders vermeld zijn de bedragen verantwoord in duizenden euro’s (functionele valuta). Bij het opstellen van de jaarrekening is uitgegaan van de continuïteitsveronderstelling.

Oordelen en schattingen

Om de grondslagen en regels voor het opstellen van de jaarrekening te kunnen toepassen, is het nodig dat de directie van N.V. Waterbedrijf Groningen zich over verschillende zaken een oordeel vormt, en dat de directie schattingen maakt die essentieel kunnen zijn voor de in de jaarrekening opgenomen bedragen. Indien het voor het geven van het in art. 2:362 lid 1 BW vereiste inzicht noodzakelijk is, is de aard van deze oordelen en schattingen inclusief de bijbehorende veronderstellingen opgenomen bij de toelichting op de betreffende jaarrekeningposten.

Grondslagen voor consolidatie

Geconsolideerd worden die ondernemingen waarin N.V. Waterbedrijf Groningen rechtstreeks of middellijk voor 50% of meer deelneemt in het geplaatste kapitaal en waar N.V. Waterbedrijf Groningen overheersende zeggenschap kan uitoefenen op het zakelijk en financieel beleid. Hierbij worden mede in aanmerking genomen de financiële instrumenten die potentiële stemrechten bevatten en direct kunnen worden uitgeoefend. Deelnemingen in joint ventures worden, gezien het ontbreken van overwegende zeggenschap, niet mee geconsolideerd. Ten aanzien van Waterlaboratorium Noord B.V., WarmteStad B.V. en North Water B.V. is geen sprake van overheersende zeggenschap, daarom zijn deze deelnemingen niet in de consolidatie betrokken.

N.V. Waterbedrijf Groningen staat aan het hoofd van de groep. De geconsolideerde jaarrekening omvat de geconsolideerde financiële positie, resultaten en kasstromen 2017 van N.V. Waterbedrijf Groningen, SamenWater B.V en Waterbedrijf Groningen Duurzaam B.V.

SamenWater B.V. heeft als vestigingsplaats Groningen en heeft als belangrijkste activiteit het verrichten van activiteiten met enige relatie tot industrie- en proceswater, in de ruimste zin des woords. SamenWater B.V. heeft gedurende het boekjaar geen werknemers in dienst.

76 Waterbedrijf Groningen Duurzaam B.V. heeft als vestigingsplaats Groningen en heeft als belangrijkste activiteit het verzorgen, ontwikkelen en uitvoeren van activiteiten in relatie tot energie en water, alsmede het verrichten van al hetgeen met vorenstaande verband houdt of daartoe in de ruimste zin bevorderlijk kan zijn. Waterbedrijf Groningen Duurzaam B.V. heeft gedurende het boekjaar geen werknemers in dienst.

De financiële gegevens van de geconsolideerde deelnemingen zijn integraal in de geconsolideerde jaarrekening opgenomen. Intercompany-transacties, intercompany-winsten en onderlinge vorderingen en schulden tussen groepsmaatschappijen worden geëlimineerd.

Voor een overzicht van de niet geconsolideerde maatschappijen en kapitaalbelangen wordt verwezen naar de toelichting van de financiële vaste activa.

N.V. Waterbedrijf Groningen heeft geen aansprakelijkheidsstellingen overeenkomstig artikel 2:403 BW afgegeven.

Salderen

Een actief en een post van het vreemd vermogen worden gesaldeerd in de jaarrekening opgenomen uitsluitend indien en voor zover:

een deugdelijk juridisch instrument beschikbaar is om het actief en de post van het vreemd vermogen gesaldeerd en simultaan af te wikkelen; en het stellige voornemen bestaat om het saldo als zodanig of beide posten simultaan af te wikkelen.

Vergelijkende cijfers

Teneinde het inzicht in de totstandkoming van het resultaat te vergroten zijn posten, verantwoord in de winst-en- verliesrekening, waar nodig geherrubriceerd. Vergelijkende cijfers zijn dienovereenkomstig aangepast.

77 Grondslagen voor waardering van activa en passiva

Algemeen

Een actief wordt in de balans opgenomen wanneer het waarschijnlijk is dat de toekomstige economische voordelen naar de onderneming zullen toevloeien en de waarde daarvan betrouwbaar kan worden vastgesteld. Een verplichting wordt in de balans opgenomen wanneer het waarschijnlijk is dat de afwikkeling daarvan gepaard zal gaan met een uitstroom van middelen en de omvang van het bedrag daarvan betrouwbaar kan worden vastgesteld.

Voor zover niet anders vermeld worden de activa en de passiva opgenomen tegen nominale waarde.

Financiële instrumenten

Onder financiële instrumenten worden zowel primaire financiële instrumenten zoals vorderingen, effecten en schulden, als financiële derivaten verstaan.

Alle aan- en verkopen volgens standaard markconventies van financiële activa worden opgenomen per transactiedatum, dat wil zeggen de datum waarop de groep de bindende overeenkomst aangaat.

De primaire financiële instrumenten van N.V. Waterbedrijf Groningen dienen ter financiering van de operationele activiteiten van de onderneming of vloeien direct uit deze activiteiten voort. Het beleid van N.V. Waterbedrijf Groningen is om niet te handelen in financiële instrumenten. Voor de grondslagen van de primaire financiële instrumenten wordt verwezen naar de behandeling per balanspost.

De reële waarde van de financiële instrumenten die op actieve markten worden verhandeld per de verslagdatum, wordt bepaald op basis van genoteerde beurskoersen, zonder aftrek van transactiekosten. Voor financiële instrumenten die niet op een actieve markt worden verhandeld, wordt de reële waarde bepaald met passende waarderingsmethoden.

In de balans opgenomen financiële instrumenten zijn gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs, normaal gesproken de nominale waarde, tenzij anders vermeld. Belangrijke afwijkingen tussen nominale waarde en reële waarde worden per post toegelicht.

N.V. Waterbedrijf Groningen maakt gebruik van afgeleide financiële instrumenten ter afdekking van de gelopen risico’s betreffende de renteschommelingen.

Een in een contract besloten derivaat (‘embedded derivative’) wordt afgescheiden van het basiscontract indien aan onderstaande voorwaarden is voldaan:

er bestaat geen nauw verband tussen de economische kenmerken en risico’s van het in het contract besloten derivaat en de economische kenmerken en risico’s van het basiscontract; een afzonderlijk instrument met dezelfde voorwaarden als het in het contract besloten derivaat zou voldoen aan de definitie van een derivaat; en het samengestelde instrument wordt niet tegen reële waarde gewaardeerd met verwerking van de reële

78 waardeveranderingen in het resultaat.

Op basis van deze voorwaarden is geen sprake van in contracten besloten derivaten die afgescheiden dienen te worden van het betreffende basiscontract. Tevens is geen sprake van andersoortige derivaten. Op het moment van de eerste verantwoording worden derivaten onder de reikwijdte van RJ 290 gerubriceerd en gewaardeerd.

Immateriële vaste activa

Een immaterieel vast actief wordt in de balans opgenomen als:

het waarschijnlijk is dat de toekomstige economische voordelen die een actief in zich bergt, zullen toekomen aan de groep; en de kosten van het actief betrouwbaar kunnen worden vastgesteld.

Uitgaven inzake een immaterieel vast actief die niet aan de voorwaarden voor activering voldoen worden rechtstreeks in de winst- en verliesrekening verantwoord.

De immateriële vaste activa die zijn verkregen bij de acquisitie van een groepsmaatschappij worden tegen de reële waarde op het verkrijgingsmoment opgenomen.

De immateriële vaste activa worden gewaardeerd tegen de verkrijgingsprijs of vervaardigingsprijs verminderd met de cumulatieve afschrijvingen en indien van toepassing cumulatieve bijzondere waardeverminderingsverliezen.

