74

8 58 mateusz matyszkowicz M ateusz K. Dziób Anarchokonserwa Max Cavalera. Anarchokonserwatysta 10 w dredach Leopo ld Stuff Wiersz o tym, że warto 64 mieć skrańcowaną bajerę maciejb Kal arczyk 74spis treści Wieczność według BARBARIA Budzyńskiego 12 68 [wywiad] Kr zysztof Wołodźko Piotr Nowak SKŁOŃ Kultura, uniwersytet i banda troglodytów Try ąby o Kud bie 28 72 Leszek Zaborowski T omasz Rowiński Newman, czyli uniwersytet Czy jest jeszcze radykalny możliwa poezja katolicka? Ano archok nserwa. Psia Mać! 76 34 AaGńdri n le Kr zysztof Karnkowski Imię poznania: (Budyń78) dyskrecja. Pozdro dla kumatych! Słowo o wierszach – rzecz o polskich Wojciecha Kudyby konserwatywnych punkach 84 46 [wywiad] [wywiad] Wojciech Kudyba Adam Sokół Literatura Punk jest protoewangelią na śmietniku R OsjaNIE o Polakach Gałczyński. Milusiński lamus 94 i Ukraińcach. A fe! W ojciech Kudyba 266 Poezja: 158 Żoż r Ponimirski Wstępowanie / Kraków / Nikołajr T ubieckoj Dramat poety dramatem Historia W sprawie kwestii narodu ukraińskiej LITEROINSPIRY 274 178 Żoż r Ponimirski 100 W asilij Rozanow Aneks Ani Teatrzyk, ani Pr zemysław Dakowicz Uwagi o Polsce Gęś, ani Zielona Pożegnanie w gabinecie luster 188 Foelyet ny. W ojciech Jakóbik Licencya na zabijanie 120 Koszmar imperium, czyli J dacek Po górski Euromajdan w Moskwie 280 Drogi Jana Polkowskiego Remi giusz Wągliki i sajgonki. Włast‑Matuszak 128 Zestaw niezamierzony Agnieszka Osiecka – słodycz [wywiad] PRL-u ciągle krzepi! Jan Polkowski 198 Poezja, Vermeer, J anusz Cyran 290 krucyfiks i sedes Pan Zaraza w gabinecie Mi arc n Pieczyrak luster O fajnym byciu 136 powsinogów – i dla nich Ł ukasz Kucharczyk 238 Stanisław Lem: [wywiad] 302 tradycjonalista wśród ks. Edward Osiecki Ann a Stępniak gwiazd Katolickie sajgonki Siedem grzechów głównych w Warszawie (cz.I) polskiej prawicy 146 [wywiad] M cCarthy. Plugawy blok 308 Dawid Kornaga (kolejne FE!) Kr zysztof Kłopotowski Berlin zamożnej laleczki Piękna Leni i blond bestie 256 154 Mi arc n Darmas 320 J arosław jakubowski Ojciec i syn na drodze C zesław Wiłosz Poezja: Bohater naszych Poezja: Nad rzeką Wisłą czasów / Traktory 262 piłem Blantona zdobywają lato / *** J kakub Dybe Kohelet dostaje Pulitzera

do lektury przystąp kwartalnik, nr 74, 2015 rok

Organizator zawodów: Mateusz Matyszkowicz (gdzieś do 17.00 udający makaka) Makakizacja zawodów: Uczestnik I wielkiego otwarcia, śmiejący się Budda: Piotr Pałka; Uczestnik II wielkiego otwarcia, prowodyr bójek, cień dawnego makaka: Dawid Wildstein; Sekretarz Zawodów: Leszek Zaborowski; Mediator między zawodnikami a makakami: Jerzy Kopański; Człowiek, który wie, jakie to zawody: Mateusz K. Dziób; Makak konwertyta: Jakub Dybek; Wyciągacz z wody: Salomon Lagenfeld; Skład na zawody: Izabela Nottowska; Promocja zawodów: Anna Kierzkowska [email protected] Zawodnicy: Tomasz Bardamu, Monika G. Bartoszewicz, Marcin Darmas, Marcin Herman, Maciej Kalbarczyk, Krzysztof Karnkowski, Tomasz Kempski, Jakub Lubelski, Jakub Moroz, Wojciech Mucha, Zofia Orłowska, Samuel Rodrigo Pereira, Tomasz Rowiński, Adrian Sinkowski, Anna Stępniak, Tewu z Empewu, Tewu z Krakowa Korektor wyników: Katarzyna Szol Okładka: jak zwykle piękna

Adres redakcji: ul. Łopuszańska 32, 02-220 Warszawa tel. (22) 836 54 44, 877 37 35, faks (22) 877 37 34 www.pismofronda.pl www.wydawnictwofronda.pl facebook.com/pismofronda facebook.com/frondawydawnictwo [email protected] Wydawca: Fronda PL Sp. z o.o. Zarząd: Michał Jeżewski Druk: Drukarnia im. A. Półtawskiego ul. Krakowska 62, 25-701 Kielce Redakcja zastrzega sobie Prenumerata: prawo dokonywania skrótów Prenumeratorzy otrzymują kwartalnik po preferencyjnej i zmiany tytułów. Materiałów cenie 25 zł za egz. Wydawnictwo pokrywa koszty wysyłki. niezamówionych nie odsyłamy. Cena rocznej prenumeraty wynosi 100 zł. Redakcja „Frondy LUX” nie Kwotę tę prosimy przelać na konto Wydawnictwa ponosi odpowiedzialności za 76 1160 2202 0000 0000 3542 8686, podając informację, treść i formę reklam. od którego numeru mamy rozpocząć wysyłkę. Kontakt w sprawie prenumeraty, a także zakupu numerów ISSN 2391-5013; Indeks 380202 archiwalnych: Janina Szajnar: [email protected] lub: [email protected] www.wydawnictwofronda.pl/prenumerata

Zrealizowano w ramach Programu Operacyjnego Promocja Czytelnictwa ogłoszonego przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Poudawajmy makaka gdzies do 17.00 facebook.com/Poudawajmy.makaka

Prenumerata realizowana przez RUCH S.A.: Zamówienia na prenumeratę w wersji papierowej i na e-wydania można składać bezpośrednio na stronie www.prenumerata.ruch.com.pl. Ewentualne pytania prosimy kierować na adres e-mail: [email protected] lub kontaktując się z Telefonicznym Biurem Obsługi Klienta pod numerem (22) 693 7000 lub 801 800 803 – czynne w godzinach 7:00–17:00. Koszt połączenia wg taryfy operatora Kiedy podczas rewolty studenckiej proszono Alexandre’a Kojève’a, by ten przyłączył się do walki, profesor odpowiedział, że lepiej by było, gdyby protestujący w tym czasie pouczyli się greki. To lekcja, którą lewica odrobiła. Dziś znaczna część spuścizny zachodniej jest interpretowana przez lewicę

Lewica już wyrosła z taniego kontestowania kultury, zrozumiała, że o wiele więcej może zdziałać, jeśli będzie ją przemieniać od środka. Dlatego, mimo buntowniczego sztafarzu, ludzie lewicy coraz częściej przedstawiają się jako kustosze dziedzictwa. W tym samym czasie znaczna część konserwatystów odrzuciła pracę intelektualną, zanie‑ dbała kulturę i obrosła tłuszczem. Coraz częściej konserwatysta dopa‑ truje się cnoty w tym, że do teatru nie chodzi, książek nie czyta (poza historycznymi) i gardzi pracą rozumu. Wydaje mu się, że jest przez to bliżej rzeczywistości, że staje po stronie prostych prawd i oczywistych myśli. Nie wie nawet, że odrzuca tym samym znaczną część własne‑ go dziedzictwa. Zwykłe „nie rozumiem, bo głupie” kryje zaś w sobie lenistwo. Kultura europejska była i jest oparta na hierarchii, na rozumie i na guście. Jeśli ktoś jest zbyt leniwy, by zabrać się do lektury Platona, Ary‑ stotelesa i ich dzisiejszych pogrobowców, jeśli nie zagląda do galerii oraz teatru, jeśli wreszcie szczyci się tym, że jest chamem i prostakiem Mateusz w odróżnieniu od wypudrowanego lewactwa, to musiał gdzieś popełnić Matyszkowicz poważny błąd – jeden z tych, które są trudne do naprawienia, bo to, co w kulturze najcenniejsze, wymaga długiej pracy, wychowania i zdrowe‑ go dystansu do ludowych rozrywek (tymi oczywiście gardzić nie wolno, ale trzeba znaleźć dla nich stosowne miejsce). Jeżeli więc konserwatyści dopuścili do tego, że porządnie wykształ‑ cony człowiek zastanawia się, czy koledzy z prawa potrafią posłużyć się widelcem i nożem, to kara boska powinna ich ugodzić nie raz, ale wiele razy. Kara boska powinna trwać tak długo, aż konserwa zrozumie, że człowiek różni się od zwierzęcia, tym, że podejmuje pracę nad sobą, i że do tej pracy niektórzy są bardziej predysponowani, a inni mniej. Że wreszcie człowiek poddany procesowi wychowania będzie się róż‑ nił od tego, który żadnego wysiłku nie podjął – jego sądy będą inne, a skłonności do rozrywek znacznie bardziej wyrafinowane. Człowiek konserwy, jeśli chce mieć jeszcze prawo do chodzenia po mieście i rozpowiadania, że stoi na straży dziedzictwa europejskiego, musi podjąć pracę nad sobą. Może być lepszy od kolegów z lewicy, jeśli odnajdzie w tym wolność, jeśli jego myśli staną się śmielsze i bardziej samodzielne. Będzie lepszy także, jeśli odrzuci jeden z lewicowych do‑ gmatów, który każe podporządkować nowożytnie rozumianej polityce każdą sferę życia. Jeśli od partyjnej polityki uwolni religię i kulturę. Jeśli powróci do najważniejszych dla siebie kategorii: dobre i złe, piękne i brzydkie, pożyteczne i szkodliwe. Zacznie on wtedy podejrzewać, że budzi się w nim duch anarchisty, bo szczere przywiązanie do najważniejszych kategorii i praca, którą każ‑ dy musi wykonać nad sobą samym i nad nikim innym, doprowadzą go do jednej myśli. Jestem inny.

*** Pierwszej „Frondzie” towarzyszyła myśl, że konserwa zaniedbała popkulturę. To wciąż wymaga pracy. Ale w ciągu ostatnich dwudziestu lat konserwa zaniedbała nie tylko pop, lecz także kulturę po prostu. „Fronda LUX” próbuje to zrozumieć. Na tym polega różnica między „Frondą” starą i nową. Różnica jest też we wpisaniu naszej nazwy w anarchistyczny znaczek. LUX chce być inny, chce iść tam, gdzie innym nie chce się wybierać. Jeśli komuś LUX kojarzy się z ukłonem w stronę naszych czasów, jest w błędzie. LUX to dla nas przede wszystkim światło. Uczyliśmy się łaciny. Ω Anarchokonserwa PO L S D B N N P N Otchłań bezdenna na skalistejgrani  / TYT....TYT 1 0 e krańcuj ją zanim wykurwisz na harem y ser o a a d iecną bajerę grack o o d d nią skrzydlaty duch nie-rad szybuje brze mie sz mieć skrańc W gląda drani nieznających granic nie tej ier ld ce S o tuff stygłe za o ć skrańc o tym, żewart tym, t chłani c o w aną bajerę p o o ł w o krańcuje o aną bajerę nęł tw o

o o żarem rzy b arierę S B W W jera jest ważniejsza niżważkieZ tematy B krańcuj ją s a ez celu żadneg a s

po p p in ółczesn r a twarz duszyna ubstwie maubstwie jen o ść nieczem menelszczerbaty o bie! o iwdzikim s o

po o c c zu guziki ia p ne w po s o yniki bie

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 1 1 Kultura, uniwersytet i banda troglodytów kulturę, czym onajest. Najważniejsza Pozostaje kwestia, jakmamy rozumieć łej kultury, nietylko tej akademickiej. rozwijać, co dziejesięze szkodą dlaca‑ jającą myśleniu, niepozwalają musię nie działają.Niesąprzestrzenią sprzy‑ dem polskieuniwersytety poprostu strzec jakości myślenia. Pod tymwzglę‑ która została powołana dotego, by rodząrym sięwolne myśli, struktura, je uniwersytet, a nowana wszędzie tam, gdzie szwanku‑ Nowak Piotr uniwersytetach? dziś deprecjonowana napolskich narodowej. Nailenasza kultura jest człowieka niżdeprecjacja kultury pognębienie współczesnego Nasamym borowski: nie malepszego sposobuna troglodytów stwierdza pan,że początku swojej książki Hodowanie Leszek politycy to powiedzą! wodę, browar, porno. chcą mieć los nieobchodzi, k na wybory, k i wydalają, k ci, k Tak, in powiedzieli to na głos: Ja bymchciał, aby politycy t órzy t Z eresują nas jedynie a w kółko jedzą Kultura jest deprecjonowana wszędzie wszędzie deprecjonowana Kultura jest t ylk : Kultura jest deprecjo‑ t t órzy óry

więc miejsce,w o ciepłą ch własny niechodzą tam, szwan gdzie t órzy N iech

któ‑ tam ponownie z dowej konferencji, latem wybieram się tykularnych w sprawę z ciągnięcie ręki. Naturalnie, zdaję sobie się najbliżej, jest, by tak rzec, nawy‑ jest kultura narodowa, bota znajduje borykają sięz gdzie uczestniczyłem w P.N.: miejsce kryzys tego samego typu? podobna? Że w pan wrażenie, że sytuacja tam jest Zjednoczonych i L. bardziej elementarnych sprawach. dogadywać we własnym domu,w się żyje i trzeby. Bez niejpoprostu niedobrze narodowa jest towarem pierwszej po‑ nie wolno sięmigać. Jednakto kultura kie to taka wielka zrzutka, odktórej i dzieła duchaludzkiego, a nej, naktórą składająsię wielkiei przerażającego doktrynerstwa, które sny uniwersytet w nościami, najakienatrafia współcze‑ o chodzi o autorów, w innymi te wszystkie książki obcych

które pochłaniamy. Wkładkultur par‑

Z neoliberalną doktrynę, nową falę . : A : Właśniewróciłem z

gdy panw wykładał

ludzie przestają sięze sobą ideologię neoliberalną, tylko istnienia kultury uniwersal‑

których sięzaczytujemy

bardzo podobnymi trud‑ dziedzictwo ogólnoludz‑ k

krajach tych ma

wykładami. Rosjaniewykładami. w u

Polsce. Nawet nie

Rosji, czy miał je uniwersytet je

międzynaro‑

więc między Moskwy,

Stanach

małe naj‑

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 1 3 PotrNwaki o / Wywiad 1 4 w sobą. Dyskusja, która teraz odbywa się Stany Zjednoczone mająto jużza doprowadzenie dokonkretnych projekt zmian,oraz miałby nacelu zawierałby nieogólny apel,ale do konkretnych polityków, który Ja cież wieleAmeryk... łę „kohabitacji” akademii i starali sięwypracować zgrabną formu‑ rzy. Przez kilkadziesiąt lat Amerykanie stów, filozofów, polityków, dziennika‑ pojawiły sięsetki głosów intelektuali‑ sytetu, którą zainicjowała ta książka, prawdziwa debata natemat uniwer‑ strzec i łali w Mind na myśli mie lat 70. i wzięcia naukowo każe przeliczać imwszystkie przedsię‑ z są zmiany, aleniespotkałem się humaniści mówią o prawa? Mamwrażenie, że polscy w wpłynąć napolityków, lobbować sprawę, że trzeba bezpośrednio w w w z bez zarzutu, alew rynku. Nietwierdzę, że to działatam

tym dobrze. Choćoczywiście byłem listem filozofów skierowanym

n specyficznych miejscach, jest prze‑ Polsce, miałatam miejscenaprzeło‑ kwestii tworzonego przez nich tym również humaniści,zdali sobie Stanach Zjednoczonych naukowcy,

Żegota: A Żegota: AllanaBlooma.Amerykanie zdo‑

porę pewne niedobre rzeczy do‑

im zaradzić. Miałatam miejsce The ClosingoftheAmerican

80. ubiegłego wieku. Mam

czy niebyło tak, że - badawcze naruble.

Stanach czułem się

tym, że potrzebne

wolnego oduczają naspamiętania, relatywizują Ale zmieniłosięjeszcze coś. Media wszystko. Czas, w „nie obchodzimnie,że panaboli”, to żeby krzyczeć, „jak bardzo alboże boli” Można wykorzystywać media dotego, bazar racji. Nikt nikogo niesłuchał. przekrzykiwać, boto był taki stragan, lon w spotkała sięze mną,tyleże w się z tylko książkę dostała, aleteż zdążyła nictwa wyższego. Okazało się,że nie kułem w przez ministra, skończył się.I słałem więcpaniminister naukii się w tylko zredagowałem głosy sumujące do bibliografii, żeby to zrozumieć. Ja autorów jest wielu.Wystarczy zajrzeć spotykamy, niemajednego autora, wanie troglodytów, dziękiktórej się P.N.: wiedzą... rozmów. Być może politycy nawet nie składających sięnaksiążkę, w że boli.Niemniejw szego. Słyszę, że boli,więcpowtarzam, zawodowo naprawą szkolnictwa wyż‑ ko, niewiele więcej.Niezajmuję się nadałem temu szlif literacki, to wszyst‑ cjalnego niewymyślałem. Po prostu kretne rozwiązania. Język poleceń, postuluję bardzo kon‑

programie dlakobiet o , emitowanym w

nią pobieżnie zapoznać. Owszem, Przerwę panu.Książka Hodo-

zbiorowy protest, niczego spe‑ T V N24. TamN24. mogliśmy dowoli się

gazecie można było zmienić

którym jednym arty‑

jednym z

Troglodytów po‑ porze obiadowej

chyba dobrze.

nazwie Babi-

tekstów

telewizji, rozdziale

szkol‑ cować, więc przychodzą, pókirodzice teraz w innego pomysłu nażycie, więcsiedzą jest zima,inneprzyszły, boniemiały go powodu: jednechcą sięogrzać, bo z ci nieźle prosperują i dzy. Pozostałe osoby przyszły z interesowanych pogłębianiem wie‑ cztery, może pięćjest rzeczywiście za‑ liczy 30osób,to spośród nichmoże tylko zechce sięzapisać. Jeżeli grupa przyjmuje sięnastudia każdego, kto na uniwersytecie gdzie masowym, P.N.: protesty studenckie... W J.Ż.: poukładali i mów. Jednii urzędnicy niesąprzygotowani doroz‑ wyższego. macji natemat zapaści szkolnictwa ważniejsza jejmamaMadziodinfor‑ nie mao niczego niezapamięta, więcw z okiem, ponieważ wiedzą, że nikt ich knajpach, żenią kitbez mrugnięcia wicznie to pojęli. Dilująpaństwem po co obieca publicznie.Politycy błyska‑ ma więk wagę wydarzeń. W dytów ny obłąkańczej wizjihodowania troglo‑

tego, co mają.Dlaczego? Pracuję tego niebędzieumiałrozliczyć, nikt Politycy niechcąrozmawiać. Także Proszę nieliczyć nanie.Studen‑

– nicpoza nagąsiłą.

takim razie pozostają tylko ławkach. Niechceimsiępra‑ szego znaczenia, co kto powie,

czym mówić. Dlagazet zaś

nic ichniezmusidozmia‑

drudzy wszystko sobiejuż

konsekwencji nie

są zadowoleni

ogóle inne‑ z pieniądze naw płynnej rzeczywistości zapewnione jest jednąz Oni zostali kupieni. Fuchadoktoranta łebskich studentów, czyli doktorantów. niepokojąca, bodotyczy tych bardziej tami z W im żadnych wymagań, boniemogę. można schlać się na umór. Nie stawiam ne rówieśnice, juwenalia, naktórych wersytet urządza kanapki, robią cokolwiek. Ichten uni‑ ich żywią. Nazajęciach budzić niektórzy uczeni. Aleznów tu rewolucji, panowie... Zaczynają się ma sięzbuntować? Szukajmy podmio‑ żeli niestudenci, niedoktoranci, to kto bieżące wydatki dostęp dograntów. Mająpieniądze na plomem doktora, mająbardzo łatwy nie wymaga. swego status quo.Nikt odnichniczego najsłabszy. Studencisązadowoleni ze studentom, mógłopanować student ne, że mamopracować sylabus w większość uczonych zaangażowanych naprawdę całkiem nieźle. A poziomie, plusturystyka naukowa, to jest mało:przez pięćlat miećw doktoranci, inaczej niżosoby z sobie wymarzyć. Z trakt między mną,uczelnią a

ministerstwa, stoi wyraźnie napisa‑ akcentem na„niektórzy”, ponieważ

kształtowanie współczesnego uni‑ dyrektywach, jakieotrzymałem Druga rzecz jest jużo

– tak by wiedzę, którą przekazuję

najlepszych, jakie można

miarę przyzwoitym

– przez pięćlat. To nie

– ogrzane klasy, ład‑

tego powodu, że SMS

wiele bardziej

- zatem je‑ ują, jedzą

studen‑

dy‑

– kon‑ tzw.

–

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 1 5 PotrNwaki o / Wywiad 1 6 J.Ż.: W J.Ż.: P.N.: w studiując nadwóch kierunkach, Niezgodzę sięo J.Ż.: podstaw. i trzeba zamknąć, rozwiązać, zasypać tetu. Mamimuwierzyć? To wszystko I pracować jużnadziesięciuetatach. niżu demograficznego niemogądalej jasna, bez nazwisk ra całkowicie skorumpowana. Rzecz jego opłakany kształt. To jest profesu‑ wersytetu ponosiodpowiedzialnośćza kogoś, kto by ten opórzorganizował. system, a wielkim błędem.Chodziłotuo to, w pojawiało sięcoraz więcejgłosów, że licencjackie. Pod samkoniec studiów wspólnie rozpoczynaliśmy studia koniec 15osóbze 130, z humanistycznych, zostało nasna Na studiach magisterskich, zaobserwowałem opórstudentów. pliwić i niską stawką. Zaczynają sięniecier‑ miesięcznie, co jest dlanichżenująco Na przykład dostrzegli, że z wpływy. Niestety, zbytwolno jetracą. nie podoba,to chyba tylko to, że tracą je sobiedośpiewać. Jeślicoś imsię

zbudować coś zupełnie nowego. Od że zarabiają raptem 10tysięcy złotych

tym najednym doktoranckim, Noi

jaki sposóbjesteśmy uczeni, jest

mówić o dużej mierze czekamy na

co chceciezrobić? nie tylko nasz instytut...

reformie uniwersy‑

– alebardzo łatwo

tyle, że sam,

którymi

powodu

cały się organizować? Z roku Czapińskim. Właśniew ani niewybitnym. Mówię o i o się o sprawdzona diagnoza, przekonałem ją niczego dowiadomości.Kropka. To cy odmawiają rozmowy. Nieprzyjmu‑ P.N.: zmienił sięw nazwisko stało sięgłośne,onsamzaś profesorów. Odtego momentu jego za słabozarabia, podobniejakreszta li, dlaczego to robi. Odpowiedział, że lewizja, dziennikarze. Wszyscy pyta‑ czy innym paskiem.Przyjechała te‑ przykuł siędokaloryfera kajdankami nym psychologiem nym nurcie. Wcześniej był zwyczaj‑ bardzo sławny w P.N.: profesorów też jest tupotrzebny. odpowiednią formę. Oczywiściegłos nadał naszemu niezadowoleniu Nie zrobił tego za nas,tylko cy chcąjedyniedecydować o o czy machodzićbunt, czy raczej Może warto sięzastanowić, J.Ż.: wowe pytanie brzmi,z od lat 90. sporo sięzmieniło...Podsta‑ wa siędobre wyczucie chwili. Wszakże

przez cały czas utrzymuje sięw

pana losie reformę...

A Jest taki profesor, który stał się – niepamiętam dokładnejdaty tym nawłasnejskórze. Urzędni‑

jeśli reformę, to jaką?Urzędni‑

– onioraz politycy, któ‑

autorytet. To chyba nazy‑

1991 lub1992roku

– aniwybitnym, Czapińskim?

kim panchce 1991 lub1992

profesorze

moim,

głów‑

– kładnikiem myślenia według kryte‑ według myślenia kładnikiem P.N.: łatwiejsze w przekona sięichdotego, stanie sięto w należałoby przekonać, że inwestycja filozofii. Może tobiznesmenów np. zatrudnianiem absolwentów przedsiębiorcy sązainteresowani A J.Ż.: słania książki, niejest z Mnie jednak,co jasnowynika z z strasznie, wiemo nie rozumiem. jeszcze ministerstwo? Naprawdę tego rowaną autonomię. A jest ustawą, poza tymposiadają dekla‑ nienie uniwersytetów gwarantowane potrzebującymi takiego nadzoru... Ist‑ ani szkołami zawodowymi, aniliceami być konieczne, skoro uczelnie niesą du, dlaktórego jego istnienie miałoby ministerstwa. Nierozumiem powo‑ we. Jednocześnie postuluję zamknięcie decyzje w tylko listkiem figowym przesłaniającym towi, radom wydziałów, które dziśsą postuluję przywrócenie powagi sena‑ rych cipierwsi sąemanacją.Dlatego z dowe. I pod uwagę, sązatem związki zawo‑ graczem nascenie,którego siłębiorą

zorganizowaną przemocą. Jedynym Zachodu wskazują nato, że

humanistykę imsięopłaci?A Politycy Widzi pan, nawet pan jest za‑ jest pan nawet pan, Widzi

droga biznesu?Przykłady

nie nauczycieli, leczgórników.

gruncie rzeczy jednoosobo‑

– mojadiagnoza brzmi

wypadku polityków.

tym

skoro tak, poco – licząsiętylko

nimi po drodze.nimi

prze‑

gdy w niające godne, a rze polskiej,należą sięśrodki zapew‑ że nam,humanistom, uczonym, kultu‑ będzie. nie pieniędzy z Kulczyk pan czy Sam Wujek Mróz, Dziadek to będzie a uniwersytet oznacza słabepaństwo, przekonałby go pan,że słaby hipotetycznie jego istnienie. Jak który chciałby słuchać?Załóżmy z polityczna jest bardzo silniezwiązana państwo, ponieważ każda wspólnota Bez tego przestanie funkcjonować w oznaczać będzie zawsze już uniwersytet Prywatny powstaną. nie z kasę uniwersytetów nych prywat‑ Terazkoncepcja rzecz. druga: To cele. pierwsza myśleniu wrogie sto czę‑ swoje, mają oni bo filantropów, podejrzanych od niezależność mać utrzy‑ musi Myślenie kupić. się dać wolno nie stypendiami, dotacjami, mi I myślenia. rozumiany tujako pewna wspólnota? L. Z 90. lat polityka dziła doprowa‑ tego gorszy. Do uniwersytet na, suwerenna. Należy zadbać o zadbać Należy suwerenna. na, wol‑ tego od całkowicie być ma pana, proszę Filozofia, opłacalności. rium największą suwerenność, o suwerenność, największą

myśleniem, z w Z

P Politycy muszą wreszcie zrozumieć, .

olsce pogrzebana. One już nigdy nigdy już One pogrzebana. olsce : A : pewnym sensiesłaby naród,

n gdyby pojawił siępolityk, auczania

b ez względu na to, czy czy to, na względu ez

kulturą.

nie dziadowskie życie.

– j akimiś gigantyczny‑ akimiś w

– z

nadzieja na na nadzieja asadzie została została asadzie t ego żadnych żadnych ego

w

olność olność P olsce olsce

j ak ak

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 17 PotrNwaki o / Wywiad 1 8 towni na przykład w przykład na towni jak: co jest moje, a moje, jest co jak: z się porozumieć Próbowałem uczelni. wyższej żadnej teraz) jest jak wiem, (nie wtedy tam było Nie 90. lat początku na było to rzeczy. Wyłożyłem im standardowe standardowe im rzeczy.Wyłożyłem proste Bardzo wszystkie. nie nich, do należy pieniędzy część tylko to dadzą, I nich. do należą one że jeszcze, oznacza nie to spożywcze, artykuły im przywożę jeśli że im, czyć mięsa. Jeździłem po całej Polsce i Polsce całej po Jeździłem mięsa. z prowadziłem zawodówka. to robi, nie tego który Uniwersytet, o pamiętać musi nie wodowa ną z ną Jed‑ spożywcze. hurtownie kładałem o genezie, jej słabym uniwersytecie myśli się i się myśli uniwersytecie słabym Na mocniejsze. nie słabsze, jeszcze w o wyłącznie w bowiem się staje i ści w czony i umniejszony uniwersytet kolanach, na uniwersytet mieć chce państwo słabe odwrotnie: też Jest niezależny. niego od jest bardziej im wartościowy, bardziej tym państwa P.N.: i weekend niż dalej sięga nie obraźnia wy‑ których dzisiejszym, dniem nych

o

n bowiązkowa najebka. Szkoła za‑ Szkoła najebka. bowiązkowa Kiedy byłem jeszcze na studiach, studiach, na jeszcze byłem Kiedy im pracowników zainteresowa‑ pracowników im

d n Uniwersytet powinien być dla dla być powinien Uniwersytet o emancypacji. Słabe państwo państwo Słabe emancypacji. o ich założyłem w założyłem ich

s wych dążeniach do godno‑ do dążeniach wych

p

rzyszłości, kształci się się kształci rzyszłości, r

zeczach przeszłych. przeszłych. zeczach k olegami hurtownię hurtownię olegami

p racownikami hur‑ racownikami

c o

o ich; wytłuma‑ ich; o

t gniu krytyki krytyki gniu ż akich sprawach, sprawach, akich

e jeśli je sprze‑ je jeśli e C zęstochowie, zęstochowie,

o grani‑

s wo‑

m

z ówi ówi a‑ to w to koncert, wystawa, dobra uniwersytet, Kultura, pieniędzmi. unijnymi jej nie zasypywa‑ to rządzący, wpadli jaki na przepaści, kulturowej tej zasypanie na pomysł Jedyny rozwarstwieniu? temu zaradzić Jak posługiwałem. się ja którym językiem, samym tym się ły zmieniła się koncepcja kształcenia koncepcja się zmieniła marki czy sklepu, do niczego więcej. więcej. niczego do sklepu, czy marki z wynika lojalność na chwiej‑ Ich tożsamości. żadnej mają tów,a konsumen‑ kształcili uniwersytetach u ci, którzy w którzy ci, głos: na to powiedzieli politycy aby chciał, o no browar,por- wodę, ciepłą tylko mieć chcą którzy obchodzi, nie los własny których wybory, na chodzą nie którzy Moja chata z chata Moja „tutejszy”. swojemu po jest każdy gdzie pastwisko, tylko państwo, żadne To jest nie państwo? pan ma wtedy zatrudnić w zatrudnić rozumienie sprawiedliwości i sprawiedliwości rozumienie i „Indian” na ludzi podziale na wistości, rzeczy‑ rozwarstwieniu na ono Polega nadal. istnieje że też ale wcześniej, już o z słów.To, się żepodstawowych mieli rozu‑ Nie tego. rozumieli Nie wości.

„ rzędnicy domagają się, byśmy na na byśmy się, domagają rzędnicy ne się nie liczą. Dlaczego? Ponieważ Ponieważ Dlaczego? liczą. nie się ne

c t białych”. Osoby, które starałem się się starałem białych”.Osoby,które . Niech politycy to powiedzą! I powiedzą! to politycy Niech . zymś takim zetknąłem, świadczy świadczy zetknąłem, takim zymś ym, że niebezpieczeństwo istniało istniało niebezpieczeństwo że ym,

o

czach urzędników za mało za urzędników czach n ie obywateli. No więc ja bym bym ja więc No obywateli. ie Tak, interesują nas jedynie jedynie nas Tak,interesują

k h

ółko jedzą i jedzą ółko k urtowni, nie posługiwa‑ nie urtowni, raja. Konsumenci nie nie Konsumenci raja.

p rzywiązania do do rzywiązania

w ydalają, ydalają,

u czci‑

– j

akie akie – się może nietylewielurzeczy odnich cendentny”, „immanentny”. Mogłem słów albotakich wyrażeń, jak„trans‑ bez odwoływania siędozagranicznych dali sięinteligentnie, choćoczywiście mi. Tylko onibyli jacyś inni.Wypowia‑ Edek i P.N.: przychodzi... w pan miłościądoludu,tak jakwielu pytanie. Rozumiem, że niepała Oczywiście, stąd też moje J.Ż.: ludu”. nie. Niezłapiemniepanna„miłośćdo czytając mojeteksty, maminnezda‑ P.N.: jak bywało w szkody poczynione przez władzę? Tak nie powinni iśćw intelektualistów. Czy w się problem odpowiedzialności W J.Ż.: wódce fascynującą rozmowę z pan „ludem”?Odbyłem kiedyś przy szam pana,kogo właściwienazywa się wkupić w Na pewno niebędęsięłasiłanistarał czam się przed niminaróżne sposoby. przyjdzie? Onkiedyś w jednak, że kiedyś ten ludpopana

przeszłości. Czy nieboisiępan Zdaję sobiesprawę, że istnieje Jakpanzapewne zorientował się,

jego koledzy. Dlatego zabezpie‑

tym miejscupojawia

łaski ludu.Ale,przepra‑

czasach zaborów...

lud i

naprawiać

końcu takiej sytuacji

górala‑ aję sobie sprawę, że istnieje istnieje że sprawę, sobie aję Z d kategorii tłumuczy hołoty. Z lepiej określić przez odwołanie siędo dowiedzieć, ilez protekcjonalizm w Nie pozwalam sobienajakikolwiek ności. Coto miałoby w lizm, to branie za „lud”odpowiedzial‑ ność. To jakiśgorszący protekcjona‑ starać sięwziąć za niąodpowiedzial‑ pan siąśćdostołu i Byleby rozerwać. Z Rozerwać goza to, że pisze złewiersze. ra: Nieważne Cynna poeta. Tłumwrzeszczy, napie‑ Ja niejestem Cynnabuntownik, tylko czy: łapią tego biednego Cynnę.Tłumkrzy‑ are bowości wiał Gombrowicz, osadzićgow Gdy przyjdzie, trzeba będzie,jakma‑ „ludem” niemampunktów przecięcia. ich sobiew torantów, studentów, to wyobrażam słucham niektórych profesorów, dok‑ ich posłuchać.Z myślenia poza uniwersytet. Czy pana postulatu wyprowadzenia L. kolwiek, boto psuje również mnie. hołotę wywiera sięnacisk. z

hołotą, łobuzerią umysłową niemoże Z W .

’ : Chciałbym jeszcze: wrócić do a Rozerwać gonasztuki!. Onmówi:

znajdzie pan scenę,w znajdzie pan Juliuszu Cezarze Shakespe‑ . Z

hołotą sięnienegocjuje, na E

awangardzie „ludu”, który d – Cynnataki czysiaki. e

drugiej strony, kiedy zainteresowaniem k

stosunku dokogo‑ takim „ludem”, porozmawiać albo i jego i jego

ogóle znaczyć?

której

takim

oso- k o ledzy

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 1 9 PotrNwaki o / Wywiad 2 0 legów: rzućcie wszystko i dobrze zrozumieć. Nienamawiam ko‑ ślał, że tego dożyje. Tylko proszę mnie typheroizmu.nowy Nikt z ników. Tak długo, jakto możliwe. Oto a tów, za kilkudziesięciu doktorantów, budowanie filozofii w nie robi, to tylko dlatego, że rozpoczął niają mu ze staffu, kogo chcą. Jeśli tego tysiącem ograniczeń. Na przykład zwal‑ rem Wydziału Filozofii jest skrępowany tę swoją robotę, bobędąc dyrekto‑ powiedział mi,że jużdawno by rzucił o się odnajdą.Niedawno rozmawiałem instytucjonalnymi, czasami świetnie sytetem, poza sztywnymi strukturami wszystkim to, że ludziepoza uniwer‑ ślony sposób.Mamtunamyśli przede hr. podejmowane przez Fundację do której takie inicjatywy, jak pozostawiona spora grupaludzi, technokratów niezostałaby Czy w nie jest to rozwiązanie, z parku czytać Kanta, bozaduch w się za to odpowiedzialny uniwersytet rozumiem w P.N.: wiedzy? niezainteresowanych czerpaniem że niemożna ichokreślić mianem pisma „Kronos”, niedotrą,mimo sk

przede wszystkim za swoich pracow‑ tym z orzysta bardzo niewiele osób?

Augusta Cieszkowskiego, wydawcę Wyprowadzanie myślenia poza

ten sposóbnapastwę

Tadeuszem Gadaczem, który

Krakowie i

– za studen‑

chodźcie do bardzo okre‑ którego

nas niemy‑

czuje klasie cie ma sprawy. Mogę robić nauniwersyte‑ stron Kanta, to trudno, nieto nie,nie nie mogliprzeczytać ze studentami stu skonstruowania sylabusa tak, byśmy w w ty naliczane są nam za to, co robimy teccy moglijepotem policzyć. Punk‑ nisterialnych, by urzędnicy uniwersy‑ które otrzymujemy odurzędników mi‑ czy teraz sięz cji i waliśmy nadrozwojem naszej funda‑ no onoprzybrać? Ganzegal indziej. nie zaś musisięwyprowadzić gdzie skoro to namnie wymuszono. Myśle‑ i śli panprofesor inżynier Kraśniewski niemiłosierny. Raczej mówię im:je‑ z i są zadowoleni, głównie z czy. Urzędnicy uniwersyteccy również sce, w wiście, że nie.Natomiast mamy miej‑ dokładać z płatnie, bywało, że musieliśmy dotego Przez pierwsze lata zupełnie nieod‑ To taki układ.I nowy dzenie za inneczynności niżmyślenie. rażam. Przystaję naformułę: wynagro‑ Kraśniewskiego gdzie indziej.Niechodzio pan życzy, bym robił. Alemyśleć idę

inni urzędnicy naukizmuszają nasdo komu to jest potrzebne, niewnikam tym, co chcą.Mymamy poczucie, że

to. Niech sobieliczą,niechrobią „Kronosie”. Nie wiem,co to znaczy Jakie formy instytucjonalne powin‑

– mówię to doprofesora inżyniera pisma „Kronos” przez siedemlat.

którym możemy robić fajne rze‑

własnej kieszeni. Spyta pan,

tego utrzymujemy. Oczy‑

– wszystko, co sobie

godzę sięnato,

punktów,

to, że sięob‑ . Praco‑ jaki ciężki frajer!Onto robiza darmo... moim kolegom. Powiedzieliby: wiłbym niewątpliwą frajdę niektórym rzeczywiście siętego podjął,to spra‑ to on pisze siępierwszy. Cóż, gdybym bierał wynagrodzenia za swoją pracę, wersytetu) amerykański sposóbnakryzys uni‑ po świecie Colleges ofLiberal Arts (to mną sor Axer powiedział w P.N.: eseju. takich jaknapisanieodpowiedniego pewnych warunków wstępnych, uniwersytetu, choćprzy spełnieniu zainteresowanych. Także tych spoza w darmowego uczestnictwa profesorowie zachęcaliby do z zresztą z Krytycznego, współfinansowanego spotkałem się,oprócz Uniwersytetu działań poza nim.Choćnie a zarabianie na uniwersytecie, Może drogą jest właśnie J.Ż.: obchodzi. cy, tego niewiemi ni. Z k wydajemy książki i nikt z podziemny uniwersytet, naktórym

ultury polskiej.I ultury

inicjatywą cykliczną,w podejmowanie określonych

w

ykładach i

czego mogąbyć dumniurzędni‑ Pamiętam, jakkiedyś profe‑ – mówiliśmy wtedy o

wykładowców niebędziepo‑

państwowych dotacji,

– że jeślichcębudować

seminariach

jesteśmy z

pismo ważne dla niewiele mnieto

rozmowie ze

której

rozsianych

wszystkich tego dum‑ Jezu,

P.N.: tym ścieżkom brakuje? matematyczno-przyrodnicze? Czego studia humanistyczne czy międzywydziałowe indywidualne w L. wykonuje leży opłacać bez względu nato, kto ją który niewolno sięgodzić. Pracę na‑ praca nieopłacona jest skandalem, na dokładaliśmy donauki.Uważam, że zawsze czas. Mampoczucie studentom książki, miałem dlanich do których dokładałem,dowoziłem Prowadziłemtywnością. szkoły letnie, nieraz wykazałem sięnieodpłatną ak‑ gólnie że w Nie chcęimdaćtej satysfakcji. Szcze‑ pierwszego roku socjologii... Wtedy, ścieżki i cego albow sytecie, ale wystarczy że zejdę z studentami filozofii namoimuniwer‑ mieszanie, nieporozumienie. tów; gra zamiast nauczać. To jest po‑ przed widownią dobraną ze studen‑ nieudany aktor, który odgrywa rolę rium zamienia sięw liczy więcejniżdziesięćosób,semina‑ ności grupseminaryjnych. Jeśligrupa nych kwestii. Naprzykład doliczeb‑ ale odnoszę sięteż dobardzo konkret‑ wielu z Z

Polsce ścieżki? Naprzykład Mnie bardzo dobrze pracuje sięze . : A : W

jeśli chodzio nas

zrobię krok np.w mojej książce bronię wartości,

– adiunkt czy profesor.

– że przez całe swoje życie życiu i

wiec. Nauczyciel to często

na uniwersytecie

występ prowadzą‑ już istniejące

kierunku

– maje

tej

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 2 1 PotrNwaki o / Wywiad 2 2 Gdy rozmawiam z łem tłumaczyć imwszystko odnowa. choćby słowa o drugiego stopnia socjologii,niesłysząc ludzie z szy. Za sprawą programu bolońskiego a filozofię dla czwartego roku socjologii, niespodzianka. Kiedyś wykładałem cóż, spotyka mnieniezawsze miła akademii. To niedlanich. nigdy niepowinny przekroczyć progu tami, odnoszę wrażenie, że osoby te prowadzić dwielubtrzy osoby, w seminaria międzyobszarowe powinny fiaska tego eksperymentu. Napewno łem sięwskazać pokrótce przyczyny Napisałem raport, w genicznych w pomyśle prostego zestawienia hetero‑ lubi prywatnie kroić żaby i biologii. I mało, żeby przekonać humanistów do kulturalny, ładniesięwysławiał, to za ną, czytał książki, słuchałmuzyki, był radził sobiez który choćbylog, niewiemjakdobrze wiedzy wzajemnie sięprzenika. Bio‑ leżności odtego, jakwieleobszarów głupi, tylko coś szwankowało w prowadzący był słaby czy studenci za się niepowodzeniem niedlatego, że ny, alemiędzyobszarowy. Skończyły miały charakter nieinterdyscyplinar‑ jedne zajęcia, niepowiem gdzie, które kierunekzmian.Hospitowałembry

miałem wrażenie, że to rok pierw‑ Być może

geografii trafili napierwszy rok

odwrotnie, humanista, który MISH

materią humanistycz‑ końcu obszarów wiedzy.

Mannheimie. Musia‑

cz niektórymi studen‑

y którym stara‑ MISM podglądać a P t

samym o do‑

za‑ Ale naprzykład Uniwersytet Toronto, studentów, zwykle kilkanaście tysięcy. mają przeważnie niewielką liczbę dziesiątce rozmaitych rankingów by rozłożyć sięz nauczycieli akademickich tylko czeka, wersytetu możemy mówić, jeśliwielu myślą o rok sposobiąsiędowakacji, naokrągło między namii zregenerować, i cji! Mniewystarcza pięćdni,żeby się pomnieć o zajęcia. Wtedy jednakmusimy za‑ sylabus, następnie prowadzą razem kilku uczonych układawspólnie jeden studia międzyobszarowe, naktórych humanistyczną. następnie przeniosą to najego wiedzę uniwersytetów a związku między masowością polskich Mojekolejne pytanie dotyczy J.Ż.: go jestem za luźnąformą sylabusa. jeszcze, jakwładze nato patrzą. Dlate‑ Sylabus wiąże ręce. Oczywiście zależy słowa „sylabus”, to kolejna sprawa. sylabus. Zresztą nielubiętego słowa, dwóch, trzech i niu? Tymczasem powinni siedziećwe osobę niekompetentną w styki. Onibędąpatrzyli naniego jakna żeby przekonać biologów dohumani‑ je podmikroskopem, jest za słaby, uczelnie znajdującesięw Zaintrygowało mnie,że oczywiście, Na pewno jakimśrozwiązaniem są

plaży... O

trzech miesiącach waka‑

tacy, którzy przez cały

układać przez miesiąc

dalej dopracy. Alesą kocem gdzieś w

ich wynikami. jakiej odnowie uni‑

kwestii żab, pierwszej

cie‑ przez najbliższe pięćlat. Jeślitak, są nauki, dokultury, będądyskutowane książka, które przepychają siędosfery akceptuje pante kryteria? kto inny? Oraz: czy pytał ktoś pana,czy w jest więctakie: kto ustala kryteria Podstawowepan wymienił. pytanie stworzę taki ranking, w ukowych. Jeśli będęmiałokazję, to kwestii obiektywizacji rezultatów na‑ uznania, w P.N.: szanghajską. o go, o a W P.N.: ma aż44tysiące studentów... znajduje sięnapiętnastym miejscu, A tam uczestniczyć około stu osób. co wiem,w uczy sięponad90tys., a niż wszystkie polskieuniwersytety, który stale osiąga lepsze wyniki 70 tys. Nauniwersytecie w dziesią który zwykle plasujesięw Uniwersytet w kie polskieuniwersytety zdystansują L.

może panuchodzijeszcze o

Z ranking szanghajski? Uniwersytet Waszyngtoński, który

tej grze i skoku o Dla mnieważne jest, czy artykuł lub . : Tak,: mamy namyśli listę

Stawia panpytanie o Piętnastym miejscuw jakiś inny ranking? Naprzykład tce naświecie, maichponad

tyczce, w związku z dlaczego robi to on,a

seminariach potrafi

Toronto czy inne,które

wyciskaniu,

tym dotykamy

którym wszyst‑

z

kryteria tego, trzeciej

czym? Madrycie,

coś inne‑

nie

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 23 „ D billboard dawnych na gigantyczny temu dąc z przyjaciół W J a N o a a mach rszawy, zobaczyłem paręrszawy, zobaczyłem tygodni PotrNwaki o / Wywiad 2 4 jważniejsza jważniejsza pozostanie w prawdopodobieństwo, że tekst ten przemyślaną. W kę o nik naszego Universitasu) książ‑ Rodopi (to taki anglosaskiodpowied‑ go. Aledotego potrzebny jest czas. jest niątrwałość rezultatu badawcze‑ Przekonany jestem o dzie panistniał jedynienaliściepłac. lista panuniepomoże czyta aniniezacytuje. A skiej cz w tego, czy opublikuje panswoją pracę stąpi to lubnienastąpi niezależnie od w z prz to rzeczy dobre. Jeżeli mówi sięo zowana nałamachpismnaukowych. w snego podwórka: ostatnio wydałem dzinie kultury. Podam przykład z ko, nietylko w wszystko wygląda inaczej, mniejsłod‑ nym kryterium w w pański artykuł zdezaktualizuje się już istnieje też naprawdę spora szansa, że

pracami wybitnymi, a

Nowym Jorku,Nowym w chwili publikacji, że nikt go nieprze‑ czasopiśmie z nauce, jest jużbardzo wysokie. I To jednakideał,w ez dziesięćlat, mamy doczynienia

Shakespearze. Książkę solidnie y jakiejśjeszcze innej.Wszakże T o warowych

kulturze, że zmienicoś

nauce, również w

listy Polsce była recen‑

nauce i

wydawnictwie

E jedynym zasad‑ rzeczywistości

R – w k

I jeśli dłużej, to

H wtedy żadna s w , filadelfij‑

nauce bę‑ k iąż

kulturze ą p

wła‑ dzie‑ k

nich

C rzez centrum centrum rzez na‑ a r

– e ntrum: ntrum: o Carl Schmittdostrzegł w ważne, że parę lat przed Kottem także go, rewolucyjnego spojrzenia. (Nie‑ i światu Shakespeare’a czyło, dziśnie.Kott mógłprzeczytać książkę o dzi. Dziśniewystarczy napisaćdobrą napisałem książkę słabą?Nieo na to, że napisze. Szkoda. Czy zatem Książki w telnikiem a kontynenty. W cej wiono niezauważyć). Powiem wię‑ „filozofa polityki”, gdyż tego postano‑ razu spotkało sięz zofem polityki”. Takie odczytanie od tyny, Shakespeare’a napisał o ską i chciało sięwstrząsnąć kulturą anglosa‑ do „Rzeczpospolitej”. Mniejednakza‑ na łamach„PlusaMinusa”, dodatku cił jejprofesor Krzysztof Rutkowski Duży, dwuszpaltowy artykuł poświę‑ mi i się porozumienie między czytelnika‑ pojawić. W ani nawet miejsca, gdzie mogliby się jednak niemaaniKotta, ani Brooka,

zostało okrzyknięte mianemnowe‑ k

– Kott miał„swojego” Brooka. Dziś

twórcami. Obecnieto dwa różne u tu, jaksięzdaje, poniosłemklapę. ”

Shakespearze. Kiedyś wystar‑ niej N niej Stanach niedostrzeżono, nie

pisarzem weszły duże wy‑ jakimś momenciezałamało

miejsce między czy‑ Y R B i B

ciepłym przyjęciem

będącego „filo‑

nic niewskazuje

zza żelaznej kur‑

Shakespearze

to cho‑ ręki z „czytajcie to a mi wykrzyknikowemi narogachulic: opieszałe bywa naglonem napisa- czytelników, gdy pisał,że czytelnictwo opieszałych, stroniących od nowości czuwał to rzecznik Norwid, wszystkich i I To co siętakiego stało, że niąbyła? potem? Jużniebędzienajważniejsza? macherzy odpromocji, przez rok? A przez półroku czy jednak,jakzałożyli długo najważniejszej zapytam: najważniejszej dlakogo? Jak książki „najważniejszej”. To japanów Okazało się,że ominęłamnielektura z (a miętam autora, nicminiemówił tytuł „Najważniejsza książka roku”. Niepa‑ nych DomachTowarowych Centrum: temu gigantyczny billboard nadaw‑ Warszawy, zobaczyłem parę tygodni Jadąc z pieniędzmi niemamy żadnych szans. kimi wydawnictwami, z Shakespeare’a. W Zmarłych bardziej z ne książki w jeszcze. Można wydawać rewelacyj‑ ag dawnictwa z w wie sprawę z

jak to sięodbijanakulturze? Prze‑ to przez rok! Czy zdają sobiepano‑ literaturą, z

rysunku kolosalnym… rodzaj pięści entami, działamipromocji, co tam uważam sięza człowieka obytego

palcem wskazującym ów nakaz

przyjaciółką przez centrum

– dlaPlatona, Heideggera, myślą o

bibliotece „Kronosa”, lecz

agresywnie działającymi

kalibru tych przekrętów tym, co sięteraz wydaje).

to”

konfrontacji z hołdzie dlaWielkich – przyczem rodzaj

– przez miesiąc,

potężnymi

wiel‑

co w Łukasiewicz, który obronił doktorat idealnym przykładem jest tuJan jest ponadczasowe? Dlamnie ze znalezieniem zatrudnienia, nie młodzi naukowcy mająproblem wakatów nauczelniach. Czy to, że powodów. Pierwszym z w Często mówi siędziśo J.Ż.: wydawcy. Rzeczy ważnych tam niema. dła z leźć. Młodziludzieprzesuwają tam pu‑ empików, bo nicw kawiarniami. Niechodzę oddawna do odkąd księgarnie stały sięknajpamiczy nałóg. Przestałem donichzaglądać, księgarń? U uką, i wie. Cośstało sięniedobrego i nie. Aleo zawsze więcpozostaje jakieśpociesze‑ może czeka napanasława pośmiertna, kasy napromocję. Oczywiście, być z na zostać przemilczanym, zatupanym miałoby to żadnego znaczenia. Moż‑ nowy romans!” zaciśniętej… „Czytajcie! Ten alboów walkę rozgrywającą sięmiędzy starszą w w miejsca. Problem ten poruszono też z

wielu, naogół niemerytorycznych jakichś powodów muszą sięzwrócić

których pokazano bezwzględną ochronnychBarwach Zanussiego, gimnazjum, boniebyło dlaniego 1902 roku i Dziś, choćby był panKantem, nie

napompowanymi które tytułami,

z

kulturą. Wchodzicie jeszcze do

tym siępanłatwo niedo‑

mnie doniedawna był to

potem musiałuczyć .

nich nie możnanich zna‑

nich jest brak

problemie

z

na‑

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 2 5 ślenie powinno być powinno ślenie nieprze M y

PotrNwaki o / Wywiad 26 śmieciową umowę profesora dostałem dopodpisuzwykłą trakt bezterminowy, alepoawansie na podpisuję. Dotej miałemkon‑ pory działa, żebym zwrócił uwagę nato, co w zić sobiemojezdziwienie instytutu. W W nie mamowy). samodzielnych (o śli nieukończę jejw zrobiłem habilitację, sugerował, że je‑ swojego podwórka. Mójdyrektor, nim P.N.: i zatrudnienia niedotyczy profesorów strachem. Oczywiście niestabilność bilności zatrudnienia, nazarządzaniu nową politykę polegającą naniesta‑ nie mójprzypadek otwiera nauczelni ewenement, aleteż że prawdopodob‑ wiedziano mi,że stanowię poniekąd poszedłem dokadr i nikt inny sięniezgłosił. Po wygraniu go sie naprofesora, który wygrałem, gdyż mnie, żebym wystartował w nie jest to zgodne z częto brać mi za złe,że jązrobiłem, bo ukowych (z tzw. samodzielnych pracowników na‑ problem.nowy Otóż jest bardzo wielu biłem ją.Wkrótce okazało się,że mam mnie zwolni. Nawszelki zro‑ wypadek się t

młodszą kadrą. Czy napewno wiąże

kadrach pani,gratulując mi,powie‑ o z W

erą procesu bolońskiego?

takim razie opowiem coś ze

habilitacją), a

drugim kroku namówiono

zatrudnieniu nowych związku z

– nadwa lata. Po‑

aktualną polityką

ciągu półroku, to – proszę wyobra‑

niewielu nie‑ – pracująca

tym za‑ konkur‑ pojawiły siędlamniewątłe perspekty‑ trudnienie nauniwerku... Cóż, kiedy szą odczekać swoje, żeby dostać za‑ nego. Jest miwstyd! stwo. To nowe oblicze handluobwoź‑ na filozofię, polonistykę, kulturoznaw‑ matury dzieci,dlaczego warto stawiać rientowane, przerażone perspektywą tą dydaktyczną; przekonywać zdezo‑ jemy; czyli jeździć poszkołach z licealistów miejsce,w pracę, powinniśmy zachwalać pośród zrozumienia, że jeślichcemy zachować To niewszystko. Władze dająnamdo sków jest rozpatrywanych pozytywnie. przypomina loterię przez anonimowych peerreviewers badawczych, których przydzielanie nas uczestnictwo w ka ściema.Natomiast wymusza sięna piszemy, konferencje zaś to jednawiel‑ kutuje sięartykułów czy książek, które ryczną naszych przedsięwzięć. Niedys‑ nie sązainteresowani stroną meryto‑ ledzy, niewspominając o wiąc wprost, nasiprzełożeni, nasiko‑ skrzętnie ujmowane w sytetu winność każdego pracownika uniwer‑ Jabłońskiego. otrzymalitytuły jeszcze odHenryka tytularnych, którzy nierzadko swoje koły Powiada pan,że młodziludziemu‑ Praca twórcza, praca naukowa

– przestała miećznaczenie. Mó‑

– choćjejrezultaty sąnadal k u pne

– tylko 13%wnio‑ pisaniu grantów

którym pracu‑

tabele i

studentach,

proto‑

ofer‑

– po‑ Nowak wany ( ot P o otrzymał stypendium Instytutu Nauk działalnością gospodarczą, ale L. jaką będąpłaciliciza niemyślenie. odrzucisz każdą ofertę, każdą cenę, łeś sięmyśleć „bez trzymanki”, wtedy kwestia ceny. Gdyjednak zdecydowa‑ kupić. Większość temu ulega, to tylko steś dobry, ten świat będziechciałcię cię wolny potrzeb. rynek Bojeśli je‑ że oprzesz siępokusom, którymi wabi wobec rzeczywistości sąnatylesilne, wola myślenia i zaczekaj chwilę. Zobaczymy, czy twoja jest chyba taki: Skoro jesteś dobry, uniwersytecie. Nie.Lepszy pomysł jesteś dobry, masz prawo zostać na więc za tym,żeby niebyło tak: Skoro w profesury, czy adiunktów... wych. Wszystko jedno, czy dotyczy to w inny problem, naktóry wskazałem w robociu trzy lata, nimdostałem pracę myśleniem. A się z pracywy naukowej, bez żalu rozstałem etat, dziękiczemu mógłsiępan Wykładał nauniwersytetach w Hodowania troglodytów (Warszawa 2013), i

Z Człowieku w kółko o książce, problem umów śmiecio‑ akademii. Aleważny jest turaczej Pan jednakpyta o . r : Najpierw zajmował Najpierw siępan :

biznesem, by móczajmować się IF

UW

, 2012).Aut starych… Opowiadam się

– profesor filozofii naUniwersytecie w

potem czekałem nabez‑

Wiedniu, a

bezkompromisowość or m.in.

młodych, a

Europie, Stanach Zjednoczonych, Rosji. Ontologii sukcesu (Gdańsk2006),

następnie

ja The Ancients andShakespeare onTime(New York 2014). układane w Dobrze jest też miećodrobinę po‑ Jak stwierdza panwprost w zmuszone przejść odwrotną drogę? doradziłby panosobom,które są mniej napoczątek. Reszta sięułoży. Ω rządku, powinno wystarczyć. Przynaj‑ pan olejw powinno być nieprzekupne. Jeślima myślenia, to dasobieradę. Myślenie P.N.: wcześniej w posłuchają, tak jakzrobiliśmy L. i tych, którzy np.ukończyli doktorat L. sprzyjać, bez tego anirusz. P.N.: książce, sprzyjał panulos... P.N.: poświęcić pracy naukowej. A

Białymstoku, doktor ( nie mogąpozostać nauczelni? Z Z . . : A : Czyli niemapanrecepty dla : Jeżeli ktoś wierzy w W I

tak nieposłuchają. gdybyśmy założyli, że

życiu trzeba miećfart i

głowie, to wszystko w Podpisu księcia (Warszawa 2013),

głowie. Alelosmusipanu

wypadku polityków? IF i S

PA N, 2002)habilit N,

siłę swojego

swojej

co

tupet.

po‑ o‑

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 27 Leszek Zaborowski Newman, czyli uniwersytet radykalny którego wierzącymasowo prosiliby nie stanie sięonpopularnym świętym, i ciągłości problemowi oraz sumienia ludzkiego autonomii poświęcał wiony z oczywiście to Wynikało zalecić. miałby ten które w zmian nych i rodzinie poświęconego w myśli jego do nawiązywano tury.Później z jednym go Hen‑ Johna bł. latach statnich W lecz rzadko czytanych? chętnie przywoływanych, może kardynał należy doklasyków oku 2010, ani w żadnej spośród jego książek. Być latach niewznowiono w Ani w Jak stwierdził o.Janusz Pyda miarę św. Ojca Pioczy św. Faustyny. man zyskał wśród katolików rozgłos na kardynała, a kardynała, beatyfikacja się zbiegła tym niem Z katolicyzm. na tujących konwer‑ anglikanów dla ordynariatu w wszystkim przede miejsce to miało w ry

r

ozwoju doktryny Kościoła. doktryny ozwoju

’

k P ego Newmana przywoływano przywoływano Newmana ego Nie znaczy to oczywiście, że New‑ o ontekście utworzenia specjalnego specjalnego utworzenia ontekście olsce dosyć często. Początkowo Początkowo często. dosyć olsce

r

k ontekście Synodu Biskupów Biskupów Synodu ontekście

p B

atronów nowej struk‑ nowej atronów enedykt k

ościelnej dyscyplinie, dyscyplinie, ościelnej u wagi, jaką błogosła‑ jaką wagi,

X V

e

I w nas

wentual‑ uczynił uczynił

Polsce ydarze‑ OP tępnych , raczej chrześcijańskiej nie słynnejpracy O jego książek. Ostatnie polskiewyda‑ wznowiono w kowany, aniw czywiście mato miejsce.Z wzrastać. Sądzę, że namałąskalę rze‑ mość dziełaNewmana będziew swoich tekstów przekonanie, że znajo‑ nie modlisięza ichpośrednictwem. w lepszym wypadku darzy szacunkiem, zgłębiają specjaliści,a tych intelektualistów”, których teksty zwaniem. Prędzej spotka go los„świę‑ w o ko czytanych? Z chętnie przywoływanych, leczrzad‑ dziś dodwuznacznego grona klasyków pro vita sua . Być może kardynał należy cze znaleźć w przy odrobinie szczęścia, można jesz‑ Newmana, którego polskiprzekład, że jedynym spośród kluczowych dzieł zaśLogiki wiary z... 1989roku. Bodaj‑ w część dorobku Newmana. Jednakani polski została przełożona bardzo duża dostępność jego dzieł.Oczywiście, na domysłami kontrastuje jednaksłaba

ałby liczneświątynie podjego we‑

wstawiennictwo, zaś Kościół budo‑ najgorszym niezna,napewno zaś roku 2010, w Dominikanin wyraził w

księgarni, jest Apologia

Polsce żadnej spośród następnych latach nie

pochodziz

którym został beatyfi‑ takim podejrzeniem

rozwoju doktryny

reszta w

jednym ze

podobnymi 1998 roku,

naj‑

Polsce

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 2 9 LszekZborowskie a / Newman, czyli uniwersytet radykalny 3 0 dostępnym w nych w składa sięzbiórwystąpień wygłoszo‑ inny tekst... byłaby raczej obca. Aleto jużtemat na talności, która samemukardynałowi przystosowanej dodominującej men‑ dzieje sięzwykle w ściół rozmaitych normmoralnych. Co zagłębiamy sięw na surowość. Jaksądzę, imbardziej uderzają radykalizm, żarliwość i przynajmniej z nego katolicyzmu. W prekursora modernistycznie zabarwio‑ cech pasujących dodomniemanego tomistów niewiele odnajdziemy w od prezentowanego choćby przez neo‑ kich oraz stylu rozumowania dalekiego ścią i Newmana, imponującejprzenikliwo‑ niepowtarzalnego stylu argumentacji z sytetu poświęciłem sięlekturze Ideiuniwer- w czającą większość ludności Irlandii,byli wiele lat katolicy, stanowiący przytła‑ wersytetu w wań doutworzenia katolickiego uni‑ w nieporozumieniem jest obsadzanie go tym wyraźniej widzimy, jakgłębokim z uważyć, że oprócz częstego czerpania

ustaleń i roku 1989. wyniku angielskiej(co w roli patrona rozluźniania przez Ko‑ Na pierwszy tom Ideiuniwersytetu Książka stanowi doskonały przykład

szerokością spojrzenia. Warto za‑

– w

1852 roku, w

refleksji autorów niekatolic‑ podniszczonym, jedynym

Dublinie. Wcześniej przez

bibliotekach wydaniu

dzisiejszej perspektywy,

dzieła Newmana,

imię wizjisumienia

czasie przygoto‑

jego słowach, tym wypad‑

pew‑

nim dominacji w W możliwości studiów uniwersyteckich. samego w chociażby czerpania wiedzy jako celu znajomo i nych w na język polski. tomie dzieła,dodziśnieprzełożonego nowej uczelni. W Newman został pierwszym rektorem ku oznaczało również i tekstach może brzmiećdlanasobco jednak pochylenie nadtym,co w ciekawszespektywy wydaje misię sensie może nimbyć. Zdzisiejszej per‑ biurokratów. Oczywiście, w uniwersytetu przez współczesnych nego sojusznika w jedynie doroli nieco niespodziewa‑ łatwo Newmana oswoić. Sprowadzić mal 150 lat, refleksji. skich, choćpochodzących sprzed nie‑ nich latach znajdą tuwielesobiebli‑ na uczelniach lansowanego w Z a nia wszechstronnych dżentelmenów, oczekuje oduniwersytetu kształtowa‑ jąc przeciwko nadmiernejspecjalizacji, jedynie szkołę zawodową. Występu‑ którzy chcąuczynić z sty zgromadzone następnie w przez niego tego urzędu powstały tek‑ zaskakująco.

pewnością krytycy kierunku zmian nie ekspertów w

dwa lata poswoich wystąpieniach Wiele spośród tematów poruszo‑ Poprzestając natych wątkach,

książce brzmizaskakująco

aktualnie. Newman broni sobie. Krytykuje zaś tych,

dużej mierze pozbawieni

okresie piastowania

walce z wąskiej dziedzinie.

uniwersytetu – anglikańskiej)

psuciem

pewnym

ostat‑ drugim

jego Często wspominamy o Newmanie jako o wielbicielu ideału wszechstron‑ nego, kulturalnego dżentelmena. Ła‑ two ulec wtedy pokusie pominięcia tego, że przy tej samej okazji ujawnia się jego spojrzenie na kondycję czło‑ wieka, które w zależności od prefe‑ rencji możemy nazwać realistycznym, pesymistycznym, nieufnym... Wykształ‑ cony dzięki odpowiedniemu wychowa‑ niu smak nie może według Newmana zastąpić chrześcijańskiej moralności. O niej zaś nigdy nie możemy mówić w oderwaniu od kwestii łaski. Jak przy‑ pomina autor Logiki wiary, św. Bazyli Wielki i Julian Apostata byli szkolnymi kolegami; obaj w pewnym sensie byli dżentelmenami. To, że chrześcijanie na przestrzeni wieków wysyłali swoje dzieci do pogańskich szkół, co samo w sobie nie musi być złe, nie oznacza, że roztoczenie przez Kościół opieki nad uniwersytetem nie jest wskazane, a potencjalne jego skutki zbawienne. Jednym z najważniejszych wątków, które Newman porusza w swoim dzie‑ le, jest obrona koncepcji uniwersytetu działającego pod kościelną kuratelą. Wykształcenie uniwersyteckie dostar‑ cza bowiem równie wielu szans, co pu‑ LszekZborowskie a / Newman, czyli uniwersytet radykalny 3 2 nią czy emocji,aleniez przedeniem wiary wszystkim douczuć odłamom protestantyzmu sprowadza‑ by jepogodzić z kań jest dlakatolika absurdem. Można wiedzy wynikom teologicznych docie‑ nia Boga oraz nieprzyznawanie miana kazać, że jednoczesne uznanieistnie‑ uniwersytetach. Starał sięrównież wy‑ obecności wydziałów teologicznych na kiej wiedzy. Newman nietylko bronił w nym wątkiem książki jest rola teologii doksji i zaszkodziło to chrześcijańskiej orto‑ sób kształtować dżentelmena, by nie się z strzega go w powierzchni problemu. Newman do‑ mamy wrażenie prześlizgiwania siępo zajmujących sięrelacją naukii sto czytając współczesnych autorów nie sięnaukami przyrodniczymi. Czę‑ łapek w dawnych współwyznawców. Jednocze‑ relacji między nimi,w spojrzenia nateologię i ście. Z wspomnianym jużirlandzkimkontek‑ wszystkie te opiniew nawia sięjedynienadtym,w nieco ponurych wniosków. to doprowadzić doniepopularnych czy i

duchowego. Podobnie jakzajmowa‑

odpowiednim rozwoju naukii Oczywiście, Newman formułował Szczególnie że kardynał niezasta‑ fidesi

nim zmierzyć, nawet gdyby miało

jednej strony bronił katolickiego

ortopraksji. Kolejnym waż‑

dziedzinie rozwoju moralnego

ratio

całej ostrości i .

właściwym niektórymwłaściwym

katolicką harmo‑

specyficznym, kontrze donie‑

filozofię oraz

nie waha

jaki spo‑

wiary,

ludz‑ w czą drugiej,zamykając ją ostatecznie sze skolonizowały dziedzinębadaw‑ gii, doszedł downiosku, że te pierw‑ stosunek naukspołecznych doteolo‑ ciel ruchu,JohnMilbank,analizując Newman współtworzył. Współzałoży‑ sięRuchOksfordzki,wymienia który Nieprzypadkowo wśród jego źródeł ją jeteologowie z - prawdy o dala według niego naukę odpoznania się odrzetelnej teologii poprostu od‑ kich, katolickich studentów; odcięcie tylko o również dziś.Niechodziłomuprzecież że Newman niestawia pytań ważnych testantyzmem. Nieoznacza to jednak, logii w zaniedbanie poznawania własnejteo‑ kwencje dlakatolików może przynieść śnie chciałteż ukazać, jakiekonse‑ ich felietonów w po którym poruszają sięnasze myśli. wąskiego poletka, odciętego odpola, jak opisujeMilbank robić, bardzo często odbieramy ichtak, że nawet jeśliniektórzy starają sięto łościowej wizjiświata. Wydaje misię, podejmować wysiłek budowania ca‑ Ortodoksji, w jest dziśteologia dlachrześcijan przed podstawowym pytaniem: czym kardynała naserionieuciekniemy nieteologów, również humanistów.

niszy. Samiteologowie zaś przestali Od wielulat z Cezary Michalskiw

otoczeniu przesiąkniętym pro‑ lęk przed wypaczeniem irlandz‑

świecie. Czytając książkę

większości anglikanie.

całą ostrością stawia‑ szyderczy sposób

nurtu Radykalnej

– jako gospodarzy

jednym ze swo‑ - karłowacieć podwpływem politycznej kształtem humanistyki, która zdaje się frustracji spowodowanej obecnym sprowadzającej siędowyładowania bieranie mu spożytkowanie energii naprzy‑ temat wiedzy, prawdy i nowoczesności szlakami myślenia na poza dlaobecnejmutacji typowymi żają każdemu, kto stara sięporuszać trafnie wskazał napułapki,które zagra‑ jednak dawny publicysta „Frondy” w wiedliwiało przedstawienie całej grupy Nie wiem,naileichzachowanie uspra‑ skierowanych przeciwko niejpotępień. czesność, zarazem mającusta pełne godnień zapewnianych przez nowo‑ pełnymi garściami korzystają z przedstawił jako hipokrytów, którzy i cz wspomniał kolację, w

grupą jego uczniów. „Ortodoksów”

ył w tak negatywnym świetle. Napewno

Anglii wspólnie z

– nieraz efektownej

której uczestni‑

Boga. Grozi Milbankiem

– pozy,

udo‑ plarze książek Newmana w nim. Odgrzebujcie zakurzone egzem‑ zarówno nauniwersytecie, jaki które domagają siędziśodpowiedzi, na niejleżą odpowiedzi napytania, gryzmem. Jest nadzieja,że to właśnie kach i ścieżce między modernizmema kardynała jako przewodnika powąskiej kańskiego czytywania dziedzictwa SoboruWaty‑ do niego w ca jego myśli, napytanie o kół trendom. Paweł Kłoczowski, znaw‑ nia prawdy, wbrew dominującymwo‑ podjąć trudposzukiwania dróg pozna‑ townego oporu,aleby rzeczywiście jak iśćpodprądniedlasamego efek‑ wiek innego. zmu, dekonstruktywizmu czy czegokol‑ poprawności, skutków postmoderni‑ których Benedykt XV To właśnieNewman pokazuje nam, antykwariatach, warto. II

kontekście właściwego od‑ , s twierdził, że papież widzi I odw

oływał się

powody, dla bibliote‑ Ω

poza inte‑

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 3 3 Krzysztof Karnkowski Pozdro dla kumatych! – rzecz o polskich konserwatywnych punkach Świat się zmienia dookoła, chociaż wolniej, też się zmieniam Rozglądam się wokół siebie i po swojemu oceniam To, co widzę, to, co słyszę, i wyciągam z tego wnioski A polityczna poprawność nie jest dla mnie godna troski Wierzę w to, w co wierzę, i robię to, co robię Nie zamykaj mnie w szufladzie, szufladę zostaw sobie Spirit of 84, Kto ma wiedzieć, ten wie

Czy punk może być konserwatystą? Nie może. Ale że jest punkiem, nie będzie się tym przejmował, więc jeśli tak sobie w głowie poukłada, konserwatystą zostanie

Można do tematu spróbować podejść naukowo, ale jak to zrobić, gdy wie się samemu dobrze, że punkowcy na ankiety najczęściej odpowiadają jednym, niecenzural- nym słowem? Zresztą, czy to w ogóle da się zbadać? Antykomunistyczny Jarocin, stopniowe otwarcie sceny na hasła lewicowe, moda na „apolityczność” i ujawnie- nie się sporej grupy, mającej raczej prawicowe przeko- nania, która jednak nie chce odcinać się od subkultury, z którą przeszła kilka lub kilkanaście lat życia. Szukanie miejsca dla swoich poglądów, internet, nowe znajomo- ści, wielotygodniowe polemiki na forach, potem wszyst- ko się jakoś uspokaja. Dorośli czasem jeszcze bardziej dorośleją, czasem zostawiają sobie muzykę, koncerty, ale w życiu już bardziej conservative niż punk. A czasem rozmawiają o tym, że kiedyś założyli bardzo fajne forum internetowe, które zrobiło spore zamieszanie, a potem stało się mniej fajne, przyszli nowi użytkownicy, którzy woleli pisać o niczym, bo już ani o polityce, ani o muzy- ce, wreszcie wszystko zdechło, bo nikomu z założycieli już nie zależało. Więc czas stracony, nic nie zostało? Też Stan Oskarżenia Oskarżenia Stan – śpiewał kler dzisiaj Lenin, Wczoraj

Kzysztofr Karnkowski / Pozdro dla kumatych!… 36 serwacje. Ale ten do dziś: numer Ale sztandarem pozostaje serwacje. ob- się w tekstach konserwatywne dość ) zdarzały o niczym nikomu któremu zresztą płycie (na późniejszych czasach Nic jużw o wiele zespołu, to Karcera, tekstu fragment oddaje Dobrze Zachodu. czy opozycji do Kościoła, sympatia tym nie idzie za nym. Niemniej komunistycz- w kraju buntu w przypadku munizm, oczywisty antyko- jest Owszem, się rozczaruje. raczej tu konserwatyzmu, tendencje. więc. Szukajmy o jednoznacznych znaleźćpewne Można regułach. co najwyżej stadny, równocześnie indywidualistyczny, tak jest pisać trudno że bywa choć punk, że pamiętać, I trzeba głębiej. jeszcze trzeba kać przewinęły się ogłoszenia o treści: się ogłoszenia przewinęły ten był wie początek? nie. Toprzecież właści- może kiedy tylko spróbować początku, od Końcówka lat 70.,lata 80.,Jarocin.Końcówka Jeśli szukać ktośchciałby szu- –środek, Co najwyżej początek. nie jest toNie, pewno na Wiosną 2006roku prawicoweWiosną przez strony internetowe i fora Conservative Punk – Division Poland. Division Punk – Conservative CIEBIE! na także Czekamy PRZYBYWAJ! Na co czekasz? Pobłażliwości.Litości. Wyrozumiałości. Postępowości. Politycznej nieoferujemy? poprawności.Tolerancji.Czego wkurwiać. użytkowników, będą nas bany dla którzy i nieuzasadnione braku argumentów w przypadku epitety piwagorzały.Obraźliwe i kielonka flaszki w towarzystwie świtu białego do trwające polityczno-kulturalno-obyczajowe, polemiki -prawicowo-punkrockowy Zażarte widzenia. punkt Konserwatywno-narodowo-katolicko- Co oferujemy? http://www.punk-forum.prv.pl adresem pod sie znajdującej REBELIANTÓW! KWATERY tłumnie TAJNEJ do Przybywajcie i z prawejjak strony) nowo na forum dyskusyjne. otwarte obecnych (zarówno wszystkich zaprosić z lewej, zaszczyt Poland Division Punk – Conservative W imieniu mam nawrócenia stają się udziałem osób związanych z kręgiem Armii Armii związanych z kręgiem osób nawrócenia się udziałem stają O ile jednak bajkowej”. formułę „muzyki w nieuchwytną chodząc prze- z punka klasyfikacjom, gatunkowym się wszelkim wymyka określić Muzyka punkrockowej. ten kapeli akurat mianem zespół coraz równocześnie jednak trudniej Armia, triumfy największe ca plakatów,tek, demonstracji płyty. i coraz bardziej przegadane stopniu), ulo- z rasizmem walka Dużo i homofobią. w mniejszym się sporadycznie ten i w latach(choć temat80.,jednak przewijał się feminizm, prawa skrętu w lewo, pojawiają mocnego zwierząt z samoobrony się uzasadnieniem staje corazAntyfaszyzm częściej różne, i prawicowe. czasem Ton kto inny. zupełnie jednak nadaje bardzo miewają ale poglądy skinami, się ze tłuką owszem, którzy punków, sporo się rzadko, zostaje wciąż zinyinternetu, czytuje jeszcze Niema rocka. politycznie punk zaangażowanego niego, kończy, kopiowanie się coraz zachod- haseł zaczyna mocniejsze się Komunizm świat. cały nie zaś rzeczywistości, zmu wycinek na zbliżone do konserwaty- mamy jednak poglądy raczej czas cały aborcji (pamiętny utwór też Prowokacji), przeciwnikami Bywali seksualistów, ale to trochę mało, konserwy. by uznać ich za za homo- czasem się pobić punkom zdarzało styczny). Pierwszym sceny uznawany obciachowy, wówczas za prosty i populi- zbyt sporą Naukaczęść adresemprzez o Gównie, zespół jej miał pod uwag (najwięcej w tekstach transformacji takiej jako ustrojowej poświęcono małouwagi zaskakująco choć Ameryka, z lat 90.)czy znaleźćmożna prawie na kasecie było punkowej przekaz każdej a podobny Oskarżenia, Stan – śpiewał kler dzisiaj (Wczoraj Lenin, się skończy, Gdy tylko świata. tematem się Kościół lepszym okaże komuna to że najgorszy,tyle opresyjny najbardziej element tego Na pozycje chrześcijańskie i konserwatywne przechodzi święcą- przechodzi i konserwatywne Na pozycje chrześcijańskie dorosłych świat cały wrogiem, opozycja, pozostaje Kościół, Bo ja wyśniłem sobie wolność! sobie wyśniłem ja Bo hymn, wasz za życia nieoddam A ja wrogiem. będziesz kogo dla dowiedzieć, się musisz Bo a Bogiem, Leninem między wybrać przecież Musisz jest. silniejszy i kto wierzyć W co bezpieczniej nieboisz, się jeżeli jeśli możesz, Zapytaj, koncercie raczej już skłocie na żadnym żadnym na skłocie Na warszawskim niezagramy

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 37 pieniądze mamy mamy pieniądze za w martensach o hippisach Kawałki

Kzysztofr Karnkowski / Pozdro dla kumatych!… 3 8 łym. Tołym. czasy. późniejsze jużo wiele jednak zresztą towarzystwa niezrozumia- z tegosamego zupełnie osób strony ze się z ostracyzmem wielu scenykam dla części punkowej, raz nie zagramy.już raczej spoty- Wtedy albo-albo. pierwszy Ot, żadnym na koncercie warszawskim na skłocie że później, tygodni kilka słyszę zdziwieniem ze Armii, 84otwieram koncert of Spirit swoim i ze marzenie Gdy w 2007rokuswoje nieufność. spełniam lat wiele przez kowców. trwająca się raczej pojawia niej Zamiast wśród zmiana pun- większa żadna tym nie idzie za o tyle i Izraela, sów na Woodstocku kawałki o kawałki Woodstocku na sów hippi- dla gra który zespół, poważnie w 100% traktować Jak fanów. dawnych grupy dużej w oczach wiarygodność kapeli ra odbie- zresztą co rocka, punk ulicznego niszę skromną poza wychodzi popularność a ich trasy, wielkie grają Analogsi Dziś Analogs. The zespołu kaseta pierwsza wychodzi roku W 1996 cję. reak- wywołuje Akcja subtelności. i inne w melodię się bawił kto rzadko gdzie punka, podgatunek zmetalizowany mocno crust, na modą to Zaowocowało numerów. słuchacza dla strawnych przynajmniej w miarę układanie na czasu traciła nie świata łego ca- złem i wymyślonym z prawdziwym w walkę zaangażowanych zespołów Większość słuchać. dyskusyjna, sprawa to czytelników wielu dla pewnie choć jednak, się dawał Włochaty sceny). części lewicującej wśród nawet uda, nie się pojęcia oswojenie Jednak dyskomfort. w pewien mnie, w tym słuchaczy, wprawiając płycie, ( ideologię taką na również sceny się otwarcia do i apeluje pozytywnym ście w kontek- „komunista” słowa używa pierwszy raz po z drugiej z chrześcijaństwem, przekaz anarchistyczny godzi zespół ny wpływ na bardzo wielu ówczesnych punkowców.stro- Z jednej wydaje płytę, będącą jednym wielkim manifestem, która ma duży ty. Zespół, kopiujący udatnie angielskie kapele anarchopunkowe, na tydzień, stają się głosem wielkiej, dotąd mającej do dyspozycji dyspozycji do mającej dotąd wielkiej, głosem się stają tydzień, na z tygodnia Nagle, mieście. w portowym życiu sko-robotniczym i chuligań- piwa piciu o przemocy, śpiewają z faszystami, równi na feministki czy anarchistów i wyśmiewają atakują W tekstach mamy dze W 1993 roku ogromną popularność zdobywa zespół Włocha- ? Jednak w ’96 roku Analogsi rozpoczynają rewolucję. rewolucję. rozpoczynają Analogsi roku w ’96 Jednak ? Masz dosyć nierówności, zostań komunistą zostań nierówności, dosyć Masz hippisach w martensach za pienią- za w martensach hippisach – recytują na na recytują – z przełomowych dla tej historii momentów. historii tej dla z przełomowych do „Pasażera” Baran. To mocny listwysyła zwiskiem Robert jeden Pod Kołłątaj. i Hugo Hitler swoim nich Adolf na- za się więc sują podpi- się podpisać – chęć mają nie wszyscy choć się coraz ostrzej, W listach dorobi redakcji łamachpisma. kątna swój ralizmu mają z radykalnymi feministkami,ktoś polemizuje które w ramach plu- Ktoś chwali Łysiaka, rynkową. to ceni mocno za gospodarkę sobie towarów, chińskich idei bojkotu rów dla entuzjazmu nie podziela ślepąuliczkę. Jeden za uważa z redakto- scenykalizację HC/punk poprawności, politycznej ma dość a rady- (i redakcji) czytelników Część polemiki. się mocne przewalać zaczynają Zina, go polskiego i argumentów. amunicji sobie dostarczają konfliktu nowego strony Obie narodowy. był byle przejdzie, jednak cjalizm so- której dla stroną, drugą z tą się bratający nawet czasem ła, kościo- do zaglądający rzadko częściowy, raczej konserwatyzm to znów że Tyle i muzyków. fanów części sporej W poglądach tyzm? konserwa- tu gdzie Tylko i piwie. awanturach o dziewczynach, teksty proste dośpiewują muzyki prostej do które kapel, fala się Zaczyna i wegetarianizm. feminizm z homofobią, walkę szyzm, antyfa- obejmującym poprawności, punkowej z kanonem się je identyfiku- nie osób sporo całkiem że się, okazuje Nagle późno. za już jest jednak Analogsów, bojkotu do wzywa Scena i skinów. punków apolitycznych grupy Rezystencja, czy BTM typu kapel i skinowskich Hooligans The & Ramzes nagrania stare głównie Gdzieś pod koniec lat 90. przez łamy koniec „Pasażera”, lat 90.przez Gdzieś pod najważniejsze- życia – zaczął się rodzić anarchopunk. Coś, co z gruntu jest jest co rodzić się Coś, z gruntu anarchopunk. zaczął życia – prawdziwą jedyną, drogę i słuszną serwować zinach zaczęto w przeróżnych deszczu, po Potem, idei. i ciekawych grzyby jak promotorem była świadomości na mądrych świeżych, zyskując bardzo krótki okres (okolice ’94roku), scena niezależna, gdy Był (muzyka). słuchają samego (ziny) i tego czytają samo to wszyscy to kupują, samo wszyscy wyglądają, tak samo prawda. konwenanse. Gówno Wszyscy bariery, łamiącym ruchem alternatywą, jakąkolwiek nazywać się śmiecie iż śmieszne, aż że SAMI, TACY zuniformizowani, schematyczni, takpotwornie jesteście alez boku niewidać, tego Od środka za nich Adolf Hitler nich za Adolf Podpisują (…) się i Hugo Kołłątaj i Hugo

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 3 9 rządy III RP IIIRP rządy postkomunistyczne związać sobą dawały ze z antykomunizmem Anarchizm

Kzysztofr Karnkowski / Pozdro dla kumatych!… 40 akcję. Po określenie punk”. pada „conservative Choć raz pierwszy w ramach Busha akcjiVoter, Punk George’a W. kontr- organizuje do w kontrze Johnowi punkowe kapele ne Kerry’emu przez Stanów.ze komu poparcie masowe nie ktoś, podeszło udziela- Oto się ciekawostka pojawia stron którejśna ze raz po pierwszy W rozmowachców, „skinów”. ze jużczęściowo znam nicki których prawicow- złośliwych dość a grupą lewacką frakcją ortodoksyjnie między natomiast wojna to wieczna ciekawostkę,jako Punkserwis to raczej małociekawe i czytam osoby Na ostatnim dominują tym moim nie jest żywiołem. net dyskusji, największych uboczu na ję sprawach w wielu ściwie pozosta- drodze, jednak miz nimipo jest i Skinheads.civ.pl. i wła- wspólna jest użytkowników Pewna grupa Punkserwis później fora. Armii, forum Najpierw, przypadkiem, Odkrywam nie alepiszę. o polityce jeszcze pisać bloga, Zaczynam internet. komicznie) brzmi odkrywam losów moichtle dalszych Dość późno (co w świe- muzyka. pozostaje dziedziną główną moją opowieści. tej odsłona się kolejna zaczyna I tak również z łamów, zniknął sięfora na przenosząc internetowe. ków również Baran wiele. nich za dla negacjonizmem, a tegobyło czytelni- poczęstował z redaktorówjeden z frakcji wolnorynkowej bowiem szybko, siędość to jednak lat 90…Skończyło połowy szej z pierw- skini małoprzyjaźni ułatwiali co jeszcze cież nie kłócił, się prze- z antyfaszyzmem z domu patriotyzm wyniesiony RP, III postkomunistyczne rządy związać tykomunizmem sobą dawały ze Anarchizm z an- trudne. do połączenia starałem się łączyć rzeczy wszystkim w tym uczestnictwa swojego początku od bo można, to zdziwiony wszystko, i ucieszony, może.mu, że Czytałem tak że wówczas chyba nawet i co wyszło więcej, może być konserwatystą naczelny, sam czyli pismaBezkoc, merze punk czy się, zastanawiał latachpo szerokie poznały masy gender. jako samym nu- W tym w którejrozprawiał dość przewrotnie się z feminizmem co i czymś, kolumnę, jużnawet miał swoją 14 i w numerze dalej pisał ku W połowie lat 90. polityką interesuję się o tyle, o ile, jednak jednak o ile, interesuję się o tyle, lat 90.polityką W połowie ucieszony się w dru- zaś faktem pojawienia się podpisał, Robert czerwono wyglądający mundurek. wyglądający czerwono w całkiem wciskane radosne, być spontaniczne, zaczęło opieką działu poświęconego młodym zespołom. zespołom. młodym poświęconego działu opieką propozycję moderatorską jednak dostaję dniach objęcia kilku po Polandudziału, Division Punk mojego bez Conservative powstaje Forum i portal z życzliwością. choć z oddali, Sprawę obserwuję argumentu. razem, gdy adminowikażdym sensownego zabraknie i z anarchopunkami, groźby ale bez Choćby zbanowania za dać. poga- się spokojnie da ra”, w którym założyć postanawia miejsce, znany z „Pasaże- jużnam się też Robert, w której znajduje grupa, forum, ułożenie na relacji szans ma sobie zarządzającą z ekipą nie że już, widać awanturze Punkserwisie na ite. kolejnej Gdy po oparcie więc tradycji w punkowej przyzwo- całkiem jest Ramones, The nawet składu z republikanami sympatyzowała część przecież ciekawa. się że się informacje,fits), sprawa to wydaje Pojawiają Mis- w The epizod Road, której (Gotham wokalista zaliczył jedna tylko jest znana które ruch, popierać kapel, liście na miałyby nowy gowych. W sierpniu 2007roku witaliśmy gości jużtrochę W sierpniu inaczej gowych. blo- kolejnych na się później taprzydawała portalach Umiejętność polityczne formy, napisaćoświadczenia? więc nie miałbym czemu autorem głównym jużpisać dłuższe, wówczas tekstu – zaczynałem faktycznie byłem zaś podpisać, tym pod się przecież ktoś musiał credo,wątpliwości, powstało które swoim bo nickiem, podpisałem beliantów, rozwiać Aby wróciła. to nazwali koledzy tak miejsce, bo Po nicjuż z nami wspólnego. miesiącach Tajna kilku Kwatera Re- Tenserwera. nie wchodził w szczegóły, stronę i nie miał zamknął napisaćdonos do właściciela postanowił zainteresowania, jego obrażaniem Hitlera że Adolfa się, zorientował nie wzbudzi niczy- Jeden z nich, gdy biega. już wszystkim o corozumiejących, w tym rozmówców się też głąbów, kilku pojawiło ciekawych niespecjalnie interesowanie założycieli. Obok jej stroną przerosło oczekiwania za- że się, okazało Tymczasem racjiszkodliwe i niemające bytu. rozmawiano bardzo jak to jest zjawisko o tym, niszowe,głupie, cenzurowanych, listę na wyrażeń wciąż tym a przy res „konserw” stron punkowych ad- wpisała część Oto bardzozem popularnym. tematem a zara- jakiś zakazanym, konsternację i stało sięczas na nowe wzbudziło pewną forum zaś W kraju wiedzieli. o nas mniej przynaj- Cóż, mamy humoru. że się, inne poczucie ale okazało ki, Przez chwilę ktoś od nas korespondował chwilęnas ktośod Przez nawet z Amery- z tymi

conservative punk fronda LUX 74 / Zimnica 2015 41 się też kilku głąbów głąbów teżsię kilku pojawiło ciekawych rozmówcówObok

Kzysztofr Karnkowski / Pozdro dla kumatych!… 42 z pomocą i akceptacją założycieliz pomocą strony brzmiało: stylistyce i estetyce. mnie, Credo przeze spisane w poprzedniej utrzymane zostało forum jednak ogłoszeniu, niż w pierwszym i konfidentów, mieniących sięniewiedziećczemu anarchistami, zacząć odnowa, zachowując w za nieswoje ideały, więcczego wymagać... Postanowiliśmy prostu wyłączył nasza stronę. Nikt niemusinadstawiać karku ryzykować i były groźby skierowania sprawy do prokuratury. Wolał więc nie admina, który w Nasze forum zostało usunięte z krzyczą o użytkowników forum ibw.costam). Ci,którzy najgłośniej sporze traktują donosy (pozdrawiamy gorąco niektórych „życzliwe”, które jako najlepszy argument w najśmielsze oczekiwania. Niestety, znalazłysięosoby a rozwijało sięz jest tam miejsce.Założyliśmy więcwłasneforum, które „punkowym forum”, okazało się,że niedlawszystkich z próbowaliśmy pisaćnapewnym znanym tui próba zaznaczenia swojej obecnościw pomocy kilku osóbudałosię.Niejest to nasza pierwsza potrzeba było poświęcenia czasu, pracy i i wbrew wrogiej propagandzie, napędzany entuzjazmem Witamy Was naportalu Conservativepunk.net, który powstał momencie polityczną poprawnością. Jesteśmy patriotami. niezależnie od tego, na ile zgodna jest z Kilka spraw nasjednakłączy. Cenimy sobieprawdę i Kim jesteśmy? Mamy różne poglądy, niejesteśmy monolitem. portalu i zwieńczeniem jest udostępnienie doWaszej dyspozycji tego adresem.nowym Przez kilka tygodni trwały działania,których

zaangażowaniem garstki zapaleńców. Byśmy mogliruszyć, robiąc dalejswoje. Tym razem napłatnym serwerze i

odzew, z

forum.

wolności, niekażdemu przyznają doniejprawo.

jakim spotkała sięnasza propozycja, przeszedł

bez sprawdzenia, nailezarzuty sąprawdziwe, po

szybkością, która nascałkowicie zaskoczyła,

liście wyjaśnił nam,żeliście wyjaśnił przyczyną jego decyzji

życzliwej pamięci kilku darmowego serwera przez

sieci. Gdynapoczątku

obowiązującą w

pieniędzy

politycznym ówdzie

– dzięki

piszemy ją

pod

nas dan ym serce sprawy, do całej anipoglądów, przecież choć anisłuchanej straciło użytkowników kluczowych rozchodzić. początkowo Kilku się zaczęły drogi nasze zwykle, lat jak 80…A potem, punku skim ta Warszawy, stronie na zebraliśmy o pol- mnóstwo materiałów prezyden- na kandydaturę Raczkowskiego Marka ogłosić chcącym raz kopalnię Wujek), odebraliśmy pod śląska – show Zielonym, (frakcjawybraliśmy dom się razemgenerała pod Jaruzelskiego fermentu intelektualnego. Powstały razy kilka towarzyskie, więzi nieto wygenerowało większego jednak ludzi zaistnieć, domości w scenową poprawność polityczną i ostatecznie tamw świa- jakoś osób,uderzyć kilka się nam wkurzyć udało Owszem, w jakość. nie przeszła cieszyła, nas czas która długi liczba przez piszących, założycieli”.zniechęcenie „ojców Jak to w życiubywa, bowiem się rozmowy, przenosić Facebook, gdzie zaczęły trochu po zaś wśródpunkowców,go życia polskich trochu po ją zabił czym po lat Tajna kilka przez nak Kwatera forumowe- centrum stanowiła rozmów o napinaczom i skomplikowanych argumentów odprzekleństw. Wirtualnym czytać ze zrozumieniem i poglądy, a Do rozmów zapraszamy wszystkich, którzy podzielająnasze i i Guevary. Istotą punkrocka zawsze było łamaniezasad naszej muzyki przez fanów Lenina,Stalina, Hitlera czy Che punk rocka. Nierezygnujemy z równie ważna, jakwszystko wcześniej: wymienione miłośćdo nas jeszcze jednarzecz, dziękiktórej sięspotkaliśmy i nie podobająnamsięoba.Oprócz spraw politycznych łączy Brunatny i są tacy, którzy bardzo chcieliby w Jesteśmy antykomunistami. Niejesteśmy nazistami, choć Rzeczywistość, jak zawsze, trochę zawsze, jed- rozminęła jak się z tąwizją, Rzeczywistość, zainteresowania.

politycznej poprawności. prowokowanie domyślenia, niezaś tworzenie schematów

muzyce, polityce i także tych, którzy niepodzielającich,potrafią czerwony to bardzo podobnekolory

konfidentom dziękujemy. Resztę zapraszamy do

rozmawiać z

wszystkim, co okaże sięwarte

niej mimoprób zawłaszczenia

nas nazistów zobaczyć.

użyciem bardziej

– w

polityce

która jest

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 43 Zrobić ruch? z tego

Kzysztofr Karnkowski / Pozdro dla kumatych!… 44 osoba nieschematyczna jest w stanie pogodzić wiele rzeczy, co trudno wiele rzeczy, co trudno pogodzić w stanie jest nieschematyczna osoba kłócić, się niemusi wcale z konserwatyzmem i wolnybodny życia styl Swo- buntownikiem? największym nie był Mrożka konserwatysta w Tangu Czy wcaleniby czemu. niebo musi, A konserwatyzm ci. koniecrockiem na z punk jednomyślności, tazawsze się pokłó- bo ludzie mieli dosyć że więc, Tłumaczyłem totolotka. wyniki pujący prawie krowa lubkosmita ty- jak głowami z dwiema ciekawy tak to temat i katolicyzmem, z poparciem PiS kojarzony dla watysta, konser- punkowiec w zinach. Cóż, tęna okoliczność odpytywany bywałem sceną punkrockową, ze związany człowiek zespół, przez kontrowersje. choćby dząc Jako autorjednak, credo,tym a przy nowszych użytkowników. jego częścią z dużą świata wizji nie dzieliłem też zbytnio rzeczywistością, z późniejszą żenie konfrontować jużchciałem wyobra- życiu, niespecjalnie pierwotne w moim odegrało ważne. rolękim Pamiętając jaką CP/DP o tym, ktośz kolegów,napisał być wszyst- to przestało w tym tak jakoś mnie jużto że się, za o polityce, okazywało czegoś się do napisania jużzebrałem zaś jeśli pisano o problemach Drzyzgi, godnych Ewy lub grano w czołgi tamakurat A że najchętniej publicystę. tfu, a później, blogera, o polityce,pisaniem robiąc mnie najpierw ze siępoważniej na to mnie też ono zmotywowało do zajęcia żona, dzisiejsza mnie moja wypatrzyła forum to tym na poważnie bitwy: prowadzonej wygranych na nie tej jednym z większych nie całkiem jestem Sam pew- do dziś. trwających i przyjaźni, sporo znajomości to było do przyjęcia. każdego i nie dla konserwatywna jużwystarczająco była babą lubinną z chłopem sprowadzał sama, się do tego, bychłopa nieBaba było z chłopem. konserwatyzm w którym ba –branżyerotyki, pornograficznej, strony.goście poświęcony sprawom dział sobie istniał seksu, Ot, przypadkowi niektórzy sobie wyobrażali jak tak, było wszystko rockiem, z punk nie zawsze wymieszanego konserwatyzmu ku do małowyrafinowanychżartów.zawsze w przypad- jak Zresztą, mylić znówsię z rasizmem zaczął gotyzm sprowadzać lubzaczęli o sprawach wszystkim przede małoistotnych, konserwa- wielu się niesporo zmienili. Na osób,gadających pojawiło muzyki forum Forum jednak trwało kolejne lata, generując ruch i wciąż bu- i wciąż ruch generując lata, kolejne trwało Forum jednak to lat była dobra Powstało kilka zabawa. Na przez pewno z niej Chyba powietrza w coraz bardziej dusznym powietrza pomieszczeniu. Chyba Zrobić rachunki z tegoruch? krzywd. w ojczyźnie są nie z każdym, a i to siępiwo na lubkoncert, rozmawiać, spotkać się czy kłócić dobre towarzystwo, żeby wybory… – żadne na niechodzący chiści, anar- prorynkowi UPR, zwolennicy PiS, wyborcy „Nigdy Więcej”, lektury uważnej bez widać zespołów, nazistowskie ciągoty których reklamy forum na wciskający i goście totalitaryzmów wszelkich skinów, nielubiący punkowcy przeciwnicy nych form pogaństwa, adoracji. róż- Katolicy, sympatycy kółka wzajemnej ateiści, czasem nowego stworzenia grupy,jednomyślnej potrzeby nie miał nikt dystanswobec się zaznaczyć Gdy już udało się indywidualizm. zał oka- leiny, Kluczowy nimiw odwrotnym kierunku. by ruszyć tylko to, nie po w te by towpaść ko- same przecież świata, wizji słusznej piwem i zabawą jedynie z muzyką, w pakiecie prób sprzedawania wobec punkowców sprzeciwu się ze części wziął konserwatyzm latach po myślę, to naturalne. Cóż, że całkiem ruch? Skorożaden życzyli, wanych. niektórzy sobie z tego, jakby nie powstał A że odczaro- mitówzostało częściowo choć a kilka i uporządkować, pisaniny.wej sprawy przemyśleć pewne sobie Sporo mogło osób wanych neto- skinów, latach naszej to w pierwszych jak bywało jużsprowadzić przefarbo- do kilku trudno ją bardzo abstrakcyjna, to wielu rzecz dla wciąż i choć świadomości w punkowej zaistniały z nich się„Konserwy” nawetsłuchać. da niektórych Co więcej, kowe, któresprzeczność. połączyć potrafią latamitę narzucaną punkroc-w opozycji Wręcz to zespoły rocka. do punk przeciwnie – lat wcześniej, kilkanaście to jeszcze było jakby się, nieokreślające sprawy, wybrane na spojrzenie bynajmniej tym a przy serwatywne zespoły, i kon- patriotyczne które przedstawiać w tekstach zaczęły Facebook? nie.tylko Pojawiły że misię, Wydaje sięnowe choćby kolegów. pewno na Facebook, ale czy więc Został amerykańskich drogę naszych zresztą czym powtórzyło działać, przestało forum roku, koniec 2014 pod dawno, Nietak udało. jakoś to połączenie „Pasażera”, się grupie faktycznie sporej że się, latach a po okazało do liście w swoim drugim zrozumieć Robert – pisał szablonikowi być miało „pankowi” – że K.K.] zgaduję, w druku, jest [tak panowi

Ω

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 45 Pnu k jest protoewangelią D z życiu. Pierwszą z rewolucji, które wydarzyły sięw Jest odbiciemdwóch wewnętrznych łem i około siedmiulat. Długo o – Och,przymierzałem siędotej książki wziął siętaki pomysł? o o k W na scenie książki mówi „Frondzie B mówią więce a teksty punkowych kapel negatywnie rzadko postrzega drodze do często ostatnią prostą na poszukiwania punk rock w Z wydawałem fanzina, organizowałem Jeździłem namnóstwo koncertów, re punkzahibernował mnienadekadę. skiej, noi z nyle, które przywoził mójstarszy brat Pamiętam wszystkie te punkowe wi‑

siążka Krew Bogaopowiadająca

uwagi na promowaną oga niżnatchnione hymny — IY Jarocina, audycje Rozgłośni Harcer‑ kulturą punkową podkoniec lat 80. nawróceniach w Chrystusie w olność orazpostawę

czerwcu ukaże siętwoja począ

cierpliwie zbierałem materiały. K

tków lat 90. Całyten hardco‑ totalnie eksplodującą scenę rew HC B

/punk C kulturze HC/punk oraz kulturze HC/punk oga. B j

hrystusa, nich było spotkanie o poszukiwaniu oga.

tej kulturze. Skąd LU P A X” autor j unkowcy O ą dam

C

niej myśla‑ hrys S okół j

moim est t usie do niego został napisany przez Kazika jakimś wielkimfanem niejestem. Tekst w jako dziecko dwukrotnie brałem udział światem nadprzyrodzonym, ponieważ tym wcześnie miałemdoczynienia ze ską, runy, otarłem sięo kami Jehowy, znałemmagięindiań‑ Kryszna, kumplowałem sięze świad‑ wości. Chodziłem naspotkania Hare byłem osobąposzukującą ducho‑ ta? Jakichsłów użyć? opisać doświadczenie spoza tego świa‑ poza percepcją tego, co widzimy. Jak a moje życie tak jakhardcore punk, Po prostu znalazłemto coś. np. niestanę sięwyznawcą hinduizmu. zostały zakończone. Wiemjuż,że nigdy Richtera. Mojeposzukiwania duchowe był wstrząs, naktóry zabrakłoby skali tak dogłębny jakosobaChrystusa. To nic niewpłynęłonamniew Trudno mio biste spotkanie z zwą nawróceniem. Było to mojeoso‑ z w potocznie wydania Bibliiprzeżyłem coś, co ludzie czas czytania małego, kieszonkowego koncerty. Pod koniec 1999roku pod‑

utworów Kultu, którego, co ciekawe, potem Ewangelia Jezusa Chrystusa.

które wierzyła mojamatka. Jednak kadzeniach Krew Bogato z Wiesz, jachyba odkądpamiętam, Do tej nicniewpłynęłona pory

– a

tym opowiadać, boto jest

niektórzy pogardliwie – pogańskich rytuałach,

Jezusem Chrystusem.

kolei jednego tytuł

tarota. Poza

sposób

–

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 47 ły pun hardcore ten de na mnie zahibernował C a

AamSkd o ół / Wywiad 48 Ex rzą scenę prowadzonych z powstała prze‑ nabaziewywiadów niż Jakimowicz. Chciałem,żeby książka Jednak chciałempodjąćtemat inaczej antysystemowy i i jącym punkreligijny za dużąwartość od zawsze byłem punkowcem uważa‑ interesująca. Wspomnę jednakże, że książkę, którą wydał w kapeli Strongarm. Znałem,rzecz jasna, kalisty legendarnej hardcore’owej kańskiego pastora i Christianity wej Crucified, oraz 10Thingsi sty amerykańskiej kapeli crossovero‑ Simplicity W tekst, jaki Przyznaję, że jednakzarówno ten i Staszewskiego, który dużo czytał Biblię na etc.) naprawdę myślą o rzy z i sortu nawróceniem i choć przeczytałem jąchyba rok przed wzbudziła ona mnóstwo kontrowersji, cin Jakimowicz, Radykalni gdyś w wierzących ludzizanurzonych nie‑ spirowały mnierównież książki innych

f wierzącymi. miał kontakt ze świadkami Jehowy. ormę ciekawie wzbogacającą główny,

sam raz punkowej natytuł książki. Zawsze ciekawiło mnie,co niektó‑ Do napisaniawłasnejksiążki zain‑ Pert z

przedstawicieli sceny punk(np.

– niewierzącymi, agnostykami

scenę

Inkwizycji, Zygzak z Marka Salomona,wokali‑ H

cały utwór sąporażające. JasonaBergena, amery‑ C /punk, z HC

dla mniebyła dosyć

/punk ludźmi, którzy two‑

antyreligijny przekaz.

wczesnego wo‑

ludźmi każdego

Polsce Mar‑ – szczególnie . Wiem,że

Chrystusie. TZ

Hate in N X N en‑ nuję decyzje jednych i zapewne „religijnym gniocie”. Cóż, sza‑ Jakie wnioskipłynąz ne wzięciem udziałuw ło miwprost, że niesązainteresowa‑ Ze strony punkowej kilka osóbnapisa‑ skiej kultury”. To nawet było zabawne. wano, bym „odwrócił sięodtej diabel‑ Niektóre osoby związane z wywiadów, niemówiąc o wej no z Chrystusa, nieodchrztu. chrześcijaństwo wywodzisięodosoby nota niesąważne, alepamiętajmy, że stusa. Niemówię, że Kościół, wspól‑ nie jest Kościół, aleOsobaJezusa Chry‑ Bo dlamnieesencjąchrześcijaństwa też jako nauczyciel. Z swoje zasady. Często postrzegany jest filozof, człowiek, dobry który zginął za Bardzo często postrzegany jest jako Boży, jako Bógczy też jako Stwórca… postrzegany Chrystusa. Oczywiście jest Onróżnie – Niejest tak, że punkowcy nienawidzą wywiadów? w oczywiście niektórzy z kowców postacią negatywną (chociaż ka jasno, że Chrystus niejest dlapun‑ mis” i negatywnie. Zarzucano mi„kompro‑ odniosły siędoksiążki jednoznacznie k

ogóle minieodpisałynae Oczywiście były jednostki

– które odmówiły miudzielenia

Kościoła, jaki k

„przyjaźń ze światem”. Sugero‑ a dę dę

– małokiedyjako Syn

ze sceny punko‑

wywiadów wyni‑ wywiadów tych

nich twierdzą, drugich.

takiej książce,

tym, że

Kościołem

- – zarów‑ maile. Oczywiście w - jest tak samonurtem filozoficzno – Myślę, że przez to, że hardcore punk sięgnięcia poBiblię? Dlaczego te teksty skłaniajądo skłaniają dosięgnięciapoBiblię. w ter sista i o aby otworzyć Biblię.Jakrozmawiałem społu Dezerter skłoniłyichdotego, ludzie powiedzieli mi,że teksty ze‑ do Chrystusa. Naprzykład niektórzy zespołów podprowadzają słuchaczy mnie, w kowej. Dlatego też zawsze ciekawiło niepisanym przykazaniem sceny pun‑ taki nadruknaT (poznański zespół Apatia miałnawet hasło: Nogods,noleaders,masters antychrześcijańska. Jest takie słynne która z giczny fenomen nawróceń w W rzy także przyjmują księży pokolędzie). śluby kościelne i przeklina Kościół, a go. Wielupunkowców z kryzji znanejze środowiska kościelne‑ która w też temat hipokryzji sceny punkowej, g że niebył Onpostacią historyczną i poszukiwawczym, jaki dy nieistniał). W

tym z

ogóle jest możliwe, że jego teksty swojej książce opisałemsocjolo‑

– przyp. red.], to zdziwił się, jakto

twórca tekstów w

samych tylko założeń jest raczej

Krzyśkiem Grabowskim [perku‑

niczym sięnieróżni odhipo‑ jaki sposóbteksty piosenek tej muzyce sąrównież -

shirtach), które jest chrzci dzieci(niektó‑

książce poruszam

z

drugiej bierze

muzycznym.

jednej strony zespole Dezer‑

kulturze, -

ni‑ pychająca muzyką. I nie wiem,nicwiem ści, jatylko trzęsę sięcały i świat, bez Boga,bez nadziei, bez miło- tak: …jakbrudny parszywy jest ten to Akt pominięty . Lecionmniejwięcej geliami. Jedenz Dostojewskiego, Czechowa i…Ewan‑ cowo zaczyna sięinspirować tekstami wany bardzo mocnoanarcho ciekawa historia, bozespół zoriento‑ czas. W ideologią. To nawet działaprzez jakiś dzą. Pustkę zapełniają zazwyczaj jakąś często nierozumieją albonienawi‑ gdzieś tam majągłódBoga, którego otwiera Biblięi antychrześcijańskie hasła,czasami czony, bonp.ktoś, kto ze sceny krzyczy o Z jest sporo poszukiwania tego czegoś. punku oprócz takiego okopywania się ko wciąż we współczesnym hardcore musisz być debilem.Alemimowszyst‑ Niedzielnego«”. Więcjużz go, że jesteś z będę z i „bez kijaniepodchodź” cy. Sąludziezamknięci nadyskusje, ku nowoczesnej lewicy czy prawi‑ tak samojakto mamiejscew ludzie okopani naswoich pozycjach, niesamowity zespół LaAfera. I ny brudną,transową, szorstką i ne wrażenie, zwłaszcza że jest otoczo‑ tekst piosenki.Tekst ten robi ogrom‑

wieloma osobamirozmawiałem Chrystusie. Wielerazy byłem zasko‑

tobą rozmawiał tylko dlate‑

swojej książce opisujęm.in.

»Frondy« czy »Gościa

szuka inspiracji. Ludzie

utworów tego zespołu wiesz, dlamnie . I

to jest cały w

założenia nie wiem,

ogóle „nie -

eko wypad‑

to jest

od‑ - lewi‑

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 49 AamSkd o ół / Wywiad 50 o napis obok wysprayowanego muru,widzi zatem ten tekst ktoś, kto przechodząc chodzi o i rzenie sloganu, z mnie radykalne. To jest tylko powtó‑ Jezus jest Panem, niejest wcale dla nie niezrozumiałe. Powiedzenie, że (śmiech). Dlaniego jest to komplet‑ że pokiwa głową, alez zumieniem. Raczej mogę oczekiwać, wać, że Expert pokiwa głową ze zro‑ wieloma tekstami. Niemogę oczeki‑ i wi z żebym taki tekst zapodał np.Experto‑ ideologię? Niemogę sobiewyobrazić, ścia, który wyznaje anarchopunkową jest Bogiem.Aleco to znaczy dlago‑ mi tego, w i dużo więcejniżte songi,w 2Tm2,3. Tekst mówi dlamniedużo, szacunkiem Boga niżnatchnione hymny ścijaninem), mówi więcejo zespołu, Piotrek, w poszukujących czegoś ludzi(gitarzysta taki tekst piosenki,krzyczany przez a całym światem, jest Bogiem,Stwórcą, dzenia jest spłycone. W tłumaczenie tego dostojnego stwier‑ śpiewa się,że Jezus jest Panem.

nie wiedzą,co z szanuję, choćniezgadzam sięz ja jesteśmy chrześcijanami świadomy‑

nie „panemKowalskim”. Jakodczyta poszukiwaniu czegoś. Jest wiele Wracają dotekstów, które mówią

Inkwizycji, którego bardzo lubię Legia pany?

Chrystusa, który panujenad

co wierzymy. DlanasJezus

– zespołu, dajmy nato,

którym zostają ludzie nim zrobić. Polskie

końcu został chrze‑

politowaniem

tym tekście

których

potrzebie – z

całym OK

jego . T y Nusrat AliKhan Na takiej samej zasadzie, jakdziałał – To sązespoły misyjne sensustricto. islam czy przeciwnie? Niestety, niesłyszałem. Oniatakują Pewnie słyszałeś… Jest taki nurt,nazywa siętakwacore. nawet islamskiezespoły punkowe. Kashmir, Gaga/Zielone Żabki). Są (Shelter, 108,Purusam,Abhinanda, Są także zespoły Hare Kriszna biany przeze mniezespół Neurosis. ską, choćby OiPolloi, Scatha czy uwiel‑ które posługująsięsymboliką pogań‑ chrześcijaństwo. Jest wielezespołów, Zresztą scenapunkowa to nietylko a licznościach niektórzy z przechodzą, jakpomyślę, w zykiem przeklinali Boga, i którzy otwarcie i nawet osobiściewielupunkowców, i potrzebę spotkania z wskazują nadoświadczenie Boga, na wej znajdujębardzo dużo słów, które nikt niezrozumiał. mnożąc i pominęliśmy najważniejsze rzeczy, w wej. Zespół Eksmisja z takich tekstów w jest raczej walka z

osoby, które przeklinają Boga. Znałem

nie paraokultystyczny kult szatana.

utworze Religie, że Oczywiście sąteż teksty, kapele No i...punkowy satanizm. Aleto

mamrocząc formuły, których

– kojarzysz takiego

totalnie plugawym ję‑ kulturze punko‑

W instytucją Kościoła,

Bogiem. muzyce punko‑ – parafrazując

Gliwic śpiewał

nich zmarli.

aż mnie ciary aż mnieciary

jakich oko‑

– nach, a nia. Że może miećto związek z to jest kwestia religijnegowychowa‑ – Wielupunków powiedziałoby ci,że subkulturze? u Skąd siębierze ta pustka? I wrzeszczeć. pełnienia tej pustki zdaje sięniemal przypadkach widoczna potrzeba za‑ Wspomniałeś wcześniej, że u Koranu i misyjny komendacja. Gabrielem, to chyba wystarczająca re‑ znanych. To, że nagrał płytę z cunkiem muzyków, nawet tych bardzo go islamu.Cieszył sięogromnym sza‑ misyjnie, zgodnie z sufista, który islamtraktował bardzo gościa? To był taki pakistański mistyk, nie wychowywali sięw Ale jest wielumuzyków, którzy wcale ła, w od małego prowadzano ichdokościo‑ by sięnamnieobraziło. Alew wspomniał o czegoś, co jest nieokreślone. Gdybym nie nazwie to potrzebą poszukiwania tego nienazwał. Punkrockowiec pew‑ poszukujący punkowiec pewnie tak by – Tak. Jato tak nazwałem, ależaden widać potrzebę poszukiwania Boga...

ludzi, którzy sąw

związku z

mimo to nawrócili się.Cho‑ – manacelupropagowanie

islamu nasceniei

Takwacore jest tak samo Bogu, pewnie wielu

czym nasiąklireligią.

m

tej, a yślą współczesne‑

takich rodzi‑

nie innej

poza nią.

to właśnie

Peterem

punków wielu

tym, iż w oczkiem” w Chrystusa. Dla mnieto trywializowanie postaci Robią to, żeby ocieplićJego wizerunek. cych, którzy też tak właśnieuważają. sach czy glanach.Znamludziwierzą‑ przed nimi ka. Było przecież wielubuntowników Chrystusa tylko dopostawy buntowni‑ Na bank.Alebałbym sięspłycania – Czy Chrystus był buntownikiem? A piekiełku czy emeryt. dowie, sekretarka w zdaniem, czuje operator taczek nabu‑ pozasubkulturowa. To samo, moim trudno sprecyzować, to rzecz daleko ta wewnętrzna tęsknota za czymś, co tego nieprzyznaje. Poza tymta pustka, dy człowiek rodzi sięz potrzeba, tak dokońca. Myślę, że każ‑ rodzinie. Niewiemjednak,skądtaka przyszedł na świat w ciażby słynny przypadek Maleo, który bun Chrystusa, który maprzyjść w Cashem? Nieznoszę popkulturowego sem? JamesemDeanem?Johnnym w i nazywa siępierwszym punkiem Chrystusa, którego czasami z

buntownikiem? Cotyo

samego fenomenu postaci

może nawrócenia wynikają Tesco, nastolatek w tym samym szeregu ze Spartaku‑ Jezus nieprzyszedł, żeby tować, aleten niezwykły G

po nim.Jezus miałby być sobie, nawet jeślisiędo

korpo, ochroniarz r

aczej ateistycznej

gimnazjalnym takim „Bożym

tym myślisz? TY

L adida‑ O K Ś O Ć się z a‑

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 51 AamSkd o ół / Wywiad 5 2

łopa wracajcie do domu, C m cze skie, jasięw Toscenowym. dlamniepojęcieza wą‑ punkiem, w brać... Niepunkowe, co? szam”. Nauczyłem siędawać, nietylko „dziękuję”, aleteż „proszę”, „przepra‑ cymi. Nauczyłem sięodNiego mówić Zacząłem łamaćchlebz kraść, przestałem być egocentrykiem. stencjalny bólśrodkami chemicznymi, depresji. Przestałem znieczulać egzy‑ wił namnalodówkach naklejkę: do piekieł.Powstał z konał to, co miałdowykonania, zstąpił rocka albocelebryta. Żył skromnie, wy‑ był. Nieżył w bardzo pokornym dzieckiemwszak nie fizjologiczne. Miał rodziców, a kał tu,poznał potrzeby i szczycił ziemiętym,że zwyciężył i z czę. A Niemu wygrzebałem sięz nie przemeblował mojeżycie. Dzięki na was... łamał śmier tzw. chrześcijańskim punkiem.

h Osobiście nieczuję sięjakoś bardzo Dla mnieJezus jest Kimś,kto total‑

już w

k

ć. Był jednym z

ogóle nieutożsamiam się sensie takim 100%,stricte

a nim poprostu niemiesz‑

przepychu jakgwiazda

k

i

martwych i

,

potrzebują‑ ograniczenia

długoletniej

nas, miesz‑

takim

zosta‑

prze‑ kulturach całkiem inaczej odbierany A internetowych tak właśniewygląda. z zapewne wielupunkrockowców się go niemoże robić. Oczywiście znów zasad gią, to napewno jest pewnym zbiorem wiem. Jeślidzisiejszy punkniejest reli‑ że kościoły to bardziej ukrywają? Nie społach punkowych. A mem pogardy, niżto mamiejscew sem nawet znacznieniższym pozio‑ środowisk kościelnych cechujesięcza‑ tucji jest bardzo porównywalny. Wiele – Notak. Tylko jest w ten „świat” W znajdowanie sięw mówią, co punkowiec może, a w zespołem, fanzinem... Poziom pogardy znodzieją, za pasterzem, za modnym nia się,podążania za modnym ka‑ go z jest religią. Punkmawielewspólne‑ – Niektóry wierząw Czy subkultury samew jak i ciężko być praktykującym punkiem, i punkt wspólny chrześcijaństwa Wydaje się,że jest jeszcze jeden na real. z

dzisiejszego punka

tym niezgodzi. Jednaklektura forów religii?

niestety z

skrajnych środowiskach obuinsty‑ dzisiejszych czasach tak samo

Kościołem. Jest jakiśkod ubiera‑ praktykującym chrześcijaninem.

– pisanych i

tych forów przenosi sięto

niepisanych, które

opozycji doświata.

to, że punkrock – jest to

może jest tak,

sobie mającoś

cze‑

obu

ze‑ dnia i problem, to pomogącio wychowywać dzieci,jeślimasz jakiś innym. Dająimpieniądze, pomagają zupełnie bezinteresownie pomagają – Zapewne znasz takich ludzi,którzy odpowiedź nato pytanie? Co masz przez to namyśli i hardcore punkjest protoewangelią? pytanie: czy zaangażowany społecznie w bo poprostu jestem świadomy tego, tak mają.Może potrafię sięodnaleźć, podróże etc. Alewiem,że niewszyscy zykę, kinematografię, sport,literaturę, w wo czerpię z poczucia kompromisu. Bezproblemo‑ we mniewewnętrznej sprzeczności czy Mam przyjaciół w światami potrafię się komunikować. naleźć. Małotego, myślę, że z się w tości przeciwnych Ewangelii. Umiem w mam tak, że żyję w nurty niemieszalne jakogieńi sama Ewangelia, a punków wroga ści wrogich Ewangelii, natomiast dla skiej „ś i W wszystko. rzę? Oczywiście nieznaczy to, że wiem

rozumiany. W

co wierzę, aleteż tego, w sobie najlepsze. Mamnamyśli mu‑ świecie Kościoła oraz w zapowiedzi swojej książki stawiasz

obu tych światach doskonale od‑ nocy. Tych ludzijednaknie jest wiat” jest systememwiat” warto‑

obu światów to, co mają

– przeważnie kulturze chrześcijań‑

obu. Niebudzito

nie świat. To sądwa

dwóch światach

każdej porze

świecie war‑

jaka jest co niewie‑

– jest

oboma woda. Ja

– nałości. W mu, że daleka jeszcze droga dodosko‑ nadzwyczajnymi katechumenami? Czyli tych ludzimożna nazwać i śnie następuje nałożenie sięEwangelii Ludzie kopią i momencie jużjednakniewystarcza. mi w o nie jesteś. Dobrzy ludzieocierają się Królestwa Bożego. Alewciążw sprzedaj wszystko, co masz, i Wiesz co? Fajnie, cacy, jeszcze tylko wrażenie naJezusie. A wa wulgaryzmów itd. Myśli, że zrobi że niekradnie, niecudzołoży, nieuży‑ wać Jezusowi, że szanuje ojca i który przychodzi i ta historia z są niedalecyKrólestwa Bożego. To jest z stwa Bożego, zupełnie niezdając sobie że wieluludzijest niedaleko Króle‑ wej polega natym,moimzdaniem, będzie. Protoewangelia sceny punko‑ bene wieluz uczonemu w mną. I śnie o zbyt wielu.Wydaje misię,że to wła‑ sób docierają doChrystusa. I bardzo wysokie. Altruizmw z go nieskrytykował (spojrzał naniego kiem, bomiałdużo majętności. Jezus

protoewangelii.

miłością! Mk10, 21),alepowiedział tego sprawy. Nasycenie altruista‑ Ewangelię i

kulturze punkowej jest (było?)

takich ludziachJezus mówi, że młodzieniec odchodziz

innej historii Jezus mówi

bogatym młodzieńcem,

nich w Piśmie: Niedalekijesteś

Boże Królestwo, ale nota‑ kopią głębieji

próbuje zaimpono‑

nim niejest i

Jezus mówi mu:

pewnym w

pójdź za tu wła‑

ten spo‑ kwit‑ matkę, nim

nie

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 53 ja poglądy, powtarza nie że tam pun tam ja od usłyszał co w „ się mi esz, podoba? W i k AamSkd o ół / Wywiad 5 4 i chś haseł, haseł, chś rzecz biorąc,jeżeli istnieje szatan, to ludzi związanych z gę naduchowość, która olewa wielu w takim parasatanistycznym zespołem, „Noise Magazine” z był wywiad le szarych stref. W nie maczarno metal. Boaniw – Myślę, że tak. Tak samozresztą jak duchowość? Punk samw w – Niepowiedziałbym tak. Alecoś

którym onimówią, że zwracają uwa‑ tym pewnie jest. k T o o

sobie otwiera ludzina wego guru z wego guru - białego świata. Jest wie‑ , że ma swoje ma , że

metalu, aniw

ostatnim numerze metalem. Logicznie k t óre gdzieś gdzieś óre

punku B

k Ghost, udyniu” udyniu” i egoś Chrystus? tak, a wanie. jest krytykaleczposzuki‑ dlakrytyki, o Prometeusza to niestety atrakcyjny kit są najczęściej odwrócone. Syndrom istnieje też i Bóg, którzy nazywają siebie naśladowca‑ wiec, obserwującdziałalnośćludzi, w na. Jest to stawianie pytań brutalnie, jest to jakaś tam aktywność parareligij‑ ku. Nawet jak krytykujesz Kościół, to Boga i bym sięz U

diable. Myślę, że tak też jest w ordynarny sposób.Aleczęsto to nie K

nie inaczej

szatana w Bo jeślichrześcijanie postępują

Ghost zgodzić. Choćrole – myśli przeciętny punko‑

muzyce metalowej – to kim,kur…a, jest w

tym sensiemógł‑

pun‑ wszędzie z sze dwa lata ponawróceniu latałem ludzi. Znamto z gnoju i neofickim zapale można narobić wiele całe życie. Często jest tak, że w ciąg wydarzeń czy proces, który trwa pod kątem jednorazowym, a Często ludziepostrzegają nawrócenie – Wiesz, ja myślę, że to trudne pytanie. czynienia z człowieka całkowicie? Mamy do Czy te nawrócenia zmieniają o religią. Może związane jest to z nałóg zastępują innym przewala siępoddeklem,a Niektórzy złośliwiemówią, że ludziom tyków, czy ogólnie złamanego życia. ją sięw – Bardzo często te nawrócenia dzie‑ jakieś prawidłowości? do siebiepodobne?Występują tam Czy nawrócenia, o wczesnych latach 90.). chu Hare Kriszna (miałoto miejscewe straight edge pos mi Jezusa. W z i mają ją lekarza zdrowi, aleci,którzy źlesię

z

poprzednim życiem? czym mówił Jezus, że niepotrzebu-

definitywnym zerwaniem zukują. Czasami np.wyznawcy ?

zrazić dosiebiei

kontekście alkoholu i

Biblią w

nowym człowiekiem nowym

zostają wyznawcami ru‑ punku ludziecały czas

autopsji. Przez pierw‑

których piszesz, są dłoni, krzyczałem

– np.heroinę

do wiary wielu do wiary

jeden

nie jako narko‑

takim tym, sób mnóstwo głupot.Dziśmija15 Narobiłemwytrzymania. w którzy nie mająwiedzy o To jest kwestia terapeutyczna. Ludzie, kreatywność i jak w ciu wszystko, oczywiście nalepsze. Tak nien zmieniaćnieustannie w w od mojego nawrócenia, a wtedy jaknawiedzony i tach zgodnie twierdzą, że wyglądałem chrześcijańskie itd. Mojesiostry pola‑ na ulicach, śpiewałem z i ktoś się nawrócił, to zostawiał muzykę Zdarzały się takie przypadki, że jeśli Ewangelii i wciąż jest jeszcze dalekieodpełni ty, a rozumieją, że ktoś chodziłnakoncer‑ sama muzyka przypomina mu o heroinę, grzał amfetaminę, to często – Jaknajbardziej. Jeśliktoś np.grzał sobą? był chaos,a świadome, całkowite i nawrócenie powinno być stopniowe, ale sięniezmieniają.Jauważam, że niebieskimi ptakami. Nawracają się, gii punkowej. Wielupozostaje takimi dalej hołdujeźlerozumianej ideolo‑ znajomych Jezusem (śmiech). na winklachaninieterroryzuję moich

cały swój dotychczasowy świat za

moim życiu, choćniestoję z Wielu ludzi,którzy sięnawracają, tu nagleprzestał pići

Księdze Rodzaju

dużo jest jeszcze dozmiany

potem porządek,a

tak powinno pozostać.

– napoczątku człowiek powi‑

byłem niedo gitarą piosenki

nałogach, nie

moje serce przestaje

ten spo‑

swoim ży‑

gitarą

potem tym.

lat

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 55 AamSkd o ół / Wywiad 56 w z bo janigdy niezerwałem kontaktu mi smutno, kiedywidzę coś takiego, ka mupomaga, a czas zastanawiam się,nailemuzy‑ jest trzeźwiejącym alkoholikiem. I szawskiego muzyka punkowego, który pewnego bardzo fajnego faceta, war‑ „wyzwalaczami” nawrotów. Znam ją tego, że takie koncerty mogąbyć chodzić nate koncerty. Nierozumie‑ no, żeby niezrywać kontaktu. Choć że kochałem ichwystarczająco moc‑ stara muzyka, kumple i do wniosku, że wszystko jest oddiabła,

moimi przyjaciółmi i

trzeźwości. Znam też takich, którzy nagledoszli

na ileprzeszkadza

dziękuję Bogu,

znajomi. Jest

cały ludzie odchodząodpunka, a otoczka uświęceniowa powoduje, że nie przeszkadzają. Często jest tak, że więc skreślają to odrazu. A tej kultury, muzyka imsięniepodoba, za coś złego. Po prostu nierozumieją punkowcy, uważają muzykę punkową not, doktórych trafiają nawróceni stety zdarza się,że kierownicy wspól‑ movement. Cotyo czynienia ze scenąconservative punk swoje serce, wiem, co w szczęście/nieszczęście znamdobrze już niepotrzebuję Jezusa. Alenamoje teraz, tutaj, rozgłosiłbym publicznie,że uświęceniową. Gdybym był święty już śnie rozumiem tę nieszczęsną teologię śnie np.samichodząnamecze, a a że sąświęci i do wspólnot, gdzie wmawia imsię, Chrystusa. Niestety wieleosóbtrafia stem złyi nawrócenie przez pryzmat tego, że je‑ cennych znajomych. Japostrzegam jakieś gówno, skoro zabiera imfajnych, kowcy uważają, że chrześcijaństwo to zła otoczka kibicowska w wartościami. Mieliśmy w łączy sięz Zdarzają się przypadki, kiedypunk wciąż potrzebuję Chrystusa. garyzmy i z przyznaję, niewarto trzymać kontaktu

ludźmi za wszelką cenę.Często nie‑ cały świat wokół jest zły. Tak wła‑

dlatego właśniepotrzebuję

cała ta w konserwatywnymi

wspólnota jest święta,

wielu przypadkach tym sądzisz?

nim jes ogóle im

Polsce do

jednocze‑

sami pun‑ t. Więc

wul‑ przeprowadzonych z Krew Boga Karnkowski bardzo szanuję „Budynia”[Krzysztof choćby Baader dobnie jakskrajną lewicę spodznaku uważam za zło skrajną prawicę, po‑ Nie uważam prawicy za straszliwe zło, to dlamniejakieśdziwnekuriozum. Znam osobiścietakie osoby i ków zespołów to chyba nicnowego. sceny. Prawicowe przekonania człon‑ pozytywnie postrzegany przez 95% Na pewno conservative punkniejest estetyki nazistowskiej zespołu otwarcie nawiązującego do a ny recenzje anarchopunkowych, płyt ternetowych ukazują sięz kiedy widzę, że najednym z niefajna ekipa.Dlamniejest dziwne, czasami niestety podpinasiębardzo znam jako conservative punkw serwatywny punk,alboraczej to, co są dosyć konserwatywne. Pod kon‑ nawet jeślimojepoglądyobyczajowe że jestem konserwatywnym punkiem, Nie powiedziałbym o karepoizonekurvae niu takim politycznym ( że jestem konserwatystą w dzę. Chyba niepowiedziałbym o – Szczerze? Jatego za bardzo nieśle‑ ni i wydawnictwa Jirafa Roja. ża, zakonnicy i punkowych, twórcy fanzinów, organizatorzy koncertów, właścicielewytwórni płytowych, a

z

byli uczestnicy sceny niezależnej w drugiej pisze siętam recenzję płyty

– książka opisująca fenomen nawróceń nascenie

pastorzy związani z – przyp. red.]. Wiesz, co - Meinhof. Osobiście

ludźmi związanymi z ) czy kulturowym.

sobie również,

– Konkwisty PESD

jednej stro‑

rozumie‑ tą sceną.Książka ukaże sięnapoczątku lata 2015roku nakładem

portali in‑

Politi- nie jest

Polsce, Niemczech,

Polsce,

sobie,

polską sceną

88. Ma s może być rasistą, homofobem (w pełnie niezrozumiałe, jakchrześcijanin czy partiipolitycznej. Dlamniejest zu‑ nem, a inne, dlatego że jestem chrześcijani‑ konań duchowych, a taka). Mojepoglądywynikają z konserwatywnej (zakładając, że jest Ja sięosobiścienieczuję częścią sceny wą przekorę, onpoprostu w a I Wbrew tendencji takiej, a jakiegoś tam punkowego guruz haseł, które gdzieś tam usłyszał od swoje poglądy, że niepowtarza jakichś Rozmawiał niejsze niżwartości Ewangelii. Ω ale niesądzę, że to powinno być waż‑ poglądy polityczne? Jaknajbardziej, Czy chrześcijanin powinien miećswoje wykorzystującym swoich pracowników. tak samojakbezdusznym kapitalistą sie nienawiści dohomoseksualistów), duża różnica. Mampoglądytakie, a poglądu politycznego. To jest dlamnie Że staje w mi sięw

dla mniewłaśnieto jest punkrock!

ja tak. Niechodzinawet o D IY U woje poglądyi la SA t 90. Wypowiadają sięw H

nie sympatykiem jakiejśmuzyki , C

„Budyniu” podoba?To, że ma UK /punk. P

poprzek. Scenamówi tak, i M

R a P A teusz teusz . Sąt owstała nabaziewywiadów

o członkowie zespołów się ichtrzyma.

nie z K .

D z

nie innej. mojego

ió niej m.in.czyn‑

Budynio‑

b to wierzy.

także księ‑

prze‑

UK

sen‑ .

nie

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 57 Max Cavalera. Anarchokonserwatysta w dredach

Czy można pogodzić pasję do najmocniejszych odmian metalu z wiarą w Boga? Max Cavalera pokazuje, że tak. Choć od czasu jego nawrócenia minęło już sporo czasu, to jednak nigdy nie stał się grzecznym chłopcem. Z alkoholizmu wyszedł niedawno, a w swoich megaciężkich utworach nie stroni od wulgaryzmów. W takim języku śpiewa o Bogu, rodzinie, cierpieniu i tym, co widzi dokoła

Biografia Maxa Cavalery to standardowa opowieść o życiu rock‑ mana. Buntownicza młodość, zdobywanie szczytów popularno‑ ści, alkohol, dragi, stopniowe nawrócenie i skupienie się na życiu rodzinnym – to słyszeliśmy już wiele razy. Co więc odróżnia Maxa od jego – jakby to powiedzieć – kolegów po fachu? Mimo że prze‑ szedł na jasną stronę mocy, nijak ma się do wizerunku „kościół‑ kowego chłopaka”. Nie cechuje go w żaden sposób zapał neofity, nie zwolnił również muzycznego tempa i mimo że zbliża się już do pięćdziesiątki, to kolejne nagrywane przez niego albumy są coraz mocniejsze.

Pierdol wszystkich i… uwierz w Boga Poczuj swą duszę i pozwól jej przemierzyć świat / to pielgrzymka, a nie cel, jak wydaje się nam – wydziera się Max Cavalera w utwo‑ Max Cavalera. Anarchokonserwatysta w dredach chodzącym z w utworów dalej,w ło siętymzgorszonych, jednakMax nijaksiętymnieprzejmuje: z żonego przez niego zespołu Soulflydedykuje Bogu. Wieleosób utwór Salmo-91 wspomnieć, że napłycie DarkAges do mojegodomu/bym mógł spotkać królanajegotronie. światem / dła sąponadnami/patrząnanasz w pierwszymi, jakzostało powiedziane. Cavalera głęboko wierzy prawda /(…) to, co widzisz, to to, co czujesz /niemożesz tego aleto wyjaśnić, / utwierdźwiaręgłębieji na każdym kroku /utwierdźwiaręotwórzrazjeszcze swoje rany się dosłuchacza następująco: Utwierdźwiarę/głębieji rze LivingSacrifice (…) gdy jesteśmy zagubieni /nawet mimowszelkich przeciwności /

jego (bądźco bądźantychrześcijańskiego) środowiska poczu‑

Boga /tak być musi/wierzę w aniołów stróżów Cavalera nie wstydzi się swojej i wiary kiedy umrę,przybądźcie i (…)

podążaj za sercem, nigdynieudawaj/ostatni będą płyty 3~numerzepłyty Enterfaith opatrująnas,gdyjesteśmy ranni/prowadzą nas, , który jest melorecytacją… Psalmu 91!

kawałku I (Żywa ofiara).Natymsamym albumiekilka

– sięgnijmy dotekstu Wings

głębiej każdego dnia

believe odkrywa kolejne karty:

weźcie mnieze sobą/zanieście mnie

nieśmiertelność zespołu SoulflyMax umieścił

góry /chroniąnasprzedgóry tym

wszystkie albumy zało‑ (Utwierdźwiarę)zwraca /(…) (Skrzydła):skrzy- . Z

kolei w to niejest

głębiej Warto wierzę

po‑ wierzy w aniołów wierzy Cavalera głęboko stróżów fronda LUX 74 / Zimnica 2015 5 9

foto: www.flickr.com/photos/krudboy Indian XavanteIndian plemienia egzotycznego z wodzemsię dogadał Dobrze

Mteusza k. Dziób / Max Cavalera… 6 0 / (…) dzi mnie życie, aby jeprzeżyć /nasposób,jakichcemy /(…) /pierdolwszystkichpierwotności swoich polityków /mamy swoje kurwy), a tive jest gównem, to śmierdzii normalnego, naturalnego.Niebawięsięw nym z mowę, to dlamnienaprawdęważnesłowo w jest typowa dlaMaxa. Niestroni onodwulgaryzmów w sze w opinieinnychopieką. Negatywne ludzimamgłęboko w wdzięcznościwobecwyższychwyraz mocy, które otaczają mnie Bóg pomógłmiprzebrnąć przez trudny okresżycia od reszty brazylijskiegospołeczeństwa stwa, ponieważ byliśmy tacy jakoni:wyrzutkami odseparowanymi Max mawłasny kodeks i mym utworze śpiewa: mojeżyciejest moje/prawojest moje. inside(WyrytyCarved wewnątrz) napłycie DarkAges.W się tego okazywać. Samnosidredy i mnie przez ten zjebany świat /(…) wysoko) modlisię: Archanioła i tego utworu pojawiają siępostaci Jezusa, Matki Boskiej,Michała dzy jegoplemieniema z Indian Xavante, Cipasse,kiedy jeszcze za czasów nagrał Sepultury dlatego tak dobrze dogadał sięz subkulturą, której członków uważa za obcych społeczeństwu. To na jego temat. Max cały czas mocnoidentyfikuje sięz / wieczniewalcząc(…) ciele. Wyryty nazewnątrz wewnątrz /wyryty /krzyczę doniebios, Bóg chce, bym był. po prostu pozwól mejduszy odleciećwolno/i

tym plemieniemjedenutwór: Cipassepowiedział mi,że pomię-

ogóle. Max w jedenz pierdolswoje widzimisię

swojej autobiografii wywiadów. W (…)/ Dla mniekrótkiesłowo „fuck”maswój sensi

w swoich utworach zachęca zawsze, by być sobąi

utworów zatytułowany jest Jumpdafuckup (Skacz do tytułowym numerzetytułowym z rozmaitych świętych. Z powróć /pierdolcałe dopierwotności swoje gówno proszę Boga,by przejął kontrolę, /prowadź

chwili gdyjewypowiadam, czuję, że to coś

nami nawiązała sięwięź, rodzaj pokrewień- zatrać siebie,/by odnaleźć siebie

nie przejmuje siętym,co innimówią

Moje krwawe korzenieMoje krwawe . Ta wypowiedź nic tego niezmieni. (…)

wodzem egzotycznego plemienia . Cociekawe, w

tej śpiewa: płyty powróć do dziękujcie Bogui

kolei w jest wytatuowany nacałym

– wspomina w

upiększanie, bojeślicoś utworze Flyhigh – powiedział w

Naalbumie niech będętym,kim

teledysku do (…) a

chwalcie Go/

Bóg poprowa-

. To szczery swojej auto‑ metalową swoją wy-

dupie zasadzie

tym sa‑

nie bać –

Primi- jed‑ (Wzleć to

– pi‑ cyjnie brazylijskiej religii religii triotyzm Maxa widoczny jest również w skich słów, a rodzimymi, brazylijskimi brzmieniami,śpiewając, używa portugal‑ od kilkunastu lat mieszka w występuje w Soulfly nie światu Brazylii,co uważam za wielkizaszczyt, to dziśzadanie już niemieszka) również czuje sięmocnoprzywiązany: muzyków, naszych przyjaciół. rzy czują więź z mienia jest rodzina,zaś plemięrozciąga sięnawszystkich, któ- bo jestem najszczęśliwszym tatą naświecie (…), mnie uszczęśliwia? Co jest najwyższą poBoguwartością dlatego buntownika? Co plemię jest Najważniejsze niewolników (Quilombo). res, czyli legendarnego przywódcy państwa zbiegłych brazylijskich chista), a z biografii w idiotyzm. Zawsze też opowiadam wszystkim o padają wtedy na mniejszych twardzieli.Zawsze uważałem, że to faktmuzycy ukrywają posiadaniadzieci,ponieważ sądzą,że wy- korzeniach katolicy, a stwa. W łączy w metal i dal jest udowodnić, że można graćszybko, ciężki i zrozumiesz całego mojego bólu, całej nienawiści chanego pasierba,Dany „D Szczególnie pisze o

utworów nazywa sięBornagainanarchist (czyli odrodzony anar‑

watykańskich katakumbach, bliżej mudosynkretycznej i Cavalera rodzinie poświęca dużo miejsca w

– mimoże został onochrzczony przez katolickich hierarchów

– mó

być jednocześnie ojcem dobrym .(…) sobie animistyczny z spirytualizm

. Przesłanie Maxa jest nawskroś antysystemowe. Jeden Brazylii krąży nawet dowcip, że 90%ludnościtego kraju to

w

110% to candomblé i

tekstach często pojawia siępostać Zumbiego z wi w

odpowiada: rodzina.

na jego gitarze wymalowana jest brazylijska flaga. Pa‑ żółto

Soulfly

Moich krwawych korzeniachMoich krwawych -

zielonej koszulce reprezentacji Brazylii (mimoże – pyta we wspomnianych już cierpieniu związanym z

– tak to postrzegam. Wliczam w candomblé -

Low” Wellsa.Low” USA), w Do swojej ojczyzny (w . (…) niżdokatolicyzmu. Ta religia

swoich utworach posługujesię Moim zadaniem było i

praktykowanej przez niego

Skurwysynu, nigdynie dorobkiem chrześcijań‑

utratą swojego uko‑ Niektórzy metalowi

. Często nascenie swoich dzieciach, swoich utworach. w

– z Moich krwawych Moich krwawych

brutalny thrash centrum ple- wraca siędo

której jednak pokazywa-

to fanów,

Palma‑ trady‑

na-

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 6 1 Mteusza k. Dziób / Max Cavalera… 6 2 do liną śmierci/złasięnieulęknę słyszymy wersety z również nawiązań dowiary, np.w słabsze (i po macoszemu traktując Soulfly, który z najlepsze pomysły muzyczne Max realizuje właśniew Conspiracy. Bez ogródek stwierdzę, że odtego czasu wszystkie z biografii. a mnieć, że Cavalera mawytatuowane nacieleimionaswoich dzieci, że czekasz tam namnie. pewnego dniazobaczę Cię/wiem,że to niebędziekoniec /wiem, bolesne lata /te wszystkie łzy/niewrócąmiCięwiemże wylane czy doczesne /doczesność nieznaczynicdlamnie mu zmarłemuwnukowi, Mosesowi, śpiewa: niezdobędą mnierze- w mój Boże /jest drzewem krzyża. / te wszystkie dni,których nigdyniezaznałem /wszystko, co mam, dlaczego oniodebralimużycie/to cierpienie,tak bardzo mnieboli większy, niżmogęznieść/dlaD-Low /każdego dniamodlęsię/ / uderzam w grobu /całuję Twoją twarz/ten bóljest większy, niżmogęznieść przed słuchaczem w rego nakręcono teledysk. Najbardziej jednakCavalera odkrywa się cie /dlaczego, dlaczego /(…)skurwysynu wróci dociebie/nigdywięcej kłamstw /zabijasz życie,zabijasz ży- tragedia) w jego domniemanych zabójców (Danazginął w rowie założyli kolejny wspólny zespół w co sprawiłonamtylecierpienia,wreszcie odeszło li zespół Sepultura, który ichnaszczyty wyniósł popularności. odzywali siędosiebieponaddziesięćlat. Wcześniej obajzałoży‑ ojcu, który zmarłw Seanem, piosenkę Sonsong

kolei mojeżycienabrałopełnych kształtów. Pogodzeni Cavale‑ w

Staystrong (Trzymaj sięmocno wym, alewszystkowym, wskazuje nato, że niebyła to przypadkowa Po wielulatach Max pogodził sięze swoim bratem Iggorem. Nie

2000 roku nagrał wraz synem JohnaLennona,

Bez brata nigdynieczułem siędokońca szczęśliwy, teraz mniej jużosobiste) płyty. W

w

Twój Twego grób/wzywam imienia/ten bóljest spomnianym już wcześniej Jumpdafuckup. Coczynisz,

Psalmu 23: gdybym nawet kroczyłciemnądo- młodym wieku i

T ree ofpain(Drzewo krzyża): dotykam Twego Jako ciekawostkę warto również wspo‑ (Pieśńsyna ; a Mimocierpieniaufa wciąż Bogu,

), który dedykuje również swoje‑ w

Killing inside tytułowym kawałkutytułowym z

którego bardzo mocnokochał.

Cavalera Conspiracy niebrak

). Zadedykował jąswojemu

swoim życiu roku narok wydaje coraz

– t o z

wypadku samocho‑ (

kolei Zabicie wewnątrz)

– pisałw (...)

– Cavalera Bleed, doktó‑

tym zespole, te wszystkie ostat‑

auto‑ To, autobiografię. Pozostałem uczciwy wobecsiebiei nej wybojów opłaciłosię gnie końca, okaże się, że obranie przeze mnie trudniejszej drogi peł- przez to mniejmęski?Wprost przeciwnie. śnie?). Cavalera niewstydzi się mówić o ludową, rapem, reggae, popemi po tworzonej przez niego muzyce w cunek, którym sięcieszy, wynika z w dziej osobiste płyty, te, naktórych śpiewa głównie o więcej, dowzięcia tych krzyży zachęca swoich słuchaczy. Najbar‑ zdjęciowych nierobi w ka) zapaleni neofici. Jest legendą metalu, mimo że podczas sesji jak czynią to niektórzy (znanichoćby z W ku swojej metalowej braci i niego łatka „dyżurnego ewangelizatora metalu”, niestracił szacun‑ wrócenia nawiarę w Max Cavalera jest postacią niestandardową. Mimoswojego na‑ sobą być Zawsze li urodzony w br zostać zapamiętany. Ω enie za BibliąTysiąclecia. 1 sięludy wysilają w mur Babilonu/zwalisiędoszczętnie /Wysokie jegobramy /spłoną z Babylonianniej płyty Pandemonium

Księgi Jeremiasza (Jr51, 58): To mówi Pan Zastępów /Obszerny

azylijskiego rodu

głębokim poważaniu to, co myślą o Boga, nagrał, kiedybył mocnouzależniony odalkoholu. Sza‑ ogniu. /Napróżno więctrudząsięnarody, /i udzielanych mówi o wywiadach Tłumacz

1993 roku syn Maxa.

1 . Ale Iggor Cavalera. AleIggor to niejedyny perkusista z

– od2012roku w

Boga i

ogóle groźnych mini

– boto poprostu lepsze

cały czas cieszy sięjejpoważaniem. tego, że przylgnęła w

cygańskimi jednocze‑ rytmami

– kto inny łączy metal z tego, że zawsze jest sobąi

wszystkim, a znajdujesięobszerny ustęp

Soulfly gra Zyon Cavalera, czy‑

nim inni(widaćto choćby

naszego polskiego podwór‑

swoich uczuciach. Czy jest Gdy mojeżyciedobie-

nie kopie krzyży, a

z nie tylko o

– kończy swoją powodu ognia za to chciałbym zasadzie do

swojej wierze

muzyką

Jezusie,

ma

tego

co

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 63 Budzy zdaje sobie sprawę wistości. Dość zagłuszaczy, czas zatrzy‑ z ludzkiej niedoskonałości mać się chociaż na chwilę. Upragniony i z tego, że przez całe życie nikt spokój daje mi co prawda od jakie‑ nigdy nie będzie pewny, co może goś czasu muzyka instrumentalna, ale się wydarzyć po śmierci – stąd szybko wraca głód na dobry tekst... owo „być może” pojawiające Przemykam obok Floydów – mój

Maciej Kalbarczyk się pod koniec utworu punkt odniesienia: przestrzeń i gita‑ rowe pasaże, solidne, progresywne Błądzę wzrokiem po półce z płytami granie, zwłaszcza pierwsze płyty, ale w poszukiwaniu albumu na ciemne ten przekaz jakiś miałki, a Waters od zimowe popołudnie. Szukam czegoś nowej interpretacji The Wall podczas progresywnego i z przekazem, bez jaz‑ ostatniej trasy koncertowej zrobił się zowego nadęcia i tych trochę sztucz‑ strasznie lewacki, a może już wcześniej nych rock’n’rollowych fajerwerków. taki był, tylko jakoś nie chciałem za‑ Nie, nie dzisiaj. Chcę czegoś szczerego, uważyć – wystarczała mi sama muzyka. czegoś z duszą. Chcę dostać obuchem w łeb i przy‑ Wybieram Lunę pomnieć sobie, co jest w życiu naj‑ To może Porcupine Tree? Ci dają nie‑ ważniejsze oprócz tzw. robienia sobie źle, ambientowo i momentami ciężko, dobrze, o którym nieustannie przypo‑ w tekstach surrealizm i narkotyczny minają mi AC/DC, Guns N’ Roses i nie‑ odjazd... Czyli trochę jak u hippisów, zliczona ilość hipisowskich kapel, które tylko bardziej „artystycznie” – nie, nie brzmią naprawdę nieźle, ale ich wizja dzisiaj. W końcu docieram do „na‑ świata jakoś nie sprawdza się w rzeczy‑ szych”, jak zwykł niegdyś mawiać mój Wieczność według Budzyńskiego ojciec, proponując mi na dobry po‑ bardziej ciekawiły mnie w twórczości czątek mojej muzycznej edukacji płyty Budzyńskiego. Armii, 2TM2,3 i Houka. Zdaje się, że nie Tomasz Budzyński Halo, halo z albu‑ słuchałem tego od ładnych paru lat – mu Luna: czas wrócić do korzeni. Wybieram Lunę, solową płytę To‑ Jak droga, po której nikt nie chodzi masza Budzyńskiego – malarza, po‑ Jak cyrk, co nikogo już nie śmieszy ety i muzyka, szerzej znanego przede Jak stary słoń na pastwie nieludzkiej wszystkim z zespołów rockowych Ar‑ mia i Siekiera. Album wydany w 2008 Jak dym, co ściele się po ziemi roku to zbiór piosenek, które zupeł‑ Modlitwa, która się nie wznosi nie nie przypominają punkrockowych Daleki głos, zupełne nic kawałków, z którymi Budzyński jest kojarzony. Płyta nawiązuje swoim cha‑ Jak sen, po którym się nic nie chce rakterem raczej do bajkowego klimatu Jak dzień, co skończył się nad ranem twórczości Tolkiena, z którą utożsa‑ Dziewczyna stąd, słuchawka odłożona mia się sam artysta – jest tajemni‑ czo, progresywnie i apokaliptycznie. Jak głupiec, który został królem Ten tekst nie będzie jednak recenzją Poeta, co wolał być śmieciarzem owego świetnego skądinąd albumu, Muzyka sfer, początek i koniec który został nagrany już ponad sie‑ dem lat temu. Dokonam tutaj próby Jak niebo nad dachami wioski interpretacji utworu otwierającego Jak ziemia pod stopami dziecka Lunę – barwne metafory zawsze naj‑ Tygrysi skok, Natalia konwalia

Wieczność według Budzyńskiego MciejKlbarczyka a / Wieczność według budzyńskiego 6 6 tekstu zdaje sobie sprawę z sprawę sobie zdaje tekstu Autor percepcji. naszej się wymyka która rzeczywistość, opisać próbuje najważniejsze są chowe du‑ sprawy której dla osobą, jest dzieć nato pytanie. Dlaczego? Poniżej spróbuję odpowie‑ obrażenia człowieka o do czynienia z padku utworu Halo, halo nak wielceprawdopodobne, że w tylko samBudzyński. Wydaje sięjed‑ niedoskonałości i niedoskonałości i przedmiotów miejsc, umysłowi ludzkiemu znanych do porównania W i jak muzycznych, rów w zarówno twórczości: w wyraz temu dawał krotnie snucie domysłów, a żeniem: to tylko próba interpretacji, miał namyśli, alez Być może jest już tam już może jest Być stronie To drugiej po jest wszystko tam już może jest Być stornie To drugiej po jest wszystko To tam już jest wszystko stronie To drugiej po jest wszystko To tam już jest wszystko stronie To drugiej po jest wszystko Halo, halo Jak zupełnenic wody łyk, kochany się czujesz którym Jak przy obraz, Jak rany twoje co pies, liże

Powszechnie wiadomo, że autor autor że wiadomo, Powszechnie Spróbujmy odszyfrować, co autor H alo, halo alo, Budzyński poprzez poprzez Budzyński

tekstem opisującymwy‑ z

jednym zastrze‑ t całą prawdę zna ego, że przez całe całe przez że ego,

ż w

yciu po śmierci. t

ekstach utwo‑ ekstach – odbiorca ma m niejedno‑ alarstwie. alarstwie.

l

udzkiej udzkiej s wojej wojej

o

przy‑ sób, sób, ogniu i ogniu które spotkają nas w nas spotkają które go nie śmieszy nie go tego Zamiast fera. szy z szy kli‑ fragmenty migawki, pojedyncze się składają który na rzeczywistości, obraz autora przez kreowany sobie ża wyobra‑ odbiorca że sprawiają, tekst) w o Armii wokalisty liryki wyjątkowość polega tym na właśnie innymi Między zdarzeniami. osobami, miejscami, go w tym (bo wiersza o słowa Ani straszne. niż w utrwalonym nak jed‑ się wymyka miejsce owo że uwagę, zwrócić Warto ścijaństwo. chrze‑ przez proponowanych ności siebie przede wszystkim za malarza. za wszystkim przede siebie i porównań nych kolej‑ Wyliczanie ucieczki. ma nie rej któ‑ od samotność, słowem: Jednym dociera. nie nikogo do już modlitwa w w bowiem w bowiem o chodzi że pewnym, być Można trafić. chce nie nikt śmierci po którego do miejsca, zobrazowania próbę jako traktować utworu. koniec pod się pojawiające może” „być owo śmierci po wydarzyć się może pewny, co będzie nie nigdy nikt życie pisuje świat za pomocą obrazów, pomocą za świat pisuje

g s k Pierwszą część tekstu można po‑ można tekstu część Pierwszą ztuce sakralnej wyobrażeniom sakralnej ztuce ońcu nie bez powodu uważa sam sam uważa powodu bez nie ońcu runcie rzeczy jest bardziej smutne smutne bardziej jest rzeczy runcie

o pisywanymi przez Budzyńskie‑ przez pisywanymi

n iewyobrażalnych torturach, torturach, iewyobrażalnych

k

p ategoriach dwóch skraj‑ dwóch ategoriach iekło , miejsce, w miejsce, ,

j

ednostajny rytm rytm ednostajny

– cyrk, który niko‑ który cyrk,

g k Budzyński myśli myśli Budzyński runcie rzeczy jest jest rzeczy runcie ulturze czy też czy ulturze

k rólestwie Lucy‑ rólestwie

p

iekielnym iekielnym k tórym tórym

– stąd stąd

–

– wiek próbom opisu. nieodgadniona stronie, która pozostaje dlaczłowieka mnianej przez Budzyńskiego drugiej znajduje siępoowej magicznej,wspo‑ kiego języka niedasięopisaćtego, co nania pewnych barier. Za pomocą ludz‑ ograniczenie i za jego pomocąautor pokazuje jego bardzo ciekawą funkcję stworzenia. Język w bości i językiem jest uznaniemwłasnejsła‑ ności posługiwania się„tylko” ludzkim znanie siędoniewiedzy i pewności podmiotumówiącego. Przy‑ końcu utworu wzmaga poczucie nie‑ słów. miejsca uważyć zaznaczenie wspaniałości tego widział. Jednocześnie można tutaj za‑ opisać rzeczywistości, której nigdy nie je, że tak naprawdę niejest w ski poraz pierwszy z zupełnie nic kochana. Jednocześnie niebojest jak raz, przy którym istota ludzka czuje się rany człowieka i konwalia wspaniałe jak żona autora (Natalia ku i stawnej piekłu:w próbą opisurzeczywistości przeciw‑ Analogicznie druga część utworu jest żona jak Wspaniałe Natężenie powtórzeń nasamym

samotności. Życie wiecznejest

poczucia małościwobec dzieła

– jest tak piękne,że ażbrakuje ), dajeukojenie jakpiesliżący

– w

brak umiejętności poko‑

– wymyka sięjakimkol‑

wreszcie jest jakob‑ tym miejscuBudzyń‑

niebie niemasmut‑

utworze pełni

pokorą przyzna‑

– to właśnie

do umiejęt‑

stanie Budzego i Czasami warto odtworzyć piosenkę a się z przecież wiemy zupełnie nic ... i się ku interpretacji indywidualnej śmierci? Wydaje się,że artysta skłania scach, w dowiedzieć się,jakbędziew Czy w dzi nanajbardziej nurtującepytania. pomogą człowiekowi znaleźć odpowie‑ i reszta jest jednąwielkąniewiadomą będzie to, co widocznedlaoczu dojść doperf jak highway to hell może być jakstairway to heavenlub mawia nakoncertach Budzy), a mi. Nasza ojczyzna jest w kierującymi sięmoralnością ludź‑ nami, a my tak naprawdę jesteśmy chrześcija‑ i chwila refleksji nad życiem wiecznym poczuć pośmierci, aleostatecznie i daje namnamiastkę tego, co możemy woływanie ichpodczas życia naziemi ma dobre i lestwach Boga i skiego w

stymulowanie mózgu dozmierzenia sposobu przeżywania w pobytu nawet najpiękniejsze metafory nie

nie jakieśsex, drugs&rock’n’roll. I W

takie teksty lubię

tematem życia pozagrobowego,

operowaniu językiem można

związku z

nie tylko poprostu dobrymi,

których może znaleźć siępo ogóle pomaga człowiekowi

przypomnieć sobie,poco

złe wspomnienia ekcji, alegranicą zawsze

Lucyfera. Każdy z tym utwór Budzyń‑ .

Ω

– niepewność,

niebie (tak

miej‑ – przy‑

ż – cała

ycie

kró‑ nas

tak

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 67 Między anarchią Skło a niebem? Na placu Bastylii stał słoń. Słoń Jest jeszcze jeden związany z tym z dykty. Miał być ze spiżu, ale zwierzęciem literacki trop, który rzuca Napoleon przegrał wojnę z Rosją pewne światło na sprawę: słoń a spra‑ i stanęło na pośledniejszym wa skłotów. To znane opowiadanie materiale, którego z pewnością Mrożka. Rzecz dzieje się w Polsce Lu‑ nie chciałby opiewać Horacy. dowej. W prowincjonalnym zoo, które‑ Słusznej wielkości był to słoń. Miał go dyrektor okazał się karierowiczem, Krzysztof Wołodźko podobno 24 metry wysokości. ustawiono gumowego słonia, gdyż Napoleon nie nacieszył się długo prawdziwy byłby wielkim ciężarem na ani nim, ani Francją. Umarł na barkach polskiego górnika i hutnika. odległej wyspie, na której nie było Gumowego słonia pokazano uczniom. miejsca dla słonia i podbojów Nauczyciel poinformował, że zwierzę waży kilka tysięcy kilogramów. Wte‑ Francję po imperatorze przygarnę‑ dy słoń uniósł się w powietrze – na li monarchiści i burżuje, a słonia – oczach zgromadzonej przyszłości na‑ kloszardzi. Ściślej mówiąc – nieletni rodu. Co było dalej? Uczniowie, którzy kloszardzi zamieszkali we wnętrzu wtedy byli w ogrodzie zoologicznym, słonia. Był wśród nich Gavroche. Tak opuścili się w nauce i stali się chuliga- to przynajmniej przedstawia Victor nami. Podobno piją wódkę i tłuką szy- Hugo na kartach Nędzników. Najkrót‑ by. W słonie nie wierzą w ogóle. sza charakterystyka Gavroche’a pióra Jest jeszcze jeden trop, daleko wy‑ pisarza, która przeszła też do rodzime‑ kraczający poza wszystko, co może go punka, brzmi: cała anarchia mieści udźwignąć literatura. Zapisany zo‑ się w uliczniku. A ulicznik mieści się stał w Dziejach Apostolskich, u zara‑ w słoniu. I oswaja go. Z symbolu po‑ nia chrześcijaństwa i naszego świa‑ siadania, władzy i podboju czyni swoje ta: Jeden duch i jedno serce ożywiały schronienie. wszystkich wierzących. Żaden nie Być może słoń z placu Bastylii jest nazywał swoim tego, co posiadał, ale pierwszym przekazanym nam w litera‑ wszystko mieli wspólne. Apostoło- turze pięknej obrazem skłotu. wie z wielką mocą świadczyli o zmar- mniej lubbardziej bezprawne. Niekiedy bywa tak, że prawa te są nych przez policjantów i go najszacowniejszych praw, pilnowa‑ rzy, żyjący namarginesie świata pełne‑ pustostanem, który zajmują outside‑ schronilirym sięulicznicy. Skłotjest z dowolnością wołujących sięniekiedy nurtach świeckiego anarchizmu, od‑ cjalizmie Charles’a Wilhelma Weitlinga, utopijnym so‑ komunizmie” niemieckiego szewca zdań brzmiechemw Starego i kich heterodoksyjnych społeczności także średniowiecznych i w w wiązania doniejsąnastałe wpisane kontrowersyjny trop. Jego treść i mu też rozdzielano wedługpotrzeby. i sili pieniądze [uzyskane] ze sprzedaży, albo domów sprzedawali jei cierpiał niedostatku, bowłaściciele pól oni mieliwielkąłask twychwstaniu Pana Jezusa, a Słoń z snemu losowi, nadktórą osłabłastraż. jakichś przyczyn pozostawiono wła‑ Słoń jest czyjąś własnością,którą dla rządkowane normamispołeczeństwo. prezentuje władzę, instytucje, upo‑

składali jeu Dziejów Apostolskich

historię katolickiego monastycyzmu, dzieje chrześcijaństwa. Nietylko To najbardziej w Przyjrzyjmy siębliżej słoniowi. Re‑

dykty był pustostanem, w

Nowego

– dopowyższej opowieści stóp Apostołów. Każde- Ś

Fouriera, w

wia tym kontekście ę. Nikt z

„chrześcijańskim . ta. Tych kilka

– ze znaczną ideologów.

protestanc‑

nich nie

przyno- wszyscy

wielu

któ‑ na‑ du z niebo mi, a koniecznie musieli sięstać chuligana‑ wierzmy plotkom: młodziludzienie‑ nego świata, jego ładu i ichś złudzeń względem instytucjonal‑ mieć rację. Jest przyczyną utraty czy‑ Jest nieprawdą władzy, która pragnie nego członka lokalnej społeczności. manipulacji ze strony uprzywilejowa‑ Mieszało siętam wszystko: lewactwo, tekst Skłotyw cha opublikował nałamach„Faktu” ski skłotPrzychodnia, Łukasz Warze‑ cyjnych wartości zaatakowali warszaw‑ wzmożeni narodowo miłośnicytrady‑ Niepodległości, w nicy. W tów i żywego zwierzęcia. odróżniają jużdmuchanej zabawki od rafinowany, że młodzież i na tyleznaczny i z wcale prężny „gumowych rynek słoni”, Rzekłbym nawet, że obecnieistnieje pol nawypuszczanie ich w słonie i kontekstem historycznym: gumowe gaństwem. Niesugerujmy sięzbytnio jaki zwyczajowo kojarzy sięz simum uproszczeń w jako szkoleniowy: jakzmieścić mak‑ Artykuł bardzo dobry, jeśliczytać go

solidnymi popytem i Czym jest słońz DR Strażnicy porządku nielubiąskło‑ oologicznego? Jest fałszem, próbą

przynajmniej nie w skłotersów. Bardzo różni straż‑

– choćpaństwo utraciło mono‑

dziś unoszą sięwysoko pod U ubiegłym roku, poMarszu K BE

oparach absurdu i

technologicznie wy‑

trakcie którego

mrożkowego ogro‑

Z minimum zdań.

podażą

DE hierarchii. Nie

taki sposób, starzy nie

powietrze.

BI chuli‑ . Rynek

T zioła O . WY

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 6 9 Krzysztof Wołodźko / Skłoń 70 wego dlafolwarku z nek doporządku publicznego właści‑ A dającą sięnałamachprasy brukowej. światopoglądem, dośćdobrze sprze‑ ogół kojarzoną z prezentował onpewną mądrość, na którą bezkarnie zajęła hałastra. ło o urok nowej polskiejburżuazji. Chodzi‑ Wyborcza”, CheGuevara i trawka, „Krytyka Polityczna”, „Gazeta wiedzą wróżki. ła nia red. organizują ruchlokatorski, prowadzą czeństwo. I utopia, jednakdziałająca i polskie warunkiimponująca. Może to to, co robią,ichwspólnota jest jakna ich organizacją, stylem życiai kilkakrotnie zetknąć sięze skłotersami, poważniej stwierdzał: Miałemokazję stów i twa, razem z się zaniedbanymi dziećmiz posiłki potrzebującym,wydają zajmują jeden z scy skłotersi, jaknp.cizamieszkujący dojrzałe ideologicznie.(…)Warszaw- ca swoim członkom wsparciei sięwzięciami. I telewizji Biełsat. W Rebelya.pl Jakub Biernat, dziennikarz kuł red. Warzechy udzieliłnaportalu

ta nieoddziśpotrafi połączyć szacu‑ II Zwracam uwagę naten tekst, bo Interesującej odpowiedzi naarty‑ , z

jedno: obronę świętej własności, djęciem „gołej baby” i djęciem „gołej baby”

skłotersów czas jużtraktować

budynków w Warzechy była dyskretna jak

jest to działanie w

„moherowymi” babciami „moherowymi”

trzeba przyznać,że

tzw. prawicowym

tekście Anarchi-

cudami JanaPaw‑ centrum miasta:

Sasnal. Iro‑ zapewniają-

sąsiedz-

tajemną

przed- pełni bezpie- łecznego w quo. nie społeczno może zamieszkać w z jest ulicznik?Człowiekiem, który i negować logikę świata imperatorów zwierzęcia z łecznej? Kto żyje wewnątrz wielkiego samopomocy i Uderzeniem w naprawa urządzeń, poligrafiaitp. zajęć, takich jakremonty, gotowanie, z modzielność jest zresztą ichobsesją zakresie bez pomocyz i żywnościową, warsztaty rzemieślnicze zajęcia dokształcające, kooperatywę dla wielkomiejskich cywilizacji zachod‑ osłabionej”, której dośćtypową formą wiście własności,nawet „własności ny przez siebiesposób. pobiegać tylko w mieszczanie” lub któremu chcieliby za‑ pozostają naogół obojętni „dobrzy bec pewnych przejawów zła,naktóre też stanowi formę czynnego oporuwo‑ tylko chcezachować autonomię, ale i osiedli, za logikąwładzy, pieniędzy skich domów, za murami strzeżonych je sięza ciężkimi firankami mieszczań‑ chiw

wartości, gwarantujących zachowa‑ burżuazji, świata pełnego „nadmu artystyczne. (…)Wszystko w różnych przyczyn pasją ucząsięwszelkich praktycznych Czym zatem są/bywają skłoty? Fundamentalny spórdotyczy oczy‑ anych Ulicznicy. słoni”? Kim Skłot jest podważeniem ładuspo‑

imię wspólnoty

placu Bastylii, starając się - ekonomicznego status

ład publiczny czy formą samoorganizacji spo‑

pewien akceptowal‑

– niechcelub

kamienicy, niekry‑

zewnątrz. Ta sa- , która nie

swoim

– -

– tak twierdził w zatrząsłby sięze złości. których mieszczanin niejedendobry W wania istnieją w wa i własności” tolicy z z powróć doporywającej opowieści nich jest pustostan. Tu znów można ku niebędzieto właściwieanikradzież, branie rzeczy cudzej. W trzebie przez jawnelubpotajemne za- wolno jejzaradzić tej koniecznej po- można inaczej jejdopomóc,wówczas osobie zagraża niebezpieczeństwo i mi, które sądostępne, np.gdyjakiejś mu natychmiast pomóctymiśrodka- że nie ulegałoby wątpliwości,iżnależy nej potrzebie tak nagłeji później św. Tomasz z ru) odniósłsiędobrych kilka wieków ścią dokwestii własności(i jest wszystkim, a na użytek wszystkich. Ziemiadana sobie to, co jest danejako wspólne, niego należy. Albowiem przywłaszczasz biednemu, aleoddajesz muto, co do Nie z jednak ktoś znajdował sięw ując tradycyjną myśl Kościoła: Jeśliby konieczne ubogich.Z zbyteczne bogatych stanowią dobra św. Jego następca nabiskupstwie,

rzadka zdają sobiesprawę polscyka‑ Dziejów Apostolskich

jego łonieformułowano poglądy, od Ś

Augustyn, mówił z w

twego własnegodobradajesz . Ambroży, biskup Mediolanu, – kontrowersje dotyczące „pra‑ I

V wiek V prawa dojejużytko‑

Kościele odzarania.

nie tylko bogatym

Akwinu, kontynu‑ całą klarowno‑

, ale u poChrystusie: kolei, że dobra

takim wypad-

oczywistej,

– z jej zabo‑

koniecz-

czego . nie ogniska i familiarności z skłot niejest domem,niejest źródłem stającego w czenia przez skłotersów dobra pozo‑ umiejscowionych w tut ani rabunek.Każdy z wiele. państwo, czy rynek religie. nia „uporządkowane społeczeństwo”, te, które mająnaogół dozaoferowa‑ soby i nie sąnihilistami Skłot to schronienie outsiderów, którzy ności, w błażliwością ze strony samych społecz‑ nych, choćmoże cieszyć siępewną po‑ zabezpieczenia w lub poza jego granicą, nieznajduje domem, funkcjonuje nagranicy prawa nym. Skłotjest zbytkruchy, by stać się duje spełnieniew społecznymi. Wszak familiarność znaj‑ cechami, wszelkimi konsekwencjami (i współczesnych przepisów że właścicielpustostanu wo własności, nieulega wątpliwości, katolicka nauka społecznatraktuje pra‑ na tymświecie niepowtórzy. chrześcijaństwa, która pewnie jużsię przesądów nej.

możliwości), by domagać sięopusz‑ W A Niezależnie odtego, jakwarunkowo aj pochodziłz

Wiara oczyściła ichze stanowych co z

domu Ojca mego jest mieszkań

uzasadnienia dlabycia razem niż Ω

których obrębie sięznajduje.

niebem? DR brudnym kapitale społecz‑ . Natympolegała rewolucja

jego posiadaniu.Dlatego

U i jej dobrymi

rodów/rodzin wysoko – sięgają poinnespo‑

instytucjach publicz‑ K BE spokoju domowego

hierarchii społecz‑

wymienionych

– w

– maprawo

złymi

Z świetle DE

BI

T O fronda LUX 74 / Zimnica 2015 7 1 WY Tomasz Rowiński C tzy jes jeszcze możliwa poezja katolicka? mieszają się Biblia, dzie- Biblia, się w której mieszają ności, autorowi manierycz- zarzuca rodzaj Kudyby.dzi o wiersze gdy Szczególnie cho- jeśli Witkowskiego, w zarzutach katolicka. zdaniem katolików przez moim pisana jest ezja po- religijna nie każda zastrzeżenie – Pozwolę razie na sobie niewielkie na katolickich, utożsamienie. stąd takie autorów w wykonaniu współczesną – i do tego religijną – poezją się z polską styka Witkowski Zapewne oczywiste. to określenie mnie jużtak dla nie jest katolicką, które poezją polską syczną kla- niego przez nazywanej religijnej, poezji on kalki tam, gdzie demaskuje Szczególnie się zgodzę. Witkowskiego z licznymi że zarzutami dodam, cią etc. Poza religijność nie na z chę- tym narzeka- mnieto nieustanne nuży pism, a nieautoromstudentom, poważnych która przystoi mnie pyszałkowatość, recenzji, takich męczy nie lubię nadętych autora: Strasznie jej sumować w stylu Mam też pod- ochotę ją Witkowski. w „Odrze” opublikował Przemysław , którą świat W końcu Kudyby ciecha Woj- recenzję książki stu przeczytałem tegotek- rozpoczęciem pisania Przed zbudowanego naLogosie i sakralna, aniniejest świecka wyczerpana w Poezja religijna znajdujesię

nie reprezentuje świata

martwym punkcje,martwym jest Niestety jest też jest Niestety coś prawdziwego

– aniniejest autorów wywołuje już sama myśl jużsama autorów wywołuje u licznych jakie ziewania, do opisów sięw skrócie – one – mówiąc wadzają nie spro- i tego, uwag czy krytycznych jestemBardzo ciekaw tych licznych . krytycznych że tylko, Szkoda notatek. robienia do miejsca i światło.pier Dużo pa- pochwalić dobry stronę edytorską: Trzebanatomiast by, pojęcia. niemam parafia się Kudy- znajduje jednak Gdzie w ich parafiach. odzew ona sympatyczny i znajduje księża wszystkim przede piszą koniec: na Poezję pisze ski typu tego nieokreśloności. Witkow- biektywnej się do romantycznej i su- ogranicza ponieważ szczególnyargument, żaden a to akurat jest rażonego znudzenia, wy- sprowadza inaczej się doczy tak Kudyby książki któregoskim, krytyka z recenzenta. z Akwinu”. Zostawmy te żarty jednak Tomasza o „książkach o nich jako ślał pomy- z książek, je poznając rialnie z pismami Doktora mate- Anielskiego, do czynienia kto miał by ktokolwiek, wątpię,anachronizm Witkowskiego – nie sięten uśmiechnąć na zabawny panteistyczna? oczywiście Trudno katolicka może poezja byćdrogą – czy nieco. Toizmu, nużący ciekawe swoją anioły i duch obowiązkowe pante-dzą Połoninaczy Wetlińska. Do tegodocho- Tomasza z Akwinu książki czajnik, jący paru- dziełami jak Bożymi się i zachwycić to Pana pozwalado dotrzeć a wszystko w góry, wycieczki religijne, ciństwo, akty Tyle jest mojej zgody z Witkow- zgody Tyle mojej jest

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 7 3 TmaszRo owiński / Czy jest jeszcze możliwa… 74 mi wprost skierowanymi do wiernych, słowa- przekazuje niewiele trydencka msza liturgii – formami rzymskiej zestawienie tych z dwiema wierszy ro katolicką” – komentujemy „poezję dydaktycznie. i pachniały Te zgrzytały przeważnie zaskoczenia tomu z tego . wieluKudyby wierszom jest wspólny zakończenia, do „zaskakującego” wprowadzenia/opisu, prowadzącegonika czytel- i zwodzącego kluczącego wistego, z nieoczy- się składający schemat utworu oto sposób: w taki Kudyby w książce zawartych liryków strukturę mowywał gdy podsu- Witkowski, wrażenie miał Być może podobne kat bogobojności. certyfi- jak się to sztuczne, doklejone Po Kościoła. toposu prostu wydawało czy Boga postaci exmachina Deus nomen omen – śmy wyskakujących – nie otrzymywali- w których wiersze, misię wydały Na słuch najlepsze zją. recen- zapoznaniesię z jej poprzedziły , które świat W końcu książki z lektury się swoimi wrażeniami podzielę tek, natura i łaską. pomiędzy napięcia w świecie niejącego a zatem ist- liryki, katolickiej wyrazem być która mogłaby innym niżpoezja, mnie czymś dla jest Kudyba, pisze To, religijnej. poezji takiej cobujemy naprawdę i czy jest właściwie potrze- jaka tylko nudna, jest tapoezja czy Jednak o to, nie chodzi moim zdaniem religijnych w sztuce.o nawiązaniach Pozwolę sko- „wysokie” – na sobie rozwinę jednak Zanim ten wą- czerpiąca z jego matematyczności, z jego czerpiąca mantyczny. obraz jako świata, Muzyka ro- przełom był jakim europejskiej, problem kultury z doświadczeniem to jest którą lubię. Szerzej, rywkową), i roz- jak (zarówno poważną, czesną podobny współ- problem z muzyką jak się dominować. wydaje Witkowski, punktuje „romantyzm”,ligijny który re- rodzaju pewnego jednak pułapki, staraKudyba drugiej siętej unikać w pięknie. ładuzawartego utrwalanie sterowanieekspresję, a nie emocjami, ale jako formacji duchowej, narzędzia do formy, się jako której nie traktuje często idzie niechęć z dydaktyzmem odbiorcy. duszy dla znaczenie W parze słowone największe i usłyszane ma to że wypowiada- się przekonaniu, na opiera który styczne dydaktyzmu, dla Gadulstwo charaktery- jest gadana. Watykańskim Soborze po prze- jest katolicka liturgia że wprost, napisał czasu swego dominikańskich gistów się w potoksłów.nia Jeden z litur- często wręcz zamie- Pawłamszału VI według mszy malne. Nowa liturgia mini- są dydaktyczne dek – elementy i porzą- piękno, harmonia rytuał, jak naturalne, antropologicznie elementy liczne wszystkim to przede oddziałuje, zwrócony versus jest . To, Deum ry co się też celebransa,któ- emocji chwyta nie łacinie, po słowa wypowiadane to są nawetponieważ albo w ogóle, się nie wiele rozumieco więcej, w lot Z wierszami Kudyby mam trochę mam Kudyby Z wierszami Z drugiej jednak strony jednak kato- sztuka Z drugiej teżi, owszem, to, co nadprzyrodzone. to,ne formuły co opisujące naturalne klasycz- zagubił rozbita, który została którego opowieść obrazowiją świata, tożsamość i nominalizm odpowiada- sobą ze złączone że tym, na polega ją rozumie choćby ProblemWitkowski. jak sensie, w takim religijną le poezją być (co nie znaczy, nie może) że w ogó- katolicka nie musi poezja Tymczasem nominalnych nas od kuje tożsamości. żyjemy, ocze- w którym który świata, w stosunku do poety,rzut ale doraczej szczególnyza- jakiś właściwie jednak ową nominalną to katolickość. Niejest w opisach, gdy narzuca i manieryczna dydaktyczna się właśnie gdy staje kim, lub odwracając. od niego jąc ku ją Bogu duszy, się w ludzkiej osadzają skłania- struktury harmonie, to dźwięki, same że się, tekstem. Ignoruje religijnym kę o gatunek) chodzi (jeśli opatrzoną muzy- określamianem się jakąkolwiek to którym chrześcijańskiej, muzyki to dotyczy tzw. stylu niższym w dużo Dziś koncertowej. do sali się jedynie nadającymi z dźwiękami połączyć ją formę choćby mszy,wykorzystywał by twórczości, tenznajemy który rodzaj nominalistycznego. rozpo- Dobrze ścia się podej- zpogłębianiem do czynienia mamy tego wobec twórczości religijnej W obszarze wyrazu. widualistycznego indy- rzecz na odrzucona zostaje Bóg, sfer,z porządku którego źródłem jest Poezja traciwszyst- Kudyby przede 56– katolickie kino czyli , „Christianitas” filmNoe (Noe, zmu chrześcijańskiego z pozycji nominali- krytykowany chylnie bardzo recenzując ostro w „Christianitas”, przy- Kaznowski Piotr choćby pisał o czym lickich, filmowetwórców kato- niekoniecznie ale też rozmaite obrazy współczesne i świeckiej, sakralnej muzyki czesnej możekładem być przednowo- jedność przy- świata – normalnego elementy odnajduje sama kiedy ścijaństwa, nominalnymi tożsamościami chrze- możelicka powstawać poza zupełnie Bóg jest gdzie indziej. Nietu.Ω gdzie jest indziej. Bóg Tymczasem kultury). zentantem takiej repre- się dobrym wydaje Witkowski (Przemysław to pociech nowych coraz do poszukiwania która skłania prowadzi zawsze w sobie do nudy, jej Szukanie nas? spoza przychodzi poezja że pamięta, ktośo tym Czy i nikomuniczemu „nie posługuje”? nie służy,niczemu która dosłownie, która poezja, drości. służy Czemu mą- pamięci, uciesze, świecka ezja po- modlitwie, sakralna służy poezja o źródła, chodzi jeśli Zagubiona, fideistycznymnięta westchnieniem. się przenik- a wydaje go Logosie, na zbudowane-i nie reprezentuje świata świecka aninie jest sakralna, nie jest ani wyczerpana – jest punkcie, twym tas.org). Poezja religijna znajduje się w mar- Poezja znajduje religijna

57/201 4, zob. także na Christiani- na 4, zob. także

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 7 5 Ii m ępOZNANIA: dyskrecja Słowo o wierszach Wojciecha Kudyby

Adrian 1. Wojciech Kudyba a sprawa „poezji katolickiej” Gleń Korespondencyjny spór o poezję Wojciecha Kudyby, jaki rozegrał się na łamach dwóch numerów wrocławskiej „Odry”, mógłby stać się zapewne jeszcze jedną odsłoną teoretycznoliterackiego drama- tu pod nazwą „czym jest i jak istnieje polska poezja katolicka?”. Prawdopodobne, iż znajdą się chętni, aby tak widzieć swoisty dia- log pomiędzy redaktorem ósmego arkusza „Odry”, Przemysławem Witkowskim, autorem zjadliwego pamfletu skierowanego wobec pisarstwa autora Gorców Pana (zatytułowanego nieco pretensjo- nalnie O Bogu, przyrodzie i byciu Karolem Wojtyłą, „Odra” 2014, nr 7/8), a Jackiem Łukasiewiczem, który (w numerze październi- kowym tegoż pisma) wziął w obronę twórczość nowosądeckiego poety. Nie będę szczegółowo relacjonować przebiegu owej „kore- spondencji”, ograniczę się jedynie do zacytowania kardynalnej for- Laickość sztuki wydaje muły, jaka pada w szkicu Witkowskiego: Jest tu [w tomie W końcu się niepisaną zasadą świat] wszystko to, czego nie znoszę u poetów katolickich: anioły, nud- ne opisy wędrówek górskich i pielgrzymek, tani panteizm, kilka zdań wcześniej zaś autor „prostodusznie” deklaruje również, że nie wy- obraża sobie lektury tych wierszy odbywanej „dla przyjemności”. Bynajmniej, nie chcę rozwodzić się nad ciasnym pojmowaniem re- cepcji poezji, epatowaniem egotycznymi predylekcjami i pospiesz- nym wartościowaniem – obecnymi w tekście Witkowskiego – zbyt łatwy to materiał na karykaturę, zbyt wątły zaś na polemikę. Inte- resuje mnie jednakowoż ujawniający się w tym dwugłosie pewien stale obecny w polskiej refleksji i chyba nierozwiązany dotychczas dylemat: jakiej poezji religijnej potrzebujemy? Do kogo poezja reli- gijna jest skierowana? Celowo zmieniam użyte wyżej sformułowanie „poezja kato- licka” na „poezję religijną” – uważam bowiem, że to pierwsze, zastosowane do nazwania pisarstwa Kudyby (zwłaszcza w takim jak u Witkowskiego kontekście) nie jest imieniem wierszy, lecz stygmatem o, bynajmniej, niemistycznym znaczeniu. (Nie chcę – rzecz jasna, nie miejsce tu na to – wikłać się w chyba dość jałowe rozważania na temat statusu „poezji katolickiej”, jak i samego tego pojęcia; w historii polskiej poezji na stałe znaleźli się Liebert, Woj- tyła, Twardowski czy Pasierb, to prosty dowód na to, że terminem „poezja katolicka” nie warto szafować i żadna nonszalancja nie jest tutaj usprawiedliwiona). Wydaje mi się, że można dzisiaj mówić – zaryzykujmy taką tezę – o marginalizacji w głównych nurtach krytycznych i histo- rycznoliterackich opisów dzieł tych poetów, którzy mają odwagę ujawniać swój określony pogląd religijny czy otwarcie deklarują bije głębokie wezwanie głębokie bije religijnego Z wiersza