Het afschrijven van de immateriële vaste activa geschiedt stelselmatig op basis van de geschatte economische levensduur met een maximum van twintig jaar. De economische levensduur en afschrijvingsmethode worden aan het einde van ieder boekjaar opnieuw beoordeeld. Indien de geschatte economische levensduur langer is dan twintig jaar zal, vanaf het moment van verwerking aan het einde van elk boekjaar, een bijzondere waardeverminderingstest worden uitgevoerd.

Materiële vaste activa

De materiële vaste activa in eigen gebruik worden gewaardeerd tegen de kostprijs (verkrijgingsprijs of vervaardigingsprijs), minus eventuele investeringssubsidies, verminderd met de cumulatieve afschrijvingen en indien van toepassing cumulatieve bijzondere waardeverminderingsverliezen. In de verkrijgings- of vervaardigingsprijs zijn de door het eigen personeel bestede en in geld gewaardeerde arbeidsuren opgenomen. Er zijn geen rentekosten in de tegen de vervaardigingsprijs gewaardeerde materiële vaste activa opgenomen.

Indien de verwachting omtrent de afschrijvingsmethode, gebruiksduur en/of restwaarde in de loop van de tijd wijzigingen ondergaat, worden zij als een schattingswijziging verantwoord.

Ten aanzien van kosten van groot onderhoud is een voorziening opgenomen. Zodra deze kosten zich voordoen, worden deze aan de getroffen voorziening onttrokken. Alle overige onderhoudskosten worden direct in de winst- en verliesrekening verwerkt.

Indien voor een materieel vast actief sprake is van kosten die samenhangen met verplichtingen inzake ontmanteling en verwijdering van het actief en het herstel van het terrein waar het actief zich bevindt en deze verplichting wordt veroorzaakt door het neerzetten van het actief, worden deze kosten van herstel opgenomen als onderdeel van de boekwaarde van het actief, en gelijktijdig wordt een voorziening opgenomen voor hetzelfde bedrag.

79 Buiten gebruik gestelde materiële vaste activa worden gewaardeerd tegen de kostprijs dan wel de lagere opbrengstwaarde.

Een materieel vast actief wordt niet langer in de balans opgenomen na vervreemding of wanneer geen toekomstige prestatie-eenheden van het gebruik of de vervreemding worden verwacht. De bate of last die voortvloeit uit de desinvestering wordt in de winst- en verliesrekening verwerkt.

Financiële vaste activa

Deelnemingen waar N.V. Waterbedrijf Groningen invloed van betekenis uit kan oefenen op het financiële en zakelijke beleid, worden gewaardeerd tegen netto vermogenswaarde. Overige deelnemingen worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs. Indien sprake is van een duurzame waardevermindering vindt waardering plaats tegen deze lagere waarde; afwaardering vindt plaats ten laste van de winst- en verliesrekening. De onder de post financiële vaste activa opgenomen vorderingen op niet-groepsmaatschappijen worden gewaardeerd tegen de nominale waarde, onder aftrek van een voorziening wegens oninbaarheid.

Indien de waarde van de deelneming volgens de vermogensmutatiemethode nihil is geworden, wordt deze methode niet langer toegepast en blijft de deelneming bij ongewijzigde omstandigheden op nihil gewaardeerd. Hierbij worden andere belangen in de deelneming die feitelijk worden aangemerkt als een onderdeel van de netto-investering, ook meegenomen. Indien en voor zover geheel of ten dele voor de schulden van de deelneming wordt ingestaan respectievelijk een feitelijke verplichting bestaat de deelneming tot betaling van haar schulden in staat te stellen, wordt een voorziening opgenomen.

Voorraden

De voorraden zijn gewaardeerd tegen inkoopprijs en zo nodig afgewaardeerd naar lagere opbrengstwaarde onder aftrek van een voorziening voor incourantheid.

Vlottende vorderingen

De verstrekte leningen en overige vorderingen die geen onderdeel zijn van de handelsportefeuille, worden bij eerste verwerking opgenomen tegen de nominale waarde onder aftrek van een voorziening voor oninbaarheid.

Liquide middelen

Onder liquide middelen worden verstaan kasmiddelen, de tegoeden op bankrekeningen en wissels en cheques. Deposito’s worden onder liquide middelen opgenomen indien zij in feite -zij het eventueel met opoffering van rentebaten- ter onmiddellijke beschikking staan. Liquide middelen die (naar verwachting) langer dan twaalf maanden niet ter beschikking staan van de groep, worden als financiële vaste activa gerubriceerd.

Classificatie eigen vermogen en vreemd vermogen

Een financieel instrument of de afzonderlijke componenten van het instrument worden in de geconsolideerde jaarrekening als vreemd vermogen of als eigen vermogen geclassificeerd overeenkomstig de economische realiteit van de contractuele overeenkomst waaruit het financieel instrument voortvloeit. In de enkelvoudige jaarrekening wordt een

80 financieel instrument geclassificeerd overeenkomstig de juridische realiteit. Rente, dividenden, baten en lasten met betrekking tot een (deel van een) financieel instrument worden in de jaarrekening opgenomen afhankelijk van de classificatie van het financieel instrument als financiële verplichting respectievelijk als eigen-vermogensinstrument.

Bijdragen van derden

De bijdragen van derden worden gewaardeerd tegen de nominaal van derden ontvangen bijdragen in de aanleg van hoofd- en aansluitingleidingen verminderd met de amortisaties. De amortisatie van deze bijdragen vindt plaats in 30 respectievelijk 20 jaar, conform de afschrijvingstermijn van de investeringen in hoofd- en aansluitleidingen. Amortisatie start in het jaar van ingebruikname van de bijbehorende leiding. De jaarlijkse amortisatie wordt verantwoord onder de overige opbrengsten.

Voorzieningen

Een voorziening wordt gevormd indien de groep op balansdatum een in rechte afdwingbare of feitelijke verplichting heeft waarvan het waarschijnlijk is dat voor de afwikkeling een uitstroom van middelen noodzakelijk is en waarvan de omvang betrouwbaar is te schatten. De omvang van de voorziening wordt bepaald door de beste schatting van de bedragen die noodzakelijk zijn om de desbetreffende verplichtingen en verliezen per balansdatum af te wikkelen. De voorziening uitgestelde beloningen personeel is gewaardeerd tegen de contante waarde van de toekomstige betalingsverplichtingen, waarbij rekening is gehouden met de verwachte salarisstijgingen en tussentijdse uitstroom uit de organisatie. Tenzij anders vermeld, worden de overige voorzieningen gewaardeerd tegen nominale waarde.

Indien het waarschijnlijk is dat voor uitgaven die noodzakelijk zijn om een voorziening af te wikkelen een vergoeding van een derde zal worden ontvangen, wordt deze vergoeding gepresenteerd als een afzonderlijk actief.

Langlopende schulden

Dit zijn de schulden met een resterende looptijd van meer dan één jaar en zijn gewaardeerd tegen de nominale waarde. De aflossingsverplichtingen voor het komende boekjaar op langlopende leningen zijn gepresenteerd onder de kortlopende schulden aan kredietinstellingen.

Kortlopende schulden

Dit zijn de schulden met een resterende looptijd van minder dan één jaar en zijn gewaardeerd tegen de nominale waarde.

Niet langer in de balans opnemen van financiële activa en verplichtingen

Een financieel instrument wordt niet langer in de balans opgenomen indien een transactie er toe leidt dat alle of nagenoeg alle rechten op economische voordelen en alle of nagenoeg alle risico’s met betrekking tot de positie aan een derde zijn overgedragen.

Leasing

81 De beoordeling of een overeenkomst een lease bevat, vindt plaats op grond van de economische realiteit op het tijdstip van het aangaan van het contract. Het contract wordt aangemerkt als een leaseovereenkomst als de nakoming van de overeenkomst afhankelijk is van het gebruik van een specifiek actief of de overeenkomst het recht van het gebruik van een specifiek actief omvat.

In geval van operationele leasing worden de leasebetalingen lineair over de leaseperiode ten laste van de winst- en verliesrekening gebracht.