ArianGd leń / Imię poznania: dyskrecja… 7 8 , nawet jeśli ten deklaruje inaczej, któż bowiem, zapytywał któż zapytywał bowiem, inaczej, , nawet ten jeśli deklaruje sapiens homo rodzaju osobnikowi każdemu onaprzyrodzona jest że rzę, potencji (wie- religijnej naszej drżenia, metafizycznego naszego zdolny serce w samo nas ugodzić jest który prostupo właśnie, taki Jakilancję). Być może wiersz nazwalibyśmy religijnym? wierszem tę swoistą za eseistycznąnonsza- literatury sakralności pojęciami się zajmujących i krakowskiej, szkółkich badawczych, lubelskiej dwóch wiel- pragnęprzeprosićprzedstawicieli uprościć (z góry że można sądzę, Ale rzecz też poezji religijnej. (i definiowalności) dotyczącą bibliografię teoretycznych rozważańna temat definicji de mu słowo odpowiedzieć? ciebie,zdołasz na patrzy każ- wezwanie skierowane: do mnie właśnie jużczas, głębokie bije kompetencji i predylekcji. religijnego językowej Z wiersza swojej cezurami jedynie ją chcąmierzyć którzy ci, milczeć powinni poezji nie brać niepersonalistycznie, do siebie. O takiej jej czytać jej na transcendencję. na oraz Niemoż- otwartość tralność krytyka”) „neu- rzekoma do rzeczy nic nietutaj ma i absolutnie podstawowy fenomen Rilke, wszak to o niej (pisał przemiany możliwość takiej z góry odrzucając Poezjimnie utajone. nie można czytać, religijnej się to, co we skrywa wrażliwości, w którym religijnej mojej obszar ten poruszy dotknie, słowo że poetyckie oczekuję, przemienił), namysłu nad ów wierszem aby mniestawę i gotowość, głębszego po- –umożliwiające w programie” mi:tegonie było mnie i powie rację”, dozawsze i gutorowowska:„czekam,ażwiersz przemówi prowadziły–butorowska:niu „tekst ma dewizy dwie mnie tylko pisa- (staram by się, w krytycznoliterackim odbioru stylów czy się). karykaturująca i samo- sztancato że jużi bardzoproblem właśnie, ograna, w tym „idealnym” schematu produktempercepcji,mierze istniejącego się w tej wydaje Witkowskiego (Szkic oczekiwania. kształconego wy- społecznie horyzont zarysowany – dyskursywnie wyznacza – dzieł artystycznych, wartościowania zasadą się niepisaną wydaje sztuki sakralnego. Laickość świata postać wyrazistą prezentując czy symboliką religijną z daną i emblematy związane rekwizyty świata w obręb poetyckiego włączając przynależność, religijną Można by, najpewniej w innym miejscu, przepisać olbrzymią Można olbrzymią by, przepisać w innym miejscu, najpewniej modeli apriorycznych przeciwnikiem zdecydowanym Będąc nym napomnieniem, sekretnym śladem obecności Boga w świecie, jest mu bardzo bliska), w obrębie której wiersz staje się dyskret- Kudyba kilkakrotnie w swoich głębokich esejach i poematach, wanej modelem nazwętutaj: który mu, model, religijności ewoko- różewiczowskie- bliski religijnej poezji model pewien realizuje Wojciechaterackim poezja moim zdaniem szaleństwem: Kudyby która się może historycznoli- zrazu wydać przewrotną, niezwykle mówił…)? z tomu*** Dostojewski Wyjście incipitu się od raz jeszcze np. wiersz rozpoczynający przeczytać gdy „Wszystko prawdę umiejscawia (proszę gdzie indziej Dzisiaj” w sytuacji, Chrystusa wyboru piewcą bardziejbył przekonującym Któż decyzji? w przestrzeń mocniej nie wstawiał czytelnika szu – prostotą swoją wier- słu? Któż wreszcie –wstrząsającym w tym Umy- erozji Człowieka, katastrofyuległy Historii, mimo totalnej które wrażliwościnie i języka, religijnej na pokłady wskazywać niej Któż człowieka? przez potrafiłsugestyw- Boga opuszczenia Boga, autentycznie – odchodzenia nie zdawał sprawy sobie z dotkliwości zie: Tadeusz Któż inny – Różewicz. otwarcie, tak tak głęboko, tak prostej tej diagno- naprzeciw wychodząca go, padła odpowiedź z XX i przewodnictwa. zewu poetyckiego potrzebujący wiek kultur, styku na w sobie, tradycji bardziej niżkiedykol- i historii, wątli, rozdwojeni społeczeństwa: naszego część duża się dzisiaj je znajdu- miejscu Być może w takim szyć w stronę właśnie Miasta. rozdrożu na Nietrwać ru- końca, zobowiązanie. do (i bez) podjąć i wspólnoty. coś Aby Aby zrozumieć, ledwie. chwilę, na mgnienie w obrębie sojusze której zawiązujemy, nietrwałe, przecież zawsze własną, prawdziwie egzystencję wplątani w przedziwną samotni: nięte dobro, jesteśmy zawsze zgodę – nieutuloną po wprzódy teofanii”. , „indywidualnej zbawienia w Porządku Józef Tischner ks. napisał jak owoje „oko w oko dyspozycji z nicością”?), do poszukiwania, Pamuk, Orhan wytrzymu- w Domu ciszy chyba najsugestywniej Dlaczego tyle miejsca o Różewiczu? Chcę bowiem postawić tezę bowiem Chcę o Różewiczu? miejsca tyle Dlaczego moich niedawno studentów, zapytałem Kiedy którego nieosło- po w wyprawie zbawienia, złoteW drodze po runo ‑ w (teoria ewokacji Stefana Sawickiego, zdradzał to Wojciech iecznych polskich poetów uważają za najbardziej religijne- najbardziej za iecznych uważają poetów polskich Ruszyć w stronę Ruszyć

Miasta fronda LUX 74 / Zimnica 2015 7 9 Wojciecha Kudyby wierszy imieniem mnie podstawowym dla jest Dyskrecja

ArianGd leń / Imię poznania: dyskrecja… 8 0 (choć z drugiej strony work-in-progressnieledwie można by zapew- z drugiej (choć jest który tekstu, jako a wiersza łamać, którą nieustająco należy całości, jako to literatury nieróżewiczowskie) widzeniem (zgoda, prawie od również dekadynie jest motywowanypowstających Gest ułożenia w określonym przepracowania utworów porządku, Gorcówwi Pana syntezy. nie idzie o to, budować aby wielkiej świat autoro- figura żadna totalizująca, systemowa, tonie jest kategoria . Kudyba, . 1 śleniu i pisaniu odgrywa „całość” odgrywa śleniu i pisaniu my- w jego ważną kategorią jak czytelnikowi, swojemu sygnalizuje poety, drogę nowosądeckiego dotychczasową Wojciech Kudyba We swoich wierszy, wstępie do zbioru niemalcałą sumującego 2. empatii, siły wyczulenia. używając powinniśmy się wsłuchiwać najbaczniej, religijność – ewokujące Wojciechawierszy Kudyby. w to, Właśnie co dyskretne w wierszu – Ta imieniem rzeczywistości. mnie podstawowym dla jest dyskrecja obraz dotychczasowy co –nasz krótko – mówiąc przekracza ka, kryty- i systemem wartości językiem poza wewnętrznym zostaje co po- sięeksplikacji, metodycznej tego, co nie poddaje w wierszu przestrzeń otwierająca niezgodności”), brzmieniu”, „pierwotnej się discrepatio – „nierównemu przeciwstawia (discretioos wszak jone pragnienieBoga. w człowieku uta- gdzie spoczywa w owo sekretne miejsce, z Bogiem dotrzeć aby i Levinas, Buber pisali o jakiej człowieka, „biedą” nad całą wprzódy praca zarazem, i subtelna ewangelisty,jest, pochylić się musi który trudna jak buntownikiem… – poszukującym, niewiernym, cym, słowa – dyskretnym. , zaproszeniem –użyjmy teraz mnie dla Boga tegokluczowego poszukiwania poetyckiego w gościnę zaproszeniem łym owemudokonanym „Wszystko przekór na jakby czu- Dzisiaj”,

W końcu świat W końcu z W I odpowiadać. I odpowiadać. która rewers jako i cha- rodzihałas Dyskrecja pewności, jedynie rozmowa dyskretnazawsze jest Dyskretnym – jak z upadają- tego wydania oznaczam skrótem: W

k ońcu świat ońcu – poezja dyskretna poezja – , Biblioteka „Toposu”, t. 94, Sopot 2014, s. 5 (cytaty 5 s. 2014, „Toposu”, Sopot Biblioteka 94, , t. W K

1 Ś). . Powiedzmy razu, od iż jednak tycznego widzenia siebie w świecie innych (aby to dobrze poczuć, innych siebie w świecie poczuć, tycznego widzenia to (aby dobrze sprawą empa- za także lecz umiejętności swoimitylko decyzjami, chwili nie w każdej budujemy który Kościoła, powszechnego wizję humanistyczną głęboko oryginalną, co Jacek opisał Łukasiewicz, Wojciech rozpoznał Po co Kudyba? dobrze i przekonują- pierwsze, dalej. I podążać brak – tego, kogo niecodziennym tui teraz. porządku w naszym, odnaleźć inne góry, Kudyba – wiersze swoje inne miasta, wpisuje Temu kręgi oto koncentryczne w takie sprostać, przejść – trzeba się Goodczuć. dało których na ścieżki, którego wiodą w poprzek terytorium, zarysować 37).Trzeba przeto , WKŚ, (Miejsce do mnie” skierowane osobne, wezwanie – zupełnie jak /Tylko i wyłącznie „brzmi z Bogiem, rozmowy” „miejsce jak jest 109). bowiem Wiersz w DrodzeOstatecznemu ku wić życie mało…”, to („jedno za WKŚ, zosta- można aby porzucić, było ją ale tak, siebie-z-wierszami – postaci ustalenia zeń, i wyjścia kręgu zakreślenia jednoczesnego dobrego literaturze) to próba określenia: raczej jednego w polskiej gest na Wojciecha Niemam kapitału). (rzadki Kudyby rialnego zgromadzonego mate- do powiększania zmierzający sowania ekonomicznych metaforach bilan- wysiłek akcentujemy wszak i umiera…wraz rośnie, z nami dojrzewa rozmów,doświadczeń, i to, że także jest tedy naturalną rzeczą związany.jest rozwoju, naszego Skoro świadectwem wiersz jest z którym ów człowiek, samo, tak jak czas poprzez wędruje że ka, określonego człowie- rzeczywistości czucia organiczną częścią jest wiersz że Autoraniepodobna, od wiersza że oderwać świadczenie, , u podstawprze- którego ku stoiczania („personalistyczne”) , 2011)?Byćzmienia może wykra- pragnieniem nieustannego Gorce, 2005; Tyszowce Pana miasta i inne z tomów: się , 2008;Ojciec które wiersze, w sobie znamy skupia świat (W końcu się przetoczył który, jużdawno się, pisarstwa, wydawało własnego do strumienia poznania…). do głębszego nas słowem przybliża trafniejszym z każdym który nad wierszem, nad praca”: językiem, to iżpisanie nad „postępująca sobą, ne rzec, Co w takim razie dyskretnie podpowiada nam swoją poezją poezją swoją nam razieCo w takim dyskretnie podpowiada (w tych rekapitulacją czy summą przeto nie jest świat W końcu wstąpienia ponownego decyzja zatem była podyktowana Czym Zostawić w Drodze Zostawić ku Ostatecznemu ku

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 8 1 ! majestas nie ma tremendum ma Nie ,

ArianGd leń / Imię poznania: dyskrecja… 8 2 , WKŚ, 39). rozmawia 29;Ktoś, kto , WKŚ, WKŚ, „On 73; , miasto” będzie nie Bramie)(zob. np. Jamna i Miastu , WKŚ, (a w nimszczegól- Ogrodowi przypadają obrębie miejsca specjalne w której obecności, boskiej przestrzeni mapa szukania – wierszach 17). się – w kolejnych Z nich to buduje aktach- , WKŚ, (Odnalezione ny, możemy je zastać w tych zawsze jakkolwiek samych miejscach problematyczny status zawsze jest jednak których i skomplikowa- 14), znaków w postaci (zob.chodzi marchwi np. Plewienie , WKŚ, , 45).Dopiero Kowaniec przy- później (WKŚ, krzyczy coCoś, głośno / co /Na/ Czuwa ciszą /[…]Coś, w kamieniach jest skraju ogrodu niepojęte. /To, /[…] męczy dotyka, ta cotkwi – zadra /Wciąż w nas Zrazu Inne, się jako zjawia wolą. poza gdyby ludzką i jak z nagła zainicjowanego zachwytu – wanie rozpoczyna epifanijnego się od poszuki- jego w swoim stworzeniu, poezji – tej i świetle w świecie Kudyby. w wierszach tego, co boskie dyskretnie obecny jest – Bóg doznawania specyfika to jak widzę, się, skupia radoksie pytaniu pa- na opartym nieprzejrzystym, 70).W tym (WKŚ, Górka Kopia percepcji Boga. naszej żoność skoncentrować, się głównie zło- chciałbym całą tym i na Po drugie, 20). Wóz, WKŚ, liryczny siana np. wspaniały przeczytać wystarczy czas pełnego uniesienia zachwytu i radości, świątecznego nie bliżej bohaterom wierszy Kudyby do doświadczania Boga pod- (WKŚ, 48). Sralówek ze z Widoku zabawie doliny do (WKŚ, ucichłej prostotą dziecięcej w urzekającej 51),czy (WKŚ, Kulig w Sykstynie. tańcu w pięknym zimowym jak bliżej, przychodzi wówczas i Bóg obecności. Sytuuje się ona, jeśli tak wolno napisać, pomiędzy pomiędzy wolno tak jeśli napisać, się ona, Sytuuje obecności. Jego się tej Jest śnieg. Przyjrzyjmy w śniegu. jak nie jest śniegiem, Pan się aby objawić. Niejest go śniegu. dzieła, postać przybiera transcendentny,solutnie swoje- potrzebuje samoswój, nie jest ab- nie jest stworzenie, swoje poprzez jest 81).Bóg , WKŚ, Ziemia 80; , WKŚ, Wiatr 79; , WKŚ, 78;Ogień porównania – Woda, WKŚ, Wojciecha dla w poezji jest poszukiwań znacznie Kudyby więcej, (takich widzenia” „teologicznego analogii przestrzeń tutaj znacza wy- jak tomie. w całym Owo utworze najpiękniejszym zdaniem W tej teofanii nie ma bohater wiersza jesteś? – pyta ciągle chociaż niema, Cię Czemu (WKŚ, 98),moim (WKŚ, Przyjście w wierszu – czytamy śnieg jak cały Był tremendum , nie ma majestas ! Zdecydowa- fascinans ; i mowy. wrażliwości, wyobraźni, czucia naszej ko – dyskrecji: lekcją dla jest tyl- jeszcze dodam teofanii. A ja z rzadka doświadczanej piękna i akustyczną)osłonękruchego dla (wizualną stanowi Łukasiewicz, celem. Wojciecha Wiersz Kudyby, Jacek napisał przenikliwie jak w której i formalnagłównym nie jest doskonałość stylistyczna to ku. i dopierow sferzeowego nami, wciąż Ale przed 42). WKŚ, , stawania milczenia się stolicąbędziemy do czułego Pana (Stolica, do przemiany. Jakżeż pragniemy wreszcie chwili, kiedy zdolni tej koniecznie pozostawać trzeba co boskie, z tym, w gotowoścityku „rozproszenia do- wszelkiego ową dyspozycję sensu”) do wymiany czasem ochronić jednak Aby (przed w sobie 22). (Pogoda, WKŚ, czy rze- kolory wszystkie oka, mgnienie na , zobaczyć, ciemność odsunąć co pozwala śladu Boga, dotknięcia przelotnego lecz zmiennego, i nie- stałego bytu, nie do uchwyceniaboskiego jednak wiedzie kontemplacji, która i pokornej rozmowie, cichej podczas głębokiej radości, się udziela w chwilach ekstatycznej w szczerej, WKŚ, 39), , WKŚ, 52). (Noc, WKŚ, chce kto ktoś, spocząć idzie dziś 28); Wciąż , święta (Ziemia jest. /[…]Dlatego, że znaki Ktoś daje nam i notuje: dować Wspólnotę.Tak znów pełną to widzi bohater tych wierszy samotny, jako się, chciałby Bóg zbu- powrót na objawić, w którym stworzeniem, i tęsknotę za Ale 31). – Kraków, WKŚ, rozmawiając milczy, Bóg (zob. np. wierszKraków , w którym obecność czącą mil- jego Boga, bytowanie utajone wszystkim przede akcentuje w Jego Pobliże. drogi nej zauważmy, Zresztą, nowosądeckiautor indywidual- rysowaniu na tutaj polega wyrazu poetyckiego czenie i zna- Siła się objawiającego. samo tak wciąż Boga wskazywanie w kroplę,pochwycić… je chcieć gdy tylko przecież się zmienia praca jeszcze „ciało śniegu” ratioczyna . Efemeryczne naszych zmysłów, gdzie kończy się władza granicą, samą a nie za- Jest i przeczuciem. czuciem pomiędzy i abstrakcją, widzialnością A czyż nie tego właśnie dzisiaj najbardziej brakuje?! najbardziej dzisiaj nie tegowłaśnie A czyż dodajmy, poezja, złożona i niejednoznaczna to poezja, Bogata, rozmawia (Ktoś, kto , przybywa wciąż Ten, płynie,który który To nie jest bynajmniej, jak chciał nieuważny młody krytyk, To nieuważny chciał krytyk, młody jak bynajmniej, nie jest

Ω

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 8 3 Nie pytamy nikogo, jak wyglądają jego relacje z Bogiem. Chodzi nam tylko o to, by ci pisarze, którzy z jakichś powodów nie są w stanie wytrzymać w kręgu literatury autystycznej, nastawionej albo na ekspresję zamkniętego „ja”, albo na zamknięty, niereferencjalny język, żeby właśnie oni mieli gdzie publikować L iteratura na śmietniku i one skostnieją w języka naszych doświadczeń wiary, to blemu: że jeśliniebędziemy odnawiali Kiedio to wychwyciła czość. Spośród recenzentów tylko Ewa też mocnowpisywać we własnątwór‑ językaodnowy religijnego zacząłem tocznym. Od2005roku imperatyw pomiędzy językiem religijnym i udział w „Tygodnika Powszechnego” brałem przy doktoracie, a go problemu, którym zajmowałem się łem, botrafia w dobra, akurat ten fragment zapamięta‑ we podpowiada midaimonion?No dzę nieprzygotowany, a konferencje i i Że prowadzę seminariamagisterskie I – Żartujesz? Myślisz, że sięnudzę? A się recenzji moichwierszy napamięć. jeśli sięprzyznam, zapytasz, czy uczę W mowa? śmieszności. Domyślasz się,o go jeszcze wchodząw używać, przetarłwiary sięi pewien język komunikowania treści coś, co powie każdy człowiek: mądry ria A

nie zdołamy ichnikomu przekazać. doktoranckie przez sen,nawykłady, to podwójnie, bonadwóch etatach? d

uczysz się? o j c i n e c

S dużej debacieo h i

n K k u

owski: Autor mówi owski: panele zawsze przycho‑ dyba: Obawiam się,że dyba:

samo sednopoważne‑

sztywnych formułach

potem nałamach

ci, którzy próbują

– wagę tego pro‑

teksty nauko‑

relacjach

kim

po‑ stan w udźwignąć potrafi twórca kogenialny Tyl‑ zwracają. się której do wspólnoty, kulturowym korzeniom wierne śnie jednocze‑ pozostając innowacyjne, niesłychanie są które utwory, takie to arcydzieła Miłosza Według literatury. ciwko nam samym. Chodzi o Chodzi samym. nam ciwko prze‑ się obracają nie uczestniczymy, o ostatecznie chodzi bo dialektyczny, a cją trady‑ pomiędzy napięcie odczuwa konserwatyzmu. Chodziło mu Chodziło konserwatyzmu. postępowego też czy postępu nego w kroków paradoks ciekawy ten Stąd dystansował. się modernistów i rozumiał to świetnie Miłosz stronę. i zmiany na się otworzyć jednocześnie muszą kultury, żywej uczestnikami być myślę i w idą rzeczywiście chrześcijaństwa zachodniego odłamy tywny.Pewne konserwa‑ zbyt jako się im jawi który Boga, samego wręcz ale język, tylko nie reformować chcą że arogancji, dawki silne tak niekiedy łykają sów cza‑ nowych heroldowie Oczywiście, powiedzieć. chcesz co wiem, – Chyba religijną. Miłosza, dajesiępisaćpoezję w Krok naprzód i

w w p

to j ten sposób,według Czesława ytać o ytać

ęzyku to napięcie. to ęzyku p r , czy przemiany mowy, w przemiany czy , óżny sposób od chrześcijańskich chrześcijańskich od sposób óżny

rzód i nnowacją. Ono ma charakter charakter ma Ono nnowacją.

– o

i

ch kierunek. Każdy pisarz pisarz Każdy kierunek. ch – to paradoks konserwatyw‑ paradoks , że poeci religijni, chcąc chcąc religijni, poeci że ,

krok w

tył

– tylko

j k akość akość

– tórych tórych tak tak

t ył ył

t ę

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 8 5 Wjciecho Kudyba / Wywiad 8 6 na literatura mau bitnych książek. Wartościowa, elitar‑ dziś działanianarzecz najbardziej am‑ pisarzy, to myślę, że bardzo ważne są myślących i wsze kończy sięopresją wobec inaczej Bo centralne zarządzanie literaturą za‑ mamy doczynienia z Przemysław Czapliński wszystkich w rzył, nieskostniał i potrzebna, by układ,jakisięwytwo‑ cych naszym światem literackim jest – Krytyka mechanizmów poruszają‑ w które zwracałeś uwagę półroku temu, media literatury religijnej nabok, zagrożenie odsunięciaprzez duże zbyt powierzchownie, podsumował Sosnowski tymisłowami, namojeoko Adresowany jest donasobu. z Zaskoczę cię.Komentarz pochodzi nie przeszkadza minarzekać. – Nie.Żałuję. Myślę podobnie,aleto zdania? kto jest autorem i postawy wśród „naszych”. Wiesz, byłoby zacnie działaćnarzecz zmiany dyskryminowani sąprzez „onych”, Zamiast narzekać, że poecireligijni ma namyśli, mówiąc o go beztalencia. Niewiem,kogo Jerzy trali”, to trzeba o

bloga Jerzego Sosnowskiego.

trakcie dyskusji w

promocją ideowo słuszne‑

wapno. Jeśli

tym głośnomówić.

nas coraz bardziej adresatem tego nie zmieniłnas

Tarabuku. „powrotem Cen‑

– rzeczywiście „naszych”. Jeśli

– jakchce zapytać Jerzego Sosnowskiego o tego niezmienimy, zginiemy. Możemy wistości, aninaniąniewpływa. Jeśli nie mażadnych odniesieńdorzeczy‑ że 99%Polaków uważa, iżpoezja ani polityczna. Samijesteśmy winnitego, cej umysłów niżnajlepsza kampania że czasami dobra książka zmieniawię‑ mają problemy z społeczno „katolickiema podtytuł pismo go nielubię.„Tygodnik Powszechny” od lat cierpięnaklaustrofobię, dlatego w Przemysław Dakowicz pisze własne wiersze… szego zaangażowania, bez w wiary się doszerszej świadomości bez na‑ one aniniepowstaną, aninieprzebiją największą bronią sąarcydzieła, ale musimy sięnawzajem wspierać. Naszą się z bylejakość. Nikt z pod górę. Zapadamy sięw w niestety, służy dozamykania ludzi rałem. Onojest wygodne, aleczasem, jest w co człowiekowi współczesnemu trochę się o niem „literatura konfesyjna”. Kiedyś – Nieza bardzo przepadam za określe‑ wydeptują chyba oddawna. zgromadzeni wokół „Toposu” konfesyjna. To ścieżka, którą poeci

getcie, a Obcowaniu, że interesuje go,

tego śmietnika o

stanie zaoferować literatura -

kulturalne”, więcci,którzy nawet w

nie z

katolicyzmem, słusz‑ Przemysławem spie‑ nas niewydobędzie

piwnicy. A

własnych siłach,

literacką

ja

jego

to, Tomasz Różycki i kursie swe pierwsze zebrali laury m.in. przypadek, że to w posie” chodzio typ zabija wyobraźnię. A bezmyślnością, etykietyzacją. Stereo‑ ono właśnieniejest myśleniem, tylko – Tak, alestaram sięjezwalczać. Bo myśleniem. Na pewno spotkałeś sięz pomyśli: oho, poecireligijni z z działają poeci,którzy się niekryją Innymi słowy, skoro w pojawiają się pozaliterackie składniki. ocenia sięwartość literatury, często że wśród kategorii, dziękiktórym Masz rację, problem jednak w „Twórczości” niechodządokościoła… sprawdza, którzy z ce, to osobnasprawa. Nikt jakoś nie i to, czy autorzy piszący dla„Tygodnika” wyznaniowo. Bochyba zgodzisz się,że pomysły, że jest jakoś zorientowane ki”. Niemampojęcia, skądbiorąsię „dwumiesięcznikliterac‑ma podtytuł nych podstaw niżuprzedzenia. Pismo obawy wobec „Toposu” niemająin‑ na literaturę konfesyjną. Alepodobne nie mogąsięobawiać, że natrafią tam

piszący dla„Toposu” to osoby wierzą‑ wiarą w naszym światem literac naszym by u

Boga, wieleosóbodrazu Kryty k

jej rozszerzenie. Czy to

ł Justyna Bargielska? i nie zmienił nas wszyst nas zmienił i nie

ad, ja autorów czy „Odry” toposowym kon‑

„Toposie”

nam w

k takim a m

k Sopotu.

tym,

„To‑ i s echanizmów poruszających echanizmów ię wytworzył, nie s nie wytworzył, ię którzy z Chodzi nam tylko o wać w Topoi, która jest m.in.poto, by próbo‑ pisma ukształtowała się grupa literacka jak wyglądają jego relacje z sacrum. Zrozum, niepytamy nikogo, sady literatury niezamkniętej nasferę Mówię „nam”, bow z zamknięta nasferę sacrum jest się wydać, popierwsze: że poezja Komuś, kto będzienasczytał, może horyzontu do „tu i wyobraźnię, która nie zacieśnia swego mieli gdzie publikować. Stawiamy na niereferencjalny język, żeby właśnie oni zamkniętego „ja”, albo na zamknięty, stycznej, nastawionej albo na ekspresję Jego „program” sprowadza sięwyłącz‑ nych nacechowanych wyznaniowo. ani niestosuje kategorii klasyfikacyj‑ tylko o różne nieporozumienia. Chodziłomi – Skróty myślowe często generują „centrum”. dalej wiersze te orientują sięwobec wartość poezji sątymwiększe, im nie wytrzymać w pismo i drugie: że autentyczność, a

definicji poezją autystyczną. Po

nowym językunowym formułować za‑

to, żeby podkreślić, że sopockie

środowisko aninieformułuje, j akichś powodów nie są w k i m jest potrzebna, potrzebna, m jest

k

ręgu literatury auty‑ t

eraz”. t

o, by ci pisarze, środowisku tego k i ch w wapnoch

Bogiem. często k

s o ta‑ stniał stniał

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 8 7 Wjciecho Kudyba / Wywiad 8 8 w próbują go jeszcze używać, wchodzą Skoro zwracasz w – A początku. pytanie, którego spodziewałeś sięod Z innych tekstów. wobec nichsądużo większe niżwobec nych ze sferą sacrum dotyczą zwłaszcza utworów związa‑ ny. Te wyśrubowane normy literackie leby osiągały pewien poziom artystycz‑ od tego, co nazywasz „centrum” utwory utrzymane w wiesz, w na pozajęzykową rzeczywistość. Jak i „ty” ją naswiersze otwarte nakategorię nych, to powiedziałbym, że interesu‑ samo wyrazić w samolubnym „ja”).Gdybym miałto z niekomunikatywnego języka, albo mkniętej wobec świata (alboz ceptowanego ekstremum nie dowyznaczenia pewnego nieak‑ religijnym. znaczyło, że rozmawiam z treści przetarł wiary sięi to, że pewien język komunikowania w go tzw. wiersze religijne pojawiają się kach i

powodu nadmiernejkoncentracji na czystym sercem mogę teraz zadać

piśmie bardzo rzadko. Wymagania stan śmieszności, będzieto

mianowicie?

na wspólnotę, w

estetykach

„Toposie” jest miejscena

terminach pozytyw‑

– bliższe lubdalsze

wierszach uwagę na i

różnych poety‑

właśnie dlate‑ ogóle otwarte

ci, którzy

– poezji za‑

poetą

powodu

– by‑ A przenosić do sfery twoich różnych prac. osobista relacja z warstwa trzecia, duchowa lub myślowym banale? Jest jeszcze jednak przed utknięciem w czesnej kulturze. Czy to uchroni cię zanikowi wyobraźni religijnej we współ‑ trochę wysiłku w ku z i to, co jest treścią obrzędów, doktryny budowany na piasku pierwsze przypominają trochę dom dwie pierwsze przełamać językowe i uda ci się przekroczyć ramy konwencji, spotkać w największa przygoda, jaka może nas trudna i ale bez fundamentów. Ona jest bardzo i poetą religijnym? Druga dotyczy wiedzy schematem i tym, którzy religię kojarzą wyłącznie ze zaproponować coś interesującego także niczysz w lickiego. Ale czy to, że czasem uczest‑ wspólnoty religijnej, np. Kościoła kato‑ ba ta socjologiczna: jesteś członkiem warstw. Najbardziej zewnętrzna to chy‑ zobaczyć, że nasza religijność ma wiele – Raczej tak, ale pomogłeś mi wyraźniej utożsamiającemu sięz odwrotnego: co człowiekowi mocno Tymczasem mnieinteresuje coś

ź m

ż ródłem pewnego etosu, próbujesz e piszesz czasem wiersze, w oralności. Polega chyba na tym, że

t ym od czasu do czasu wkładasz

t

rudno się też o m

ż yciu. To właśnie ona szy św., oznacza, iż jesteś

n

ic nieznaczącą rutyną. – decyduje o

t B o, by wyjść naprzeciw ogiem. Bez niej dwie

–

m może i

entalne nawyki, Kościołem

n iej mówi. To

–

j

to bardzo t ęzykowym ym, czy

s

olidny, z

wiąz‑ – a

n ie czesny architekt, Renzo Piano.Chcesz projektował? Najwybitniejszy współ‑ dzieło nowoczesnej architektury. A ni Rotondo? Przecież to rewelacyjne Widziałeś nową bazylikę w większe rzeczy genialny złotnik,który wykonuje też mych dokonań, to jest jeszcze Gudgi A chwili najlepszy naświecie. To geniusz. okazji, bo onjest w Jana Pawła II?Jeślinie,to zajrzyj przy zaiki Rupnika w freski Malarstwo Rodzińskiego, Lebensteina, ta odniesieniamidotranscendencji. znane a Góreckiego, Lutosławskiego, Kilara wysokiej:ry muzyka Pendereckiego, rzeczywistością. Zacznijmy odkultu‑ niewiele mająwspólnego z go poddajemy sięstereotypom, które szukać rzeczy wartościowych i prostu niestaramy sięsamodzielnie to sytuacja masięzupełnie inaczej. Po niewiele. Alejeślimówimy o o się dowodem lenistwa. Jeślimówimy powiedzieć, botaki sąd wydaje mi nic. A sprowokować, abym odpowiedział, że – Mamwrażenie, że chcesz mnie w jest w wzorów osobowych

sięgam tylko ponazwiska najbardziej spółczesna? sferze obyczajów, mód,reguł życia, skoro wyszliśmy poza granice rodzi‑

Ś

ja wcale niemamochotytego

– jest nawskroś przeniknię‑ stanie zaoferować kultura w idra. À

– sarkofagi, ambony itp.

propos: mo‑ widziałeś krakowskim Centrum

swoim fachu w

– rzeczywiście

San barwną barwną

sztuce,

dlate‑ Giovan‑

– tej kto

– o Wiesz, z chrześcijaństwo. centrum pytań zadawanych przez Cristiada Bergman, Dekalog o cji otoczenia kulturowego, by z próbowały dokonać takiej interpreta‑ nurtom która jest pół jak zachowywać sięwobec kultury, początku zmagało sięz snego problemu. Chrześcijaństwo od nie zobaczył. Dlatego w aby nikt go w twierdził, że bardzo siępilnuje, Dekalog? Ażdośmierci, niby żartując, strony spotkał sięKieślowski za cydzieła stawiające nasw strony to, co niechrześcijańskie, na‑ kę i „Frondzie”. Tymczasem swą dynami‑ i maite formy przemocy (werbalne błędów, ochoczo sięgające poroz‑ podejrzliwe, zaciekle poszukujące ły nurtystawiające nakonfrontację: lub niechrześcijańska. Zawsze istnia‑ – Dotknąłeśbardzo ważnego i poza wąskieterytorium. wzmacniać, pomócmusięprzebijać Drugim jest wyzwanie, aby taki głos prąd stereotypom to krok pierwszy. stwo w

niewerbalne). Były obecnetakże we

filmach? Proszę bardzo: cały kulturze współczesnej pójściepod

swą obecnąpostać chrześcijań‑

dużej mierze zawdzięcza innym – dialogowym, takim, które

jaką krytyką z jaką krytyką

– przecież to naprawdę ar‑ -

, ćwierćchrześcijańska pobliżu kościoła Kieślowskiego,

dylematem, „naszej”

myśleniu

samym

bole‑

jednej

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 8 9 Wjciecho Kudyba / Wywiad 9 0 mówią o własną tożsamość. Odpółwieku wciąż – W No dobrze: a liśmy sięo Nie. W sie: ilumamy teologów filmuw którą ubito u krotnie przekracza ciężar całej piany, Kieślowskiego. Waga analizi kilku teologicznych opracowań filmów rat w dyskutowano o naprawiają zegarki młotkiem.Kiedy promować takich fachowców, którzy polityczna zasysa i Za małomówimy o przeciwnika, aleteż spłyca nassamych. Konfrontacja upraszcza nietylko obraz śmy pełniejzrozumieli i Tylko dialogz obcych kultur z zwać poimieniu,a o haseł o tion w lopedia oftheBibleanditsRecep‑ zwróciła siędomnieredakcja Encyc‑ o sce? Dwóch? Trzech? Czy ktoś ichpytał mentów, które w mi dialogui o raz szersze obszary kultury. Za mało niesprz

wszystkich największych. Dlanich zdanie w tym, że manipulujesiędziśpojęcia‑

encyklopedycznym skrócie. Latem

Niemczech i

Berlinie, żebym napisałparę eczność niektórych elementów

obszarze kultury dialogucofnę‑ polskich autorach. Wiedzieli

tym kolejni święci papieże.

wiele lat… sprawie Kieślowskiego?

postawy dialogowej, by

nas. A literatura? innymi dajeszansę, by‑

duchem Ewangelii. Dek

nich padają,wielo‑

miałem dostęp do

prymitywizuje co‑prymitywizuje

z alogu

tym, że walka

tak namargine‑ drugiej

przyjęli naszą , byłem aku‑

– odsłonić

argu‑

Pol‑ ra. Ważna i to przede wszystkim rola promoto‑ pod uwagę tego, że rola mecenasa kulturę wysoką, podrugieniebierze nie stawia raczej napopkulturę niżna jest. Alenapewno popierwsze wyraź‑ w Malègue ocalony przez papieża, potem pojawił sięogromny artykuł Joseph z nywał, że polskiKościół wycofał się promocji. Ktoś mnieostatnio przeko‑ – A Roman Bąk Roman Bąk,Jarosław Zalesiński… aleprzecieżwypada, JanPolkowski, są jeszcze inni,mniejznaniza granicą w gajewski, to osoby poruszające się Szymborska, nawet Barańczak i Miłosz, Różewicz, Herbert,nawet daję tytuł w daję tytuł sprzedaje sięjakciepłebułeczki. Po‑ ou leMaitreest la pisarza, znakomitą powieść Augustin Cerf wznowiło właśnieopusmagnum kwencje? Anotakie, że wydawnictwo katolicki Proust itp.Jakiesąkonse‑ rium zapomnienia. JosephMalègue my dosednasprawy sko pisarza. A Franciszek ostatnio wymienił nazwi‑ kład: w nakładów finansowych. Jedenprzy‑ o

roli mecenasakultury. Tak chyba nie

kolegach z orbicie chrześcijaństwa. A innych typuMiste- mediachtytuły

widzisz, więcnaprawdę dochodzi‑

którejś ze swych homiliipapież

niewymagająca żadnych

– kto to? oryginale, borzecz nigdy kręgu „Toposu” może nie

za dwa dniw i

ten ogromny tom

– doproblemu

„Le Figaro”

przecież

Za‑

–

– o miejsce, w Lublin, Sopot,Tyszowce. Czy istnieje Lubelski, Warszawa, Sącz, Nowy Skoro mowa o wysiłku… To naprawdę niewymaga wielkiego diego, wejść doKaplicy Sykstyńskiej. posłuchać koncertów księdza tej platformie wiele galerii malarstwa, obejrzeć w kie filmy z umożliwia internet. Prawie wszyst‑ ne wyprawy pobezcenne wartości i z dzie coś dlasiebie,tylko musiwyjść Jednym słowem: każdy wierzącyznaj‑ jedzcie, będzieciedziękitemu silniejsi. chajcie, za rogiem dająświetny chleb, kę, a głodnym ludziomoglądaćnaszą młoc‑ że chwyciliśmy za cepy i ście to drugie.Czasem misięwydaje, jak Malèguetui przywrócić obecnośćtakim pisarzom Ale można też skupić sięnatym, jak i czemu zapomnieli o go stulecia. Można sięzastanawiać, z w na i u i że, a

kosztownych podróżach. Dziśświet‑ ma za złe.Niemówię tuo czemu w

największych powieści dwudzieste‑ roli ciotkinakanapie, która siedzi

nas niebyła tłumaczona. A którym powiesz: jestem u opinii krytyków francuskich to jedna

mam nadzieję,że będzie,gdyż

za stodołą jest piekarnia. Każemy moglibyśmy im powiedzieć: Słu‑

Polsce nico listy watykańskiej można

Polsce lubza granicą, YouTube, odwiedzićdzięki

podróżach: Tomaszów

teraz. Jawolę oczywi‑

niej samiFrancuzi

niej niewiemy.

młócimy zbo‑

dalekich

siebie? powin‑ V ival‑ że dzieciństwo – Oczywiście, że nie. I miasta niesąodrobinę nostalgiczne? mi o Wiersze z słownego charakteru groteski, ale przede wszystkim o w ucieczek nostalgicznych od innymi Pytasz o Pytasz i wiedzy sami w czy tego, od wszystkim przede zależy Lublin etę, po‑ mnie ze zrobił Sopot miejscach. w się urodziła mego sa‑ mnie cząstka Jakaś życie. całe się z rolach, społecznych złudzeń i złudzeń wielu od uwalnia duszy własnej we w żebyś szans, ma nie to sobą, ze sam problem masz m czuł się u się czuł się raz. Ale jako osoba jako Ale raz. się rodzisz psychofizyczny organizm jako Rozumiesz: zastanowić. chwilę się łem o zapytał niedawno mnie Ktoś wszystkich. wymieniłeś nie wet na‑ chyba miejsc, takich wiele – Jest co jesteś w jesteś co tego, od otwartości; Twojej od trza, z relacje głębokie wiązać z i urodzenia ależy wyłącznie od Twojego wnę‑ Twojego od wyłącznie ależy

ęża i ęża p d rzeszłość. anym miejscu jesteś w jesteś miejscu anym

to, że tam jest sporo humoruczy

o

jca, Warszawa jca, p

p

s tomu Tyszowce i oczucie zadomowienia. Ono Ono zadomowienia. oczucie

rzykrych emocji. Między Między emocji. rzykrych iebie. Dobre zamieszkanie zamieszkanie Dobre iebie.

– s p naukowca, Nowy Sącz Nowy naukowca, tanie dać innym. Jeśli Jeśli innym. dać tanie rawdę mówiąc, musia‑ mówiąc, rawdę

u

– nietracąc swego do‑ j miejętności akimkolwiek mieście mieście akimkolwiek

t

– staje sięw

ych wszystkich wszystkich ych na r

óżnymi zakre‑ óżnymi – – w wet nie chodzi profesora. profesora.

l m udźmi. A udźmi.

s r

inne – tanie na‑ tanie óżnych óżnych iejsce iejsce rodzisz rodzisz

to, tym

to –

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 9 1 Wjciecho Kudyba / Wywiad 9 2 ważne: dosłowny i wsze sądwa plany, obydwa jednakowo nie, jest tam też Kraków zwyczajny, za‑ jesteś miejscem zamieszkania cie przynosi wiersz Kraków, gdy piszę: naszym ostatnim adresem. To odkry‑ On jest naszym miastem, to Onbędzie zamieszkania może być tylko Bóg.To odkrywasz, że prawdziwym miejscem nała, boumiera. Po latach poszukiwań z – Tak. Zamieszkać to wejść w zamieszkania? próbujesz pokazać w I wierzam swoje życie. może być tylko więcto Jemupo‑ Bóg, ście wszechmocny, a i mój projekt zarządzania samym sobą no tak, jednakniejestem Bogiem; wchodzisz wtedy, kiedymówisz sobie: wych. Nadrogę w cha, niezależnego odkategorii wieko‑ zbiorku metaforą pewnego stanu du‑ dosłowny? Mogę więczapytać o zawsze i nie daćcipoczucia zamieszkania na żadna z kocha w dę dokońca nieegoistyczny. Ten ktoś jekt w że lepiejbędzie,jeślioddamten pro‑

światem ległw to powierzenie sięBogu osobą. Powoli przekonujemy się,że

ręce Kogoś, kto jest rzeczywi‑

ludzkich osóbniejest w

do końca sposób doskonały, tymkimś

gruzach, zdaje misię,

– bojest niedosko‑

stronę takiego stanu symboliczny.

przy tymnapraw‑

metaforze Kraków

relację . Natural‑

sta‑ Panu Wojciechowi Kudybie (Poeta!) – Poczekaj, muszę sprawdzić. Mam: Co napisała? dzie namoście z wykształcony i Zapomniałbym o Dawne czasy… Drogę Krzyżową Tadeusza Żychiewicza. że któregoś dnia dałaminapamiątkę borska. Kraków 1992 poetę, pisząc dedykację w ale w wyszukane. Może to dziwniezabrzmi, osiedlowych kotów. Każde było bardzo przed Noblem.Uczyła mnieimion łem sięz Kiedyś z ką, z okcydentalizmem, a główny bohater i niebawem ukazać. Petro Majdanto jej sięMajdan Nazywam wałem immojądebiutancką powieść wielu Ukraińców. Ostatnio zadedyko‑ ważniejszy. Mamwśród przyjaciół może będę?Kijów jest dlamniecoraz wić, botam akurat niebyłem… Ale bardzo serdecznie relacje, naprawdę różne. Z – To miejsceoznacza dlamnieróżne – Myślałem, że sięudao Petro Majdan?

akademickimi polonistami, z

bratanicą, z

jakimś sensiepasowała mniena

Wisławą Szymborską. Spotka‑

nią dwa czy trzy razy, jeszcze

. na wskroś przesiąknięty

kilkoma lekarzami.

narrator Kijowie. Kimjest

– WisławaSzym- zarazem naswój . Pamiętam też, , która masię

tym niemó‑

– człowiek

tomie Lu- pisarzami,

cór‑

– Pana (2007), Ojciecsięzmienia w nadzwyczajnego w ukaże sięjego powieść Jajestem Majdan.Doktor habilitowany, pracuje nastanowisku profesora jciech jciech W fer… I – Jednakraz poraz ze wyłazi mniebel‑ wirst dutun,Gott,wennich sterbe? Ależ odrobiłem pracę domową: Was – Zapytaj Rilkego. w z gotowość dopoświęceń, ażpoofiarę godność, walka w czym właściwie sądlanastożsamość, o ale Petro opowiada w Bugu. Narracja jest trochę groteskowa, które funkcjonują poobustronach dzenia różnego rodzaju stereotypów, humoru mu liwą historię lat ostatnich. Dziękinie‑ agrarnej. Przy tymuwikłany w sposób wierny pierwotnej kulturze ślić, że nigdy nieumiera sięw Powiem tak: zależało mi,żeby podkre‑ a Co począłbyś, gdybym Ciumarł? o

życia… o kim ten, który słucha?

Warszawie. Niebawem nakłademWydawnictwa Więź ukaże sięjego powieść Jajestem Majdan. środkowoeuropejskiej duszy sprawach śmiertelnie poważnych, tym zdaniu jest ten, który mówi,

– dziękijego inteligencji i

jak tuwrócić teraz dopoety…

– podejmujępróbę rozsa‑ K u dy b a –polskipoe a

Katedrze Literatury Współczesnej Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego

obronie wartości,

gruncie rzeczy (2011)i ta, historyk krytyk, literatury. Autor m.in.zbiorów poetyckich Gorce

zmysłowi

ogóle,

burz‑ – o

W

– kim końcu świat (2014)oraz publikacji naukowych. Niebawem

tym, . Ci umarłnaprawdę… Ω obrazić sobie, co by sięstało, gdybym nak doBoga. W klami, dlaczytelnika to trochę kłopot ale zawsze umiera siękomuś. Piszę cy‑ śmierć. I Bóg przecież wie,że ogłosiliśmy Jego Pobrzmiewa w tom W słowo gdy odchodziczłowiek. Aleostatnie wiedzią nato pytanie rozmaite sceny, które mająbyć odpo‑ rozpisuję ten temat. Przedstawiam ją w wcześniej jest fraza z się w frazy przeglądają sięw ta konieczność śledzenia, jakniektóre tając: ciekawe, czy jesteś w słowny, bomówi o bisz Boże, gdyodejdę niby w

oryginale, który jest bardziej do‑

sieć zależności, odpowiedniości,

– tak jakw

dziele muzycznym. Trzy wiersze końcu świat to Onmagłos.

trochę sięz

nim trochę ironia. Bo

wierszu zamykającym

życiu

umieraniu. Potem

tego śmieje,py‑

Rilkego co zro-

– przywołałeś – co robi Bóg,

sobie, układają – należy jed‑

stanie wy‑

–

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 93 Wojciech Kudyba

Wtowanies ęp

Wstępując do Tyszowiec – w pośpiechu, w widzenia Zawsze tak, jakby się odwiedzało niewielką Krainę Wszystkich Świętych, jeżdżenie na święta Do Częstochowy, Grabarki, do Jerozolimy: Najpierw Zamość, Tomaszów, smak dymu, chłód wody Długie słuchanie wiatru, języka doliny Potem tylko dukt drogi, stukot deszczu o dach Pismo, które nie kłamie – podnosi się wieża I słychać dawne dzwony, to jest: zaproszenie Gdy wschodzi blask i ścieżką biegnie obietnica.

Jak zwykle o tej porze wszędzie pełno wron Należy się spieszyć. Być może jest tylko to: Niecierpliwa wędrówka do Świętego Miasta, Śpiewanie, wstępowanie, długie, jasne bramy Rozmowy z guślarzami, mroczny ogień wódki Szeptanie modlitw, długie różańce pogrzebów Żegnanie wodą, dymem, mozolna obecność. Lecz potem także chodzenie na cmentarz – do tych Którzy żyją. Zapalanie ognia. Co roku Coraz ich więcej i więcej też dzikiej róży Głogów, ostów, mniej gestów, lecz coraz wyraźniej Oko w oko z ciemnością. Już późno. Za murami W miejscu, gdzie była cerkiew zaczyna się wieczór.

A zatem zmierzch. Powolne odwiedzanie nocy. Kadisz nad grobem cadyka – tam, gdzie dawno temu Zrywaliśmy kwiaty lipy. Jeszcze tylko długie Szukanie naszego domu na Średniej – trudne Po omacku. O tej porze nie ma nikogo Kto by wskazał drogę. Jedynie mała gwiazda.

Dom zawsze gdzie indziej. Wojciech Kudyba

Kakr ów

Przy krawężniku znalazłem muszelkę i poczułem, że jestem trawiony Marcin Świetlicki

Jesteś miastem: dalekim, bliskim miejscem zamieszkania I szron na oknach, ślad kredy nad drzwiami w mieszkaniach Są Twoim czułym znakiem; Przejrzysty szyfr śniegu, pismo mchów, porostów Wzory przebiśniegów – wszystko to zaklęcia: tak, tak; nie, nie Język zakochanych i płyną ulicami miarowe sylaby Złoty sygnał słońca wydobywa hejnał, pod bramą Przystaje ktoś, kto się przeżegnał i samą Dłonią, ramieniem ogłasza narodziny świata. Wyłączam budzik, wstaję Za pięć ósma tramwaj.

Lecz słowo raz powiedziane, musi brzmieć do końca Więc, jak co dzień, przekupki spośród róż tysięcy Wybierają jedną, by ją dać Maryi Pannie. Jest chłodno. W chłodnym zamku duszy Syn Boży na sianie Podnosi rękę dotykając serca i czuję dreszcz, krew Krzepnie, świat nagle ciemnieje, tak, wiem: z tego miejsca Z choroby, która ziębi, grzeje, oddala i zabija będę ocalony. W chłodnym zamku duszy Boży Syn, skrwawiony, oczyszcza Wodą, wypala ropiejące rany, kręte krzywoprzysięstwa Nieczyste zamiary. Powoli wstaję Trzymając się muru kościoła. Przede mną fasada: Zimowa ściana dnia. Odchodzę, upadam.

A przecież jesteś tym miastem. Tak, mieszkamy w Tobie – Od Piasku po Kobierzyn, Swoszowice, Dąbie Spięte żebrami mostów dzielnice są jak Twoje Ciało I Słowo, poprzez które wszystko, co się stało, trwa I nie znika pośród śmieci, gnijących piszczeli – Święty Święty świeci nad aureolą stacji paliw i burdeli, przenika Wszystko, osiada na słupach ogłoszeń, w dziennikach, kładzie Swą nowinę w ustach wysłannika, który nie wie, co mówi Milczy, rozmawiając. Wśród obcych bogów Tak, wśród nich mieszkamy w Tobie. Jesteś wielką rybą i trawisz nas ogniem.

Łagiewniki, 17–18 kwietnia 2004 Wojciech Kudyba

Hstoriai

„Będziesz mnie szukał, będę Ci umierał Kurczył się w śpiewach, w zawodzeniach Niesiony, jakby mnie nie było Za snopem kwiatów, za jedliną Jakbym nie płynął w gładkim statku Nie tańczył pośród gwiazd dwunastu W ogrodzie, nocą, w lekkim ogniu Dotkniesz Mnie światłem, wyrwiesz z grobu Na łące z czarną wierzbą, złotymi chmurami Święcił na rynku, wołał kadzidłami Będziesz jadł mój chleb i pił moje wino Co począłbyś, gdybym Ci zginął”?

Pe oż gNANIe w gabinecie luster Dzieje Witkacego, niejako wbrew jego woli, wpisują się we wspólną linię polskiego losu, jego życie i śmierć sytuują się w samym centrum doświadczenia zbiorowości Na szyi miał małą rankę czerwoną wielkości wiśni – to Przemysław krótkie zdanie ze wspomnień Czesławy Oknińskiej- Dakowicz -Korzeniowskiej, jedynego świadka ostatnich chwil życia Stanisława Ignacego Witkiewicza, wywołu- je z pamięci inne zdanie, zapisane przeszło sto lat wcześniej, fragment kwestii Kobiety z ostatniej sce- ny Dziadów drezdeńskich: Jedną ranę miał na czole, / Jedną tylko i niewielką, / Zda się być czarną kropelką. Na słowa Kobiety odpowiada Guślarz, razem z nią obserwujący sznur kibitek pędzących na północ: Ta największe sprawia bole; / Jam ją widział, jam ją zba- dał; / Tę ranę sam sobie zadał, / Śmierć z niej uleczyć nie może. Już samo zestawienie fragmentów o rance czerwo- nej wielkości wiśni i o ranie […] na czole, co zda się być czarną kropelką może się komuś wydać niestosow- ne. Będę bardziej bezczelny – sformułuję tu pyta- nia, które nie dają mi spokoju: czy Witkacego, który 18 września 1939 roku, na wieść o wkroczeniu w gra- nice Rzeczypospolitej wojsk sowieckich, popełnił samobójstwo, można by – z jakichkolwiek względów, pod jakimkolwiek pretekstem – nazwać Konradem XX wieku? Czy on, autor Nienasycenia i Niemytych dusz, ma coś wspólnego z bohaterem Mickiewiczow- skiego arcydramatu? schyłkowe Mechanizmy

Pzemysławr Dakowicz / Pożegnanie w gabinecie luster 1 0 2 II Rzeczypospolitej, chętnie goszczącą najważniejszych polskich polskich najważniejszych goszczącą chętnie II Rzeczypospolitej, kulturalnego uczestniczkę życia pisarkę i aktywną gospodarza, tamzaproszony de Lacy. żonę Został przez O’Briena i Maurycego Nadziei w posiadłości koło z Druckich w Augustówku Grodna, przebywał Witkiewicz 1939 roku Stanisław Ignacy W czerwcu grzebyk Czarny cenę. inni,najwyższą jak płacąc, kę historii, w pułap- złowiona zostanie koniec na zawsze historycznego – nia myśle- konsekwentnie się od próbowała jak nie wiadomo wyzwolić choćby jednostka – że przeznaczeń, wa wolnośćdziejowych jest od Jakbyści. tezy, potwierdzenie na Europy części niemożli- w tej że zbiorowo- doświadczenia się w samym centrum i śmierć sytuują życie jego losu, linię polskiego się we wspólną woli, wpisują jego i zrozumienia. opisania do jej 1939 klęskę roku, innych użyć narzędzi perspektywy z odmiennej one nam ujrzeć relacje elementami – pozwalają między zaburzając istotne, mniej pozornie szczegóły pierwszy plan na wydobywając luster. w gabinecie dła rozmaite Deformując obrazu, fragmenty zwiercia- się one niczym staćnas dla mogą że żemy się przejrzeć, mo- autora tych wydarzeniach we Pożegnania wszystkich , że jesieni śmiercią zakończonej nich podjętej, przez w próbie samobójczej z Warszawy,skiej tułaczce, a następnie w ich kilkunastodniowej Okniń- i Czesławy ucieczce Witkacego we wrześniowej że intuicja), wyobraźni. zbiorowej bohatera na materiał to marny Słowem – bytu. wego państwo- jej uwarunkowania geopolityczne poza Polski, interesy partykularne poza wykraczającą daleko szerszą, perspektywę je obejmu- swoim Spojrzeniem europejskiej. w kulturze obecne schyłkowe mechanizmy diagnozujący i trafnie dostrzegający katastrofista to cywilizacją, a współczesną jednostką twórczą między relacji problemie na koncentruje aktywność styczną arty- swoją całą który mierzi, insurekcyjny patriotyzm polski którego pisarz, to Witkacy Nie – prosta. się wydaje Odpowiedź szansa jako Deformacja Z drugiej strony – osobiste dzieje Witkacego, niejako wbrew strony – niejako Witkacego, osobiste dzieje Z drugiej (precyzyjniej: mnie przekonanie nie opuszcza wszystko Mimo . trochę polityką zdenerwowany Jestem do żony w liście lipca Jadwigiwyznaje: 22 -Korzeniowską. razem wraca dnipóźniej z CzesławąZakopanego Oknińską- kilka do Warszawy. Augustówek i wyjeżdża opuszcza Witkacy 1 lipca Do Warszawa Zakopane – Warszawa – . złe czasy nas czekają że i czuję, to alewiem dobrze, wyjątkowo mitu Było odpowiedzi: następującej muudzielił tuźle, było czy ostatni razu niej pytanie, w życiu,a na jest że gospodyni, powiedzieć miał i gotowi”.ci wyjazdem Przed zupełnie, „jesteśmy zwar- że silni, wierzył Nie i ziemiańskiego. właśnie wojnę, zagładę przykład na widywał Prze- czarno. na wszystko […]widział i pisma, ) wróżył […]z kart kac Wit- Mahatma Siedleckiej z książki relacjifragmenty Bajer Irminy tu wątpliwe jest (wykorzystuję . W Augustówku odnajdziemy – cze jesz- coraz się niej po się bardziej. światowaCzy Katastrofa przybliża i mentora 18 marca przyjaciela doHansa swego pisał Corneliusa: politycznych Europy. części w tej wydarzeń o bieg Witkiewicza Już niemiecku. po wrzeszczeć rękępodnosił i zaczynał wargę, górną nad grzebyka połówkę stołuod czarnego […],przykładał się zrywał kolacji scenę z naśladowaniemprzy Hitlera – Witkacy się powtarzającą Drucka zachowań autorawymienia Nienasycenia Wśródekstrawaganckich wsi. na najbardziej u nas zgromadzonego towarzystwa wobec licznego się” „wygłupianie jego na się zżymałam umysłu, jego walory strony, jednak wysokie już znając tknąć – z drugiej niedo- go niczym by uważałam, w napięciu, czas cały byłam przyjaźni, rzekomej z jego byłam i dumna ceniłam Witkacego bardzoważ wysoko stosunków. i zerwaniem kłótnią skończyć Ponie- się ta musi wizyta że ciężką próbąciężką – latach po pisała Nadzieja Drucka. i Jan Łysakowski biblioteki Parandowski). Irena Tuwim dyrektor z mężem, wileńskiej Hulewicz, tu Witold nimbywali (przed 1939 roku Witkacy w czerwcu z nich zajmował okrętowych. Jedennych kabin do jepodobnymi oknach, co czyniło o niskichdwa drewnianych urocze gościnne i podłuż- pokoje sufitach dworku zorganizowano artystów. augustowieckiego Na piętrze W „wygłupach” tych dochodziła do głosu coraz obawaW „wygłupach” do głosu tych większa dochodziła Muszę przyznać, że pobyt Witkacego w Augustówku był dla mnie dla był w Augustówku Witkacego pobyt że przyznać, Muszę E ur opy, pewnego świata, w tym w tym świata, opy, pewnego – U pr zedzano mnie, zedzano Rejonowej Komendy Komendy Rejonowej Zgłasza się do do się Zgłasza

U zupełnień

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 1 0 3 polski wrzesień polski wrzesień złoty przez Brnie

Pzemysławr Dakowicz / Pożegnanie w gabinecie luster 1 0 4 śmierci w naszą interpretacyjną perspektywę. śmierci interpretacyjną w naszą i okolicznościach jego o czasie włączamy wiedzę malarza, losy znamy dalsze bowiem przekazu, ukrytego ostatnim autoportrecie nych treści,do reakcji się w owym zmusza Doszukujemy i refleksji. odbiorcę „łowi” to niejako sprzecz- w sieć nadchodzi. Spojrzenie tego, co nawet: świadomości) (lub z przeczucia wynikająca cja rezygna- i brak turaczej jest spokój „przerażenia” – wewnętrzny niż„zgodę”, znacznie więcej obrazie na dostrzegam utrwalonym Witkacego w spojrzeniu że nie gdyby fakt, przystać, mógłbym taką . Na spokoju interpretację w rejony wiecznego przejście na zgodzie nej może, niebamówi, błękit o wewnętrz- być Chłodny w przyszłość. żenia przera- bez już szeroko patrzą otwarte, […].Oczy i monumentalność prostotę szczególną w sobie […]ma twarz męska Piękna spokojem. grozy, aledziwnym nieintensyfikacją Jakimowiczna uderza pisze: życiem. Ire- z dotychczasowym artysty pożegnanie świadome za interpretatorówtwórczości uważanyczęść plastycznej jest jego przez ), który (Auto-Vitcatius ostatni autoportret swój papierze) je jego żona, otrzymują rozkaz się do ewakuacji – przygotowania otrzymują żona, jego je . posunięcia nasze krytykując działań, przebieg . Studiuje kupił którą specjalnie mapą, wielką nad całednie spędza Od 1września W nieznane lata) i stanzdrowia. (54 wiek się jego okazują wcielony przeszkodą nie do zostaje armii – ale Uzupełnień, Komendy Polskiegoska się do Rejonowej zgłasza jużw Warszawie.Woj- jest z Zakopanego, Jakorezerwy porucznik . bojowy i szał mniepowoli wściekłość [ólną] i ogarnia og [uacją] ny syt z równowagi Jestem do żony: pisał wytrąco- dość sierpnia 24 sytuacji. powagę Ribbentrop–Mołotow,łu do paktu rozumiał jednak z pewnością stali Polacy, protoko- nie zdawałtajnego sprawy sobie z istnienia Podobnie porozumienia o nieagresji. Sowiecki pozo-i Związek jak Rzeszę III przez informacjao podpisaniu dotrzeć musiała kacego Kolejnego dnia, już po zakończeniu pracy nad obrazem, pracy do Wit- zakończeniu jużpo dnia, Kolejnego pastelami bordowym (na wykonuje sierpnia 23 na z 22 W nocy Pracownicy Głównego Urzędu Statystycznego, w którym pracu- w którym Statystycznego, Urzędu Głównego Pracownicy odjeżdżających pociągów mimo przepełnienia dnipóźniej, Dwa w czasie, w którym zacierały się granice zdarzeń, rozmów granice się zacierały zdarzeń, i spraw ludz- w którym w czasie, celu, domu i nieświadomych bez już ludzi sytuacją i swoją miejscem zaskoczeni jakby i zamilkli, usiedli że Janowidała Brudnickiemu, Polski. wschód na jadącego opowia- Oknińska pociągu Przedział otwarta. jeszcze jest w pomieszaniu. historii. nie tej my, tylko dostrzegamy szyi jego na wiśni znamy którzy zakończe- wielkości niebo. rankę Małą w bezchmurne czerwoną patrzy długo głowę, do góry sławy. i zadarłszy momencie przystaje W pewnym dłoń Cze- szczupłą drobną, w drugiej walizeczki, uchwyt ściskając dłoni w jednej wrzesień, polski złoty przez Pożegnania brnie jesieni . Autor spokoju w rejony wiecznego przejście na oznakszukać zgody falę. ludzką Naniesieni przez ich bladych próżno na twarzach by . określonego dokładnie kierunku bez wyjeżdżamy również, się że łam […]Dowiedzia- instytucją. swoją ze która Niną, z żoną też wyjeżdża już się pożegnał i że mężczyzn wszystkich Warszawy przez nia zaraz że się,wyjeżdżamy – działam że rękę – mowa. moją Dopiero to jego była w domu dowie- trzymał mocno domu. do Jechaliśmy jedziemy że prawie nic siebie, do tylko niemówiąc powiedział, Na ulicy Brześciu. Berezie –po po wszystko, kochał ponad Matki, śmierci po którą jego tylko go widziałam takim mnie zamarło – ramię.i paltem przerzuconymprzez takzmieniony, Był serce że we w ręce walizeczką go z małą zapamięta dwudziestu lat). Kobieta gdzie Czesława niemal pracujeod Jasnej i Świętokrzyskiej, rogu na w holu PKO, nią na dół na (czeka torbę i zeszła i dokumenty w stolicy. która przebywa wciąż sobą byze zabrała skiej, Prosi ją, Oknińskiej-Korzeniow- Czesławy partnerki i długoletniej chanki bardowanej Warszawie. Pozostaje ale on odmawia. w bom- do wyjazdu, Witkacego skłonić Jadwiga próbuje 4września. z 3na noc na wyznaczono termin jej Dla nich rachunkiDla się nie domknęły. jeszcze nich przyszłość Dla Zostawmy w pośpiechu, tłumie, ich chwilę. na W tym A może są raczej: warszawską ulicą. ich? Maszerują Widzicie ko- telefonujedo swojej wojny piątegodnia Witkacy Rankiem U miastowski wydał rozkaz opuszcze- rozkaz wydał miastowski II Apokalipsa jeszcze jeszcze Apokalipsa się niedopełniła się

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 1 0 5 Pzemysławr Dakowicz / Pożegnanie w gabinecie luster 1 0 6 sady organizującej. O obliczu świata – teraz przekonuje się o tym się o tym teraz świata – O obliczu przekonuje sady organizującej. za- poszukuje Witkacy tygodnie. letnie spokojne dwa względnie z bombardowanejpanego, Warszawy, gdzie spędził z Augustówka, się Zako- sięobrazy na z ewakuującego nakładają przeszłości głej myśli – z odle- chaotyczne. nieskładne, Wspomnienia przelatują głowę profil. swój Przez obserwuje Witkacy się z tłem. przenika świata. dawnego szczątki i pielęgnując przechowując wydarzeń, biegowi żyliśmy przekór na się w ciasnocie, Urządzaliśmy ności. mimo przeciw- jużbywało.Trwaliśmy tak historii bowe? W naszej opór,Wisły, jakiś zorganizujemy państwo kadłu- rzeki linią a za ziemie ażdo nasze zajmą się sprawyułożą – jakoś że Niemcy śleć, zdmuchniesię historii. obawiał, że go wiatr myślony rękę sięnimsamym), na ściska Czesławy, spełnia jakby wy- katastrofistaWitkacy,(koszmar przezeń postarzały wcześnie ręce, próżni dotknąć by Wyciągniemy . ciemność. oczy, spotkać by rzymy Otwo- z krzykiem. się przebudzimy z którego snem, jest le. – Wszystko Tego w przedzia- myślą ludzie to nieistnieje – niema, horyzont. aż po i lasy.krajobrazy – pola To płachta niebajest że rozciągnięta nic, szczelnymoplata kokonem. go, otacza To migają oknami za że nic, a ona w tę w tę ciemność, mgłę, Pociąg w nią, ciemność. wjeżdża wolicie – lubjeśli mgła, oknami donikąd). Za rzec: byłoby lepiej może (choć do Brześcia pociągu w przedziale tkwią Tymczasem w szybie Odbicie nie zniknie. póki świata, widzialnego i doświadczać dotykać anihilacji, któremać się tych skrawków nie uległy rzeczywistości, trzy- Jedyna by nie oszaleć? metoda: sięCo udać? czynić, kierunku W jakim i zrozumiała. jawiuporządkowana się jako rzeczywistość sprawiające, iż i sytuacje, łączące ludzi, miejsca związki uległy Przerwaniu usunięto). fundamenty (jej codzienności swojej ze przemocą zostały wyrwane życiu. kim Osoby siedzące w przedziale prawda fundamentalna o ludz- jakaś misię tak zdaje – jest – warta 1939 roku. z września wydarzeń upływie lat po siedem dzieści trzy- kich opublikowano. Jej w piśmie „Kierunki” wspomnienia Witkacy patrzy w okno. Jego twarz odbija się w szybie, odbicie odbicie się w szybie, w okno. Jego patrzy odbija twarz Witkacy prawo Jeszcze mają się nie dopełniła. my- jeszcze Apokalipsa za- w którym zdania, zrozumiećPróbuję treść przytoczonego to w Rosji, w latach 1917–1918.to w Rosji, Było z bliska. ją obserwował jużkiedyś zumnym okrucieństwem, i bezro- gniewem krwawym jej przed masą, razJuż przed uciekał świadomości Kalectwo o sobie. myślenia i decydowania wchłonąćniem jest odebrać zdolnośćsamodzielnego jednostkę, jej pragnie- której najżywszym masa, tępa siła, dobitnie – decyduje skich opowieści: opowieści: skich Witkacow- niespodziewanych z takich jedną Siedleckiej Joannie zrelacjonowała Ehrenfeucht Aniela kuzynka Jego wspomnień. strzępy jakieś wydobyć zeń się dało jednak Niekiedy biografii. W rozmowach znać. o sobie dawały wciąż w podświadomość – głęboko pchnięte ze- choć czasu – z tamtego a obrazy apokalipsę, przeżył kacy Wit- mas. zrewoltowanych siła się ujawnia sposób gwałtowny w jak wiedzy, braku na drugie – po w Rosji, rewolucja kowała zapocząt- jakie społecznej, w strukturze zmian wagi docenianiu nie- na pierwsze – po że, Sądzę, polegać? miałyby -politycznej . kalekę wprost nieszczęśliwego uważa za terroru, rewolucyjnego bezpośrednim ktoświadkiem nie był każdego, . I dodawał, że ska zupełnie z bli- zdarzenie to 1918. niebywałe Obserwowałem czerwca 1917 lutego od do Rosyjskiej, du schizoidalnych zahamowań) Rewolucji z powo- udziału żadnego w tym przyjąć z loży,to w stanie jak niebędąc na patrzyłem niestety bo powiedzieć, niemogę myślenia widok (inaczej wiele mido pisał: dał Witkacy duszach W Niemytych lucję lutową. która rozpoczęła to kompania, tasama rewo-politycznym). Była prostu po nie został komisarzem czy się, zastanawiają (badacze batalionu” Pawłowskiego Pułku roty zapasowego go „do czwartej . Po niemieckie na pozycje ataku rekonwalescencji wybrali żołnierze roztrzęsiony prowadził galareta, do ludzi jak zdenerwowania, swych liniiokopów, ze pół na przytomny gdy albo w pierwszej ogniem pod nieraz strachu, paroksyzmach którewprost przeżywał niesamowitych ciężko ranny. o straszliwych, Jednemu opowiadał z przyjaciół w Petersburgu. Pułku łowskiego Walczył został Stochodem, pod Podczas wielkiej wojny pełnił funkcję oficera Lejbgwardii Podczas wojny funkcję oficeraLejbgwardii pełnił Paw- wielkiej Na czym to kalectwo, ta dysfunkcja świadomości historyczno- historyczno- świadomości dysfunkcja ta kalectwo, to czym Na

niechętnie powracał do rosyjskiego etapu swojej swojej etapu rosyjskiego do powracał niechętnie po wybuchu rewolucji i opuszczeniu pułku, jako jako pułku, i opuszczeniu rewolucji wybuchu po Sytuacja na froncie na Sytuacja jest fatalna jest

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 1 07 Pzemysławr Dakowicz / Pożegnanie w gabinecie luster 1 0 8 tego nie doszło, ale bolszewicy dali bolszewicy ale doszło, nie tego do I omal aresztowaniem. przed nieustannie uciekał oficer, biały były Lepiej było zostawić ich w spokoju ich zostawić było Lepiej jurodiwych umysłowo – chorych bowiem w Rosji uratowało, najprawdopodobniej go I to mistrzem. rzeczywiście był sów,w czym gło- oraz min najstraszniejszych porcją uraczył umysłowo – chorego , odnaleźć można, odnaleźć wdzięczności opis owego Długi zatytułowanych We ciąży). miesiącu w piątym ostatniej, tej wspomnieniach wtedy autoraMicińskiego, Podróży piekieł do , oraz Halinę żonę jego (była Bolesława strawionym dostrzega pożar peronie przez Witkiewicz wody. w poszukiwaniu na się z pociągu Wśród oczekujących osób ludzi wysypujących obserwując w oknie, stoją i Oknińska Witkacy i ukraińskiej. skiej białoru- republik do nowych włączone radzieckich –ną litewskiej, ale zosta- się w granicach państwa, nie znajdą nie tylko wojnie po które województwa, wschodnie fala zaleje dniczerwona dziesięć Polski, z sąsiadów strony za ze się zagrożenie że zbliża drugiego że wyjątkiem – tuzapewne jest Witkacy nie podejrzewa – Nikt stolicy, się ewakuował ze froncie na litej fatalna. jest sytuacja że Rzeczypospo- rząd 7września z 6na w nocy że Ludzie nie wiedzą, obrót wydarzeń. w pozytywny jeszcze wojennychłań wierzy wielu dzia- tygodnia koniec pierwszego pod Zresztą, i solidarność. moc po- sobie okazują którego mieszkańcy się świat, rozpadający przez tę pozwala widzieć wędrówkę ucieczkę jako Oknińskiej Czesławy wspomnień ze Zdanie herbatą. z mlekiem, pieczywa, z koszami pociąg jużna ludzie częste, z okolic były oczekiwali Przystanki mleka szklanki Pół i uniformizując. równając nogami, do góry porządek dotychczasowy wywracając i miastach, wioskach walecpo jak jadą Prze- się z krtani. dobywające groteskowe głosy miny i najdziksze jurodiwych na , nie zważać pomogą nie będą Jeślirzyć. wkroczą, z lat 1917–1918 sytuacji że się powtó- dociera, nie da WP) rezerwy (a dziśporucznika Lejbgwardii porucznika byłego do świadomości Kiedy pociąg zatrzymuje się na zrujnowanej stacji w Łukowie, sięzrujnowanej na zatrzymuje pociąg Kiedy wschód na Teraz, jadącym 1939 weroku, wrześniu w pociągu uważano także za świętych. Budzili i strach, i podziw. i podziw. i strach, Budzili świętych. za także uważano .

mu spokój, puścili. puścili. spokój, mu sumasszedszich, sumasszedszich, U d ał bowiem bowiem ał awionetki. Po niebie latały bombowce, nie niczym. na spełzły wrześniowym Janusz […]pułkownik Beaurain de . Plany którenetkami, załatwiał awio- atrakcję, oraz główną loty kilkudniową zabawę czyli wielu gości, zaproszenie Przewidywano chrzestnym. sięojcem zostać zgodził Janka syna – juniora.Pisarz swojego czyńscy, chrzest zaplanowali 1939 JanNa rokuWitkacego, wrzesień i Janina przyjaciele Lesz- nierealne. coraz Corazoknie. dalsze, mniejsze, w uchylonym i Czesławy „Stasia” twarze później Chwilę drzwi. się prędko. żegnają więc gwizdawki, wej kolejo- Słychać świst mu w oczy, w bok. spojrzeniem ale on ucieka się na chwilę.zagląda kobiecie, ichMicińska naczynie palce stykają przekazuje Kiedy płynem. białym wypełniona do połowy szklanka ręce wyciągniętej W jego się do Haliny zbliża ciami, Micińskiej. pracującłok- stopni ze wagonui umiejętnie zeskakuje Witkacy się do hydrantu okropny tłumywie, (panuje przeciskają upał), życie. sięwłasne na targnął pisarz Polesiu na Jeziory gdzie udręczony pińskim, w powiecie ucieczką mieli do wsi dotrzeć Francji w rokui Oknińska 1943. Witkiewicz w stolicy gruźlicę na zmarł BolesławMiciński Witkacego. czości i twór- życia badaczek z najgorliwszych się staćlatach jedną miała Francji HalinaurodziłaW stolicy córkę Micińska która Annę, po do Paryża. samolotemnastępnie dostalisię do Szwecji, zaś z Litwy podróży), ostateczniezmiany trafili i Kowna, Wilna kierunku do bierali sięautora do Baranowicz (usiłowali nakłonić Szewców do wy- Micińscy i bezskuteczna. jałowa czynność towistości ogół na rzeczy- zaklinanie się zdało – niewiele ) na dobrze będzie wszystko w ręce słowa które mibez . mleka, podał pół szklanki tłum, niósł przez się znowu, się ostrożnie przeciskając ukazał jednak chwili po w wagonie, i zniknął odwrócił pięcie na się ojcem”. Witkacy będę ja dobrze, będzie się, wszystko niemartw „Stasiu, i wykrzyknął: szyję na musię rzucił [Bolek] przyjaciół: spotkania łukowskiego Tłok przy wejściu, pokrzykiwania, spory. zamykanych Trzask pokrzykiwania, wejściu, Tłok przy Spalony mgnienie. jedno na peron czas w Łuko- Zatrzymajmy się, niemartw (Stasiu, Micińskiego zapewnienie Optymistyczne III

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 1 0 9 Pzemysławr Dakowicz / Pożegnanie w gabinecie luster 1 1 0 mundurach, broni bez to utwierdzać. Wszystko Witkiewi- musiało […]w rozpiętych grupkami nych i małymi w walce – pojedynczo szli rozproszo- z oddziałów żołnierzy spotkali raz po dnia pierwszy sięsłomie na w komórceżyli Kolejnego i zasnęli. konia żłobem nad uraczeni poło- i chlebem, mlekiem . Zostali lepianki jednoizbowej ręce. się za mając chwili się.szli, trzy- NaOdtej odnaleźli szczęście krzyczał. także Czesława wozie na stanęła Witkacy nawoływać, zgubić. i zaczęła się łatwo mogli marszruty . W chaosie nocnej szybciej się potoczyła koszmar.taneczną – furka i poniosły – się spłoszyły […]konie Nagle muzyką z grającą samochody, autobusy konie, wywrócone uszkodzone zabite furki, porzucone walizki, opuszczone dzieci, płacz Tłumy ludzi, któregoś wozem. z zaproszenia z uchodźców – jechała skorzystała myśli. samobójcze swoje ujawnił raz, po pierwszy psychicznie załamany […].Był słyszał Gorzej serca, nerek i bolały opuchnięte nogi. bardzo był zmęczony, dolegliwości znać dawałyo sobie Witkacy mrok. pożarów bombardowano, rozświetlałgwałtownie nocny ogień w roku 1985). Miasto „Kulturze” go, w paryskiej opublikowanej profesora przez w relacjijest spisanej MieczysławaChoynowskie- doby (o dwóch lubdwie dobach jedną mowa spędzili W Brześciu nogą za Noga zdrowiem. się najlepszym szących i niecie- on, dojrzałych jak ludzi bardziejmłodych, takich dla a tym wielekroć: umundurowania jużpo słyszał i broni nawet brakuje dla to samo, gdzieco usłyszał Uzupełnień, Komendy się do Rejonowej zgłosił . Nietracił nadziei – nawetspołeczności jednak w Brześciu obrony do kraju z potrzebnej wykluczony się czuł gólnie dotkliwe – szcze- doświadczenia to Witkacego były dla że twierdziła, macje, infor- czerpię z której wspomnień ochotników. Czesława Oknińska, niebyłobroni i ubrań nikogo – już dla cerskiego, ale nieprzyjmowano ofi- munduru gotowość wdziania i zgłaszał żołnierzy krutującej re- komisji poszukiwał mieście większym . W każdym w bruzdach bombardowań innipasażerowie chronił jak się w kartofliskach, Pod Kobryniem zaopiekował się nimidróżnik, zaprosił ichPod do Kobryniem w drodze. ponownie Czesława następnegodnia Wieczorem Podczas do Brześcia. w pociągu chrzestny tkwił ojciec Niedoszły Szachy, Podmościszcze, Podtoczyszcze, Jeziora: Zakopań. Perechodzicze, Grabuń, Budymle, Drozdyń, Wieżyce, Łozowate, rozsianychbudynkami), Perebrody, wśród mokradeł i lasów: trzema z dwoma, osad(niekiedy i mniejszych wsi Kilkanaście itp. wiadomością lekarstwem, dniach podróżywracał kilku i po z odpowiedzią, wyrobu, własnego plecionych (wierzby), łapci z łozy zapasowych pary i dwie nę się w drogę brał prostupo kawałek chleba, Szykując słoni-ny świata. ze nowi- umiał, jak i przekazywał, miasteczek do listy przenosił żywność, usług. Woził z jego toteż korzystano często on mokradła i trzęsawiska, nie Poleszuk owesię przez urodzony potrafił tej na ziemi przedostać okres na Jedy- miesięcy. paru światem, czasami ze łączność wszelka wtedy się woda jesień, i urywała rozmywała drogi lubdżdżysta wiosna mokra jednak Dąbrowica nadeszła lubStolin. Kiedy Wysock, kich jak ta- i miasteczek, wsi sąsiednich do furmanką można byłoprzejechać z trudem leśnymi drogami W okresie wieku: suszy trzydziestych XX w latach życia warunki przedstawiał tak Ziemlański dzimierz W opublikowanym Polesie w roku Wło- 1981 artykule i Witkacy Małym. drugie Dużym, dwóch nazywano jezior, jedno z których ramionami. z otwartymi ci z rodziną w Jeziorach). zamieszkał wojną przyję- zostali Przybysze Pawłowskiego w Petersburgu; Pułku w Lejbgwardii lat przed kilka Walenty, ojciec, służby(jego z czasu Witkiewicza znajomym był Ziemlański Włodzimierz śmiercinościom dusz autora Niemytych w audycji – mówi okolicz- z panią radiowej pana poświęconej nego jed- chłopi nas do przyprowadzili czternastego czy trzynastego Gdzieś Jeziory rozpaczliwe się stały . rozmowy wytrzymania, niedo warunki stwarzało wszystko wygody – nie- z Warszawy, złe wiadomości bolące nogi, zmęczenie – kiewicza, Wit- nieopuszczało natręctwo przyszłości wizji OdBrześcia postaci. się i obawiał, nieunikniony dotychczasowej krach w jego świata której spodziewał klęskę, oglądał oczyma własnymi Oto historii. etapu pewnego zamknięciu o definitywnym w przekonaniu cza Przeglądam mapę okolic mapę Jezior w latach 1932–1933. wykonaną Przeglądam to była stosunkowoPolesiu, na wieś duża Jeziory w pobliżu

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 1 1 1 Pzemysławr Dakowicz / Pożegnanie w gabinecie luster 1 1 2 i przekonań. Uzyskał niezbitą pewność, że cywilizacja w dotych- cywilizacja że niezbitą pewność, Uzyskał i przekonań. intuicji ostateczne jego słuszności za potwierdzenie uznana rza pisa- początkującego rewolucja przez właśnie rosyjska została . To kontynuacją tylko jest rewolucji – dalsze czasów wszystko sji w Ro- rodzi Witkacym się Mencwel dodawał:Witkacy , Andrzej ku XX twarz złowieszcza mu się wtedy objawiła że pisał, Puzyna życiu.Konstanty w jego graniczne kolejne doświadczenie wiły stanpsychiczny. się jego nownie pogorszył znać – dawałao sobie po- długo wojennymi przeżyciami wywołana Trauma nad Stochodem. w bitwie pozycje przeciwnika atakującym Pawłowskiego. Pułku wcielony do elitarnego Dowodził oddziałem i został kurs podoficerski odbył gotowość do wojska, wstąpienia do Petersburga,rodziny.więc jego część gdzie mieszkała Zgłosił wał się dostaćto się do Galicji, niemożliwe; ale okazało pojechał lii. Po próbo- konfliktu zbrojnegow EuropieWitkiewicz wybuchu wyprawę na sobą naukową zabrał goMalinowski – ze do Austra- wydobyćBronisław mu się wtedy pomógł depresji Z głębokiej się o tę 1914 roku.odebrała śmierć. życie sobie w lutym Obwiniał która narzeczoną, z Jadwigąjego historii Janczewską, gicznej odejścia. się do przygotowywał Witkacy że wniosek, dni można wyciągnąć Z nielicznych przyszłość? na relacji i szczątkowych z tamtych plany snuli jakieś Czy się spodziewali? w tamtych Czego dniach? ich rozmowy li z Czesławąjeziorach. obu po wyglądać Jak mogły spacerów, raz pływa- wyprawę na się nawetnamówić łódką – dał próbowali go rozweselić, do zachęcali Ziemlańscy obecnego. nie- W Jeziorach sprawiałi jakby wrażenie przybitego Witkacy dziczą przed Strach Atlantydy. poleskiej z polskiej, świata, conego, nieistniejącego innych. wiele i wiele, z utra- Lisiczyna Nazwy Kościanka, Starucha, Hory, Bór, Pieszczany Ryże Błoto, Mościszcze, Wielkie Talerze, tem „Ur.”): Lesicze, Hłubownia, Ostrownia, Kramienno, Hrypla, „uroczyska” I wszechobecne (oznaczoneSiczouki. mapieskró- na Ciecieryno, Zołotucha, i Małe. Błota: Duże Wieżyckie, Krysickie, Rewolucyjne wydarzenia w Rosji w latach 1917–1918 w Rosji stano- wydarzenia Rewolucyjne tra- czasu od przynajmniej lat, od miewał Myśli samobójcze wie- niestety, z nim[...]. niebyłam tego, do co stało – się niedopuściłabym pewno – na pisze Stasiem – ze była ja vadis. Gdybym nicą Petroniusza Quo z Sienkiewiczowskiego Porównuje z Eunice, zamiaru. niewol- desperata ją szalonego od nie próbowała że odwieść sięsamobójstwo, na zgodziła że baczyć, „ta jako osoba”. nieodmiennie Jadwiga wy- występuje nie może jej „Witkacowa”, jako i podpisywać się będzie wiać a nawet „Witkacy”) przedsta- (która koniec życia Czesławapod Oknińska Witkacego ratunku w poszukiwaniu się . Weczołgającą żony wspomnieniach a tę osobę krwi, w kałuży leżącego martwego, Stasia i znaleźli szukać niewracali, ich […]poszli czas żyły. dłuższy sobie Gdy podciął a Staś sporą Veronalu, dawkę jezioro. nad zażyła lasu, do Ona z tą osobą tam jest? co no powiedz, linią, tąostateczną czarną za Powiedz, co dalej, jest pni, konarów jednym na szeregu ło się wszystko i gałęzi. A dalej? Jakby Jakby lasu. nie było kończy- drzewa. Tylko najbliższe Mgła. Polska” jest jeszcze . „kiedy je najszybciej, obronić. [Czesławy] a on niepotrafi mordować, jej będą idą – katować, gwałcić, tętent się,już bał z daleka koni, że słyszał Gdy co czeka. złudzeń, go mówił. najmniejszych […]niemiał jak dziczą, przed bolszewikami, wręcz strachu ze nieprzytomny był przed Witkacy że o tym, mówiący fragment przykład na usunięto Oknińskiej Czesławy wspomnień inwazji. w kontekście śmierćrosyjskiej Ze by sytuować pisarza Polskę, na Sowietów napaść także, nie do pomyślenia więc było przemilczano W PRL-u skutecznie toriozoficznymi – względami. his- takimi – jedynie uzasadniona była życia o skróceniu własnego . świecie wspaniałym nowym w tym miejsca Uznawał zmiany, nieuniknioność sztuka. siebie dla ale nie widział zorientowana i metafizycznie religia wszystkim – przede Istnienia formyz tajemnicą dotychczasowe człowieka radzenia przez sobie ulegną i wyparciu unieważnieniu społeczeństw,woju w którym w roz- etap nadchodzi nowy kończyże się, kształcie czasowym Na drugi dzień, osiemnastego, poszedł poszedł osiemnastego, dzień, Na drugi Jadwiga Witkiewiczowa: Witkacego dramatyczna że sądzić, decyzja jednak Trudno U ważał więc samobójstwo za „jedyne wyjście” i chciał popełnić wyjście” „jedyne za samobójstwo więc ważał IV

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 1 1 3 Pzemysławr Dakowicz / Pożegnanie w gabinecie luster 1 1 4 śmierci Witkacego), pojawił się u niej Mieczysław Choynowski, by Choynowski, Mieczysław się u niej śmierci pojawił Witkacego), wróciła do Warszawy po Oknińska tygodni to (było Kiedy kilka i Izolda Tristan człowiek. zabity leży w lesie bo przybiegli, szybko żebyśmy nas, do krzyknął chłopów nam z towarzyszących jeden momencie W pewnym lasu. ku w kierun- ich z drogi niespotkaliśmy. zboczyliśmy nigdzie Wracając Szachy.wsi Dołhydo Uroczyska Ostrów, od kamieniem to rzut bo jużtylko ale chyba nie drogi), od zachód (na Świnica chutoru do wysokości Doszli chyba Uroczyskochód, ażtam,może Oziersk. i nieco dalej, Uroczysko Pohareckie, północny na za- prawej, a po nieco dalej chwililewej mieli i jużpo stronie Dużego północnej niom po minęli dróżkę jeziora, prowadzącąwzdłuż brzegu zabudowa- ku niżpoczątkowo. Szli przeciwnym w kierunku ruszyli ojca, goście Jezior, od północ na leżą dokąd się, poszli dowiedzieli więc kiedy Szachy wsi. zabudowań dow lewo, pierwszych by prędko dotrzeć skierowali skręcili potem sięzachód, na najpierw chłopcy Jeśli tak, wśród drzew. Dużego, ich dom północnymbrzegu stałna że nak, kierownikiem). Możliwe szkoływ budynku (Walenty jej był jed- tam,może mieszkać właśnie mogli Jeziora Ziemlańscy Dużego. brzegu zachodnim na północ, na z południa drodze wiodącej przy chłopów . „Wieś”tem i pytaliśmy wsi do to budynków chyba zespół z bra- wyszliśmy pisze: Ziemlański Włodzimierz Witkacego. ciela Szachy. wsi ku maszerowali ich goście kiem drogą wiodącą We poszukiwanie. na ojca wczesnymprzez ran- że usłyszeli, wsi brat i jego wysłani Ziemlański zostali Włodzimierz Gimnazjalista świtem. przed jeszcze mieszkanie to, na opuścić musieli że Wyglądało Pokój sobą. pusty, ze był ich rzeczy, które tylko przywieźli pozostały do wnętrza. chwilę, ażwreszcie i wszedł nacisnął klamkę odczekał raz jeszcze, Zastukał mu cisza. Odpowiedziała i zastukał. pokoju się w kuchni.ich Walentywiali drzwiami pod stanął Ziemlański nie poja- i Oknińska gotowe, było dawna a Witkacy od Śniadanie Szachy Kierunek: Nie mam pewności, w którym punkcie Jezior stałdom przyja- w którym pewności, Nie mam U lecz lecz Ziemlański – – opowiadał kilometry trzy może ze szliśmy fronda LUX 74 / Zimnica 2015 1 1 5 wspólnoty wspólnoty tej niedoskonałej 1939 roku stronie po wesię wrześniu Opowiedział

Pzemysławr Dakowicz / Pożegnanie w gabinecie luster 1 1 6 daję nam ślub”, i zacytował fragment modlitwy Matki swojej, ułożonej ułożonej Matki swojej, modlitwy fragment ślub”, nam i zacytował daję rękę, moją się. sercu wtedy na Wziął „Teraz położył i powiedział sobie chyba się chloroformem. pod ślub na nie moje,zgodzę że Roześmiałam powiedze- miżartobliwe Przypomniał myśli? Czesława Oknińska: na mam epizodów z przedśmiertnych Który sielanki. i miłosnej tragedii greckiej hybrydę w jakąś międzywojnia pesymisty nego historiozoficz- o ostatnich chwilach opowieść największego wiem bo- przemieniają zmyślone – zostały jeśli bardzo się one podobają, nawet Mnie jednak – Micińska). Anna jej nie lubiła szczególnie Oknińską; chyba samą (nieza bardzochcieli wierzyć przepadali szczegółów, nie Witkiewicza w które twórczości i biografii badacze się kilka pojawia w piśmie „Kierunki”) ją wydrukowano sławy – Wreszcie zrezygnowana ucichła. decyzji. przezeń podjętej go od nie, z honorem”. próbowała z nimdyskutować, odwodzić Oknińska Polska. teraz, póki jest jeszcze spokoj- chwili – I trzeba muszę ostatniej czekać niemogę niemogę, słońca bez –„Ja poranna lekka mgła jesień, wreszcie Znaleźli piękny,już Była godzinę. dąb. więcej mniej olbrzymi chodzili o ósmej, Wyszli miejsce. odpowiednie byłoznaleźć trudno lasu, cer”. jakiegoś Poszli,Litwa”. Szukali krajobraz musię – „Jak podobał spa- na pójdziemy „chodź, odezwałsię Ziemlańskiego] Włodzimierza z opowieścią w sprzeczności stojących szczegółów niu [to ze jeden przyborów. się, niesprzątnął alejuż chcesz” – i ogolił „Jak Po śniada- […]. te dwa –zapytała tylko słowa. więcej, nic „Czy nieogolisz” się nieodwołalnie. dojrzała Tej decyzja nocy zanotował: bronić jej . Choynowski mógł a on niebędzie cą nią, na się rzu- i katować,że bić będą strasznie –że bolszewików sobie Wyobrażał zabierać tego, cowięc głosu. on, nie powinna nie przeżyła że wie, to coraz że jest nierewolucja onanic nie innego, że . Odpowiedział, te- że próbowała przekonywała, dyskutować argumentami, z jego o okropnościach rewolucji. Oknińska opowiadał wciąż bolszewickiej dokumentów, do palenia przystąpił Autor Nienasycenia wieckiej. dotyczące ostatnich chwil świadectwo pisarza. wiarygodne najbardziej za uchodzi wśród witkacologów sporządził, wtedy ry gorącona w Jeziorach. relację spisać któ- z wydarzeń Dokument, W innej relacji (ujrzała światło dzienne dopiero światło śmierci po Cze- relacjiW innej (ujrzała „To powiedział rano wcześnie.Witkacy wstali 18 września dziś” – so- informacjao agresji do Ziemlańskich dotarła 17 września tamtą śmierć: psychologiczną, egzystencjalną, historiozoficzną egzystencjalną, tamtą śmierć: psychologiczną, rozpatrywać należałoby perspektywy, w których cztery wyróżnia . Autorka Witkiewicza S.I. Poszczególnego. Samobójstwo Istnienia ście Jedyne pt. wyj- Anny Micińskiej artykuł z nich przynosi ciekawszą naj- twórczościudzielać autora.Bodaj liczni badacze Nienasycenia próbowali pytania tegorodzaju na ostatnich dni?Odpowiedzi autoanalizy. posuniętej daleko umiejętność a mimo to posiadającej z nią, sobie nieradzącej w rzeczywistości, zagubionej jednostki – refleksyjnej scen batalistycznych, głęboko pryzmat doświadczeń lecz przez nie ukazuje wrześniową a klęskę deformacje, poprzez ona do nas luster, w gabinecie jak możemymówi bo Witkacego się przejrzeć . […], ale […]prawdziwabicia ukryta pozostaje twarz od- cztery bowiem niedostępne. jest Widzimy co w nimnajistotniejsze, tajemnicę. To bowiem, Portret że pisze, intrygującą wielokrotny kryje plecy. jego jedynie są widoczne Janusz zdjęcie – Degler oglądającej odwrócony jest ale on sam siedzącego, twarz do osoby tyłem niają one i zwielokrot- Odbijają dwóch lustrzanych płaszczyzn. u zbiegu blaciepośrodku kabiny fotograficznej, niewielkim przy siedzi szychUbrany fotografiiWitkacego. w mundur lejbgwardzisty z najsłynniej- jedna Około roku wykonana 1916 została w Rosji i trup Historia 1939 19 roku. września się nazajutrz, odbył autora wyjścia Jedynego wody. w kubku puszczonych Witkacego Pogrzeb przez Przeżyła. roz- tableteki cybalginy luminalu kilkadziesiąt żołądka – wartość za- całą zwróciła czemu dzięki mlekiem, ziół i zsiadłym wywarami Poleszucy ją napoili bełkotała. przytomna, nie całkiem tach. Była bło- na nieco dalej, dostrzegli Oknińską się o podnóże drzewa. opierała u stóp zmarłego dębu,głowa zakrwawione leżało wie – i cicha cudowny. radość spokój miłości nas […]. Ogarnął pamiętał fragmenty której obszerne Nasz, Ojcze mówiliśmy modlitwę od- zakończenie a na nas, połączyły Wszechrzeczy Ojca do inwokacji bardzo był proste Piękne gdy chory. słowa Stasia, małego dla kiedyś Jaki „portret wielokrotny” Witkiewicza wyłania się z opisu jego jego się z opisu wyłania Witkiewicza wielokrotny” Jaki „portret Napisałem rozważań, wstępie na niniejszych w śmierci że Gomułko- bracia odnaleźli i Siergiej Anatolij Witkacego Ciało

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 1 17 Pzemysławr Dakowicz / Pożegnanie w gabinecie luster 1 1 8 tylko lekkomyślny, niebrakło u nas – tylko – inteligencji niegłupi tzn. głupi, bywał szkodzie aleon i po dobrze, jeszcze Polak (byłoby szkodzie” po „Mądry odbiorcy: budzić sprzeciw dosadnym, mogącym językiem estetyczno-filozoficzny. wprost, przemawiał duszach W Niemytych satyrę, a nawet dyskurs antyutopię, groteskę, po grubą sięgając to, Czynił imżyć. przyszło punkcie dziejów węzłowym kom, w jak swoim czytelni- uświadamiać różne próbował sposoby Witkacy na zagłady. zagrożenie, jej przyczyną Dostrzegając w przyszłości sił,które stać się miały do erupcji doszło także Rzeczpospolita, rewolucji. rosyjskiej wtedy, Właśnie podczas gdy odradzałasię i hitlerowskie. szewickie bol- zagrożenie na reagującą to niewłaściwie a przez przeszłości, przemiany, i strukturalnej insurekcyjnej w kulcie uszy po tkwiącą autorefleksji społeczno-politycznej niezdolną dobo rzeczywistej zagładę, na i skazaną tymczasową jako państwowość postrzegał Naszą międzywojenną lubglobalnej. europejskiej skali – szej się w szer- społeczno-politycznymidokonującymi zjawiskami ze był interesowaćzdawał o ile sprzęgnięty się wszak o tyle, jedynie z rodziny tradycjach o głębokich patriotycznych, problem polski pochodził który Witkacego, polskości? zagadnienie na tu miejsce Gdzie człowieka. tajemnicy metafizycznej rozwiązania szukującą po- ludzkości”nad cywilizacją „szczęścia gadnienie materialnego za- miejscu pierwszym na stawiającej cywilizacji nad jednostką, masy triumfu sądził on sam – ostatecznego – jak wobec sprzeciwu można z Krupówek wariata interpretować znak jako Samobójstwo szkodzie po Mądrość XX wieku? historii polskiej śmierćtle na nas zobaczyćuczy jeśli ją Witkacego, Czego w jednym zdaniu: zawrzeć muszę które zadać, chciałbym pytania, Wszystkie by się nimizająć). prostu brak tumiejsca, równie nie są istotne; widzenia po pozostałe punkty że jednak, historiozoficznych zagadnień zespół (nie znaczy to wszystkim interesuje odbić – mnie przede z owych każdemu uwagi należytej rozpoznaniu W moim krótkim Witkacego. poświęcić nie mogę maski pośmiertnej odbicia cztery togdyby Są jak i artystyczną. Nieuniknioność zmian objawiła się Witkiewiczowi z całą mocą mocą z całą się Witkiewiczowi objawiła zmian Nieuniknioność [pierwodruk w świadomości. do autoanalizy, niechęć strof leżą: samozadowolenie, niedostatek kata- dziejowych wszystkich wspólnota. Dowodzi, u początku że jako będziecie czym z was zależy, Odkażdego Przekonuje: ście”. wyj- zbiorowe jawi„jedyne się jako samobójstwo nu, w którym dziczy. bolszewickiej ryku Polska póki jest prędzej, nie słyszeć życie tylko czym , byle własne skracając inwazją barbarzyńców – przed świata się ocalić nie da że jużstracone, wszystko że przekonania, do (błędnego?) dy doszedł kie- a potem – armii, się do polskiej wielekroć próbę zaciągnięcia stronie wspólnoty. po niedoskonałej tej to, podejmując Uczynił 1939 się we roku wrześniu po opowiedział Witkiewicz, Ignacy geopolitycznym on, Stanisław Ostatecznie zagrożeniom. także potężnym zdolnośćdo stawienia czoła o jego z obawy bytu, wego ale zrodzone z autentycznej zbioro- troskiplicystyczne – o kształt . stworzyć twórczym szale chów w jakimś spontanicznie bebe- najgłębszych swych ze ją trzeba albo ogniskować tylko ją i trzeba narodu w masie być ona musi wytwarzać: jej i sztucznie można szukać nie może. nawet Idei być nie i rozkładzie składzie działających sił tym kierowniczeji przy – aleidei niema i posunięcia posunięcia posunięcia, ordery, przyjęcia, Cylindry, pisał: Rzeczypospolitej . O II ny upadek a nie myśleć –to wady, były w rezultacie które zupeł- dać […]musiały kabzę, nabijać co najwyżej i jeszcze gardłować,pić byłobić, trzeba gdy wtedy, dobry pseudoindywidualizm, […],ten parszywy „jebał-piesizm” słówko, (piękne co?), łapu-capu” „na ten, takpowiem, że wszystkiego to będzie”,to robienie krótkodystansowość,aprenuledelużyzm, „jakoś Af Przestrzega, byśmy nigdy nie doprowadzili sta- się do takiego Przestrzega, śmierć zatem nas uczy Czego Witkacego? może sprawiedliwe, nie całkiem diagnozy bolesne, Słowa sym- azja polska: „Gazeta Polska Codziennie”]

odcinkach w

Ω

ramach cyklu

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 1 1 9 Jacek Podgórski Jacek Drogi Jana Polkowskiego Polkowski, przywołując ważne wydarzenia z historii kraju, ukazuje, że nie tylko my decydujemy o tym, kim jesteśmy. Wstydliwy to portret, o którym niewielu chce mówić w tym, co nazwać możemy śmiało w tym, metaforą zamknię- przestrzeni do roku 1987,wydane obraz pełen funkcjonowania jednostki daje twórczych sens dociekań. stanowiące właściwy cha wartości spy- plan dalszy na który do rysu, kierunku, prymarnego jednego złożoną tak ograniczyć do i skondensowaną jednak Trudno poezję metaforze. sporotu – nie zatem finezyjnej na prawdy.Jest w tym konkre- prezentacji na sensy rzeczywistego eliptyczny i skupiający definiowany w oparciu był polityczne o tejako właśnie konotacje tyreżimowo, autora antyradziecko, poetycki język Katakumb a sam to był autorwej polityczny, którego twórczość nastawionaan- była odbiorców schyłkowej Polski fazy W świadomości literatury Ludo- jednoznacznie. niestety – znanym i kojarzonym – poetą wtedy Jana Polkowski Błońskiego. artykuł już był przedrukowywany osławiony, czyli i kilkakrotnie użyty się Język właściwie ukazuje 1977–1984 1983–1987 Wiersze (1986) i Drzewa. . Dopiero wówczas 1982–1983 (1984), Wiersze. Wiersze i liście. Wiatr kolejno , potem Z notatek , rok głęboko Ogień. 1983kolejny – Oddychaj przynosi To czyli tom poetycki, , w 1981 poezja się pierwszy niejest ukazuje „Zapisu”. W roku 1980 się drugoobiegowego kształtowania fazę dujący. Debiut literacki rok na autora 1978, przypada czyli Głosów decy- bodziec mierze autora. w żadnej to Niebył letniego jednak trzydziestocztero- zaledwie nobilitację dla niemałą nowić mogła z Janem Polkowskim. sytuacja się ma jednak co inaczej Nie- przychylnym krytyki. dzięki głosom tempa mierze w znacznej współczesnych wielu nabrały kariery że się ukryć, Nieda kowski. Jerzy Janusz czy Kwiat- jak postaciach o takich Sławiński także Mowa Janie ale o wspomnianym tuchoćby Błońskim, krytyków. zainteresowańleźć się w kręgu poważanych któregoś z najbardziej zna- scenie wystarczy literackiej, polskiej na zaistnieć aby że się, temat na tykuł twórczości Jana Polkowskiego Jan Mówi Błoński. w 1987 roku, Publica”, „Res ar- łamachczasopisma na swój kończył ” – tak czasy ra – jej przeminą kiedy „nieprzeminie, ufam głęboko – któ- poezji, Fragmenty zagłady. palimpsesty cierpienia, Aforyzmy Wczesna poezja Polkowskiego, poezja Wczesna określam której mianem utwory strony aprobata ze sta- poezji tej Oczywiście wobec Błońskiego twórczość nastawiona twórczość nastawiona schyłkowej fazy Polski schyłkowej fazy Ludowej był to Ludowejbył autor odbiorców literatury odbiorców literatury była antyreżimowo, była polityczny, którego W świadomości W świadomości antyradziecko

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 1 2 1 ich sensów ich sensów możliwość rozumienia człowiek zatracił słówbrzmienia niezmienności pozornej Mimo

JcekPdga o órski / Drogi Jana Polkowskiego 1 2 2 roli i znaczeń: jego redefinicji koniecznośćprzeprowadzenia zaistniała że trudne, stało siętyle na z języka korzystanie Świadome znaczenie. swoje słów, sensów sobie jenia zmieniły które w procesie indoktrynacji przyswo- też koniecznośćponownego na państwowego wskazuje hymnu tekstu z wykorzystaniem obywateli. dobitny Bardzo cytat zastraszonych państwa i z sytuacją z losami języka cenia losów dokonał autor tegowiersza sple- bardzoNa wyraźnego kartach to Jan Polkowski słowo wszystko, słowie po . w ***Rozumiem choćby Zauważa narodowej. do symboliki przywiązania szych czynników z najistotniej- jednego z upadkiem się jednak mógł wiązać języka do Brak przywiązania zaangażowanej. poezji wartości wyznacznik stanowi która przypadku polskość, w tym definiującym nikiem tożsamość. się tuczyn- Mowa staje elementem współtworzącym rozumiany tak a tylko co pozwoliłoby może stwarzać, język być czegoś, kreacyjnej, tego, co od jest Brak ludzkie. mu mocy rwany Język tusłowem, nie jest ode- ponieważ władzy o rzeczywistości. podstawowejfunkcji, którą jego formułowanieczenie jest prawdy zaprze- a w zasadzie język, twórczościw kształtowaniu tej odegrał ciągłości. pozwala zachowanie na rzeczonej nośnikowi, który dokładniej się zatem należy . Przyjrzeć Miasto będzie On drogach wygnania/ po w sobie niósł Miasto będzie On Herberta – Zbigniewa Miasta go z oblężone- Na myśl Raportu fragment przychodzi on ciągłość. nia zapew- ponieważ wiele, poświęcić którego dla warto pierwiastka, narodu. To z pojęciem stępuje obrona walki, sens jest właśnie która współwy- tej, nierozerwalnie form duchowości,kich także wszel- ale dotyka rzeczywistą, kwestii związanych z przestrzenią do się wyłącznie nie ogranicza mowa, o którym Osaczenie, tej. Dla naszych rozważańDla którą zatem rola, będzie znamienna pustko. mnie wesprzyj okaleczony, podejdź, słowo słowie, po Jeszcze Polska niezginęła – Powiedz wolno raz – jeszcze wa w omawianym tego ważnego kontekście utworu: sło- brzmią donośnie zatem, i przejmująco . Prześledźmy jak języka niewydarto ostatnich, którym od teraz wysiłku więcej ale wymagają znać prawdziwe słów, sensy autor, które, zauważa jak nie umarły, po- chcących liczba osób malejąca permanentnie się także wydaje „wydarcia dosłownego akt jako zany został języka”. Problemem i uka- nacechowany brutalnością skiego ogromną w wierszu jest pol- narodzin. Dodatkowo procesjęzyka jego zawłaszczenia czasów się słowami autora – sprzed jeszcze posługując pierwotnego, malże coś jako nie- przedstawione że zakorzenione, głęboko tak i pustki wość rozumienia ich sensów. lęku poczucie to w poecie Wywołuje słów zatracił człowiek brzmienia niezmienności możli- pozornej mimo że autor zauważa, w których utworu, wersach cytowanego powtarzać uważnym słuchaczom Watowskipowtarzać cytat. się cicho życiu. Nawet pozornyw naszym brak jej zdaje w wierszu onaobecna jest zawsze i prawdziwych czego wobec doświadczeń, któreona z natchnienia, creatio jest exnihilo, ale z realnego życia proweniencji.jej Autor Tenebrae się nie bierze że słusznie, zauważa co konieczność zmiany na poezji, poszukiwania sensu odrzucenie na nie tyle metafor wskazuje poniechaj poezji/ trzeba Nie cytat wy z prawdziwym jest to, życiem. Końco- czyli coŁubiankę, związane celę, lwowską ciało, martwe liryki: języka faktyczne pochodzenie też na tajużnie wróci. Wskazuje tezę,że stawiając koniec poezji, Watowi.dykowanego Aleksandrowi Polkowski wieszczy pozornie de- łopocewietrze na celny Flaga niezmiernie pt. kontekst wiersza na Tomasz – mówi jednocześnie wskazując szaleństwie Nyczek, we własnym pogrążonym w świecie poezjowania szaleństwa by Rzeczona pustka znaczeniowa ujawnia się już w pierwszych się jużw pierwszych znaczeniowa ujawnia pustka Rzeczona rata ten, dotkliwa, jest niedostrzegł- byłby kto aleślepy poezji U t narodzeniem. moim to toprzed Jeśli musiało być słyszałem, już go języka któremu jesteś że ostatnim, pełen lęku, niewydarto mnie do mówisz a ty niemi byli wszyscy Jest takjakby mówię którym ale to język, niejest słowo wszystko, słowie, po Rozumiem faktyczne pochodzenie pochodzenie faktyczne z prawdziwym życiem języka liryki: martwe martwe liryki: języka ciało, lwowską celę, Łubiankę, czyli to, czyli Łubiankę, Wskazuje też na Wskazuje co związane jest jest co związane

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 1 23 Polkowskiego Janawłaśnie czy Barańczaka Stanisława Herberta, Zbigniewa Rymkiewicza, Jarosława Marka Woroszylskiego, WiktoraBoleckiego, Włodzimierza o poezji głosem jednym mówić jest Trudno

JcekPdga o órski / Drogi Jana Polkowskiego 1 2 4 jednak wciąż jedynym nadrzędnym czynnikiem łączącym tę twór- łączącym czynnikiem nadrzędnym jedynym wciąż jednak Autorów Szczypiorskiego. można by Andrzeja mnożyć, czy skiego antyreżimowej prozyinterpretacyjny Nowakow- Marka choćby go. w ten Problematyczna wplatania porządek kwestia także jest Jana właśnie czy Polkowskie- Stanisława Barańczaka wa Herberta, Wiktora Woroszylskiego, Zbignie- Jarosława Rymkiewicza, Marka Boleckiego, Włodzimierza o poezji jednymno mówić głosem jest powstawania z nimokolicznościami utworów.i związanymi Trud- temporalnym kryterium kwestiizazwyczaj się w tej posługują Badacze tworzących. tę poezję wartości reprezentatywną grupę ków formalnych, zbliżoną, stworzyćchoćby nam pozwalających z braku wyznaczni- wszystkim przede Wątpliwości wynikają py”. „gru- z głównych tej jeden jako jest przedstawicieli wymieniany twórczości nas Jana przez omawianej Polkowskiego,tekście który rozważenia w kon- właśnie się warta tawydaje Kwestia jennego. stanu wo- mowa konkretyzacji – tuo poezji niepodważalnej swojej się nie doczekało literatury historii które w najnowszej pojęcia, nie elementy. funkcjonowanie zapytania znakiem to Stawia pod to są wciąż wyłącz- jednak tak – wizję – pewną budują wątpienia, istotne i,bez niezmiernie są elementy wymienione nia. Wszystkie Polskitamtej o elementach czy politycznych autora w poezji Cie- określonej wizji ściśle pewnej historycznym, o uwikłaniu mówić autora piętno. nieusuwalne Można zatem, chwili bez zawahania, i poezji biografii na odcisnęła schyłkowagólności PRL-u, faza a w szcze- historia, że Polkowskiego się ukryć, Nieda poetę. jako to Jana że niemożemy stanwojenny stworzył zapominać, nie jednakże czasie, w tym obecnością silną się tomoże z jej wiąże stanem wyjątków,wojennym. Być niemalbez ze jest, wyłącznie kroniki, która nieco zafałszowany z kolei obraz buduje poezji. tej swoistej rodzajem , jest tomach głęboko autor Oddychaj pierwszych w swoich nam które Dokładne studium psychologiczne, daje stwa. społeczeń- idzie całego tym a co za realizację w życiujednostek, to, po by znaleźćswoją ale istnieją rzeczywistości, od oderwane tusamoistnie. Niesą nie funkcjonują patriotyczne wartości że jednak, zapominać Nienależy polskości. z pojęciem się trwale ła Trudno oprzeć się wrażeniu, że poezja Jana poezja sięPolkowskiego wrażeniu, że oprzeć Trudno zży- W obiegowej opinii twórczość JanaW obiegowej Polkowskiego kojarzona zostawia czytelniczej wyobraźni. Należy oddać słuszność Anecie Anecie słuszność wyobraźni. Należy oddać czytelniczej zostawia Polkowski bo Niemusi, ptaka. corazskarlałego przestrzeni więcej kolczasty, drut poprzez na mur, wolność przez przez a ojczyzna niebyć musi funkcjonować samoistnie. Miłość definiowa- niejako co zaczyna przez wyraźniejsza, tuzdecydowanie jest sacrum gorii kate- się do i odwoływania metafizyki tożsamości. Nieodzowność oraz z jednostkowej kulturowej wynikającej miarowej tajemnicy Polkowskiego. wierszy przyszłych i wielu Mowa tuo wielowy- z głównych jeden o sile tomu rysów, którejednak stanowićmają konkretne sformułowanie odsłania niezbyt i pozornie poetyckie drewno, niż mur,tykalnych raju. To świadectwo niewidoczne ciało – w słowach powietrze, świetliste bardziej jak do- przezroczystą magią, autora„Odry”, o poezji mówi Tenebrae o nasyconej jako białą się w 1990 ukazał roku łamach na tęcza słów Biała ,który kule pt. w arty- Myszkowski roli.nie stracił swej Krzysztof nic ze jednak który język, poetycki, język sam wo twórczości, tej ewolucji uległ budulcem głównym tychjednak wierszy. Zmieniło się tworzy- nie on jest niepokój – lekturze pominąćtowarzyszący Trudno wrazpoezji z wydaniem stwierdzić cokolwiek temat na zmiany, która dokonała się w tej matyczny myślenia o literaturze sposób tamtego okresu. Trudno wplątało autora sche- ale jednocześnie w pewien niepodważalne, nadrzędnej. wartości jako polskości świadectwo Europy społeczeństwa komunistycznym walcem i dają stającym z przera- nierównej walki symbol ojczyźnie, wierności wykładnię Teksty nie do przecenienia. pozostaje niu, te bowiem stanowią zakończe- jego lubtużpo publikowane stanu wojennego w czasie którą utwory rola, odegrały wręcz przeciwnie – rycznoliterackiej – histo- sytuacji prób trudnej uporządkowania poddawać krytyce literatury. o generacyjnym charakterzetej nia wszakże Nienależy niezbędny do mówie- jest systemu, klarownego który rodzaj rzyć stwo- aby niewiele, zbyt to jest wciąż jednak stanu wojennego – w teoretycznoliterackich rozważaniach będziemy mówić o poezji brać uwagę wówczas owszem, pod będziemy te tylko czynniki, nastawienie Jeśli opozycyjne. wyraźne przywołanych nazwisk, gu polityczne i,w krę- temat pozostaje reakcjiczość wydarzenia na Znaczenie poezji Jana poezji Znaczenie Polkowskiego w omawianym było czasie E l . i innych z Tymowskich wierszy Gór egii definiowana poprzez definiowana Miłość nie musi być być niemusi Miłość wolność przez mur, wolność przez skarlałego ptaka skarlałego a ojczyzna przez przez a ojczyzna drut kolczasty, kolczasty, drut

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 1 2 5 o tym, kim jesteśmy kim o tym, my decydujemy nietylko że ukazuje, kraju, z historii wydarzenia ważne Polkowski, przywołując

JcekPdga o órski / Drogi Jana Polkowskiego 1 26 Nagrody Poetyckiej im. Wisławy Szymborskiej. Nagrody Poetyckiej Szymborskiej. im.Wisławy tomu doceniony – został w 2013 roku on nominowany został do Poziom Wojciech osobną. o którejdę, mowa, poezją nazwał Ligęza Meto- najbardziej. ucierpiały Wybrzeżu na które w masakrze nak, jed- tym anonimowym, absolutnie słowa osobom oddał poezji – naturalną siędla wydawać, mogłoby jak nową metodą, w Głosach roku 1970. Autor się grudniowych posłużył tu o wydarzeniach rozlanychnym, jego a w zasadzie konsekwencjach. Mowa w czasie historycz- wydarzeniu sięjednym na tylko i skupiające jednostki Polkowskiegoezji nieznane, skoncentrowane doświadczeniu na we wczesnych poety. książkach dotąd w po- Jest ujęcie to jednak żywej tak historii, dwudziestowiecznej do okrucieństwa wiązuje „Toposu”, Biblioteka w serii tematyką na- swoją , który tomu Głosy stało się opublikowanie roku, w 2012 Tym bardziej poruszające powrotowi czy do dzieciństwa. Boga poszukiwaniu metafizyce, , , Cień Cantus Polkowski powoli zmierzał W tomach klasycznemu. nej, ujęciu ku zaangażowa- poezji Polkowskiego. nurtu Oddrugoobiegowego Polski. współczesnej poetów wśród Polkowskiego rolę znaczącą ciągle potwierdziły wistości rzeczy- kontemplacji dostojnej i umiejętność ale wanitatywnym, motywem przesiąknięty metafizycznym, o charakterze żaniami rozwa- nasycony poetycki, język Czysty przeobrażeniom. czącym w raczej się należy doszukiwać źródeł którego poezji, tej ton Zasadniczy recenzjami. pozytywnymi ma kilko- nagrodą, poza zaowocował, latach po Powrót Kijowskiego. tom się się ukazaniu po lat w 19 czyli roku, w 2009 Dopiero książki. kolejne na czekać zał ka- długo który Polkowskiego, tomów kolejnych wyznaczników z głównych jednym się stałą poetyckiej, wyobraźni aktywizacji służąca Ta zasada, odpowiedzi. jednoznacznych daje nie autor które na pytań, ważnych stawianie na pozwalają poetyckiego – języka pomocą za tylko nie już treści – o warstwę w oparciu wana budo- enigmatyczność także lecz elipsy, Poetyka dokończone”. nie- „jakby są Polkowskiego Jana wiersze Mazur, która że mówi, Nietrudno zauważyć, jak układała się droga poetycka Jana się droga poetycka układała jak zauważyć, Nietrudno Cantus E l , za który autor otrzymał Nagrodę im. Andrzeja Andrzeja im. Nagrodę otrzymał autor który za , nastąpił znaczący zwrot ku znaczący nastąpił z Tymowskich Gór egie E l egii z Tymowskich Gór i innych wierszy i innych Gór z Tymowskich egii E l egiach… , nie uległ zna- uległ nie , , ukazuje ukazuje , skiego, czasy pozwoliły przetrwać tej ważnej poezji. ważnej tej pozwoliły czasy przetrwać skiego, aby, nadzieję, Należy żywić do słów tylko Jana nawiązując Błoń- klasyfikacjom. o Janie Polkowskim wymykającym o poecie jako do mówienia szeroko patrzeć i zmuszają idei każą wierność lata przez niesłabnąca czy językowa precyzja niejednoznaczność, klasycyzujący, kwestie kulturowe,nie silny w trudne pierwiastek politycznym,li tylko kontekścieJej historycznoliterackim. uwikła- aniże- tę w szerszym, rozpatrywać poezję ważne, każe jest o tyle że końca to jużod lat 80.Stwierdzenie krytyka słusznie zauważała co różnic –zachowaniu wszelkich Herberta, do choćby Zbigniewa coJana zbliża Pojęcie tym, jest Polkowskiego – wierności przy twórczość największych. przywołać ponownie każe wieczeństwo czło- nasze określającym wartościom Wierność zmianie. uległ jużdorobku,zauważymy, mimo pokaźnego nie fundament, jej że się przyznać. której nie chciałoby wielu niestety, nie możemy Polkowskiemu odmówić autentyczności, do jednak, powieści, tej mych konstatacje z kart ludzi. Gorzkie płyną w rękach tych pozostałaprzecież sa- mierze, w znacznej która, Podobnie Polska,powieści. współczesna została przedstawiona autorowi potępić świat trudno niejednoznaczne budujące postacie ustroju potępienia jawnego Mimo wieku. XX połowie w drugiej stron którejkolwiek ze łalność rozdzierających Polski historię się w dzia- zaangażowania motywów kwestia jest i kary, niejasna winy pojęć tuwaloryzacji Niema chce mówić. niewielu o którym jesteśmy. kim o tym, mytylko decydujemy to portret, Wstydliwy nie że ukazuje, kraju, z historii ważne wydarzenia przywołując ski, tożsamość Polkow- polską na jednostkową. przenikliwie spojrzeć każą komunistycznej przeszłości, niezamierzonej z jego wynikają się bohater,kowo. a które Moralne boryka rozterki, z którymi nów, niżjednost- jesteśmy szerzej pojmowaną uwikłani w historię to bardzo, utwór pokazujący, naszych jak pla- od niezależnie krwi Ślady Polski. historii donośna najnowszej Rzeczywiście – lekcja bohatera zawiera się głównego książki, Harsynowicza, Henryka Marek w historii że Nowakowski zauważył, trudna. to książka prozatorskie. sprawnie potrafitworzyć utwory krwi Ślady Powieść Gdy przyjrzymy się ewolucji twórczości autoraGdy przyjrzymy , łatwo Głosów Jan samym roku że się, W tym Polkowski okazało równie

Ω

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 1 27 Nie ukrywam, że staram się nakłonić pana do przełamania pewnego stereotypu. P oezja, – Stereotyp jest późniejszy, pochodzi z czasów III Rzeczypospolitej. Gdy uka‑ zał się tom To nie jest poezja (1980) Vermeer, i przez następne dziesięć lat nikt mnie nie wrzucał do politycznego worka poza nierozgarniętymi oportunista‑ krucyfiks mi i wiernymi wychowankami cenzu‑ ry, a i ci musieli robić to prywatnie, bo pisać w oficjalnych czasopismach i sedes o drugim obiegu nie było wolno. Lu‑ dzie pogodzeni z reżimem lub mu Nie chcę deprecjonować służący mawiali wtedy, że pisarze swojej młodości, ale po publikujący poza zasięgiem cenzury latach chyba obraz świata wybrali nie tyle wolność, ile politykę, zyskuje nieco na głębi, staje postawili na agitację, rezygnując ze się wielowarstwowy, trochę świętej sztuki – w rezultacie nie tylko bardziej skomplikowany, obniżyli artystyczne loty, ale w dodat‑ rozświetlony przeżytym ku wpadali w czytelniczy niebyt – ich czasem i ocieniony wydawana w podziemiu twórczość śmiercią — wyznaje „Frondzie trafiała wyłącznie do wąskiego kręgu LUX” Jan Polkowski wtajemniczonych. To wszystko wierut‑ ne bzdury opowiadane przez stara‑ Ja cek Podgórski: Debiutował jących się ukryć lub usprawiedliwić pan w „Zapisie” w 1978 roku. swoje wygodnictwo, flirt z komunista‑ Miał pan wówczas 25 lat i był mi, tchórzostwo lub miałkość własnej początkującym poetą. W zasadzie od twórczości. Nakłady podziemnych razu zaczęto mówić o tej poezji jako książek, zwłaszcza poetyckich, były o twórczości zaangażowanej, silnie bowiem wyższe od wydawanych le‑ upolitycznionej. galnie. Mówię to w oparciu o własne doświadczenie – od 1978 roku byłem Jan Polkowski: Ma pan złe infor‑ podziemnym wydawcą, a prócz tego macje. Mówiono o moich wierszach kolporterem warszawskich niezależ‑ inaczej. nych oficyn. Owszem, wydawnictw o piej i ków, którzy rozumieli mojewiersze le‑ wielkie szczęście domądrych kryty‑ cenzurze. się wać podda‑ ochoty mieli nie którzy ja, jak takich autorów publikacje lub druku, zakazem całkowitym honoru” „ludzi przez objęci zostali autorzy których cenzuralne, teoretycznie lektury rały docie‑ obiegu drugiego czytelników z cenzurę przez zdjęte teksty się wały w Oczywiście ków). Robotni‑ Obrony Komitetu do pienie przystą‑ za Barańczak Stanisław (np. pozaliteracką działalność za sposób z rałowie libe‑ bo oficjalnie, publikować mogło nie pisarzy Wielu publikacji. ziemnych pod‑ polityczność obowiązkowa także jest mitem Fałszywym zbierać. je się starały uniwersyteckie biblioteki np. Z namiętnie. bardziej czytających więc lekturą, zakazaną podnieconych słowa, wolnego nych spragnio‑ ludzi do trafiały rąk, do szeroki był o w być na‑ było można nie obiegu drugiego Jana Bugaja Polkowskiego (nawiązując do rian Stala napisałszkic pt. List do Jana Polaków siedziałemw Kiedy narozkaz generałów udających

ł ich metafizyczności niżpolityczności. n amów legalnych czasopism, ale do do ale czasopism, legalnych amów Wbrew temu, co panmówi, miałem ie trudniej, ale krąg czytelników czytelników krąg ale trudniej, ie

głębiej niżjasam,i

ks ięgarniach, na prowincji było było prowincji na ięgarniach,

P

ZP – Kazimierza Wyki) i książki przechodziły z przechodziły książki R R często mścili się w się mścili często

p

odziemiu ukazy‑ odziemiu

d więzieniu, Ma‑ rugiej strony strony rugiej

ci pisaliraczej Listu do je‑

t

en en r ąk ąk ko wyrwaćz być niebywale załgany, żeby to wszyst‑ propaganda i ników niemoże miwybaczyć. A wolny, czego dodzisiajwieluniewol‑ sałem i i zbyt mądrych autorów podręczników tomik Ogień ich wyborach wolny, nawet kiedy mi naodcinekkultury. Byłem w zblazowanymi towarzyszami zesłany‑ womowa, rozśmieszały i wistość sowieckiej kolonii, tłamsiłano‑ miażdżyła mnieupokarzająca rzeczy‑ pudła z w żała artystów, wybory którzy rzekomo Moja konsekwentna postawa obna‑ pisał o wierszy w których uwierał poeta nieoddający łem w jennego” (w w śli dobrze pamiętam, niewspominał skuwała mniew dać sięzamknąć w sać o w języka, żeby to pominąć,zamknąć się Ot i wierszy w mi. Wolałem debatować z więc rozmawiałem z mnie tętniły polska historia i

tych uczestników życia kulturalnego,

imię sztuki łasilisiędokomunistów. nim o wieży z Szufladkowanie, zamknięcie moich

cała tajemnica wpychania mniedo

bólu zęba. Nie chciałemrównież

więzieniu tylko jedenniewielki ptakach, drzewach i

publikowałem jako człowiek napisem „stan wojenny”

poezji agitacyjnej.

imitacji kości słoniowej i łapska cenzorów, nawet gdy określeniu „poeta stanu wo‑

) było dziełemnaogół nie‑ mojego wnętrza, myśli, stanie wojennym napisa‑

kłamstwo i kajdanki i

nędznym teraz,

umarłymi poeta‑

rozwścieczały musiałbym

nimi niżze wrzucała do

obłokach.

kultura,

swo‑ we

– pi‑ S

pi‑ B

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 1 2 9 JnPlkowskia o / Wywiad 1 3 0 mizm i ciom w i literackiego, zmarnowałbym młodość by przyjęto mniedooficjalnego życia w celi. Gdybym wtedy siępoddałi się siebie kultura, prowadzi poetów dowyparcia kiem niebezpiecznym dlaświata i zdycha, człowiek staje siędrapieżni‑ podświadomku. Jednakw wej pamięcioraz traktowane z odkrywanie i dialog wewnątrz tysiącletniej kultury, samego siebie. nej ciągłościobumiera. A bez pamięci i wspaniałej kulturze Europy. Kultura wej, ocalić człowieczeństwo oparte na utrzymać człowieka w dialogująca z ci, kryzysu religii tylko żywa, lojalnie cia cywilizacji, prób amputacji pamię‑ ny przyrody. Wolnoć Tomku w cji dochodunarodowego czy ochro‑ gląd w Ktoś może miećskrajnie lewicowy po‑ kultury powinno być konserwatywne. w wagą prawdy. Generalnie sądzę, że mozaika i indywidualnej na, kac i unieważniania rytuał nościowy pięk‑ wego bełkotu. prawnego, izolowanego środowisko‑

wstydziłbym sięspojrzeć swoim dzie‑ ał kogoś innego oraz zaczął skamleć,

XX Dzisiaj także się uważa, że popraw‑ I

wieku twórców podejście do

kwestii podatków, redystrybu‑ błędne rozumienie, czym jest

oczy. I

ból zęba sąważniejsze niż , swoich korzeni oraz dopo‑

pogłębianie tożsamości, przeszłością kultura może bez zachowania żywot‑

dzisiaj podobny konfor‑

pozycji piono‑

wspólnoto‑

kiedy kultura

sytuacji gni‑

swoim po‑

uda‑

dla o . Mówiono wówczaswłaściwie użyty się artykuł JanaBłońskiego pt. Język czasopisma „Res Publica” ukazuje literackiej. W polskiego literaturoznawstwa, krytyki wśród najprężniejszych umysłów wzbudziła onazainteresowanie widoczny jest w mi komplementy, widocznie tak myślał. – Błoński nie miał powodów, by prawić nie zostanie zapomniana? że ta poezja maszansę przetrwać, że rzeczywiście mamiejsce?Czuje pan, szansę przeżyć swoje czasy. Czy to elipsy, mówiono o sposobowi myślenia o Być może właśniedziękitemu nieniu. Dlaczego? Anojego twórczość skiej i łem kiedyś antologię poezji francu‑ nikt nawet niewspominał o lat, niemógłliczyć nażadną recenzję, blikował we Francji odkilkudziesięciu który do mnieprzemówił, chociaż pu‑ ny bezradny bełkot. Jedyny z się jednakgłównie niekomunikatyw‑ cy języka. We francuskiej antologii tlił mnie pozaracjonalnie, siłątajemni‑ Celana. Wielejego wierszy działana na przykład przeżywam mocnoPaula ści dodam,że lubięwiersze ciemne, lekceważące czytelnika. Dlajasno‑ zupełnie zimne,zamknięte, całkowicie książkę. Były to w

panu jako o Przytoczę pewną anegdotę. Kupi‑

z

wielką przykrością czytałem tę

1987 roku nałamach poecie genialnej

pana twórczości,

większości wiersze

poezji, która ma

świecie, który

jego ist‑

poetów, mieszkaniach naOlimpie. lami narodu, mieszkać w i że żyją w kontekstdliwy polityczny, przez to, bec niej,jest wzmocniona przez obrzy‑ niechęć dopamięci,czy nienawiść wo‑ z szłości jest przecież zaledwie jednym rozmawiam i Herberta jakwspółczesnych, z nowskiego, Mickiewicza, Miłosza, Traktuję Homera, Wergiliusza, Kocha‑ dialog z o niepopularne. Kluczowe w skiego poety, bo zajmują mniesprawy zaostrza. Wkraczam więcw podobnie dowalki klasowej, stale się jedną z z kającą świat. I mierzył sięz wokół człowieka drugą przestrzeń, cji, w zanurzona była w budowali pałace i rzyli sowiecką wersję polskiejkultury, tworzyli system totalitarny, współtwo‑ na chwila i bożkiem jest hedonistycznie traktowa‑ rzeczy naganne. Pamięć jest wrogiem, Tymczasem okazało się,że to wszystko ścią i pamięć języka sąfundamentem, tre‑ przestanę oddychać. Pamięć kultury, warstwiona tożsamość i

dzisiaj walczą, by pozostać nauczycie‑

francuskiego życia literackiego. Został wcieleń nicości. W człowieku sądlamniepamięć,na‑

ornamentem człowieczeństwa. chrześcijaństwie. Poeta widział

ofiar wojny kulturowej, która, nieśmiertelnymi umarłymi.

Polsce ludzie,którzy współ‑

przyszłość, która bez prze‑

losem, ze śmiercią przeni‑

spieram się,boinaczej

został skreślony, zniknął

europejskiej trady‑ książki z

dodatku polska

nieustający

służbowych

kłamstwa myśleniu

los francu‑

którymi stwa, więcludziemyślący o cjonistami kulturalnymi stoi siłapań‑ stwiania człowieczeństwa. Za rewolu‑ modlą siędocielca postępu, a ściowanie „u Chciałoby siępowiedzieć, że tomy: To niejest poezja, Oddychaj weźmiemy poduwagę pierwsze dykcja JanaPolkowskiego. Kiedy tomie. Zmieniłasięnatomiast w Pamięć kulturowa niezmienia się z podobnie domniesąi i nalszego niewolnictwa, doogłupiania służy imtylko doutrzymywania dosko‑ dziedzictwie, włączając w rozmawiać o nipulowanych sposobów jejanalizy, riów oceniania rzeczywistości, zma‑ wy, wyzwolony z żeby w i i ale kategorie prawdy, kłamstwa, dobra – Tak… i i dziłem sięz zaś, skoro trzydzieści lat temu nie go‑ moralnej. Dzisiajceljest identyczny. Ja mięci społecznej,kulturowej, ideowej, stycznego było zerwanie ciągłościpa‑ ry. Jednym z

łupienia ludu,a zła. Cioficerowie wojny kulturowej dzisiaj niemogę zachować sięinaczej. istnieje w procesu edukacji i

pana twórczości. Jest obecna

szczytu schodów”…

sposób wyzwolony z

nie chcądopuścićdotego,

– nietylko kategorię piękna,

pewien sposóbw taką pierekowką dusz, to

celów kłamstwa komuni‑ przeszłości, o

fałszywych kryte‑ w

końcu dounice‑

obiegu dóbrkultu‑

będą rugowani

to warto‑

całym

kulturze nowomo‑

każdym

kultura

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 1 3 1 JnPlkowskia o / Wywiad 1 3 2 przekonań, np.nieufnośćdoinżynierii zachowałem ze swoich młodzieńczych wydarzeń, atrakcyjność idei.Wiele świata, nastosunek doludzi, ocenę ka ról mocnowpływa napostrzeganie Wielość odgrywanych przez człowie‑ żytym czasem i skomplikowany, rozświetlony prze‑ się wielowarstwowy, trochę bardziej świata zyskuje nieco nagłębi,staje młodości, alepolatach chyba obraz niej. Niechcędeprecjonować swojej sam człowiek czterdzieści lat póź‑ serce przeżywa świat inaczej niżten stolatka zauważają co innego, jego tak samo.To banał,aleoczy dwudzie‑ we, by naprzestrzeni wielulat pisać – Byłoby nieciekawe, a metafory? Jest to przecież inny język. Później nastąpił zwrot. W namacalne, budowało panawiersze. ich niepotrzebuje. Właśnieto, co poniechaj metafor, boprzecież poezja bardzo wyraźnie Nietrzeba poezji/ budowane były wiersze. Mówił pan był to konkret, za pomocąktórego poetyckim. Wcześniej operować zupełnie innym językiem czas dzieliobatomy. Zaczął pan Cantus, a zresztą potwierdzone zostało w ta poezja pisanabyła innąręką. To można odnieśćwrażenie, jakoby z głęboko, Drzewa , Ogieńi o

Tymowskich Góri roku 1990, kiedywychodzą

należy pamiętać, jakdługi

ocieniony śmiercią.

inne wiersze,

– powiedzmy jest niemożli‑

stronę pomyślimy Elegie

tomie

– samość sięzmienia,dlaczego i i dusz i sędzią, że pisaniawierszy niedasięna‑ niejszości, z ktoś, kto z składasięwyłącznie sposób podawana jest w i ta samasiebierozumie, co zagraża jej wspólnocie, analiza, jakta wspólno‑ poszukiwanie sensuobecnościwe też wątpliwości, że bardzo ważne są we milionów Polaków. krwi Niemam a zasadniczo odostatnich? W czy mojewczesne wiersze różnią się mnie doświadczać i wanie wraz z ale zżywanie sięz Po wydaniu Bogu. nych pytań. Anisobie,aniświatu, ani tysięcy lat, niemoże zadawać poważ‑ sensu kultury ożywiającej człowieka od z mieszaścią, pamięćindywidualna się Brodski podczas dialoguz minam sobieczęsto to, co powiedział – Pisaniewierszy było darem. Przypo‑ literackiej. pełnoletnia nieobecnośćnaarenie publicznie zadawać pytania. To była przestał panjednaknajakiśczas o To sąpytania ważne niemaltak jak te

indywidualnej tożsamości,indywidualnej jakta toż‑ drugich obecny jest dialogz

losem wspólnoty i samotność z sens życia i

niechęć dolewicowych utopii,

marzeń, a Elegii z

istnienie Boga. Sądzę, że ludzkim losemmusiało

historiami, które krążą

czasem i

zmieniać. Jednak Tymowskich Gór… pamięcią kultury,

nie z

wątpliwość.

sowieckim

wędro‑

twardego jednych

przeszło‑

w

teraź‑

jaki w co im samym się przydarzyło, byliby wietrza. Gdyby pisarze pisali tylko o testament zapisali jedynie w wyobraźnię treści życia tych, którzy swój li swój mocny ślad, i przez lektury losu tych, którzy zostawi‑ drugiej połowy wieku, XX przenikanie zżywanie się z – Ponieważ go nie było. Zmieniło mnie prozatorskie. nie podejrzewałem panao w są niezwykle głęboko zakorzenione Polkowski napiszę prozę. Śladykrwi chyba niespodziewałby się,że Jan debiut powieściopisarski. Nikt najbardziej zaskakujący był jednak to też dobre wierszy, zbiory ale odbiorem Cieńi krytyki. Spotkał sięzresztą z był niezwykle udanym tomem. imponujący. Cantus, w To niezmieniafaktu, że powrót był machnij dzisiajsonet, a ścia lat przerwy w żeby powiedzieć: nodobrze, dwadzie‑ nie obudziłemsiępewnego poranka, prawdę poważnymi sprawami. Tak jak zmolenia wiersze to atrybut młodości,dosyć gry‑ dzić. Nigdy niepowiedziałem sobie,że kiedy znika, nicniemożna nato pora‑ Boga. Ten darnależy pielęgnować, ale uczyć, bodarbycia poetą pochodziod

w polskiej historii. Przyznam, że i iększości strasznymi nudziarzami.

– teraz zająć siętrzeba na‑

c zasem, z

pisaniu wystarczy,

p

rzez uczucia oraz pozytywnym

l mojej opinii, jutro odę. udzkim losem

Głosy

p zacięcie yle po‑

t ja ym, Nie można więcmówić o da. Proza musiopowiadać o których dowiersza przemycić sięnie także wobec szczegółów, drobiazgów, wśród ciemnego chaosu.W iluminacji, krótkiego błysku światła o zrozumienia bohatera. zrozumienia próby wszelkie wówczas się stają Problematyczne trudna. prostu po czytelnika dociekań wszelkich unikającego współczesnego, dla możebyć jednak książka Sama przejrzysty,zrozumiały. bardziej bardziej nieco się staje Harsynowicz że sprawia, postać, tę określa właśnie To, Harsynowicza. los bardzo jak to w gnować. Jeżeli omijamy prawdę i wieka wraz z nia niu historii chodzio samo silnieobecnejakw o z nić, jakmocnoproza splecionajest mi odkońca lat 70. i jej twórczości, która trwa z bo ta powieść jest fragmentem mo‑ mówimy o mówimy kiedy klucz, słowo chyba to „Los” opowieść z mi. Wiernośćwobec losui czącymi epizodami, błahymi zdarzenia‑ Z

wierszami. Mojemyślenie o jej bogactwa i nowej jakości. Wiersz jest rodzajem tożsamości, o Nie uważam Śladówza krwi debiut,

– poprzez świadectwo, lojalność

jakim celupiszemy?

p prawdą pokazaną pełniej.

rzypadkach Henryka Henryka rzypadkach didaskaliami, nicniezna‑

pamięci jest tam tak bólu niemożna zrezy‑

inny rodzaj pozna‑ łatwo udowod‑

debiucie, wierszach.

czasu skleja przerwa‑

opowiada‑ losie czło‑

kulturze,

los,

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 1 3 3 JnPlkowskia o / Wywiad 1 3 4 że dialog z dzo trudne. Z – Wzruszanie ramionami nie jest bar‑ wobec niego ramionami. utwór, o współczesności. Jest to chyba taki kiedyś, i Henryka Harsynowicza działosię uważam za największego w wieści. Przywołałem pisarza, którego zachowuje szanse naprzeżywanie opo‑ obyczaju, języka, kultury materialnej, łowej wiedzy historycznej dotyczącej Czytelnik, nawet pozbawiony szczegó‑ i tego arcydzieła. Niemusimy wyczuwać delektować sięcudownymi zdaniami dzy naten temat nieprzeszkadza mi prowincji. Mójcałkowity brak wie‑ datku dziejących sięnafrancuskiej odległych odrzeczywistości szkolnych w – Pani zaczyna Bovary sięodscen naszego życia, jest stratą czasu, można niewolniczą, i mógłby powiedzieć, że jest poezją mostu między tym,co w to książka, która stanowi rodzaj Nie dasięukryć, że Śladykrwi cuskiej prowincji z kolejny niezrażony nikłąwiedząo ta książka i nia. Sądzę, że nietylko mnieucieszyła ostatnio najnowszą wersję tłumacze‑ literatury. Wydawnictwo Sic!wydało

zrozumieć wszystkich kontekstów.

tym, co działosięw którym Marcin Świetlicki nie

p

nie tylko jaczytam jąporaz

rzeszłością, czyli z czasach znaczniebardziej

t

wórcami, którzy uważają, nie mógłby wzruszyć

połowy X połowy

życiu

historii I P X wiek X

R t jego reścią L, w L,

fran‑

do‑ u. nem pojmował, że utrata kontaktu z dlatego jesteśmy jego uczestnikami. Nie i my zatopieni w o na podobne tematy i men zapytał: a Kiedyś debatowałem z walnąć kielicha, ale nie dyskutować. Botticellego) zaprowadzi nas z Kim jesteśmy bez wnętrzną martwotę, śpiewem śmierci. oślepł na wieki, jest dowodem na we‑ umarł, Mickiewicz milczy, a że jest nudnym balastem, że Homer Przekonanie, że przeszłość jest martwa, tem do pozbawionych rysunków jaskiń. zintegrować sięz go ducha? Kozyra i białym jak całun. Co ma unieść nasze‑ dekonstrukcji. stalacji, performance’u pragną robić karierę jako część in‑ chcą być akceptowane przez stado, wać i snych Europejczyków, chcą bankieto‑ w nogrodu, ponieważ chcąuczestniczyć staroświeckich przedstawicieli ciem‑ wane, ponieważ niechcą uchodzićza – Skłaniasię,ponieważ sąsterroryzo‑ właśnie ku takiemu modelowi kultury… Mnóstwo osób skłania się niestety Zwłaszcza że pożyczyła go Palikotowi.

u

V salonowym awansiesalonowym nanowocze‑ trwalonym przez e rmeerze? Nie rozumiał, że żyje‑ V

wydawać publiczne pieniądze, e rmeera (Michała Anioła czy

i p leż razy można pisać ięknie uchwyconym

V tłumem klakierów

e j V ej sztuczny penis? rmeera? Płótnem

e p rmeera. Tylko

ewien dżentel‑ g

czy choćby rupą poetów

R embrandt

p

p owro‑ ięk‑ mowy. Jużponadsto lat temu ten do obowiązującej nasalonachnowo‑ współczesną wersję wolności i tych z jesz starych mistrzów, a ich debiut.Będziesz wielki,gdy zabi‑ nie tego wszystkiego, co poprzedzało rozwija sięlinearnie,przez zaprzecze‑ działa zabobon mówiący, że sztuka – Nawielu,zwłaszcza młodych, ludzi nowa? czy Chopina?Chcątworzyć kulturę od twórczość Herberta, MichałaAnioła budulcem sąmalarstwo Vermeera, zaprzeczyć, jest pewną jakością, której czerpać, jeżeli niez Z niskie mogąbyć punkty odniesienia. niepotrzebny, to zastanawiam się,jak napisać, Vermeer wciąż jest mu chce o musi myśleć o że, przepraszam, idącdotoalety, nie poeta, natomiast kiedysłyszy się, można niczego zarzucić, to świetny Świetlickiemu warsztatowo nie to poza, nailerzeczywisty pogląd. Zastanawiam sięnadtym,nailejest ją, że to slogany, a nąć ludzkość doprzodu. Nie zauważa‑ i być nowatorami, odrzucić stary język lu zagubionym wydaje się,że muszą

odnaleźć nowy, prawdziwy. Odkryć

jakiej tradycji takie osoby chcą

poprzedniego pokolenia. Wie‑

tym pobycie w

Vermeerze, i

oni dostosowują się

tej, która, trudno

toalecie

przynajmniej

kiedy

posu‑ tyści jużniekroczą przez świat w linearny rozwój sztuki sięzałamał. Ar‑ desu i mać w Wątpię, by nawet ateiści chcieli trzy‑ pieniędzy sątwórca, i krytyk kultury, gdzie dotowani z sprawny zamknięty obiegnowoczesnej rzył sięsystem naczyń połączonych, stwo publicznych pieniędzy. Wytwo‑ lekceważenie pięknai nowatorstwo, ucieczkę odpamięci, dywalny konformizm, zadekretowane że przekraczają granice, widzę przewi‑ dyskutując z czenia, naiwność,konformizm i Trzeba przezwyciężyć własneograni‑ czy malarstwa, botakiej szkoły niema. już przezwyciężać starej szkoły poezji Nietrzeba indywidualność. wyłącznie nujących kierunków w zwyciężyć średniowiecze i sposób, że pomagają renesansowi ka, a dzę o rują sięi mi, które popewnym czasie degene‑ do czynienia ze zwycięskimi estetyka‑ wej zastąpić klasyczną. Niemamy już wojny, w produkty oficerów wojny kulturowej, su. W Kiedy patrzę natych, którzy krzyczą,

potem polegnąwszyscy ludzie.

gigantach ludzkości i

tym obiegukrążąniedzieła,ale wrzuconego dośrodka krucyfik‑

domu dziełoskładającesięz

odchodzą, niemajużdomi‑ której przegra najpierw sztu‑

twórcami dziełwiecznych.

prawdy, niewie‑ sztuce. Liczy się

publicznych

linii baroko‑

marnotraw‑

widz.

lęk,

taki

se‑ Ω

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 1 3 5 Stanisław Lem: tradycjonalista wśród gwiazd Lem zrzuca z siebie płaszcz fantastyki naukowej i ujawnia Łukasz się czytelnikowi jako człowiek, którego myśli krążą blisko Kucharczyk spraw codziennych. Dzięki temu okazuje się, że autor Solaris to człowiek mocno zakorzeniony w tradycji

Gdy myślimy o Stanisławie Lemie, przed oczami staje nam obraz mędrca wpatrzonego w nieskończoną dal kosmosu, filozofa po- chłoniętego rozważaniami o naturze i genezie świata, o granicach ludzkiego poznania, o zawiłych i przewrotnych drogach ewolu- cji. Zdawać by się mogło, iż Lem nie zaprzątał sobie głowy czymś tak, w porównaniu z bezkresnym Wszechświatem, „małym” jak Autor Solaris to Naród. Zawsze przecież interesowała go perspektywa globalna, człowiek mocno najważniejszy był człowiek jako reprezentant jedynego inteligent- zakorzeniony nego gatunku na kuli ziemskiej. Bohaterowie jego prozy to przede w tradycji wszystkim reprezentanci ludzkości, ich narodowość ma znaczenie marginalne. Podejmują oni próby poznania i zrozumienia tego, co Obce, usiłują wykroczyć poza wąskie ramy antropocentryzmu, by w końcu zrozumieć, że nawet na najbardziej odległej planecie czło- wiek przede wszystkim musi zmierzyć się sam ze sobą. Wszech- świat stanowi olbrzymie zwierciadło, w którym przegląda się cały gospodyń wiejskich wiejskich gospodyń koła swarliwych tylko To partie, żadne niesą

ŁkaszKu ucharczyk / Stanisław Lem… 1 3 8 stacią, dzięki której historia zmieniła swój bieg: bieg: swój zmieniła której historia dzięki stacią, po- Lema według Także będącego sięMarszałka postać tupojawia i pasją. uwagą wieku, sędziwego pomimo z niesłabnącą, świata wy spra- w niej śledzi pisarz drapieżców Lema, to, jest książka ostatnia był właśnie Józef właśnie Piłsudski był politykiem polskim wybitnym iżjedynym odpowiada, politykowi, jakiemuś Stanisława o to, Beresia kibicuje przez czy Zapytany wi. narodo- wszystkim przede służącej polityki symbolem niego dla eś, Tako rzecze… Lem 2 1 sne partie polityczne. Jak mówi: sne partie literackiej. tej nie tylko tow tradycji, zakorzeniony mocno człowiek autor że się, Solaris rego myśli blisko krążą spraw codziennych. temu Dzięki okazuje któ- człowiek, jako się czytelnikowi i ujawnia naukowej fantastyki z siebie płaszcz zrzuca gdzie Lem eseistyce i publicystyce, czości – twór- stronie się innej Lemowskiej Warto przyjrzeć jednak gwiazd. awangardowy błysk wolnomyśliciel, w odległy zapatrzonyjedynie to iżStanisław Lem Zdawać mogło, by się więc Odojewski. czy Mackiewicz Żeromski, nas przyzwyczaili do jakiego nie w sposób, o sprawach obyczajów, tradycji, narodu. czy Przynajmniej polityki snucie na refleksji miejsca wiele zbyt tuwięc Niema gatunek. nasz

Ibidem S. Ber Niezwykle ważna jest dla Lema postać Piłsudskiego – jest ona jest Piłsudskiego – postać Lema ważna dla jest Niezwykle W słynnym wywiadzie rzece Lem krytycznie ocenia współcze- ocenia krytycznie Lem rzece W słynnym wywiadzie i narodu może zależeć od jednego człowieka – wtedy był nim był wtedy człowieka – jednego od i narodu może zależeć społeczeństwa stopnialos jakiego do wyobrazić, sobie Trudno polityczna emanacja jego jest warta samo naród, tyle jest ile wart Można wiejskich. powiedzieć: gospodyń swarliwych To koła […]To niepoważne. jest tylko partie, żadne niesą partii. niema tylko Maryni, i dupa platformy,unie, sojusze, ligi różne Są partią. niechce formacja nazywać już się i żadna ognia słów się jak boją politycy Boże, się Nasi, pożal partie? jakieś u nas widział pan A gdzie polityczną? Pan o partię mnie pyta , s.429. , Wydawnictwo Literackie, Kraków s.429. 2003,

2 Rasa . Warto zbiór zwrócić na uwagę Rasa

1 . pieżców przeżywał: , mocno dra- w Rasie możemy co jak o stanie zdrowiaprzeczytać papieża, bieżąco na monitorował Pisarz pież Jan doniesienia Paweł II. gię pomiędzy śmiercią Jana Pawła II a śmiercią Chrystusa: a śmiercią Chrystusa: śmiercią Jana pomiędzy Pawłagię II Pana autor Głosu analo- dostrzega w którym fragment, zwłaszcza porusza Czytelnika onosobowością. potężną iżbył wyznaje, Lem śmierci po Papieża, ruszyła lawinę, jaka medialną obrazuje sób , Rasadrapieżców, Wydawnictwo Literackie, Kraków s.66. 2006, 5 4 3

Ibidem Ibidem S. Lem Kolejną ważną dla Lema postacią jest inny jest postacią słynny Polak – Lema ważną dla Kolejną pa- , którego tytuł w metaforyczny spo- Rwąca w metaforyczny fala, któregoW artykule tytuł mamy znacznie gorszy skład drużyny politycznej drużyny skład gorszy znacznie mamy budowali II którzy ludzi, on. Patrzę nietylko nazwiska na Ale Piłsudski. właśnie właśnie takumierałwłaśnie Chrystus aleprzecież wszystkich, oczach na tylko w odosobnieniu, nieumiera novum – że tookrutnym się w samotności, dość wydawało Niektórym pobłogosławił. wszystkich milcząco niezdołał orbi, alejuż urbii tylko et błogosławieństwa słowa bardzo bo ciałem, z własnym się chciał wygłosić oknie chorobą, i szamotał przy dotknięty siedział już Papież, kiedy ciężko Wielkanocnej, Niedzieli z ostatniej zrobiła wrażenie scena bodaj mnienajwiększe […] na smutnymi dramatycznie święta te czynią z Watykanu wieści że powiedzieć, tylko mogę niekompetentny; zupełnie tu się czuję zewnętrzny obserwator Jako rozszczepione. światowej, w prasie widzę jak są, Kościoła interesów widzenia z punktu decyzji tej słuszności temat na Mniemania urzędzie. swoim na tchnienia ostatniego do trwać heroicznie postanowił który Papieża, choroba cieniem się kładzie zaś wszystkim Na , s.140. , s.135.

4 . Rzeczpospolitą: to jednak była klasa. Dziś Dziś toklasa. była jednak Rzeczpospolitą:

5 .

3 . Wieści z Watykanu Wieści czynią te święta czynią dramatycznie dramatycznie smutnymi

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 1 3 9 żałosne namiastki namiastki żałosne jej tylko Są istnieje. prawieSztuka nie

ŁkaszKu ucharczyk / Stanisław Lem… 1 40 Stoff: Stoff: Andrzej utopii, słusznie zauważa jak Lema przez w stworzonej Warto silne emocje. sztuki są ność nieobecność zwrócić na uwagę codzien- na sposobem świata, się hedonistyczne przeżywanie staje wartością Najwyższą metafizyki. kompletnymod odcięciem życia, bezrefleksyjnym to jednak przeżywaniem skutkuje dobrobyt – i równy w nimpowszechny jest Najważniejszy konsumpcję. na i mrowiskowe,Jest sztuczne egalitarne i nastawione wyłącznie się Obcymi. stają nauty astro- ludźmi, z perspektywy są Ziemi, choć a mieszkańcy planetą, się obcą rodzinna staje myślowy – planeta eksperyment ciekawy to ich Ziemiponadstona upłynęło Przynosi siedem. dwadzieścia lat, o kilka się zaledwie postarzał Bregg choć Einsteina – sowego konsekwencje paradoksu w powieści cza- pokazuje Pisarz żeglugi. Powracautworu. onrodzinną na latach planetę po kosmicznej główny którąbohater na trafiao Ziemi przyszłości, Bregg – Hal w Powrocie. Powieść pisarz wyraził moralizacją, opowiada z gwiazd i kompletną de- obyczajami czas z uświęconymi przez zerwaniem „płynności”, która postmodernistycznej skutkuje i krytykę jak felietonach: o Lemowskich tykułu prozy.swojej słowa Wojciecha Warto ar- przytoczyć z jego Kudyby tradycji, wbrewawangardowemu zupełnie jakby charakterowi do bardzo jest przywiązany autor mocno Szpitala Przemienienia iż się, wydaje i problemy naród. cały Co więcej, wy wzburzające . Kudyba, . 6 wiek W Jak przedstawia się więc społeczeństwo Ziemi przyszłości? Ziemi przyszłości? społeczeństwo Jak się więc przedstawia do tradycyjnych wartości, przywiązanie swoje że się, Wydaje spra-Te sercu były bliskie Lema jak obrazuje, przykładów kilka w dziedzinie moralnościw dziedzinie rolę zaś tradycji W szczególności i pedagogicznych. pewnych tradycji politycznych podtrzymania europejskiej, kultury kanonu i upowszechniania ocalania konieczność felietonista także podkreśla Lem wyraźnie , Wydawnictwo Literackie, Kraków 2003. Lem

– , s. 426, [w:] 426, felietonistas. ,

6 . Stanisław Lem. Pisarz, myśliciel, czło- myśliciel, Pisarz, Lem. Stanisław wszystkiemu estetycznego połysku wszystkiemu estetyczne, w elementy nadaniu na również jak człowieka, strzeni, prze- całej które zjawiskiem, wyposażeniu na estetyzacją – polega terium oceny drugiego człowieka wyznacza młodość, a w zasadzie a w zasadzie młodość, wyznacza człowieka ocenyterium drugiego ob. W.Welsch, ob. . Stoff, op.cit 8 7 9 i przeżycia”: wolnego czasu ludzkość „społeczeństwem współczesną nazywając Wolfgang o której pisze wieku, Welsch, XXI społeczeństwa zacji estety- z teorią koresponduje doskonale niepokojąco) (a zarazem

A świat przesiąknięty jest jest Zaprezentowany przesiąknięty w Powrocie świat z gwiazd tetyzacja. Studia teoretyczne , red. M. Golka, K. Zamiara, Wydawnictwo Ibidem Fundacji Humaniora, Poznań 1999. Sztuka i W pozbawionym problemów kry- materialnych społeczeństwie Z celowy, ukazujący istotny rys tej cywilizacji – płytkość doznań płytkość tej cywilizacji – istotny rys celowy, ukazujący autora, to brak lecz jest przeoczenie Nie teatrze dramatycznym. o literaturze Brak muzyce, wiadomości pięknej, informacyjna. papka i telewizyjna „Realu” gwiazd Merlina), kult (Pałac niebezpiecznych przygód substytuty jarmarczne namiastki, żałosne jej tylko prawieSą Sztuka nieistnieje. się ichsię całą na kulturę ochotę odbiera śmiechu do rozprzestrzenianie śmieszne, się wydać mogą rzeczywistości i niektóre upiększania strategie estetyzacji jaskrawe kwiaty Jeśli zbyt wolnego i przeżycia. czasu społeczeństwu festiwalów dostarcza przyjemności i zabaw kultury Rozkwit kultury. dla w ostatnich się latachstały wytycznymi i rozrywka Przeżycie całości. jako kultury określa formę naszej Coraz bardziej otoczenia. w przeżycia przedmiotów i bogatego stylizację elementów poza codzienności – poszczególnych przekształcanie estetyczne poza znacznie dzisiaj wykracza nurt Ten konsekwencji. bez ożywiający używanie rozrywka, przyjemność, estetyczna wartość pierwszoplanowa jako dominuje powierzchownej W estetyzacji , s.14.

es ., s.96. Procesy estetyzacji. Zjawiska, rozróżnienia, perspektywy rozróżnienia, Zjawiska, estetyzacji. Procesy

8 . Taki Świata obraz Przyszłego

9 .

7 . , [w:] [w:] , Siwizna narratora Siwizna budzi w nich budzi lęk

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 1 41 ŁkaszKu ucharczyk / Stanisław Lem… 1 42 niech wolno będzie oddać głos autorowi głos wolno oddać niech będzie prostu po Po zdrady formalizacji. czasowe, sy ulegają raz trzeci zawiera Małżeństwa wzniosłym. siępróbne na jużczymś jest okre- ludzi nie dwojga związek małżeńska, wierność jak już coś takiego tychNieistnieje znanych Breggowi. nie przypominają w niczym 11 10 kult ciała równie znakomicie wpisują się tezy Welscha: równie ciała znakomiciekult wpisują W ten się i nienawidzą jej. starość do trądu: boją ludzie przyszłości kosmonaucie naturę tych czasów, wyjaśnia tor, porównuje który Dok- wygląd. jest erotycznych, najważniejszy partnera w doborze sprowadzona została miłość do kwestii dobrobytu” iż w „epoce się, dowiaduje Bregg dewaluacji, rodziny całkowitej jęcie uległo fizyczny. wygląd więc jest wartością Najwyższą hormonowe. Po- kolor oraz włosów operacje poprzedni przywracające lekarstwa preparaty, odpowiednie są się używane objawówwania starzenia się starości, narratora Do dlatego siwizna ukry- budziw nich lęk. panicznie boją Bregg, napotyka których Ludzie, pozór młodości.

Ibidem. Ibidem Warto wspomnieć także o międzyludzkich relacjach, które o międzyludzkich Warto także wspomnieć ma rekompensować upadek norm moralnych rekompensowaćma norm upadek […] estetyczna stole […]. Kompetencja i formy grzecznościowe zachowania przy zasady się utrzymują moralnych najdłużej norm zanikających się,w świecie że Wydaje estetycznie. coraz są bardziej nacechowane międzyludzkie Także kontakty doskonale wystylizowanych modeli pokazowych która roztacza przed nami perspektywę nowego świata, pełnego im z pomocą inżynieria genetyczna – nowa branża estetyzacji, swoje dusze. Przyszłe pokolenia będą miały już łatwiej: przyjdzie medytacji i wykładach o erze wodnika uświetniają estetycznie biologicznej udoskonalają estetycznie swoje ciała, na kursach piękni ludzie. W gabinetach kosmetycznych i ośrodkach odnowy i wszystkiego, co jeszcze mogą mieć (albo przypisywać sobie) nowi Z każdej strony doświadczamy stylizacji ciała, duszy i ducha – , s.18. E s : i anestetyki tetyki

11 . 0 1 . istotę. z odpodmiotowie- Co ciekawe, w związku myślącą i czującą niżżywą, bardziej manekina przypominającym stałby sięczłowiek czymś w powieści – przedstawionej dziłoby do sytuacji dobro, istnieć co nie mogłoby doprowa-sposób w naturalny zła Bez człowieczeństwa. damentów Prowadzitą. to jednym iżzłoz fun- jest do wniosku, isto- niżżywą stopniu rzeczą natury, się onjego w większym staje „ciemnej strony”, jego pozbawia człowieka się go także zbawiając Ziemi. na ma nie czego w kosmosie niczego, sadną utopią –nie spotka człowiek bezza- są międzygwiezdne iżloty Hal, udowadnia, czyta książkę którego Starck, nie interesuje. Niejaki nikogo ogólnyna dobrobyt względu ze romantycznym wspomnieniem, już tylko mitem, który zapasy,czy niebezpieczne.Podróże zbyt są ponieważ kosmiczne są program zachowań.sporty, Zabronione takie są nożna piłka jak założony poza z góry wykraczałby który czynu, do jakiegokolwiek niezdolni i zniewieściali, słabi są mężczyźni Hala, niżsiod dużo są Ziemian – przyszłych wygląd na także wpływ wywiera tryzacja Be- Arkadią. się on doczesną wydaje pozornie i zazdrości – wiści stali pozbawieni atawistycznych i negatywnych emocji. popędów być jest jarzony Proces może z kastracją. ten sprawił, ludzie zo- że ten ko- przyczyny nie bez Neologizm się betryzacja. Ziemi wydaje zawiera w sobie więc posępne ostrzeżenie: po- Powrót ostrzeżenie: zawiera posępne więc w sobie zgwiazd pozbawionym w świecie niena- się więc agresji, znajduje Bregg Przyszłej zabiegiem i niepokojącym Najbardziej osobliwym Ciastogłowi kwaśną kwaśną Ciastogłowi swą fermentację wzięli za ducha wzięli za

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 1 43 ŁkaszKu ucharczyk / Stanisław Lem… 1 44 mianowicie zdolności do wyższych uczuć do wyższych zdolności mianowicie podmiotowość, się jego pozbawić funduje tego, czym na człowieka mało, by to Jest zbyt istnieć. to dowód to,i biologia na chemia że się jużnie zdaje co świecie we współczesnym czymś, czyli ciem, go uczu- ratujesię życie zdolna doHala miłości – i obdarowuje nałożonych niczeń genetyczne manipulacje kobieta okazuje przez Pomimo i kochanka. współlokatorka jego ogra- go Eri – wybawia rozpędza do granic możliwość. glider Odśmierci przygodę, giczną miłosnym,tra- chcąc niepowodzeniem i własnym zakończyć swoją rozczarowany Mężczyzna powrocie, po Hala. zastał światem, który metafizyki. pragnieniepoczucia życie oraz się o własne wyrażają boją nia, wolę istnie- wykazują człowieka – samego się bardziejod ludzkie cechy stwórców, swych przejmują egzystencji, stają człowieczej ułatwienie celemmaszyny, jedynie było początkowym których pozbawionąprzyjemnością, wyzwań ogólnodostępną, jest cie gdyzatracił człowiek instynkty, swe przyrodzone w sytuacji, a ży- 13 12 sięistotę na ludzką: co składa wszystkiego, ze inne szydzą nych głosów, niektóre coś litanii, wzór na z robotów odmawiają się kanonadzie mechanicz- Oszołomiony przysłuchuje człowiek gdzie astronauta natrafiauszkodzonych pełną salę na robotów. roboty.mianowicie złomu, scenę Warto w składnicy przypomnieć nabiera cech podmiotowości toniem człowieka są inny gatunek, rodę i podziwia krwisty wschód słońca. Ma rację Andrzej Stoff, Ma rację słońca. Andrzej wschód krwisty rodę i podziwia

Zupełn Ibidem Bardzo ważne jest także zwrócenie uwagi na próbę samobójczą próbę na zwróceniesamobójczą ważneBardzo uwagi także jest zjawiskiem: z kolejnym nietypowym Mamy do czynienia więc Utopii, Wydawnictwo Literackie im. Adama Mickiewicza, Białystok 1998, s. 93–94. go świata i relacja Hala i W finalnej scenie Hal wędruje w góry,scenie gdzie przy- kontempluje W finalnej Hal wędruje cywilizację… rozkładza środki historię, odraczające – za prucie mięs ducha, swą wzięli fermentację za kwaśną […] ciastogłowi , s.149. ie inaczej interpretuje ten fragment Mariusz Leś, który uważa, iż tego typu

złamania

E ri wynika z

12 . jego wewnętrznych reguł. Zob. M. Leś,

n iekonsekwencji Lema w

13

b . udowie fantastycznonaukowe‑ Stanisław Lem wobec przypomnieć sobie, gdzie dokładnie trafia gdziebohater: dokładnie sobie, przypomnieć własnych nigdy nie minie. Warto poza opowieść czasów rzucenia z wy- płynąca iżnostalgia sobie, Halnie coś uświadamia jeszcze, lekcja, której uczy nas Stanisław której nas Lem. uczy lekcja, to I jest naprawdę zagładę. na później czy ważna prędzej zanym ska- słabym, społeczeństwem funkcjonować, jest przestało ści o tradycjach zapomniano Ojców, moralno-w którym gdzie pojęcie Społeczeństwo, zabrane człowieczeństwo. wiekowi zostało… życie. rozegrać powinno własne się jego w którym czasem, tęsknił za wyobcowany się czuł tego,będzie i będzie iżjużzawsze świadom jest bezpowrotnie. minął Kosmonauta który się z czasem, dzenia narratora w stronę pogo- powieści nowegodomu, wyrazem jest swoich To, bliskich. wszystkich ty kończy się zejściem powieść że żywo- także życie,lecz własne nie tylko wyprawie gwiezdnej cił bohaterstwem: poświę- się niezwykłym doktor, wykazał Bregg któremężczyzny mu zabrano. do życia, Jak słusznie zauważa metaforę lecz nieku metaforędomu w ogóle, tęsknoty instytucji narratora Dom lat chłopięcych wypad- w takim stanowi mnienia. . Stoff, op.cit 15 14 domem za tęsknoty i nieprzezwyciężalnej z przyrodą z kontaktu płynącej siły poczucia co najpierwotniejsze, się z tym, zjednoczenia w kosmos, nowegolotu pokusy odrzucenie się z Ziemią, to iżjest moment ostatecznego pojednania pisząc,

S. Lem A Ten w której czło- „nowy, się ułudą, świat”, wspaniały okazuje Hal powraca w strony, więc wspo- pierwsze jego pochodzą skąd przywiodła mnie nocą na to na mnie nocą miejsce właśnie przywiodła pamięć nieuświadomiona może niejasna, to spotkanie – na niezmieniony, czekał stał, gdyby jak grzbiet a skalny podmurówki, obróciły w próchno, dawno się belki ostatnie głaz ani pewno Chmur. niezostał stoku Łowcy Z rudery trawiastym drewnianym schronisku przeciwległym, na To chłopięce w tej dolinie spędziłem lata – w starym, , Powrót z ., s.99 gwiazd, op. cit ., s.267.

Ω

14 . Jest sce- w tej jednak

15 ?

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 1 45 długoletniego burmistrza Klausa Wowereita kończy się epoka Berlina tęczowego. Berlin tęczowy oczywi‑ Berlin ście nie zniknie, lecz będzie musiał się pogodzić, że nie wszyscy życzą sobie, by był on jedynie taki. Berlin, fakt, zamożnej jest jednym z najbardziej tolerancyj‑ nych miast na świecie. Pytanie, czy laleczki ci, którzy tam przybywają ze wszyst‑ kich kontynentów, zamierzają się do tego dostosować, uznać to i szanować. Nie emigranci w Polsce Niekoniecznie. są zagrożeniem, nie, Z perspektywy polskiego gastarbeit‑ raczej głupkowaci era albo zamożnej laleczki, która ma apologeci uznawania tam mieszkanie i przeznacza wolny wszystkiego, co napływa, czas na nieokiełznaną zabawę, Berlin za absolutnie lightowe na pierwszy rzut oka sprawdza się jako i niepodlegające dyskusji idealna przestrzeń otwartości i bez‑ pieczeństwa. Dobrze się tu żyje, jest Daniel Koziarski w rozmowie gdzie pójść, realizować się seksualnie z Dawidem Kornagą i kulturalnie, że tak się wyrażę. Jednak Berlin przekroczył już dawno temu po‑ Pojechałeś obserwować ziom radosnego multikulti. Jest w nim multikulturalny Berlin i swoje coraz więcej wykluczonych, często przemyślenia na jego temat też na własne żądanie. To niekiedy zawarłeś w Berlinawie. Ale tych, potomkowie emigrantów, którzy ani którzy oczekiwali, że polscy myślą uznać zachodniej demokracji, czytelnicy dostaną jeszcze jedną którym imponują brodaci salafici, któ‑ lekcję „otwartości, tolerancji rzy szukają swojej tożsamości w kraju i europejskości” oraz wskazówki do pochodzenia, jednocześnie szprecha‑ „awansu cywilizacyjnego”, nie da się jąc od małego. Kilkuset z nich zdążyło ukryć, mocno zawiodłeś... wyjechać w ostatnim roku i walczyć w szeregach kalifatu islamskiego. Wal‑ – Ludzkie namiętności, ludzka po‑ czyć – to mało powiedziane. Brodacze trzeba przewartościowywania syste‑ z IS ścinają niewiernych, gwałcą kobie‑ mów, filozofii, wartości nigdy nie stała ty, reaktywują instytucję niewolnic‑ i nie stoi w miejscu. Wraz z odejściem twa. Mierzi ich nasze „wszystko wolno, przynajmniej część mediów głównego by sięwówczas objawił, natychmiast Ale ten polski brak obojętności, który zwoliłoby nampozostać biernymi. mówiąc o od dziwek, cóż, nasze nastawienie, nie w dych fanatyków, strasząc dziewczyny Mokotowie pojawiły siębojówki mło‑ Gdyby jednaknp.nawarszawskim nas, Polaków, to jakaś fikcja literacka. cy przeciwko Islamizacji Zachodu. Dla dlandes, czyli Patriotyczni Europejczy‑ gegen dieIslamisierungdesAben‑ c monstruje regularnie w (teraz nawet 7tys. osóbdziennie)de‑ np. odkilku tygodni coraz więcejludzi powołują sięnaochronę ko naHitlera i państwu”. Niesposóbzrzucić wszyst‑ siebie, pasożytując i naszego stylu, tymwięcejwezmą dla śmy! Imbardziej pozwolimy nakrytykę wiatr w Organizacje postfaszystowskie dostały chodzi imHartz go, nieprotestują, kiedynakonto przy‑ sięgają podorobek państwa socjalne‑ wszystko dozwolone”. Równocześnie tyzmowi. Stoi za nimizwiązek ciwko, jakdeklarują,religijnemu fana‑ doksie! miecką i siłą rzeczy zaczyna wzmacniać nie‑ o oznacza Patriotische Europäer

krótkich spódnicach, wyzywając je Ta pogarda dlazachodnich wartości

– demokracji i żagle, mówiąc: „A

nie tylko niemiecką prawicę.

ułańskiej fantazji, niepo‑

przeszłość. Nowe ruchy I V, z

asiłek socjalny. szkodząc naszemu

wolności. I

Dreźnie prze‑

– o, para‑

nie mówili‑ P E G

tak I DA , jest nieuchronny, w wiem, wiemnatomiast, że proces i tak jakinnekraje Unii;czy to źle,nie jeszcze brak euro… Nieprzyciągamy polskiej nietolerancji, rasizmu i nurtu wytłumaczyłaby jako wyraz w py nabrzegu Lampedusy. miodu i my sięmagnesem,krainą pełnąmleka, mokracją z Nie wierzę. Jesteśmy młodziutkąde‑ współczucia. gorsi. Mumie,nieludzie.Truchła bez Cisi, wycofani okazują sięczasem naj‑ Jeszcze straszliwszy niżten pierwszy. dzę, rozgrywa siędodatkowy dramat. mi. Nadrugimtle,którego niezdra‑ się w powiedzmy, Combat 18,rozprawia na scena:brygada polskiejbojówki, pluton egzekucyjny. gorąca i miar nieobojętności, kiedysytuacja – Jabym powiedział, że to raczej nad‑ paniczny strach przed nieznanym. strasznymi prostakami i który grzmiałby, że Polacy są autorytet moralno-intelektualny, i z uprzedzeń. Zaraz wyciągnięto by mó

mimo wszystko nadalniskim szafy jakiegoś boksera czy inny mniejszości, która właściwiestaty‑ Generalizując, czy tacy jesteśmy? W „Nasi wiąc o

Berlinawie jest taka znamien‑ tramwaju z

wódki, o ” cudzoziemcy pozostają stawiająca podścianąniczym

płacy minimalnej,a

ultratrudnym językiem

którym marzązastę‑ grajkami cygański‑

końcu i

odczuwają

my stanie‑

P do tego K

innych B, nie B,

tak

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 1 47 DwidKrnagaa o / Wywiad 1 48 szego rozczarowania. tości. Tak najłatwiej. Doczasu pierw‑ niestety, uważają jąza synonim otwar‑ kulturowego samobójstwa. Niektórzy, jej haniebnym wypaczeniem i niedorozwiniętą siostrą tolerancji, jest Ignorancja niejest młodszą, lekko cji mniejszości seksualnych czy kobiet. tradycja, nieusprawiedliwia deprecja‑ upaść namózg. Nic,anireligia, ani stwa, to moimzdaniem chyba musiał ingerencji europejskiego ustawodaw‑ kultywowania swoich tzw. praw bez szości, żyjąc w krytycznie pogląd,że wszelkie mniej‑ na ogólne trendy. Jeśliktoś łyka bez‑ owak niemożemy pozostać obojętni kreatywność. Rzecz w ność wpływa pozytywnie naogólną potrzebne i syfikacja sąnamwręcz estetycznie geniczności. Inność, etniczna dywer‑ etniczną donaszej słowiańskiej homo‑ ciężko porównać tamtejszą sytuację Holandia, Francja, Hiszpania czenia i,proszę, bez paniki.Szwecja, stycznie niemanajmniejszego zna‑ rze, czy jednakprofesjonalni publicyści rzy, pytanie, czy to jeszcze dziennika‑ „poprawnych politycznie” dziennika‑ można mieć napewno dohisterycznie rze, biedniludziepoprostu. Pretensje szkoda słów napogłębionekomenta‑ conych kibolinameczu biadoli,ech, nam daleko. To, że paruniedokształ‑ twa Aryjskiego z Do rasizmu, takiego w

wskazane, boróżnorod‑

Europie, mająprawo do

Teksasu, naszczęście

tym, że tak czy

stylu Brac‑

– nawet

aktem w pobytów swoich podczas ale w z wielu natomiast degradujące, zasady do co będzie z zrównanie Polaka statystycznego dla bo Niemcy, są Rosjanie niż zagrożeniem większym Polaków dla że takiego, coś powiedział Ziemkiewicz Rafał minusy. być namobojętne. Aniplusy, ani i co napływa, za absolutnie lightowe waci apologeci uznawania wszystkiego, sce sązagrożeniem, nie,raczej głupo‑ zatracili jakiś umiar i umiar jakiś zatracili i serc dusz, germanizacja Berlinawy Bohaterom dziennikarze). polscy ale niemieccy, nie piszą te artykuły o o piszą co tym, mediów polskich fascynacja niezdrowa marginesie, na Stąd, cywilizacyjnego”. „awansu uprawnionego tego do drogowskaz właśnie czy odniesienia punkt europejski jako się jawi wistych zagrożeń. Nieemigranci w i go, znajdującostatecznie wypaczenie obsesji, którzy szukają świata idealne‑ grający doswojej wyłącznie bramki w którzy ludzi, przetrąconą, polskość

niepodlegające dyskusji. brak rozsądku w

to f B n A ascynacji tym, co niemieckie, niemieckie, co tym, ascynacji iemieckiej prasie (mniejsza już już (mniejsza prasie iemieckiej erlinie spotkałeś na drodze drodze na spotkałeś erlinie , że w że ,

przecież nicnigdy niepowinno

nie grozi chyba chyba grozi nie s porej części przypadków przypadków części porej

oszacowaniu rzeczy‑

n

as Niemiec Niemiec as R r osjaninem osjaninem ozsądek?

u mysłów,

n Pol‑ as as cując czy realizując artystyczne projek‑ przez jakiśczas, uczącsięjęzyka, pra‑ żałość i udawać kogoś, kimniejesteśmy, to awansu cywilizacyjnego zaczynamy go nieuchronnego dążenia doowego niędzy i mu podległych. Jeślitylko dlapie‑ ale onpatrzy z pracujących u upraw truskawek patrzy z spasiony bauerz nacja naszym krajem. Pewnie jakiś miłość, to zaczyna sięwręcz fascy‑ dochodzi dotego polsko i ich mowy. Spotkałem wieluNiemców uszy, słysząc takich nowych mistrzów cjonujące i obcym akcentem, noto jest depre‑ go, a faktycznie udaje,że zapomina polskie‑ chce żyć, jego sprawa. Gorzej, kiedy ani mentalnie, anietnicznie. Gdzie w niejako rozpłynąć sięw nią. Polskiemu emigrantowi łatwiej owieczkami, które niewiedzą,co czy‑ raczej nazwał jebiednymi, czarnymi t – Jakw w pochodzenia. Szczęśliwie naprzykład dodatkowe punkty za negację swojego gro, jeślidziękitemu mieliby dostać tacy, co by godność wystawili naAlle‑ ścią, wręcz przeciwnie. A

aj pasąsięczarne owce, choćjabym żaden z

Berlinie wieluPolaków przebywa Berlinie, czy w

wypowiadane słowawypowiadane lakieruje

smutek. Cóż, zawsze znajdąsię każdym stadzie, również i z

nich nieraził antypolsko‑ tajonej niechęcidonasze‑

sami Niemcyprzecierają

niego gastarbeiterów,

pogardą nawszystkich

Paryżu, nieróżni się południa, potentat

tłumie, czy to -

niemiecka jeśli jeszcze

pogardą na

tu‑ lecz kiedybierze udziałw mieszkać, gdzie musiężywnie podoba, nia, jacybyć powinni. Każdy maprawo bią, to samisobie szyją jakieśuroje‑ od nichtego niewymaga, jeślito ro‑ że powinni założyć maski.Zresztą nikt ty, dlatego nieczują sięprzytłoczeni, że polscynarodowcy w nie brakuje w a strony jest ongorzki i salon. I pod kątem swoich potrzeb tzw. i powieści budzązbyt dużąsympatię nie złamiei prawicy, aleteż takiego, którego nigdy niezostanie bohaterem drogami. Takiego, który niewątpliwie pisarza chadzającego swoimi Zawsze postrzegałem cięjako pomidorami. dostanie w nie dziwi,że potem zamiast oklasków miec/Anglik/Holender”, to niech się teatrzyku to ze „Jaki Nie‑ mnienowy mocniej przejechać literackim spotkałeś się również z marszów pewną skrajną grupę.Czy patriotyczno że wyciągasz przed nawias Ja zarzuciłem ciw pewnej dobrotliwej wyrozumiałości. paradoksalnej życzliwości czy wręcz polskich nacjonalistów przekonanie. Kreślisz portret

straciłeś okazję, żeby sięponich

bywa, że i

Berlinawa

twarz paroma zgniłymi

nie przeformatuje przerażający, z ‑ niepodległościowych

nim pewnego rodzaju

w swojej recenzji, zmacnia to

ironiczny,

– z zarzutem, twojej

castingu do

jednej drugiej

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 1 49 DwidKrnagaa o / Wywiad 1 50 mentalnego Mordoru, a dotknąć inności,poczuć tchnienie mocy języka i nie odśrodka. Starałem sięużyć całej niejszej awersji, zalewając podstęp‑ tolerancji ukrywa sięulewa najwstręt‑ czasem podnajszerszym parasolem ma nikogo, kto byłby ichpozbawiony; ko ubraną w to bez znaczenia jako takiej, z Fascynuje mniewrażliwość jednostki poświęcić, nawet błądząci dla których potrafią sięautentycznie tości, które majądlanichznaczenie, dowalę, obnażę i górnolotnego: Jużjawiem,jużim dowisk naprawdę skrajnych dezaprobatę dlasposobu,w przedstawiłeś, wyraziły jużswoją walcem? A wać z język, uprzedzenia duże i biologiczną, wrzuconą w czynienia z kwestię rasy. Źródła ichtroski o na mainstream polityczny, istotną go. Przyczyny ichwściekłości, niezgody berlińczyka Uwe z prozaik, motywacje Chrobrego, Uliczy terologicznie. Próbuję zrozumieć, jako staci byłyby zwyczajnie płaskiecharak‑ w – Być może Berlinawa zaprezentowałeś w cz

y środowiska bliskietym,które polskiej prozie próbą pokazania śro‑ całą konsekwencją eksplorację

człowiekiem, nagą,botyl‑ może z

parę ciuchów, jednostką lewa, prawa, ze środka,

stylu, by choćnachwilę

– zawsze mamy do ośmieszę!. Takie po‑

Podziemia Aryjskie‑

drugiej strony,

swojej książce? jest pierwszą

może zrealizo‑

życie, naród, małe. Nie

krzywdząc.