82 Grondslagen voor resultaatbepaling

Algemeen

Verantwoording van opbrengsten en kosten vindt plaats op het tijdstip waarop de desbetreffende leveringen plaatsvinden of diensten worden verricht. (Voorzienbare) verplichtingen en mogelijke verliezen die hun oorsprong vinden voor het einde van het boekjaar worden in acht genomen indien zij voor het opmaken van de jaarrekening bekend zijn geworden en overigens wordt voldaan aan de voorwaarden voor het opnemen van voorzieningen.

Netto omzet

De omzet omvat het vastrecht en het gefactureerde waterverbruik en de gefactureerde warmtelevering. Voor het bemeterde klein​verbruik en het capaciteitsverbruik omvat het waterverbruik het verbruik tot aan de laatste op​- namedatum van de watermeters. Indien geen opname gegevens zijn verkregen is op basis van een schatting van het waterverbruik over het boekjaar afgerekend. Eventuele verschillen tussen de schatting en werkelijk verbruik worden verantwoord in het jaar dat het werkelijke waterverbruik op basis van verkregen meterstanden worden afgerekend.

Dividend

Dividenden, verkregen van deelnemingen die tegen verkrijgingsprijs worden gewaardeerd, worden in de winst- en verliesrekening verwerkt indien N.V. Waterbedrijf Groningen daarop recht heeft verkregen en hun ontvangst waarschijnlijk is.

Exploitatiesubsidies

Exploitatiesubsidies worden ten gunste van de winst- en verliesrekening gebracht in het jaar ten laste waarvan de gesubsidieerde uitgaven komen, waarin de opbrengsten zijn gederfd dan wel waarin het exploitatietekort zich heeft voorgedaan.

Kosten

De kosten worden bepaald met inachtneming van de hiervoor reeds vermelde grondslagen van waardering en toegerekend aan het verslagjaar waarop zij betrekking hebben.

Geactiveerde bedrijfslasten

Onder de geactiveerde bedrijfslasten zijn de personeelskosten opgenomen ten dienste van de vervaardiging van materiële vaste activa.

Pensioenen

N.V. Waterbedrijf Groningen heeft de pensioenen voor haar medewerkers ondergebracht bij het Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds (ABP). Aan het personeel is een pensioen toegezegd op basis van een middelloonregeling. De betaalde premies worden als salariskosten in de resultatenrekening verantwoord. Vooruitbetaalde premies worden opgenomen

83 als overlopende activa indien dit tot een terugstorting leidt of tot een vermindering van toekomstige betalingen. Nog niet betaalde premies worden als verplichting op de balans opgenomen.

Afschrijvingen

De afschrijvingstermijnen van de materiële vaste activa zijn gebaseerd op de verwachte economische levensduur, waarbij de activa lineair worden afschreven rekening houdende met een restwaarde.

Rente

Renteopbrengsten worden tijdsevenredig in de winst- en verliesrekening verwerkt rekening houdend met de effectieve rentevoet van de desbetreffende actiefpost, indien hun bedrag bepaalbaar is en hun ontvangst waarschijnlijk. Periodieke rentelasten en soortgelijke lasten komen ten laste van het jaar waarover zij verschuldigd worden.

Vennootschapsbelasting

Sinds 1 januari 2016 zijn N.V. Waterbedrijf Groningen en SamenWater B.V. onderworpen aan de heffing van vennootschapsbelasting op grond van de Wet modernisering Vpb-plicht overheidsondernemingen. De heffing van vennootschapsbelasting geldt alleen voor de niet-wettelijke activiteiten.

N.V. Waterbedrijf Groningen maakt samen met SamenWater B.V. sinds 1 januari 2016 deel uit van een fiscale eenheid voor de vennootschapsbelasting. N.V. Waterbedrijf Groningen draagt de gehele acute vennootschapsbelasting (RJ 272.803-d). Daarnaast neemt N.V. Waterbedrijf Groningen zowel de eigen latente belastingposities als de eventueel aanwezige latente belastingposities van SamenWater B.V. op in de jaarrekening (RJ 272.806-a).

De vennootschapsbelasting wordt berekend tegen het geldende tarief over het resultaat van het boekjaar, waarbij rekening wordt gehouden met permanente verschillen tussen de winstberekening volgens de jaarrekening en de fiscale winstberekening, en waarbij actieve belastinglatenties (indien van toepassing) slechts worden gewaardeerd voor zover de realisatie daarvan waarschijnlijk is. Opgemerkt zij dat onderdelen van de implementatie van de vennootschapsbelastingplicht bij N.V. Waterbedrijf Groningen en SamenWater B.V. nog onderwerp zijn van overleg met de Belastingdienst. Naar verwachting zal het overleg met de Belastingdienst in 2018 worden afgerond.

84 Grondslagen voor het kasstroomoverzicht

Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de indirecte methode.

De geldmiddelen in het kasstroomoverzicht bestaan uit de liquide middelen en het kortlopend bankkrediet.

Kasstromen in vreemde valuta zijn omgerekend tegen een geschatte gemiddelde koers. Koersverschillen inzake geldmiddelen worden afzonderlijk in het kasstroomoverzicht getoond.

Ontvangsten en uitgaven uit hoofde van interest, ontvangen dividenden en winstbelastingen zijn opgenomen onder de kasstroom uit operationele activiteiten. Betaalde dividenden zijn opgenomen onder de kasstroom uit financieringsactiviteiten.

De verkrijgingsprijs van verworven groepsmaatschappijen en de verkoopprijs van verkochte groepsmaatschappijen worden opgenomen onder de kasstroom uit investeringsactiviteiten, voor zover betaling in geld heeft plaatsgevonden. De in deze groepsmaatschappijen aanwezige geldmiddelen zijn op de aankoopprijs respectievelijk de verkoopprijs in aftrek gebracht.

Transacties waarbij geen ruil van kasmiddelen plaatsvindt worden niet in het kasstroomoverzicht opgenomen.

85 Toelichting op de geconsolideerde balans

1. Immateriële vaste activa

De immateriële vaste activa betreft kantoorsoftware. De economische levensduur van de kantoorsoftware bedraagt 5 jaar en wordt lineair afgeschreven. De afschrijvingskosten zijn in de winst- en verliesrekening als onderdeel van de post Afschrijvingen.

De immateriële vaste activa kent het volgende verloop:

Bedragen x 1.000 euro 2017 2016 Boekwaarde per 1 januari 571 386 Investeringen 1 410 580 Afschrijvingen 110 395 Boekwaarde per 31 december 1 871 571

Cum. afschrijvingen 1 januari 4 641 4 246 Afschrijvingen 110 395 Cumulatieve afschrijvingen 31 december 4 751 4 641

Aanschafwaarde per 1 januari 5 212 4 632 Investeringen 1 410 580 Aanschafwaarde per 31 december 6 622 5 212

2. Materiële vaste activa

De economische levensduur in jaren voor de belangrijkste categorieën zijn als volgt vastgesteld: bedrijfsgebouwen en hoofdleidingen 30 jaar; waterwinputten, aansluitleidingen, machines en installaties 20 jaar; telecommunicatie 15 jaar en overige 5 - 10 jaar. Voor alle categorieën geldt dat liniair wordt afgeschreven. Op terreinen wordt niet afgeschreven. De terreinen in de waterwingebieden aangeschaft voor 1997 zijn vermeld onder “Bedrijfsgebouwen en terreinen” en worden gewaardeerd tegen lagere bedrijfswaarde.

De samenstelling en het verloop van de materiële vaste activa in het verslagjaar, onderverdeeld naar categorie, is als volgt:

86 Bedragen x 1.000 euro Bedrijfs- Installaties Distributie- Overige Werken in Totaal gebouwen, productie leidingen, duurzame uitvoering en terreinen installaties activa

Boekwaarde per 1 29 438 30 922 70 357 2 217 15 622 148 556 januari Investeringen 43 4 159 8 855 682 4 382 18 122 Desinvesteringen 0 0 0 ‑28 0 ‑28 Afschrijvingen 1 393 2 478 4 897 664 0 9 432 Bijzondere ‑78 0 0 0 0 ‑78 waardeverminderingen Boekwaarde per 31 28 166 32 603 74 315 2 207 20 004 157 296 december

Cum. afschrijvingen 1 26 503 27 188 137 937 3 105 0 194 733 januari (*) Afschrijvingen 1 393 2 478 4 897 664 0 9 432 Bijzondere ‑78 0 0 0 0 ‑78 waardeverminderingen Uit bedrijf genomen ‑166 ‑1 280 ‑421 ‑355 0 ‑2 222 activa Cum. afschrijvingen 27 652 28 386 142 413 3 414 0 201 865 31 december

Aanschafwaarde per 1 55 941 58 110 208 294 5 322 15 622 343 289 januari Investeringen 43 4 159 8 855 682 4 382 18 122 Desinvesteringen 0 0 0 ‑28 0 ‑28 Uit bedrijf genomen ‑166 ‑1 280 ‑421 ‑355 0 ‑2 222 activa Aanschafwaarde per 55 818 60 989 216 728 5 621 20 004 359 161 31 december

(*) De cum. afschrijvingen zijn inclusief bijzondere waardeverminderingen.

3. Financiële vaste activa

Het verloop van de financiële vaste activa is als volgt:

Bedragen x 1.000 euro 2017 2016 Deelnemingen 20 758 19 844 Leningen 560 630 Totaal 21 318 20 474

Het verloop van de financiële activa in deelnemingen is als volgt:

87 Bedragen x 1.000 euro 2017 2016 Saldo per 1 januari 19 844 16 189 Investeringen 3 000 3 000 Resultaat deelnemingen voorgaande jaren 0 ‑195 Resultaat deelnemingen ‑2 086 850 Saldo per 31 december 20 758 19 844

Bedragen x 1.000 euro 2017 2016 Vennootschap Vestigingsplaats Belang (%) Bedrag Belang (%) Bedrag

North Water B.V. Groningen 50% 17 774 50% 16 672 WarmteStad B.V. Groningen 50% 2 325 50% 2 713 Waterlaboratorium Noord Haren 50% 588 50% 388 B.V. Futuro B.V. Voorburg 25% 5 25% 5 Aqua Minerals B.V. Rijswijk ZH 3% 18 3% 18 KWH Water B.V. Nieuwegein 3% 48 3% 48

Totaal 20 758 19 844

De deelneming North Water B.V. bestaat voor € 2.941 uit een ongerealiseerde winst in verband met de verkoop van activa SamenWater B.V. aan North Water B.V.

Het verloop van de financiële activa van de leningen is als volgt:

Bedragen x 1.000 euro Saldo 1-1 Uitgeleend Aflossing/ Saldo 31-12 kort lopend Langlopende lening Waterlaboratorium Noord B.V. 630 0 ‑70 560

4. Voorraden

Deze voorraden betreffen materialen en gereedschappen voor installatie en onderhoud van de materiële vaste activa. In de post voorraden ten bedrage van € 880 (2016: € 919) is een voorziening voor incourantheid van € 66 (2016: € 64) opgenomen.

5. Vorderingen

Bedragen x 1.000 euro 2017 2016 Waterdebiteuren 4 625 5 319 Overige debiteuren 3 279 5 229 Vorderingen op maatschappijen waarin wordt deelgenomen 1 914 1 121 Omzetbelasting 989 446 Overige vorderingen 390 344 Overlopende activa 493 792 Totaal 11 690 13 251

88 De vorderingen op waterdebiteuren betreft de reeds aan de klanten verstuurde afrekeningen, verrekend met de in rekening gebrachte voorschotten. Ten aanzien van de vorderingen op debiteuren is ultimo boekjaar een voorziening voor oninbaarheid van € 769 (2016: € 835) gevormd.

De vorderingen op maatschappijen waarin wordt deelgenomen hebben de volgende samenstelling:

Bedragen x 1.000 euro 2017 2016 North Water B.V. 589 197 North Water Afvalwaterzuivering B.V. 75 48 WarmteStad B.V. 904 837 Warmtetransport Noordwest B.V. 88 0 Warmtenet Noordwest B.V. 150 0 NDEA B.V. 33 0 WKO Europapark B.V. 75 39 1 914 1 121

6. Liquide middelen

Bedragen x 1.000 euro 2017 2016 Kas 5 2 Bank 871 480 Totaal 876 482

Voor een toelichting op de beperkingen inzake de beschikbaarheid van geldmiddelen wordt verwezen naar de toelichting op de kortlopende schulden aan kredietinstellingen.

7. Eigen vermogen

De mutaties in het eigen vermogen worden onder punt 4 in de toelichting op de vennootschappelijke balans uiteengezet.

8. Bijdragen van derden

Bedragen x 1.000 euro Saldo 1-1 Ontvangsten Amortisatie Saldo 31-12 Bijdragen van derden 23 741 4 040 1 415 26 366

Hieronder worden begrepen de ontvangen bijdragen van derden in de aanleg van hoofd- en aansluitleidingen. Hiertegenover staat de verplichting, dat door de vennootschap de aansluiting in stand wordt gehouden. De jaarlijkse amortisatie wordt verantwoord onder de overige opbrengsten.

In 2017 is een schattingswijziging doorgevoerd bij de berekening van de jaarlijkse amortisatie. Vanaf 2017 komen de bijdragen van derden in hetzelfde tempo ten gunste van het resultaat als de afschrijvingslasten op de bijbehorende hoofd- en aansluitleidingen ten laste van het resultaat komen. Tot en met 2016 bedroeg de amortisatie 5% van het

89 saldo per 1 januari. Onderdeel van de schattingswijziging is een inhaalslag qua amortisatie van bijdragen van derden uit de jaren vóór 2017. Door de schattingswijziging is er vanaf 2017 sprake van een snellere amortisatie: de amortisatie 2017 is volgens de gewijzigde methodiek € 227 hoger dan volgens de methodiek tot en met 2016.

9. Voorzieningen

Bedragen x 1.000 euro Saldo 1-1 Toevoeging / vrijval Onttrekking Saldo 31-12 Uitgestelde Beloningen Personeel 298 30 31 297 Voormalig Personeel/WW-fonds 426 ‑49 214 163 Bijzonder Onderhoud 6 254 1 755 2 359 5 650 Herstelkosten Meetinstrumentarium 182 ‑49 0 133 7 160 1 687 2 604 6 243

De voorzieningen hebben een overwegend langlopend karakter.

De voorziening Uitgestelde Beloningen Personeel betreft de verplichtingen die voortvloeien uit de overgangsregeling inzake diensttijd gratificatie, zoals opgenomen in de CAO Waterbedrijven 2015-2017. De voorziening is gewaardeerd tegen contante waarde (op basis van een rekenrente van 1,4%). In de berekening is tevens rekening gehouden met toekomstige salarisstijgingen en tussentijdse uitstroom van personeelsleden.

De voorziening Voormalig Personeel/WW-fonds is opgenomen in verband met verplichtingen voortvloeiende uit het feit dat N.V. Waterbedrijf Groningen eigenrisicodrager is voor de Werkloosheidswet (WW). Deze verplichtingen betreffen mogelijke WW aanspraken en daarmee verband houdende bovenwettelijke aanvullingen. Deze voorziening is nominaal gewaardeerd. De werkelijke kosten in het verslagjaar worden aan de voorziening onttrokken.

De voorziening Bijzonder Onderhoud is ter dekking van kosten voortvloeiende uit toekomstig bijzonder onderhoud aan gebouwen, installaties en leidingwerk. Het meerjarig onderhoudsplan is de grondslag voor de voorziening, waarbij jaarlijks het onderhoudsplan wordt herzien en mogelijke effecten hiervan worden meegenomen in de aan te houden voorziening.