– bez tego

jaki je

war‑ postaci. I zdolność empatii podczas kreowania jednak dlamnienajważniejsza była wanego researchu, który zrobiłem, to poczęści zasługa dosyć zaawanso‑ czasowym postrzeganiu. Wiem,że jest wyłącznie o wyłącznie tej powieści… dlatego, że zwyczajnie nieprzeczytały środowisk, które wspominasz. Może dotarły domniegłosy dezaprobaty od płaszczyzna interpretacji. Dotądnie zyskuje, gdyż otwiera sięw nie traci, nadal ostrzegając, a go i obserwatora, który niewyklucza niko‑ że nawet potrafi coś zmienićw ją czytelnikowi zapomnieć o chologiczna postaci długo niepozwala‑ opisu zdarzeń oraz wiarygodność psy‑ niektórych krytyków, że sugestywność papierowe truchła,a jako istot z sowych poglądach.Niepokazując ich bardziej intensywnych, bezkompromi‑ ról, które napisałodlaniejżycie do zawodowo-edukacyjnym ucieka od postać Oli,która podpretekstem tkance narodu. Stworzyłeś również jednak kierującnaludzio ne światło nanarodowców, główne ideologia. niespożytej siły, jakąpotrafi stworzyć Ale tej prozy i sobie, poczuje sympatię, to plusdla

Berlinawa niczego. Jeśliktoś, nawet wbrew

chęć zachowania postawy

tej opowieści. Bonicnatym Berlinawa

krwi i krwi

narodowo-radykalnej

niejest książką

kości, stworzyłbym rzuca delikat‑

tak jużsłyszę od

znacznie

niej kolejna

lekturze,

jeszcze

dotych‑ T rozgrywa sięw pierwszych stronach, naktórych akcja w definicję „olowania” czytelnik odkryje tego istotnego wątku, rozbudowaną byle „olować”. Pozwól, nierozwinę wyczuwalne. Znajdzie każdy pretekst, Także w tłumaczka, pragnie siędokształcić. Jednak Olaniejest emigrantką, ona, nie pozwalają cieszyć siętym,co ma. skazujące jąnapermanentny niepokój, przez niąpoliamoryczne usposobienie, sualizm i seksualnością. Jejrozkwitający bisek‑ matka, ucieka również przed swoją jak nazwy miast. Ola,w ności w torii. Tu łącząsięsprzeczne namięt‑ różnych i postawach, diametralnie odsiebie Tak, rodu liberalno – Właśnie,dochodziteż tkanka na‑ nową falę nowej fali emigracji... może niesłusznie, bowłaśniemamy trochę i wybrzmiał Temat o międz spółki ze społecznymi regułami postaci, że pojawiało sięnawet doprowadzonej dotak skrajnej Mimo propagandy sukcesu świątyni techno, klubieBerghain. en wątek mniejednakinteresuje.

książce, i Berlinawa y innymi odroli matki Polki.

pewną rozedrganą całość, tak

tym, co nieodgadnione, lecz

nowej fali emigracji chyba już

coraz bardziej afirmowane skonfrontowanych w

to prawdopodobnie jużna - to opowieść o

radykalna legendarnej berlińskiej

się wyjałowił, ale się wyjałowił,

końcu młoda (śmiech).

dwóch

tej his‑

–

i – Byłbym ostatnim ignorantem możliwość, uciekliby doBerghain? gotowi przelać krew czy, mająctaką się młodziPolacy tory? Jaktwoim zdaniem zachowaliby pchnęła Warszawę napowstańcze krwawych inklinacji.Donbas,pustko‑ drzwi, domagając sięuznaniadlajej ponownie puka, ba,wali brutalnie do statacja. Narubieżach Ukrainy historia nie musi”. Alejakże to fałszywa kon‑ zdanie: przelewać „Dziśjużnikt krwi bardziej wygodną odpowiedzią byłoby kusić sięo tak, uciekliby. Jest nasza dużo, by po‑ gdybym definitywnie odpowiedział, że Czyżby była to w i postawy, w tego „olowania” z i wielu Polakom żyje siętrudno czasów Jagiellonów, bardzo najlepszą sytuację odzłotych pokoleń? A czkawka potraumie poprzednich bardziej znośnądlasiebiei organicznej, żeby uczynić tę Polskę rzeczywistości wokół siebie,tej pracy się ważniejsze niżpróba zmieniania dokształcenia sięnaZachodzie, stają w za granicę. Mam jednakwrażenie, że przekonanie, że mamy w publicznie sformułowane

uczniem z chęć skonsumowania Zachodu lub ekonomiczna desperacja pchaich

motywacji wielusporo jest chęci

jednostkowe wnioski.Naj‑

jedynką w co gdyby historia znowu której wygodny egoizm

jakimś sensie en masse?Byliby

Berlinaw

dzienniczku,

Polsce

innych? y. Czy

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 1 51 DwidKrnagaa o / Wywiad 1 5 2 na próbach z wyjścia księżyca pokuty, zdzierając sobiepalce nieważ a ści nietłamsićswoich pragnień. Po‑ człowieku, staraj sięw gdziekolwiek żyjesz i odmawiała. Emocjii je siętym,czego sobieniepotrzebnie Zachodem jako takim. Olazachłystu‑ kontekście. Olaniezachłystuje się lektyczny umysł dobrze prawił w dawkować jąsobieostrożnie. Ten dia‑ to bardzo niebezpieczna rzecz. Trzeba Klasyk zwany Leninempisał:Wolność w wać, że nicsię niedzieje,że wszystko być mentalną ladacznicą, żeby uda‑ dów w gają sięw i wie smoka Putina... Na pustyniach Syrii wie: „Dobra, dobra, bez takich łzawych masz zrobić teraz, rób teraz. Ktoś po‑ łudźmy się,że kiedyś będzielepiej.Co stawom. Mającjednojedyneżycie, nie przeciwko swoim zachowawczym po‑ Pielęgnujmy również ideępowstania góły. Pielęgnujmy pamięćpowstań. obojętności nacałego, miłujmy szcze‑ go, by niezwariować, by nieoddaćsię w cją i ną pasją.I nadrabiać zaległości z obok naszego bloku. nieuprzątnięte psie kupy naskwerku

Iraku nawiedzeni degeneraci prześci‑

przepaściach bez Wyją wyjścia. do porządku, a P

owracając doberlinawowej Oli. bez konsekwencji, drudzy lądują

cięciu głów naminutę. Trzeba

nuż cisięodwidzii

okrucieństwie i o

ile jednirobią to z

jedyny nasz problem to

doznań. Wniosek:

cokolwiek robisz, tej matni. Dlate‑

autodestrukcyj‑

miarę możliwo‑

biciu rekor‑

zaczniesz

gra‑

tym podzielony, coś w obowiązków. Polski naród jest wykonywanie swoich codziennych kawie ze znajomymi, oraz przykładne życia, choćby i martyrologii i patriotyzmem niejest celebrowanie mnie, że mam siedzieć cicho i Przestańmy stroić sięw wej grzecznie doworeczka zgarniam. nieczystości Maxa ze ścieżki rowero‑ robienie łaski,jakito ze mniePolak, bo obowiązek! To jest przyzwoitość, a ni ków, zwracanie uwagi w nadziury – Sprzątanie popsie, płaceniepodat‑ zachować substancję? płaszczyzny porozumienia, żeby stwierdzenie. Gdziezatem szukać nie jest to paradoksalnie takie głupie się, żeby sięzjednoczyć do węgierskich studentów: Podzielcie Wałęsa powiedział jakiśczas temu a poglądów „mentalną ladacznicą”, psie. Ty nazwiesz głosicielatakich Jes taki zdrowy rozsądek. To najlepsza dieta, by zachować jako ni społecznieodemniewymagają”. wedle tego, co rzekomo lepiejustawie‑ „A brze wiem,czego pragnę”. Odpowiem: pouczeń. Nieustawiaj mnietu,jado‑

on odpowie ci,że dlaniego

– to niejest patriotyzm, to jest nasz

K tem patriotą, sprzątam poswoim proszę bardzo. Leczniekrępuj onsumujmy, unikając przeżarcia.

klęsk, aleafirmacja

w

Starbuniu przy

nim pękło.To chyba

. I piórka panów

wiesz co,

kiw ać się

jezd‑

nie

. StypendystaBerlinawy programu literackiego Dagny (2011)iGoethe Institut (2012). (2007), Znieczulenie miejscowe N wid D w że polskinaród jest podzielony, że coś niej. Niemamjednakproblemu z coraz rzadziej. Za to jeślijuż,to dobit‑ kiedy i wpisany w we mnie nie dziwi”. Więc znów ból. Ból w dy coś za serce chwyta, że „a praw, jakimicieszą siętubylcy. Wte‑ wspólnoty. Że niemamy wszystkich tu obcy, że nienależymy dotutejszej wamy, że chcącniechcąc,jesteśmy Kiedy będącza granicą, nagleodkry‑ Czy wyobcowanym wbrew intencjom. zazwyczaj w chodzi i mi się,że tę świadomość, skądsiępo‑ do oklasków dlaobcejtrupy. Wydaje downią, która niekoniecznie kwapi się jest maskąw nie krzywdzę? Patriotyzm… Patriotyzm sam fakt, że żyję, chodzę sobiei jeszcze zażądam upustów w nego wykonywania obowiązków. Może pa łaskawców i niektórym Skargom tylko tak sięwyda‑ a

nim pękło.Może pękło, a kraju to jest inaczej, nikt sięniczemu triotyzmem nienazwałbym codzien‑ K

o samych ras, choćnaszczęście

r co warto doceniać,zyskuje się a

relacje narodów, religii, nie‑ g

dobrodziejów. Również sytuacji bycia poniżonym. a –aut a

teatrze narodów, z or powieści: Poszukiwacze opowieści (2008),

może co sklepie za

u

mnie

Single+

nikogo wi‑

tym, (2010), porzucić rojenia o a większą energię będąkumulować, więcej osóbbędzietak myślało, tym bezpieczeństwa swojego i sekwentne dążenie dodobrobytu oraz rowa Rota nadzieńdobry, tylko kon‑ nie będziesłowo samow mamy hołubićpatriotyzm, to niechto i nie. Dlatego, świadom niedoskonałości ludzkich namiętności. Globalniei wiązkiem jest minimalizowanie złych, kiedyś, w zobowiązań płaceniu rachunków i zanej digitalowo, bez krętactwa przy wej, dobrze skomunikowanej, powią‑ nizowanej wspólnocie. Może finanso‑ śmy zbytnimi indywidualistami i O wojny były, sąi do realizowania teraz, zaraz i jest mibliska. Taka też jest możliwa je. A Hebdo”. no przed masakrąwredakcji „Charlie a Polska jako miejscedogodnego życia, ność pożytecznych współzależności.

swojej, i

D nie Polska rojeń o więc i Cięcia

R

E było kiedykolwiek całością? Jeste‑ DAKCJI (2003), (2011)oraz wydanej wzeszłym roku

skuteczniej działać. Społecz‑

świecie spokoju i świata, uważam, że jeślijuż

– taką Polskę wolę, taka Gangrena (2005), : W

będą, a ywiad przeprowadzo‑ywiad

wielkiej, zhomoge‑

Polsce.

regulowaniu

naszym obo‑

sobie i

bliskich. Im

pokoju Rzęsy naopak Ω

już, a

warto mino‑

lokal‑

– bo nie

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 1 53 Jarosław Jakubowski

BOHATER NASZYCH CZASÓW

W teatrze i filmie obowiązuje niepisana zasada obrony postaci. Reżyserzy i aktorzy szukają więc w najgorszych szujach jakiegoś usprawiedliwienia, czegoś, co sprawi, że postać stanie się niejednoznaczna, a przez to ciekawa. Dobrze sprawdza się trudne dzieciństwo, tatuś pijak, zaborcza matka, ksiądz pedofil. Robi się wiele, żeby ocieplić wizerunek bohatera. Dzieciobójczynię sadza się nago na koniu, wielokrotnego mordercę umieszcza na uniwersytecie, a zbrodniarza wojennego na koszulkach. Dobrzy ludzie nie mają czego szukać w teatrze i filmie. Może jeszcze ewentualnie w życiu, ale jak wiadomo, sztuka już dawno przestała zajmować się życiem, wybiła się na niepodległość i sama zaczęła dyktować warunki. Po pierwsze nic tak nie męczy jak bohater pozytywny. Po drugie publiczność chce się rozerwać, najlepiej wiązką granatów w wypełnionym autobusie, metrze, samolocie. Po trzecie i po każde następne – zawsze można powiedzieć, że to reakcja na „zło tego świata”. Jestem pewien, moi przyjaciele, że właśnie teraz jeden z was, a może więcej niż jeden, może już nawet cały legion, pisze historię, której głównym bohaterem jest potwór o niewyobrażalnie szerokim wachlarzu zbrodni, o niewyobrażalnie głębokim stopniu zepsucia i o niewyobrażalnie sympatycznym sposobie bycia. Może to ojciec, który zatłukł synka, bo ten przeszkadzał mu w odpoczynku? Albo nastolatek, który dla zabawy torturował, a w końcu zabił przypadkowego przechodnia, by wszystko to sfilmować? Wybaczcie, nie chcę mnożyć przykładów okropności, sami wiecie najlepiej, na co jest dziś zapotrzebowanie. Ale założę się, moi mili, nawet o wasze dusze, że jeden z was, a może już cały legion, właśnie teraz pracuje nad tym, by waszemu bohaterowi dodać tajemnicę, a oskarżeniu – solidny znak zapytania. W ten sposób miecz, który niechybnie spadłby na kark złoczyńcy (gdyby nie wasza wytężona twórczość), zatrzymuje się w pół drogi, i tak sobie wisi bardzo malowniczo. W wyobraźni już widzę splendor, na który tak ciężko pracujecie. I jakiś grób na jakimś cmentarzu. Samotny. Jarosław Jakubowski

TRAKTORY ZDOBYWAJĄ LATO

Jadą moją ulicą od świtu, jadą przez cały dzień i głęboką nocą, traktor za traktorem, przyczepa za przyczepą; mężczyźni w kabinach są znużeni słońcem, ale pewnie trzymają kierownice; dumni wiozą zbiory przez miasto, dodają gazu, żeby każdy słyszał.

Ciemne rzepakowe ziarno wypełnia betonowy brzuch elewatora, który jest jak wielki pomnik ludzkiej pracy, a ciągniki wciąż nadjeżdżają, w powietrzu niesie się ich pomruk. Potrwa to jeszcze kilka dni, potem ruszą transporty ze złotym zbożem, które właśnie dojrzewa.

Polskę trzeba kochać, mówią ciepłe lipcowe noce, tak właśnie, kochać, bo jeśli nie kochasz kraju, który dał ci język, stajesz się podobny do sporyszu w ziarnie, zaraźliwie samotny, więc gdy nikt nie słyszy, szepcz jej najczulsze słowa, ćwicz. Nawet jeśli odpowie ci szyderczy śmiech.

21 lipca 2014 Jarosław Jakubowski

***

Wczoraj umarł Różewicz. Nic się nie zmieniło. Pojechałem do pracy. Ten sam chodnik pod nogami i może tylko liście w słońcu zaskakująco świeże.

Ludzie płynęli ulicą, mozolnie pracując kończynami, jakby chcieli uciec przed wodospadem. Ale nie zmieniło się nic, poza upływem impulsów w komórkach i bezdotykowych myjniach.

Po południu jak co dnia wsiadłem do autobusu i wróciłem do domu. Było pięknie, ale nie było już powrotu, bo wszystko się zmieniło. Wczoraj umarł Różewicz.

25 kwietnia 2014 Nikołaj Trubieckoj W sprawie kwestii ukraińskiej* Ukraińcy uważali redakcję Tak się rzecz ma ze stosunkiem kultu‑ moskiewską kultury ruskiej za ry popiotrowej do przedpiotrowej. Jak zepsutą z powodu kiepskiego wiadomo, historycy kultury rosyjskiej wykształcenia moskwian, wytykali stale wskazują na wiele zjawisk wiążą‑ im brak szkół i chełpili się przed cych popiotrowy okres kultury rosyj‑ nimi stanem swojego szkolnictwa. skiej z przedpiotrowym i pozwalających Moskwianie zaś uważali ukraińską twierdzić, że reforma Piotra była przy‑ (zachodnio-ruską) redakcję za gotowana przez określone prądy kultu‑ zepsutą z powodu heretyckiego ry wcześniejszej. Jeśli ogarnąć spojrze‑ łacińsko-polskiego wpływu niem wszystkie te, odnajdywane przez historyków, wiążące nici między kultu‑ 1 rami sprzed Piotra i po nim, to powsta‑ Reforma Piotra I stanowi ostrą cezurę jący obraz można opisać następująco: między epokami w historii kultury ro‑ o gwałtownym i całkowitym zerwaniu syjskiej. Na pierwszy rzut oka wyda‑ tradycji można mówić tylko w tym wy‑ je się, że za Piotra nastąpiło całkowite padku, jeśli przez „kulturę rosyjską” bę‑ przerwanie tradycji i że kultura Rosji po dziemy rozumieć tylko jej wielkoruską Piotrze nie ma nic wspólnego z wcze‑ odmianę: w kulturze zaś zachodnio- śniejszą, niczym nie jest z nią powiąza‑ -ruskiej (w szczególności ukraińskiej) na. Ale takie wrażenia zazwyczaj bywają za Piotra ostry rozłam nie nastąpił, błędne: tam, gdzie na pierwszy rzut oka a ponieważ ta kultura ukraińska i przed istnieją takie ostre rozłamy w historii Piotrem zaczęła przenikać do Moskwy, jakiegoś narodu, bliższa analiza ujawni generując tam określone współbrzmią‑ fantomowość takiego rozłamu i obec‑ ce z nią prądy, to można sądzić, iż kultu‑ ność niezauważalnych na pierwszy ralna reforma Piotra była przygotowana rzut oka związków między epokami. także w Wielkiej Rusi. blem stawiano w przed końcem pierwszej XV połowy wijały sięnatyleróżnymi drogami, że jak i dzącej zarówno dlawielkoruskiej, w blem zespolenia tych obydwu redakcji czeniu Ukrainy pojawił sięz samej ogólnoruskiej kultury. Po przyłą‑ dwie redakcje (różne tej indywiduacje) zała patrzeć nate dwiekultury jako na całkowicie niezależnych odsiebiei lała rozpatrywać obydwu kultur jako dziedzictwa kulturalnego niepozwa‑ jedności nocześnie żywa świadomość ruskiej rami była jużbardzo głęboka. Alejed‑ wieku różnica pomiędzy tymikultu‑ Rusi i mieli, iżw wu. Być może rozsądni ludzierozu‑ heretyckiego łacińsko uważali zaś ukraińską (zachodnio nem swojego szkolnictwa. Moskwianie niu jednejz obydwu redakcji, co o własnej: myślano nietyle o jednocześnie miałai - brak szkół i wykształcenia moskwian,wytykali im ruskiej za zepsutą z uważali redakcję moskiewską kultury „prawidłowej” i tej” i połowy XV połowy ruską) redakcję za zepsutą z

jedną całość. Jednakże przy tympro‑ XV W

małoruskiej

zachowaniu drugiejjako jedynie ciągu XV, ciągu XV, Kultura RusiMoskiewskiej roz‑ i

wspólnoty bizantyjskiego tym sporze każda ze stron I

I

chełpili sięprzed nimista‑ wiek nich jako redakcji „zepsu‑

autentycznej. Ukraińcy 1

narodowej miłości u kultura Zachodniej formie dośćkrzyw‑ I wiek

po nie miałaracji, -

polskiego wpły‑ wodu kiepskiego wyeliminowa‑ u i

pierwszej

zespoleniu kolei pro‑

powodu -

ka‑ I I zachodnio na Ukrainie panowała czysta kultura takiej unifikacji nieprzeprowadzono: ukraińskim. Alew cję, przy czym wielkoruskie zastąpiono dzinie przeprowadzono pełnąunifika‑ ksiąg przez redakcję ukraińską) i zastąpienie redakcji moskiewskiej tych prawienie” ksiąg donabożeństwa (czyli większość z ski. Alerozsądnych było niewielu, zaś od wieluwpływów przejętych z dać szkoły, zaś naUkrainie uwolnić się że naWielkiejRusitrzeba było zakła‑ reforma patriarchy Nikona. W bardziej odpowiedzialne kroki pierwsze kroki. Coprawda były to naj‑ rosyjskiej redakcji kultury ruskiejtylko ców mogłoznacznieutrudnići podczas gdy niezadowolenie Ukraiń‑ w ruskiejw tury dzinach kultury i w Ukraińców, rząd moskiewski uczynił nie Ukrainy. Alestanąwszy postronie uniemożliwić prawdziwe przyłącze‑ buntów o sów mogłonajwyżej doprowadzić do uniknione niezadowolenie Wielkoru‑ widzenia było całkowicie słuszne: nie‑ Ukraińców, co z rachunku car. Rządstanął postronie powinien był rząd,czyli w tego, którą z problem praktycznie sprowadzał siędo nieprzejednane stanowisko. Dlatego

kierunku uznania„prawidłowości” całości odrzucić. Decydować o

charakterze czysto lokalnym, - ruska beż żadnej wielko‑

obydwu stron zajmowała

tych dwóch redakcji kul‑

całości przyjąć, a

politycznego punktu

życia przed Piotrem

pozostałych dzie‑

ostatecznym

tej dzie‑

– „po‑ nawet

którą Pol‑

cała

tym

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 1 5 9 NkołajT i rubieckoj / W sprawie kwestii ukraińskiej 1 6 0 niczną i żyje i ta zaś kultura, która odczasów Piotra kultura moskiewska za Piotra umarła, i skiej postarał sięcałkiem wykorzenić tę wielkoruską redakcję kultury rosyj‑ w celów Piotra, alewręcz przeszkadzała ności była nietylko nieprzydatna dla skiej redakcji tej ostatniej) i elementy kultury europejskiej (w ruskiej, która jużwchłonęła niektóre - odwrotnie (ówcześni moskiewscy nacjonaliści) dentaliści”) szli dosyć daleko, innizaś przedstawiciele elity(ówcześni „okcy‑ - dodawaniu elementów zachodnio i mies ruskiej domieszki, naWielkiejRusi ukraińską. do dalszego rozwoju, uczynił redakcję rosyjskiej, służącąza punkt wyjścia fobii i dzięki swojej zaakcentowanej europo‑ wielkoruska redakcja kultury rosyjskiej w wiała tendencję dodalszej ewolucji mogła być przydatna tylko zachodnio jasne, że dlawykonania tego zadania europeizację kultury rosyjskiej. Jest stość tradycji wielkoruskiej.

ruska, ukraińska redakcja kultury ruskich dokultury wielkoruskiej jedni zniszczyć i zachodnio

realizacji tych celów. Dlatego Piotr tym samym kierunku. I W Car Piotrwyznaczył sobiejako cel zanina kultury moskiewskiej

ten sposóbstara wielkoruska rozwija sięw tendencji dosamowystarczal‑ bezpośrednią kontynuacją nie

– starali sięutrzymać czy‑

- jedyną redakcją kultury ruskiej, przy czym w

Rosji, jest orga‑

odwrotnie:

przeja‑

tym

pol‑ -

–

– -

li jak i we zarówno podwzględem słownika, trwały (naprzykład le, alenapodstawie tych, które prze‑ przetrwało donaszych czasów niewie‑ ustna; pisemnych utworów poetyckich cza), ale tradycja ta była przeważnie gata tradycja poetycka (wierszotwór‑ skiej. NaRusiMoskiewskiej istniała bo‑ cerkiewnosłowiański redakcji kijow‑ służył za podstawę dla„słowiano kiem cerkiewnosłowiańskim, który po‑ rodzajach literatury, tak że tymjęzy‑ kiewnosłowiańskiego, przyozdobiony z dość czystym językiem wielkoruskim tej tradycji poetyckiej: jejjęzyk był jasne wyobrażenie o Piotra i - obserwujemy również w skiej redakcji przez redakcję kijowską Później to samowypieranie moskiew‑ moskiewską w cerkiewnosłowiańskiego wyrugowała sów Nikona redakcja kijowska języka XV tego języka w zyk cerkiewnosłowiański. Aleredakcje Moskiewskiej, jaki religijnej i kim używanym w na przykład literaturę. Językiem literac‑ wszystkich gałęziach kultury. Weźmy skiej kultury. Można to prześledzić we moskiewskiej, leczkijowskiej ukraiń‑ rosyjskiego” języka literackiego epoki

niewielkim dodatkiem elementu cer‑ – ZłymLosie I I wiek

składni oraz stylistyki. Jużza cza‑

późniejszej, jest właśniejęzyk u były niecałkiem jednako‑

naukowej zarówno naRusi

), możemy wyrobić sobie Kijowie i

księgach liturgicznych.

literaturze pięknej,

Zachodniej, był ję‑ Opowieść o

osobliwościach

Moskwie do

innych

Niedo- -

na w nosłowiańskim. Literatura narracyj‑ wywodząca sięz odtąd istniała tylko tradycja poetycka, kulturalnym) warstw społeczeństwa ludu”: dlawyższych (podwzględem ruskiego typuostatecznie odeszła „do Piotra poezja rosyjska starego wielko‑ Sylwestra Miedwiediewa. Odczasów ezji: przywołajmy chociażby znanego scowi naśladowcy tego rodzaju po‑ Pojawili sięw podobne wiersze Symeona Połockiego. Piotrem: były naprzykład popularne tamtych czasów) przenikały jużprzed li w i klas wyższych ruskiejspołeczności,jak był językiem konwersacji i żargonie, który naRusiZachodniej - chodniej zarówno w Pisanoterymu. „wiersze” naRusiZa‑ na wersyfikacji sylabicznej i na dopolskieji książkowa tradycja poetycka, zbliżo‑ chodniej uformowała sięinna,czysto pieśni ludowej. Tymczasem naRusiZa‑ zasadach, co wersyfikacja wielkoruskiej niczna, lecz opierała się na tych samych wersyfikacja była nie sylabiczna i pewną tradycyjną konwencją poetycką, Moskiewskiej, jaki „wierszy”, pisanych w w wiersze (przy tym, masięrozumieć, Wielkiej Rosji takie zachodnio

polskim (ściślej:białorusko w

języku cerkiewnosłowiańskim, czy‑

języku cerkiewnosłowiańskim. Do

ogólnoruskim języku literackim

prozie istniała zarówno naRusi

Moskwie nawet miej‑

dlatego ufundowana

zachodnio

Zachodniej, ale

tym rusko

języku cerkiew‑

ekonomii

- - na użyciu ruskich polskim) - ruskie -

n ie to‑ o jej rozwój (por. na przykład Jaworski, ostatecznie utrwalili tę trady‑ się z mię Mohylańską. Moskwa zapoznała nic wspólnego z kaznodziejską. Aletradycja ta niema artyzmu zakłada starą ustną tradycję nęła, niezdążywszy w miejscowa moskiewska tradycja zagi‑ tradycji przekładowych opowieści: się właśnieku tej zachodnio na w kiewskiej. Rosyjska literatura narracyj‑ strumieniem wlewa siędoRusiMos‑ rusk w i ku zaczęła sięszczególnie wzmacniać opowieści, która właśniew swoja oryginalna tradycja prozatorskiej na RusiMoskiewskiej istniała również prawie przekłady. wyłącznie Natomiast całą literaturę narracyjną składałysię czości oryginalnej i polski niepozwalał rozwinąć siętwór‑ w oratorzy, Teofan Prokopowicz i miast za czasów Piotra słynniukraińscy ską nadługo przed Piotrem. Nato‑ chodnią przez szkoły brackie i nej retoryki, wprowadzoną naRuśZa‑ ma jest w styl utworów protopopa Awwaku‑ istniała również naRusiMoskiewskiej: nąć. Sztuka oratorska prawdopodobnie i

tworzyć nadzieje na pomyślny dalszy pomimo swojego pozornego braku

S ciągu całego XV tej ostatniej przytłaczający wpływ awwie Grudcynie a przekładowa opowieść szerokim

tą ukraińską tradycją kaznodziej‑ prozie z

pewnym sensieoratorski

okresu poPiotrze zbliża

tradycją scholastycz‑ I I

wiek w ). Jednocześnie

rezultacie na

pełni sięrozwi‑ u zachodnio Opowieść

XV - ruskiej

Akade‑ I

I Stefan wie ‑ -

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 1 6 1 NkołajT i rubieckoj / W sprawie kwestii ukraińskiej 1 6 2 prawa „ruskiemu stylowi” przyznawano pewne jedynym rodzaju architektury, w nie architektury cerkiewnej (czyli w stwo ikonowe i wierców, zaś całe popiotrowe malar‑ z tradycja nadal była żywa tylko u dzinie malarstwa (w kiewnej), jak i muzyki, zarówno wokalnej (głównie cer‑ w literackiej. tradycji ukraińskiej nim przedłużeniem zachodnio przedłużeniem nim bezpośred‑ jest Piotrze po rosyjska literatura odgałęzieniach swoich kich W z jest związana genetycznie Piotrze po z dramaturgiczna literatura Rosyjska Połockiego). Symeona kład przy‑ (na ukraińskich autorów sztuki W Zachodniej. Rusi na tylko istniała Piotrem przed maturgiczna dra‑ literatura Wreszcie Awwakuma. w raskołu wódców z wydobywanych nauk, oprócz świadectw żadnych sobie po w a ukraińskiej, tradycji tej właśnie korzeniami sięga i jak cerkiewna, zarówno rosyjska, retoryka późniejsza cję. Cała rze wystawiano, i wystawiano, rze dwo‑ na było: nie dramaturgicznej ry literatu‑ tradycji samodzielnej własnej

t u

radycji zachodnio i k nnych rodzajach sztuk Ten sam obraz widzimy również t kraińskim szkolnym dramatem. dramatem. szkolnym kraińskim ońcu zanikła, nie pozostawiając pozostawiając nie zanikła, ońcu en sposób widzimy, że we wszyst‑ we widzimy,że sposób en 2 . Ale te wszystkie nawiązania do

i nstrumentalnej, w n

p ie moskiewskiej, która która moskiewskiej, ie ortretowe wywodzi się

to -

r r k uskiej) i bardzo rzadko, bardzo odzaju odzaju tórej wielkoruska

– p

w ism przy‑ ism ś wiecka, wiecka,

w d

o M ziedzinie kresu kresu

d

- s oskwie oskwie k r ziedzi‑

taro‑ d tórym uskiej, uskiej, zie‑

t ym ła sięjednolita. kiewskiej i poprzez wykorzenienie redakcji mos‑ - Różnica między redakcją zachodnio wielkoruskiej kultury duchowej. W 2 „uczeni” Ukraińcy. XV opinie, które w rozpowszechnione w spojrzenie na starą kulturę wielkoruską, Znamienne wreszcie jest i ska po Piotrze, duch i mej tradycji wywodziła się szkoła rosyj‑ właśnie natradycję zachodnio nej naturalnie powinien był wskazywać i Piotra zwykło się (można powiedzieć, że o genetycznie było zachodnio wychowankami tej Akademii. Z rarchów przez długi czas była właśnie oświecenia, a ogniskiem najwyższego duchowego mia Mohylańska stała sięogólnoruskim uznana za jedynieprawidłową, Akade‑ giczna jużza czasów Nikona została gdyż zachodnio nek rozwoju myśli cerkiewnej i trowej Rosji. Stosunek do religii i innych stronach życia duchowego popio‑ tylko w tradycji moskiewskich obserwuje się nie tradycji zachodnio

ruską i t

k eraz to się robi) wypowiadać te same

I ten sposóbnaprzełomie ulturze Rusi Moskiewskiej sprzed I i

X

V

s moskiewską została usunięta ztukach, ale także we wszystkich I II

wiek tak oto kultura rosyjska sta‑

większość rosyjskich hie‑

X - u nastąpiła ukrainizacja ruska tradycja litur‑ V - I r I uskich i

w

e t ieku wypowiadali reść nauczania. poce po Piotrze,

t

o, że samo o - drzucanie r uskie

t -

eologicz‑

t ruską, k ej sa‑ ieru‑ : -

rozwój tej kultury w ińską, leczogólnorosyjską. Całydalszy nie wielkoruską, ukra‑ anispecyficznie że ta kultura niestała sięanispecyficz‑ było przemieścić sięz Dlatego też centrum kultury powinno rosyjska genetycznie była wielkoruską. ską z kultur romańsko odpowiednimi elementami rdzennych ficznie polskie,i od tego wszystkiego, co jest specy‑ zewnętrzny. Pragnie onauwolnić się przedni mocnoprowincjalny wygląd z go miasteczka dostolicy. W niosła sięz sposób kultura ukraińska jakby prze‑ z tendować dotego, by stać sięjedną zaś Rosja w stała siędlaRosji stołeczną, sama stawszy ogólnorosyjską, tymsamym - Ale odczasów Piotra ta zachodnio wincją) romańsko była prowincją (przy tymodległąpro‑ Polska zaś podwzględem kulturalnym kiedy Ukraina była prowincją Polski. rosyjskiejry uformowała sięw wego. Zachodnio wszechogarniającego, ogólnonarodo‑ ście odograniczonego, lokalnego do był określany właśnieprzez to przej‑ kiej Rusi.W Piotrze była zachodnio ruska redakcja kultury rosyjskiej, zo‑

tym musiałaonazmienićswój po‑ ważniejszych części „Europy”. W Ta jednolita kultura rosyjska po

pochodzenia, alepaństwowość

podupadłego powiatowe‑

tym czasie zaczęła pre‑ rezultacie zdarzyło sięto,

zastąpić to wszystko - - germańskich (nie‑ - ruska redakcja kultu‑ germańskiej Europy.

znacznej mierze

Ukrainy doWiel‑ - ruską, ukraiń‑

związku

czasach,

- ten

„zrusyfikował” i język cerkiewnosłowiański mocnosię nej „cerkiewnosłowianizacji”, literacki język potoczny klaswyższych uległsil‑ (wzajemnego przenikania się):ruski bliskie relacje jakby pewnej osmozy rolę języka literackiego, zawiązały się słowiańskim, odgrywającym nadal Wielkiej Rusi,alei klas wyższych, przy tymnie tylko na i gon, symbolizujący polskiepanowanie mieckiej, francuskiej itd.). W zwyciężył i żargonu go oddziaływania tego rusko urzędowy doświadczył niezwykle silne‑ urzędników, wielkoruski ustny język cowany w nieć. Panujący naWielkiejRusi,wypra‑ li językową baząkultury rosyjskiej. wszystkich wykształconych Rosjan, czy‑ kiem literackim i rosyjskim, który jednocześnie jest języ‑ gły sięw dzy tym językiem i nym językiem urzędowym i ogólnorosyjską, ten rusko ińska redakcja kultury rosyjskiej została klas społecznych. Alepotem, gdy ukra‑ za język potoczny i szczególny żargon rusko języka cerkiewnosłowiańskiego istniał na RusiZachodniej obokksiążkowego się językowa baza kultury. Przedtem do europeizacji. Jednocześnie zmienia sób ukrainizacja okazuje sięmostem

prowincjonalizm, niemógłdłużej ist‑

– alew jednym współczesnym języku

środowisku moskiewskich wyparł go,wyparł stając sięjedy‑

w końcu mimowszystko

urzędowo

j

rezultacie obazbie‑

ęzykiem cerkiewno na Ukrainie. Pomię‑ urzędowy wyższych - polski, służący - polski żar‑ -

potocznym potocznym

- ten spo‑ polskiego -

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 1 63 NkołajT i rubieckoj / W sprawie kwestii ukraińskiej 1 6 4 i ści Rosji praktycznie prześladowano choćby z go charakteru onaniemogłanabrać Natomiast wielkoruskie‑ specyficznie swój ukraiński specyficznie charakter. dziło dotego, że kultura ta utraciła rosyjską w kultury ukraińskiej w pienia jejkonkretnością, nieuchronnie utwierdzenie samoistności i skim pojawiły sięnurtyskierowane na dziwi to, że w nie wywołaćprotestu. Dlatego nie rosyjskie, była zbytniedorzeczna, żeby cję zdrowego zmysłu narodowego. powinna była wywołać zwrotną reak‑ gacji. A syjskiego, czyli donarodowej autone‑ tycznie doodrzucenia konkretnie ro‑ ogólnorosyjskiego prowadziło prak‑ popiotrowej „petersburskiej” kultury. cyjnie ogólnorosyjski charakter całej moskiewskich. Stądsiębierze abstrak‑ głości języka kancelaryjnego skrybów i ła ostatecznie i wielkoruskiej tradycji kulturalnej zosta‑ dzieliśmy wyżej, ciągłośćspecyficznie z tury ogólnorosyjskiejtury i właśnie przeciwko abstrakcyjności kul‑ Ale ponieważ nurtyte były skierowane nie rosyjskiego oblicza narodowego.

acja WielkiejRusii wykorzeniano wszystko, co rdzennie może zachowała sięjedyniew Sytuacja, w Ale podkreślanie abstrakcyjnie W

ten sposóbkulturalna ukraini‑

taka autonegacja naturalnie

tego powodu, że, jakpowie‑

pełni naturalnie doprowa‑

społeczeństwie rosyj‑

której w

bezpowrotnie przecięta

przekształcenie

kulturę ogólno‑

dążyły dozastą‑

imię wielko‑

ujawnie‑

cią‑ konkretnie narodowe, płynąw duacji narodu ruskiego konkretno bie nadaniakulturze rosyjskiej bardziej regionalny charakter: przy każdej pró‑ powinny onebyły przybrać w łożyskach nie tego, co w widzimy, że nurtywystępujące w produktem abstrakcji. I i kretnie istnieją Wielkorusy, Małorusy małoruską lubbiałoruską,gdyż kon‑ było zawsze wybierać jednąz kim staje zastąpiony przez romantyczno Kotlarowskiego), który następnie zo‑ Majkowa, w nek (w w ewolucji te tworzą dwieściśleparalelne linie pod względem języka i wiele utworów celowo pospolitych Tak oto w przejawach wspomnianego nurtu. lizm ten obserwujemy we wszystkich paralelizm tych dwóch łożysk. Parale‑ skiego” (będącego swoistym rosyjskim przechodzi w w kulminacyjny w - parodystyczno my, poczynając odkońca XV kierunek z ludowo

sentymentalny z Białorusy, zaś sątylko „ogólnorusy”

małoruskiej obydwu siępoczątkowo obserwuje 3 . Znamienny jest właśnieścisły

wielkoruskiej - pieśniową stylistykę (punkt

– wielkoruską i

– wielkoruskim i dziedzinie literatury widzi‑ -

kolei w narodowego oblicza trzeba

małoruskiej

kierunek

kulturze rosyjskiej jest - – Szewczenko), a humorystyczny kieru‑

wielk

naciskiem na naciskiem na

połowie X

– oruskiej

Eliseusz Wasilija

„bólu obywatel‑

stylu; utwory – wielkoruską, rzeczywiście,

małoruską;

– Eneida

małorus I I II X wiek X

– indywi‑ miarę wiek

dwóch

Kolcow, ten

obro‑ - u, - u

go gmachu kultury, w reformy kultury lub wzniesienia nowe‑ mem ogólnorosyjskim jest też problem inteligencji z i specyficzna obcość między inteligencją cech lubform życia codziennego. go fundamentu i kulturalnej od konkretnego narodowe‑ su po Piotrze oderwanie rosyjskiej elity zjawiska Ponieważ takie były przyczyny tego s ruskiego (wielkoruską, ukraińską itd.) ną określoną indywiduację plemienia regionalizmu lub orientacji na jakąś jed‑ sie petersburskim przybierał formy temu, co konkretno specyficznie ukraińskichspecyficznie ślonych wielkoruskich specyficznie lub „krajowcem” i wał siędopewnego stopnia również realny konkretny „lud”) ukierunkowywał swoją świadomość na nia w nictwie i samo należy też powiedzieć o skach, wielkoruskim i w jednocześnie i potrzebę konkretno w lazła wyraz w nych dziejów sprzed Piotra, która zna‑ t wytworem „bóluświata”) i

orstwa. Romantyczna idealizacja daw‑ amo to zjawisko było ogólnorosyjskie. l udem oraz tęsknota za zjednoczeniem

tych samych dwóch głównych łoży‑ archeologii i W

t lud”. Każdy narodnik en sposób, mimo że pęd ku

– różnych postaciach „chodze‑ wyróżniające Rosję z

l udem. I

literaturze, historiografii,

paralelnie występuje żarliwym obrońcą okre‑ zrodzona przez tę samą

s powodowana tym - - n narodowego, też

d

arodowe, w k ukraińskim. To latego proble‑ tórym górne niechybnie sta‑ 4 pospolitych (ponieważ

demaska‑

narod‑

o kre‑

o kre‑

– obrażeń politycznych i piętra organicznie wyrastałyby z my, z zjednoczone w części plemienia niemieckiego niesą ogólnoniemiecka, mimoże wszystkie konieczny. Wiemy, że istnieje kultura turalnym w dzy zagadnieniem politycznym i częścią Rosji? Jednakże związek mię‑ federacji rosyjskiej czy autonomiczną państwem, pełnoprawnym członkiem winna być całkowicie samodzielnym się z ogólnorosyjska w na być ogólnorosyjską czy też kultura nowa zreformowana kultura powin‑ żej kierunku powstaje pytanie: czy ta rosyjskiejtury we wskazanym wy‑ W 3 rusami, Małorusami i plemienia ruskiego, przed Wielko też teraz przed wszystkimi częściami mentu narodowego. Problem ten stoi ni państwowej niezależności. Dlate‑ pomimo że oddawna sąpozbawie‑ swoją całkiem samodzielną kulturę, poprzez ingerencję czynników i Jest ondodatkowo skomplikowany ścią stoi właśnieprzed Ukraińcami. ruskiego? każdej oddzielnejodmiany plemienia ne nowe zreformowane kultury dla istnieć, leczpowinny być stworzo‑

związku z Problem ten ze szczególną ostro‑

problemem, czy Ukraina po‑

drugiej strony, że Hindusimają

danym wypadku nie jest

problemem reformy kul‑

jednym państwie, wie‑

ogóle niepowinna

B

iałorusami. zazwyczaj łączy

wy‑

f kul‑ - unda‑

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 1 6 5 NkołajT i rubieckoj / W sprawie kwestii ukraińskiej 1 6 6 oczywistego faktu, że nietylko w sób negować również tego, całkowicie pr charakteru politycznych i rozwiązywać niezależnie odproblemu i go też zagadnienie kultury ukraińskiej można wyrzucić z ugruntowując tę przynależność: nie nia ukraińskiego, lecz cania swojej przynależności doplemie‑ przy tymwłaśniejako tacy, bez odrzu‑ brali aktywny udziałtakże Ukraińcy, ogólnorosyjskiej obokWielkorusów rzeniu, lecztakże w Ukrainą i lecz tylko wielkoruską. Alew była w która istniała w sprawę w kulturalnego starają sięprzedstawić zwolennicy ukraińskiego separatyzmu konkretno zerwana w wielkoruską, której tradycja została sprzed Piotra, a rą zachodnioruską, ukraińską okresu netycznie związana jest tylko z Rusi, że ta ogólnorosyjska kultura ge‑ służyła duchowa ukrainizacja Wielkiej ogólnorosyjskiej okresu poPiotrze po‑ już, że za początek utworzenia kultury stości niejest to słuszne: widzieliśmy ły potrzebę jejreformy w wała spore niedostatki, które zrodzi‑ rosyjska okresu poPiotrze wykazy‑

ogólnorosyjskiej można i awnych relacji wzajemnych między Widzieliśmy już,iżkultura ogólno‑

ogóle kulturą ogólnorosyjską,

Wielką Rosją.

taki sposób,jakby kultura ta, -

narodowym. Niektórzy końcuXV

Rosji dotej pory, nie nie ze starą kulturą literatury rosyjskiej

rozwoju tej kultury I I

– odwrotnie wiek

państwowo kierunku

powinno się u. Nie spo‑ u. Nie

rzeczywi‑

kultu‑

stwo‑

– - lecz także naWielkiejRusi,i to obserwować nietylko naUkrainie, Kostomarowa, z zwrócona w etnograficznego fundamentu, zaś strona widualnym cechom danego konkretnego korzeniom ludowym odpowiadała indy‑ znaczeniu, czyli by strona zwrócona ku rzeczywiście odpowiadała swemu prze‑ więź i, po drugie, by każda z między tymi stronami istniała organiczna kultury konieczne jest, po pierwsze, by i powiedniości między elitąkulturalną ukraińskiego rzucały sięw wą i swoja i niektórych Ukraińców jako niecałkiem jeśli kultura ta była odbierana przez ona obca, leczswoja. W na negować tego, że kultura rosyj Potiebni itd. Jednym słowem niemoż‑ Gogola, z w i ną w w posiadać dwie strony: jedną zwróconą kieś zupełnie inneprzyczyny. była jakoby wielkoruska, leczprzez ja‑ było spowodowane nietym,że kultura r ska okresu poPiotrze jest ogólno ludowego fundamentu, drugą przedstawicieli narodu. bom duchowym wybranych wybitnych

osyjska i u fundamentem to ludowym, dałosię

s s mysłowego. Dla trwałości i Każda kultura powinna między innymi tronę konkretnego etnograficznego woim rozwoju odpowiadała potrze‑

życiową strukturą prostego ludu s tronę szczytów życia duchowego

jeśli w

że dlaUkraińców niejest historiografii rosyjskiej

s tronę wyżyn duchowych

zestawieniu jejz

filologii rosyjskiej

ten sposób,

oczy nieod‑ t

ych stron

z zatem

drowia – zwróco‑

ducho‑

– - -

– rozwinięte, że w śnie dla„ludu”cechy. I (lub w kultury podwarunkiem, że całkowicie typu etnologicznego i wane dokonkretnych cechrosyjskiego byłoniom ludowym słaboprzystoso‑ inteligencji rosyjskiej. kowicie zaspokajało potrzeby duchowe duchowego i zwrócone w „górne piętro” kultury ogólnorosyjskiej i całkowicie) straci swoją tożsamość człowiek „z niało swoje naznaczenie: wskutek tego „Dolne piętro” kultury były rozwinięte niejednakowo. po Piotrz rzeniom strona była bardzo źlerozwi‑ kulturze ta zwrócona ku ko‑ ludowym no ukraińską, gdyż optować właśnieza tąnową kulturą doły ludowe, masięrozumieć, będą go fundamentu etnograficznego, to swoje dolnepiętro dokonkretne‑ nowej kulturze udasięprzystosować „optować” za tąlubinnąkulturą. Jeśli ską. LudnośćUkrainy będziemusiała wspólnego zpoprzednią ogólnorosyj‑ nie ukraińską kulturą, niemającą nic zastąpić nowo stworzoną, specjal‑ rosyjską kulturę naterytorium Ukrainy no siębyło wydarzyć, jeślitę ogólno‑

stłumi pewne niektóre istotne wła‑

Wyobraźmy sobieteraz, co powin‑ W – w

kulturze ogólnorosyjskiej epoki

najlepszym wypadku poprzedniej ogólnorosyjskiej e te dwiestrony lub„piętra”

ludu” mógłwłączyć siędo

stronę wyższego życia

umysłowego było natyle 5

zwrócone ku korze‑ – jakjużpowiedzia‑

każdym wypadku cał‑

dlatego źlespeł‑

odwrotnie

– prawie

– turzenie i ukraińskiego, będzieskazana nawyna‑ tej najwartościowszej części narodu ra ukraińska, pozbawiona współpracy ogólnorosyjską, zaś samodzielnakultu‑ większości będzieoptować za kulturą nej) Ukrainy w z wa, wykwalifikowana, najcenniejsza (przy tym właśnie inteligencja jakościo‑ W poprzedniej ogólnorosyjskiej kultury. szym stopniu strona niżodpowiednia nej inteligencji Ukrainy jeszcze w potrzebom wykwalifikowa‑ duchowym tro tej kultury odpowiadało wyższym ligencja), trzeba, żeby także górne pię‑ właśnie najbardziej wartościowa inte‑ lecz także wykwalifikowane elity(czyli turą optowały nietylko dołyludowe, po to, żeby za tąnową ukraińską kul‑ do indywidualnych cechnarodu. Ale nięta i łała sprawdzić sięw prawdopodobne, żeby kultura ta zdo‑ chodzimy downiosku, że o niej kultury ogólnorosyjskiej. Nowa niu niżodpowiedniepiętro poprzed‑ potrzeb inteligencji w zdolnego dozaspokojenia wyższych stworzenia nowego „górnego piętra” ludowych, o nego piętra gmachukultury dokorzeni dzi sięw kultura ukraińska zadowalająco spraw‑ prawdopodobne i

punktu widzenia twórczości kultural‑

przeciwnym wypadku inteligencja Oceniając nachłodnoszanse, do‑

była zupełnie nieprzystosowana

zadaniu przystosowania dol‑

śmierć.

tyle jest całkowicie nie‑

swojej przytłaczającej

możliwe, iżnowa

drugim zadaniu

większym stop‑

ile jest

więk‑

–

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 1 67 NkołajT i rubieckoj / W sprawie kwestii ukraińskiej 1 6 8 tej samejjednostki etnologicznej, pra‑ mogłyby wypracować oddzielneczęści we bogatsze niżu wsze jakościowo doskonalsze i kiej jednostki etnologicznej będzieza‑ „górne piętro” jednolitej kultury wiel‑ sób, nawet zakładając innewarunki, pierwsze jest utalentowanych ludzi,tym utalentowanychtury ludzi,a rodzących sięwśród tych nosicielikul‑ warunków) będzieteż absolutna liczba tym większa (przy zachowaniu innych im liczniejsisąnosicieledanejkultury, tej etnicznej całości, w niezbędnetury jest, żeby pojemność dla pomyślnego rozwoju tej strony kul‑ da jakościowy dobórtwórców. Dlatego kulturalnych ogromne znaczenie posia‑ Dalej, dlatworzenia wyższych wartości rzeniu całkowicie nowych wartości. w wyższych wartości duchowych niej znacznieułatwia pracę twórców do takiej tradycji i tura ogólnorosyjska, a tradycji kulturalnej, którą posiadakul‑ nie będzieonaposiadaćtej bogatej trzeb duchowych. Przede wszystkim r kultura ukraińska niebędziew budownictwa kulturalnego. W kurencja zaś podwyższa samąjakość tym silniejsza jest konkurencja; kon‑ „górne piętro” kultury i tura rozwija się,była jak największa nie k osyjską w

tym wypadku, kiedymowa o onkurować z

– intensywniej rozwija się

zaspokajaniu wyższych po‑

kulturą ogólno tych kultur, które opieranie sięna

przynależność której danakul‑

– podrugie

im więcej

ilościo‑ ten spo‑ – nawet sta

– po two‑ -

-

– – nie zdawać sobiesprawy i cując w przeciętni, chcącychronić sięprzed twórcy pozbawieni talentu lubbardzo rzędu z takich wartości kulturalnych wyższego dy prawdziwy koneser („użytkownik”) liczbę prawdziwych koneserów; a i ty jego twórczości mogłybyć dostępne swojej siły)dąży dotego, żeby produk‑ rzeczywiście utalentowany i turalnych (podwarunkiem że jest on wszelki twórca wyższych wartości kul‑ tych wartości: w jak i ców wyższych wartości kulturalnych, wyżej, odnosisięzarówno dotwór‑ Przy tymwszystko, co powiedziano go wolność jest wyboru ograniczona. sób uprzedzony, alboczłowiek, które‑ zatem tylko alboczłowiek w Optować za kulturą ukraińską może a padku turalnie w etnologicznej całości niemoże z nieuprzedzony przedstawiciel danej stać z etnologicznej całości (w będzie„optować”wyboru za kulturą być może pragną tylko z danej kultury. Ograniczenia tego pola rozszerzeniem, a to, że obiestrony sązainteresowane największej liczby twórców. Oznacza szym wypadku

poddane ocenieprzez możliwie dużą

nie za kulturą części tej całości (w

„konsumentów”, czyli koneserów

wartości kulturalnych możliwie

– za kulturą ogólnorosyjską),

kolei dąży dotego, żeby korzy‑ izolacji odinnych części. Każdy

warunkach pełnejwolności

– za kulturą ukraińską).

samej swej istocie nie zawężeniem pola

naszym wy‑ jednej strony

dlatego na‑

świadom jakiś spo‑

tego

każ‑

na‑ tości narodowych. Jeślizaś Ukraińcy rycznej i rezygnacji z ki, choćby za cenęfałszu, oszczerstwa, środkami szkoły, prasy, literatury, sztu‑ i nienawiść ku wszystkiemu, co rosyjskie, ludności Ukrainy ostrą i czające: trzeba będzie narzucić całej rosyjską. Ale i rosyjskich książek, kontaktu z syjskiego języka literackiego, czytania się zakazać Ukraińcom znajomościro‑ modzielną ukraińską kulturą: postarają międzywyboru ogólnorosyjską i eliminować samąmożliwość wolnego kie sposoby ograniczyć lubnawet wy‑ dzie ocz strachu przed konkurencją. Cisamilu duch stałej podejrzliwości, wiecznego ści, szablonowości, ciemnotyi nej próżności, triumfującej przeciętno‑ piętno nowej kultury i głównymi adeptami i dzielną kulturą ukraińską ogólnorosyjskiej i wać przeważnie przeciwko kulturze kultury. Tacy właśnieludziebędąopto‑ włączenia go doregionalnej odmiany turalnej tylko podkątem możliwości i ny wyższej kultury z którzy niedorośli oce‑ doobiektywnej wąscy i rencji sięnieboi!),a konkurencją (prawdziwy talent konku‑

s oceniają dany produkt twórczości kul‑ tale podsycać tę nienawiść wszelkimi

– piętno drobnej prowincjonal‑

fanatyczni krajowi szowiniści, ywiście postarająywiście sięna wszel‑

podeptania własnych świę‑

własnej przeszłości histo‑

t o okaże się niewystar‑

odcisną naniejswoje

za całkowicie samo‑

uwagi naniąsamą z

przywódcami tej

drugiej strony

p łomienną . Staną sięoni

kulturą

ponadto

sa‑

– -

filozofia itd. lityki. I rzona w zrozumieć, że kultura ukraińska, two‑ ogólnorosyjskiej. Jednakże nietrudno liwość optowania nakorzyść kultury rosyjskie, to zawsze pozostanie moż‑ nie będąnienawidzić wszystkiego, co dzo wątpić w najważniejsze jest to, iżmożna bar‑ do wąskichram tych szablonów. Ale talentom, niemogącymograniczać się nowi, alezamknie usta prawdziwym kowaniu siętendencyjnemu szablo‑ jącym tanie dziękipodporząd‑ laury szeroką drogę beztalenciom zbiera‑ lecz będzietendencyjne. Otworzy to wszystko syjnymi ideami.Dlatego w politykierzy, zahipnotyzowani obse‑ kulturalnych, leczmaniakalni fanatycy, będą nieautentyczni twórcy wartości winistycznej i narzędziem politykii nie celemsamym w będzie bardzo kiepska. Okaże sięona jednego miejsca. Politykierzy głównie chcą nej szowinistycznej sytuacji niebędzie talentów w wewnętrznym impulsem.Dlatakich nych, leczpowodowane irracjonalnym dla jakichśpobocznych celów politycz‑ we talenty, trudzącesiębynajmniej nie w pełny mogąucieleśniaćduchanarodu rzeczywiście narodowa. W

wartościach kultury tylko prawdzi‑

głównymi motorami tej polityki

dopiero co opisanejsytuacji, – jaknajszybszego stworze‑

– nauka, literatura, sztuka,

opisanej wyżej agresyw‑ – niebędzieautoteliczne,

to, czy ta kultura będzie zaczepnie krzykliwej po‑

sobie, leczjedynie

przy tymzłej,szo‑

tej kulturze sposób

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 1 6 9 NkołajT i rubieckoj / W sprawie kwestii ukraińskiej 170 gromkimi frazesami o samochwalstwem, krzykliwą reklamą, duchowej, maskowanej buńczucznym i najbardziej prowincjonalnych staroci skiej będąsąsiadować z „ostatnie słowa” cywilizacji europej‑ elementów z wybranych i niektórych oddzielnych, przypadkowo kulturze demagogiczne podkreślanie od tych kultur, które w istoty i dualnej natury ukraińskiej narodowej będzie organicznym wyrazem indywi‑ kich warunkach „kultura ukraińska” nie nowa! W skie nazwy, niżwszystko tworzyć od sposób wartości kulturalnych ukraiń‑ wymyślając dlaimportowanych w nicy (byleby nie z czy nieprościej wziąć gotowe z to gorączkową pracę naśladowczą: rosyjskiej. Nieuchronnie spowoduje nie jakiej,byleby niebyła podobnado nia swojej ukraińskiej kultury, obojęt‑ jakie czekają kulturę ukraińską, kiedy lecz karykatura. dzie to nędzny surogat, niekultura, dowej, samoistności i to w nie przejęte i podstaw tego życia, zaś mechanicz‑ się z dy”, statystów „LigiNarodów”. W tworzone przez różne „młodenaro‑

zacofania kulturalnego; i Takie sąnieciekawe perspektywy,

praktyczną negacją najgłębszych obecności wewnętrznej pustki

mało czym będzie sięodróżniać

rezultacie stworzona w

w

życia ludubędziełączyć niezgrabnie stosowane

sumie małoistotnych

Rosji!), nachybcika

in. Słowem kulturze naro‑

pośpiechu są

oznakami

wszystko

zagra‑

ta‑ – bę‑ tej

ten w kulturalne, kultura ukraińska niejest ry, zawierającym najwyższe wartości nież nato, że nagórnym piętrze kultu‑ nie konkurowała z ińska powinna być urządzona tak, żeby wanej marnejprzyszłości kultura ukra‑ rzystne. Dlauniknięciawyżej zaryso‑ dla Ukraińców jest poprostu nieko‑ z cję, którą zarysowaliśmy wyżej. Wynika kulturę natę niezbyt kuszącą egzysten‑ albo), Ukraińcy skazują swoją przyszłą kultury w problem ukraińskiej i selekcję twórców kultury. Stawiając widzenia rozwoju kultury ukraińskiej za sobąskrajnie niekorzystną z Rosjaninem, czy Ukraińcem, pociągnie musiał zadecydować, czy chcebyć rej każdy oświecony Ukrainiec będzie gę konkurencji z wyprzeć ją, w zapragnęłaby zastąpić ogólnorosyjską, naturalne rozgraniczenie sfery kultury W z na przejawić swoją indywidualność; ska zupełnie naturalnie może i i powinno byćtury zbudowane odnowa mu fundamentowi, piętro gmachukul‑ „dolne”, czyli skierowane ku ludowe‑ kultury ogólnorosyjskiej. ukraińska winnastać sięindywiduacją ją dopełniała.Innymi słowy, kultura

że w drugiej strony wskazywaliśmy rów‑ tego, że takie postawienie problemu

stanie konkurować z ten sposóbzarysowuje siępewne Wyżej jużwskazywaliśmy nato, że

tym budowaniu kultura ukraiń‑

formie dylematu (albo

og

óle jeśli wstąpi na dro‑ nią. Sytuacja, w

ogólnorosyjską, lecz

ogólnorosyjskiej

ogólnorosyjską.

powin‑ punktu

któ‑ – syjski lud w na zgodnie z praca powinna być silniezróżnicowa‑ dualnych cechludu ruskiego, to cała ta sowywać siędokonkretnych indywi‑ mienionej wyżej stronie będziedosto‑ Jest jasne,że ponieważ kultura w z zagwarantować stały udział„ludzi sunąć kulturę doludui innymidowym, słowy która jest zwrócona ku korzeniom lu‑ rosyjskiego tę stronę kultury rosyjskiej, ną narodową ludu indywidualnością ten niedostatek, uzgodnić z W po Piotrze zjawiskiem powszechnym. fundamentu było w chu kultury dokonkretnego ludowego niedostosowanie dolnego piętra gma‑ itd.). Przecież, jakpowiedziano wyżej, gionalnych (białoruskiej,wielkoruskiej kultury ogólnorosyjskiej odkultur re‑ ny lecu Te samezasady i 4 wskazana. sama zasada rozgraniczenia została tu nie”, przejściowe. Alemimowszystko winna posiadaćtakże piętra „pośred‑ nego” i ponieważ oprócz wspomnianego „dol‑ do tego, co zostało jużpowiedziane, nicz ogólnorosyjskiej i i

plemiennymi regionami: przecież „ro‑ ludu” w

przyszłości należy wyeliminować enie to oczywiście nieogranicza się

„górnego” piętra kultura po‑ podstaw rozgraniczenia sfer

budownictwie kulturalnym. og

pojedynczymi krajowymi óle” óle” jest abstrakcją, gdyż

wyobrażenia powin‑

ukraińskiej. Rozgra‑

kulturze rosyjskiej

– bliżej przy‑

tym samym

konkret‑

wy‑ zwróconą ku szczytom ducha.I cze kraje i różnicować sięze względu napojedyn‑ szłości powinna zewnętrznie bardzo Dzięki temu kultura rosyjska w duacji rosyjskiej narodowej persony). rosyjskiego (dodanejkrajowej indywi‑ kretnej odmiany indywidualnej narodu danym kraju właśniedo danejkon‑ niem i Dlatego jednocześnie z swojej ojczystej, leczz duchowe, sięgając powartości nieze zaspokajać swoje wyższe potrzeby czego elitykulturalne narodu muszą niedostatecznie rozwinięta, wskutek tej kulturze, w winna posiadaćrównież innąstronę korzeniomludowym każda kultura po‑ minać, iżoprócz strony zwróconej ku pracy kulturalnej. Nienależy zapo‑ odmian jedynego lubgłównego celu dostrzeganie w stowanych miejscowych odcieni. pojawić siętęcza wyraziście zamanife‑ i niej oderwanej zuniformizowanej powinno dostosowywać sięw imi odmianami)i łorus, Małorus Nadwołżanin, Sybirak, Kozak itd.), Bia‑ Wielkorus,południowy Pomorzanin, imi odmianami konkretnie istnieje Wielkorus (ze swo‑ ludowym, powinnaludowym, być prowadzona ry, które sązwrócone ku korzeniom

bezosobowej jednorodności powinna Jednakże wielkimbłędembyłoby

rozwojem tych stron kultu‑

regiony i

- której ta strona jest

Ukrainiec (też ze swo‑ – północny Wielkorus, rozwoju tych lokalnych

dolne piętro kultury

zamiast poprzed‑

obcej kultury.

opracowywa‑

każdym

przy‑ biada

–

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 17 1 NkołajT i rubieckoj / W sprawie kwestii ukraińskiej 17 2 nych. nych. ciętnym twórcom i twórcom ciętnym prze‑ takim dogodzenia dla jeśli Ale szowiniści krajowi fanatyczni kalnie mania‑ również jak konkurencji, się obawiający przeciętni, tylko pragnąć w gródek i jak twórców, przez zarówno przeszkoda niepotrzebna jako odbierane będzie przegródek krajowych ramami zonu i diapazonu szerokiego maksymalnie ga wyma‑ kultury strony tej istota Sama i niepotrzebne sztuczne, są przegródki te piętrem” „górnym o etnograficznego, materiału konkretnego do kultury nia zbliże‑ maksymalnego osiągnięcia dla i naturalne są przegródki krajowe piętrem” „dolnym nad pracy O ruskich. plemion wszystkich współpracy wymaga tury na‑ swej ze znowuż kultury piętrem” to i plemion oddzielnych w dyferencjacji ga rosyjskiej, jakwskazywaliśmy, wyma‑ „dolnym” piętrem gmachukultury w intensywna praca w duszna atmosfera prowincjonalnego prowincjonalnego atmosfera duszna taka powstanie kraju częściach nych w to kultury, gmachu piętrze górnym na także ale dolnym, na tylko nie ustawione będą przegródki jowe kra‑ kulturalnych wartości amatorom

w artości kulturalnych. I

– szelkie ograniczenie tego diapa‑ tego ograniczenie szelkie odwrotnie

u Wzniesienia krajowych prze‑ krajowych Wzniesienia żytkowników wartości kultural‑ wartości żytkowników

t ej dziedzinie kultury mogą mogą kultury dziedzinie ej

– praca nad „górnym „górnym nad praca

z

t n i

astosowaniu do do astosowaniu yle w yle le w le sferze „górnych” iedorozwiniętym iedorozwiniętym

k

jeśli praca nad rajów ruskich, ruskich, rajów

d

s

k p zkodliwe. zkodliwe. ziedzinie ziedzinie onieczne onieczne racy nad nad racy

o ddziel‑ . chu kultury. chu w miejscach nowo tworzone wartości górnego istniałory stałe współdziałanie, żeby dzy szczytem i zauważalne. Ważne jest, żeby pomię‑ im wyżej i kultury, będąstopniowo zacierać się, w powinno niezauważalnie przechodzić oczywiście niepowinno być:mi” jedno granicy między tymidwoma „piętra‑ zaznaczone i jowe przegródki powinny być mocno piętra”, naktórym plemiennei tym będziesięonoróżnić od„dolnego przegródki niepowinny siępojawić: kultury rosyjskiej krajowe i rzędu. Na„górnym piętrze” przyszłej gmachu kultury, wartości wyższego nie powinna dotykać samego szczytu rencjacja kultury rosyjskiej bynajmniej w pracy wanej wzmianko‑ wyżej do niezbędni są rzy któ‑ kulturalnych, pracowników tych z uciekać kultury te przegródki w mentu, a festowane w krajowe przegródki, jaskrawo mani‑ tego słowa znaczeniu. Dlatego też czyli niebędziekulturą w tura niebędziejednolitymsystemem, i uzdolnieni rzeczywiście wszyscy że i zastoju

d

drugie, w uchowo uformowani ludzie będą będą ludzie uformowani uchowo Tak więc krajowa i

t

na samym szczycie gmachu p riumfującej drugorzędności, drugorzędności, riumfującej

dalej odludowego funda‑ rowincji do stolicy, zaś na na stolicy,zaś do rowincji

przeciwnym wypadku kul‑

jasno wyrażone. Ostrej k dolnej części gmachu

ońcu zabraknie także także zabraknie ońcu dołem gmachukultu‑

d olnych piętrach gma‑ piętrach olnych

plemienna dyfe‑

ogóle niebędą

prawdziwym

plemienne

kra‑ kształcono ichw rozumiano prawidłowo i jest tylko, żeby senstych przegródek dzie wyższa, a kwestii danakrajowa przegródka bę‑ mentować: w jasne, że niedasiętego ściśleregla‑ indywidualizację kultury i one zabezpieczać prawidłową krajową krajowychmiary przegródek: powinny nien warunkować rolę, formy i dzy górą i stałegowymóg współdziałania pomię‑ pracy kulturalnej górnego piętra. Ten i miejscowe,specyficznie lokalne cechy sumując się,neutralizując wzajemnie krajowychwytwory Rosji, indywiduacji zasobu, i wymiarze twórczości wartości dolnego nej i zasobu określały kierunekzróżnicowa‑ wej i łaniu góry i nie powinny przeszkadzać współdzia‑ acji narodu rosyjskiego, tkwiącąw bliską dlakażdej plemiennejindywidu‑ organizująca. Taką zasadą, jednakowo znajdować sięjednai gmachu kultury rosyjskiej powinna krajowych wariantów „dolnego piętra” nego „górnego piętra”, jaki warunek:wy u mem, konieczny jest jedenpodstawo‑ bi duszy narodu i s

wojej części, była jednolitymsyste‑ podkreślając wspólne, określały duch Aby kultura rosyjska, pomimokrajo‑

zindywidualizowanej w plemiennej

odwrotnie, żeby kulturalne

dołem gmachukultury powi‑

dołu gmachukultury. Jest

jakiejś jednejcząstkowej w

podstaw zarówno jed‑

innej cel samw

dyferencjacji w jednocześnie mogącą

ta samazasada – niższa; ważne

żeby nieprze‑

bynajmniej

sobie.

wszystkich

krajowym

roz‑

dolnej

głę‑ w życia rosyjskiego, niedającniczego przekazany odprzodków fundament kulturalnych narodu rosyjskiego ten cia ludurosyjskiego i formy, sącharakterystyczną cechąży‑ przyjmujące najbardziej paradoksalne i leśnie odczuwali tę duchową pustkę prostego ludu,jaki Ale najlepsi przedstawiciele zarówno jąc całkowite duchowe spustoszenie. przeniknął domasludowych, powodu‑ cej prawosławne podstawy inteligencji poszukiwacze działalina oślep i ogólnorosyjskiej).ry Dlatego religijni podstawowym nurtem wyższej kultu‑ była poza kulturą (w Cerkiew, podporządkowana państwu, kultura znajdowała siępoza religią, zaś religijne niemogłysięziścić,dopóki go okresu po Piotrze. Te poszukiwania mierz jańską kulturą europejską skiej i życiowym nerwem całej kultury rosyj‑ sławna. Niegdyś właśnieta zasada była rosyjskiej kultury, jest Wiara Prawo‑ lifikowanychwyższej nosicieli ogólno‑ z stać siępodstawą również dlawartości zlaicyzowaną i trze ślepafascynacja zsekularyzowaną, charakterystyczna dlaokresu poPio‑ do ponownego zjednoczenia. Później kultury rosyjskiej okazały sięzdolne -

ruska i

dlatego poszukiwania religijne, często górnej półki,obliczonych dlawykwa‑

zamian; światopogląd tej odrzucają‑ e podkopała i

właśnie dziękiniejzachodnio

moskiewska indywiduacja

bezbożną, antychrześci‑

zburzyła w inteligencji bo‑

każdym razie poza inteligencji całe‑ 6 w

znacznej

elitach tylko -

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 17 3 NkołajT i rubieckoj / W sprawie kwestii ukraińskiej 174 rosyjskiej. W szenia krajowej dyferencjacji kultury go zróżnicowania. następnie sposób rozbroić separatyzm polityczny, kulturalny separatyzm poto, aby w lityką władzy radzieckiej, wspierającej W pełnego kulturalnego separatyzmu. inie otwarcie przeważają dążenia do cji Ukrainy oddecydującej roli w najbardziej kwalifikowanej inteligen‑ mo swojego regionalnego i góry dodołujednolitysystem, pomi‑ dy kultura rosyjska będziestanowić od potrzeb swojego ducha i turze rosyjskiej spokój wewnętrzny Rosjanin będziemógłznaleźć w chu. Dopiero wtedy każdy pojedynczy aż donajwyższych szczytów tego gma‑ kich części gmachukultury rosyjskiej, tylko dożycia ludu,aleteż dowszyst‑ Prawosławie powinno przenikać nie wie powinna (z gnęło punkt kulminacyjny, niewątpli‑ wiło sięw (i duchowe spustoszenie niereligijnej nie epocewładztwa komunizmu, kiedy sławie. Po przeżywanej przez nas obec‑ przypadkowo niektórzy z w Przyszła kultura rosyjska powinna być Bożą) nastąpić zdecydowana reakcja. ich pos

zaspokojenie wszystkich najgłębszych

dlatego antyreligijnej) kultury obja‑

ideale ucerkwionaodgóry dodołu. znacznej mierze tłumaczy sięto po‑ Obecnie jesteśmy świadkami zwięk‑ zukiwaniach „odkryli” prawo‑zukiwaniach „odkryli”

– odsunięciemwiększości obnażonej postaci i

szczególności naUkra‑

nadzieją napomoc i

dopiero wte‑ nich w

plemienne‑

osią‑

kul‑

swo‑ pracy

ten tości kulturalnych i który nie pozwala innym tworzyć war‑ nie ograniczana dziękikomunizmowi, nie z bie bynajmniej niewiążą się logicz‑ komunistycznej: w jawiać, teraz jest utrudnionai ry, w twórczość na„górnym piętrze” kultu‑ wszystkim łączy sięi akurat za podporę centralizmu. Z przykład przy starym reżimie służyły gów ludności;nastroje zaś samew sowieckiej) nastrojami pewnych krę‑ lenie sięodMoskwy wnętrznie skierowany jest naoddzie‑ ukrainizacja, co z konkretnymi formami, jakieprzybiera stwy solidaryzują sięnietylez ludności Ukrainy, to niektóre jej war‑ dla byłych Austro ra zawsze była tak charakterystyczna narodowej (ściślej prowincjonalno jak i wą łącznościąz zniekształcona zarówno wielowieko‑ świadomość narodowa jest całkowicie wem inteligencji galicyjskiej, której kulturalnej, a rozwiniętym potrzebom duchowym. odpowiadających choćby minimalnie jest w może i antykomunistycznymi („drobno ralny separatyzm naUkrainie żywi się burż

uazyjnymi” według terminologii polską niewolą i

kulturalnym separatyzmem i którym jednośćogólnorosyjska

stanie tworzyć takich wartości,

powinna najmocniejsięprze‑

z

drugiej strony napły‑

- duchem katolicyzmu, separatystycznej walki

- tym, że ruchten ze‑ Węgier. Cosiętyczy

– językowej), któ‑

ten sposóbkultu‑ zarazem samnie

ta okoliczność, że – od Moskwy – odMoskwy tą atmosferą

sztucz‑ tymi -

tym

na

so‑ staw życia narodowego Ukrainy (jak tom narodu rosyjskiego. rze) rzeczywiście najlepszym elemen‑ nie ze strachu, lecz całkowicie szcze‑ zwoli nauczestnictwo w nabierze takiego charakteru, który po‑ Dopiero wówczas praca kulturalna kulturyindywiduacją ogólnorosyjskiej. i z kultury ukraińskiej, niezbiegającej się prawomocność stworzenia odrębnej na zagładę i gorzałych nacjonalistów, skazane jest stworzone i paratyzmu. Wielez maniakalni fanatycy kulturalnego se‑ turalności, który wnieślidoniego ruch ukraiński z mieć, wniesieswoje poprawki i gii. W g w inizacja przemienia sięw sięwielewynaturzeń.obserwuje Ukra w bodę działań.Jakkolwiek by niebyło, w zmuszonym dopracy przez długiczas kiem nowości i inizacją tłumaczy sięoczywiście uro‑ Ale przede wszystkim fascynacja ukra‑ ralne granice, jaki twórcom tej kultury zarówno jejnatu‑ mości narodowej wskaże przyszłym zaś prawidłowy rozwój samoświado‑

prawdziwe zadanie o marnotrawienia narodowych ener‑ wielkoruską, niejest jużnegowana,

sobie i tej dziedzinieobecnieniewątpliwie podziemiu nagledanopełnąswo‑ Zdarzy sięto wówczas, kiedyu

przyszłości życie, masięrozu‑

prowadzi doniegospodarne

tworzy sięprzez tych za‑ zapomnienie. Alesama

tym, że ukrainomanom

tego elementu karyka‑

jej prawdziwą istotę

tego, co zostało

– bycie ukraińską

niej (przy tym

jakiś celsam

oczyści

pod‑ -

-

ożysko białoruskie też zawsze istniało, ale ono 3 achodnio 2 we choć „ukraiński”, „małoruski”, ówimy 1 la uniknięcia nieporozumień pragniemy za‑ pragniemy nieporozumień uniknięcia la 5 4 również innych regionów Rosji jak i wszystkich Rosjan, tak Wielkorusów, śnie za te ideałyeurazjanizm wzywa wą samoświadomość. Dowalki wła‑ nych instynktów i umieści sięnietolerowanie egoistycz‑ prymat kultury oraz osobistą i ceptacji biologicznego osobnika, lecz

śmie „Rodnoje Słowo” 1926, nr8). M O riach. Ale analogiczne zjawiska pojawiały się się pojawiały zjawiska analogiczne Ale riach. szych częściach plemienia ruskiego czy teryto‑ Skr w raina zawsze było słabiejrozwinięte. i rossija zob. uwagi: P.N. Sawickiego w syjskiej, malarstwie i i różnicyczyniono mieszkańcamimiędzy Małej yższych (pod względem kulturalnym) war‑ stwach społeczeństwa zachodnio w „zachodnio mówić byłoby słuszniej wypadkach tych wszystkich „górnym” piętrze kultury. Poezja Kolcowa este‑ na „dolnym”,czy na on pracuje czy tego, od niezależnie lecz całkowicietwórcy, funkcji, tych uzdolnień od od nie zależy oskonałość i zaś wartość kultury, funkcje różne dwie nie jedy‑ lecz kultury, wartości lub doskonałości stopnie różne nie tutaj przedstawiają piętra i górnego Obraz problemu. takiego „wartościowsze”,jest nawetpięter ale ch postawienia prawomocność samą negujemy z nie chcemy rozwiązywać tutaj problemu, które ma żadnego elementu oceniającego. Nie tylko strzec, iż w i intensywnością) niejszą kozackich obwodach, naSyberii itd. mniejszych częściach z (choć

Ł D

Białej Rusi. d

ty

z w Białorusinów oraz Ukraińców. ótowo mówiliśmy tylko o tylko mówiliśmy ótowo

m Uk

w - r yrażeniach i „dolny” uskiej tradycji w

otwartej samoak‑ russk -

r r

– si; w uski”; zeźbie okresu po Piotrze na Białorusi, w oj kulturiew oj

a a dw rtykule

rchitekturze ro‑ t amtej epoce epoce amtej óch najwięk‑ óch -

r „

uskiego nie - narodo‑ górny” nie górny”

Eurazji) w

d

cz Wieliko- r

olnego olnego óżnych i asopi‑ nnych

Ω

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 17 5 NkołajT i rubieckoj / W sprawie kwestii ukraińskiej 17 6 z utrzymywał, iżkultury rosyjskiej niemożna zrozumieć bez uwzględnienia jejścisłych związków jąc jako rodzaj samopoznania narodowego. Podobnie jakinniprzedstawiciele tzw. eurazjanizmu mował sięhistorią kultury rosyjskiej, ujmującjąw Trubieckoja. Od1922roku profesor slawistyki nauniwersytecie wiedeńskim. Oprócz filologii zaj- w., twórcaXX nowoczesnej fonologii. Syn filozofa religijnego, księcia Siergieja Nikołajewicza Temat eurazjanizmu ożył nieoczekiwanie w hrześcijańska w hrześcijańska 6 Nikoła cji”. Został onw w lenników w punkt widzenia, który i osiemdziesiąt lat temu. Autor reprezentuje ten ukraińskiej”, napisanemunaemigracji niemal aktualność artykułowi Trubieckoja o nych relacji Ukrainy i wu postawiły naostrzu noża problem wzajem‑ od kijowskiego Majdanuz rolę w siejszej Rosji zaczynają odgrywać coraz większą głównych ideologów eurazjanizmu, którzy w Z dzy Zachodem i i być swoistą przeciwwagą dlaUniiEuropejskiej dentów Rosji, Kazachstanu i polityczna część tego projektu przez prezy‑ Eurazjatycka” (niedawno została podpisana przez prezydenta Rosji Władimira Putina „Unia Sprzyjają temu polityczne akcje, jakforsowana mieszczeniu sięRosji aniw dyskusje o sji w i

politycznym. pomostem ekonomiczno

azjatyckim Wschodem (a tego też względu warto przypominać teksty

granicach „rosyjskiej prawosławnej cywiliza‑ Wydarzenia z C edniowieczu: od czasów tzw.czasówod‑ od edniowieczu: skonfrontowana tywnie z i chrześcijaństwu siebie przeciwstawiać ona zaczęła rodzenia w jedynie być) chciała przynajmniej (lub była ropejska kultury. na „dolnym”, a poezja Bieniediktowa: jednocześnie Kolcow był tycznie jest znacznie bardziej wartościowa niż

ostatnich czasach, kiedy znów zaczęły się

jawnym i j

S i

odrębnej „rosyjskiej cywilizacji” i ergie

Rosji, pragnących utrzymać Ukrainę

śr

Wschodem Chinami). (głównie artykule wyrażony jasnoi niejawnym życiu kulturalnym ostatnich miesięcy(począwszy j

e B wi ieniediktow „górnym” piętrze

Rosji. Oneteż nadałynową

właśn c s

woim totum kultura eu‑ kultura totum woim z dzisiaj mawieluzwo‑

T -

r jesieni 1913roku) zno‑

politycznym pomię‑

Europie, aniw ie ta jej forma, nega‑ forma, jej ta ie nie tylko z ubie

Białorusi) mająca

Cerkwią, c k o

„kwestii j (1890

Bizancjum i a

w

Azji. pod‑

R k

o‑ ońcu –1938) nie‑

dzi‑

Zachodem).

– jedenz szerszej perspektywie historiozoficznej i turalnej, który genetycznie jest „zachodnio (w wych. Językoznawcy (w rodu z harmonijne połączenie identyczności każdego na‑ Eurazja w odcięty przez reformy Piotra I do „stolicy” stał się ogólnorosyjski, wchłaniając (ukraiński), to jednak po przeniesieniu do centrum, się w zaistnieć na tym „górnym” piętrze, muszą włączyć ną) na tym dolnym poziomie. Jeśli jednak chcą narodową (swoją identyczność, odrębność etnicz‑ społeczeństwa. W ludowego i teorię kultury, składającej się z i tury (przede wszystkim języka, wyznania, literatury rozważa „kwestię ukraińską” na płaszczyźnie kul‑ kluczowe są relacje rosyjsko z się z i budowany argumentacją historyczno odstawa przekładu: N.S.Trubieckoj, * przełożył Bo ną z i

s P również dlatego wart jest przypomnienia.

w ztuki), budując na użytek tych rozważań swoją olski). Zatem dla powodzenia tego projektu

Wyjaśnijmy to naprzykładzie relacji języko‑ Zgodnie z t yłączeniem Finlandii, krajów nadbałtyckich P Wriemiennik”, K ukrainskoj problemie szelką jana przez zeuropeizowanąreligią Rosję poPiotrze.w z ym i

n

g

w t ajważniejszych części Eurazji (pokrywającej rubsza z

en „ogólnorosyjski” system komunikacji kul‑ i dentycznością eurazjatycką.

u najwybitniejszych lingwistów

kraińska) przejawiają swoją specyfikę i deale ma zapewnić swym mieszkańcom

„

góry”, twórczości adresowanej do elity n

im Ukraina powinna pozostać jed‑ g ranicami Imperium Rosyjskiego, g

u t

5, Pariż 1927. ym modelu kultury narodowe sław Żyłko sław

o góle, była właśnie przyswa‑ tym tacy znawcy wybitni , „Jewrazijskij - u

kraińskie. Trubieckoj s

ubstrat wielkoruski. „ dołu”, fundamentu - kulturową

traktu- - r uski” nieoficjalnym. Góra rusyfikuje się,mowa ukraiń‑ stosunek.błażliwy Staje sięonjęzykiem niskim, go w ziem ukraińskich doRosji, sło Bachtin (współistnienie języka cerkiewno ność Ukrainy zwracał w rzędna lokalna rola. Nahistoryczną wielojęzycz‑ potrzeby „dołów ludowych”, przypadłaby pod‑ wielkoruski), zaś ukraińskiemu, obsługującemu cerkiewnosłowiański i turalnie język rosyjski (wzbogacony przez język rosyjskiej” w językiem napoziomie kultury wysokiej („ogólno‑ pod względem funkcji, władzy i dane terytorium uzyskuje przewagę naddrugim zyków używanych przez ludnośćzamieszkującą Ma onamiejscewtedy, kiedyjedenz sytuację językową określa sięmianemdyglosji. modelem wyznacza mulokalne znaczenie. Taką nie jest takie oczywiste, alezgodnie ze swoim ski jako narzecze rosyjskiego albo…polskiego) powiedziach części Rosjan (traktują oniukraiń‑ samego istnienia języka ukraińskiego, co w ści pozostałych. Zazwyczaj jedenz państwowa, sytuacja niewygląda tak idyllicznie. ści, zwłaszcza kiedyza jednąz terytorium zamieszkałym przez różne narodowo‑ (społeczno ne. Alew (rosyjski, ukraiński, białoruskii Z le społecznościskrzywdzonych przez historię. obrońcy praw mniejszości etnicznych i należą doBaudouinadeCourtenay, znanego […] osobny naródukraiński plemię ukraińskie,osobny ludukraiński,a grupy języków, którym posługujesięosobne należącym dowschodniosłowiańskiej (ruskiej) iński jest odrębnym samodzielnym językiem, de Courtenay) stawiali sprawę jasno:język ukra‑ tematu jakJanRozwadowski czy JanBaudouin iż od XV iż od go, „prostej wskazując jednocześnie, mowy”), miejsce, ograniczając pozycję i

językoznawczego punktu widzenia te języki Trubieckoj jako wybitny lingwista nieneguje wiańskiego, łaciny, języka polskiego, rosyjskie‑

panującej klasieustanawiapo- się wyniośle I II

konkretnej rzeczywistości historycznej wiek - politycznej) sytuacja językowa na

terminologii Trubieckoja) byłby na‑ u, czyli odwłączenia większości

nich zyskuje uprzywilejowane

wpływy zachodniewpływy język

swoim czasie Michaił do języka ukraińskie- . Te ostatnie słowa

nich stoi władza

zakres używalno‑ in.) sąsobierów‑

prestiżu. Tym

dwóch ję‑

w

ogó‑ -

także

wy‑ w rosyjskiego w państwowy, dopuszczając lokalne użycie języka wie wskazują naukraiński jako najedyny język skiego Rosjanie w żenie, iżodtakiego stosunku dojęzyka ukraiń‑ urzędników, mieszczaństwa. Można odnieśćwra‑ ska żyje wśród ludu,drobnej szlachty, drobnych był książę Nikołaj Trubieckoj. po teksty klasyków tego ruchuideowo Dla jejlepszego zrozumienia warto sięgnąć docznym elementem rosyjskiej współczesności. nizmie (szerzej: antyzachodniości), staje sięwi‑ budujący swoją identyczność naantyameryka‑ powinno zająć prawosławie. eurazjanizm, Nowy modyfikacją: miejsceideologii komunistycznej woływania dojego restytucji. Z czemu towarzyszą mniejlubbardziej głośnena‑ ogarnęła nostalgia poZwiązku Radzieckim, cji, trwającą właściwieażdorozpadu ukrainizacji została zastąpiona politykąrusyfika‑ się totalitarnego represyjnego systemu polityka bo jużw nictw w państwowej, zwiększeniu szkół z wadzeniu języka rosyjskiego doadministracji proces ukrainizacji, wyrażający sięwe wpro‑ względów taktycznych rzeczywiście zainicjowała dwudziestych, kiedywładza komunistyczna ze dardami europejskimi. języczni mieszkańcy, podczas gdy władze w wygląda nato, że takiego stanu pragną rosyjsko‑ sieniu dodzisiejszej ukraińskiej rzeczywistości o terenu posługująsięnaco dzieńdwoma języka do czynienia wówczas, gdy mieszkańcy danego czyli dwujęzyczności. Z choćby Nikołaja Gogola. dzących z także literatura, w się dodziś.Dotakiego odbioruprzyczyniła się - żającą, część ludności(i intelektualnego, którego jednym z

równorzędnym statusie społecznym. W języku ukraińskim, w Trubieckoj pisałswój artykuł w Inaczej rzecz sięmaz Obecnie w

tym języku. Alenietrwało to zbytdługo, następnej dekadzie wraz z

ukraińsko

Rosji dużą,może nawet przewa‑ życiu publicznym zgodnie ze stan‑

swojej większości nieuwolnili tym twórczość pisarzy pocho‑ - rosyjskiego pogranicza, jak

tym zjawiskiem mamy

rozwoju prasy i

tzw. klasy politycznej) sytuacją bilingwizmu,

ważną wszakże

nauczaniem

połowie lat

twórców utrwalaniem Z -

S

wydaw‑ R R. R.

odnie‑

Kijo‑

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 17 7

o Polsce Uwagi

WsilijR a ozanow / Uwagi o Polsce 17 8 Wasilij Rozanow * konfederacji targowickiej: pozostawił i tę, hrabiego dotyczącą Branickiego, organizatora w 1887 roku), pośród znakomitych wielu charakterystyk z uzupełnieniami w 1865,a potem (najpierw w Paryżu w swoich wydanych pamiętnikach, Czartoryski Adam Książę Polski edukacji O historycznej 1. odrodzeńczych wysiłków Rosji, jąwzmacniającą literaturą, ze zdrową pracowitą ludnością,postu latach Polskę z jest wyobrażeniem naszego czasu, kiedy widzimy jego części, jest całkowicie niesłuszne. To wyobrażenie Polskę, że poćwiartowały organizm żywy i Wyobrażenie, iżtrzy sąsiedniemocarstwa podzieliły siebie w dnie rezydencji, na długie nieraz godziny oczekiwania. oczekiwania. nieraz godziny długie na rezydencji, w dnie siebie dworskich do i zapraszał co wydarzeń nas do Objaśniał W.R.) o zwrot skonfiskowanychojca – carycę majątków rodowych z bratem młodzieńcem przyjechał jeszcze Petersburga do prosić słowach: na się i powolności”. „Cierpliwości (Czartoryski radą, ograniczającą jak pomocnym inaczej być niemógł jednak (…)nam Katarzyny nicość w obecności swoją dworak, czujący a tracił wielkim był panem, tę znajomych kółku cechę jako o Targowicy. wspomnień do się zbliżania unikał W małem zręcznie których przy narodowymi, i żartami anegdotami ją rozmowę czynił dowcipu, przeplatał bo z nim wesołą i ciekawą, nimiwywnętrzniał. i chętnie przed się strony zachował serce dawnych otwarte znajomych dla błędów. cichą i wyśmiewaniem pogardą ich przewagę Z drugiej za się Poznałi mścił ich więc znienawidził poniżeniem. Rosyan, widoki w tej Polsce, jej nad i cierpiał żałował jej którą zgubił; swe wolał ambitne i byłby zadawalniać z Rosyanami się bogactw, Polakiem, się czuł a jednak pomimospokrewnienia chciwym dworakiem, zasad, bez w złempogrążony, ambitnym ojczyzny. się swojej Stał rękę upadku do przykładając ten olewać należy, iż człowiek poważanie, utracił wszelkie U U niego więc także oczekiwaliśmy w CarskimSiole oczekiwaliśmy w dniu także więc niego b

jej kwitnącymimiastami, ze wspaniałą Ż ywy umysł pełen ywy

połknęły i rozkazywać – zostały zostały i rozkazywać – umiejętności – słuchać umiejętności – całkowicie zatracone całkowicie Dwie praktyczne praktyczne Dwie przez Polaków przez

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 17 9 WsilijR a ozanow / Uwagi o Polsce 1 8 0 chełpiąc się i mając podstawy do chełpienia się wszystkim świe- się wszystkim do chełpienia podstawy chełpiąc się i mając jednocześnie krajem, zapuszczonym się onadzikim, siłę. Stała zrobić mając wszystko, w niej mógł każdy dlatego że z prawem, zrobić Polsce w ówczesnej nie mógł niczego lutnie nikt zgodnie Abso- nich całkowiciezagubione. przez były kogokolwiek – i bać o kogokolwiek się się psychiczne – zdolności dwie troszczyć całkowiciezatraconezostały Polaków przez tamtych czasów; prawa i sprawiedliwości. w Warszawie kozackim, posłom szukającym król Władysław IV rozbiorami brońcie sto – na lat przed sami się szable – powiedział Macie nic zrobić anisejm. ani senat, nie mógł ostatni szlachcic, niż prawo więcej ale wszelkie król w niej nie znaczył jakieś, życia: nie politycznie. Zatraciła onawewnętrznie istniała nadal chociaż rozbiorami, przed jeszcze ku, Polska moralnie, istnieć przestała końcem XVIII wie- Przed wzmacniającą. ją Rosji, czych wysiłków literaturą, zdrową stulatach ze po odrodzeń- pracowitą ludnością, wspaniałą ze widzimy miastami, kiedy Polskę kwitnącymi z jej niesłuszne.cie To czasu, naszego wyobrażeniem jest wyobrażenie całkowi- jest części, jego organizm i połknęły żywy poćwiartowały to teraz. niżobserwujemy i straszniej, znacznie głębiej Bożego duchowemu rozkładowi –świata onaz powierzchni to znikłaby wewnętrznemu, swemu dalszemu sobie, pozostawionabyła samej Polska, gdyby że chyląca się upadkowi, ku powiedzieć, przesady Dlatego możnapało żelazo. się życiotwórcze bez i wzmacniające srebra, szlachetnychwiele wyczer- w ogóle ale zupełnie części, twardości: elementy złoto, jest wszelkie znikły krwi”, szlacheckiej „staro- upadku politycznego.su We tegospołeczeństwa, krwi z okre- zbiorowe, cechypolskiego wszystkie typowe społeczeństwa również są połączone osoby, sposób do pojedynczej w zadziwiający Dwie praktyczne umiejętności – słuchać i rozkazy wać – wać – i rozkazy słuchać praktyczneDwie umiejętności – Polskę, podzieliły mocarstwa Wyobrażenie, sąsiednie iżtrzy że się ona odnosi choć i złożonej charakterystyce, subtelnej W tej ”. oddała majątek zechce, „Całujcie, bylewam tylko odrzekł: skonfiskowany gdzie co moje ucałowania do itd. ręki Na zapytanie przyklękaniu o etykiecie, wskazówek pilniesłuchając przedstawienia, odbiło się w literaturze: wielki geniusz polski, Mickiewicz, to ge- Polepszenie się stanu zdrowia rasy po upadku politycznym od razu da, który jutro może go zniszczyć, zhańbić i nawet przy okazji zabić. oprócz siebie nie kocha; nikogo się nie boi oprócz silniejszego sąsia- swojej historii; niczego nie rozumie oprócz dzisiejszego dnia; nikogo cych, jednoczących uczuć; nie ma ogólnej idei ojczyzny, nie ma idei jaką przedstawiał sobą Polak tamtych czasów: żadnych integrują- wieku, żeby z końcaprzerazić XVIII się na widok ruiny moralnej, nie przeżywał. Trzeba znać historię lokalnych polskich sejmików okrzepła jego krew i obudziły się w nim uczucia, których dawno już uważyć, że sam Polak stał się lepszy, że wyprostował się jego duch, rozkwicie przywiślańskich wieku; guberni nikt w XIX nie chce za- cie. Wszyscy mówią i mówią często o przemysłowym i handlowym Jest jużw nim mnóstwo siłdośrodkowych. się współczuć. i jużnauczył upokorzony – jest wać; umie już rozkazy się boi, Stale się on znajduje. kiej ten wewnętrznej ogrom w swoich zasadach, w ja- to sytuacji, są produktynowej dyscypliny – hamującej niezłomność uczuć, wałość w nim –tatr co i wszystko, znajdujemy torii; his- w swej człowiekiem się całkowicienowym tego, staje żając o ich położenie. pytać i trudną niebezpieczną byłorzeczą on i dodaje: – pisze zamknięciu i niesprawiedliwym w okrutnym cierpiącym ludzi, chwilę choćby przez zobaczenia w okna w nadziei no, patrzyli kiedyśmy moc- biły serca on z bratem – (jechał nasze go, Sokolnickiego: W.R.) Mostowskie- Potockiego, kluczem pod oddzielnie Zakrzewskiego, gdzie w jednym z domów trzymano ulicąLitiejną, ga przejeżdżał i strachem smutkiem do Petersbur- przybyciu z jakim po go o tym, dośrodkowych. sił nie było I w ogóle siłą. taką miastobyły wieś, rodzina, każda ja, sił;każde odśrodkowych miriady powstały W kraju innymku ja. moralnego żadnego ciążenia nie miało wyraźnie ja to normy; jącej hamu- żadnej nie było ludności grupy i każdej człowieka każdego ja strasznym ponad że w tym egoistyczna sensie, wewnętrznym Była wyrafinowana. kultury.onawykształcona, cidełkami Była Dla Polski nastąpiła epoka reedukacji, trwająca oto już całe stule- nie zauwa- sam Czartoryski, ks. nowe toSą uczucia: zupełnie w tych samych Czartoryskie- wspomnieniach Trzeba przeczytać Sam Polak Sam stał się lepszy się

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 1 8 1 katolicyzmem katolicyzmem znarkotyzowany Naród polski został

WsilijR a ozanow / Uwagi o Polsce 1 8 2 . was uczynił? i kto takimi siebie Polacy, wy poznajecie czy domyślamy lat, pięćdziesięciu się prawdy, mimo woli wołamy: myśli w przeciągu w jednej potem trwającą postać, jego na szy spojrzaw- gotową i zarazem lękiem do współczucia, przepełnioną postać, jego na spojrzawszy Ale nauczycielka. nimstoi jego przed nie zrozumiał, że morderczynię na ojczyzny: jak swojej nawiścią, przyklęknąwszy, nie- śmiertelną ze rękę; nią na całował jej patrzył w chwili, gdy Pozostawił II Katarzyny on portret Czartoryskiego. tych nauczyciela według samych wspomnień my pierwszego i na spójrz- progi; szkoły jej nowej w momencie, gdy przekraczał tej uniknie. której się kara, jak nie przymusić, która potrafi siła, jak się spełni, groźba, która nacji – jak ginącej obok zewnątrz, na stanąć jedynie cier- ona mogła bytu: polskiego w wewnętrznych warunkach przejść znoszenia z nieszczęściami, ono jest nieuchronne. kiedy Tejpienia, szkoły nie można było walki y, prac konieczność systemem wychowawczym pozostaniezawsze życie,najlepszym trzech – czterech wieków poprzedzających „rozbiory”. rodzić nad brzegami Wisły, w lasach Litwy, stepach Ukrainy w ciągu kiełki. Jest to zupełnie nowy naród: nic podobnego nie potrafiło się twórczości rasa polska wypuściła świeże, soczyste, nieoczekiwane i Lelewela. Na wszystkich drogach życia, we wszystkich dziedzinach północno-zachodnich guberni Rosji. Wspomnijmy również niusz nie wolnej Rzeczypospolitej, ale dobrze urządzonych Widzieliśmy w osobie hrabiego Branickiego pierwszego ucznia ucznia Widzieliśmy hrabiego w osobie pierwszego Branickiego szkołą najlepszą szkoła: nie tylko kształtuje Ludzi wychowuje, dworu. Nie mieliśmy czasu spojrzeć na nią, bo trzeba było trzeba bo nią, na spojrzeć mieliśmy czasu Nie dworu. i dam księżniczek książąt, w otoczeniu nimKatarzyna a za dygnitarze, i więksi szambelani parami; podkomorzowie, orszak cesarzowa.miała Po wyruszył skończonych modłach, (…). Diderotemkorespondencją z d’Alembertem, i Wolterem E Szuwałowowi, wielkiemu dawnemu szambelanowi, faworytowi hrabiemu nas salonie.przedstawiono Naprzód w sąsiednim zebrali się wszyscy gdyśmy w kaplicy, jeszcze była Cesarzowa l żbiety, wszechmocnemu za jej rządów i wsławionemu rządów jej za wszechmocnemu żbiety, U stawił nas rzędem przy drzwiach, któremi drzwiach, wejść przy rzędem nas stawił z której do dna wypiła trujący napój, i zginęła. napój, trujący z której dowypiła dna onaw rękach się zacisnęła pozbyć) (i niekonwulsji może jej czarę, katolickim światem idei i uczuć. specyficznie kurczowo,Polska zgubę; w jakiejś jej do tego, co lgnie przyniosło się janie upa lepkość, chorobli- jakiś wykazywać Polacy niego zaczynają dla nienormalną katolicyzmowi, ku pociąg wy upadku po ale upadkiem, przed w stronę reformacji w Polsce był bardzo silny Ruch w historii. stało imnieco sztucznie narzucone, zaszczepione u Polaków,miętne to zo- sądzić; przywiązanie to jak się przyjęło geniusz. ducha, i chroniło ją język, nację, wiałoby jako uzdra- katolicyzm – w niej Wszystko,co osłabiałoby wiańskiego. sło- myślenia – świata toi jasność dla cechy charakterystyczne radość twardość jasną serca, ukojenie, spokój, jej przywrócić głoby to, Wszystko co mo- moralnego jeszcze wyzdrowienia. trzebuje rozkazywania. z tym – się i w związku podporządkowywania umiejętności współczucia, pracowitości, charakteru, upadku: o wypracowywaniu jego się od które wychowaniu, rozpoczęło zewnętrznym jużo jego mniałem Wspo- słowiańskiego. świata go i wschodniego z południowego wyobcowujące niebezpieczeństwo, i zarazem nieszczęście większe naj- Naród oto jego znarkotyzowany został katolicyzmem – polski katolicyzmie O polskim 2. . ychowania tegow dań Przywiązanie do katolicyzmu nie jest wcale takie głębokie i na- głębokie wcale nie jest takie do katolicyzmu Przywiązanie Polska życiowe to są i polityczne,a tymczasem jakości Ale po- za- dla ym jąc ychowu w w tkwić muszą elementy jakie Oto namiętności i nieprzebłaganą wolę. i nieprzebłaganą namiętności gwałtowne ukrywał spokój czyny, pozorny jej jak znającemu każdemu uśmiech, uprzytamniał lecz ciągły spoczywał ustach władzy. i uczuciu Na wyższości o jej i świadczyła wyrazista była Twarz pomarszczona, już wszystko. zrywały jej popędy a jednak i szlachetne, byłopoważne w niej (…) wszystko krócej lubdłużej. przemawiając każdego, do się przybliżyła w koło stanęliśmy i cesarzowa poczem nazwiska, nasze wymieniano ucałowania do gdy rękiprzyklęknąć podczas co przyniosło jej zgubę jej co przyniosło Polska tego, do lgnie

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 1 8 3 i mocniejsza od polskiej polskiej od i mocniejsza prawdziwsza prostsza, jest Narodowość rosyjska

WsilijR a ozanow / Uwagi o Polsce 1 8 4 zmnie jszania nacisku ten środek może pol- upór złamać niżPolska porównania silniejsi bez byli Rzymu wobec nas, wobec nacisku bardziej wrogonastawieni jeszcze narodu. byli Samnici skiego jszania bez y, w zmnie przer bez półtora – dwóch wieków w ciągu że Nienegujemy, liturgii). rosyjski w uzupełniającej nacji (język nej przytłumio- skazanej, i próbujemyły tej od odseparować Kościół zwyciężonego. przez dal na- stawianego i oporu, żywotności wielkiej z powodu zwycięstwa nigdy pełnego nie przyniesie bezowocna, ale będzie przewagę; szą na- wielką na z uwagi i niebezpieczna trudna oczywiście nie jest wyobraźnia. rolę dużą odgrywa oczywiście to jest i Polska. Hiszpania niego: od Tutaj oddalenia największego się w punktach ale znajdują do Rzymu, nie przylegają kraje kie Jest dwa ultrakatolic- że zresztąw Rzymie. charakterystyczne, majestatycznym tronem bardziej pociągającym i tym z odległym rodzinnych, powiązane z kościołem i księdzem, są które związane tradycjach obyczajach, mówimy o poezji, jużo wspomnieniach, rozbitego Nie resztki swojego i niezniszczalnej ja. najcenniejszej się onajak Chwyta wśród prawosławnego świata. słowiańskiego indywidualności o jej decydującą odebrać,można właściwość jej którego historii, nie odłamek ojczyznę – pozostałą jej zmie jedyną Polski onaw katolicy- widzi wzmocnionyże jest dodatkowotym, i nawet odpychający. jakoś obcy jest katolicyzm co zrównoważone, jest ładepicki, na wszystkiego, spokojne dla I odwrotnie, prześladowań. pobudkędo mściwych albo cieszenie, po- w nim albo znajdując bytu, swojego nerwem z nim głównym się go, jednocząc wchłaniają z tegopowodu dopiero zwyciężyli – co i ci, upadli, co i ci, i przemocy. gniewu Wszyscy – zaś – z drugiej Jest emocji. ki tostrony, prawdziwa z jednej narkoza cierpienia do wal- pobudzających mnóstwo żywotnych, podtrzymujących, narodów,niezależnością zawiera oświeceniem, w sobie reformacją, cesarską, plemionami, władzą barbarzyńskimi nowymi Rzymem, Rusyfikujemy ludność za pomocą „urzędowego” języka i szko- języka pomocą za ludność „urzędowego” Rusyfikujemy Cośmy zrobili polu? tym na Walka którą światemuczuć, musimy z tym stoczyć w historii, w przypadku historycznej i sytuacji Ten wiary ogólny związek z upadającym walki się rozwinął gruncie na który Katolicyzm, Wisłę, jest już nieco wyobcowany z miejscowej, czysto polskiej lud- czystopolskiej jużnieco jest wyobcowanyWisłę, z miejscowej, powrócił nad i który wśród Rosjan żył czas dłuższy Polak,że który innymi, wątpliwości, nawet jednak Nieulega w sobie. negowana przed skrywana zewnątrz na sięsympatia, cicha pojawia szać, wzru- konkretnego Piotra w końcu zaczyna konkretnego Iwana, nienawistne Polaków, dla dobrotliwość wielkoduszność, to jednak opór. w siebie wszelki wciąga Jakbylewa, rosyjskie imię nie było czterdziestu po i jeszcze latach wyskoków lubili go.z jego inspektora studentówi otczestwu), z lat czterdziestych: pokpiwali imieniu go po Nachimowa Wspominali więźniowie. (nazywając w twierdzy siedzieli jako którzy Moskiewskiego, Uniwersytetu Polaków,spotykania byłych powstańców, studentów a przedtem sposobność osobistych i narodowych. Miałem nieszczęść, jego wszystkich przyczyną będącego z kraju przybysza , obejmować go obejmować się słowa w pół i rzucił ale urwał usiłował zaprzeczać, , polemizowaćz Panem okazję miał temat na Ruryka pochodzenia ry profesor się jako przedstawiając Pogodin, odwiedził gdy go w Brukseli Lelewel, czony wygnaniec . Rozgory- i wdzięczność nich do przyjaźń żywić możnai że czasami i my… jak ludźmi, samymi takimi są obrzydzenie, wzbudzało spotkanie samo stroniliśmy i z którymi których od złych krwi, i żądnych za liśmy uważa- różnicy i bez nienawidziliśmy instynktownie których Rosjanie, powoli i brat się,ci wyznanie: ja że się takie przekonaliśmy wyrwało temu ultra-Polakowi,toryskiemu, do Petersburga przyjeździe po Czar- Adamowi cechami. Księciu niego dla się nowymi zachwycać doceniać i wreszcie milczącoobecny Polak obserwować, zaczyna niedawny Polak, pośród Żyjąc nawet Rosjan, polskiej. od niejsza prawdziwsza iżnarodowośćżyć, rosyjska prostsza, jest i moc- Trzeba zauwa- namiętnymi Rosjanami. Rosjanami, się typowymi Polakami byli dziadkowiei babki stali i katolikami, a którzy rych ludzi, któ- ludzie. teraz Już spotkać rzadko, jeszcze choć można, y wszysc się ludzie, bardziej obtaczają kątem i tym kropli wody: samym tym pod przerwy bez padających wpływem się pod czają Nawet obta- kamienie i o Etruskach. jak podobnie o Samnitach, jużnie pamiętał nikt Rzymskiego Imperium w epoce a jednak od etnograficznym w sensie Polaków,potężnym byli plemieniem, Morze rosyjskiej dobroduszności, łagodności, cierpliwości za- cierpliwości dobroduszności, łagodności, rosyjskiej Morze U niwersytetu Moskiewskiego, któ- Moskiewskiego, niwersytetu cierpliwości zalewa cierpliwości Morze rosyjskiej rosyjskiej Morze dobroduszności, dobroduszności, łagodności, łagodności,

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 1 8 5 będzie rosyjski będzie niech język Szkoła,

WsilijR a ozanow / Uwagi o Polsce 1 8 6 prawosławna liturgia niech będzie w języku polskim i żmudzkim, i żmudzkim, polskim w języku prawosławna będzie niech liturgia prawosławie – ale tam,gdzie się przyjęło katolicyzm, nie tylko łaciński tam,gdzie istnieje rosyjski wszędzie będzie niech język się ich wybór. Szkoła, zatrzyma czym na historię, całą na patrząc rodowości, Niemożna się ich toserca. wówczas zawahają wątpić, na- w zachowaniu tej przeszkadza Rzym wprostże – przeciwnie – ale pory), sądzonodo tej (jak z Rzymem związane jest nie tyle zachowanie narodowości że nichdy polskiej stanie jasne, się dla być było bohaterami trzeba kiedy religii, narodu.poza zasady Kie- nie wahali się oni wykraczać rzymsko-kościelny; przesłaniał wsze sprawy za- aspekt duchowieństwa narodowy nawetże u polskiego oczywistość. i wreszcie otaczająca cała historia nasza imcała – powiedzielibyśmy im,powiedziałaby kami ideałów, so- zdrowymi się najwyższych do się wzniesiecie napełniwszy ale geniusz, jako język, plemię, jako jako niezginiecie zjednoczywszy, się oto, z czym zwyciężani; będziecie zawsze oto was, czym ciężyliśmy zwy- czym prawosławia. radośći zgodę, apostolskiego Oto i ogrom pokój człowieczeństwa – najwyższego przejaw jako i miłością – z wiarą uczuć powinniśmy przeciwstawić gniewnych,wi wrogich E polonica niebezpieczny, nas dla jest gentis ale nam, spiritus wrogi nie spiritus Bynajmniej i wniknąć. zaproponowalibyśmy spojrzeć prostu po nawet nie nawoływalibyśmybyśmy języka, do wiary: nie prześladowali- Tutajz nami. nie ciemiężylibyśmy plemienia, ludzi zjednoczonych dla i litewskim już sławne polskim w języku integracji: nabożeństwaprawo- oto żywioł wewnętrzny głęboki, rozdrażnienia słów kosztemnowych większego serca? oto Ale Polaków przez z przyswojenia paru oprócz zewnętrzności – pustej rosyjskim: cóż w języku katolicyzm osiągniemy – potrzebny jest i Metodego. Nam wcale nie Trzeba kontynuować dzieło Cyryla prawosławie. piękna – szczególnego mu źródło tegonaszego odsłonić to i rozumieludzkich trzeba rosyjskiej, duszy piękno już istnieje. czystoludzka więź więź, najważniejsza bowiem tam przypadkiem: się serdecznie Wita z mieszkańcemtrafiłności. Tambowa, który c , który został mu zaszczepiony. został , który Temuclessiae Romanae węzło- Wszyscy zauważyli, zwłaszcza w czasie niedawnego powstania, powstania, niedawnego w czasie zwłaszcza zauważyli, Wszyscy Polak jeśli tak, jest A jeśli pozbawiony nie jest cech ogólno- stycznych akcentów. Sympatyzował z dwudziestowiecznej. W wielu krytyków stanowi jednoz cym pisarzem. Jego prozatorskie dziełoOpadłeliście początkował traktowanie Dostojewskiego jako myśliciela religijnego. Był interesują‑ Roza j swoim studium niezwykle kontrowersyjna, pełnawewnętrznych sprzeczności. Jako literacki krytyk W tekściezamieszczonymna oparto ekład w * szkoły. obyczaju, wolności języka, dla gwarancje tucję, konsty- one tego, ile na będą od (zależnie częściach narodową swoistą prawosławie) kultywować otrzymają prawosławnych te w uroczystych pisanych Polska niech aktach; w swoich i Litwa tych środków,mówiono o tymczasowości one uję- będą niech z tych narodowych dóbr jednak katolików.łączeniem nie Żeby i wreszcie i administracji, w sądach wy- z całkowitym wyższej, i nawet średniej pozostaną w szkole teale niech niższej, języki jewskiego. Był historiozoficznym pesymistą i jemny związek tej krwi właśnie z prawosławiem. właśnie krwi tej jemny związek silnie. odwrotnie: niezbyt Jest ta- ale zmodyfikował naturą, swoją im zaszczepiony,ze zgodnie tę że krew zmodyfikował sztucznie prawdopodobne, został Jest katolicyzm sam wysoce że taniec. której wczoraj –; rasa, jutro takjak dziś dziś jak ju: tworem jest i najpiękniejszym charakterystycznym najbardziej obycza , życia do nich niewiel- wykazują idee; rzymskie sposobu Jest i pociąg. zdolności to wszystkim kie rasa przede ficznie y spec salne, imuniwer- są Obce Polacybardziej że rasą lokalną. są głęboko Tym do katolicyzmu. lgnąć tak się i nie będą uspokoją zagraża, narodowości tej nic nie że Jak zauważą, tylko narodowości. upadkiem spowodowaną nerwicą, przejściową jest cyzmu Powtórzmy, Zachodzie. i na Polaków przywiązanie do katoli- któremocy utraciły swojej ze wiele XIII, Leona po VII Grzegorza Pan od Tadeusz i encykliki bulle niżwszystkie bardziej swojski

asi oczerki. Sbornikstatiej , Sankt Prz

Mickiewicz mimo wszystko jest im bliższy niż Innocenty III, niżInnocenty III, imbliższy jest mimo wszystko Mickiewicz p l rzełożył Bogusław Żyłko Żyłko Bogusław rzełożył i n o Legenda o w (1856–1919) w

poglądach politycznych

wielkim inkwizytorze FiodoraDostojewskiego (1901)za‑

– filozof, literacki pisarz,krytyk i najważniejszych wydarzeń w - Pietierburg 1899.

pó źnymi słowianofilami i katastrofistą.

– konserwatysta, niebez szowini‑

k siążce:W. Rozanow, (2tomy, w 1913–1915)

historii powieści Ω

t

eorią „gleby” Dosto‑ eorią „gleby” publicysta. Postać Litieraturnyje

oczach Pan Tadeusz bardziej swojski niż wszystkie wszystkie swojskiniż bulle i encykliki bulle

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 1 8 7 Imperialna Rosja nigdy nie przez pospólstwo, o czym więcej dalej. obawiała się Rusi ukraińskiej Z protekcjonalizmem charakterystycz‑ ani żadnej innej. Ona zawsze nym dla elit imperialnej Rosji, którego zwalczała wolność Rusinów, która nie usunęła nawet rewolucja bolsze‑ rodziła się w państwie Jagiellonów wicka, postponuje projekt Rzeczypo‑ tuż przed jego upadkiem spolitej jako prowincjonalną odmianę Wojciech Jakóbik Wojciech kultury łacińskiej. Uważa, że ruskość Tekst rosyjskiego księcia Nikołaja Tru‑ ukraińska, powstała najpierw w ra‑ bieckiego to wspaniały przyczynek do mach państwa Jagiellonów, a potem dyskusji o tożsamości Rusi oraz jej od‑ „oswobodzona” przez imperium car‑ niesieniu do Rosji. Warto przy tej oka‑ skie, przejęła umysły Rosjan. Punktem zji opisać przykłady rosyjskiego kultur‑ przełomowym miały być tutaj reformy kampfu przeciwko konkurencyjnemu cara Piotra I Wielkiego, który instru‑ wobec caratu projektowi kulturowe‑ mentalnie okcydentalizował Rosję, aby mu, jakim była Rzeczpospolita łącząca uczynić imperium bardziej skutecznym w swoim łonie Polaków, Litwinów i Ru‑ w rywalizacji międzynarodowej. Ta kul- sinów. Okazuje się, że imperialna Rosja tura ukraińska i przed Piotrem zaczęła nigdy nie obawiała się Rusi ukraińskiej przenikać do Moskwy, generując tam ani żadnej innej. Ona zawsze zwalcza‑ określone współbrzmiące z nią prądy, ła wolność Rusinów, która rodziła się to można sądzić, iż kulturalna refor- w państwie Jagiellonów tuż przed jego ma Piotra była przygotowana także upadkiem. w Wielkiej Rusi – pisze książę. Uznaje Rosyjski arystokrata pisał rosyjskość w wersji „małorosyjskiej” w 1927 roku o tożsamości Rusi. Dzielił i „wielkorosyjskiej” za dwie odmiany ją na wielkoruskość krzewioną przez tej samej kultury ruskiej. Dwie redak- elity oraz regionalne wariacje jak ukra‑ cje (różne indywiduacje) tej samej ińskość czy białoruskość pielęgnowane ogólnoruskiej kultury. Po przyłączeniu Koszmar imperium, czyli Euromajdan w Moskwie czyli Euromajdanczyli w Moskwie Koszmar imperium, ale oczywiście utrzymuje, że formowa‑ kiedy Ukrainabyła prowincją Polski rosyjskiej uformowała sięw je, że zachodnio-ruska redakcja kultury tekstu. W wewnętrznie spójnego przekazu jego celowo pomijate fakty, aby niepsuły tu. Wydawałoby sięzaś, że Rosjanin ła te nadziejenaniekorzyść projek‑ wolności. Rzeczywistość zweryfikowa‑ łożeniu miałasięonastać państwem kluzywna republika szlachecka. W Nie było to państwo narodowe, alein‑ litycznego, jakimbyła Rzeczpospolita. w do Księstwa Litewskiego, wchodzącego ryczną przynależność ziemukraińskich do Polski, lekceważąc przy tymhisto‑ suje fałszywą opozycję świata ruskiego na początku swojego toku myślenia ry‑ Ukrainy. Zatem rosyjski arystokrata już z i szkół nastarych terenach imperium ną całość. Polegała onanabudowaniu spolenia tychob Ukrainy pojawiłsięz

usuwaniu Polski

skład zaawansowanego aparatu po‑ naterenie wcielonej doRosji

pewnym momencieprzyzna‑ wielu wpływów, przejętych ydwu redakcji w

kolei problemze-

czasach,

jed-

za‑ , krata, z ruskiej domieszki, naWielkiejRusi zachodnio-ruska beż żadnej wielko- Ukrainie panowała czysta kultura ła się ona w fobii i dzięki swojej zaakcentowanej europo- Wielkoruska redakcja kultury rosyjskiej nie Rosji, także w bieckiego uskutecznić funkcjonowa‑ stość tradycjiwielkoruskiej. odwrotnie i mieszanina kultury moskiewskiej rzając w Władimir Putin,a ne walczący z w celów Piotra,alewręczprzeszkadzała ności była nietylko nieprzydatnadla [ówcześni moskiewscy nacjonaliści] dentaliści”] szli dosyć daleko, innizaś przedstawiciele elity skich dokultury wielkoruskiej jedni dodawaniu elementów zachodnio-ru-

zachodnio-ruskiej, przyczymw

realizacji tychcelów Dlatego może potem pisać,że na Reformy Piotra I

tendencji dosamowystarczal-

którym zgodziłby sięzapew‑

nacjonalistyczne tony.

– starali sięutrzymaćczy-

opo

siłami odśrodkowymi zycji dopolskości, ude‑

sferze kulturowej. na pewno bolsze‑

miały według Tru‑ [ówcześni „okcy‑

– pisze arysto‑

tym

–

–

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 1 8 9

Wjciecho Jakóbik / Koszmar imperium… 1 9 0 pisze Paweł Jasienica powiększenia swych dochodów, jak ło kolejne połacie ziemruskichw swych ziemiach,a mieszało siędospraw ruskichelitna opieką państwa litewskiego, które nie w Ruś Kijowska nierealizowała sięnigdy przejść próbę falsyfikacji. Niestety na Moskwę, ten fragment mógłby ważyć mongolskiej „kultury” wpływ ińskiej kultury moskiewskiej, leczkijowskiej ukra- niczną i żyje i ta zaś kultura, która odczasów Piotra k wicy. W aweł Jasienica, 1

ultura moskiewska za Piotraumarła,

imperium rosyjskim. Kwitła pod wy Instytutwy Wydawniczy, 1990. P

rozwija sięw

bezpośrednią kontynuacją nie ten sposóbstara wielkoruska

– pisze. Gdyby zlekce‑ Polska Jagiellonów, Państwo‑

jedynie kolonizowa‑ Rosji, jest orga-

1 . Po UniiLubel‑

celu Rusi przemieścić sięz go też centrum kultury powinno było genetycznie była wielkoruską. Dlate- chodzenia, alepaństwowość rosyjska Donbasu. Piszący w wysyłając siłyspecjalnenaKrym i tem mordując Hołodomorem, a Ukrainy, niszcząc najpierw sicz,po‑ współrządzenia republiką. odmówiła tamtejszym elitom praw do Rzeczpospolita straciła Ukrainę, gdy była zachodnio-ruską, ukraińskąz Jednolita kultura rosyjska poPiotrze Trubiecki niezauważa tego problemu. pr pt. Duchpyszny poprzedza upadek w sze Przemysław Żurawski vel Grajewski pospolitej Trojga Narodów, szerzej pi‑ nowały szansę napowołanie Rzeczy‑ się boją.O przez wiekijarzmemChananajbardziej coś, czego rosyjskie elitymiażdżone zmieściłby w ny i Projekt Rzeczypospolitej był inkluzyw‑ licyzując Rusinów ogniem i oraz Cesarstwa Niemieckiego niekato‑ nakże w skiej także Korona włączyła sięw rzemysław Żurawski vel Grajewski, 2

oces, okcydentalizowała Kijów, jed‑ jednym z P Z Ośrodek Myśli Politycznej, 2012. o Rozważania rodów Na- Trojga Rzeczpospolita powstała nie jak

gdyby niezmarnował swej szansy,

kolei Rosja nigdy niezyskała – pisze. Pokazuje, jakprzedmioto‑ [w:] [w:]

opozycji dowezwań Rzymu

tym, jakpolskieelityzmar‑

rozdziałów ważnego dzieła Duch pyszny poprzedza upadek. upadek. poprzedza pyszny Duch

sobie wolną Ruś, czyli

n aturze procesu rozpadu unii rozpadu procesu aturze

Ukrainy doWielkiej

1927 roku książę

mieczem. Rok 1632

dziś

ten

do po-

2 .

– , nie Rusiprzetrwałej w Polska była zatem wrogiem Rosji, ale płaszczyźnie były tereny Rusicarskiej. terystyczne dlaperyferii, jakimi natej zależności kulturowej w nimi wpływami to popadaniez pudrowanie wielkorosyjskości zachod‑ romańsko-germańskich wiednimi elementami rdzennych kultur polskie, i tego wszystkiego, co jest specyficznie od polskiej. kultura ukraińska wyemancypowała się on, że dziękioperacji wielkiego cara form Piotra I ność ujawnia sięjednakw Wschodzie. Prawdziwa prowincjonal‑ systemu postsowieckiego imperiumna skwy który odrodzi sięw 90 lat później tego wpływ miasteczka nin. Niemógłnawet przypuszczać, że miasteczka dostolicy niosła sięz sposób kultura ukraińska jakby prze- imperium było formą nobilitacji. kiego mimoto włączenie Ukrainy do rola państwowotwórcza. DlaTrubiec‑ turowej, aleodmówiona jejzostała która przydała sięnapłaszczyźnie kul‑ wo została potraktowana ukraińskość, folkloru. się stać jedynieelementem lokalnego imperium, w został zastąpiony przez ekskluzywne ukraińskich. Wrogi inkluzywny projekt

– mógłby zagrozić fundamentom – gdyby przeniósł siędoMo‑

zastąpić to wszystko odpo-

podupadłego powiatowego Pragnie onauwolnićsięod

przez Trubieckiego. Pisze

którym ukraińskość miała formie Euromajdanu,

– uznajeRosja‑

umysłach elit

– ocenia.Takie drugą charak‑

ocenie re‑

jednej W

ten przeznaczona dlapospólstwa, a Rusi jako „dolnepiętro”, czyli kultura ukraińskość może przetrwać w jednak tej możliwości. Uważa on,że natyw rosyjskiego arystokraty brakuje wschodniego imperium. Naliściealter‑ który byłby śmiertelnym wrogiem w ińcy i potwierdzona historycznie i Rzeczypospolitej. Ta możliwość została lecz także wykwalifikowane elity(czyli turą optowały nietylko dołyludowe, po to, żeby za tąnową ukraińską kul- do indywidualnych cech narodu.Ale nięta i rzeniom strona była bardzo źlerozwi- kulturze ta zwrócona ku ludowym ko- ukraińską, gdyż optować właśnieza tąnową kulturą doły ludowe, masięrozumieć, będą go fundamentu etnograficznego, to wać swoje dolnepiętro dokonkretne- Jeśli nowej kulturze udasięprzystoso- mas. Elitymiałybyć wielkorosyjskie. czenia pamięcio jednak posłużyć także obecniedonisz‑ towi Rosjanie. Tekst Trubieckiego może Republiki, czego życzyliby temu projek‑ paścił jejnazawsze rozkład pierwszej pytać o nawia sięksiążę. A autonomiczną częścią Rosji? nym członkiemfederacji rosyjskiej czy samodzielnym państwem, pełnopraw- no

jednym organizmie państwowym,

Czy Ukrainapowinna być całkowicie – w

inne narody mogąfunkcjonować

była zupełnie nieprzystosowana poprzedniej ogólnorosyjskiej

możliwość jejwejścia w

– jakjużpowiedzia-

tym, że Polacy, Ukra‑

może do‑ wypadało

nie zaprze‑

– zasta‑

wielkiej

więc skład

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 1 9 1 Wjciecho Jakóbik / Koszmar imperium… 1 9 2 Czajkowskiego i arystokratów pokroju Lermontowa, polskich, alezokcydentalizowanych piętro” pozbawionych jużwpływów wokół którego wznosiło się„górne i wicka. W książę, pokazała rewolucja bolsze‑ Chmielnickiego i osobistej, do smutnych czasów buntu się swobodnie, w nej) Ukrainy w z wa, wykwalifikowana, najcenniejsza (przy tym właśnie inteligencja jakościo- W poprzedniej ogólnorosyjskiej kultury. szym stopniu niżodpowiednia strona nej inteligencji Ukrainy jeszcze w potrzebom duchowym wykwalifikowa- tro tej kultury odpowiadało wyższym ligencja), trzeba, żeby także górnepię- właśnie najbardziejwartościowa inte- obyczajów uczyła sięstopniowo ścią- francuskich tańców, języka, nowych go. Jakpisze prof. Andrzej Nowak, w W ponownie istnienie Rzeczypospolitej. ny Rosjanin. Jego tezom kłamzadaje naturzenie i ukraińskiego, będzieskazana nawy- tej najwartościowszej części narodu ra ukraińska, pozbawiona współpracy ogólnorosyjską, zaś samodzielnakultu- większości będzie optować za kulturą

inne, dławione przez reżim carski, punktu widzenia twórczości kultural-

którym rósł nacjonalizmukraiński jej ramach ukraińskość rozwijała przeciwnym wypadku inteligencja Jak bardzo pomylił sięcytowany

Rosji istniało dolnepiętro,

śmierć

swojej przytłaczającej

samego Trubieckie‑

późniejszych.

warunkach wolności

– uważa cytowa‑

więk- Ukraińskość w owany przez GruzinaJózefa Stalina. dzimierza Lenina,Rosjanina, kontynu‑ którzy woleli nihilistyczny projekt Wło‑ ści została odrzucona przez Rusinów, na potrzeby zwiększenia efektywno‑ Wielkoruskość zokcydentalizowana Trubiecki wyjątkowo wypada blado. z którą próbuje namsprzedać wygnany W Ona próbowała przetrwać podbutem cowanie z język, którym będąmówili (…),wyob- będą nowe obyczaje ichpanów, obcy którego coraz bardziejwstrętne i ją będzieodogromnejmasy ludu,dla z zwrócona ku zachodowi elita. Alewraz w czyli wciążwielokrotniemniejniżnp. wieku, kiedy ukaże sięich366, XVII tułów rocznie,rekord padłpodkoniec w dzy 1728 i w to choćby poziom produkcji książek elita. Nieśpiesznie, jakwskazuje na gnięta przymusowo nadwórbojarska ndrzej Nowak, 3 była jednym z aż dokońca, ażdorewolucji, której społeczeństwie, która będzie trwać wielka schizmakulturowa w postawa wolteriańska. To była nowa

własnego kraju naemigrację Nikołaj nią rosłatakże przepaść, która dzielić

ówczesnej Polsce). A Rosji przeciętnie po13nowych ty- ogromnym cesarstwie (np.mię- tym kontekście narracja (tak jest!), A je Rosjan

, Polityka, 2014. 1735 rokiemukazywało się religii, często przyjmowana

palnych materiałów Rosji nierozwijała się. Dwa wieki imperium

jednak rosłata

rosyjskim , [w:]

obce

3 . Dzie- podobnie jakkatolicyzm, co jest częstą spolitej. Atakuje wręcz tę wolność, w rze mniejniżnajbiedniejszy szlachcic urzędnik miałdopowiedzenia nadwo‑ pomija fakt, że w senat, anisejm.Oczywiście Rosjanin ni szlachcic, niemógłniczrobićani król nieznaczyłw nie jakieś,alewszelkie prawożycia: politycznie. Zatraciła onawewnętrznie nieć moralnie,chociażnadalistniała przed rozbiorami, Polska przestała ist- wieku, jeszcze że przed końcem XVIII zawiera niniejszy numer„Frondy Lux”, filozofowi rosyjskiemu, którego tekst potem pisaćWasilijowi Rozanowowi, Ogniem i litej, czego konsekwencje znamy z wykorzystało pęknięcieRzeczypospo‑ su WielkiejSmutyw Zaporoża przypadł nakoniec okre‑ Żurawski vel Grajewski. Wzrost potęgi Polski, Litwy, Białorusii czyzny to najgorsza decyzjaw nie podmiotowości politycznejkoza- zgody sejmukonwokacyjnego nauzna- Rzeczypospolitej Trojga Narodów. Brak proces rozpadu rodzącej siędopiero stwowotwórcza Kozakom rozpoczęło wolności rozumianej jako rola pań‑ nie w która straciła szansę najejutrzyma‑ rii tylko w dążenie dowolności. kolejnych reżimów

czasach złotej wolności Rzeczypo‑ Wolna Ruśfunkcjonowała w

swych ramach. Odmówienie tej

mieczem. Ten błądpozwoli

ramach Rzeczypospolitej,

caracie najwyższy niej więcej niżostat- , które karały jąza

Rosji. Imperium

Ukrainy

dziejach

histo‑ – pisze

kart z Petlury o tu także przywołać zabiegi Semena jów Powstania Styczniowego. Można patronem Rusi,widzianepodczas bo‑ wołuje w zwycięskie imperium.Grajewski przy‑ nadal nakartach historii pisanejprzez Potem Polacy i wolność zamieszkujących jąludów. carska zalała jejterytorium, miażdżąc ną dlasiebiewartość wolności. Rosja kiedy zakwestionowała fundamental‑ kozaczyzny. Rzeczpospolita upadła, stracyjnego), usuwając niezależność sztucznegosji (bytu i kolonizować obszary tzw. Noworo‑ Katarzyna zlikwidowała sicz,zaczęła nowała Ukrainie alternatywy. Caryca ropie, w Ekscelencji Włodzimierza Putinaw cechą słowianofilów w cić, czego najbardziej bojąsięwładcy choć raz pogrzebany, może kiedyś wró‑ wielki projekt Rzeczypospolitej, który wrogiem wolności. To onafunduje Polski aniUkrainy. Rosja zawsze była roku. Rosja nigdy niebyła opiekunem ka ofiar walk w Gdyni i są JanekWiśniewski niesiony ulicami niem archetypów wolnej Polski i Solidarność i skim. Spadkobiercami tych ruchów są skiej ramię w ze wolenników rządów silnejręki Jego Ś Jednak Rosja carska niezapropo‑ wię

tym MichałemArchaniołem, „niebiańska sotnia”, czyli set‑

tym w

powołanie republiki ukraiń‑ tym kontekście sztandary

Euromajdan. Odrodze‑ ramię z

Rusini pokazywali się Polsce. Kijowie z

czysto admini‑ Józefem Piłsud‑

historii, także

lutego 2014

Rusi

Eu‑

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 1 93 Wjciecho Jakóbik / Koszmar imperium… 1 9 4 rubla. Dodałtakże, że ropa naftowa ne dołagodzenia spadku wartości podejmie wszelkie działanianiezbęd‑ dwa lata. Zapewnił, że bankcentralny tonu oraz sankcje) potrwa najwyżej spisku naftowego Saudów i ny „czynnikami zewnętrznymi” (teoria uspokajał Rosjan, że kryzys wywoła‑ corocznego wystąpienia dlamediów w o mowy Putina mieszka w wa nawet niemówi porosyjsku. Córka spraw zagranicznych Siergieja Ławro‑ macja, że córka obecnego ministra w W nak jest atrakcyjna dlaelit rosyjskich. zachodnim. Przede wszystkim jed‑ mają jaknarazie kontakt ze światem ciągnąć także masy rosyjskie, które w Nie może dopuścićdoEuromajdanu oraz piórem z tin musi walczyć ogniemi organizmu rosyjskiego, WładimirPu‑ re siłąutrzymuje jednośćwielkiego a Rosji, w cji Rosyjskiej odparł,że w chu najego reżim, prezydent Federa‑ pałacowy. Zapytany o inie może sprowokować przewrót tego awanturnicza polityka naUkra‑ elity chcązachodniego stylu życia. Dla‑ tanieją. trakcyjności, a

tym kraju niemapałaców. Podczas dobie kryzysu ukraińskiego infor‑ Moskwie. Wolna Ruśmoże przy‑ mediach europejskich pojawiła się W

chwili słabościpaństwa, któ‑

chwili gdy ichoferta traci na przewrocie pałacowym, bo

siłami odśrodkowymi.

rubel i

Holandii. Rosyjskie

ryzyko zama‑

ropa naftowa

Rosji niema mieczem

Waszyng‑ będzie w ca, wysyłając w tą kolumną jest bardzo cienka grani- My tylko sprzątamy bałagan sów swojego kraju. Jakieimperium? że w Ukrainę. Putinjest jednakprzekonany, złamała wszelkie standardy, atakując państw zachodnich jest taki, że Rosja rodowej. Tymczasem główny zarzut dopuszczalne naarenie międzyna‑ Dnieprem i racjonalizować swoją działalnośćnad To kłamstwo pokazuje, że Putinchce dami sję naUkrainie sąniezgodne z Oskarżył Zachód o chów w stu najbogatszych rosyjskich oligar- w dworzan. go, zdyscyplinował jużprezydenckich nia Jukosu MichaiłaChodorkowskie‑ uznać za powtórzenie upaństwowie‑ nacjonalizacji Basznieftu, którą można sygnał ewentualnej opozycji. Przykład ostrzegł, że międzyopozycją a propagandy. denta naUkrainie to powtarzanie tej Zachodzie czynów rosyjskiego prezy‑ mówić. Wszelkie usprawiedliwianie na przeciwko Rosji w rynku finansowym. Wśród tej dwu- gwałtownych turbulencjina rosyjskim straciło łącznieok.10mlddol. wskutek

analizie ekonomicznej, że dwudzie- Wraz z Na wszelki WładimirPutin wypadek

ten sposóbtylko bronił intere‑ Ś wia

ciągu ostatnich trzech dni

przyszłości ponownie drożeć. Teresą Wójcik pisałem towej Organizacji Handlu.

siłą wtłoczyć jąw

ten sposóbklarowny

odpowiedzi naagre‑ to, że jego sankcje

– zdaje się

ramy

zasa‑ pią- eresaWójcik, Wojciech Jakóbik, 4 wie z najliczniejszej grupy należą oligarcho- pracownicy i dziestki dziesięciuto bliscywspół- Euromajdan w w dzy, zyskując poledodalszych działań kontaktów biznesowych z nie losy oligarchów uzależnionych od wie, że w że zamachu pałacowego niebędzie, nom. Albo podporządkują się i kę naUkrainie kremlowskim dworza- rachunek za swą awanturniczą polity- wódcy. Dworzanie muszą słuchaćcara. zakładnikami politykirosyjskiego przy- sygnał, że car niepozwoli naruchawki. nego, dziesięciulat więzienia. To jasny nego, publicysty i zażyczyła sobiedla Aleksieja Nawal‑ w W dal, a Kremlowi działać,albobędątracićna- Igor Sieczini na rozbicie tej skarbonki. W Rosjan. Tylko Putinmożewydać zgodę środkinaemerytury gdzie spoczywają z zji o zależą obecnieodurzędniczej decy- Dlatego losy Gazpromui

Funduszu BogactwaNarodowego,

naszym tekście. Putinniepozwoli na polityce zagranicznej ten sposóbkonsoliduje obóz wła- BiznesAlert.pl [dostęp: 19.12.2014]. dworzancar dyscyplinuje kryzys na dzi www., T Póki cowystawia WładimirPutin

przelaniu naichkonto środków

branży paliwowo-energetycznej władza ichnieuratuje.Mówiąc,

jego ręku znajdują sięobec-

Aleksiej Millerstają się przyjaciele Putina,a

Moskwie. Prokuratura

działacza opozycyj‑

– uznaliśmy

Rosnieftu

Zachodem.

ten sposób W

po

odpo

zwolą do wie-

4 . nin. Z jak Aleksander DuginlubDmitrijTre‑ twórcy pożywki intelektualnej ludu, ne scenariusze proponują Rosjanom wać z ni w sązatemtywą pragmatycy uosobie‑ kraju Dostojewskiego. Jedynąalterna‑ przeniesienia zachodniego modeludo gracją kraju wskutek bezkrytycznego nacji. Drugimasięskończyć dezinte‑ wać swoje wielkieterytorium jednej kałaby Rosję próbującą podporządko‑ ich donieuchronnej zguby, która cze‑ syjskiej opozycji. Pierwszy zaprowadzi Dugina oraz okcydentalizm części ro‑ mają w kańcy największego kraju naświecie aweł Rojek, aweł 5 wojna o snego kulturkampfu rosyjskiego. To kiego, stają sięnarzędziem współcze‑ przytoczony materiał księcia Trubiec‑ trz Rosja to Ruś. tym, że niejest jużimperiumoraz że chować jąw jest jedynym tworem zdolnym prze‑ wszelką cenępragnie udowodnić, że czelny „Pressji” imperium sze w

ebne jest pióro. Kłamliwe teksty, jak Dlatego oprócz ogniai 2014. zachowania rosyjskiego P O

książce przez DmitrijaTrenina. dyskursie natemat rosyjskości pi‑

swoim tomiku pt. Przekleństwo analizy Rojka wynika, że miesz‑ jego kształtu, jakiealternatyw‑

menu imperialny eurazjatyzm

rząd dusz naRusi.Rosja za Paweł Rojek, redaktor na‑

sobie. Przekonuje przy Przekleństwo imperium, źródło źródło imperium, Przekleństwo

5 . Próbuje wykoncypo‑ . Wydawnictwo Wydawnictwo .

miecza po‑ M ,

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 1 9 5 Wjciecho Jakóbik / Koszmar imperium… 1 9 6 la wytłumaczyć dziełku, w ukraińskiej prawdziwej Rusiniepozwa‑ na Ukrainie. To brakujący komponent pochodzi obecnezachowanie Rosjan niale. Książka Rojka nietłumaczy, skąd przenieść siępoziom wyżej i dowych skromnie proponuję jednak Jako analitykstosunków międzynaro‑ jeżelitywna, zależy nam nastabilizacji. wyjątkowość, która mabyć bezalterna‑ przez dwa ekstrema. Tworzy rosyjską równoważenia żywiołów wzbudzanych krację, która jest jedynym narzędziem Kreml wprowadza suwerenną demo‑ praktyczny. To za jego podszeptem To zycjonowani w rodność Dumy Rosyjskiej. Wszak wypo‑ tego sporutak samo, jaksuflują różno‑ wić, czy pragmatycy Putinaniesuflują r ysty, który jest aideologiczny i

obóz Władisława Surkowa

takim układziesąwspa‑ jaki sposób

zastano‑

– insula‑

do bólu wikingami, jużzadaje kłamtezie o większości tamtejszych dynastii byli rozpoczął sięwraz z ansowanej i ców oraz mordu naprawdziwej, zniu‑ Rusi to tylko zapowiedź jego następ‑ o Gleba i ochrzczonego kniaziaWłodzimierza chrześcijańskim królestwie zadał syn odbył sięw nie wspomina niestety, że chrzest Rusi szej kulturze. To niewszystko. Rojek ku pierwiastka zachodniego w Fakt, że pierwsi Rusowie i wazji rosyjskiej naterytorium Ukrainy. doszło doaneksji Krymu i Ordy. Zarazem Glebi Ś ła ni naołtarze jako pierwsi ruscyświęci wię

władzę. Ten archetyp krwawego cara Ś wię topełk

ta Ruś.Pierwszy gwałt natym Borysa w

– mordując swoich braci Kijowie. To tam powsta‑

wielonurtowej Rusi,który

czasie rywalizacji

najazdem Złotej

Borys wyniesie‑

dalszej in‑ założyciele

tamtej‑

bra‑

– stych, po sowieckie katownie dlaelit cego nalosEuropy wsparciu zachodniego kapitału plwają‑ większych kryzysach podnosiłsięprzy jelcynowskiego rozluźnienia. Po naj‑ pierwszych lat bolszewizmu i reżim przetrwał WielkąSmutę, izolację wości imperiumrosyjskiego. Tamtejszy spokojnym śnieprzekonani o imperializmem. regionu nadalzagrożonego rosyjskim my bronić tego projektu jako nadziei chlubnej karty naszych dziejów. Musi‑ tej dzictwie prawdziwej Rzeczypospoli‑ wsparcia Polski pamiętającej o Majdanie. Po raz kolejny potrzebuje gi w specjalnych palącycerkwiei jeśli będąjątworzyć oficerowie służb wolna. Dlatego nigdy nieprzetrwa, wa Ruśistniała tylko wtedy, gdy była ki Rusi,zapominają o perium rosyjskie. nim dziwych źródeł tego przekleństwa. Był stwie imperium”, należy szukać praw‑ Rusi. Jeżeli chcemy pisaćo tej, alerepresjonowanej mogą być archetypem wolnej, nieugię‑ polskie i Warszawy w także mordował ichwolność odpól powstań przeciwko carowi. Potem niej. Topił jejludywe kolejnych krwi

Nie możemy trwać w Piewcy wielkiej Rosji, depozytariusz‑ – wolnej, katolickiej i

gwałt nawolności Donbasie. Wolna Ruśginęła na

Hołodomor w

1920 roku, przez czystki Ś rodkowo

tym, że prawdzi‑ fundującyim‑

latach trzydzie‑

niesłusznie tolerancyjnej, – prawdziwej

„przekleń‑

synago‑

okres - schyłko‑ Wschod‑

dzie‑ uderzające w tycznym, lansującniedemokratyczne, Żerują oninapluralizmie demokra‑ skali większe zainteresowanie mediów. nie złotego środka i piórem. Fałszywy obiektywizm, szuka‑ ści tymważniejsza jest uczciwa praca Polski w nictwa pragną Rosji w w pozbawiającego jejnacjewchodzące go państwa pozbawionego wolności, w imperium, które boisięEuromajdanu przypominać postokroć. To koszmar w ły sięnacarską niewolę. Tę prawdę Gruzini i ramię w antytezy systemu rosyjskiego. Wtedy gdy stawała postronie wolności, czyli zaprowadzą. Polska osiągała wielkość, kusję z szywych realistów w nowego cara. Elementami tej wojny nieuzasadniony oddającyjąw jący Ukrainę nałaskę Rosji i może podważyć kulturkampf, skazu‑ przedostają sięskrawki informacji. II w jaka jest skala zbrodni popełnianych ne imperium.Dopiero dowiemy się, nacji ciemiężonych przez komunistycz‑

Rzeczypospolitej oraz pozostałych jego skład.Wydaje się,że te stron‑ Moskwie. dobie wojny informacyjnej należy Polsce są Donbasie. Jaknarazie domediów Projektu Rzeczypospolitej nie

kłamstwem doniczego nasnie

Rosji? W ramię z inne nacje,które nie godzi‑ teksty narodowców i

Ω

wolność ideeskuteczne‑

nią stawali Ukraińcy,

, którzy ostatnio zy‑ obliczu tej działalno‑

wchodzenie w

Polsce. A

w

sposób objęcia

może

fał‑

dys‑

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 1 97 PnZ a aRAZA w gabinecie luster Janusz Amerykański program broni biologicznej powstał Cyran w czasie drugiej wojny światowej. Jeśli w Google Maps odszukamy miasto Frederick w stanie Maryland, to na jego północnym skraju zobaczymy kompleks o nazwie Fort Detrick. Próba użycia funkcji Street View w tym obszarze zakończy się niepowodzeniem. To właśnie tutaj w 1943 roku wybudowano ośrodek, który miał rozwijać ofensywną i defensywną broń biologiczną

Pewnego słonecznego letniego dnia przystanąłem nad brzegiem rybnego stawu w głębi lasu. Wiał lekki wiatr i marszczył po- wierzchnię wody. Kilka metrów od brzegu tkwiła w wodzie drew- niana tablica z napisem ogłaszającym, że kąpiel i łowienie ryb są zabronione. Światło odbijało się od tablicy i tworzyło jej obraz na wodzie, ale i obraz na powierzchni, pomarszczony drobnymi fala- mi, odbijał się z powrotem w tablicy, i w ten sposób wiele kolej- nych odbić tworzyło świetlisty wzór, z którym jakoś radził sobie mój mózg i wyświetlał go na ruchomej tablicy mojej świadomości. genów. w tamtych okolicznościach dowodzi ich siły town, a przetrwanie osadników w James- znaleźli się wśródKnightowie pierwszych że rodzinna głosiła, Legenda z Brandon Florydzie. na pochodziła Pani żoną. z domu Johnsonnastępnie swoją Knight, Ivins, ze wspólnikiem, ze Rotary,klubu aptekę, i prowadził najpierw ją założycielu miejscowego ojcu, po T. odziedziczył sa. Ivins Randall Ivin- Randalla i Thomasa Mary syn non, trzeci w staniejako Ohio, i kosztownych FBI. trwałych w historii śledztw skomplikowanych, w jednym z najbardziej długo- GEB, właśnie ka, książ- inna I wreszcie,rolę,skąd. odegrała pozna jaką niepoślednią które się nie wiadomo pojawiło i zagrożenia, zamętu w sytuacji radziło świata sobie supermocarstwo pierwsze jak pokazuje, na zadowolony, Willma- fakcie. Opowieść o tym pamiętali w ogóle że ataków. Ruscy. albo Arabowie, albo być że Mogłem Odpowiadali, kto dokonał tych swoich znajomych, wiedzą, latach czy pytałem Po wąglika. już tych z użyciem kilkunastu ataki bakterii zdarzenie, kolejne wstrząsnęło 2001roku Ameryką zamachach 11września Wkrótce po znacznie większe. jednak będą lektury odniesione z jej Korzyści Willmana. w książce ją znajdzie naukowca, takiego torii i literaturze Jeśli fantastycznej. ciekaw ktośjest prawdziwej his- to War Rush Davida America’s and Willmana. thrax Attacks, the An- Ivins, Bruce książkę, niezwykłą sięinną na natknąłem i tak bardzo jużją dawnotemu), życie prowadzisze (czytałem książka sprawdzić, dal- żeby do internetu, jakie zerknąłem wycieczki wej również Po a więc świadomości. zawartość, rowero- powrocie z tej własną ekran, metaforaswoją jako systemów odzwierciedlających w ten właśnie wycelowanej do kamery monitora, podłączonego ekranie na obrazu Jest powstającego teżsugestii. zdjęcie w niej zestaw idei i inspirujących ten imponujący ficznymi ilustrującymi filozo- i dziwnycho znaczeniu i zabawnymi opowiastkami pętlach świadomości, rozważaniami salnymi Eschera, teorią grafikami paradok- Bacha, muzyką rozpięta twierdzeniem Gödla, pomiędzy opowieść interdyscyplinarna Jest toR. Hofstadtera. intrygująca Bruce Edwards Ivins urodził się 22 kwietnia 1946 roku Edwardskwietnia urodził w Leba- Ivins sięBruce 22 Postać w filmie naukowca bardzo jest szalonego popularna Gödel, Gödel, mito o książce Przypomniało E s cher, Douglasa Bach dzieci żelazną ręką żelazną dzieci Mary trzymała trzymała Mary

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 1 9 9 ze śladami pobicia pobicia śladami ze apteki do Przychodził

JnuszCrana y / Pan Zaraza w gabinecie luster 2 0 0 w ceremonii pogrzebowej. Rodzinny koszmar zakończył się, lecz lecz się, Rodzinny koszmar zakończył w ceremonii pogrzebowej. w ziemi Jankesów. tę Mąż spełnił prośbę, nie uczestniczył ale sam prochy by jej bowiem, spoczęły nie chciała Florydzie, na wano ją raka na ła wątroby. pocho- aby woli nakazała, ostatniej W swojej zmar- Ivins W roku w nimzmiany lepsze. na 1970zauważyli Mary znajomi się i jego zmniejszył wpływ jej nati. to Mimo rzeczy siłą szkołęukończył średnią i rozpoczął Cincin- University na of studia usługę. rachunek go i przesłał za Opatrzył krwią. zalaną z głową Randall zjawił się u Ivinsów, mu sam otworzył Lekarz ale drzwi męża. ła zabi- że twierdząc, z prośbą o pomoc, w nocy o drugiej lekarza do znajomego zadzwoniła Mary że się nawet, Zdarzyło pobicia. agresji. fizycznej nierazIvins ze śladami Pan aptekido przychodził się często w akty przeradzały furii a wybuchy sprzeciwu, znosiła kobieta tyranizowałarodzinę, nie pani Mary. niewysoka Drobna, Ivins braci problemem Największym wokół tegoświadomi. byli o to, by wszyscy mikroskop.dobrej opinię inteligentnego jakości i bardzo Miał dbał też w prezencie rodzicówzestawem od chemicznym. Otrzymał i prowadził go z własnym chemia Fascynowała doświadczenia kropelek Niezręczny śluzu. fizycznie, interesował za nauką. sięto mu u nosa nieświadomy gdzieświszących ustannie się spieszył, maszerowałnie- go, jak wychylonyją jakby zawsze do przodu, i krawat.garnitur strój – w oficjalnym stole obowiązkowy rodzinnymsalonie, a przy w kościelebaptystów, niedzielnemsze pianinie, obiad mszy po opaską. czarną imoczy się trochęwił przewiązywał dziwnie – ba- zwierzakami swoimi pluszowymi Ze misia. się do pluszowego tuli go, jak pokazują i wczesnezdjęcia zdrowy świat na przyszedł Jednak schodach. Bruce po tyłku na z impetem krotnie zjeżdżając poronienie, wielo- próbowała jak wywołać o tym, szwagierce jej swo- później Opowiadała atak wściekłości. u Mary wywołała ciąży Matka starała kontrolować się ściśle Bruce’a nawet wtedy, gdy szkoły niezgrabny był wspomina- ze koledzy i brzydki, Bruce na lekcje gry Obowiązkowe ręką. żelazną dzieci trzymała Mary o trzeciej Bruce’a i wiadomość Rodzice nie planowali poczęcia , a także ich ojca, była była ich ojca, , a także dostał posadę na uniwersytecie medycznym Departamentu Obro- medycznym uniwersytecie Departamentu na dostał posadę Hill,gdzie Bruce Chapel milod trzysta się do Bethseda, przenieśli 1978 jesienią roku Ivinsowie akceptowana. Chociaż nią przez jest nie że i uskarżał, przyjaźnią dyskutować. Narzucał się też swoją ze o której niezamiaru ma iżto przeszłość, stwierdziła, wyraźnie Haigwood mimo że Gamma, Kappa związanych z Kappa pytań jej które nie przestawał zadawać Ivins go tak zajmowało. rzyszenia, stowa- członka byłego w podkoszulku ją zobaczył kiedy uwagę, jego Przyciągnęła uniwersytetu. samym budynku w tym pracująca doktorantka Haigwood, została Nancy obsesji ofiarąjego Pierwszą stowarzyszenia. rytuały tajne razem z papieramiszyfr opisującymi Gamma i skradł Kappa Kappa siedziby się do miejscowej włamał dnia pewnego stwo. psychiatrze, Jak się swojemu przyznał później odbierali niektórzy to niestosowne że jako wścib- do tegostopnia, swoim współpracownikompomagał i interesował się ich życiem wał przedmiotów. pokazy, sześć naraz pięć, Chętnie podrzucając i da- ustawiałsię w widocznym miejscu z zestawem do żonglerki, kwalifikowana pielęgniarka. która rozpoczęła się tamrazem z żoną, pracęi przeniósł wy- jako Północnej Karoliny Hill nik badawczy Uniwersytecie na w Chapel pracow- tegoroku jako zatrudniony został ). W grudniu ssaków w kulturach komórek dyfterytu toksyn i ekspresja asymilacja zanie, Toxinsion Diphtheria of Wią- , czyli Cells inCultured Mammalian roku pracę ukończył Ivins doktorską (Binding, W 1975 rodziny z katolickiej pochodzenia. dzącą niemieckiego pocho- budowie, o atletycznej pielęgniarstwa studentką Betsch, Diane siebie od o osiemlat Mary i ożenił się z młodszą katolicyzm Jakbydatkowo psychologię. biorąc na matce, na odwet przeszedł Gamma. Kappa z Kappa wojnie i podstępnej sekretnej nie ustawał w swojej pory Odtej wodzenie. niepo- jego na pomysł, ten wpływ powziął iżfakt miał Gamma, Kappa Kappa studenckiego stowarzyszenia żeńskiego członkinią zaloty. jego odrzuciła ta jednak Stwierdziwszy, jest dziewczyna że dziewczyną, młodą Zainteresował się pewną końca obsesji. życia do trwającej Bruce’a początkiem stało się dla zdarzenie pewne Bruce widywany był na kampusie, gdzie przyjeżdżał na rowerze na gdzie przyjeżdżał kampusie, na widywany był Bruce i do- studiowałTymczasem z sukcesem chemię i bakteriologię, U p take, and take, and E x pres- Pewnego dnia laptop znikł laptop

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 2 0 1 Street View View Street funkcji Próba użycia

JnuszCrana y / Pan Zaraza w gabinecie luster 2 0 2 planował otrucie dziewczyny.planował otrucie że się leczącemugo lekarzowi, rozstaniu i zwierzył z Haigwood Po przypisywał depresję ciężką swoją przeprowadzce do Bethseda matkę. go, wyśmiewającą odrzucającą albo żonę jako ją widział siebie, w swoich fantazjach i pewność niezależność nowała go jej ny Fascy- Zjednoczonych, myśleć Stanów o Haigwood. nie przestał przetrwalników bakterii wąglika. To wąglika. jeden bakterii wystarcza jednak dużo, przetrwalników tysięcy do dziesięciu pięciu od inhalacja konieczna jest nią na Do infekcja jest zachorowania płucna. najrzadziej, występująca naturalnych w warunkach jednocześnie chociaż niebezpieczna, choroby, Najbardziej i płucna. skórna jelitowa, postać mianowicie inny u człowieka przebieg infekcjimu z tych rodzajów odpowiada skórą Każde- ze kontakt inhalację. przez lub pokarmową, drogą następuje Zakażenie lat. setki przetrwać uśpionym mogą które w stanie przetrwalniki, wytwarza Bakteria u bydła. częściej naj- występuje Wąglik wąglika. laseczką nazywaną bakterię przez Jest to choroba wywoływana stałsię wąglik. zakaźna biologicznej broń i defensywną ofensywną biologiczną. jać rozwi- miał który w 1943 ośrodek, tutaj rokuwłaśnie wybudowano To się niepowodzeniem. zakończy obszarze w tym View Street cji Próba funk- użycia Detrick. Fort zobaczymy o nazwie kompleks północnymskraju to jego na w staniemiasto Frederick Maryland, Mapsodszukamy Jeśli wojny światowej. w Google sie drugiej biologicznej broni program Amerykański się tegoczynu. dopuścić iżmógłby i dziwnego, celu osiągnięciu na skupionego przebiegłego, tak człowieka nego zidentyfikowany,został jed- tylko że zna pomyślała, ale Haigwood Sprawca nie sprzęt. i odnalazła Policjapusu. skrzynkę otworzyła kam- niedaleko pocztowej się w skrzynce laptop znajduje że o tym, anonimową wiadomość Policji. otrzymała Haigwood dniach kilku sięwezwanie na po- zdecydowały uniwersytetu władze kiwaniach laboratorium. Pewnego Po laptop znikł. dnia rozpaczliwych poszu- pomieszczeniu klucz na w zamkniętym spoczywał topie, który w lap- toratu. przechowywała szkice i notatki dane, Wszystkie Tymczasem Haigwood przygotowywała się do ukończenia dok- się do ukończenia przygotowywała Haigwood Tymczasem Podstawowym elementem amerykańskiego arsenału broni arsenału Podstawowym elementem amerykańskiego powstał w cza- powstał decyzja I sekretarza Swierdłowskiego Komitetu Obwodowego Obwodowego Komitetu Swierdłowskiego I sekretarza decyzja pogorszyła hospitalizowanych. było osób, a około tysiąca Sytuację tegozmarło kilkadziesiąt W wyniku wąglika. laseczki trwalników prze- 10 kilogramów około, się przypuszcza, jak do atmosfery mów Techniki Wojskowej w Swierdłowsku doszło do uwolnienia Proble- Instytut nazwie o oficjalnej W zakładzie wiadowczych USA. służb wy- wzbudził niepokój który do wypadku, Jekaterynburg) się nazywa okresem sowieckim, i przed jak tak dzisiaj, (który sku Detrick. Fort został USAMRIID Siedzibą USAMRIID). States Medical Research Army Institute Infectious of Diseases, Zjednoczonych Stanów (United Zakaźnych Chorób dawczy Armii Ba- im,Medyczny środków Instytut przeciwdziałania cowywanie której celem rozpoznawanie było i opra- zagrożeń biologicznych Nixon wojskową placówkę, do powołał życia broni biologicznej się ofensywnej państw. o wyrzeczeniu z deklaracją Równolegle a wkrótce innych Sowiecki, setka też Związek podpisał siadania nych. i po- ich rozwijania w 1972 Już roku traktat zabraniający z programuformalną rezygnację ofensywnych broni biologicz- rąc listopada 25 1969 uwagę, to pod roku prezydent Nixon ogłosił niekontrolowanych Bio- zastosowanie. jej na wpływ ma czynników broń choćby wiele jak jądrowa. Nai niezawodna, zbyt walki polu wykazały, łatwa tak w użyciu nie jest brońdania że biologiczna w przechowywaniu. i łatwe bardzo są trwałe przetrwalników w postaci wąglika terie być niebezpieczny. siępodłożu na i przestaje osadza szybko Bak- względnie Aerozol z przetrwalnikami drugiego. na człowieka nego choroba bo się z jed- źródłem sięnie sami przenosi zakażeń, stają nie zaatakowaninią przeciwnika do broni Żołnierze chemicznej. podobna jest użyta tak wąglika broni. bakteria sensie W jakimś może być z nimipomylony, skutecznośćjako jego co zwiększa innych dla także infekcji, łatwo charakterystyczne są i wąglik wej, tomy choroby, piersio- klatki bóle gorączka, kaszel, mianowicie wczesnesymp- Tymczasem umiera. dniach kilku po taki człowiek przypadków w większości antybiotykami leczenia szybkiego jęcia atmosferze, by zachorować. pod- Bez w skażonej oddech głęboki Na przełomie marca i kwietnia 1979Na marca przełomie roku i kwietnia doszło w Swierdłow- szerokąba- na skalę Jednak prowadzone Amerykanów przez laseczki wąglika laseczki przetrwalników przetrwalników 10 kilogramów

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 2 0 3 lubiany lubiany powszechnie Był

JnuszCrana y / Pan Zaraza w gabinecie luster 2 0 4 trick. Zbiegiem okoliczności Nancy Haigwood i jej narzeczony Carl Carl narzeczony i jej Haigwood okoliczności Nancy Zbiegiem trick. tajemnice. w jego pełny wgląd teraz zdobył stowarzyszenia, skradł szyfry waż jużpoprzednio Ponie- rytuałami. tajnymi z jego księgę zaszyfrowaną znalazł nia sięstowarzysze- do siedziby włamaniu się – po ale opłaciła godzin, Podróż Wirginii. chodniej nocnych w obie strony mu sześć zajęła Za- Uniwersytecie przy KKG do siedziby domu w Gaithersburgu podróż nocną w długą swojego sięWkrótce samochodem ze udał Wybrzeżu. Gamma Wschodnim na Kappa adresy Kappa siedzib Tuż i odszukał przeprowadzce Kongresu Bibliotekę po odwiedził lubiany. powszechnie był że rozmówcy sprawiała, w oczekiwania bardzo Jego dobrze. się zdolnośćdo wczuwania przyjęty pracy kolegóww nowej przez został Bruce Detrick. a Fort szyngtonem Wa- między drogi w połowie Gaithersburga w stanie Maryland, pracy zmianą ze W związku Haigwood. Nancy pa Gamma i myśli o zabójstwie Kap- Kappa do siedziby się z włamania której tozwierzył właśnie się nimpsychiatra, doktor Naomi roku B.przeszło zajmuje Heller, od że nie wiedziała, go osób z zatrudniających Żadna prywatnym. nie interesowała życiem jego się armia zupełnie formacji, jednak na dostęp do tajnych in- pozwalający bezpieczeństwa certyfikat roczną 27 000dolarów. z pensją Uzyskał USAMRIID, riologicznego pracownikiem Bakte- Oddziału cywilnym lat został dziestu trzech wąglikowi. pionek przeciw się testowaniem zajmowałby szcze- który nowego mikrobiologa, jednego co najmniej o zatrudnieniu decyzja zapadła w USAMRIID to na W odpowiedzi broń biologiczną. i magazynują produkują gu cią- w dalszym iżRosjanie o tym, świadczy wydarzenie pliwości, że wąt- nie miał amerykański Jednak wywiad akcję dezinformacyjną. i rozpoczęły standardową miejsce, przeczyły, miał wypadek by taki we za- Frankfurcie. gazecie w rosyjskojęzycznej sowieckie Władze później miesięcy opublikowanakilka po została fieraz pierwszy o katastro- Wiadomość terenu wodą. spryskanie nakazał który Jelcyna, Borysa Sowieckiego, Partii Związku Komunistycznej Wkrótce Ivinsowie kupili dom przy ulicy tuż obok Fort De- Fort tużobok ulicy dom kupili przy Wkrótce Ivinsowie trzy- 1980 w wieku Ivins roku Bruce 2grudnia W ten sposób Ivinsowie przeprowadzili się do Ivinsowie dostać zaproszenie na spotkanie KKG przy Uniwersytecie Tennes- Uniwersytecie przy KKG dostać spotkanie zaproszeniena ukowców mu się komponowanymi Udało siebie piosenkami. przez Haigwood, odpisując się jako Carla Sander. prasy i zaczął używać żeńskiej pochodnej od imienia narzeczonego rych oferował sprzedaż Pisałsekretów też kolejneKKG. listy do krwią odrzucił oskarżenie. Zaczął zamieszczać ogłoszenia, w któ- dzwoniła do Ivinsa, oskarżając go o fałszerstwo. Jednak on z zimną bractw widnieje jej nazwisko, napisała do gazety sprostowanie i za- od. Kiedy Nancy dowiedziała się o tym, że pod tekstem broniącym Przesłał jej kserokopię listu napisanego rzekomo przez Haigwo- brutalnych otrzęsin, prowadzącą w tej sprawie własną kampanię. zał kontakt z matką jednego ze studentów zmarłych podczas takich obronie, tym razem podpisując go nazwiskiem Haigwood. Nawią- oskarżenia wysuwane przeciwko „grekom”, a następnie list w ich ność. Napisał list do lokalnej gazety w Frederick powtarzający różne w swojej wojnie świadomie przeciwko rozgrywał KKG tę okolicz- się przypadki śmierci, co ściągało na nie społeczne potępienie. Ivins niach są zabronione. W trakcie ich rytuałów inicjacyjnych zdarzały Opinia na ich temat jest niejednoznaczna, na niektórych uczel- greckie”) mają w Stanach Zjednoczonych długą i zawikłaną historię. . „KKG” sprejem – ranka czerwonym wykonany napis się pewnego pojawił ich samochodu szybie i na chodniku na domu Haigwood, Na przy płocie uwagi. Nieuszłoto jego Ivins. mieszkał wcześniej gdzie w Gaithersburgu, ulicy samej tej na zamieszkali Scandella dziecka. Ivinsowie zdecydowali się na adopcję pary bliźniaków, pary sięadopcję na zdecydowali Ivinsowie dziecka. rodziny,większeniu nie może począć Bruce że się, okazało jednak o po- decyzji powzięciu sprzyja małżeństwa sytuacja stabilna że VaccineAnthrax . Jego pozycja naukowa i płace rosły. Wydawało się, Toward A MolecularApproach tytułem the Development a Human of gami dorocznej na Konferencji ich pracę za Naukowej Armii pod popisów. go z miejsca usunęła która wezwali policję, zabawy uczestnicy tuałów stowarzyszenia, opisie na sekretnych kawałki ry- z tekstemśpiewać swoje opartym muzyczny. występ dać gdzie w Knoxville, miał see zaczął Kiedy Utalentowany swoich kolegówna- zabawiał muzycznie Ivins Bractwa studenckie w rodzaju Kappa Kappa Gamma („bractwa W 1984 roku uzyskał drugą nagrodę razem kole- nagrodę z pięcioma W 1984 roku drugą uzyskał Bruce niemoże Bruce począć dziecka począć

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 2 0 5 wąglika wąglika przetrwalników hodowlą się Zajmował

JnuszCrana y / Pan Zaraza w gabinecie luster 2 0 6 wąglika, było gotowe do użycia w razie wystąpienia zakażeń. gotowe było w razie do użycia wystąpienia wąglika, cipro, bakterii w zwalczaniu które w testach się efektywne okazało natomiast cjalnych, z wrogiem, kontakt narażonych pierwszy na członkom siłspe- w niepełnym cyklu podana została szczepionka W efekcie tych istniejąca przygotowań wąglika. nigdy w leczeniu handlowąnazwą Cipro, lekjuż zarejestrowany, ale niestosowany Zjednoczonych w Stanach znana pod się cyprofloksacyna, znalazła i antybiotyków.szczepionki Wśród testowanych antybiotyków następnie były działaniu poddawane królików i małp. Zwierzęta aerozolutowywaniem nimlaboratoryjnych i zarażeniem gryzoni, przygo- wąglika, przetrwalników się hodowlą zajmował Ivins Sam Husajna. ich ochronyprzygotowaniem bronią biologiczną przed pracował Detrick Fort czasie nad intensywnie a w tym Kuwejtu, z podniecenia. dosłownie podskakiwał dyskusji w czasie go nadzwyczajnie, ożywiła swoimizać umiejętnościami, się wyka- w której mógł sytuacja, Najwyraźniej Ivins. Bruce udział brał też wąglika laseczki przetrwalników wytwarzania lista od specja- jako uczynić, zagrożeniem z przewidywanym w związku dostępny.basianym nie był kieł- jadem zatruciu 18 miesięcy. środek Żaden przeciwdziałający w ciągu szczepień sześć przeprowadzić należało co najmniej ność, pięćdziesiątych dostępnych i według danych, odpor- uzyskać aby przetestowana ostatnio w latach była wąglikowi przeciwko ka sprawdzonymi środkami obrony Stara tąbronią. szczepion- przed żadnymi nietymczasem dysponowały amerykańskie tu oddziały Kuwej- się do odbicia Szykujące kiełbasianego. i jadu wąglika rii bakte- broni biologicznej – w posiadaniu jest Husajn Saddam że mowany Pentagonu, informacjamianalityków obawiali się, którzy Bailey, zaalar- L. został pułkownikCharles inwazji Dowódca USAMRIID, dokonał Irak roku 1990 sierpnia 2 potrafił rozbawić dzieci. swoje się drobiazgami i zawsze nie przejmował Bruce dyscyplinę, wała utrzymy- Diane się Bruce – wychowywał w jakiej sytuację, twarzali i Andy’ego.Amandy Jako stopniu od- rodzice w jakimś Ivinsowie Amerykańskie oddziały przygotowywały się do operacji odbicia przygotowywały oddziały Amerykańskie temat na tego, co należy W naradzie dowództwa USAMRIID na Kuwejt. Kuwejt. na ciem w przyszłych konfliktach stale zajmowały uwagę planistów uwagę zajmowały konfliktach w przyszłych ciem stale w wojnie Perskiej, użyty w Zatoce została nie wąglika laseczka Chociaż tyaborcyjnych manifestacji. an- uczestniczką aktywną była A Diane chrześcijańskich. wartości do kultywowania się aborcji i wzywające sprzeciwiające rzyszenie stowa- Family American Association, przez wydawane sopismo i „Hustlera”. prenumerowali żona i jego Jednocześnie Bruce cza- „Censoreddził też wydania „Panty Shots”, Digest” and Stocking kobiet skrępowanych Groma- zdjęciami oczami. lub z zawiązanymi ze Life” „Bondage magazyn pocztowych swoich skrytek ze wielu Pod zaprenumerował Scandelli wania. Carla nazwiskiem jedną na inne zaintereso- swoje wszystkimi też przed Ukrywał w zamachu. bomby, lubsporządzeniu Linscott myśląc ją o otruciu by zabić amonu, pracy, i azotan swojej ze się w cyjanek zaopatrzył rzystając iżko- o tym, przykład na aleo wszystkim, nie mówił samotność, kobietom się obu swoją na rozstaniuwał po Uskarżał z Haigwood. przeży- jaką do tej, wprowadziło podobnej w standepresji Ivinsa co i rozpoczęła studia, USAMRIID opuściła Linscott spondencję. wiły, hasłodo komputera wykradł że Fellows ich i śledził kore- temat na spra-Podejrzenia tego, Ivinsa co o nimmyślą i mówią, przyjaciółkami. były kobiety Obie mieszkania. do jej kopię klucza wykonał Linscott kontrolować. by je nieobecności W czasie łania, swoich osobistych problemów.nymi powiernicami Podjął też dzia- siębrak imna zrozumienia strony ze Skarżył jedy- je żony i czynił i Patricii Linscott lat Marze o lat piętnaście. Fellows, młodszej dziewięć o dwadzieścia niego od z nim w laboratorium, młodszej skierowałcjonalne zaangażowanie dwóm ku kobietom pracującym wzrosła do 59 000 dolarów pensja rocznie. jego czasie W tym współautor. jej jako wymieniony szczepionki dotyczącym wym patento- wniosku w pierwszym został który Ivins, uczestniczył skutków ubocznych. W pracach i niepowodującej tych szybciej działającej generacji, nowej szczepionki skuteczniejszej, rzenia kroki w celu stwo- podjął to Mimo USAMRIID użyta. nie została Życie rodzinne emo- niei całeswoje satysfakcjonowało Ivinsa wojny nad broń Zatoką biologiczna pierwszej krótkiej W czasie to zagrożenia związane z jej możliwym uży- możliwym z jej związane to zagrożenia antyaborcyjnych antyaborcyjnych Była aktywną aktywną Była uczestniczką uczestniczką manifestacji

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 2 07 psychozy psychozy schizofrenii lub objawów się Obawiał

JnuszCrana y / Pan Zaraza w gabinecie luster 2 0 8 pokrzyżowała kontuzja, jakiej uległa w czasie rozgrywki. rozgrywki. w czasie uległa jakiej kontuzja, pokrzyżowała Plany które winem, sobą. zabrał ze zatrutym i poczęstować ją z nią się Po brała spotkać zawodniczka. jako udział zamiar miał meczu Linscott Mary w którym nożnej, piłki mecz obejrzeć pojechał jak przedmiotów, też, swoimi wrogami. Opisał ze je utożsamiając z bronią do w ręku ło mu klasy się wkroczyć i strzelać do pustej zdarzy- szkolne, kiedy czasy Wspominał nieopanowaną agresję. w nim wywołuje odrzucenie każde że się jej, Przyznał M. McLean. z doradcą Judith Levy’ego, oczy z kliniki terapeutyczne w cztery rozmowy Levy’ego. Co tydzień odbywał ne u doktora L. Allana psychiatrycz- kontynuował leczenie Ivins W Frederick jaźni. jenie stany, Opisywał matka. jego jak tak rozdwo- które przypominały nii lubpsychozy, może przerażony że był stać się agresywny tym, obawiał się objawów Bardziej schizofre- o depresję. tylko chodziło swoim stanem zaniepokojony psychicznym. głęboko jest że Nie internet, przez kontakty ożywione rą utrzymywał nieustannie życie musiała wstrzymać produkcję. dotychczasowej szczepionki ze względu na zupełne techniczne zu- nawet na zakup zwierząt doświadczalnych. Na domiar złego fabryka na opracowanie nowej szczepionki i Ivinsowi brakowało środków w rzeczywistości rząd nie przeznacza dostatecznie dużo pieniędzy ływało u niego frustrację i złość. Ponadto z czasem okazało się, że wysuwane oskarżenia uderzały bezpośrednio w Ivinsa, co wywo- nie potwierdzono jednak, że był aplikowany żołnierzom. Niemniej rzeczywiście używany przez Ivinsa w jego testach na zwierzętach, substancji mającej wzmacniać skuteczność szczepionki. Skwalen był mym nieautoryzowanym użyciem w szczepionce skwalenu, oleistej drom wojny w Zatoce, został przez niektórych powiązany z rzeko- więcej, zespół chorobowy dotykający weteranów tej wojny, tzw. syn- ubocznych szczepionki zastosowanej przy okazji wojny w Iraku. Co kowi. Tymczasem pojawiły się doniesienia o dotkliwych skutkach wojskowy miał zostać objęty programem szczepień przeciw wągli- zintensyfikowania badań nad nową szczepionką. Cały personel ły być wobec niej skuteczne, zelektryzowała ich. Wysunięto plany tak zmodyfikować bakterię, iż dotychczasowe szczepionki przesta- Pentagonu. Wiadomość o tym, że rosyjskim naukowcom udało się Wiosną roku 2000 Ivins zwierzył się Marze Linscott, z któ- Linscott, się Marze roku zwierzył Wiosną 2000Ivins mowę oficerowi. Toka! to, jest co z nimroz- przeprowadzającemu robię, powiedział tęUczony propozycję. stanowczo odrzucił Jestem wągli- badaczem nosacizny. nad bakterią badań zaproponowano podjęcie Ivinsowi w innych do pracy dziedzinach. przesunięty został wąglikiem pory się do tej wręcz propozycje, zajmujący Detrick Fort personel aby nych interesów administracji. i niezdecydowania Pojawiły się sprzecz- dobre na utknęły której w wyniku współtwórcą Ivins, był produkcja szczepionki, BioPort, nowej a także firmy prywatnej która się własnością stała szczepionki, w międzyczasie w fabryce wznowienie produkcji a więc w które zaangażowany Ivins, był cia, skutków ubocznych. Obydwa wystąpienie przedsięwzię- ryzyka ochronnych polityczny i podkreślał koszt wąglikowi przeciwko obrony,rza Paul Wolfowitz, kwestionował szczepień znaczenie sekreta- zastępca że też, wiedział tegoświadom, był Reeves wi. wągliko- w rozwiązaniupostępu problemu przeciw szczepionki zwolniony został Jego brakuphen z powodu Reeves. poprzednik generał objął Ste- związanych z bronią chemiczną i biologiczną ziemi. na organizmów niebezpiecznych z najbardziej jednego do dostęp nieograniczony czas cały przez miał Ivins gdzie USAMRIID, władz wiedzą poza całkowicie się ło odbywa- to Wszystko terapeutycznych. sesjach w zbiorowych uczestniczyć to za Zaczął pomocy. z jej i zrezygnował zaufania jego nadużycie McLean zarzucił Ivins Wkrótce Mary. życie na zamachu nieudanym o swoim tym przy wspomniał Nie McLean. do niechęć swoją wyraził Linscott do w liście jednak spokojem, ze psychiatryczne konsultacje dodatkowe przyjął Ivins wego. dwubieguno- afektywnego zaburzenia i objawów schizofrenii w leczeniu używany Zyprexa antypsychotyczny lek Ivinsowi sał przepi- Levy doktor Popowrocie zakończyła. się tym na i sprawa przestępstwa, popełnienia do doszło nie niego według że dził, stwier- policjant Jednak policję. na i zadzwoniła życie o własne się bać zaczęła McLean z Bruce’em. rozmowę przeprowadził ni Ten ostat- Ivinsa. lekarzem z byłym m.in. psychiatrami, nymi in- z kilkoma się skontaktowała nieobecny, akurat był dr Levy, Na 2001 roku wiosnę kierownictwo badań nad kompleksem Tego Ponieważ wiele. jużza było McLean przełożony, dla jej

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 2 0 9 JnuszCrana y / Pan Zaraza w gabinecie luster 2 1 0 bandyty. strony dzielniceniebezpieczne ze w nadziei zaczepkę na jakiegoś broń sobą lat nosi ze iżod terapeutycznej, i odwiedza grupy swojej spotkaniu na opowiedział że Napisał i bólu. też, o swoim gniewie wspominał W swoimIvins do e-mailu Linscott z pokoju. wyszła tegowidoku, znieść stanie i nie mogąc goraz w takim widziała żowców, pierwszy Jego córka Amanda przybrana płakać. zaczął z wie- ludzi skaczących zdjęcia w telewizji w domu oglądał Kiedy zamach. bardzo przeżył Ivins osobiście przesadzoną. Bruce’a za nych reakcji. 2001roku Jednak nieekscytacji uznali 11września emocjonal- nadmiernie do jego przywykli w pracy listami. Koledzy procesu i w czasie O.J.City swoimi redakcje zasypywał Simpsona Po zamachachw Oklahoma opinię Ameryki. publiczną angażujące z laboratorium. do i wyjścia wejścia rejestrujących pracy, magnetycznych systemu kart zapisy śladem były jedynym Niedokumentował swojej wyposażeniem. razemtorium z jego dostęp do kamery.labora- żadne ły niczym nieograniczony Miał nie śledzi- poczynań gdzie jego zabezpieczonych pomieszczeń, nych. Pracował kontroli żadnej bez sam, wchodził do szczelnych, w laboratorium w późnych do pracy przychodzić godzinach noc- specjalności. innej w zupełnie przeniesiony zostać do pracy chwili mógł a on w każdej zagrożony, był wąglikowi, przeciw szczepionka nowoczesna życia, lat pięć pięćdziesiąt miał Ivins następnego do skrzynki pocztowej w Princeton w stanie New w Princeton pocztowej następnego do skrzynki nocnych eskapad. i długich bezsenności do jego czajona przyzwy- poza tym była która chrapała, głośno z żoną, nie sypiał To, Oddawna co robiłtajemnicą. pozostało jego w międzyczasie, 7.02 o godzinie Zjawił w pracy się ponownie nut. następnegodnia. mi- terapeutycznej wpadł do laboratorium trzynaście na w grupie w godzinach rannych, do pracy sesji przyszedł popołudniowej po noce samotne w laboratorium. 17 września znów spędzał Ivins Po września, 14 od począwszy dniach, sięły 11września. kilku Nocne godziny w laboratorium zakończy- nadliczbowe Ivinsa zdarzenie reagował bardzo spektakularne Ivins każde na żywo 2001roku zaczął ażdo końca Ivins miesiąca sierpnia Od połowy Pomiędzy a południemdnia 17 południu piątąpo września . Najważniejszy projekt jego jego projekt . Najważniejszy dwa zawierały fotokopie listu: odręcznie napisanego do redaktora „New drugi News, spikera NBC wa, Jersey zaadresowany jeden dwa wrzucono listy – do Toma Broka- mi. Poczuł podróży, się źle w czasie powrocie do domu po trafił rozmów wiele jąc telefonicznych z odbitka- pocztę i przyjmując odbywa- Inc., fotograficzny redaktor jako Media American dla Stevens pracował Robert Sześćdziesięciotrzyletni wąglika. na nia zawartość. niebezpieczną śmiertelnie zawierającesamą dwa listy kolejne taką wrzucono w Princeton pocztowej skrzynki samej do tej dziernika a południem9paź- Pomiędzy 6października południu po trzecią października. każdego poniedziałek w drugi obchodzonym w USA lubbroni chemicznej. wąglika bakterii użyciu możliwość przy zamachów dalszych przewidywał Linscott lowanych laboratorium. do W e-mailu Mary pomieszczeniach godziny nocne samotne kolejne w izo- spędził Ivins 5 aździernika do gotowości. września Od25 i pełnej zamachach stannapięcia po panuje w USAMRIID że dził. W swoim informował e-mailu ją, śle- której ciągle losy Haigwood, do Nancy się nagle odezwał wąglika. laseczki łe i brązowe kropki. Tym proszkiem przetrwalniki były 3 października stwierdzono pierwszy przypadek zachorowa- przypadek stwierdzono pierwszy 3 października z Dniem Kolumba, weekend związany się długi Rozpoczynał o listach, Ivins jeszcze nie wiedział nikt kiedy 21 września, Obydwa zawierały listy bia- też proszku szczyptę w czarne, Y o rk Post”. Oby-

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 2 1 1 JnuszCrana y / Pan Zaraza w gabinecie luster 2 1 2 wi udało się udowodnić, iż jest to pochodna pochodna to jest iż udowodnić, się udało wi Keimo- wąglika. laseczki to że stwierdzili, naukowcy Francuscy proszkiem. z zagadkowym toreb setki Bagdadu, od zachód wy południo- na mil czterdzieści Al-Hakim, w fabryce odnaleźli ONZ Inspektorzy wyniki. znakomite i osiągnął wyzwania tego się podjął Keim jednorodna. nadzwyczaj genetycznie jest glika wą- bakteria bo proste, jednak było nie Zadanie wziął. się on i skąd bakterii szczep jaki ma kto pytanie, na odpowiedź sty – pro- był Cel ich. odróżniania metod i opracowanie szczepów dostępnych wszystkich próbek bazy pełnej możliwie stworzenie było Keima Zadaniem wąglika. laseczką dysponujących krajów strony ze zagrożenia rozpoznanie celu na mającym projekcie w tajnym Alamos w Los Laboratory w National zatrudniony przypadku. z prośbą w wyjaśnieniu Flagstaff o pomoc ge- wybitnego do się netyka zwróciło FBI października 4 Już zaangażowany.ście jest w sprawę Ivins że wrażenie,odniósł osobi- Kauffman pomoc. swoją F.Arnoldem i oferując o szczegóły wypytując Kaufmannem, z Centers znajomym się ze for Control, Disease epidemiologiem Tegozdarzeniu. skontaktował 9.57Ivins o godzinie dnia samego natychmiast skoncentrowały media to wszystkie tym na uwagę Mimo bardzo choć występują. to rzadko, jednak wań wąglika, na zachoro- tonie, stwierdzono, przypadki że prasie w uspokajającym prezydenta George’a W. przekazana została Wiadomość Busha. powiadomiono o wypadku 4października wąglika. odmianę ną chorobę, niebezpieczną płuc- i niezwykle o rzadką chodzi ło, że stanowe następnegodnia Już laboratorium potwierdzi- Beach. medycznego w Palm do centrum w nocy o drugiej 2 października micznym dodatkiem, bentonitem, substancją osuszającą. osuszającą. substancją bentonitem, dodatkiem, micznym che- pokryte zostały przetrwalniki że dodatkowo, interesowało za- Badaczy wąglika. bakterię prawdziwą symulująca substancja jako testowych w celach używana być to za Mogła szkodników. też zabijała nie ludzi, zabijała nie tylko nie ta pochodna Jednak sis , bakterii używanej do zwalczania szkodników w rolnictwie. w rolnictwie. szkodników zwalczania do używanej bakterii , Keim stworzył molekularną mapę genetyczną soi. Został Został soi. genetyczną mapę molekularną stworzył Keim Paula S. Keima z Uniwersytetu Północnej Paula z Uniwersytetu we Arizony Keima S. Bacillus thuringien- Bacillus że w laboratorium Keima. że Tak- granicą. i za laboratoriach w USA w wielu używany był szczep Odtegoczasu czystości. doskonałej wąglika przetrwalników ilości próbki duże wyprodukował jednej tej podstawie na Ivins sta Bruce specjali- To odmianę. klasy pory wysokiej nieznaną do tej właśnie jakąś na zapotrzebowanie zgłosił właśnie który Detrick, do Fort z Teksasu pochodząca próbka, krowy, padłej od przesłana została jego nych pierwsza innychkiedy jedynym, poza tym przypadkach, testów. w żad- wystąpienia nie stwierdzono jego I jednocześnie 1981od roku w laboratoriach używany do przeprowadzania był ten szczep bowiem doszło do atakuwiste, że terrorystycznego, i innych Keima Dla stało się Ames. oczy- szczepem ze do czynienia mają że badacze się, staff i już okazało następnego dnia rankiem we Flag- samolotem do laboratorium Keima przetransportowana odwilży. krótkiej w trakcie badań do kanów Amery- dopuściła Jelcyna administracja kiedy w Swierdłowsku, wypadku ofiar tkanek i innych z mózgów pobranych z próbek wąglika szczepów identyfikacją nad też pracował Keim rząt. zwie- szczepienia do używanym Sterne szczepem niegroźnym się okazała Bakteria roku. w 1993 Tokio przedmieściu na ataku nieudanego podczas Shinrikyo Aum sektę przez użytego glika wą- bakterii zidentyfikowanie było Keima osiągnięciem Innym ka. Jednak nigdy nie odnaleziono źródła skażenia. Jednak nigdy nie odnaleziono źródłaka. skażenia. wągli- przetrwalniki wykryto pocztę, gdzie trzymano i w pokoju, komputera Blanco. Na Ernesto klawiaturze Stevensa ciotrzyletni siedemdziesię- Media, American dla pocztę pracownik sortujący zarażony został wąglikiem Tymczasem Amerithrax. zwano ją sprawy, do zbadania zadaniową grupę na- utworzyły z pocztą telewizyjnych ABC i CBS, stwierdzono jeszcze dwa przypadki wy- dwa stwierdzono przypadki jeszcze i CBS, telewizyjnych ABC Jorku, w siedzibach w Nowym sieci i 1października 29 września i O’Connor cipro. wąglika przyjmować być odmiana zaczęła skórna może że to orzekł, Dermatolog rana do softballu. piłki o wielkości się ramieniu utworzyła jej na dniach kilku a po zaczerwienienie, O’Connor. Erin stentka, się Tego pojawiło szyi jej na dnia samego Robert Stevens zmarł 5 października 2001 roku. FBI razem 2001roku. StevensFBI 5października zmarł Robert Próbka mózgowo-rdzeniowegoStevensa została płynu Roberta 25 września listadresowany asy- września 25 do jego Brokawa otworzyła

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 2 1 3 JnuszCrana y / Pan Zaraza w gabinecie luster 2 1 4 fotokopię odręcznegolistu: zawartość, ochronnych, do końca i odczytali kopertę otworzyli żadnych sobie na nie mając strojów worka, wać listdo szczelnego Wezwanizapako- zamiast Kapitolu, oficerowiepolicji zmartwiała. Leslie zapachem. błotnistym całepomieszczenie chwili wypełnił jużpo który go rozcinać,się jasny proszek, środka wydostał ze zaczęła Kiedy taśmą. przeźroczystą zaklejony Był wierzchu. na z Greendale List leżał się zabrała dopieropoczty w poniedziałek. Do wąglika. laseczką być mogą źródłem zakażenia zwierząt skóry że szkolenia, ny ze środowiska naturalnego. zapamiętała Leslie skórę Daschle’a dla wołu piżmowego, zasług w uznaniu ochro- prezent jako rdzennych od otrzymała mieszkańcówkiedy Alaski Po Grant pracownica południu Leslie, Daschle zdziwienie, oznajmiając, że biuro nie przyjmuje już żadnych listów. kiem. Clara Kircher, kierownik biura senatora Leahy’ego, wzbudziła czeństwa senatorom w związku z doniesieniami o zagrożeniu wągli- właśnie dnia odbywało się zebranie dotyczące zapewnienia bezpie- nadawcą jest czwarta klasa szkoły podstawowej w Greendale. Tego zaadresowano odręcznie, napis niezgrabnymi kulfonami głosił, że rze senatora w siedzibie Senatu w budynku Hart Building. Kopertę ton. Trzy dni później, w piątek, list do Daschle’a znalazł się w biu- Patricka w Tren- Leahy’ego, do sortowni przewiezione zostały Sądowniczej Komisji Daschle’a i do Senackiej przewodniczącego Toma zaadresowanew Princeton, w Senacie do lidera większości fikowanozakażenia. źródła nie zidenty- W żadnym z przypadków wąglika. skórnego stąpienia 9 października kolejne dwa listy wrzucone do skrytki pocztowej pocztowej do wrzucone skrytki dwa listy kolejne 9 października

’ a, podniosła alarm, alarm, podniosła a, Technicznie rzecz biorąc, przystosowane bojowo laseczki wąglika Technicznie wąglika laseczki biorąc, bojowo przystosowane rzecz błogosławieństwem. było „wąglik bojowy” się pojęcia pojawienie rangą administracji prących urzędników do wojny Busha z Irakiem wysokich wszystkich Dla Service. i do Secret tu Bezpieczeństwa, Narodowego Komite- przewodniczącej Rice, aż do Condoleezzy błyskawicznie drabiny wzdłuższczebli i dotarło administracyjnej stwierdzenie poszybowało jego jednak bojowego, wąglika bakterie proszek że zawiera biorąc, nie powiedział, rzecz Ściśle potwora. dawna od szy, wreszcie latach, wypatrywanego zobaczył tylu po emfazę.Można raz taką na po zrozumieć, kiedy pierw- co poczuł, . widziałem kiedykolwiek jaką wemu wąglikowi, Tobojo- szatanowi. samemu w twarz najbliższa spojrzenie rzecz jest To jak jest się swoim przełożonym w USAMRIID: zwierzył Ezzell stołu. Tego się nad unoszenie powierzchnią jego dnia samego ondelikatny, tak Był systempowodował wentylacji pracujący że zrobiła nimwrażenie. na stość przetrwalniki zawierającego pyłu siebie na stroju ochronnego. wkładać Czy- i nie musiał wąglikowi przeciw szczepień kwaśny pełny Odbył zapach. terystyczny cykl charak- poczuł naukowiec w szczelnym pomieszczeniu zamknięty Tym razem alarmem. się fałszywym które okazały co do jednej próbek, tysiące doświadczenie jużwcześniej przebadał wąglika, z laseczką cy dwudziestoletnie mający Ezzell, dowodem się staćw sprawie. niepodważalnym by mogły czenia, możliwość próbkami, zanieczysz- z uzyskanymi wykluczyć aby tak się obchodzenie właściwe onazapewnić Miała wypadek. właśnie procedurę specjalną taki na w 1997 roku razem przygotował z FBI go Johnz głównychjął jeden Ezzell, naukowców Już ośrodka. . nadzieję damy w cipro jednak pokła- nie ustają, i gniew niepokój Nasz zdanie: słynne parafrazując występ, Brokaw swój wiadomości zakończył wydaniu W wieczornym budynku. wentylacyjnych stał zassanydo kanałów lotny proszek zo- niezwykle klimatyzację, wyłączono w budynku Zanim bakterii. przetrwalników obecność Wykazały wąglika. ki Zapewne Ezzell później wielokrotnie żałował, że pozwolił wielokrotnie że później żałował, sobie Ezzell Zapewne gdzie prze- natychmiast do USAMRIID, przesłany został List Policja ręcznymi dysponowała detektorami Kapitolu lasecz- w pra- leżał na wierzchu na leżał List z Greendale List

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 2 1 5 gęstnieć chmuragęstnieć Nad Irakiem zaczęła