De voorziening Herstelkosten Meetinstrumentarium is gevormd ter dekking van de kosten voor het vroegtijdig vervangen van meetinstrumentarium, binnen de distributie-infrastructuur, welke niet voldoet aan de normaal te verwachten functionele specificaties. De voorziening is gebaseerd op een inschatting van het aantal te vervangen meetinstrumenten en daaraan toe te rekenen materiaal- en arbeidskosten. De voorziening is nominaal gewaardeerd.

10. Langlopende schulden

De langlopende schulden hebben het volgende verloop:

Bedragen x 1.000 euro 2017 2016 Stand per 1 januari 42 500 45 000 Mutatie 17 500 ‑2 500 Stand per 31 december 60 000 42 500

90 De langlopende schulden betreft drie leningen verkregen van kredietinstellingen:

een lening van € 35.000 (2016: € 35.000) met een resterende looptijd van 11 jaar, met een rentepercentage van 4,92%; een lening van € 7.500 (2016: € 10.000) met een resterende looptijd van 3 jaar met een variabel rentepercentage gebaseerd op 3 maands Euribor met een opslag van 0,15%. Voor deze lening is een tweetal in het basiscontract begrepen embedded derivaten afgesloten, waarvoor wordt verwezen naar de toelichting op de financiële instrumenten; Een lening van € 20.000 (2016: € 0) met een resterende looptijd van 15 jaar, met een rentepercentage van 1,89%.

Behoudens de door kredietinstellingen vereiste solvabiliteit van 25% en een ICR van minimaal 1,0 zijn er geen andere specifieke voorwaarden overeengekomen of zekerheden gesteld. Een bedrag van € 43.333 heeft een resterende looptijd van meer dan 5 jaar (2016: € 27.222).

11. Kortlopende schulden aan kredietinstellingen

Bedragen x 1.000 euro 2017 2016 Aflossingsverplichtingen op langlopende schulden 2 500 2 500 Bankkrediet 119 11 243 Totaal 2 619 13 743

N.V. Waterbedrijf Groningen heeft de mogelijkheid gebruik te maken van een tweetal rekeningcourant faciliteiten van in totaal € 15.223. Ten aanzien van deze faciliteiten zijn geen zekerheden gesteld. Het gebruik van deze faciliteiten (in samenhang met de beschikbaarheid van geldmiddelen) wordt beperkt door de verplichtingen voortvloeiende uit de ‘Regeling kasgeldleningen van werknemers aan het bedrijf van de werkgever’, zoals verantwoord onder de overige schulden.

12. Overige kortlopende schulden

Bedragen x 1.000 euro 2017 2016 Crediteuren 6 786 6 846 Schulden aan maatschappijen waarin wordt deelgenomen 316 407 Belastingen en sociale premies 874 906 Pensioenpremie 178 153 Grondwaterbelasting 0 2 Regeling kasgeldleningen van werknemers aan het bedrijf 3 081 2 872 van de werkgever Nog te betalen rente leningen kredietinstellingen 1 868 1 841 Overige schulden 2 785 2 908 Overlopende passiva inzake projecten 4 508 5 422 Vennootschapsbelasting 97 15 Verlofdagen personeel 4 567 4 155 Overlopende passiva 134 218 Totaal 25 194 25 745

91 De kortlopende schulden hebben een resterende looptijd korter dan een jaar.

De schulden aan maatschappijen waarin wordt deelgenomen hebben de volgende samenstelling:

Bedragen x 1.000 euro 2017 2016 Waterlaboratorium Noord B.V. 224 251 Futuro B.V. 47 63 Aqua Minerals B.V. 45 93 316 407

Niet in de balans opgenomen verplichtingen

De aan het einde van het verslagjaar aangegane inkoopverplichtingen bedragen € 2.516 (2016: € 3.839) en betreffen aangegane verplichtingen met derden voor operationele werkzaamheden (€ 343) en investeringswerken in uitvoering (€ 2.173), waarvan de verplichtingen in 2018 zullen worden afgewikkeld.

De aan het einde van het verslagjaar aangegane inkoopverplichting inzake de immateriële vaste activa betreft de aanschaf van een nieuw klantenadministratiesysteem. Dit project wordt in 2018 afgerond. Het project wordt gezamenlijk met WMD Drinkwater B.V. (WMD) uitgevoerd en 41,5% van de investering wordt door WMD gedragen. De inkoopverplichting die voor rekening van N.V. Waterbedrijf Groningen komt, bedraagt € 417 (2016: € 1.832). Na afronding worden over en weer gemaakte extra projectuitgaven besproken met de leverancier. Op dit moment is niet in te schatten of dit resulteert in een extra investeringsuitgave. Een eventuele extra uitgave wordt voor 41,5% door WMD gedragen.

Aan de Stichting Het Groninger Landschap is de toezegging gedaan om jaarlijks € 454 te betalen (tot en met 2028) ten behoeve van het op harmonische wijze laten samengaan van natuurontwikkeling en waterwinning.

Er bestaan huur- en leaseverplichtingen voor kantoorapparatuur ad € 50 over 2018 tot en met 2020. Hiervan heeft € 22 betrekking op 2018 en het restant op de jaren erna.

De CAO Waterbedrijven liep af per 30 juni 2017. De onderhandelingen over een nieuwe CAO zijn nog niet afgerond. Het is mogelijk dat een uiteindelijk nieuwe CAO zal leiden tot nabetalingen die ook betrekking hebben op 2017. Dat is echter niet zeker, ook is het niet mogelijk om de hoogte van deze eventuele nabetalingen te kwantificeren.

Financiële instrumenten

Het belangrijkste risico uit hoofde van de financiële instrumenten van N.V. Waterbedrijf Groningen is het prijsrisico, voornamelijk bestaande uit het rente/liquiditeitsrisico.

Het beleid van N.V. Waterbedrijf Groningen om deze risico’s te beperken, luidt als volgt:

Een deel van de langlopende schulden aan kredietinstellingen kent een variabel rentepercentage waardoor N.V. Waterbedrijf Groningen het risico loopt dat toekomstige kasstromen verbonden aan monetaire financiële instrumenten variëren in omvang als gevolg van wijzigingen in de variabele rente. N.V. Waterbedrijf Groningen heeft dit risico afgedekt middels een tweetal (in een basiscontract) besloten rentederivaten, te weten:

Een rentecap van 5,40%, nauw verbonden aan de lening groot € 12.500;

92 Een rentefloor van 3,175% (met een renteminimum van 4,70%), nauw verbonden aan de lening groot € 12.500.

De reële waarde van het samengestelde financiële instrument (langlopende lening inclusief bovenstaande in het basiscontract besloten rentederivaten) bedraagt -/- € 7.870.

Gebeurtenissen na balansdatum

Gebeurtenissen na balansdatum (tot het moment van opmaken van de jaarrekening) die nadere informatie geven over de feitelijke situatie per balansdatum zijn als zodanig verwerkt in de jaarrekening.

Er is geen sprake van gebeurtenissen na balansdatum die nadere informatie geven over de feitelijke situatie per balansdatum en die belangrijke financiële gevolgen hebben voor N.V. Waterbedrijf Groningen.

93 Toelichting op de geconsolideerde winst- en verliesrekening

13. Netto-omzet

De netto-omzet kan als volgt worden gespecificeerd:

Bedragen x 1.000 euro 2017 2016 Kleinverbruikers 31 153 30 945 Grootverbruikers 13 364 13 177 Zusterbedrijven 464 460 Tijdelijke leveringen 24 42 Warmtelevering 314 237 Totaal netto omzet 45 319 44 861

14. Baten uit bijdragen van derden

Dit betreft de amortisatie van de bijdragen van derden ten gunste van de exploitatie.

15. Overige bedrijfsopbrengsten

De overige bedrijfsopbrengsten kunnen als volgt worden gespecificeerd:

Bedragen x 1.000 euro 2017 2016 Vergoeding verrichte werkzaamheden voor derden 5 761 3 956 In rekening gebrachte kosten voor incasso, heraansluiting, 1 155 1 331 enz. Vastrecht brandkranen 773 763 Huren en pachten 272 370 Verkoop materialen 287 305 Overige opbrengsten 239 25 Totaal 8 487 6 750

16. Kosten uitbesteed werk

De kosten uitbesteed werk kunnen als volgt worden gespecificeerd:

94 Bedragen x 1.000 euro 2017 2016 Onderhoud 4 497 3 993 Laboratorium 2 415 2 223 ICT 2 739 2 824 Inning, marketing en communicatie 645 683 Onderzoek 327 322 Inhuur derden 3 600 2 499 Totaal 14 223 12 544

17. Salarissen en sociale lasten

Bedragen x 1.000 euro 2017 2016 Salarissen (inclusief vakantie- en eindejaarsuitkering) 12 243 11 937 Sociale lasten 1 482 1 433 Premie pensioenfonds 1 597 1 369 Overige personeelskosten 792 986 Totaal salarissen en sociale lasten 16 114 15 725 Waarvan geactiveerd onder materiële vaste activa ‑1 478 ‑1 197 Ten laste van de exploitatie 14 636 14 528

Pensioenen

De pensioenregeling van N.V. Waterbedrijf Groningen en haar groepsmaatschappijen is ondergebracht bij Stichting Pensioenfonds ABP. Het betreft een collectieve regeling waarbij meerdere werkgevers zijn aangesloten en is in wezen een toegezegd-pensioen-regeling, waarbij de pensioenuitkering gebaseerd is op de lengte van het dienstverband en het gemiddeld salaris van de werknemer gedurende dit dienstverband.

Per deelnemende onderneming is geen informatie beschikbaar inzake het saldo van de met de regeling samenhangende activa en passiva. Daarom wordt de regeling behandeld als toegezegde-bijdragenregeling en worden de verschuldigde pensioenpremies over het boekjaar als pensioenlasten in het resultaat verantwoord.

De belangrijkste kenmerken van deze pensioenregeling zijn:

Het betreft een middelloonregeling; Het bestuur van het pensioenfonds stelt jaarlijks de premie vast op basis van de dekkingsgraad en het verwachte rendement.

De belangrijkste kenmerken van de uitvoeringsovereenkomst zijn:

Deelneming in het bedrijfstakpensioenfonds is verplicht gesteld voor de werknemers en directie van N.V. Waterbedrijf Groningen en haar groepsmaatschappijen; N.V. Waterbedrijf Groningen en haar groepsmaatschappijen zijn verplicht tot betaling van de vastgestelde premies en kunnen, op basis van ontwikkelingen van de dekkingsgraad, verplicht worden gesteld tot bijstorting.

De beleidsdekkingsgraad van het bedrijfstakpensioenfonds bedraagt per 31 december 2017 104,4%. Omdat deze dekkingsgraad lager is dan de door het fonds gestelde norm van 128% en het wettelijk niet langer dan 5 jaar is toegestaan een beleidsdekkingsgraad, lager dan 104,2 % te hebben, moet het pensioenfonds mogelijk een nieuw

95 herstelplan bij De Nederlandsche Bank (DNB) indienen. De gevolgen van een mogelijk nieuw herstelplan zijn op dit moment nog niet bekend.

Aantal personeelsleden (ultimo boekjaar)

2017 2016 Aantal FTE Aantal FTE Directie & Staf 26 23,4 27 24,4 Finance & Control 17 15,5 20 18,5 Klant & Markt 47 42,6 45 40,9 Ingenieursbureau 30 29,1 30 29,1 Watervoorziening 98 95,8 89 87,0 Services en Informatievoorziening 17 14,5 17 14,1 Totaal 235 220,9 228 214,0

18. Belastingen, heffingen en verzekeringen

Bedragen x 1.000 euro 2017 2016 Grondwaterbelasting 526 525 Overige belastingen, heffingen en verzekeringen 450 446 Totaal 976 971

19. Overige bedrijfskosten

Bedragen x 1.000 euro 2017 2016 Kosten facilitaire dienstverlening 1 068 1 029 Vervoer en wagenparkbeheer 645 649 Kantoormiddelen 99 103 Contributies 23 28 Bijdragen samenwerkingsverbanden 1 439 1 474 Diverse kosten, inclusief dotatie voorzieningen 2 297 2 298 Totaal 5 571 5 581

De ten laste van het boekjaar gebrachte kosten van de externe accountant en de accountantsorganisatie en het gehele netwerk waartoe deze accountantsorganisatie behoort, zijn als volgt:

Bedragen x 1.000 euro 2017 2016 Controle jaarrekening 77 48 Andere niet-controlediensten 1 11 Totaal 78 59

20. Rentelasten en -baten

96 Bedragen x 1.000 euro 2017 2016 Rente langlopende leningen ‑2 209 ‑2 196 Overige rentelasten ‑24 ‑61 Rentebaten 42 40 Totaal ‑2 191 ‑2 217

21. Resultaat deelnemingen

De samenstelling van het resultaat deelnemingen is als volgt:

Bedragen x 1.000 euro 2017 2016 North Water B.V. 1 102 817 WarmteStad B.V. ‑3 388 ‑94 Waterlaboratorium Noord B.V. 200 127 Totaal ‑2 086 850

Het resultaat deelneming North Water B.V. bestaat uit het aandeel in de winst van 50% van North Water B.V. ter grootte van € 775 (2016: € 490) en de vrijval van € 327 in 2017 (2016: € 327) van de ongerealiseerde winst op de verkoop van de industriewateractiviteiten aan SamenWater B.V.

Het negatieve resultaat deelneming WarmteStad B.V. is het gevolg van het binnen het project Noordwest wegvallen van geothermie als beoogde warmtebron voor de levering van warmte. Er zal op een andere wijze voorzien worden in de productie van warmte. De aan geothermie bestede onderzoeksactiviteiten hebben derhalve geen waarde meer. Dit heeft in 2017 geleid tot een desinvestering.

22. Beloning topfunctionarissen

Per 1 januari 2013 is de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT) ingegaan. Deze verantwoording is opgesteld op basis van de volgende op NV Waterbedrijf Groningen van toepassing zijnde regelgeving:

Wet normering topinkomens; Uitvoeringsbesluit WNT (inclusief de normering voor topfunctionarissen zonder dienstbetrekking); Uitvoeringsregeling WNT; Controleprotocol WNT (voor verantwoordingen over 2017); Beleidsregels WNT 2017.

Het bezoldigingsmaximum in 2017 voor NV Waterbedrijf Groningen is € 181.000. Dit geldt naar rato en/of omvang van het dienstverband. Voor topfunctionarissen zonder dienstbetrekking geldt met ingang van 1 januari 2017 voor de eerste 12 kalendermaanden een afwijkende normering, zowel voor de duur van de opdracht als voor het uurtarief.

Tabel WNT (1 van 3) 97 Tabel WNT (1 van 3)

Bedragen in hele euro's R.A.M. Zwart A. Meijerman P.H.R. Brouns Functiegegevens Directeur Voorzitter RvC Voorzitter RvC Aanvang en einde functievervulling in 2017 1-1 - 31-12 1-1 - 31-12 - Omvang dienstverband (in fte) 1 - - Gewezen topfunctionaris? nee nee - (Fictieve) dienstbetrekking? ja nee -

Bezoldiging Individueel WNT-maximum 181 000 27 150 -

Beloning 163 147 9 857 - Beloningen betaalbaar op termijn 17 746 - -

-/- Onverschuldigd betaald bedrag - - - Totale bezoldiging 2017 180 893 9 857 -

Gegevens 2016 Aanvang en einde functievervulling in 2016 1-1 - 31-12 1-1 - 31-12 1-1 - 23-11 Omvang dienstverband (in fte) 1 - - Beloning plus belastbare onkostenvergoedingen 159 547 6 500 - Beloningen betaalbaar op termijn 15 390 - - Totale bezoldiging 2016 174 937 6 500 -

Tabel WNT (2 van 3)