JnuszCrana y / Pan Zaraza w gabinecie luster 2 1 6 nym materiale wąglikopodobnym odnalezionym w Iraku.nym wąglikopodobnym materiale Po za- w podejrza- która wykryta została iż bentonit to substancja, ilasta ich bentonitem. Wolfowitzowi, Wyjaśnił parowane pokrycie przez chemicznie są spre- przetrwalniki zasugerował, że . Co więcej, dym proszek jak się podmuchu unosi najlżejszego wpływem pod sa – Posłużył jakość. się słowami Ivin- ich nadzwyczajną i podkreślał wąglika do ataku bakteriach opinię o użytych mi. Powtórzył swoją się w Pentagoniespotkał z Paulem Wolfowitzem doradca- i jego Wkrótce wyrafinowanego. tak czegoś Jahrling wyprodukowania jest zdolnych świecie ludzikilku na tylko że lefonicznie do oficjeli, Powiadomiłgerowało rządu. zagranicznego to zaangażowanie te- z zaawansowanym chemicznie. zmodyfikowanym Su- materiałem do iżma czynienia do wniosku, wirusów, doszedł a nie bakterii, od specjalistą był i mimo że mikroskopem elektronowym pod Jahrling próbkę zbadał osobiście chowcem, ale niedobrym. ażtak fa- dobrym jest że odpowiedział, jakości, tować o takiej materiał Zapytany,przestawał o nich mówić. potrafiłby sam przygo- czy chlewem. ją nazywał sam w pracowni Ivinsa, bałagan Znał wpadł we sięwściekłość. o tym, dowiedział Ezzell się pracaKiedy gdzie co dzień odbywała nad wąglikiem. Ivinsa, się w laboratorium próbki. listznalazł zbadanie W tensowi sposób Peter Ebola, B. Bruce’owi polecił nad Jahrling, wirusem pracy Ivin- znany swojej ze innylicznościach USAMRIID, zasłużony badacz Jednak procedura cała niejasnych w dość w łeb,oko- wzięła kiedy schematem postępowania. i FBI Ezzella przez wanym wcześniej z opraco- zgodnie pomieszczeniu, do tegoprzeznaczonym cjalnie i insynuacji. chmura podejrzeń Nad gęstnieć podejrzanych. Irakiem zaczęła z kręgu stą instytucję to ich macierzy- prowadzono i wykluczało prac kierunku w takim w ośrodku dawna od nie bowiem wąglika, bakteriach militarne nieprawdziwąwoleniem przyjęli cele o przetworzonychna wieść z zado- USAMRIID pracownicy Również w powietrzu. najdłużej to po by rozpylony w grudki, substancji proszek unosił się jak się sklejaniu i zapobiegającej antystatycznej substancji rodzajem procesie w specjalnym jakimś pokryte bakterii to przetrwalniki Ivins wydawał się zauroczony jakością bakterii wąglika, nie wąglika, bakterii się zauroczony wydawał jakością Ivins do senatoraList i spe- Daschle’a przebywał w wyizolowanym śmiercionośną. Wobec się tych zachowywały doniesień władze bronią bardziej wąglika do uczynienia substancji tej używa który strony świecie, na jedyny kraj bentonitem, a z drugiej pokryta w listachnieprawdziwe mordercza wąglika powiązanie: bakteria Jahrlinga całkowicie choć i zaprezentowały bardzo sugestywne, twierdzenia niepotwierdzone podchwyciły z Jahrlingiem, media sa Iraku. odpowiedzialność to możliwą na Jahrlinga, to wskazywałoby do zdjęć podobieństwo bentonitem wykazałyby pokryte przetrwalniki ransa pokazujące potraktowanego bentonitem. Bu- Jeśli wąglika symulanta zdjęcia zapasów Al-Hakim w pobliżu kumentował odkrycie późniejsze Jednocześnie Ames. dokonano Burans udo- z użyciem szczepu jużbyło, iżzamachu wiadomo one gdy tamdostały), tymczasem nie rozwodzi (ciekawe, Willman się że jak się nad tym, bronią B prace Nixon zanim zakończył Stany Zjednoczone, nad ofensywną Vollum,Jednak szczepu to były bakterie używały te których same, z ropą. paląc je płynnej, w postaci zapasy tamswoje zniszczyli cy Irakijczy- w Al-Hakim. wąglika bakterii i potwierdził obecność walki. polu na do zastosowania wąglika laseczki testy obecność na kie Navy. Burans opracował US mikrobiologiem szyb- doświadczonym Specjalnych), Sił skontaktowałwództwu się z Jamesem Buransem, Do- podległych żołnierzy wąglikowi ręcznie przeciwko szczepił Pentagonu w Zatoce własno- wojną pierwszą (to on przed broni biologicznej doradca Kadlec, Robert Pułkownik prezydent.ją uprawnienia służb specjalnych. Następnegorzającą podpisał dnia rozsze- uchwalił ustawę Patrioticdarzeń, antyterrorystyczną Act, się do mediów. przedostały miast te Rewelacje natych- Irak. na wskazującą strzałkę czerwoną wielką nichrozprawić dla Jahrling Husajnem. narysował się z Saddamem ostatecznie chciało wielu choć z kim, jeszcze chwili nie wiedziano Do wojnę. na tej ruszy Ameryka że jasne, było machu 11września Zanim Kadlecowi udało się doprowadzić udało do konfrontacji Kadlecowi Zanim Buran- W latach prowadził dziewięćdziesiątych w Iraku inspekcje wrażeniem ostatnich pod wy- pozostając Senat, października 25 do spraw

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 2 17 szczepu Ames Ames szczepu z użyciem dokonano Zamachu

JnuszCrana y / Pan Zaraza w gabinecie luster 2 1 8 w faktach spekulacji. oparcia niemających do podsycenia wystarczające i jednocześnie wycofać, się z wszystkiego by w raziemóc czego nie niejasne, ważni ludzie biorą możliwość co taką uwagę, dostatecz- było pod obrony jużsekretarz jednak Donald Rumsfeld stwierdził, po- że z listudo senatora Daschle pochodzącym wąglika z laseczką ku odnaleziony by bentonit został w prosz- zaprzeczył, Fleischer Ari Domu bardzo Białego dwuznacznie. Co prawda prasowy rzecznik użyta w zamachu nie nosiła śladów bentonitu. Wyniki tegospo- śladów nie nosiła bentonitu. w zamachu Wyniki użyta wąglika go bentonitem, się Jahrlingmylił. że Bakteria przyznał, pokryte- wąglika irackiego symulanta przetrwalników zbliżenia porównawczy.materiał Buransa pokazujących Po zdjęć obejrzeniu i udostępnić się z Jahrlingiem i Ezzellem im spotkać aby trick, w Connecticut. z sortowni jednej w maszynach wykryto ka wągli- laseczki ślady Jednak śladów skażenia. ziono w domu ofiary Oxford Także w stanienie Connecticut. odnale- przypadku w tym Lundgren, mieszkanka Ottilie du dziewięćdziesięcioczteroletnia Nguyen.niu 21listopada powo- 2001roku z tegosamego zmarła aniw szpitalu, aniw mieszka- Nie zdołanoznaleźćśladu bakterii Jorku. Nguyen, pracownica w Nowym szpitala Kathy magazynu „wojny z terrorem” Irak. na podawały,nii publicznej popiera 74% rozszerzenie że Amerykanów opi- 2001roku Na sondaże koniec października przeżyli. Obydwaj ich hospitalizacji. i poddano wąglika płucną odmianą zakażenie zmarło dwóch pracowników poczty. U dwóch kolejnych wykryto października 21i 22 ciśnieniedo sortowania. wysokie rzystujące pracowały W sortowni maszynywyko- biurKongresu. wszystkich korespondencja cała do którąw Brentwood, przez przechodziła poczty żadnych jednak w sortowni działań Domu. Niepodjęto do Białego poczty doręczania Zaprzestano Najwyższego. Sądu pracę także pracownikom cipro. zakażenie na podano Przerwano całkowiciezamknięty. został Building Hart dynek Narażonym Bu- wąglika. sprawdzone zostały personel laseczki obecność na członków i ich przez używane pracę,mała budynki a wszystkie W czasie od 17 do 23 października Izba Reprezentantów 17 od W czasie wstrzy- dopaździernika 23 W okolicach 1 listopada Kadlec i Burans przybyli do Fort De- do Fort i Burans przybyli W okolicach 1listopada Kadlec 2001rokuwąglika płucną na odmianę zmarła października 31

’ a, a, szalki po czterdziestu ośmiu godzinach. Większość kolonii miała kolonii czterdziestu po miała szalki godzinach. ośmiu Większość Abshire zapomnienie sprawdziła i przez razem stało się inaczej niebezpiecznych bakterie przetrwalników. przez Tym tworzenia grozi czas dłuższy rozpoczęciem przez inkubacja godzinach, bo sprawdzićokolicznościach powinna inkubator dwudziestu po z listów. pochodzącego wąglika W normalnych laseczki bakterii Hodowała Petriego w szalkach kultury odkrycia. śledztwa go dla ważne- Terry Abshire,przypadek dokonała przez w USAMRIID, podminowani. byli naukowcy wszyscy nie. Niewzbudziło podejrzeń, to jednak zdenerwowa- ogromne wykazywał Ivins samym badaniem Przed z użyciem wariografu. badaniu poddane zostały to wszystkie i wśród nich może niewielka jest się znaleźćzamachowiec, glik wą- sprawęsobie z bakterią pracujących liczba osób z tego, że zdawało w śledztwo. Ponieważ zaangażowana została i Ivins, FBI Husajn. stoi Saddam zamachami za że tęi dzielił się opinią, wiadomość źle przyjął Ivins śledztwa. przebieg śledzić bieżąco na mógł kolegom z USAMRIID dzięki który do Ivinsa, dotarła o tym Wieść Ames. szczepu danie one zlekceważone. ale zostały ministracji Busha, te ad- próbowałinformacje urzędnikom przekazać Adams Dwight się do mediów.zultat nie przedostał Dyrektor laboratorium FBI i ten Również ważny bakterii. re- bojowe zdolności zwiększający wzrostu.nego Niemoże być tegotraktowany wobec czynnik jako natural- się tamnajprawdopodobniej w czasie i znalazł wierzchnią po- przetrwalników, obecny jest pod on powierzchni pokrywa zawiera ale nie domieszkę wąglika krzemu, laseczka rzeczywiście że się, Okazało narzędzi. użyciuprecyzyjniejszych przy badań o wynikach 2002rokuca poinformowali inżynierowie Sandii FBI 12 mar- Meksyku. w Nowym National Sandia zleciło Laboratories Biuro badań Przeprowadzenie dokładniejszych mieszkę krzemu. wspomniał. się do mediów, nie przedostały tkania o nimpublicznie nie nikt W styczniu 2002roku współpracownica Johna Ezzella w tym W naturalny naukowców część USAMRIID, sposób w posia- wejść rozpoczęło kto mógł badanie, FBI Tymczasem do- zawierają wykazały, przetrwalniki że Wstępne FBI analizy pracowników poczty 21 i 22 października października 21i 22 zmarło dwóch zmarło

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 2 1 9 szarożółty kolor szarożółty Pomarszczone, miały

JnuszCrana y / Pan Zaraza w gabinecie luster 2 2 0 że dla osób postronnych, osób dla że wąglikowi, niezaszczepionych przeciw Pomieszczeniepracownikami instytutu. to dostępne było tak- nr19, które pokoju biura, rami dzielił z innymi wąglika dwoma 2002 roku. ażdo kwietnia one obowiązku zaakceptowane. nie dopełnił Ivins probówkach, i nie zostały próbki w niewłaściwych przesyłając zaleceń, jednak Niedopełnił oznaczonej kodem RMR-1029. rium, laborato- w jego i używanej osobiście niego przez wytworzonej próbkę swoją z partii przesłał 27lutego Ivins i przesłania. czenia ich zabezpie- co do sposobu zawierało wskazania szczegółowe Wezwanie szczepu. próbki używanych by przesłały partii Ames, boratoriów nad Zjednoczonych szczepem w Stanach pracujących i zarchiwizowane. numer telefonu. przyjęte zostało Jej zgłoszenie FBI przez podany Natychmiast na i zadzwoniła pomyślała Haigwood. o Ivinsie cy Nan- także chowca otrzymała zamachowców) List (lub osobiście. bardzo jest że prawdopodobne, iżadresatwskazując, zama- zna for Microbiology, Society członków American dziestu tysięcy trzy- do Rozesłałowszystkich listy podejrzanych. poszukiwania Ivins. jużpoprzednio uczestniczył wstaniu praceintensywne nad rozwojem w której po- szczepionki, nowej się na Jednocześnie zdecydowano wąglikowi. przeciw pionki ustą- naciskiem i Leków pod piła Żywności Agencja roku 2002 stycznia 31 zawęzić krągpodejrzanych. szło do mutacji różnic podstawie i na nimimożna między będzie to, Oznaczało do- Ames Ames. iżw samym szczepie szczepu partii zarejestrowanych wszystkich w przypadku się jednak pojawiały z listu do „New wąglika proporcji i dla w stałej charakterystyczne i są występują fy owe mieloneustalono, mor- szkło.że Szybko jak kolor i wyglądały kontury, szarożółty miały pomarszczone, nieregularne były miały regularny,kształt ale niektóre różniły wyraźnie się pozostałych,od Pod koniec roku 2001 Ivins odkrył skażenie żywymi endospo- żywymi skażenie Pod koniec roku odkrył 2001Ivins la- wezwanie do wszystkich przesłało 2002rokuW lutym FBI akcję skalę wielką na prowadziło zakrojoną tymczasem FBI Y o rk Post”, próbek i dla z listudo Daschle i zezwoliła na wznowienie na starej szcze- i zezwoliła

’ a. Nie a. cie do Stanów pracował od 1997 do 1999 w USAMRIID jako jako pracował docie Stanów 1997 od do 1999 w USAMRIID doktorat co prawdą. nie było Po posiada z mikrobiologii, że powro- białych. Twierdził przez też, rządzonej Rodezji wcześniejszej ska Zimbabwe i chwalił pracował że się znajomym, wersytecie woj- dla medyczne Uni- na wykształcenie Zdobył Afryce. w południowej J. Hatfillu. lat dziesięć spędził odbyciuHatfill po wojskowej służby probówce. razem we tym właściwej wąglika, laseczki partii próbkę swojej drugą do FBI 2002rokuniu przesłał Ivins cy. żadnych Wobec konsekwencji. W kwiet- nie wyciągnięto Ivinsa pra- bezpieczeństwa zasad i zaktualizowanie szkolenia personelu dodatkowe sprawę, zamknęła rozstrzygnięcia zalecając szybkiego Powołana zobligowanania. do wojskowa komisja do zbadania z 8kwiet- z incydentem związane z pewnością nie było skażenie w żadnym z tych przypadków. Zatem wykryty nie został który oznaczone w laboratorium B3zostały markerem, używane wąglika izolowanym laboratoriów. bakterie że się, okazało Co ciekawsze, poza obszarem miejscach wy. w trzech potwierdzono Skażenie stałsię głośny.i wypadek Powołano spra- do też zbadania komisję nr19. w pokoju Podniesiono skażenia alarm wykrycia śniejszego się też do wcze- przyznał przełożonych, z zamętu, i korzystając udokumentował. Dopiero zawiadomiłswoich skrupulatnie wtedy co wąglika, laseczką skażenia miejsc wiele biurowych i odkrył czeń do swoich celów. Na rękę własną pomiesz- przeprowadził badania incydent jednak sprawa wykorzystał Ivins się zakończyć. miała czym na imantybiotyk, i podano szczepionki dawki wzmacniające otrzymali w laboratorium naukowcy nione endospory. Pracujący się znaleźćuwol- mogły w powietrzu że co rodziło podejrzenia, z kolb i wyschły, się z jednej wylały płynnej w postaci wąglika rie Bakte- w laboratorium B3. roku,nego doszło do incydentu kiedy przełożonych następ- jednak o tym ażdo 8kwietnia powiadomił i papierowychdomowego ręczników, środka dezynfekującego nie pomocą za przeprowadziłsię przetrwalników. Ivins odkażanie rozprzestrzenianiu zapobiegających ścisłych zasad przestrzegać z nich musieli pracownicy do nich i wychodzący a wchodzący nia, izolowaneotocze- od szczelnie oczywiście bowiem były z bakterią i teoretycznie być powinno Laboratoria całkowiciebezpieczne. Cała uwaga FBI skupiła się na innym podejrzanym, Stevenie sięinnym na skupiła podejrzanym, FBI uwaga Cała

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 2 2 1 dżumy na Kongres Kongres na dżumy bakterii Z użyciem

JnuszCrana y / Pan Zaraza w gabinecie luster 2 2 2 Hatfill. W kampanii przynaglającej FBI do działania i wskazującej i wskazującej do działania FBI Hatfill. przynaglającej W kampanii projektów. temat na prowadzonych wiedzę sekretną posiada chowiec tajnych służby roztaczają teraz parasol ochronny,nad którym zama- bo dokonać pracownik niej według chów miał placówki rządowej, wewnętrzny. o ich dokonanie by oskarżyć czynnik okazją, Zama- Zamachy z użyciem skażonych listów niej badania. się stały dla tajne broni tej i prowadziw ukryciu wersją nad ofensywną dalej pracy wcale nie zaprzestał amerykański rząd że Twierdziła, nej. w walkę z proliferacją zaangażowana broniRosenberg, biologicz- profesor Barbara Hatch aktywistka, uniwersytecka go podgrzała prasy.Atmosferę Hatfillgłównympodejrzanym. wokół stałsię nie- zainteresowanie ogromne wzbudziła i informacjao tym przeciek monstracji prowadzonych w czasie szkoleń). niego Nastąpił przez mu do de- te materiały służą że produkcjiwyjaśniał, jego (Hatfill Hat- mieszkanie filla przeszukało FBI roku 2002 W czerwcu zamachów, cipro. dawki kilkakrotnie przyjmował niego.W 2001roku, wobec bliskim w czasie podejrzenia swoje FBI też różne przekazały osoby Cztery niewiarygodną. osobę go jako wskazały wariografie na badania Co dżumygorsza, Kongres. na rii z użyciem bakte- o ataku terrorystycznym nigdy powieści wydanej broń. jako też autorem Był gotowe do użytku nie- wąglika bakterie stronił przesady, od przygotować mógłby że twierdził przykład, na patogenami. Hatfill i nie lubił biologicznymi się przechwalać żenia nych procedurami zagro- stwierdzenia w przypadku postępowania zainteresowa- i wszystkich straży wojskowego, personelu pożarnej for Control, Disease prowadził a sam szkolenia dla odpowiednie do Centers badań wyniki Hatfill przekazał wąglika. wartością użyciulistów z za- przy ataku biologicznego stwem wystąpienia jużw roku nad prawdopodobień-przeprowadzała 2000badania SAIC się w kontraktach rządowych. agencji dla specjalizującej firmie Corp., International się w Science Applications zatrudnił Następnie małpiej. chorobyi ospy marburskiej Ebola, rusem wi- gdzie prowadził zakażeń nad leczeniem badania wirusolog, Wkrótce podejrzanym oskarżanym przez Rosenberg został został Rosenberg przez oskarżanym Wkrótce podejrzanym , gdzie wykryto symulant wąglika i informacje o sposobach i informacje o sposobach wąglika symulant , gdzie wykryto chodzi o tajny lokal, to to lokal, chodzi jest częściowo o tajny przypuszczenie. Jeśli z dystansu. to na wszystko i spoglądam w Oregonie wakacjach Barbaro, jestem na odpowiedział: Kristof tegoszczegółu. godność o wiary- konspirowanym agentów i dopytywała schadzek miejscu informacjąo za- w szczególności zaintrygowana Była myślałam. To napisała: do W e-mailu Kristofa Rosenberg. ły niż lepiej, nawet cipro. podawał Te którym się tamz osobami, rewelacje podnieci- służby i spotykał przez utrzymywanego lokalu dostęp do tajnego nym z biobezpiecznych Hatfill Twierdził że pomieszczeń. miał też, w jed- miłosnych na partnerką przyłapany swoją igraszkach ze został rzekomo kiedy w USAMRIID, uczonego pracy w czasie dojść którego do miało zdarzenie, także przywołał Kristof raz Hatfilla, i mroczny ob- intrygujący Malując partyzantom. czarnym przeciw białych, w ramach zlecenie na rządu kampanii wywołana niego w Zimbabwe w latach 1978–80, przez została wystąpiła jaka glika, wą- epidemia zanotowanaw historii największa i zasugerował, że Hatfilla Ujawnił nazwisko w swoim tekście sięnął znacznie dalej. „New dziennikarz ją wsparł podejrzanego jednoznacznie głównego Hatfilla na jako tów Donald i Senatu, Rumsfeld wiel- stwierdził, Irak że posiada siłzbrojnych komisjami przed Izby Reprezentan- 18 i 19 września ich kosztownegoodkażania. i żmudnego pocztowe czas na zbadanychdziestu sześciu budynków. centra dwa duże Zamknięto znaleziono z dwu- w siedmiu wąglika ślady bakterii Kapitolińskim innychdemnaście zarażonych, zostało Na Wzgórzu przeżyło. lecz bezpieczeństwu. żający zagra- się w sposób poruszanie ukarała goo zamach, mandatem za Hatfill z podejrzeniem że jest inwigilowany w związku wyjaśniono, kiedy wypadek, badająca stopę, a policja jego go agentów najechał godziny z śledzących jeden dobę; na mowany cztery dwadzieścia i fil- obserwowany sięnim.Był na tegomomentuod zogniskowała FBI Hatfilla na jakosprawcę. czych wskazywało aktywność Cała śled- według Zachowanie psów wąglika. tego z listów z laseczką wadziło tropiące, psy zbliżony które zapach wyczuwać do miały W czasie drugiego przeszukania mieszkania Hatfilla FBI spro- FBI Hatfilla mieszkania przeszukania drugiego W czasie Ameryka maszerowała na wojnę z Irakiem. W wystąpieniu maszerowała z Irakiem. wojnę na W wystąpieniu Ameryka Zamachy doprowadziły wąglikowe do śmierci osób. Sie- pięciu Y o rk Timesa”, D. Nicholas posu- Kristof Kristof.

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 2 23 JnuszCrana y / Pan Zaraza w gabinecie luster 2 2 4 Zjednoczonych. z terrorystami stwarzają zagrożenie dla bezpieczeństwa Stanów powiązania jego i że wąglika, w tym broni zapasy kie biologicznej, stanu Colin Powell pojawił się w siedzibie by przedstawić ONZ, sta- działań zbrojnych przeciwko Irakowi. 5 lutego 2003 roku sekretarz Kongresu uchwaliły rezolucję upoważniającą prezydenta do podjęcia na pozyskanie broni nuklearnej. 11 października 2002 roku obie izby siada zapasy bakterii wąglika i innych patogenów, szuka sposobów telewizyjnym poinformował Amerykanów, że Saddam, który już po- dzialny jest często bardzo trudno zidentyfikować, kto jest ostatecznie odpowie- roczne ataki wąglikowe. Natura ataków terrorystycznych jest taka, że praktykę adwokacką, Thomasowi G. Conolly’emu. Thomasowi praktykę adwokacką, obronę prokuratorowi byłemu federalnemu, prowadzącemu teraz niemu dowody.przeciwko swoją Hatfill o życie i powierzył walczył cenę które usiłowało wszelką znaleźć za celowniku na FBI, tkwił rozpoczęcie Irakowi. wojny przeciwko ogłosił zydent Bush 19 marcawanego, Decoration pre- Service. for Civilian Exceptional nieumunduro- personelu dla odznaczenie najwyższe z USAMRIID Obrony innymi mu wraz kolegami z trzema partament przyznał chwały dni przeżywał Ivins Bruce w Iraku którego nigdy nie potwierdzono. obecności Ames, w atakach to szczep użyte wąglika laseczki że w tym, rientowana doskonale zo- czasie jużw tym administracja była Busha więcej, Co się fałszywe. okazały służbdoniesienia o tajnych fabrykach o mobilnych, tajnych fabrykach broni chemicznej. pasów. Ponadto wywiad amerykański miał dostarczyć informacje płynnej i nie udokumentował losu nawet drobnej części tych za- dziewięćdziesiątych do posiadania 8500 litrów bakterii w postaci osób. Tymczasem Irak, oświadczył Powell, przyznał się w latach Senatu, śmierci pięciu osób i intensywnego leczenia kilkuset innych Taka ilość bakterii wąglika doprowadziła do zamknięcia siedziby proszkiem, próbował przemówić do wyobraźni zgromadzonych. nowisko rządu amerykańskiego. Trzymając malutką fiolkę z białym Wszystko to nie miało wpływu na losy Hatfilla, w dalszym ciągu ciągu w dalszym Hatfilla, losy na toWszystko wpływu nie miało Nigdy nie odnaleziono żadnych broni tej w Iraku, zapasów *. 7 października 2002 roku prezydent Bush w wystąpieniu Nie wiemy ciągle, kto jest odpowiedzialny za zeszło- . 14 marca. 14 2003roku De- się uskarżał: się do rozdwojenia które na jaźni, wiersz odnoszący swój mieścił mu odejść. kazał plecaka jego przeszukaniu rozpoznał go i po Jeden Ivins. z agentów FBI się Bruce znalazł w akcji, uczestniczących Krzyża, Czerwonego ochotników w ekipie kosztowały Co ciekawe,nia 000dolarów 250 niczym. na i spełzły nurków. ekip i dziewięciu tropiących psów z udziałem Poszukiwa- ło to terenu do rozpoczęcia intensywnych przeszukiwań i stawów, Wystarczy- Detrick. stawami,Fort milod kilka płytkimi z kilkoma Catoctin Mountain, ręcznie okolicy lesistej naszkicowaną mapę narastać frustracja i świadomość, że obrana niewła- jest że strategia narastać i świadomość, frustracja Wśród agentów zaczęła szeregowych dochodzenia. o wynikach danych się szczegółowych domagali przełożeni których na nia, posiedze- się nieustanne odbywały powodował, że góry z samej Nacisk FBI. ludzkie zasoby środkiło i wyczerpywało ogromne podatków. osądzony unikanie został za Capone Al respondent, Ostatecznie, konkludował ko-nieprawidłowościami podatkowymi. aresztowanie z jakimiś np. w związku innym go zarzutem, pod konieczne będzie zagrożenia, może, ponownego uniknąć aby razie na się uzyskać stuprocentowychnie udało dowodów, to być już w ręku sprawcę zamachów. Jest nimStevenChociaż Hatfill. sły żadnych rezultatów, iżmają przekonani, są śledczy jednak stawów Catoctin Mountain nie przynio- poszukiwania w okolicy W tym czasie Ivins napisał list do Mary Linscott, w którym za- w którym Linscott, listdo Mary napisał Ivins czasie W tym znalazło FBI Hatfilla w samochodzie W trakcie przeszukań Śledztwo koncentrujące się na jednym człowieku pochłania- sięjednym na człowieku koncentrujące Śledztwo Evening News donosił, że 2003roku korespondent8 maja CBS Actually it’s ratherActually fun! two inone. having It’s like E trees, this some and other by Bruce guy, sitting Doc! dickory Hickory conversingIs with you. now,So who guess please […] x changing personalities. personalities. changing

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 2 2 5 mu odejść mu odejść kazał plecaka jego Po przeszukaniu

JnuszCrana y / Pan Zaraza w gabinecie luster 2 26 dowody okazywały się fałszywe. Hatfill się fałszywe. zbadaną nie był jedyną teżdowody okazywały go przedmioty. tegorodzaju wielokrotnie wcześniej Tymczasem Hatfilla na tropiące psy należące i na że do nie- wskazywały fakt, dowód podawali i decydujący Jako ruch. najważniejszy jego każdy zamachy za i kontrolują iżdopadli odpowiedzialnego już pewność, senatorów, przekonywali mają Richard że Lambert, Amerithrax, szczepionek. lionów mi- 75 dostawę na z VaxGen kontrakt dolarów miliona 877,5 wart zawarł rząd roku 2004 listopada 4 Ivinsowi. Bruce’owi innymi między z USAMRIID, szczepionki twórcom patentowych kwot nie wypłaca- rozpoczął VaxGen roku 2003 listopada końca Od Gen. Vax- firmie prywatnej zlecono Ivins, udział już brał opracowaniu w której wąglikowi, przeciw generacji nowej szczepionki dukcję Pro- szczepionki. nowe testować oraz i opracowywać patogenami tymi się zajmować miano gdzie laboratoriów, nowych dwunastu ponad i rozwój budowę na rocznie dolarów miliarda półtora no przewidzia- Ponadto dolarów. miliardów sześć przeznaczono mi, patogena- i innymi dżumą kiełbasianym, jadem Ebola, wirusem wąglikiem, przed obrony środków rozwój Na biologicznym. kiem ata- przed kraju zabezpieczenie było celem którego BioShield, do wojny. broni składy w Iraku nieistniejące na Amerykę chemicznej i pchali wskazywali nald Rumsfeld straszyli opinię wąglikiem, publiczną stanu Collin Powell sekretarz zydent Bush, obrony i sekretarz Do- administrację prawne. przez podsuwane akty Pre-uchwalających Zmieniło też radykalniewą. postawę kongresmenów, pospiesznie poczto- to każdy, sobie skrzynkę na i uświadamiał kto spoglądał 2001roku. stało się bliskie niż zamachyZagrożenie z 11września uniwersytecie. na zwolnienia z pracy jego prawa o wymuszenie a także Hatfilla, do mediów, się przecieki naruszające o powtarzające wiedliwości Spra- i Departament obrony od FBI do ataku. Oskarżył przejść i mediów, Conolly postanowił nadzorem stałym FBI i presją pod strony, zaś się znajdował klient gdy jego Z drugiej ściwa. w sytuacji Szef FBI Robert S. Mueller III i kolejny prowadzący śledztwo i kolejny śledztwo prowadzący Mueller III S. Robert FBI Szef Project inicjatywę, nową ogłosił Bush roku 2003 W styczniu opinię na może publiczną wpłynęły bardziej wąglikowe Ataki autora listów wąglikowych. pismaręcznego od charakterowi pisma eksperta według wiadała pobrana próbkapismanie odpo- jego ko pierwsza dlatego, że kuchennymi rękawicami.stojąco i z założonymi Wszyst- grubymi na pisania prawej używać dłoni, tym lewej, mu przy kazali pisma, testów. procedur niedopełnianie i fałszowanie za wyników już wcześniej laboratorium, technika na kobietę zwolnioną wskazało we badanie Dalsze drobiazgo- mu pomagać. która mogła partnerkę, przecież Hatfillskóra miał do kobiety. należy to Niezniechęciło Lamberta, one najpierw, że Wykazały nie badań. żmudnych i długotrwałych przeprowadze- i wymusił nieugięty jednak był Lambert żenie. obronę, oskar- przez a nie przez dowód ten wykorzystany zostanie procesu sądowego przyszłego to w czasie tak, A jeśli rękawiczek. używał zapewne niżsprawca, innego który kogoś od dopodobniej skóra że najpraw- pochodzi wskazując, się, sprzeciwił Adams, ght do senatoraprzesłanego Leahy’ego. Dyrektor laboratorium, Dwi- kopercie na odnalezionej listu drobinykroskopijnej skóry ludzkiej analiziemi- poddania zażądał Lambert nym przypadków z takich w Quantico. W jed- FBI konfliktów z naukowcamilaboratorium o któregofillowi, przekonany.winie był Doprowadziło to do Hat- cenę dowodów zdobycie wszelką przeciw przez za szybciej prowadzonychszczegóły dochodzeń. i wszystkie o postępy śledztwa i wypytywali go regularnie wzywali shem i prokuratorem generalnym Johnem którzy Ashcroftem, z Bu- do spotkań się w ten sposób Mueller przygotowywał Sam bardzo wątków,wierzchownie wiele faktów. analizy głębszej bez po- i podejmowano świadków liczbę ogromną przesłuchiwano zbieranychIlość niżich informacji jakość, stawała się ważniejsza sprawozdań śledztwa. szczegółowych temat na i żądał przebiegu skażonych przy listach. tom FBI 2001rokuagen- jesieni na że jako pomagała podejrzanych, z kręgu jednak ją wykluczył Fellows,cię Lambert współpracownicę Ivinsa. którą zainteresowałyosobą, się psy. również Patri- na Wskazały Agenci FBI żądali wielokrotnie Hatfilla od próbek żądali odręcznego FBI Agenci naj- usiłował jak zakończyć je Lambert śledztwo Prowadzący do siebie pracowników wzywał razy w tygodniu Mueller kilka

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 2 27 do kobiety kobiety do Skóra należy

JnuszCrana y / Pan Zaraza w gabinecie luster 2 2 8 z pobłażliwością i przychylnymz pobłażliwością zrozumieniem. raźnych problemach emocjonalnych, traktowany otoczenie przez o wy- naukowiec ekscentryczny Ivins, Bruce jest uwagi najwyższej Natomiast z zamachem. wymagającym związku człowiekiem ma do Wkrótcedwóch wniosków – Hatfill doszedł nie ków USAMRIID. zgromadzonych ilości ogromnej pracowni- e-maili i przeglądaniem się przeprowadzaniem przesłuchań zajął FBI biurze szyngtońskim danych. bazami W wa- się dużymi minalnych i w posługiwaniu kry- w dochodzeniach doświadczenie bogate posiadał Alexander nastawienie na przełożonych. swoich względu opinii bez dania wypowia- ce znanyze Alexander,szczerego oficermarines, były zespołu. potwierdzić rezultaty pierwszego które również włączono Do miały badań inne laboratoria, i Ravel. Worsham przez Keima wyhodowane zespołowi przesłane zostały Morfy FBI”. biura się napis: „Szczur pojawił jej drzwiach na Kiedyś pracy. o jej wiedzieli z USAMRIID Koledzy Ames. szczepu nego listów. się natomiast anirazu Niepojawiły w koloniach oryginal- z zakażonych w koloniach wyhodowanych z próbek pochodzących się regularnie pojawiały jednoznacznie, morfy że wskazały badań Terry Abshire. jej przez Wyniki wcześniej odkrytymi morfami pracę kontynuowała nad Patricialog Worsham, zlecenie na FBI używanego powszechnie w wielu laboratoriach. jest identyczne,ich DNA śledczy poruszali się w kręgu szczepu Ames zabiły pierwszą ofiarę zamachu, Stevensa. Niestety okazało się, że sie, „matki wszystkich szczepów Ames”, oraz kultury bakterii, które z pierwotnej próbki pobranej od krowy padłej w 1981 roku w Teksa- rii. Keim i Ravel zbadali w ten sposób kultury bakterii pochodzące precyzyjne rozróżnienie pomiędzy poszczególnymi partiami bakte- kolejności par nukleotydowych w cząsteczce Pozwalało DNA. to na Ravel poddawał sekwencjonowaniu, otrzymane DNA czyli ustalaniu Genomic w Maryland. Research Tam (TIGR) mikrobiolog Jacques z próbekizolował wąglika DNA i przesyłał je do The Institute for w ataku. Zespół Paula Keima z Uniwersytetu Północnej Arizony badania prowadzi- zaawansowane ły naukowców zespoły dwa W międzyczasie W styczniu 2004 Lawren- roku agent dołączył do śledztwa mikrobio- dobra Bruce’a Ivinsa, znajoma Jednak w USAMRIID nad szczepami bakterii użytymi podejrzanych. podejrzanych. w stanieInstitute, Ohio. w Columbus Zawężało to znacznie krąg i w Battelle Memorial w USAMRIID wyłącznie jest używany riał unikalny genetycznie mate- RMR-1029 z retorty oryginalnie cy pochodzą- zagranicznych że doszli do wniosku, badacze i trzech laboratoriów go piętnastu amerykańskich używających wszystkich Po ze Ames próbek wąglika. szczepu nych przeanalizowaniu partii używa- próbek wszystkich mimo wezwania, nie przesłać, mogli USAMRIID i inninaukowcy Ivins że się, zorientowano jak tym po 2004 w połowie roku, FBI agenci sami uzyskali Próbkę partii z tej Bruce’a Ivinsa. przez przygotowaną RMR-1029, etykietą czonej ozna- z retorty pochodzącą jednoznacznie partię na wskazało genetyczne w laboratoriach. Badanie używanego Ames szczepu Absire w listach przez i obecnym oraz z partii jedną fem odkrytym mor- szczególnym ze związek ustalili i Ravela Keima z zespołów łu RMR-1029. W czasie spotkania Colbert pytała też o problemy pytała Colbert spotkania W czasie łu RMR-1029. dostęp do materia- uzyskać w USAMRIID pracy w czasie ni mógł iż ostat-ten wykazania, do dążył przekonany Hatfilla, o winie ciągu w dalszym Lambert, i Bruce’a Ivinsa. Colbert Ann agentki Lamberta, doszło do spotkania przedwczesne, za przesłuchanie marca31 2005roku, agentów wbrewstanowisku uważających chce przesłuchać. że go osobiście zdecydował, nieoczekiwanie bert Lam- Ivinsa, na wskazujące poszlaki wszystkie podsumował Kiedy niewłaściwe. jest kierunku w dotychczasowym wadzenie śledztwa pro- się wokół dalsze proszenia wątpliwości gromadzących Ivinsa roz- bez że i wskazywał, zespołu Lamberta kwestionowaćzaczął podejście zebraniach na Alexander Lawrence ale któraś laboratoryjnych asystentek. z jego on sam, najprawdopodobniej próbki że nie przygotowywał zeznał, 2003roku, agentom, 13 sierpnia go jużwcześniej, przesłuchującym bo przezornością, dużą tym się przy Wykazał materiał. przesłany sfałszował iżIvins tegomomentuno od nie podejrzewać, było identyczna którą była z tąz listów. agenci, pozyskali ta, Trud- natomiast w zamachu, użytej wąglika genetyczniewała do laseczki Okazało się też, że próbka, którą Ivins przesłał FBI, nie paso- FBI, którą przesłał próbka, Ivins że się też, Okazało Na koniec roku Naukowcy 2004 przełomu. doszło do innego Amerithrax Amerithrax

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 2 2 9 emocjonalnych problemach o wyraźnych naukowiec scentryczny E k

JnuszCrana y / Pan Zaraza w gabinecie luster 23 0 stał używania leków antydepresyjnych.stał używania sięi zaprze- teraz czuje lepiej, że Odpowiedział, z Marą Linscott. przyznawał się w korespondencji do których psychiczne Ivinsa, dokonania zamachów. się przyznawać miał do który Johna Ezzella, kolegi swojego nia też zwierze- rzekome cytował bistego. Po z Lambertem spotkaniu oso- życia faktów z jego kompromitujących jakichś upublicznienia doprowadzić mogą niego wobec do FBI obawia iżdziałania się, że wąglika. terią z bak- do której listy wrzucono pocztowa, się skrzynka znajdowała Nassau adresem, 20.Pod Street przy Nassau 10, Street przyległym się adres w Princeton, Gamma” ukazał stowarzyszenia siedziby Kappa „Princeton” Google’a słów i „Kappa w wyszukiwarce saniu Powell, wpi- po kiedy i zelektryzowała nabrała nowegoznaczenia Gamma Kappa punkcie na Kappa liter.greckich Ivinsa Obsesja stowarzyszeń w sprawie Haigwood tajnychgo się pod rytuałów Sprawdziła podszywające- listach Ivinsa informacje o fałszywych telefonie po Haigwood. lat sporządzony Nancy trzech sprzed Powell Robyn z Ivinsem. inne wątki związane natrafiłana raport zarzutami. potencjalnymi przed się bronić i skuteczniej dowodów części się pozbyć teraz mógł śledztwa, o postępach wiedzy dodatkowej tą zresz- mu dostarczyło które przesłuchaniem, zaalarmowany Ivins, w domu). atmosferą napiętą je (tłumaczył atakami przed w laboratorium spędzonych nocy wielu wyjaśnić wiarygodnie potrafił nie który Ivinsa, wobec podejrzeń swoich się pozbyli nie Lamberta, postępowaniem zdegustowani Dellafera, Thomas śledczy starszy amerykańskiej, poczty z ramienia Amerithrax łu zespo- w pracy i uczestniczący Alexander Lawrence jednak sku, się uzyskania możliwości przesłuchania pracowników FBI i admi- możliwości pracowników przesłuchania się uzyskania FBI spodziewał klienta, w imieniu swojego cywilny pozew złożywszy Jego adwokat swoimi zarzutami. ze Conolly, do dziennikarzy niał wydzwa- i nocami w pijaństwo popadał przyjaciół, czony przez Spotkanie utwierdziło Lamberta w dotychczasowym stanowi- w dotychczasowym Lamberta utwierdziło Spotkanie Dotychczasowy podejrzany,Dotychczasowy Steven Hatfill,bezrobotny i opusz- swoim prawnikiem, ze go, kontakty wznowił Ivins informując na skierowali uwagę agenci swoją Lamberta postawy Mimo Zaalarmowało to agentów; powiadomili Nancy Haigwood Haigwood Nancy powiadomili to agentów; Zaalarmowało przesłany. zostać oraz mógł do kogo odczytany został e-mail jego oraz mustwierdzenie, na kiedy internetową pozwalającą usługę podsłuchów do wykrywania urządzenia czasie w tym zakupił Ivins pracowników. udziału bez w USAMRIID przeszukiwania się nocne Rozpoczęły teraz dostęp do RMR-1029. naukowców kręgu niu mających się koncentrowała agentów Praca pozytywna. była rzadko wiedź w sprawie Odpo- śledztwa. coś ma do przekazania ważnego czy pytając, do dzwoniła Moontootha, dyrektora sekretarka dniu FBI nieustannychRaz w tygo- briefingów. zwyczaj śledztwa dla cyjny Montooth zakomunikował to też Muellerowi. destruk- Zakończył Hatfill głównym ichbyćpodejrzanym. pracy tygodniach przestał Po naukową śledztwa. część kilku nadzorującego dzinie genetyki, Deckera,z doktoratem Scotta i agenta w dzie- czące przesyłek, doty- szczegóły wszystkie Dellafera,z ramienia znającego poczty rękę, w swoim wolnym własną na Ivinsa szłość śledczego czasie prze- badał zebrania informacjiLawrence’a Alexandra, który od Edward Montooth i Vincent od Rozpoczęli Lisi. nych agentów FBI, w Knoxville w stanie Tennessee. biura stanowisko szefa FBI prowadzićprzestał i obejmuje śledztwo Lambert że 2006roku ogłoszono, sierpnia 25 jednak tajne, zostały kontroli wątpliwości. Wyniki swoje po- wyrazić mogli których przy znaleźli uważnych i inniagenci Alexander słuchaczy, śledztwa. gu przebie- dotychczasowego audytu dokonaniapełnego z zadaniem kontrolnego oddziału ekipa agencji dwustuosobowa wkroczyła odpór. znajdowały wsze za- agencji, działania na złe światło gdy inne,rzucające podczas te Publikacje dementowane nie były FBI, przez śledztwa. ze cjach Hatfilla opierałypoufnych obciążające sięna publikacje informa- Weierman. Potwierdziła, Debry liczne że FBI, rzeczniczki świadka, pierwszego przesłuchanie na zezwolił dystryktowy w końcu sędzia Jednak może śledztwu. że zaszkodzić stępowanie, argumentując, to po- udawało się zatrzymać rządowi czas nistracji. długi Przez Nadzór dwóch doświadczonych nadobjęło śledztwem i zasłużo- w Waszyngtonie 2006roku biura do lokalnego FBI W czerwcu na zacieśnie- na i nocami wydzwaniał wydzwaniał i nocami Popadał w pijaństwo Popadał w pijaństwo do dziennikarzy do

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 23 1 JnuszCrana y / Pan Zaraza w gabinecie luster 23 2 mercyjnych, każda minuta pracy naukowca była ściśle rejestrowa- naukowca ściśle minuta pracy mercyjnych, była każda ko- Institute funkcjonowałow Battelle Memorial zasadach na laboratoriach. Laboratorium w dwu tylko naukowcy mieć mogli w atakach użytej wąglika dostęp do bakterii że vela wiedziano, różna próbek od pobranych agentów. przez się zainteresowany okazała był próbkaności Ivinsa dlaczego tym, W szczegól- przygotowanych wszystkich pytań. zadać nie zdążył go prokurator Kohl Kenneth i przesłuchujący godzin kilka trwały w sądzie federalnym świadek jako znań w Waszyngtonie. Zeznania KKG. któraosobie, członkinią była o znanej jako informację o Haigwood zamieścić wał przykład na Próbo- w Wikipedii. wpisów w próbach i korygowania tworzenia się też Przejawiała gorączkowąw internecie. jego ła aktywność wywoływa- tegostowarzyszenia, członkini uczestniczyła rym w któ- wydarzeniu, o głośnym wzmianka Każda Gamma. Kappa zainteresowania Kappa stowarzyszeniem intensywnego porzucił Parenthood. kwotę Planned 50 000dolarówczał rzecz na chy rozsypano. Jeśliby przezna- to spełnione, nie zostało życzenie żony. spopielono, a pro- śmierci po zwłoki aby Zadysponował, jego swojej dla niespodziankę niemiłą przygotowując testament, swój zmienił Ivins przesłuchaniu do nichdnipo dostęp.uzyskać Pięć w stanie był każdy i właściwie przeszkód większych bez wnątrz się stamtąd ze- na wydostać mogły wąglika laseczki że sugerując, w USAMRIID, standardy niskie bezpieczeństwa przesłuchania podczas opisywał Ivins w Frederick. adwokata Brickena Richarda jego w biurze Ivinsa przesłuchanie ele przeprowadzili pierwsze go zeznań. ciążających ob- od ją powstrzymać pragnie Bruce w ten że sposób puszczała, stronę. przy- ciemną jego która Haigwood dobrze znała osobą, była Z pewnością przypodobać. pragnąc się jej śle jakby e-maili, ostrożność.wiednią i innych istotnych by zachowali odpo- korespondentów Ivinsa, Dzięki analizie genetycznej przeprowadzonej przez zespół Ra- zespół przez przeprowadzonej analiziegenetycznej Dzięki wezwanie do złożenia ze- 2007roku otrzymał Ivins 9 kwietnia corazMimo nie groźniejszychokoliczności, Ivins niego dla Ste- i Darin 27 lutego2007roku Lawrence Alexander agenci lawiną miłych w zamy- Haigwood czasie w tym zasypywał Ivins z partią RMR-1029. Agenci wiedzieli też doskonale, że Ivins, wysy- też Ivins, wiedzieli doskonale, że Agenci RMR-1029. z partią w zamachachi identycznych genetycznie użytej wąglika laseczki z czterechcharakterystycznych dla trzech morfów obecność ła 2002roku, 10 wykaza- kwietnia do próbki wysłanej ciwieństwie w prze- Próbka badaniu. ta, i poddana zauważona Keima przez ażdo 2006roku, została kiedy w zamknięciu bezpiecznie czywała do laboratorium Paulagdzie spo- pomyłkę wysłana została Keima, formalnych, warunków niespełnienie na mimo towzględu przez któraze odrzucona została ta, próbka, niego przez wysłana sza Otóż pierw- Ivins. pojęcia nie miał o czym coś, tym przy wiedzieli i Steele Alexander którą pobrało później niżta, FBI. terystykę, charak- inną próbka go, wykazała dlaczego zapytali Agenci FBI. wezwaniem do z sądowym zgodnie Ivinsa przez przesłaną glika ny adwokat. agentów, mu potrzeb- jest się i zobaczył czy pytanie, razu od zadał Poprosili pojawił Ivins Kiedy o dyskretne wezwanie Bruce’a Ivinsa. USAMRIID. dowódcy George’a Korcha, ówczesnego pułkownika się w gabinecie pojawili i doktor Steele Darin Lawrence Alexander 1listopada 2007roku ich żony dzieci. jego i dwójki agenci samego, jego przesłuchanie i jednoczesne domu Ivinsa nie przeszukania listów. wysłanie godziny nocne poprzedzające samotne pracy swoje na względu ze tylko choćby Ivins, był się wyróżniającą wybitnie stacią A w nim po- pracowników. jego wszystkich Pozostawał USAMRIID. podejrzanych z kręgu się wykluczyć analizieudało żmudnej po klientów, badania czemu zlecających dzięki przez i opłacana na Pytanie agentów nie zbiło Ivinsa z tropu, prawdopodobnie próbkę któraś Kiedy przygotowała z laborantek. Ivinsa zbiło nie agentów Pytanie temati obecnych na szczepu w nimmutacji. wiedzę szą pobierać najnow- sposób próbki, uwzględnić aby w jaki USAMRIID, Patricia Worsham naukowcom tłumaczyli Stanley Scott i agent próbki, kiedy drugiej tę wysyłką utracił dniprzed dwanaście na niemożliwe. jest Ames szczepu Pewność partiami poszczególnymi próbkę, przekonany, był pierwszą łając iżrozróżnienie pomiędzy Przesłuchanie rozpoczęło się od pytania o próbkę wą- rozpoczęło bakterii Przesłuchanie pytania się od Wreszcie sięprzeprowadze- na Montooth zdecydowali i Lisi powtórzył, że że powtórzył,

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 23 3 JnuszCrana y / Pan Zaraza w gabinecie luster 23 4 nocnych obserwacji przeprowadzanych w dniach, kiedy w okolicy przeprowadzanychnocnych w okolicy kiedy w dniach, obserwacji toz cało- kolejna Była wokół domu Ivinsa. obserwacyjne nowiska materiałów. niebezpiecznych do jakichkolwiek prawa do dostępu w USAMRIID tonie.) przyjaznym do Fellows w zwykłym listy trzy Fellows wysłał Ivins sprawczynie jako dnia (tegosamego zamachu Marę na i Patricię Linscott wskazywać z listą informacji mających przybranym do siebie nazwiskiem, sam pod wysłał Ivins który ila, e-ma- inne interesujące materiały,a także wydruk przykład na jak korespondencję, to jego za Zabezpieczono wąglika. trwalnika się w sobie. i zamknął z okazji nie skorzystał Ivins leczenia. sposób a nawetrakterze, wskazywały cha- i jego zawierały niebezpieczeństwie informację o grożącym a wiadomości zamknięte, szczelnie były Koperty goś skrzywdzić. nie wierzy,Stwierdził, że naprawdę tak by zamachowiec ko- chciał stronę w jego koło rzucił ratunkowe. momencie Stanley W tym i mordercą. terrorystą okrzyknięty iżzostanie się też, Obawia gu. o uprawianiu świadczące crossdressin- materiały do żonglerki, chowa Wyjawił, że w domu, razem z akcesoriami zaniepokojenia. oznaki wyraźne wykazywał Ivins milczeniem. odpowiedział zna, je skąd Na postronna. osoba pytanie, wiedzieć nie mogła rych szczegóły, o któ- przytaczając wcześniej, miesięcy kilka leyowi się Stan- wydarzył jaki samochodowym, o wypadku wspomniał oraz Dellafera. inspektor Ivins w USAMRIID, gościem stałym był teżsam teraz zostanie odwieziony. zakwaterowane czasowo zostały i dzieci w hotelu, do którego on żona powiadomiony, a jego przeszukanie, domu trwa w jego że Został pytania. dalsze na townie stołu odpowiedzi od i odmówił się gwał- odsunął Ivins Scandellę. o Carla pocztowych, skrytek używając którą pod się podszywał, o osobę, rozmowy i zapytali zmienili temat Agenci z siebiewytłumaczenia. kolejne wyrzucał jednoznacznie automat się brakiem i jak zasłonił pamięci niego, na próbce na wskazują pracy godzin etykieta i analiza że wskazali, 7 listopada 2007 roku wieczorem grupa agentów FBI zajęła sta- zajęła agentów FBI 7 listopada 2007roku wieczorem grupa Po pozbawiony został domu Ivins i przeszukaniu przesłuchaniu nie odnaleziono śladów prze- Ivinsów W domu i samochodach Stanley, Scott wcześniej mu agent W drodze towarzyszyli który Davidaof DNA B. Searle’a Linguistics The Gödel, Hofstadtera, książki egzemplarz to zaczytany domu. Był szukania prze- w trakciektóre wcześniejszego ich całkowicieuszły uwagi pojemniki. i znów się ponownie sprawdził pojawił śmieciarki opróżnione już odjeździe minut po Siedem i sąsiada. i sprawdził i swój, pojemnik z domu w nocy, w bieliźnie wyszedł pierwszej tużpo śmieciarki, przyjazdem zachował sięPrzed dziwnie. Ivins nocy tej I tylko tygodnia. sprzed przesłuchaniu po noc taka to była pierwsza nak Jed- śmieci. na krawężniku ustawione pojemniki niała przy ulicy do domów i opróż- Waste podjeżdżała Allied śmieciarka Services słowo „Cantor”. Jest informacji, zakodowanej to piękny przykład otrzymamy w alfabecie, ją zastąpimykątną literą poprzedzającą prze- liter tworzących z wytłuszczonych każdą jeśli Rzeczywiście, . w Lipsku Bacha znaleźć aby przekątnej, od jeden Odejmij wskazówkę: spodem matematyków, pod wielkich wszystkich odczytuje Żółw to kompletny na spis wygląda że zauważa, Achilles Żółwiowi. wuje która ofiaro- Achilles werowana skrzynki, złotej wieczku na jest ilustracji wywodów. listawygra- i zabawnej jego Oto błyskotliwej które Hofstedterowi postaciami, dwiema służą i Żółwiem, sem do nazwisk: angielskiego. i języka DNA gramatycznej struktury podobieństwa analizuje Searla Artykuł informacji. zakodowanej środek jako przekazywania DNA ukazuje innych wewnątrz zaszyfrowanymi a także wiadomości, mościami

W wyrzuconych odpadkach agenci odnaleźli dwa odnaleźli przedmioty, odpadkachW wyrzuconych agenci Spis ten pojawia się w jednym z dialogów pomiędzy Achille- pomiędzy się w jednym z dialogów tenSpis pojawia Na 404 Hofstadtera stronie oto spis taki książki znajdujemy innymi wiado- między książce się w swojej Hofstedter zajmuje E s cher, An Bach:

W S B B A D IER RO O B E MORGAN E EIER E O L U LE P E WER IŃSKI t S oraz artykuł naukowy naukowy Braid, oraz Golden artykuł ernal TRASS . Poprosili o dyskretne wezwanie Bruce’a

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 23 5 JnuszCrana y / Pan Zaraza w gabinecie luster 236 cie z wąglikiem: cie nie przeczytała. jej że czasie, się po dział Patricii książki Fellowszemplarz zagniewany, i był dowie- kiedy oczarowany. nią był i wyraźnie znajomym Podarował nawet eg- rem liczb rzeczywistych. zbiór liczb że naturalnychwykazał, równoliczny nie jest zbio- ze którego rozumowania pomocą słynnego za jego przekątniowego, w listę Cantora nazwisko być może do równocześnie jest aluzją w ten wpisane sposób Co więcej, siętematyków pełniejsza. staje listama- Cantora. Georga W ten sposób matematyka, wielkiego Cantor bo toJednak również nie koniec, innego tym na nazwisko kantorem przecież w kościeleśw. był Bach bo Tomasza w Lipsku. posiada jednoliterowe desygnatory – F dla fenyloalaniny, dla F dla jednoliteroweposiada desygnatory – N Naaminokwasów z tych koniec każdy trzech obsesyjny związek. Ivinsa łączył niePatricii imienia z którymi Fellows,z kobiet, jednej to że zdrobnie- zauważył, Steele PAT. wyraz aminokwasów tworzą tych nazw angielskich litery tyrozynę. pierwsze Trzy kolejne a TAT – asparaginę, (ang.alanina łańcuchAAT – Phenylalanine), oznacza fenylo- aminokwas o nazwie Jednocześnie łańcuchTTT adeniny, czyli azotowych, ich zasad guaniny, i tyminy. cytozyny identyfikujących nazw od i T, C G, oznaczane literami są A, DNA, Nukleotydy, się na składające TAT. AAT, literowe TTT, łańcuchy: w trzy- wyróżnione Pogrupował Steele. Darin litery raz pierwszy Śledczy oczywiście zwrócili uwagę na wytłuszczone litery w liś- litery wytłuszczone na zwrócili uwagę oczywiście Śledczy Hofstedtera o książce wielokrotnie wspominał Ivins swoim Zakodowaną prawdopodobnie w liście informację odtworzył po prawdopodobnie po Zakodowaną informację w liście odtworzył oczami załogi śmieciarki swoją odznaką i zatrzymuje pojazd. i zatrzymuje odznaką swoją śmieciarki załogi oczami macha przed Poza wzrokuszłość. jego inny FBI agent zasięgiem koronami zimozielonych jużprzy- niedługą drzew. swoją Bada pozostać próbuje niezauważony. do tułowia klejonymi James się kuli agent pniem Junior, jodły za Griffin z rękomaprzy- stóp domu. niego Wychodzi od ulicę. na Kilka go podjazd na ciąga ubrany i prze- Sprawdza poprzednio. pojemnik swój jak samo tak razz domu, jeszcze wychodzi Ivins Detrick. Fortu obszar mijając Road, się wolno wzdłużMilitary północ na oddala pojazd a potem opróżniają pojemniki, AWS pracownicy światłami, mruga ciarka, sprawdza i wraca śmie- wielka ich do zawartość domu. Nadjeżdża śmieci, na pojemników na podchodzi się, Rozgląda listopada. rękawamikoszulek z długimi i kalesony. To początek przecież sceny. niezwykłej owej Wiemy docenić by umieć jużwszystko, urok rzeczywistość. sama napisała , której scenariusz filmufinału Dawno temu w Ameryce złożona Obraz jak parodia książka. czytania ciągłego od zużyta oraz oczach siedmiusetstronicowa, i niepokojących twarzy ptasiej o wąskiej wąglika haterami bakterii badacz sześćdziesięcioletni są i ludobójstwo. wojnę nej, ciemne interesy, mediów, kłamstwa opinii publicz- łatwowierność Zostawimy krętactwa kryjące boku na polityków stanu Maryland. prochystwo, a jego rozsypane zostaną części gdzieś w zachodniej samobój- milionowe popełni odszkodowanie. sąd Ivins przyzna wi Willmana Hatfillo- śledzenie. jej Na przerwiemy tym przez zakończenia. już bliska w detalach opisywana Historia, wiadomości. interpretacji możliwość sposobu takiego na dwóm tekstom wskazującym przypisywał jaką wadze, o wielkiej świadczyło to przypadkowe, są zachowanie Ivinsa wane znaczenia temieszkańców. że odszyfro- nie można wykluczyć, było Chociaż do Nowego Ivinsa Jorku niechęci i jego głębokiej świadomi byli czy a śled- asparaginy, tyrozyny. dla i wreszcie Y Tworzy to skrót FNY, Ivins patrzy wzdłuż drogi osłoniętej od strony od osłoniętej Detrick wzdłużdrogi Fortu patrzy Ivins domu. pod- Masobie na swojego się w drzwiach pojawia Ivins raz jeszcze ten tylko na którego dziwny bo- obraz, Spojrzymy , jest tu , jest

Ω Materiały świadczące świadczące Materiały crossdressingu o uprawianiu

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 237 Katolickie sajgonki w Warszawie (cz.I)

Po pasterce w kościele Społeczność wietnamska Najświętszego Zbawiciela w Polsce. wszyscy idą do pobliskiej restauracji, gdzie Dlaczego został ksiądz duszpasterzem wspólnie radują się ze Wietnamczyków w Polsce? świąt. Zasiadając do suto zastawionego stołu, często – Po powrocie w 1995 roku z Papui napomykają, że w Polsce Nowej Gwinei znalazłem się w War‑ mogą sobie pozwolić na szawie, mieście różniącym się od tego, świętowanie w restauracji. które opuściłem, wyjeżdżając na misje. W Wietnamie nie zawsze Miasto stało się kolorowe z powodu mogli najeść się do syta różnorodnej mieszanki przybyszów z całego świata. Wśród nich Wiet‑ Z byłym duszpasterzem namczycy wyraźnie rzucali się w oczy, Wietnamczyków w Polsce gdyż w owym czasie przybywało ich z zakonu werbistów, do Polski coraz więcej. W Papui Nowej ks. Edwardem Osieckim Gwinei i Australii przyzwyczaiłem się rozmawia Gabriel Kayzer do życia w rasowej i kulturowej róż‑ wać kontakty z cą poznanego Wietnamczyka nawiązy‑ nowe polamisyjne. Zacząłem z rzy za granicę, dziśzaś u Kiedyś bowiem wysyłaliśmy misjona‑ ją prowadzić także w jeżdżać z zdałem sobiesprawę, że nietrzeba wy‑ Wietnamczycy sąbuddystami. Wtedy zmem, a Bardziej rzucały misię w sprawy, że jest tam katolicyzm. żywy zainteresowań. Niezdawałem sobie Wietnam był nieco nauboczu moich mnie prawdziwe objawienie. Dotąd Na początku było ich40. Było to dla mnie zapoznać z skiej diaspory. Powiedział mi,że może katolików znajdujesięwśród wietnam‑ po spowiedzi zapytałem go, jakwielu wiadać cudzoziemca i pewne sposoby pozwalające wyspo‑ się wyspowiadać. Jako misjonarz znam a wiek ten podszedł i uroczystości Wniebowzięcia. Czło‑ sce w Wietnamczykiem, które miałomiej‑ było spotkaniediaspory z mojego wejścia w norodności. Opatrznościową okazją mnie przekonali. Katolicy wietnam‑ Upłynęło kilka miesięcy, zanim siędo od razu jednakKraków zbudowano. Wietnam zaś kojarzył misięz spowiadałem go namigi.W zachować tajemnicę spowiedzi. Wy‑

bardziej namigiokazał mi,że chce

kościele naKamionku podczas

tu okazało się,że niewszyscy Polski namisję, gdyż można

innymi katolikami. Nie

tymi, których onzna.

świat wietnamskiej

trochę słowami,

naszej ojczyźnie.

jednocześnie

siebie mamy oczy Chiny,

pewnym

rozmowie

buddy‑

pomo‑ miec skiego werbistę z Polski wietnamskich werbistów z V wałem sięw duszpasterza. Gdylepiejzoriento‑ a Oni g i li. Wtedy przełamane zostały lody mi w trochę uspokajało, alenienatyle,aby katolicki niemoże miećżony. To ich cierpliwie, że niemamżony, boksiądz zdrowienia dlażony. Tłumaczyłem im Na pożegnanie np.przekazywali mipo‑ że jest to ichtaki rys folklorystyczny. mnie przyjmowali i Tak więc wietnamscy katolicy chętnie nością wietnamskich duchownych. z scy duszpasterze uprzedzili o zdjęcia z i na rozpoznać prawdziwego katolika nawet, jakiesąznaki,poktórych moż‑ Wietnamscy księża informowali ich sekciarzy czy fałszywych proroków. liwości uwiedzenia przez religijnych w wiary możliwe niebezpieczeństwa dlaswojej zostali dobrze przygotowani naróżne scy jeszcze przed przyjazdem doPolski wym strzałemwym w których odprawiam mszę św. Prawdzi‑ im zdjęcia z siebie dopiero wtedy, gdy przyniosłem

mogłem planować dalsze działania, księdza. Byłem zaskoczony przemyśl‑ an Thanha.Chodziliśm tego niewynikało. Myślałem wtedy, widziałem, że potrzebują swojego

o bowiem bardzo dobrze zna‑ – kleryka LeThanga i pełni zaufać. Przekonałem ichdo

no papieżem JanemPawłem wym środowisku.wym Wietnam‑

Papui Nowej Gwinei, na

sytuacji, zaprosiłem do

dziesiątkę były jednak USA

słuchali, alenic , k y wtrójkę na s. Nguyena

wietnam‑

moż‑

Nie‑ II .

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 23 9 ks ward. Ed Osiecki / Wywiad 2 40 nie, w bardzo ważną. W z ło 200 katolicy dośw. JanaPawła Jaki s – Jana Pawła Yen, wyniesionego naołtarze przez za swojego patrona bł.Andrzeja Phu lików wietnamskich. Wspólnota obrała powołał dożycia duszpasterstwo kato‑ czami. W w namskich katolików z księży. Początkowa grupa40wiet‑ ską posługę ze strony ichrodzimych wietnamskim katolikom duszpaster‑ nikami. Stądteż idea,żeby zapewnić towarzyszyli emigrantom i w doświadczenia Kościoła polskiego cyjne. Pewną pomocąbyły dlamnie Stadion Dziesięcioleciai biskup 14 Romaniuka o nych poprosiliśmy ks. bpaKazimierza w życie religijne napoziomie parafialnym Początkowo organizowaliśmy swoje w pomagałem imlegalizować ichpobyt szyła siędo450. Ze względu nato, że przewodnikami religijnymi i w

La ach dokonały sięustalenia organiza‑

Ś porozumieniu z kontakcie z Polsce, faktycznie pozostawałem warunkach emigracji. Polscy kapłani w V . JanPaweł tosunek mająwietnamscy ang. Uprz

- 2000 roku JanPaweł lecie sanktuarium Matki Bożej

miarę wzrostu liczby wier‑ sierpnia 2001roku dekretem II .

kościelne uznanie.Ksiądz ponad 1200osobami. edzając to wydarze‑

II

b 2001 roku przypada‑

życzliwymi probosz‑ ył dlanichpostacią

czasem powięk‑

tam w

byli dlanich II

społecz‑ II ? spotk

rozmo‑ ał bólowi było to jedynez namie. Jednakku jego wielkiemu nizacja 117 niechęci władzreżimowych była kano‑ Tysiąclecia.Prymasa Drugim powodem Jan Paweł nego więzienia ordynariusza Sajgonu. pa Franciszka Ksawerego Nguyena nominacja kardynalska dlaarcybisku‑ z rażały zgody najego przyjazd. Jednym jednak komunistyczne władze niewy‑ zapraszali papieża doWietnamu, to Jan Paweł Toteż czują sięskrzywdzeni faktem, że państw w podczas których katolików krzyżowa‑ namskich katolików. Prześladowania, część wszystkich zamęczonych wiet‑ reprezentowali jednak tylko skromną w li zaś byli europejskimi misjonarzami byli rodowici Wietnamczycy, pozosta‑ 1998 roku. Wśród nich90 osóbto nych, która siędokonała 19czerwca można śmiałoporównywać z ści i nie Papieską Radąds.Sprawiedliwo‑ Thuâna, uw być włączeni w namczycy chcielii wizyta niedoszła doskutku. Wiet‑ Kościoła w nowił Matkę Bożą La się z Chociaż wie był zawsze gorąco oczekiwany w

głównych powodów było odmowy

Wietnamie. Cikanonizowani święci

Pokoju. Sylwetkę tego hierarchy

wietnamskimi biskupami i

II II

Azji, w

wietnamskich błogosławio‑ Wietnamie. Ojciec olnionego z po niemógłichodwiedzić. tnamscy biskupi nieraz wierzył mukierowa‑

główny nurtKościoła.

którym papieska

nadal bardzo chcą V ang pa

większych komunistycz‑

tronką postacią Ś

wię usta‑

Wiet‑ V ty an ich znieważać i upo znieważać ich prosić na relacji, arcybis relacji, wietnams o się dowiedzieli w ta y premier i prezydent i prezydent y premier G Pawłowi wanych muszli, który wręczyli Janowi według technik azjatyckich z obraz Matki Bożej z jego przyjazd sprowadzili doPolski pięcioma autokarami. Specjalniena z przyjechał do Krakowa, Wietnamczycy jednak ważnym wydarzeniem. sta, czy kaodaista, kanonizacja była czy był to katolik, protestant, buddy‑ Wietnamczyka, niezależnie odtego, ważać i na kolanach, aby zaprzestano ichznie‑ relacji, arcybiskup Sajgonu miałprosić li w wietnamskich biskupów i dowiedzieli sięo Gdy premier i śmierci padłoponad130 tys. ludzi. namskich katolików ofiarąmęczeńskiej W i włócznią, rozpoczęły sięw no, palononastosie, ścinanooraz kuto Dao, wietnamski duchowny pracujący dyści, pojechali naspotkanie z

trwały z Warszawy, wśród nichtakże bud‑

ciągu tych lat spośród 300tys. wiet‑ Toteż gdy w d

tak sposób, że, obelżywy według

upokarzać. Dlaprzeciętnego II

przerwami roku. do1860 k . P obelżywy sposób, że, według według sposób, że, obelżywy onadto ks. Józef DinhDuc

prezydent Wietnamu

roku 2002JanPaweł

kanonizacji, wezwali

La k k V ang w i o

potraktowa‑ ch bis ch

1797 roku

lanach, aby zaprzestano aby zaprzestano lanach, wyszlifo‑ ykonany

nim k

II

u k k p a u Matki Bożej w Kościół w biskupów z Paweł Jak k Jana Pawła ża przywieźli ze sobąm.in.wizerunek ży przejeżdżała przez Polskę. Z pokaźna grupawietnamskiej młodzie‑ ryżu z były wyrażenia wdzięczności za kanonizację spotkania. Inną okazją narodowego li im o swoich krewnych w w we. Wietnamczycy, którzy brali udział Na przeszkodzie stały trudności wizo‑ i katolicy z kanonizację. Zjechali się tam wietnamscy również okazją do podziękowania mu za Wietnamczyków z nizował naplacuśw. Piotra spotkanie wietnamskie przy Watykanie, zorga‑ cji Misyjnej, odpowiedzialny za sprawy w

C

k t zech. Najmniej przyjechało z Międzynarodowym Centrum Anima‑ nonizacji, wezwali wezwali nonizacji, S pów i potra ych uroczystościach, odwiedzając Ś siądz jużwspomniał, św. Jan a a

wia II s udziałem JanaPawła woich przeżyciach podczas tego jgonu miał miał jgonu rzać rzać , prz

F towe DniMłodzieży w

tym kraju opiece Matki rancji, ze Szwecji, z II

Wietnamu, powierzył yjmując w W i

La umieścili w i

V p etnamu etnamu

ang. apieżem, które było P olsce, opowiada‑

2000 roku

sanktuarium

II

N . Wt

k P

iemiec Pary‑ olski.

Pa‑ t edy owali

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 2 41 ks ward. Ed Osiecki / Wywiad 2 42 rozpoznali w półksiężycem wokół głowy, to ludzie dostojnych wiejskich matron złotym mie XV licyzmu w bardziej interesującą częścią kato‑ – Matka Boża z Bożej w Ma na sobie strój z ła jak typowa Wietnamka, gdyż miała dzień. Mimo że Matka Boża wygląda‑ tamtej chwili jest stosowana po dziś ta wcześniej nie była znana. Jednak od napary. Najprawdopodobniej roślina z mi i kiem naręku chodziłamiędzy ludź‑ wietnamskiej matrony, która z nia Matki Bożej. Przybrała onapostać ko w katolicka musiałaschronić sięwyso‑ czasie, aby ratować życie, ludność fazie trwały ponadtrzy lata. W rośliną La gotowywać pokarmy przyprawione Na przeziębienia i przy tymtakże wyjątkowo praktyczna. i modlitwy i dowań byli więcnarażeni nachoroby klimatu nawybrzeżu. Oprócz prześla‑ klimatu, który znacząco różni sięod bardzo surowego, zimnego górskiego prześladowania katolików. W w

głód. Wtedy to nastąpiły objawie‑ górskim klimatem radziła imprzy‑

1797 tki Bożej wśród Wietnamczyków?

pocieszała ich.Zachęcała ichdo

górach. Tam jednakdoświadczyli

I roku w II

La Vang. Jakwygląda kult

i

V

Wietnamie. Naprzeło‑

X umacniała w a I

ng oraz robić z X n

iej Matkę Jezusa. Mary‑ wieku, a Wietnamie wybuchły Wietnamie wybuchły

c La harakterystycznym dla

choroby związane V ang jes

dokładnie

bólu, alebyła

t naj‑ t ego ziela

pierwszej

dziec‑ tym łością „MeMa w kilkoma autokarami napielgrzymce miejsce, w stochowskiej. Począwszy od1801roku, kiem Polaków doMatki BoskiejCzę‑ ka Boża. U Dla nichjest to jednai również wszystkie sanktuaria maryjne. Po drodze nadmorze zwiedziliśmy – Byłem z Częstochowskiej? katolicy odnoszą siędoMatki Boskiej Czy kult Matki Bożej z nym z w dy więc skończyły się prześladowania, tykali ją, nabierali otuchy, zdrowieli. Kie‑ katoliczki, jak i nosiły wszystkie Wietnamki, zarówno Boża z szacunek wobec Matki Bożej z w maryjność powiedzieć, że Wietnamczycy mają Bożej jest źródłem natchnienia. Można ale także buddystów Wietnamczyków „mama”. zwracają Do Maryi sięz na JasnejGórze. Wszystko, co dzieje rosnącym kultem, podobniejakikona śmiało mo mieszkający w Matki BoskiejCzęstochowskiej? Jak można porównać dopolskiego kultu ja z

1 Częstochowie, a 820

L a

m V La

r a iejsc, w oku wzniesiono kaplicę w ng miała na sobie ubiór, jaki

V Wietnamczykami z

żna porównać ze stosun‑

ang nich słowo „me”oznacza którym objawiła sięMatka

sobie. Dlatego też ich

- b , otaczane jest stale

Polsce wietnamscy ria”. W

uddystki. Ci, którzy spo‑ k

tórym ją spotykali. – nietylko katolików,

także w

– postać Matki

mentalności La Vang ta samaMat‑

Licheniu.

Polski

La

mi‑ V j ed‑ ang go. Kardynał przypomina kardynała Wyszyńskie‑ – Niewątpliwie postać kard. Wyszyńskim? go porównać z wygrali komuniści. W wojna wietnamsko w Nguy Kościoła jest kardynał François Xavier Ważną postacią dlawietnamskiego i które masłużyć formacji pielgrzymów pielgrzymkowego i budowanie przy sanktuarium centrum planów, a wycofały sięz dę. Naszczęście władze wietnamskie przeprowadzając przez niego autostra‑ próbowano przeciąć szlak pielgrzymi, jak za komuny w planował zbudować w Przed rokiem 2000wietnamski rząd oficjalnie narodowym sanktuarium. ła w W w ona jednakodbudowana. Sanktuarium tyczny przeciwnik Kościoła. Została K pod się w i sąsiedztwie sanktuarium dyskoteki maryjnym, w

spotkaniom episkopatu. hotele. Wszystko było tak pomyślane, aplicę, która stała sięsanktuarium

diecezji Ciang, gdydiecezji kończyła Ciang, się La 300. rocznicę obecności Kościo‑

patronatem Matki Bożej z Wietnamie zostało ogłoszone

V ễ wietnamskim Kościele, dziejesię ang us n Văn Thu

nawet zgadzają sięnawy‑ tanowiono w V

1885 roku zburzył fana‑

ăn Thu tych dyskotekowych

kard. Stefanem

ậ Częstochowie, gdy n. Czy można

- rekolekcyjnego, wietnamska, którą ậ tym czasie, przed n był biskupem

bezpośrednim

1959 roku. V ăn Thu

La V ang. ậ n nek. W Oczywiście musiałsięz ciasta. Winosam produkował z kował. Dziśsąonejednym z które z powyjściu zapisywał swoje bardzo cennemyśli, Na skrawkach papieruz się, jakobejśćwszystkie te restrykcje. odprawiać mszy św. Musiałnauczyć dostępu doksiążek. Niemógłrównież spotykać z wielesięnacierpiał.Niemógł się rym V ści miejscowego Kościoła. Tymczasem jest symbolem duchowej niepodległo‑ będzie miałwłasnego kardynała, który mocniczym z go koadiutorem, czyli biskupem po‑ Wietnamu, papież Paweł V oficjalnym ogłoszeniem niepodległości że władze więzienne co trzy miesiące Jego świadectwo życia było tak silne, a opakowane w na receptę lekarstwa, które bywały Zaprzyjaźnieni lekarze dostarczali mu trzebował chlebapszennego i kwestii. Doodprawiania mszy św. po‑ strażników w cji. Udałomusiętakże przechytrzyć mentów w k z że nowe władze ucieszą się,że wraz go dopałacuprezydenckiego. Myślał, kraju. Prawie natychmiast wezwano arcybiskupa Sajgonu, dawnej stolicy

u sądowego 17 lat w

ăn Thu wolnością i teksty mszalne znałna pamięć.

ten sposóbmiałhostię i ậ n spędziłbez procesu i

rodziną. Zabroniono mu procesie jego beatyfika‑

niepodległością Wietnam prawem następstwa dla innej ważnej dlaniego

pudełeczka z

więzienia opubli‑

więzieniu, w

tym ukrywać.

opakowań I

miano

pszennego doku‑

wina.

rodzy‑

wino, wyro‑

wał któ‑

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 2 43 ks ward. Ed Osiecki / Wywiad 2 44 dza i taka potrzeba, to w temu w chrześcijanie stawiają opór. Dwa lata buddystów, którzy przyklaskują władzy, i wań. Katolicy wietnamscy są więc silni była bardzo owocna mimo prześlado‑ jan wzrastała dzięki ewangelizacji, która fizycznie niemożliwe. Liczba chrześci‑ wzrosła do ponad 8 milionów. To jest ków w będzie ich w kim w – Tak, jest to widoczne, przede wszyst‑ widoczne w prześladowanego. Czy jest to Wietnamczycy pochodząz nawracała się. obstawa, która pilnowała go dłużej, zmieniały mustrażników, gdyż każda że z przyrost absolutnie nie wyjaśnia tego, ku wyjaśnić ten wzrost? Naturalny chcą podbijać tej liczby. Jak po ludz‑ wrażliwość władz komunistycznych nie że jest ich więcej, ale ze względu na na. Są jednak i przypuszczał, że na początku XX ło niecałe 200 tys. katolików, nikt nie gdy w w się władzy przed zbytnią ingerencją skiego społeczeństwa, to opierają że stanowią oni tylko 10% wietnam‑

w

s ierni chrześcijaństwu. Gdy zaś jest woje sprawy. Po prześladowaniach,

l

iczby 200 tysięcy liczba katoli‑ k

ilku katolików. Wtedy to stało się 1

i c ch silnym zmyśle oporu. Mimo 860 roku w

iągu 150 lat (od prześladowań) d iecezji

W ich przeżywaniu wiary?

t ietnamie ok. 8,5 milio‑ acy, którzy twierdzą, V i nh aresztowano księ‑

W

p rzeciwieństwie do ietnamie zosta‑

Kościoła I

wieku jednej z nym Płaskowyżu zmusiły mieszkańców w Wietnam wchodził kiedyś lenie święceń. mieć zgodę władz partyjnych na udzie‑ Minha. Kandydaci do kapłaństwa muszą powiesili dwa portrety „wujka” Ho Chi obrazu Maryi i tak dawno władze dystryktu w ków w podkreślić, że prześladowania katoli‑ się upominać o i Także wolność od więzów rodzinnych powiedzieć, że przyniósł obcą religię. punktem zakorzenienia. Nie można mu klerykalizmem. Pozycja księdza i razem, co może zaowocować pewnym ją, że wierni i wem. Prześladowania religijne sprawia‑ Katolicy zalali całe miasto i zgromadziło się w raz pierwszy w w go w by. Taka jest jednak pozycja duchowne‑ bowiem często poza faktyczne potrze‑ gania, które stawia parafii, wykraczają Buddyści patrzą na katolików z wpływ ma na nich chrześcijaństwo. bliskich Indii, ale widać także, że silny mogli się nauczyć od Gandhiego z wego nieposłuszeństwa obywatelskiego Pokazali wtedy swoją siłę. Tego pokojo‑ pokojowo przeciwko zatrzymaniu braci.

m

W skład francuskich Indochin. Czy ałżeńskich sprawia, że śmielej może ietnamie coś niespotykanego. Po

k ościele, gdzie lokalny ksiądz jest

W

w ietnamie wciąż trwają. Nie iosek do usunięcia z

k

apłani muszą trzymać się k h

p rzyża, a istorii pół miliona ludzi rawa katolików. Należy

s tolicy tej prowincji.

w

i

ch miejsce p rotestowali

k C p aplicy

entral‑ odzi‑ w

p yma‑ o‑ w wpływy także są Widoczne francuski. w oraz czajach w widoczne także są wpływy Francuskie wymówić. tego potrafiliby s Giu św. to Józef np. jednosylabowe, wyrazy są to wietnamskich wyrazów większość też Stąd samogłoski. każdej i tonalnym kiem języ‑ jest który wietnamskiego, języka specyfikę uchwycili Oni krytycznych. dia‑ znaków użyciu przy wietnamski język zapisali Francuzi ków.Natomiast zna‑ łacińskich pomocą za wietnamski język zapisali pierwsi jako galczycy Portu‑ że podkreślić, Należy maleją. one choć wpływy, francuskie Widać – w fr skich kościołów. Do końca X końca Do kościołów. skich katedry Notre Dame i Dame Notre katedry wzorów według budowane były mie jednak jeden wyjątek, kościół w kościół wyjątek, jeden jednak w jest najpiękniejsze, co to,że uważali, europejscy misjonarze nania wietnamskich katolików silny ją zróżnicowane czynniki. Na przeko‑ chy charakterystyczne, gdyż kształtują – Istnieje. Posiada ce‑ onaspecyficzne jak wietnamska duchowość? Czy istnieje w wietnamskich. rów wzo‑ według zbudowano który Diem, e. Gdyby to było napisane razem, nie nie razem, napisane było to Gdyby e. ancuskie naleciałości?

a wietnamskim katolicyzmie widać rchitekturze. Kościoły w Kościoły rchitekturze.

takim razie coś takiego

t eologii, która ma rys rys ma która eologii,

m a sześć tonów do do tonów sześć a

i nnych francu‑ nnych

E uropie. Jest Jest uropie.

I W X X

z ietna‑ wieku wieku wy‑

P hat hat - czywistości i w pomina ojcurodziny o dzialności katolików w głosi konfucjanizm. Poczucie odpowie‑ nie je.Podobne postawy wobec pracy który mówił, że kto niepracuje, niech tość zawdzięczają inspiracji św. Pawła, namscy katolicy zaś swoją pracowi‑ pogrzebowe.buddyjskie rytuały Wiet‑ piękny chcieliby miećpośmierci rytuał ałem. Niektórzy katolicy ze względu na Buddyzm jest dodatkowo także rytu‑ przede wszystkim filozofiami życia. fucjanizm niesąjednakreligiami. Są - i miałyfilozofiawpływ konfucjańska swoich wietnamskich braci? polscy katolicy mogliby sięnauczyć od wego wietnamskich katolików? Czego podobnych przykładów życia ducho- poważnie doreligii. Czy jest więcej Podobno w lenie rodziców. lepiej przygotowane dożycia niżpoko‑ na wychowaniu dziecka, aby onobyło przekazaniu wartości religijnych, ale ności za dziecko, co polega nietylena również w rodzinę jest częściowo ugruntowane go, zwyczaje i kulturowe sposoby życia społeczne‑ tują środowisko społeczne,wytworzyły i tolickie modląsięwspólnie rano

konfucjańskiej. Buddyzm oraz kon‑ buddyzm, które w wieczorem. Podchodzą także bardzo

Wietnamie sązakorzenieni w

konfucjanizmie, który przy‑

Wietnamie rodziny ka-

kulturze buddyjsko

kanony piękna.Katolicy

Wietnamie kształ‑

odpowiedzial‑ Wietnamie za

- tej rze‑

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 2 45 ks ward. Ed Osiecki / Wywiad 2 46 i tu w fii w siebie pieniądze narzecz swoich para‑ przyjęciu. Przy tej okazji zbierali wśród tykali sięw specjalną mszę św., a stronami. Zazwyczaj zamawiali wtedy do wyrażenia łącznościz skie spotkania rodaków. To były okazje Wietnamu. Niebyły to tylko towarzy‑ szawie w byśmy naśladować. W ności. Sąpewne rzeczy, które mogli‑ sporo wietnamskiej kultury i miennych okolicznościach zachowują Zadziwiające jest jednak, że w li tuza chlebemi zmiany zachowania i ne warunki wymuszają nanichistotne w Wietnamczycy sąsobą.Niestety, miałb – Gdyby Polak był w rych mieszkali samimężczyźni, ojcowie dzałem w swojej posługiduszpasterskiej odwie‑ przykładem jest ichmodlitwa. Podczas nie przymuszał. Robili to z Najbardziej mnieurzekało, że nikt ich świetlicy bądźdomów dlastarców. osieroconych dzieci,budowę jakiejś wesprzeć np.wakacyjny odpoczynek niądze przekazywali doWietnamu, aby nich duże pieniądze. Następnie te pie‑ dawał co najmniej200 zł,a Narodzenia spotykaliśmy sięw

poczucia solidarnościz

Polsce i

Wietnamie czy jakiegoś projek‑ swoich miejscowościach. Każdy y sięczego nauczyć, gdyż tam

grupach z

niedziele mieszkania, w w

restauracji naskładkowym

Europie jużnie.Zewnętrz‑

to jest ichpriorytet.

różnych rejonów

Wietnamie, to bycia. Przyjecha‑

następnie spo‑

okresie Bożego

krajem. Innym rodzinnymi

własnej woli

to sądla

religij‑

tak od‑

War‑

któ‑ stolat Caritasu, który dajeautentyczne nym. Działatam bardzo aktywnie apo‑ 10% społeczeństwa, jest krajem misyj‑ w Konferencja Episkopatu Wietnamu ma niedbuje swoich podstawowych zadań. i innych ludzi,gdyż sązdecydowani namscy katolicy przyciągają dosiebie i gliby odnichuczyć siętej determinacji z czykiem, znającymjęzyk polski. Ten kartce i spisał swoje winy powietnamsku na dzi wielkanocnej, była tak wielka, że nacja, aby spełnićprzykazanie spowie‑ chciał sięwyspowiadać. Jego determi‑ zgłosił siędomnieWietnamczyk, który wstydzili sięjej. że niebyła to modlitwa napokaz. Nie Doskonale zgrane głosy świadczyły, Wietnamu. Tak sięmodlilinaco dzień. mocą. Słyszałem w zadziwiał modlitwy ale rytm swoją ne wrażenie. Nierozumiałem słów, się modlili.To robiło namnieogrom‑ wszyscy brali różaniec i nym posiłku przychodził moment, gdy niach było ich9,a do Wietnamu. W do Polski zarobić i nam, w wśród innych Wietnamczyków. Wiet‑ sję misyjną powołaną doapostolatu rodzin i

wymagający. Tamtejszy Kościół nieza‑ przywiązania dosakramentów. Wiet‑ kolei przetłumaczył winy. Polacy mo‑

swoich strukturach specjalnąkomi‑ Innym razem przed Wielkanocą

przyszedł z młodzieńcy, którzy przyjechali którym katolicy stanowią ok.

niektórych mieszka‑

wrócić z nawet 12.Po wspól‑

innym Wietnam‑ tym górskie potoki

razem głośno

pieniędzmi w Wietnamczyków mieszkających ludności to buddyści. Czy wśród W nienarodzonych. wisko w że katolicy i cierpienia istotom sprawiają, żywym Szacunek dlażycia i ne zrozumienie i tolicy i uczą sięmiłosierdzia i scy buddyści dopiero odkatolików proces dążenia donirwany. Wietnam‑ współczucie i swego samodoskonalenia. Toteż litość, Każdy musiprzejść wszystkie etapy której niepowinno sięprzeciwstawiać. panuje przekonanie, że istnieje karma, popularna, ponieważ w zaangażowania społecznego jest mniej ności religijnej. Dlabuddystów sprawa czyków, niezależnie odichprzynależ‑ otaczają opiekąwszystkich Wietnam‑ Diecezjalne oddziałytej organizacji świadectwo chrześcijańskiej pomocy. tylko buddystami. Wieleosóbprzyby‑ Nie oznacza to jednak,że pozostali są ków w ków. Wspólnota wietnamskich katoli‑ wie mieszka ok. 30tys. Wietnamczy‑ ale przypuszczam, że tak. W – Trudno określić dokładneproporcje, mu człowiekowi.

Polsce jest podobnie? Wietnamie ponadpołowa Jest też innasprawa, w

Warszawie osób. liczy ok. 600 buddyści znajdująwzajem‑

sprawach szacunku dla życia

buddyści podzielająstano‑

pomoc mogązakłócić

pole współpracy.

zakaz zadawania

pomocy drugie‑

buddyzmie

której ka‑

Warsza‑ własnej indywidualności i własnej indywidualności jest nirwana, czyli całkowite zatopienie człowiek samsiędoskonali. Jego celem domości w należą w się onigłównie z zystencja zasłania imoczy. Rekrutują i czącą wiary utrudniają imgłębszą refleksje doty‑ nak sąto ludzieo – Jest to spora grupa.Generalnie jed‑ ateistami? Czy wieluWietnamczyków jest żadnej religii. w diaspory Dlatego też pewna część wietnamskiej spośród zdeklarowanych ateistycznie. i powrocie ważnych funkcji politycznych przygotowywali siędopełnieniapo walczyć w ną przystań. W ni towarzysze w rokiem przyjeżdżali doPolski partyj‑ reżimu komunistycznego. Przed 1989 ry językowery i w bonzów partyjnych, którzy budowali też nastudia synowie i wspólnoty socjalistycznej. Przyjeżdżali ło i do szczęścia powoduje, że przestaje ru i Zarówno konfucjanizm, jaki nistycznych. Zmagania o

spo

Polsce dlaswoich dziecibezpiecz‑

zostało w kultury niżdoreligii. W łecznych. Ta grupa rekrutowała się

Wietnamie bardziej dofolklo‑

armii. W

oceanie szczęścia. Dążenie Warszawie niewyznaje

religii. Innymi eg‑ słowy inne życiowe problemy Polsce za zgodą i

Wietnamie musieliby

nagrodę w

kręgów buddyjskich.

postawach oportu‑

Polsce natomiast

córki bogatych

byt, barie‑ byt,

samoświa‑

buddyzmie ramach

buddyzm

wiedzą

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 2 47 ks ward. Ed Osiecki / Wywiad 2 48 tem porozumienia. W nych niejest najważniejszym punk‑ mać błogosławieństwo w lić kadzidełko za zmarłych lubotrzy‑ czy odwiedzanie świątyni, żeby zapa‑ wszystkich ludzi czajowa i warstwa to folklor, czyli warstwa oby‑ wani funkcjonariusze partyjni.Druga funkcję przełożonych pełniąwydelego‑ stwy. Jednajest religijna i się istnieć. Buddyzm madwiewar‑ w my społecznościazjatyckich, specyfiki jem. Mybardzo często nieuwzględnia‑ – Te środowiska przenikają sięnawza‑ odrębne środowiska? mieszkającymi w a wietnamskimi buddystami Jak wyglądają relacje między Niekoniecznie jest to znakreligijności. ce, ojcuczy innym zmarłymprzodkom. sposób oddajesięcześć zmarłejmat‑ W dla niegorytuału. wypełnienie wyrazu religijnej pobożności. Jest to traktuje onjednaktej ceremonii jako tyni, pokłonisięi również komunista przyjdzie do świą‑ Buddy. Gdyumrze ktoś z religii. W władza wietnamska nieakceptuje wiele klasztorów buddyjskich,gdyż Kiedy nastał komunizm, pozamykano czona dlawybranych, czyli mnichów.

wietnamskimi katolikami których kwestia poglądów religij‑

tych, które jeszcze istnieją, kulturowa przeznaczona dla

– obrzędy: pogrzeb

zapali kadzidełko. Nie Polsce? Czy sąto jednej rodzinie

rodziny, to

dniu urodzin przezna‑

ten ści niespotykają sięz – Przy konwersji nakatolicyzm buddy‑ odbierane przez ichrodziny? weselne w małżeństwo maszanse nasukces. Albo wać jednąwiarę, gdyż tylko wtedy bardzo usilnienalegają, żeby wyzna‑ a żeństw, gdy jednastrona jest katolicka, mają miejsceprzy zawieraniu mał‑ cją rodziny. Najczęściej takie konwersje niejsi, mniejpretensjonalni i wesel. Wtedy ponoćgoście sągrzecz‑ wolą pracować podczas katolickich ga. Czasem słyszałem odkelnerów, że kich restauracjach jest polska obsłu‑ Que HuongnaplacuZbawiciela. W stauracjach takich jaknp.restauracja mogą być katolik oraz buddysta i konwersji nakatolicyzm i mieszkających w Czy wśród Wietnamczyków roszczeniowi. i między wietnamskimi buddystami Są pewne różnice napolukulturowym światopoglądowej czy ideologicznej. wieka. Zasadniczo unikają konfrontacji tolerancja dlapoglądów drugiego czło‑ glądowych. Jest wśród nichwrodzona od więzów religijnych czy światopo‑ ne i na gruncierodzinnym. Więzy rodzin‑ konfliktu, jakdługo sprawy toczą się ista. Niebędzieto zarzewiem żadnego

katolikami. Wietnamskie przyjęcia

druga buddyjska. Wtedy to katolicy

plemienne sądlanichważniejsze

Polsce odbywają sięw

Polsce dochodzido

negatywną reak‑

jak jest to

mniej

ate‑

re‑

ta‑ H ta w etnams W w pary, gdzie jest naodwrót. Te pary, Polakiem. Zdarzają sięjednaktakże ściej to żona jest Wietnamką, a wie niezobaczą wnuków itp.Najczę‑ będą mówiły powietnamsku, dziadko‑ ważne jest, że dzieciz chęcić dotakich związków. Dlanich Czy w zobowiązanie. ści to, że współmałżonek złożył takie nych. Przyjmuje jedynie dowiadomo‑ nia doprzestrzegania praktyk religij‑ i niekatolicka zachowuje swoją religię wychować dziecko pokatolicku. Strona uczyni wszystko, co w strona katolicka zobowiązuje się,że w także małżeństwa mieszane zawierane strona przyjmuje buddyzm. Sąjednak jaństwo, alezdarza sięteż, że druga więc jednastrona przyjmuje chrześci‑ mu, sprawdzają sięlepiej,o w nie stanowią problemu, alerodziny Wietnamczyków mieszane małżeństwa nowią małżeństwa wietnamskie. Dla – Jest ichsporo, alewiększość sta‑ wietnamsko-polskich?

nie podejmujeżadnego zobowiąza‑

których kobieta pochodziz Wietnamie starają sięraczej znie‑ Kościele. Wtedy to za zgodą biskupa u i k P ong na placu placu na ong Polsce istnieje wielepar olsce odbywają się w restauracjach odbywają się olsce i ch jach k

k jej mocy, aby takich rodzin nie np. restauracja Que i e przyjęcia weselne

ile oczywi‑

Wietna‑

mąż Z b krzyć mużycie. Tam z był dlanichdobry, to potrafią uprzy‑ bardzo oddane.Gdyby jednakmążnie ki w mężczyzn i szą pokonać trudności,i uogólniać. Znamwielepar, które mu‑ roli lidera w mąż jest kulturowo przyzwyczajony do tam łatwiej o jawy dominacjize strony męża. Toteż żoną jest Polka, a nych oporów zabiera głosw ma wieledopowiedzenia. Bez żad‑ wcale opresyjny. Kobieta wietnamska rodzinę. Ten patriarchat niejest jednak pozycję osoby, która musiutrzymać ką ogniska domowego. Zajmuje także je patriarchat. Kobieta jest strażnicz‑ – W w Jaka jest rola i waną sprawą. wszędzie małżeństwo jest skompliko‑ które doskonale sobieradzą. Zresztą w kobieta jest wrażliwa napartnerstwo czyk, jest więcejtrudności.Polska z ście mążpotrafi docenić, że ma żonę awiciela awiciela

Azji. Tamtejsze kobiety sąbowiem

małżeństwie, nie pozwala naprze‑ wietnamskiej rodzinie?

wietnamskich rodzinach panu‑ dużej mierze zawdzięczają swoją

jej głossięliczy. Wietnam‑

rodzinie. Trudno jednak

konflikt, boazjatycki

pozycja kobiety

mężem Wietnam‑

kolei, gdzie

dużo takich,

grupie

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 2 49 ks ward. Ed Osiecki / Wywiad 2 50 namczyk, który jest w Ho ChiMinh.Bratem jest każdy Wiet‑ Na przykład ze względu nawieki czy mówić: bracie, synu czy też wujku. bierają, jak mają siędosiebiezwracać, wujkiem, czy też synem. Wtedy wy‑ młodsza. Czy mogłaby być ich bratem, osoba jest starsza, dużo starsza, czy też szy, się,czy bacznieobserwują druga dy ludziespotykają sięporaz pierw‑ także wietnamskiego komunizmu. Kie‑ brat, córka, ojciec.To samodotyczy rodzinnych są opisywane przy pomocyterminów na wzorach rodziny. Wzajemne relacje go społeczeństwa oparta jest bowiem społecznych. Struktura wietnamskie‑ – Mówią tak dosiebieze względów narodowym? na grunciereligijnym, czy też do siebie„bracie”. Czy robią to Podobno Wietnamczycy mówią ona bardziej uległaodmężczyzny. jest także opieka naddziećmi,to jest waż jednakrolą wietnamskiej kobiety pracyrynek i mężczyźni, to one musiaływkroczyć na która jewyemancypowała. Gdyginęli wysoką pozycję wojnie wietnamskiej, ko” „kontrai” (czyt. konczai) Ja zaś mówię donichczęsto „synu” zwraca siędomnie„bo”, czyli tato. Ze względu namójwiekwieluz zycję polityczną mówiło sięo

– „kongai”. Znampewną Wietnam‑

– ciocia,wujek,siostra,

zarabiać nadzieci.Ponie‑

moim wieku.