Bedragen in hele euro's T.H. Haseloop- H.M. Geerts I. Noordhoff Amsing Functiegegevens Secretaris RvC Secretaris RvC Lid RvC Aanvang en einde functievervulling in 2017 1-1 - 31-12 - 1-1 - 31-12 Omvang dienstverband (in fte) - - - Gewezen topfunctionaris? nee - nee (Fictieve) dienstbetrekking? nee - nee

Bezoldiging Individueel WNT-maximum 18 100 - 18 100

Beloning 6 857 - 6 857 Beloningen betaalbaar op termijn - - -

-/- Onverschuldigd betaald bedrag - - - Totale bezoldiging 2017 6 857 - 6 857

Gegevens 2016 Aanvang en einde functievervulling in 2016 1-1 - 31-12 1-1 - 23-11 1-1 - 31-12 Omvang dienstverband (in fte) - - - Beloning plus belastbare onkostenvergoedingen 6 500 - 6 500 Beloningen betaalbaar op termijn - - - Totale bezoldiging 2016 6 500 - 6 500

98 Tabel WNT (3 van 3)

Bedragen in hele euro's P.H. Pellenbarg N.D. Smit H.A. Snapper Functiegegevens Lid RvC Lid RvC Lid RvC Aanvang en einde functievervulling in 2017 1-1 - 31-12 29-6 - 31-12 1-1 - 31-12 Omvang dienstverband (in fte) - - - Gewezen topfunctionaris? nee nee nee (Fictieve) dienstbetrekking? nee nee nee

Bezoldiging Individueel WNT-maximum 18 100 9 224 18 100

Beloning 6 857 3 432 6 857 Beloningen betaalbaar op termijn - - -

-/- Onverschuldigd betaald bedrag - - - Totale bezoldiging 2017 6 857 3 432 6 857

Gegevens 2016 Aanvang en einde functievervulling in 2016 1-1 - 31-12 - 1-1 - 31-12 Omvang dienstverband (in fte) - - - Beloning plus belastbare onkostenvergoedingen 6 500 - 6 500 Beloningen betaalbaar op termijn - - - Totale bezoldiging 2016 6 500 - 6 500

In de jaarrekening 2017 is in de WNT-verantwoording over 2016 een aanpassing met betrekking tot de bezoldiging van R.A.M. Zwart verwerkt. De aankoop van verlofuren ad € 3.972 (bedrag in euro’s) is in 2016 onterecht niet opgenomen in de WNT verantwoording 2016. Dit bedrag is in de vergelijkende cijfers aangepast. De aanpassing resulteert in een lagere bezoldiging en overstijgt hiermee niet het WNT maximum over het boekjaar 2016.

Uitkeringen wegens beëindiging dienstverband aan topfunctionarissen met of zonder dienstbetrekking In 2017 is geen sprake geweest van uitkeringen wegens beëindiging dienstverband aan topfunctionarissen met of zonder dienstbetrekking.

Overige rapportageverplichtingen op grond van de WNT Naast de hierboven vermelde topfunctionarissen zijn er geen overige functionarissen met dienstbetrekking die in 2017 een bezoldiging boven het individuele WNT-maximum hebben ontvangen. Er zijn in 2017 geen ontslaguitkeringen betaald aan overige functionarissen die op grond van de WNT dienen te worden vermeld, of die in eerdere jaren op grond van de WOPT of de WNT vermeld zijn of hadden moeten worden.

99 Vennootschappelijke balans per 31 december 2017 (voor winstbestemming)

Bedragen x 1.000 euro ACTIVA 31-12-2017 31-12-2016

Immateriële vaste activa 1 871 571 Materiële vaste activa (1) 156 449 147 720 Financiële vaste activa (2) 21 068 20 327 179 388 168 618

Voorraden 880 920 Vorderingen (3) 12 804 14 349 Liquide middelen 819 279 14 503 15 548

Totaal Activa 193 891 184 166

PASSIVA 31-12-2017 31-12-2016

Gestort en opgevraagd aandelenkapitaal 141 141 Agio 6 305 6 305 Overige reserves 64 918 61 102 Onverdeeld resultaat 2 145 3 816 73 509 71 364

26 366 23 741 6 243 7 160 60 000 42 500

Schulden aan kredietinstellingen 2 619 13 743 Overige kortlopende schulden (5) 25 154 25 658 27 773 39 401

Totaal Passiva 193 891 184 166

100 Vennootschappelijke winst- en verliesrekening over 2017

Bedragen x 1.000 euro 2017 2016 Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening 6 592 5 230 Rentelasten en -baten ‑2 161 ‑2 188 Resultaat uit deelnemingen (6) ‑2 189 789 Winstbelasting ‑97 ‑15 Nettowinst 2 145 3 816

101 Grondslagen van waardering en resultaatbepaling in de vennootschappelijke jaarrekening

De vennootschap heeft de enkelvoudige jaarrekening opgesteld volgens de wettelijke bepalingen van Titel 9 Boek 2 Burgerlijk Wetboek. De jaarrekening is opgemaakt op 11 juni 2018.

Voor de grondslagen voor de waardering van de activa en passiva en de bepaling van het resultaat, wordt verwezen naar de grondslagen van waardering en resultaatbepaling in de geconsolideerde jaarrekening, voor zover hierna niet anders wordt vermeld.

Met betrekking tot de Winst & Verliesrekening van N.V. Waterbedrijf Groningen is artikel 402, titel 9 BW2 toegepast op grond waarvan een vereenvoudigd model is opgenomen.

Vergelijkende cijfers

Teneinde het inzicht in de totstandkoming van het resultaat te vergroten zijn posten, verantwoord in de winst-en- verliesrekening, waar nodig geherrubriceerd. Vergelijkende cijfers zijn dienovereenkomstig aangepast.

102 Toelichting op de vennootschappelijke balans

De financiële gegevens van N.V. Waterbedrijf Groningen zijn verwerkt in haar geconsolideerde jaarrekening. De vennootschappelijke balans wordt toegelicht voor zover sprake is van significante afwijkingen ten opzichte van de geconsolideerde balans.

1. Materiële vaste activa

De economische levensduur in jaren voor de belangrijkste categorieën zijn als volgt vastgesteld; bedrijfsgebouwen en hoofdleidingen 30 jaar; waterwinputten, aansluitleidingen, machines en installaties 20 jaar; telecommunicatie 15 jaar en overige 5 - 10 jaar. Op terreinen wordt niet afgeschreven. De terreinen in de waterwingebieden aangeschaft voor 1997 zijn vermeld onder “Bedrijfsgebouwen en terreinen” en worden gewaardeerd tegen lagere bedrijfswaarde.

De samenstelling en het verloop van de materiële vaste activa in het verslagjaar, onderverdeeld naar categorie, is als volgt:

Bedragen x 1.000 euro

103 Bedrijfs- Installaties Distributie- Overige Werken in Totaal gebouwen, productie leidingen, duurzame uitvoering en terreinen installaties activa

Boekwaarde per 1 29 438 30 483 69 961 2 216 15 622 147 720 januari Investeringen 43 4 159 8 855 682 4 327 18 066 Desinvesteringen 0 0 0 ‑28 0 ‑28 Afschrijvingen 1 393 2 448 4 882 664 0 9 387 Bijzondere ‑78 0 0 0 0 ‑78 waardeverminderingen Boekwaarde per 31 28 166 32 194 73 934 2 206 19 949 156 449 december

Cum. afschrijvingen 1 26 689 26 963 137 924 3 105 0 194 681 januari (*) Afschrijvingen 1 393 2 448 4 882 664 0 9 387 Bijzondere ‑78 0 0 0 0 ‑78 waardeverminderingen Uit bedrijf genomen ‑166 ‑1 280 ‑421 ‑355 0 ‑2 222 activa Cum. afschrijvingen 27 838 28 131 142 385 3 414 0 201 768 31 december

Aanschafwaarde per 1 56 127 57 446 207 885 5 321 15 622 342 401 januari Investeringen 43 4 159 8 855 682 4 327 18 066 Desinvesteringen 0 0 0 ‑28 0 ‑28 Uit bedrijf genomen ‑166 ‑1 280 ‑421 ‑355 0 ‑2 222 activa Aanschafwaarde per 56 004 60 325 216 319 5 620 19 949 358 217 31 december

(*) De cum. afschrijvingen zijn inclusief bijzondere waardeverminderingen.

2. Financiële vaste activa

Het verloop van financiële activa is als volgt:

Bedragen x 1.000 euro 2017 2016 Deelnemingen 20 508 19 697 Leningen 560 630 Totaal 21 068 20 327

Het verloop van de financiële activa van de deelnemingen is als volgt:

104 Bedragen x 1.000 euro Vennootschap Belang (%) Saldo 1-1 Aankoop / Verkoop Resultaat Saldo 31-12 Uitbreiding 2017

SamenWater B.V. 100% 16 610 0 0 1 097 17 707 Waterbedrijf Groningen 100% 2 628 3 000 0 ‑3 486 2 142 Duurzaam B.V. Waterlaboratorium 50% 388 0 0 200 588 Noord B.V Futuro B.V. 25% 5 0 0 0 5 Aqua Minerals B.V. 3% 18 0 0 0 18 KWH Water B.V. 3% 48 0 0 0 48 Totaal 19 697 3 000 0 ‑2 189 20 508

Het verloop van de financiële activa van de leningen is als volgt:

Bedragen x 1.000 euro Saldo 1-1 Uitgeleend Aflossing/ Saldo 31-12 kort lopend Langlopende lening Waterlaboratorium Noord B.V. 630 0 ‑70 560

3. Vorderingen

Deze post is als volgt te specificeren:

Bedragen x 1.000 euro 2017 2016 Vorderingen op groepsmaatschappijen 1 158 1 102 Vorderingen op maatschappijen waarin wordt deelgenomen 1 914 1 121 Omzetbelasting 980 446 Debiteuren en overige vorderingen 8 752 11 680 Totaal 12 804 14 349

4. Eigen vermogen

Het verloop van het eigen vermogen ziet er als volgt uit:

Bedragen x 1.000 euro Gestort en Agio Overige Onverdeeld Totaal opgevraagd reserves resultaat kapitaal Stand per 1 januari 141 6 305 61 102 3 816 71 364 Uitgifte van aandelen 0 0 0 0 0 Winstbestemming 0 0 3 816 ‑3 816 0 Resultaat boekjaar 0 0 0 2 145 2 145 Stand per 31 december 141 6 305 64 918 2 145 73 509

Het maatschappelijk aandelenkapitaal bedraagt € 250, verdeeld in 500 aandelen van € 500 (in hele euro’s) nominaal per aandeel. Het geplaatst en gestort kapitaal bedraagt € 141. Zie voor de verdeling van de geplaatste aandelen over de aandeelhouders het overzicht “Aandelen, hoofdleidingen en aansluitingen” in het verslag.

105 Het agio betreft de waarde die boven het nominale bedrag van de aandelen door aandeelhouders is ingebracht in de vennootschap.

Het resultaat over 2016 ten bedrage van € 3.816 is aan de reserves toegevoegd.

Aan de Raad van Commissarissen wordt voorgesteld het positieve saldo van de winst- en verliesrekening van 2017 ten bedrage van € 2.145 ten gunste van de reserves te brengen. Dit voorstel is nog niet in de balans verwerkt.

5. Overige kortlopende schulden

Bedragen x 1.000 euro 2017 2016 Crediteuren 6 757 6 780 Schulden aan maatschappijen waarin wordt deelgenomen 316 407 Belastingen en sociale premies 874 884 Pensioenpremie 178 153 Grondwaterbelasting 0 2 Regeling kasgeldleningen van werknemers aan het bedrijf 3 081 2 872 van de werkgever Nog te betalen rente leningen kredietinstellingen 1 868 1 841 Overige schulden 2 780 2 908 Overlopende passiva inzake projecten 4 508 5 422 Verlofdagen personeel 4 567 4 155 Vennootschapsbelasting 97 15 Overlopende passiva 128 219 Totaal 25 154 25 658

De kortlopende schulden hebben een resterende looptijd korter dan een jaar.

106 Toelichting op de vennootschappelijke winst- en verliesrekening

6. Resultaat uit deelnemingen

Het aandeel in de resultaten van op netto vermogenswaarde gewaardeerde deelnemingen kan als volgt worden gespecificeerd:

Bedragen x 1.000 euro 2017 2016 SamenWater B.V. 1 097 812 Waterbedrijf Groningen Duurzaam B.V. ‑3 486 ‑150 Waterlaboratorium Noord B.V. 200 129 WKC Holding B.V. 0 ‑2 Totaal ‑2 189 789

Het resultaat SamenWater B.V. bestaat uit een aandeel in de winst van SamenWater B.V. ter grootte van € 770 en de vrijval van € 327 in 2017 van de ongerealiseerde winst op de verkoop van industriewateractiviteiten.

107 Overige gegevens

Statutaire winstverdeling

Samenvatting (artikel 31) Jaarlijks wordt door de Raad van Commissarissen vastgesteld welk deel van de winst wordt gereserveerd. Uit de na toepassing van de vorenstaande resterende winst wordt zo mogelijk aan de aandeelhouders uitgekeerd een percentage van het nominale bedrag hunner aandelen, gelijk aan het per de laatste dag van het verstreken boekjaar geldende effectief rendement van staatsleningen met een looptijd van tien jaren.

Het hierna resterende gedeelte van de winst is ter beschikking van de vergadering van aandeel​houders, met dien verstande dat reservering plaatsvindt tenzij anders wordt besloten.

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

Deze is opgenomen in de 'printbare versie' van dit jaarverslag en vindt u in het rechtermenu (blauwe balk).

108 Aandelen, hoofdleidingen en aansluitingen per gemeente op 31 december

GEMEENTE Appingedam 6 6 093 82 Bedum 5 4 752 111 Bellingwedde 4 4 327 147 De Marne 6 5 336 178 Delfzijl 13 12 134 265 Eemsmond 7 7 828 232 Groningen 80 101 319 859 Grootegast 5 5 148 138 Haren 8 9 145 191 Hoogezand/Sappemeer 14 16 638 258 Leek 8 9 204 196 Loppersum 6 4 667 159 Marum 5 4 501 142 Menterwolde 6 5 686 127 Oldambt 18 18 842 384 Pekela 6 5 837 113 Slochteren 7 7 027 183 Stadskanaal 14 15 546 300 Ten Boer 3 3 154 75 Tynaarlo (gedeeltelijk) - 5 747 101 Veendam 12 13 097 226 Vlagtwedde 7 7 497 248 Winsum 6 6 235 157 Zuidhorn 8 8 453 226 Provincie 28 0 0

Totaal 282 288 213 5 098 Aansluitingen voor percelen buiten ons 107 17 voorzieningsgebied Totaal 288 320 5 115 AF: klanten zonder actieve aansluiting ‑3 384 Totaal actieve aansluitingen 284 936

109 Printbare versie

Duurzaam en praktisch

Wij streven ernaar om papier en dus ook de natuur, zoveel mogelijk te besparen. Daarom publiceren wij ons jaarverslag alleen online. Echter, we kunnen ons ook voorstellen dat u bepaalde onderdelen, zoals de jaarrekening, liever op papier leest. Vandaar dat wij deze 'printbare versie' hebben toegevoegd. Een versie zonder grafische opmaak en beeldmateriaal die u heel gemakkelijk in zwart/wit kunt uitprinten.

110 Contact

Waterbedrijf Groningen

Afdeling communicatie

Postbus 24 9700 AA Groningen T: 050 368 87 25 E: [email protected] W: waterbedrijfgroningen.nl

111 Persinformatie

Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Eveline Corbeel, hoofd communicatie T: 050 368 8688 M: 06 553 483 31 E: [email protected]

112 Begrippenlijst

113