– lub„cór‑

wujku

nich

po‑

– szkody. Nieraz bowiem namsze namskim. Tu także pojawiają sięprze‑ odprawiane są msze św. w kościół przy ul.Ostrobramskiej, gdzie Jednym z powodów niżtylko ichpracowitość. w w to też zaniedbują uczestnictwo bardzo pracowite. Podobno przez Wietnamczycy uchodząza osoby stępują często wśród Wietnamczyków. szacunku. Takie właśnie dylematy wy‑ starsza, okazałby jejw niej „siostro”, a postarzał. Jeżeli zaś powiedziałby do młodsza, to mógłby jąobrazić, gdyż ją do niej„ciociu”, a wiem popełnićgafy. Gdyby powiedział czy wiem,ileona malat. Niechciałbo‑ do biura, patrzył naniąi Wietnamczyk, który wtedy przyszedł magała mionakiedyś w Wietnamczyków wygląda młodziej.Po‑ kę, która ma35lat, alejakwiększość im ciągleprzygląda. Jest w nie czują siękomfortowo, gdy ktoś się z czajnie nicnierozumieją. Dodatkowo Składa sięnato jednako – Wietnamscy katolicy w siostrą. Wziąłmnienaboki jest onajużjego ciocią,czy też jeszcze zdecydować, czy według ichkryteriów mówi siętylko popolsku i

powodu swojej karnacji skóry i

każdą niedzielęchodządokościoła. mszach św.

nich jest to, że w

ona byłaby od niego

ona byłaby od niego

ten sposóbbrak

tłumaczeniu. nie mógłsię

wiele więcej Polsce nie

oni zwy‑

Warszawie języku wiet‑ kościołach

zapytał,

św.

oczu ciec Józef Nguyen HuyThem w Pierwsza wietnamska msza św. w Wspólnota Katolików Wietnamskich do najbliższego kościoła. w my płacićza możliwość uczestnictwa i Ostrobramską. Warto o uwagę, że przynajmniej raz w w w namczyków nieuczęszcza dokościoła dziwić, że pierwsza generacja Wiet‑ część swego zarobku. Nie można się w nimum 40zł.Czasami więc nawizytę z czują siętylko w ciągnąć odnichpieniądze. Bezpiecznie narkomanów, którzy będąchcieliwy‑ gdyż mogątrafić albonapolicję, podróżować komunikacją miejską, gulowanej sytuacji prawnej bojąsię W muszą dojechaćz namscy duchowni, którzy sprawują – OjciecJoachim w katolicy chcieliby miećwłasnąparafię Wietnamczyków? Czy wietnamscy Gdzie obecnieodbywają sięmsze dla w pokonują tę odległośći

docenić, że my w Okęcia naOstrobramską kosztuje mi‑

arszawy. Wietnamczycy o ms Wietnamie. Trzeba jednak zwrócić Polsce tak gorliwie, jakrobiliby to świątyni muszą przeznaczyć znaczną Warszawie? Domu Misyjnym DuchaŚwiętego. Polsce odbyła się8lipca 2000 roku Polsce, powstała w zy św. i

możemy pójść spacerkiem

taksówce, a V

drugiego krańca

õ T Polsce niemusi‑ ánh Khanhi

1996 roku.

dojeżdżają na tym wiedzieć

nieure‑

– wiet‑ taksówka

miesiącu

oj‑ we z ską i nęło doWólki Kosowskiej, naBakalar‑ mnie legitymację,w Katolicy wietnamscy otrzymywali ode mszę dokościoła naOstrobramskiej. życia Wietnamczykom udającymsięna stróżami prawa, że niebędąutrudniali Mieliśmy wtedy niepisanąumowę ze czały swoje czynności doniezbędnych. z li wietnamskich współwyznawców ścinność. Parafianie również darzy‑ Wietnamczycyrym czuli sięu uroczystości. To było miejsce,w Nadal odbywają siętam największe szczególnym miejscemdlawspólnoty. na znaczeniu, alenadalpozostaje ską. Kościół naOstrobramskiej stracił życie w Stadion Dziesięciolecia,wietnamskie w Wietnamczyków, odprawiają msze św. trochę nauboczu Warszawy. Warunki namskich katolików. Obiekt był jednak kościół potrzeby nawyłączne wiet‑ nawet możliwość, aby uzyskać cały nym miejscudospotkań. Pojawiła się Marzyli jednako ności u pielęgnuje wdzięczną pamięćo zawsze okazywał imżyczliwość i Proboszcz parafii ks. Zenon Majcher w o katolikiem i ła siędeklaracja, że jejposiadaczjest

sympatią. Ponadto służby munduro‑

moją posługę. Wspólnota katolików wielu miejscach. Odkądzamknięto Polsce razem duszpasterstwo wśród

w taktem i

stronę Białołęki,naMarywil‑ Matki Bożej Ostrobramskiej. stolicy rozproszyło sięi

w

zrozumieniem ograni‑ razie trudności prosi

bardziej central‑

której znajdowa‑

siebie.

przesu‑

gościn‑

któ‑ go‑

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 2 51 ks ward. Ed Osiecki / Wywiad 2 5 2 wietnamskich urodzonych w następne pokolenie, pokolenie dzieci miejsca sątymczasowe, modlitwy gdyż do domu.W na mszę św., prędzej można wrócić mieszkania. Dużo łatwiej dotrzeć tam wicie znajdująsięnajbliżej miejscza‑ te mająpodstawową zaletę, miano‑ skiej czy w Centrum HalTargowych przy Marywil‑ są różne pokoje modlitw, jaknp. obok to utrudnia.Teraz w Warszawie i osóbrozproszonychale 600 pocałej nadal chcieliby miećwłasnąparafię, ne. Pomysł więcupadł.Wietnamczycy komunikacyjne niebyły zbyt atrakcyj‑ istnieje zasadniczy problem. Kandy‑ skich powołań. Powołania byłyby, ale – W kapłaństwa? w Czy wśród wietnamskich katolików się wietnamskich duszpasterzy. Wietnamscy katolicy dochowali Kościoła. silne poczucie powszechności całego ją go swoją obecnością i Kościoła lokalnego, aletakże ubogaca‑ nie tylko potrzebują opiekipolskiego sobie, że wietnamscy katolicy w Bardzo ważne jest, aby uzmysłowić du napolskichkolegów i pójdzie dopolskichparafii ze wzglę‑ z

biegiem czasu najprawdopodobniej

Polsce licznesąpowołania do

Polsce niemajeszcze wietnam‑

Wólce Kosowskiej. Miejsca

przedmieściach napewno

dalszej pespektywie te

kilku miejscach

wzmacniają koleżanki.

Polsce,

Polsce naśladują nasw polską wersję katolicyzmu? Czy Czy Wietnamczycy sąotwarci na z riów będąwstępowali Wietnamczycy szłości również dopolskichsemina‑ Można sięspodziewać, że w Taką nadzieję umacniafakt, że w kapłaństwa. Jest to bardzo możliwe. nego pokolenia będąpowołania do być może właśniez nale mówią popolsku. W mu. Te z są wysyłane dodziadków doWietna‑ zauważyć, że w ich przyjęcie było niemożliwe. Należy com. Miałemkilkanaście zgłoszeń, ale mogliby wtedy pomagać swoim rodzi‑ katolicka jest powszechnie znanai trzeba– Najpierw zauważyć, że liturgia głowę nawet Filipińczyków i jeszcze wyższy. Wietnamczycy bijąna skiego. W wywodzi sięze środowiska wietnam‑ nach Zjednoczonych aż 70% powołań z wykształcenie, musieliby zrezygnować finansowe wobec bliskich.Aby zdobyć polskiego, mielipewne zobowiązania nie, brakowało imznajomościjęzyka niekompletne wykształcenie śred‑ li warunków formalnych, tzn.mieli daci, którzy sięzgłaszali, niespełnia‑ w rze jest małodzieci.Te, które rodzą się

pracy i Warszawy.

Polsce, gdy majądwa latka, często

pójść doszkoły średniej. Nie kolei, które zostają, dosko‑

Australii ten procent jest

wietnamskiej diaspo‑

przeżywaniu świąt?

tego spolonizowa‑

przyszłości

Polaków. przy‑

Sta‑ ce‑ raczej wyjątkiem i stauracji. Jedzenie poza domembyło towanie w w nego stołu, często napomykają, że ze świąt. Zasiadając dosuto zastawio‑ restauracji, gdzie wspólnie radują się go Zbawiciela wszyscy idądopobliskiej Jest to przejaw nowej kultury religijnej. któremu wspólnota siękonsoliduje. bardzo praktyczne rozwiązanie, dzięki jest praktykowane, alew W ją świąteczne przyjęcia w zapraszać siędodomów, organizu‑ szeni poWarszawie. Toteż zamiast rodaków. Wszyscy mieszkają rozpro‑ świętuje sięz dokąd zaprasza sięrodziny. W po liturgii jest kontynuowane w dzenia czy Wielkanocy w przykład świętowanie Bożego Naro‑ sytuacja w ją, a ne zwyczaje wietnamskie podtrzymu‑ przyjmują z scy katolicy w zyka, pieśni,obrzędowości... Wietnam‑ się dospraw mniejistotnych, czyli ję‑ lebrowana. Toteż różnorodność odnosi też niebyło wieleokazji dobycia w nie zawsze moglinajeśćsiędosyta ani zaś o naśladują nascałkowicie. Jeślichodzi czaje. W

Polsce mogąsobiepozwolić naświę‑ Wietnamie takie świętowanie nie Po pasterce w Przejmują odnastakże innezwy‑

niektóre tworzą odnowa, gdyż wesela, wprowadzają wybiórczo

otoczce pierwszokomunijnej

restauracji. W Polsce jest odmienna.Na

polskich zwyczajów, pew‑

dala oddomu,alewśród Polsce pewne elementy

kościele Najświętsze‑

luksusem.

Wietnamie Polsce jest to Wietnamie restauracji.

Polsce

domu,

re‑ garnitur, panimłodaw w muzyczne. Należy jednakzaznaczyć, że namczycy zapraszają polskiezespoły i zwyczaj witania nowożeńców chlebem „Sto lat”. Bardzo imsiępodobapolski jednak niemoże zabraknąć polskiego nie piosenkiw la, to chociażśpiewają prawie wyłącz‑ tak by niezrobili. Jeślichodzio restauracji, 20gości. W ne przyjęcie, które urządziliw czycy zaprosili napierwszokomunij‑ roku w się doswoich domów i siedzą zaś w czaj jest ubrany tradycyjnie w ważna uroczystość. Pan młodyzazwy‑ wietnamskie wesela to ogromnie po‑ poszczególne elementy. W O w goście składajążyczenia śpiewająco, życzenia nowożeńcom. Utalentowani we momencie składali właściwym dając dowcipy, organizuje gości, żeby który zabawia towarzystwo, opowia‑ Każde wesele ma swojego wodzireja, godzin. W łek weselny trwa około dwóch da sięśmiać.Gościei chają przez całe wesele, boniewypa‑ Są bardzo poważni, ledwiesięuśmie‑ ustawionym osobno, na podwyższeniu. wie siedząprzy prezydialnym stole suknię. Państwo młodzioraz drużbo‑

solą. Naniektóre wesela młodziWiet‑

godzinie 22starsi goście rozchodzą przeciwieństwie donaszych wesel, stylu karaoke. Taki mająobyczaj.

Grudziądzu znajomiWietnam‑

tym czasie sięnietańczy.

inn

języku wietnamskim, to ych częściach sali. Posi‑

reszta rodziny

piękną białą wtedy mło‑ Wietnamie

zeszłym

czarny swojej

– trzech wese‑

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 2 53 ks ward. Ed Osiecki / Wywiad 2 5 4 średnio z grzeją siętelefony, borodzina bezpo‑ mencie centralnych punktów wesela która niemogłatuprzyjechać. W noległe przyjęcie weselne dlarodziny, ległości i skie wesele, to mimoogromnej od‑ dowiedział”. Tańczą z brze, żeby w tylko w namczycy mówili minieraz: „Ojcze, my przypadły imdo gustu. MłodziWiet‑ na weselach. W jest nowy. W dzież może rozpocząć tańce. Ten rys do wesela, młodapara wraz z towarzyskiego. Zanim jednakdojdzie dla nichistotnym elementem życia wiają. Rozmowa przy jedzeniu jest bez przerwy albojedzą, rozma‑ posiłków ichusta sięniezamykają, bo konkretne przedsięwzięcia. Podczas Dzięki temu młodzimogąplanować cie. Najczęściej jest to 200dolarów. gość przychodzi z nowej rodziny nadalsze życie. Każdy świętowania, lecztakże dowsparcia nich nietylko okazja dowspólnego jak najwięcejosób.Jest to bowiem dla Na wietnamskie wesela zaprasza się w – Gdyw wesele odwesela polskiego? Czym jeszcze różni sięwietnamskie ciem, że robią coś niewłaściwego.

Wietnamie aranżowane jest rów‑

Polsce tak tańczymy. Niedo‑

Polsce odbywa sięwietnam‑

różnicy czasu jednocześnie Wietnamu składażyczenia.

Wietnamie ktoś sięo Wietnamie nietańczy się

Polsce tańce bardzo

prezentem w

pewnym poczu‑ rodzica‑

koper‑

mo‑

tym klientelę. Duże wietnamskie restaura‑ Robi to naprzykład przez wietnamską kich niezależnych właścicielibiznesu. ra się podporządkować sobiewszyst‑ obywateli. Toteż naróżne sposoby sta‑ chce przecież kontrolować nastroje ją sięwietnamskie służby. Ambasada madzącymi Wietnamczyków interesu‑ oczywiste, że takimi miejscami gro‑ wsparcia wietnamskiej ambasady. Jest mogłaby zaistnieć, gdyby niebyło inwestycji, takichnie jakQueHuong, Wietnamczyków jednym z – Restauracja QueHuongjest dla wietnamskiej w diaspory Jaką rolę odgrywa to miejscewśród wietnamskiej restauracji QueHuong. się nastołecznym placu Zbawiciela Wspomniał ksiądz o pokazać. bić zdjęcie główki, która masięzaraz miejscami ślubnejsesjisąpałacw wą. Ulubionymi przez Wietnamczyków mi i sprawę z pojawia sięręka z rodzi sięWietnamczyk, to najpierw zdjęć. Nieraz żartowałem z sto. W lanowie, Zamek Królewski, Stare Mia‑ w restauracja jest jakkawałek Wietnamu ki. Panuje w starczająco duża. Wystrój jest azjatyc‑ szych punktów w

Polsce. Trzeba jednakzdawać sobie

drużbami jedzienasesjęzdjęcio‑

tym

tego, że żadna z czasie robią sobiemnóstwo

niej swojski klimat. Każda

Warszawie. Jest wy‑ aparatem, aby zro‑

znajdującej

większych

Warszawie?

ważniej‑ nimi, że jak

Wi‑ na misjiw w wa . K Buddy otyłego, zaokrąglonego i Panny.ryi Posążek Buddy, szczególnie ołtarzyku można dostrzec figurkę Ma‑ W nak wystrzegają siętakich praktyk. może sięto zdarzyć. Zasadniczo jed‑ i zuje wagę dozapewnienia sobie opieki – Większość Wietnamczyków przywią‑ można zobaczyć podobneołtarzyki? do wietnamskich katolików także z przy których składanesąofiary i W wesele to poważny dochód. wodować kłopotyfinansowe, bo każde imprez w nowożeńców doorganizowania swoich selnym i cje prosperują dziękiprzyjęciom we‑ urządzają ołtarzyki z ki i Stąd posążkiBuddy, figurki,ołtarzy‑

s błogosławieństwa gdzieś z restauracjach widocznesąołtarzyki,

jedzenia. Czy w Polsce. Jest współtwórcą Ośrodka Migranta w

katolickich domachi niektórych wietnamskich barach

E kadzidełka. Katolicy bardzo rzadko d r

Papui Nowej Gwinei. Po powrocie doPolski został duszpasterzem środowisk uchodźców d innym. Wystarczy zniechęcić

jakiejś restauracji, żeby spo‑

O s iecki –misjonarz ze Zgromadzenia Ojców Werbistów.iecki W

lokalach należących

Buddą, chociaż

lokalach na

zaświatów.

uśmie‑

Warszawie oraz wydawnictwa Werbinum. gią, to jest religią ateistyczną, w Buddyzm, jeżeli jużmówić, że jest reli‑ gdyż Buddaniejest uważany za boga. niekoniecznie jest bałwochwalstwem, Jest niczym znajdująca sięw religijną demonstracją pomyślności, niebezpieczeństwo. żają, że może to stanowić duchowe czania Buddynaołtarzyku, gdyż uwa‑ katolicy zachowują dystans doumiesz‑ nie ofiarz domach podkowa naszczęście. Składa‑ Taki Budda jest raczej kulturową, a my w łego, z i można zobaczyć raczej ascetyczne i powszechnej symbolem pomyślności chającego się,jest w mówić o nie mamiejsca dlaBoga. Trudno więc KONIEC

dostojne posążkiBuddy. Buddęoty‑ obfitości materialnej. W

miejscach, gdzie robi siębiznes.

wielkim brzuchem, spotyka‑

bałwochwalstwie. Niemniej C

jedzenia natych ołtarzykach zęś CI

latach 1985–1995 pracowałlatach 1985–1995

I

Ω

świadomości

świątyniach

polskich

której

nie

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 2 55

El Paso. Cormac McCarthy zatrzymuje się ze swoim dziesięcioletnim synem w hotelu. Gdy chłopiec zasypia, mężczyzna około trzeciej w nocy wygląda przez okno. Przed nim ciemność. Dostrzega tylko niejasne kontury rzeczy i słyszy dochodzący z oddali stukot pociągu sunącego po szynach. To zderzenie obrazów: małe dziecko śpiące spokojnie w ciepłej pościeli i dobiegające z ciemności dudnienie, sprawiło, że pisarz wyobraził sobie ognie na wzgórzach El Paso za lat 50 lub 100. Zawarł swoją wizję w książce, dopiero gdy skończył... 73 lata.

Tym razem w Bloku Plugawym proponujemy coś nietypowego. Dwa teksty, dwa o tym samym autorze i dwa o tej samej książce. Identyczne, a jednak zupełnie inne. Dwa spojrzenia na ojcostwo i apokalipsę w Drodze Cormaca McCarthy’ego. Let the show begin!

M.D. J.D. Marcin Darmas O jCIec i syn na drodze Jeślibym pragnął jeszcze kimś Konsensus znajdziemy u matki, pra‑ w życiu zostać, to tylko synem wo ustanawia ojcowska pięść. Najbliżej Wiesław Myśliwski jest matka, najdalej – ojciec. Niezwykle ważną figurą w wyobrażeniach rosyj‑ W Drodze nie ma wspomnień, skich jest czekająca na swojego Saszkę żaden z bohaterów nie babuszka. Uzdrowicielka i pocieszyciel‑ został zaopatrzony przez ka zarówno bliska, jak i daleka. U nas McCarthy’ego w przeszłość chłopca idącego na insurekcję żegna pocałunkiem w czoło Matka Polka. Z bliskości powstały świat i miłość. Na śmierć prowadzi „płaczący ge‑ A następnie dopiero, na mocy dystan- nerał”, który w pijanym widzie wydaje su, chwała i autorytet. Najpierw naro‑ rozkaz ostatniej szarży. Choć dwusy‑ dziły się zmysłowe Ateny, „nauczycielki labowe tchnienie ginącego żołnierza całej Grecji”, potem potęga i blask pra‑ jest zawsze powtórzeniem pierwsze‑ wa Cesarstwa Rzymskiego. Założyciele go wyartykułowanego przez dziecko amerykańskiej demokracji byli ojcami, słowa – mama. mówi się przecież o ojcach założycie‑ Wobec ojca czuć można tylko trwo‑ lach. Republika Francuska powstała gę i lęk. Matka toleruje, wysłuchuje, z nadania kobiety, z Wolności stojącej zawsze cierpliwie, zawsze z oddaniem – na barykadzie, z wypiętą dumnie pier‑ jest poza czasem. Do ojca można tyl‑ sią na obrazie Delacroix. A przykleje‑ ko mieć żal, bo w jego oczach nadal ni do jej stóp zalegli martwi synowie, będziemy niespełnieni, dlań będziemy związani z rodzicielką Wolnością nie‑ stanowić projekt nieprawidłowy i nie- skończonością węzłów… dokończony; z brutalną przenikliwo‑ ścią ojciec dostrzeże w oczach dziecka piero separację i ostateczne ustano- własne błędy i będzie mu je wytykać. wienia Ja, które będzie odtąd zawsze Ojciec lokuje nas w przyszłości, pozosta‑ zawieszone pomiędzy schizofreniczną wia nas na pastwę przemijania i trudu dezintegracją a paranoiczną hiperinte- stawania się samemu rodzicem, potem gracją w iluzji imago, między rozpa- stopniowego rozkładu; i nagle człowiek dem zatem a tożsamością, która – wy- ten znika, tam w nieznanym, ty zaś sam kluczywszy wszelką różnicę – zastyga pozostajesz nad przepaścią i zaglądasz w sztywnej masce śmierci duchowej w nią, jak pisał Tołstoj. Stajesz się mi‑ (Wawrzyniec Rymkiewicz). łością matki, myślami ojca i musisz już Każde pęknięcie w ludzkim życiory‑ robić miejsce dla innych rodziców, za‑ sie objawia nam prawdę o jestestwie. glądasz w nieznane i znikasz wciągnięty Zimno prawdy znajduje się w figurze nagle albo długo. ojca. Wyobrażenia są matczyne. Jej Obraz dziecka jest dla matki zawsze opuszczać nie należy, jego opuszczać zamazany, wbrew prawdzie rzeczywi‑ trzeba jak najprędzej. stej. Największy nikczemnik i padalec Ty, człowiek będący dla mnie wiel- znajdzie u matki zrozumienie i spełnie- kim wzorem, Ty sam nie trzymałeś się nie. Wystarczy pobieżny rzut oka na tych nakazów, które na mnie nakła- salę widzeń… dałeś. Przez to świat dzielił się na trzy Ciepło wypływa z łona matki, ale części: jedną, gdzie ja, niewolnik, ży- nad nami zawsze wisieć będzie zimna łem wśród praw wymyślonych tylko dla ręka karzącego ojca. Po matce należy mnie i którym na domiar, nie wiedzieć spodziewać się dobra, po ojcu – nazwi- czemu, nigdy w pełni nie mogłem spro- ska. Będziesz miał za to wszystko tym stać – następnie drugi świat, nieskoń- jednym podpisem zapłacone – mówi czenie oddalony od mojego, w którym ojciec do syna w Nagim sadzie Myśliw‑ żyłeś Ty, zajęty rządzeniem, wyda- skiego. – Staniesz się wreszcie imien- waniem rozkazów i gniewaniem się ny. A przecież o to ci zawsze chodziło. z powodu ich niespełnienia, i w końcu O imienność. Bo czymże innym jest trzeci świat, gdzie żyli pozostali ludzie, człowiek, jeśli nie imieniem. Z zerwa‑ szczęśliwi i wolni od rozkazów oraz po- nia z ojcem wykluwa się tożsamość: słuchu – w tym przypadku, z nieustan‑ Ojciec – wielki Inny, le grand Autre, jak nego żalu do szorstkości i jałowości nazywa go Lacan – wchodząc pomię- powstał pisarz lęku i samotności. Moja dzy dziecko a matkę, umożliwia do- duma, moja próżność cierpiały wpraw- dzie wobec sławnego dla nas powita- w kryjówce. Ludzi boją się najbardziej, nia moich książek: Połóż to na nocnym a w dalszej kolejności głodu i zimna. stoliczku! […] Ta formuła brzmiała dla Ich wędrówka przypomina żeglugę mnie jak nie przymierzając: Teraz je‑ po Oceanie Indyjskim, którego skala steś wolny! […] Moje pisanie dotyczyło i gwałtowność przekracza ludzkie moż‑ Ciebie, żaliłem się w nim przecież tylko, liwości i wyobrażenia. Reguły świata bo nie mogłem się wyżalić na Twojej cywilizowanego zostały zawieszone. piersi. Było to zamierzone pożegna- Wieczorami słyszą skowyt zabijanych nie z Tobą, rozciągnięte na długo, tyle i pożeranych, w oddali dzicz odpra‑ że Ty je wymusiłeś – wyznaje i dedy‑ wia pogańskie rytuały, palą się ogniska kuje całe swoje pisarstwo ojcu autor i odbywają się szatańskie tańce. Procesu. Dzwoni im w uszach brutalna nie‑ W postapokaliptycznej wizji Corma‑ pewność. A czy my cały czas jeste- ca McCarthy’ego, w drodze na połu‑ śmy dobrymi ludźmi? – pyta syn. Tak, dnie, idą „mężczyzna” i „chłopiec”. jesteśmy dobrymi ludźmi – odpowia‑ Świat się skończył, na stacji benzyno‑ da ojciec. I zawsze tak będzie? – Tak, wej zegar zatrzymał się na godzinie zawsze tak będzie. – Dobrze. Póki są 1:17, nad głowami przestały latać ptaki, razem, nie grozi im wynaturzenie. a ryby brzuchami do góry unoszą się Rzadkie dialogi na tej drodze mają na powierzchni oceanów, które posza‑ funkcję fatyczną, podtrzymują więź rzały od pyłu. Dni się rozregulowały między ojcem a synem. Prawie zawsze i są coraz krótsze. Na poboczach za‑ kończą się biblijnym „dobrze” albo „to rdzewiałe samochody i poprzewracane dobrze”. autobusy. Dla garstki, której udało się Pewnego dnia przeprawiają się przeżyć kataklizm, zaczyna się wyższa przez betonowy most, by po kilku kilo‑ szkoła przetrwania. metrach dotrzeć do przydrożnej stacji Odradza się gdzieniegdzie kaniba‑ benzynowej: chłopiec stał w drzwiach. lizm, permanentny stan „wojny każ‑ Metalowe biurko, kasa. Jakieś stare dego z każdym”… Byli niczym piel- podręczniki samochodowe, napuchłe grzymi z podań, połknięci przez jakąś i zawilgocone. Poplamione linoleum, granitową bestię, zagubieni w jej pofałdowane pod nieszczelnym da- wnętrznościach. chem. Mężczyzna zbliżył się do biurka Bohaterami Drogi są ojciec i syn: i przystanął. Następnie wziął do ręki zaszczute zwierzątka dygoczące jak lisy słuchawkę i wykręcił numer ojcowskie- go domu sprzed lat. Chłopiec patrzył. wędrówka, gdzie nie sposób odróżnić Co robisz?, spytał. Mężczyzna nie od‑ postaci od cieni. powiada. Odkłada głuchą słuchawkę. My niesiemy ogień – powtarza nie‑ Idą dalej. ustannie rodziciel dla podtrzymania W Drodze nie ma wspomnień, ża‑ ducha. Na szlaku mężczyzna opowiadał den z bohaterów nie został zaopatrzo‑ chłopcu historie. Były to stare historie ny przez McCarthy’ego w przeszłość. o odwadze i sprawiedliwości. Resztę Nie dowiemy się również, co stało się czasu szli w milczeniu, reguła władzy ze światem: uderzenie komety, tsuna‑ i autorytetu nie znosi debat, aby prze‑ mi, katastrofa atomowa? Gdy wszy- trwać, trzeba nauczyć się wykonywać scy wreszcie umrzemy, zostanie już polecenia szybko, bez komentarzy: Ty tylko śmierć, a wtedy jej dni też będą […] już wcześniej zabroniłeś mi mówić, policzone. Stanie na środku drogi, nie Twoja pogróżka: ani słowa sprzeciwu!, mając nic do roboty, nie mając nikogo i ponadto podniesiona ręka towarzy- do zabrania. I powie: Gdzie się wszy- szyły mi już od dawna (z Listu do ojca scy podziali? Tak to będzie. Co w tym Kafki). złego? W Drodze McCarthy’ego ojciec Ojciec nie potrafi dostarczyć chłop‑ żyje, aby mógł przetrwać również syn: cu złudzeń: Myślisz, że umrzemy, wiedział tylko, że dziecko to jego ra- prawda? – pyta dziecko. Nie wiem. – cja bytu; zdawał sobie sprawę z tego, Nie umrzemy. – Dobrze. – Ale ty mi że może być tak, jak mówiła. Że jeśli nie wierzysz. – Nie wiem. – Dlaczego jest dobrym ojcem, tylko chłopiec myślisz, że umrzemy? – Nie wiem. – stoi między nim a śmiercią; moją rolą Przestań mówić: nie wiem. – Dobrze. – jest troszczyć się o ciebie. Bóg mnie Dlaczego myślisz, że umrzemy? – Bo do tego powołał. Zabiję każdego, kto nie mamy nic do jedzenia. Czas dany cię dotknie. Rozumiesz?; Ćśśś. Je- w Drodze McCarthy’ego jest na kre‑ stem z tobą. Nie zostawię cię. – Obie- dyt, świat również. Świat pożera się cujesz? – Tak. Obiecuję. Chciałem po trochu. Ale ojciec i syn idą dalej. Do uciec. Żeby ich odciągnąć. Ale cię nie kolejnego przystanku. Wszystko w tej zostawię. wędrówce jest skazane na niepowo‑ Bóg do życia powołał syna, aby oj‑ dzenie. To dramat przejścia, to opo‑ ciec nie popadł w szaleństwo. wieść o cienkiej granicy między czło‑ W drodze do nicości towarzyszy za‑ wieczeństwem a zezwierzęceniem, to wsze ojciec. Ω Jakub Dybek Kho elet dostaje Pulitzera To właśnie na ojcu syn opiera światów Wellsa, mieliśmy po tysiąc‑ swoje kruche istnienie kroć w kinematografii – od wizji bez nadziei na przetrwanie, do triumfu Być może właśnie w tym tkwi słabość ludzkiego geniuszu nad złym demiur‑ Drogi Cormaca McCarthy’ego, że nie giem. Zegary stanęły o 1:17. Długie mogła być napisana bez doświadcze‑ nożyce światła, a potem seria wstrzą- nia ojcostwa. Tej osmozy lęku, siły sów – tyle dowiadujemy się o tym, dla‑ i niepewności. Prawdopodobnie w tym czego ojciec i syn przemierzają Stany tkwi słabość tej książki (lub moja), Zjednoczone po apokalipsie. Nie wie‑ że nie zrozumiem, o czym McCarthy my, czy to my ją wywołaliśmy (kata‑ chciał ze mną porozmawiać, dopóki strofa ekologiczna, wojna jądrowa), czy nie wezmę w objęcia swojego syna lub ktoś zwyczajnie wkurwił się na homo córki. sapiens i zdecydował o uderzeniu me‑ teorytu. Pewni możemy być jednego – 1:17 dwaj mężczyźni prowadzą przed sobą Po pierwsze, wtórność. Współczesność wózek z supermarketu. Wędrują w po‑ do bólu i łez ograła temat apokalipsy szukiwaniu pożywienia przez opusz‑ i motyw drogi. Mieliśmy to w Wojnie czone miasta, wśród mżawki szarego popiołu padającego z nieba, wywraca‑ wyszedł z lasu i pomaszerował jących się drzew, przechodzącego co roztopioną szosą. Kim jest ten jakiś czas trzęsienia ziemi, pożarów. człowiek?, spytał chłopiec. Nie wiem. Prostacka fabuła na 267 stronach po‑ Kim jest ktokolwiek? wieści staje się koszmarem człowieka Zachodu. Tego, który ma gębę Charlie‑ Bo gdy zapanował wszechogar‑ go. Każdego Europejczyka składające‑ niający głód, ludzie zaczęli się zjadać. go ofiary idolowi systemu, w którym Oto przed bohaterami, którzy szuka‑ przyszło mu dziś żyć. ją czegoś jadalnego w piwnicy opusz‑ czonego domu, ukazuje się ludzkie Kim jest ktokolwiek? gniazdo, bydlęca przechowalnia istot – Ta postapokaliptyczna sztukateria ma już tylko z wyglądu przypominających pomóc McCarthy’emu w opowiedze‑ ludzi – przeznaczonych do konsump‑ niu historii o poszukiwaniu człowie‑ cji. W świecie, po którym porusza się czeństwa. Dlatego zbudowana została ojciec z synem, wraz z odcięciem elek‑ w Drodze cała antropologia ukazująca tryczności odcięta zostaje przeszłość, ludzkie skłonności w głęboko demo‑ obyczajowość, kultura. Wobec apoka‑ nicznym świetle. Świat po katastrofie lipsy zawieszone zostają wszelkie za‑ to już nawet nie cofnięcie się do hob‑ sady. Jednostki postawione w obliczu besowskiego stanu natury, w którym końca ulegają krańcowej barbaryzacji. każdy pragnie dla siebie coraz większej Jedyną formą współistnienia są luźne, mocy. To już nawet nie jest pesymi‑ istotowo plemienne zbiorowości, które styczna wizja natury ludzkiej, w której zdają sobie sprawę, że gdy nie uda się każda jednostka postrzega siebie jako znaleźć czegoś, co nadawałoby się do centrum. W świecie Drogi nie ma żad‑ jedzenia, to współplemieńcy mają peł‑ nych instytucji, aksjomatów, instancji ne prawo uczynienia go z ciebie. odwoławczej. Jednostki posiadają tyle mocy, ile są w stanie zdobyć – kierują Tato nimi już tylko zwierzęcy strach i po‑ I w tym wszystkim ojciec i syn, któ‑ dobne im odruchy. rzy „niosą ogień”. McCarthy stworzył jedną z najbardziej poruszających, ar‑ […] natknęli się na ślady odciśnięte chetypiczną w istocie postać ojca we w nawierzchni. Pojawiły się nagle. współczesnej literaturze. Jeżeli gdzieś Przykucnął i patrzył. Nocą ktoś pośród meandrów popkultury zdarzy‑ ło nam się zwątpić w istnienie sztuki żyć. Bezustannie powtarza dziecku: Tak będącej apoteozą ojcostwa, to odnaj‑ właśnie postępują dobrzy ludzie. Cią- dziemy ją właśnie w Drodze. To ojciec gle próbują. Nie poddają się. walczy o rodzinę, gdy jego żona – zroz‑ paczona, bez nadziei na lepszy los – Nie miłujcie świata decyduje się od nich odejść. Ojciec ani tego, co jest na świecie! oddziela światło od cienia. Jeśli kto miłuje świat, To właśnie na ojcu syn opiera swo‑ nie ma w nim miłości Ojca. je kruche istnienie, nieznające świata (1 J 2, 15-17) sprzed kataklizmu. A przecież chory, wątpiący, wygrażający Bogu mężczyzna Wie, że to, czym określał się jako (czy masz szyję, bym mógł Cię udusić?) człowiek przez tyle lat, nie ma żadnego żałuje, że nie umarł, zanim to wszystko znaczenia. Jak w tej pozbawionej no‑ się wydarzyło. Mimo to wciąż próbuje stalgii scenie, gdy rozkłada zawartość portfela na drodze i rusza dalej. Odarty ze złudzeń, doskonale zdający sobie sprawę z beznadziejnego położenia, w jakim się znajduje, nie traci poczucia ciągłości ze światem starym. I mimo że Nie ma szali, a dziadowie leżą martwi w ziemi, to wciąż stać go na zadawanie sobie pytań pierwszych, które chro‑ nią go przed osunięciem się w zezwie‑ rzęcenie. Myślisz, że twoi dziadowie patrzą? Że ważą cię na szali? Według jakich kryteriów?. A kilkanaście stron później, nie wiadomo do kogo – do Boga, przodków? Myślę, że może pa- trzą, powiedział. Wypatrują czegoś, czego nawet śmierć nie potrafi odczy- tać, a jeśli tego nie zobaczą, odwrócą się od nas na zawsze. Kohelet u Oprah Winfrey go – „proroka”. Dziecko stanie się dla Największą jednak zaletą Drogi jest jej niego głosem sumienia, czystą dobro‑ popularność, która dyskutowana na ka‑ cią, a zarazem skarbem, który należy napie The Oprah Winfrey Show i nagro‑ złożyć w ofierze światu, by przywrócić dzona Pulitzerem przemyci ducha Słowa, mu właściwe proporcje. A gdy będzie ducha Księgi Koheleta tym, którzy być umierał, poprosi syna, by codziennie może nigdy do niej nie zajrzeli. I to nie z nim rozmawiał, i obieca mu przyszłe tylko za sprawą oręża McCarthy’ego, spotkanie. jakim jest umiejętność zbudowania biblijnej frazy. W tej książce pojawiają się Próbował rozmawiać z Bogiem, niemal teologiczne passusy: ale najlepiej było, gdy rozmawiał z ojcem, więc właśnie z nim Ż adnych list spraw do załatwienia. rozmawiał i nigdy nie zapominał. Dzień opatrznością sam dla siebie. Godzina. Nie ma żadnego później. Później jest teraz. Wszystkie rzeczy Ciepłe pantofelki pełne wdzięku i piękna, które Gdy kończę lekturę, zerkam na tylną są bliskie sercu człowieka, mają okładkę i blurb z recenzji Jacka Duka‑ wspólne źródło w cierpieniu. Rodzą ja. Droga to czarna jak węgiel elegia się w żałości i popiele. o tym kolorowym raju, w którym żyje- my, nie zdając sobie sprawy z naszego Marność nad marnościami i wszyst‑ szczęścia. ko marność. Powieść pełna biblijnej I licząc na to, że powyższe zdanie metaforyki, aluzji do Pisma. Mówi wyrwano z kontekstu, zadaję sobie mężczyzna o synu: pytanie, czy to możliwe, by po prze‑ czytaniu tej książki dojść do takich Jeśli nie jest słowem Bożym, to Bóg wniosków. Czyż to nie owoce owego nigdy nie przemówił. pełnego kolorów raju ogląda ojciec wraz z synem, wędrując przez pustynię Od początku tej podróży traktu‑ popiołów, kryjąc się przed kanibalami? je go jak Dziecię. Poświęci wszystko, by chronić tego – być może ostatnie‑ To nie afirmacja, to przestroga. Ω D orAMAT p ety dramatem narodu Żorż Chciałbym powiedzieć, że nie znoszę Gałczyńskiego za Ponimirski to, co pisał i komu swoim piórem służył, i wreszcie za to, jakie były tego konsekwencje dla intelektualistów, którzy czytali jego teksty. Ale nie mogę, bo ilekroć z przerażeniem czytam jego propagandowe tekściki, zaraz w którymś z wierszy trafiam na przejaw geniuszu

Gałczyński tragicznym poetą był – winien brzmieć podpis pod zdjęciem Gałczyńskiego wykonanym gdzieś w latach 40. w Zako- panem. Na pierwszym planie stoi poeta z jedną ręką zaciśniętą na teczce (z wierszami? książkami? czekami? dewizami?), w dru- giej ściska jakiś gałganek (a może czapkę ze sznurkami) i otulony w płaszcz patrzy gdzieś w górę (w niebo do Boga? na szczyty gór? do żony stojącej w oknie schroniska? w pustkę?). Stoi z półotwar- tymi ustami, jakby miał coś mówić (albo z tego zrezygnował). W jego posturze są: ból i dramat (w zmęczonej twarzy), poszuki- Gałczyński wanie, hardość i niezłomność (w oczach żywych dumnych) i szy- tragicznym derstwo (w grymasie ust). Grymas na myśl o tym, że nie raz i nie poetą był dwa pisał wiersze na zamówienie, dla mamony. Najpierw swe pió- ro oddał Bolesławowi Piaseckiemu i razem z nim atakował Tuwimów i Słonimskich, a potem tak samo jak chwat z ONR swym geniuszem wspierał nowy komunistyczny ład. Grymas na myśl o tym, że gdzieś tam (za alkoholowym parawanikiem) kryła się du- sza delikatna. Bowiem Gałczyński tragicznym poetą był… Poeta, który patrzy na zdjęciu z Zakopanego, to w równym stopniu poeta Poematu dla zdrajcy, Chryzostoma Bulwiecia podró- ży do Ciemnogrodu czy też Umarł Stalin, co autor Listu do przyjaciół grantkach, o trzechsiostrach emi- Romancy z „Prosto z Mostu” Piaseckiego, Sam przyznawał, że tylko gęś żywi jego i jego rodzinę. i jego Niemożna jego gęś żywi tylko przyznawał, że Sam pieniędzy. i dla pieniądze za do „Przekroju” teksty pisał Gałczyński matury). poziomie na przedwojennej (coi historii najmniej kontekst polityczny, kulturze o polskiej i posiłkować jak się wiedzą znać zarówno trzeba Gęsi zrozumieniago bowiem Zielonej sztuki ducha) formyproletariackiego literackie. do pełne- Nicdziwnego, natrafiali i zawiłe na dziwne (pozbawione „Przekrój”, zdrowego oburzonych listy robotników, świadczą o czym czytając którzy ne. Tyle dobrego, i w latach rozumiały że 40. niewiele masy z TZG, słusz- za treści wskazywano i jakie programowano czytelników Jak ich pomocą za wprzęgnięte. były te tekściki małeabsurdalne konteksty parszywe, niekiedy w jakie, pojęcia, nie mają że TZG, po sięgają osób,które wielu dla dzisiaj szczęście Całe proletariackim. komunistycznym, tegonowym, i zastąpienie burżuazyjne nacyjne, co stare, sa- wszystkim, pańskie, ze celem walka była A jej styczna. w Polsce łamach„Przekroju”,na kiedy komuni- się władza mościła słusznych Problem tych że jakże dokonywał analiz w tym, jakość. i byle- kłótliwość i nic, o wszystko waleczność durną wytyka kiedy cechy, negatywne nasze racji,mówić bezlitośnie punktuje kiedy świata. teatru najmniejszego się w przedstawieniach zaczytują twarzach na z wypiekami niści polo- . Nicteż że dziwnego, Gęsi tekstów podstawie na z Zielonej i kabaret Potemdów jak artystycznych), właśnie występy tworzyli z powo- (nie tylko zarówno Lipińska Olga że Nicdziwnego, ność. aktual- swoją na względu ze popularnością się ogromną dziś cieszy do stereotypy. rodzaju i pieniactwooraz wszelkiego triotyzm TZG narodowe hurrapa- powszechny przywary, rzeczywistość: polską mać rodzinę. komentował tekścikach W łącznie 180króciutkich robił Arno, to, Anna utrzy- móc aby Gałczyński Ildefons Konstanty poeta. Niebezpieczny książce . Jak z fijołkiem w swojej pisze Listy z latkroju” 1946–1950, Teatrzyk gdzie pisywał oraz Gęś Zielona i paradoksów.. Autor sprzeczności pełen paryskich platte oraz wręcz Notatek przegenialnych z nieudanych rekolekcji Najgorsze jest to, jest wielokrotnieNajgorsze nie można że od- Ildefonsowi z „Prze- ten misięGałczyński jednak wydaje Najtragiczniejszy U li Pieśni o żołnierzach z Wester- wreszcie o żołnierzach i Pieśni szarlatanów cy Tylko gęś żywi jego jego żywi Tylko gęś i jego rodzinę i jego

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 267 go udusić udusić go chciałem bo Szkoda,

ŻrżPnimirskio o / Dramat poety… 26 8 Nieszczęśliwa ciocia: Czy wróci? ciocia: Nieszczęśliwa Wiosna? Wiosna będzie, jak wróci generał. wujaszek: Potworny Nieszczęśliwa ciocia: Och, uduś mnie, nieszczęsny. Przecież i tak nieszczęsny.i tak mnie,Przecież uduś Och, ciocia: Nieszczęśliwa Dusić. Dusić.udusić.chciałem go bo Szkoda, wujaszek: Potworny Wyszedł na dach. ciocia: Nieszczęśliwa Gdzie jest nasz kotek? wujaszek: Potworny Nieszczęśliwa ciocia: Nudzisz się? Och, jaka szkoda, ciocia: że jestem spa- Nieszczęśliwa Nuda. Nudzę się. wujaszek: Potworny ciocia: Nieszczęśliwa Zamordowałem baronową. wujaszek: Potworny Cóż to za nowy kawał, Alojzy? ciocia: Nieszczęśliwa wujaszek: Potworny Mścisław Generał ciocia Nieszczęśliwa wujaszek Potworny Występują: Potwornego wujaszka ma zaszczyt przedstawić Teatrzyk Zielona Gęś Potworny wujaszek: Wróci z bronią w ręku. Na białym koniu. koniu. białym Na w ręku. z bronią Wróci wujaszek: Potworny „Przekroju”. raczył swoichGałczyński czytelników. próbka mała tego, czym jedynie to jednak Będzie zasmucić). tym które z tych misię przedstawień, zrozumiećnie trzy udało (i się po Postaram tekstów zapomnieć. jedy- się przybliżyć wymiarze o tym i tylko pół wiosny widzę w tym roku. ciebie przez wybite mam oko leweskoro życia, radośćmnie dla nie Nuda. Nuda. nie Dolnej... zatańczyłabym ci taniec Mórz Południowych. Pamiętasz, jak w Msza- I wszystkie dzwony uderzą. I nie będzie nudy, tylko konstrukcja i wiel- Teatrzyk zadebiutował w 1946 Gęś Zielona roku w 57. numerze raliżowana, bo uplotłabym sobie wianek z narcyzów i w tym wianku To już szósta zbrodnia w tym tygodniu. Alojzy, co się z tobą stało? (ocieka krwią) (głucho) przybędzie. nie onprzecież i tak bo to dobrze, Ale Andersaczekają. na ry proste, ładu.Przesłanie potwo- tylko burżuazyjnego dawnego zdegenerowanych banda potworów sięOt, i bumelować. obijać do wód w Mszanie, pojedzie ciotunia sięchłopach, na zaś wyżywać kresy, na pojedzie ład.Wujcio wojewoda tamjako aby wróci stary generał, Jak przyjedzie tylko żona. niedojrzała histeryczna, jego a także dawnopodusił), kota z nudów swoich (chłopów pewnie Kreatura o zbrodniczych udusiłby nawetwujek. zamiłowaniach, Andersa?Zdegenerowany na straszny czeka bowiem arystokrata – bezlitośnie jest wyśmiany. Gałczyńskiego przez Kto nadzieją, był Polaków setek dla który generał koniu. Miraż, Anders białym na Francuzi, chociaż a wraz czy z nimion – Brytyjczycy Amerykanie, rosyjskie bagnety. liczy, część Niemała chwilę przyjdą jużza że i miastach wsiach po umacniają władzę Komunistyczną mowa. – Tak, tak, tak – powtórzyli zgodnie kilka razy, – Tak, tak, tak, Gerwazeńku – rzekł woźny Protazy. – Tak, tak, tak, Protazeńku – rzekł klucznik Gerwazy. XI Księga nie występuje. Na emigracji. Tadeusz Pan Protazy Woźny Gerwazy Klucznik Występują: Pana Tadeusza ma zaszczyt przedstawić Teatrzyk Zielona Gęś KURT wujaszek: Potworny Generał: Mam rok 1946, to w Polsce kiedy sięfacto de toczy do- wojna smoleńskim. ki, natchniony płacz odrodzenia. Jajka stanieją. Ja zostanę wojewodą Y N A (nie wraca) God God save general (K.I. Gałczyński, Teatrzyk 2009,s.5–6) ZielonaGęś,Iskry (dusi kotka) . Tylko potwory na na Tylko potwory Andersa czekają Andersa

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 26 9 ŻrżPnimirskio o / Dramat poety… 270 Klucznik Gerwazy: Masa paczek. Posłuchajcie:Bęc-Walskich,1000paczek. Masa Gerwazy: Klucznik Paczka? Protazy: Woźny Klucznik Gerwazy: Bo, rozumiecie, co do jednego „tak” Gerwazy: rozmyśliłem Klucznik KURT reformą rolną doszło do podzia- W kraju oraz granicą. zachodnią zniesieniem senatu, reformami państwa, trzema za głosowano Woźny Protazy: Na Mickiewicza Świderską! i Marylę Czy mnie ucho Protazy: Woźny Tak, tak, Protazeńku. Gerwazy: Klucznik Tak, tak, tak, Gerwazeńku. Protazy: Woźny Więc po cóż wciąż ze sobą mamy mieć na pieńku? To się bez sądów owa skończyła intryga, Bo, gdy na rozum wzięła królowa Jadwiga, Lecz godzili się w końcu z Soplicą Horeszki, Co mówię! Choć Polacy miewali swe grzeszki, Z Minkiewiczem Mackiewicz, z Kwileckimi Tumo, Krepsztułowie z Kupściami, Putrament z Piktumą, Tak z Borzobochatymi pogodził się Łopot, A referendum cały zakończyło kłopot: Dziejowe, w których działy się gorsze ekscesy, Wszakże były przykłady. Pamiętam procesy – Bieda nasza skończy się wkrótce, ja nie przeczę. Kiwając w takt głowami. Wreszcie woźny rzecze: kowa” otrzymał wiadomość. Z Waszyngtonu. senatem.jestemTwardo.jednakNie.za chwilą „Głos Przed Horesz- się. W sprawie upaństwowienia i Nysy – Tak-Tak. Ale co do senatu, to Co to znaczy? głosowaliściewieniaTak, Tak, Tak, Tak,tylkoa teraz Tak, razy. dwa nie myli? Obywatel klucznik zmienia zdanie? Na początku przedsta- Ale amerykańskim!!! przychodziły w dalszym ciągu. Rozumiecie? Więc głosuję za senatem. A paczki na cały stan tych byków na zasadzie special agreement będą Powiat) otrzymało wizy i samolotami odjeżdża do Ameryki. Na stałe. kinofikacja i 1000 literatówzawodowych (OddziałKoźminek i Blaszki Niedługo później w Polsce później Niedługo się referendum, odbyło w którym Y N A

(K.I. Gałcz yński, tamże, s.17–18) Hamlet: Hamlet: Czas: Nieokreślony Miejsce: Oberża „Pod Wyskubanymi Brwiami” świnia Piotruś – i Piekielny bez komentarzy Ładosz – Henryk taka pani Kelnerka – książę Danii Hamlet – Osoby: Hamlet & kelnerka sztukę z życia nadwiślańskich inteligentów pt: Teatrzyk Zielona Gęś ma zaszczyt przedstawić sposób: w następujący rzeczywistość mentuje ko- Gałczyński w „Przekroju” się rozwijał. Tymczasem nowskiego a komunistami. powojennym Terrorpodziemiem aparatu stali- Protazy z Soplicowapolski to i postępu. zwolennik zmian Horeszków gdy typowo zniesieniu senatu, podczas przeciwny był arystokracji sługa właśnie wręczna Nieprzypadkiem pomyśleć. dostawał moż- jak którejżołdzie, i na był które z Ameryki paczek, sprawą to do senatu, sentymentem a wszystko za niezdrowym (ohydny pała starego porządku), konserwator Gerwazy Klucznik referendum. dzięki się właśnie godzą XI i Protazywazy w księdze Pana i napisał to Ger-uwadze Gałczyńskiego Tadeusza, w którym granicy, ale nie akceptowała senatu. Fakt zniesienia ten nie uszedł opozycjasię w kwestiireformynia zgadzała rolnej i zachodniej „3razy tak”, do głosowania a prozachod-łu – komuniści zachęcali Hamlet: Hamlet: herbata.Kawa, Kelnerka: Hamlet: Wszystko. Kelnerka: Herbata. Kawa. Kawa. Kawa. Kawa. Kawa. Kawa. Kawa. Herbata. Kawa. Nie. Herbata. Nie. A może jednak herbata? Nie. Kawa. Kawa Herbata. W roku 1948 cały czas toczyła się wojna domowa między domowaW roku się wojna między 1948 toczyła czas cały tam, co może być w sensie picia? zosopranem lirycznym tenorem basem sopranem, stanowczo Herbata! Co może być? odpina broszkę i zdejmuje buty Wobec tego kawa. Nie. Herbata. Nie. Kawa. Nie, te sprawy odłożymy do wtorku. Py- Pauza:przyćmienieświateł:mez-

HERBATA. Kawa. Kawa. fronda LUX 74 / Zimnica 2015 27 1 Kawa. Kawa. HERBATA. innym człowiekiem o to, się być aby Modli

ŻrżPnimirskio o / Dramat poety… 27 2 Piekielny Piotruś: Makabryczne. Kobiety szaleją. Piotruś: Piekielny Hamlet: A może herbata? Ładosz: Henryk A może kawa? Kelnerka: KURT jednokrotnie napawa obrzydzeniem. Aby nie dać się pogrążyć jednokrotnie się pogrążyć napawa nie dać Aby obrzydzeniem. z tych nie- tekścików króciutkich wyzierająca ideologia Brutalna też czy Ameryki do Zasłonięcia (odsyłam i sanację Zachód religię, atakująca i prymitywna, giczna łopatolo- do bólu jest ideologicznej wymowie z nich w swojej szość Więk- temu właśnie podporządkowany zadaniu. jest Gęsi z Zielonej ustroju. Prawiesłusznego spośród tekstów każdy Gałczyńskiego niezdecydowanych przekonać miał do jednie który kroczkiem, małym Kolejnym komunistycznej. w maszynerii nym z trybików jed- jest w rzeczywistości śmieszyć, tylko która zadanie za ma ską, Herberta. nu Fortynbrasa Warto z tąz Tre- porównać Hamleta postać sobie z Gałczyńskiego reakcji”. karłem celu na walkę z „zaplutym mającej munistycznej, jednoznacznie w program Gęsią Zieloną propagandyon swoją ko- skomponowany Gałczyńskiego przez się pojawia w „Przekroju” AK, Okręg rozbijałczeństwa Wileński Bezpie- Urząd rozterki, kiedy wnętrzne się ujawnić powinien czy podziemia. polskiego sporów, które doprowadza być do tragedii, miało genetyczną cechą Hamletyzowanie,próżne negatywne. najbardziej roztrząsanie też czy nie. Hamlet to z władzą określenie ugodę na jak pójść bić, nie bić się czy konflikt wewnętrzny: i herbata symbolizują Kawa walczyć. czas cały z amnestii,czy skorzystać mają czy wiedzieli, antykomunistyczne. i podziemie a potem To nie którzy ci, właśnie Dla wszystkich, którzy nie wiedzą – wyjaśnienie. Hamlet to AK, Hamlet to AK, wyjaśnienie. nie wiedzą – którzy wszystkich, Dla czą kredą na czarnej trumnie Hamleta historycznym , nie potępiać Gałczyńskiego. Gałczyńskiego. , nie potępiać Gęś Zieloną Niełatwo, czytając grote- zabawą językową, niewinną jest z pozoru TZG Chociaż wtedy,we-A zatem właśnie przeżywał generał kiedy Fieldorf Y N U A m iera na brak decyzji i skręt kiszek zakręciena ostrym

Ż a rłocznej rłocznej (K.I. Gałcz : HAMLET IDIOTA IDIOTA : HAMLET Hamlet . sięWpisał & kelnerka E w yński, tamże, s.214–215) y). pisze białą, stanow- Gżegżółka: Gżegżółka: Ustrój nie odpowiada narodowi! Naród: Ustrój: Naród: Ustrój: Naród: Ustrój: Ustroju, gdzie jesteś? Naród: Gżegżółka Ustrój Naród Występują: Naród i ustrój polski dramat polityczno-eschatologiczny Teatrzyk Zielona Gęś ma zaszczyt przedstawić bluźnierczy spektakl. (w stosunku do komunistycznej władzy) linii„Przekroju”.się jego Nigdynie ujawnił ideologicznej znacznej nie próbował jedno- Gałczyński przełamać że też Niebyło tak, PS słabym. był człowiekiem że to wina, Niejego Gałczyńskiego. potępiać więc nie mogę chciał, Choćbym mądrzejszym. moralniejszym, być innymlepszym, człowiekiem, się o to, modli aby duszy. dramatcały swojej w którym Wiersz, ujawnił siebie Notatki w których z nieudanych rekolekcji paryskich, dla napisał Gałczyński świata, teatru najmniejszego fiały teksty tra- do „Przekroju” cosiebie. dla Kiedy pisał zlecenie,na z tym, zestawić myśleniu, to, warto co poeta pisał niechrześcijańskiemu (fortissimo) (głośniej) (przerażony do ostateczności spuszcza kurtynę) Ustroju, gdzie jesteś?!

Ustroju, gdzie jesteś?!!! KURTYNA ( K.I. Gałczyński, tamże, s.394–395)

Ω spuszcza kurtynę spuszcza Przerażony do do Przerażony ostateczności ostateczności

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 27 3 Żorż Ponimirski Asnek Ani Teatrzyk, ani Gęś, ani Zielona Bo ja pikietuję i manifestuję kę, którą ściskał pod pachą. W krót- przeciwko temu, co się wyczynia kich słowach, popartych zielonym (goli wino marki Sophia argumentem, powiedział, że chce, i obęcwala się do reszty). Bo abym przerobił Gałczyńskiego. Na Wacia twierdzi, że wywożą moje protesty, że ja nie potrafię, że płody. Co proszę? Płody? nie znam się i że mam poważne oba- wy, czy kiedy coś napiszę, to mnie Kiedy postawiłem ostatnią kropkę pies Fafik w nocy nie będzie nachodził nad ostatnim „i” w ostatnim zdaniu i straszył, on był nieczuły. Pomachał mojego tekstu, do mojego mieszka- butelką i kopertą, z której zachęcająco nia wkroczył niezapowiedziany żad- uśmiechały się dolary. Kazał mi po- nym listem wizytowym, ni mejlem przerabiać teatrzyki Ildefonsa tak, aby lub SMS-em gość. Najpierw poczu- wydźwięk miały jedynie słuszny. Tu łem bijącą od niego woń kukurydzia- i ówdzie dopisać, tam przerobić, prze- nej whisky marki Wild Turkey oraz kleić, dokleić. Łudził wizą i Jackowem. stonki. Spadochroniarz i dywersant, Więc pisałem, a on ręką trzymał mnie pomyślałem, jednak spoglądałem jak za głowę. oniemiały, wpatrując się w jego pacz- Spiskowiec 2 Spiskowiec Głupcze! Krytyka! (przez Skype’a) Brutus (szuka sztyletu albo chociaż browninga) 1 Spiskowiec (wychodzą z domu) 5 4, 3, 2, 1, Cezar Juliusz Spiskowców Chór A więc chcecie mnie zabić. (chórem) 5 4, 3, 2, 1, Cezar Juliusz nej”, rozkłada i czyta) (nerwowo szuka numerów „Krytyki Politycz- na emigracji Brutus – w Nowym Sufler lite-generałowie, Cezarzy – Juliusze Występują panowie: w zbrodni Jorku, nie może wziąć osobiście udziału raci, wodzowie Ani Teatrzyk, aniGęś,a

Śmierć Juliuszów Juliuszów Śmierć Zmus zony jest zaprezentować Cezarów

już napewno nieZielona Głupcy, to mniewy chcieliście zabić. 5 Cezar Juliusz A nie, bo ja! 4 Cezar Juliusz A właśnie, że to ja miałem być ofiarą. 3 Cezar Juliusz Nie, bo przeciw mnie. 2 Cezar Juliusz To był spisek przeciwko mnie. 1 Cezar Juliusz Polityczną”) „Krytykę studiują twarzy na (z wypiekami automatycznie). umierają również czego efekcie w czytać, nawzajem sobie i zaczynają gazety własne wyciągają tymczasem Cesarzy Juliusze ją. umiera- i automatycznie lektury wpływem (W tym czasie spiskowcy dekonstruują się pod Spiskowiec 1 i 2 1 Spiskowiec

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 27 5 ŻrżPnimirskio o / Aneks ani teratrzyk… 27 6 Idiotka Idiotka Występują: przespałam calusieńki dzionek. A dla- dzionek.calusieńki przespałam wiąc naukowo – kościeleagitacja. Ja się ralnie śmierć w męczarniach, czyli mó- płodów z opiatami, to oczywiście natu- garść wyskrobać np. gdyby Więc dów. pło- do dosypują opiatów że twierdzi, Kazia A jeszcze skrbantu. ze tu-kantu Kan- Heheheh. wycyckali. nas tak Bo wiście mowy nie ma, bo już wyskrobali. chciała wyskrobać coś z siebie, to oczy- będę np. teraz oczywiście jeżeli Więc płodów.bez zostaniemy A my szycie? gonów ze płodami jadą na Wschód. Sły- płody.proszę?Co MiliardyPłody? wa- reszty) (goliwino marki Sophia i obęcwala się do stuję przeciwko temu, co się wyczynia. tego oburzenia. Bo ja pikietuję i manife- z rozpaczy i z protestu, czyli (nie)świę- czemużto zalałam się się? Zalałam się Ale ninami. cherubinkami te Pod się. pod Cherubinami” i oczywiście zalałam poprzedniejnocy. „W barze mlecznym pikietowałam oczywiście Bo czego? . Bo Wacia twierdzi, że wywożą że twierdzi,Wacia Bo . (monolog) Ani Teatrzyk, aniGęś,a : Dziś oczywiście znów Zmus zony jest zaprezentować Idiotkę

już napewno nieZielona K U R T Y N A N Y T U R K Nie mam czasu, bo idę do pracy. żeńskiej płci Przechodzień Nagrobek NI WTOREK. PRZECHODNIU, ZM PRZECHODNIU, WTOREK. NI W OSTAT- UMARŁA SKOTKA. LEŻ TUTAJ (umiera automatycznie) Polszo,buzi!kawiarni. echa mu miały pierś femenowska. Wacia, manifę! Szu- der ortografię. Cyk i gotowe.Oto moja boję. Ja jestem gotów umrzeć za dżen- nie się A ja boją. się i wszyscy wie nie dzisiaj pisze: „ucho” czy „uszyca”? Nikt rową ortografią? Przepraszam, to jak się W załamuję SZ Ó Y W S PACIOREK. TKICH DURNI TKICH (załamuje się) Y

I d iotka .A z tą dżende- Ó , W MA- Ani Teatrzyk, aniGęś,a Hamlet w Wilanowie Hamlet Zmus (kurtyna zawstydzona(kurtyna opada) Nie znamy! Lemingi: HAMLET. facet: poinformowany Dobrze Haml-et? 2: Leming H-a-m-l-e-t? 1: Leming Ha-mlet? 2: Leming Ham-let? 1: Leming Na płocie powiewa afisz spektaklu Hamlet facet poinformowany Dobrze 2 Leming 1 Leming Występują: zony jest zaprezentować

już napewno nieZielona

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 27 7 ŻrżPnimirskio o / Aneks ani teratrzyk… 27 8 Ani Teatrzyk, aniGęś,a ZgrobuwystĄpienie ZgrobuwystĄpienie Kurtyna Kurtyna litościwie opada. (wraca do grobu i przykrywa się płytą) Marszałek: (wstaje z grobu, rozgląda się wściekły, podwi- sentymentalistów: Polaków Chór Marszałek sentymentalistów Polaków Chór Występują: ja rękawy i bije po mordzie sentymentalistów) zawracać. mi głowę nie a pracować, Samemu w potrzebie! Polska wielki! o Przybądź Przybądź! Zmus Marszałka zony jest zaprezentować

już napewno nieZielona fronda LUX 74 / Zimnica 2015 27 9 Agnieszka Osiecka – słodycz PRL-u ciągle krzepi! W lipcu 1944 roku Agnieszka Osiecka liczyła sobie siedem wiosen, a w czerwcu 1989 roku Matuszak

‑ była już kobietą po pięćdziesiątce. Zostało jej jeszcze kilka lat w zdrowiu i urodzie – miała wielki apetyt na czereśnie, na życie, miłość, na rozmowy z przyjaciółmi, na pisanie tekstów Remigiusz Włast piosenek, którymi osładzała siermiężne lata Gomułki, kredyty Gierka, nędzę stanu wojennego. „Krzepiła jak cukier”, pozwalała nam łatwiej znosić PRL. Odeszła w marcu 1997 roku – nie zdążyła zobaczyć, jak zakwitną jabłonie. Miała ledwie 61 lat. Życie zazwyczaj trwa za krótko, chcesz coś powiedzieć – no to mów Mówiła i pisała. Zostawiła około dwóch tysięcy wierszy – tekstów piosenek, kilka książek i barwne wspomnienia o sobie – swoją legendę. Jeśli coś trwale zostaje w powszechnej pamięci społeczeństw, w historii narodów, to są to właśnie piosenki. Niektóre stają się hymnami religijnymi, narodowymi, politycznymi, inne śpiewane są dla czystej przyjemności przy okazjach rodzinnych, na wycieczce, przy biesiadnym stole. Klimat i geografia sprawiły, że my, Polacy, nie jesteśmy narodem rozśpiewanym czy nawet muzykalnym. Daleko nam do Włochów czy Serbów, ale jeśli coś zostało w każdym z nas z poprzednich wieków i z epoki II Rzeczypospolitej, to są to właśnie słowa pieśni, fragmenty szlagierów poety tej miary co Julian Tuwim, jak również powiedzonka zaczerpnięte ze strofek innych „tekściarzy”. Rozwi‑ jające się radio, fonografia i kino docierały z piosenką w latach 20. i 30. do milionów Polaków. Podobnie było i jest z 45 latami PRL. Jeśli coś z tego „eksperymentu” politycznego i ekonomicznego zo‑ stało i trwa w powszechnej pamięci, to właśnie piosenki. „Nasza noblistka” z Krakowa przetrwała tylko dzięki jednemu szlagierowi wylansowanemu przez Joannę Rawik – Nic dwa razy się nie zdarza. Renesans Juliana Tuwima to Ewa Demarczyk i jej legen‑ darne wykonanie Grand Valse Brillante – a „tekściara” Osiecka po‑ biła wszystkich o kilka długości, stworzyła rekordową liczbę ponad czterdziestu przebojów znanych prawie każdemu w naszym byłym „najweselszym baraku w całym obozie” krajów demokracji ludo‑ wej. Setka jej następnych piosenek też ma do dzisiaj swoich fanów i przechodzi niemal dziedzicznie z rodziców na dzieci. Alfabetycz‑ nie piosenki Osieckiej możemy sobie pośpiewać do białego rana, zaczynając od: A ja wolę moją mamę – piosenkę tożsamą z Maj‑ ką Jeżowską, a kończąc na Zielono mi – sygnale rozpoznawczym Andrzeja Dąbrowskiego – czy Zabawie w Sielance w fantastycznej interpretacji Barbary Rylskiej – Na Czerniakowskiej, róg Gagarina, ostatni tramwaj jęknął na szynach. Dzisiaj tramwajów już nie ma, a Sielanka to przecież Sowa & Przyjaciele. Teksty Osieckiej są stale aktualne! Pewnie za chwilę wypłyną w wideoklipach kampanii wy‑ borczych 2015 roku – Widzisz, mała, jak to jest, tyle serca, taki gest albo Czy te oczy mogą kłamać? Rmigiusze Włast‑Matuszak / Agnieszka Osiecka… 2 8 2 Z nia z w wówczas lat 16,a rze jejmusicalu Gomułki, g wi przy jejpiosenkach. jej dobrązabawę w z w etkę w blaku smutku jako grafomania, ale weźmy do ręki i rował atrakcje. ale tunaokładcebyły nagie, powyginane dziewczyny, a Fleszarowejchy” chłaniała czytadło sezonu: ła jużokoło 65lat, a nosząca sięnalicealistkę, względnie amerykańską sekretarkę, mia‑ o dzeni przy stole zasłaniali się,czym kto miał,a pani Magdaleny Samozwaniec „poszedł jużsamnaplażę”. Zgroma‑ częło sięodmoichpopisównaiwności tysięcy egzemplarzy. znawalnym nacałym świecie. Po 1956 roku książki Fleszarowej był w książką Ernesta Hemingwaya czy DosPassosa, a szczycie społecznejhierarchii. Całyświat pasjonował siękolejną w - nagich dziewcząt było jakzakazana coca Muskat mogłynareszcie zaistnieć i

A

kilkuset wybrańcami przyjaźniła się,a

co chodzi.Magdalena Samozwaniec (córka Wojciecha Kossaka) podobny, incydentalny sposóbzagościła w 1996 roku, gdy byliśmy już„bardzo dorośli”. Sądzę, że Osiecka tamtych latach autentycznie i i W Agnieszkę Osiecką„poznałem” w Dzisiaj twórczość Fleszarowej Na zimnejplaży, w Po 1956 roku, powyrzuceniunaśmietnik socrealizmu, Lato KS

prywatek, imprez i , -

1960 roku1960 pierwszy raz Rodzice zabrali mnienawakacje do latach 70. XX wieku latach 70. XX u Kryształowy Anioł

Teatrze Ateneum, w

Saganki, kolejne dzieła Katarzyny Grocholi w

Sopocie, byłoSopocie, to takie pożegnanie z dy miałemlat 12. Pierwszy raz nażywo zobaczyłem Po‑ Niech notylko zakwitną jabłonie,miałem -

Muskat. Unikałem czytania książek, jakmogłem, spotkałem oko w

latach młodościi „syn”, „synowie” podwadzieścia parę.

koszach osłaniających odwiatru, Matka po‑

, albo „rewelki” głośnego Dżeka de Nel? domówek OSTAT Lato nagichdziewcząt Stanisławy „Sta‑

czerwcu 1964roku nadrugiejpremie‑ -

M powszechnie szanowani. Stali na N uskat określana jest z

I

– gdy przez chwilę byli szczęśli‑

M k M oko w

rozchodziły sięw

p Sopocie w

oczytajmy na nowo miłości oraz miłewspomnie‑

– stwierdzeniami, iż„syn” ultowym pisarzem rozpo-

całe miliony zawdzięczały - cola. Książka i

Dębkach, naplaży

życiu tysięcy Polaków,

dzieciństwem. Za‑ ja niewiedziałem,

czasach wczesnego

Truman Capote

–

Serce na tem-

dziesiątkach

pisarz byli

p tytuł suge‑tytuł rzekąsem Witaj, - gnoili natolińczyków, zanim ciw ataku. W kich szczelin w ża”. Był to przełom polska 1955–1956, odwilż wyciekała ze wszyst‑ ocean w na „zbiorowym paszporcie”), w odlotu. Agnieszka da Marek Hłasko, Leopold Tyrmand, Roman Polański, Krzysztof Kome‑ wszechne. Wszyscy też zapragnęli wyjechać do Francji i festiwale muzyczne wróciły doSopotu). starciami młodzieży z w sportr z Cadillaki, buickii na przełomie lat 50. i rialna arogancja dobrobytu po Warszawie do1964roku, jakieśsyrenki i autentyczne zbiegowisko. Z Sopocie takiego amerykańskiego krążownika szos wywoływało chromem ozdób i długi naponad6metrów, z backer avanti Hotelu rzem. Jest tam świat modelek(!),panienekz przeżywająca gorący romans z Główna bohaterka powieści to młodziutka Agnieszka (Osiecka) ki. (Jazzbył wówczas muzyką wolności, a ciec Agnieszki Osieckiej i na Mysiej, a malnego życia z

polskich pisarzy. Nastronach tamtej bajecznejepoki

’56 roku odbył siępierwszy i - Zanim sięto jejudało(pierwszy raz jako studentce w Zachłyśnięcie się „wykwitami” Zachodu było w Lato roku 1960 to była małastabilizacja i Dzisiaj wiem,że „Stacha” Fleszarowa w T rzciński, Jadwiga Kukułczanka etowała elityówczesnego Sopotu

– zakazanej oazy luksusu

wieku lat 17 rozpoczęła drukreportaży w tym zamęcie cenzura przymknęła oko nawysyp studenc‑

ludzie moglikupować książki modnych zachodnich

– własnośćrzeźbiarza

PZP

czasów

studebackery nigdy jużnieosiągnęłyrozmiarów

Osiecka też chciała zobaczyć świat na własną rękę świateł. Pokazanie sięnaulicyw R. Puła R.

60. pyszniły sięswoim apogeum wielkości. milicją naMonciaku. (Dopiero w

– pianista (również) jazzowy Wiktor Osiec‑ II

–

wianie łapali drugi oddech i łapali drugioddech wianie R sweet sixties.

P

– limuzyny i tylnymi płetwami tnącymipowietrze jednej strony były konne jeżdżące fury . Cenz

Lata nagichdziewcząt występuje oj‑ wziętym czterdziestoletnim rzeźbia‑ ostatni festiwal jazzowy zakończony

ramach rozbiegu przed skokiem za

1962 roku nie przeszli dokontr‑ – i

– ura wycofała siędoswojej nory to oni jako pierwsi dali sygnał do

bajkowy samochód – jedyny w

kabriolety, które właśnie – letniej stolicy

jazzmani królami życia).

Lecie nagichdziewcząt

P próba powrotu donor‑

- legendarnego Grand 7

0, a Sopocie i

1

960 roku po‑ „Głosie Wybrze‑

Poznaniu czy z

drugiej impe‑

chwilowo S

1963 roku tanów. – stude‑

P 1957 roku

w R L

Polsce,

– gdzie .

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 2 8 3 Rmigiusze Włast‑Matuszak / Agnieszka Osiecka… 2 8 4 W kobietą, wobec której Osiecka miaładrobny kompleks niższości. fortach mokotowskich. Jadwinia,czasami Jadzisko, była jedyną czanka zaczęła zapraszać jąnaprzyjęcia dozrujnowanej willina związek otwierał jejwszystkie drzwi. Nawet despotyczna Kukuł‑ ka miałastatus oficjalnejmuzy „kanonizowanego” Hłaski awans i i ówczesnej socbohemy Pętli nia błyskawicznie adaptowano nascenariusze filmowe. Reżyser związekburzliwy z (1956–1957) recytowała pierwsze teksty, miałatam pierwsze romanse, a kich teatrzyków, w Zachodzie”, interesują polskietłumaczki.Jejostatni spektakl w wsze osiadła. do Paryża, i chciała. AleKukułczanka komuny ścierpiećniemogła,ciągnęłoją gramy artystyczne jedynego kanału telewizyjne tys. zł,przy (5–8 średniej pensji1200 elity Polski, ci,których stać było nahorrendalnie drogie odbiorniki reżysera i Skowronek intelektualnym mózgiem tow. płk.Włodzimierza Sokorskiego w wego wyboru”, zostałaby wiceministrem kultury, zastępcą prezesa Gdyby Jadwiga Kukułczanka wstąpiła dopartii,dokonała „właści‑ czanki ich ostatnie spotkanie cenia we Francji filmu grający nalirze pecha to Panna Molierówna z upadł. Dopiero w Wojciech Hasi 13 wadziła dorozpoczęcia polsko

aktorka Jadwiga Kukułczanka zapewnili Osieckiejbłyskawiczny

grudnia 1981roku naparyskim lotnisku czekała najego przylot. 1957 roku ruszyła pełnąparąpolska (1957) Wojciech Has,Marek Hłasko i

– w – tam przychodzili znaniaktorzy, reżyserzy, pisarze, muzycy.

akceptację artystycznej Warszawy i

aktorów. Potem były następne

1980 roku w według jejprzekładu i

tam zaraz poPolańskim w Ś

wia cała ekipazostali nazamkniętym Okęciu! Projekt w

1987 roku Hasspotkał Kukułczankę podczas krę‑ reżyserii zaprzyjaźnionego Wojciecha Hasa. towej kariery nie zrobiła, bokogo we Francji, „na

tym i

Niezwykła podróż Baltazara Kobera. Było to – reżyser zmarłdwa lata później.

– pisarka, „egzystencjalistka”, tłumaczka trakcie „karnawału dopro‑ Solidarności” 1995 roku. Wcześniej miałapolitycznego

na

– pierwszy spektakl telewizyjny to był STS - fr

. Najeg Markiem Hłaską.Jego opowiada‑ ancuskiej produkcji filmu pt.

wskazówek (!)obowiązujących T V

P Radiokomitecie lubkimby 1960 roku1960 i wyjechała o scenieAgnieszka Osiecka T us V! A V!

– oglądałyto ówczesne niekoronowana królowa talano w

warszawki. Agniesz‑

Kukułczanka była jej

– 1500 zł).Pro‑

domu Kukuł‑

– ten

potem

na za‑ Osioł T V P minujących warunkami fizycznymi, jakMarek Hłasko czy Wojtek Wiktor Osiecki stale szukając namiastki mądrego i docznie były powody. Natomiast jest faktem, że Agnieszka Osiecka, ta w jemnie sobiezwrócili przed jejśmiercią, została szczelnie zamknię‑ wysyłał jejfundusze, książki i prywatne. Później latami przez ambasadęfrancuską w i i Osieckiej StypendiumForda, lansował doNagrody Kościelskich młodości.Straciłmniał sobieporywy zupełnie głowę, załatwiał w letni Giedroyc, zdeklarowany homoseksualista (z a cjonariusza Jerzego Markuszewskiego, Jarosława Abramowa kiego (swojego przyszłego narzeczonego), Witolda Dąbrowskiego, niu ściągnęładoMaisons mycony z w nie. Pierwszy raz latem 1957 roku, gdy jako 21 stających sięz nym ośrodkiem, magnesemdlapolskichelitartystycznych wydo‑ na lotnisku! Takie były tem w w jakie obiepaniewręczyły Hasowi i nia zaginięcia dwóch pięciolitrowych baniekz nie nakomendę MilicjiObywatelskiej naWilczej celemwyjaśnie‑ W fa produkcji tego filmu nionej ze mnąTereski Kozłowskiej i mu tr A

Jeleńskiego, uruchamiałwszelkie przychylne Osieckiejkontakty przez swoich wpływowych bliskichprzyjaciół, Stempowskiego

Jerzym Giedroyciem, niespodziewanie. wybuchła Pięćdziesięcio‑

ja osobiście mam wyrzuty sumienia,iżostatnija osobiściemamwyrzuty w pobyt

stałym związku z drodze nawinobranie, przywiozła Jerzemu Giedroyciowi prze‑ Polsce! Słowem, Hasi kilka tygodni popowrocie filmowców dokraju Bliska znajomość, a P aryż, obokNowego Jorku i

sejfie Instytutu „Kultury” i sejfie Instytutu „Kultury” ochę popsułem, wysyłając podparyski adres, dozaprzyjaź‑

swoim bagażu! Jaksiędomyśliłem, zostawili jew

Polski maszynopis ZMP P

– wybierała nażyciowych partnerów mężczyzn do‑ R / ZSP L. Agnieszka OsieckaL. w

malarzem Józefem Czapskim, nagleprzypo‑ Andrz

pewnie i – Pawła Rakowskiego R

EA Rakowski mielite bańkiprzewieźć samolo‑ - Laffitte całągrupęz eja Drawicza! L I Cmentarzy Marka Hłaski.Po winobra‑

A listy. Ichkorespondencja, którą wza‑

P Los Angeles, był po1956 roku głów‑

utajniona przez córkę Autorki. Wi‑ gorący romans między Osiecką R L-u!

Rakowskiemu dlaswoich rodzin

opiekuńczego ojca jej przyjaciółki Kukułczanki, sze‑

Paryżu bawiła wielokrot‑

– by ekipiepomogły! -

STS letnia studentka, „olejem jadalnym”, -

Newerlego i klasą!), będący dostałem wezwa‑ : Andrz

– jakimbył

Warszawie

hotelu lub eja Jarec‑

Paryżu

funk‑

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 2 8 5 Rmigiusze Włast‑Matuszak / Agnieszka Osiecka… 2 8 6 nej L jednego z Giedroyc przeżył Osieckąo żeby siękażdy zajął własnym szczęściem, zamiast robićw w ła chęcidoantyreżimowych działań.Unika wątków politycznych sprawie nadajekryptonim „Osa”. Osiecka niemai i Tadeusza Mazowieckiego pełniłfunkcję prezesa Komitetu Radia RN (1953–1976), który niebawem„Zbigniew” został przewodniczącym Francji i tury”, jejkorespondencja z w kiej ujawnili, ogłaszając drukiemichmiłosnąkorespondencję Giedr Frykowski, lubbłyskotliwych intelektualnie i głuchy najejprośby. Osiecka przeżyła również rewizję związaną S skierowane przeciw „Kulturze” bezskutecznie zwerbować jako mu paszport nalat osiem.Jego i Abramowa chania, a infiltrowania i wobec literatów. Każdy, kto chcedokładnie poznać mechanizmy wionej i kliwej historycznie pracy Joanny Siedleckiej,ciekawie (!)przedsta‑ ostre politycznie emocje.Niejest moimcelemstreszczanie wni‑ pisząc doniego jakpoetka dopisarza próbując listownie wzruszyć samego gen. Mieczysława Moczara, hasłowo, iżPoetkę śledzono, podsłuchiwano i niem i nien książkę Joanny Siedleckiejprzeczytać uważnie, ze zrozumie‑

B. P B. Telewizji

swojej twórczości, a 2010 roku). Kryptonim „Osa” Pobyt Osieckiejw Osiecką doda ZSP U óźniej zdesperowana Poetka postanowiła odzyskać paszport, oyc czy Jeremi Przybora. (Cospadkobiercy Przybory i ST

na spokojnie. W (z

Niemiec oraz donosy Andrzeja Drawicza [ R zawartej nastronach książki

wiązku studentów w paszport miaławstrzymany przez siedemlat. Jarosława

A

– 1989–1991] sprawiły,– 1989–1991] iż rozdziałów ważnej książki Joanny Siedleckiejpoświęco‑ CJI - Newerlego potraktowano jeszcze surowiej , pr

pozyskiwania literatów przez tkowo wplątywano w oblemowi niewygodnemu ciągle i

– „pokajanie” Agnieszki Osieckiej

1957 roku w

sama doGiedroycia pisze:

kontekście wątku Osieckiejwspomnę tylko

Giedroyciem i dwa lata. P

TW – zajmowało sięniąkilku oficerów R

Andrzeja Jareckiego próbowano

L), a L), redakcji wrogiej reżimowi „Kul‑ ! S B z B Kryptonim „Liryka”

w

– szef różne operacyjne” „gry akłada jejteczkę, a

magdalenkowym rządzie

kontakty z S

MSW dużo starszych, jak B B

wzywano naprzesłu‑ MSW po lepiej byłoby, TW

nigdy niemia‑

budzącemu w

został jednak dyplomatami „K

– to tytuł

P – zabrano owalski”,

R – Bezpieka

L, powi‑ L, polityce.

Osiec‑ całej pominąć współczesną rolę jejcórki Agaty, ciągledobrze zapowia‑ P ki środowisk twórczychPolski Ludowej, kobiety zaplątanej w programów typu Mamtalent, Tylko muzyka i osobowo wykonywała prekursorską pracę wszystkich późniejszych red. ta jako „Paskudztwo” tem, było chłodno.Współredaktorzy określili Passen‑ „Kultury” następnych odwiedzinw dzenie (1973) i pogodzenia sięz żem został reżyser Wojciech Jesionka, a w (1964) (Frykowski został zamordowany w ro w kiej trwała jeszcze w i Barbara Toruńczyk (córka płk.Henryka Toruńczyka). Gombrowicz w mowała doparyskiej „Kultury”. W Giedroycia. Cała Polska, niebacząc nakonsekwencje, pielgrzy‑ do Stanów i Rakowskiego, późniejszego premiera nielem Passentem, bliskimprzyjacielem towarzysza Mieczysława się nadziesięćlat z Być może ten cały ła w torbę z Przy usiłującymuciecz łódzkieg z i Polskiego Radia.Wylansowała wielepóźniejszych gwiazd estrady że chłopakowi przed poborem doL

filmu. Studio wyemitowałofilmu. Studio ponad 500 piosenek Hłasko mieszkali nawet w R aresztowaniem w

Hollywood przez bandęMansonaw 1965 roku pojawił się18 L, chcącejnormalnieżyć i L, W Poetka przez wielelat prowadziła Radiowe StudioPiosenki W

Zygmunt HertzdoCzesława Miłosza. dniu aresztowania. U

1989 mojej próbie opisania życia Poetki, znaczącej przedstawiciel- 1967 roku poodzyskaniu paszportu Osiecka mogłapojechać

kilkuset tysiącami dolarów, z o prywaciarza milionera, ojca Wojciecha Frykowskiego.

roku. Po rozwodzie Poetki z

w

drodze powrotnej w wychowywanie jedynego dziecka

P R wieloletni cyrkwpłynąłnajejdecyzję związania

filarem reżimowego tygodnika „Polityka” Da‑ L i L 1962 roku swojego teścia JanaFrykowskiego

1971 roku, a . Z

długi związek z

P

panią Passentową było sztywno R

Paryżu, w

L starym FrykowskimL znalezionobowiem - Osieckiej szukano dokumentów i

letni AdamMichnik(kto spowodował, Maisons

dającej żyć wszystkim innym, chciałem

pewnie skończyła siędopie‑

1962 roku W

1975 roku, poślubiez 1968 roku nareszcie spotkać -

Laffitte. InwigilacjaOsiec‑ których większość wyparowa‑ P

P Danielem Passentem, uro‑

danopas

Wojciechem Frykowskim R 1969 roku) jejdrugimmę‑

L. L. później nastąpiła epoka

rezydencji Polańskiego

– Stefan Kisielewski,

pochodnych. zport?), 1967

– Agaty. Podczas

– Osiecka jedno‑

– pisał

Passen‑

dewiz.

realia

–

–

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 2 8 7 Rmigiusze Włast‑Matuszak / Agnieszka Osiecka… 2 8 8 będę tr ne pieniądze redagowało tomiska butów w tem moralnym żynę i senta, o dającej siędziennikarki telewizyjnej lat 42,i Zawarte są tam biogramy biograficzny w woli kim w go czasu: czytanie… zostać wytypowany na studia w Uniwersytet Leningradzki, od 1920roku działającego w w mnieć i miałego powodu Osiecka jest nieobecna. kohol, fotografia ambasador w dziennikarz, publicysta, dyplomata, żonaty, Marta Orawińska… „Guardian”, „DailyTelegraph”. U felietonista, tłumacz, satyryk, ur. 1938 r. w podróże… Hobby: alkohol. naście książek w ka „The World Pap.” Boston 1990 –licznepublikacje w Daniel tygodnika „Polityka” od 1958 roku Jak wiemy, były to typowe zajęcia obywateli SA

P e domu, opowiadając ćwierćprawdy, banałyi Państwowe „moczarowskie” wydawnictwo Interpress za społecz‑ Agnieszka Osiecka z Kończąc opisroli DanielaPassenta w Kto jest kimw Kto jest kimw dycji z R

– przez wybranych przedstawicieli elit L. Był siostrzeńcemL. gen. Jakuba Prawina, komunisty, 1962–1963, Uniwersytet Harvard 1979–1980.

red. Passent, wyciągnięty z (jw.), drobna zmianato: córka, pasierb.Red. miesięczni-

Polsce, wyd. 1989, – dlatego muszę zareagować.

wał. Chciałemteż zmarginalizować postać red. DanielaPas‑ wyjaśnić, iżred.wyjaśnić, Passent niebył zwykłym dziennikarzem

którym praktycznie zapomniano, ale„ktoś” nacisnąłsprę‑

w iosny 1989 roku czytamy: . Po 1989 roku ukazały się trzy edycje (wcześniej jedna).

Republice Chile1997–2001, sposób spędzania wolne- T

P V . W

Polsce edycja Polsce edycja R N i N L. L.

ostatniej, czwartej edycji Kto jest kimze zrozu‑ T Sposób spędzania wolnego czasu: narty, tenis. V

dużą dozą autoironii napisaław: P . Znienack Sposób spędzania wolnegoczasu: miłość, napisane z U W W ZS

wydaniu z

–

I III R 1956–60, Uniwersytet Princeton Z V, S S

, I Kto jest kim w – . W szafy, stał sięgwiazdą i R PAI a, nieproszony, nachodzimnie zastępca red. nacz. S nterpress, 1993 rok: Passent,

, w a Passent, Daniel, dziennikarz,

, czasie WielkiejCzystki resort łasnej nieprzymuszonej

2001 rok: Passent, Daniel, p

1993 roku (jw.) życiu Poetki, muszę wspo‑ otem w P

S R tanisławowie…. Studia L, a L, P

w R

L.

wlewa miwodę do

tym postanowieniu p

P

otem U olsce SA Hmm ? !

Wydał kilka‑ I – „NYT” USA, USA, „NYT” II Redaktor Hobby: al- informator

Kto jest R

– autoryte‑ kto mógł P . I

t ak przez swoje wybiórcze kwerendy archiwalne spaliłtemat. powierzchownej pracy FilipaGańczaka, uznając,iżmłodyautor po‑ mentu Figuruje ont Teczka DanielaPassenta nosisygnaturę czynają sięod 19września 1961roku stępuje w czytać fotokopie dokumentów, zdjęcia itd. Redaktor Passent wy‑ Forda, przytacza zeznania i w zamieszkały nastałe w cy w go. Ichrezultaty znajdujemy w wał obowiązkowe rozmowy z paszport (rok 1962to apogeum zimnejwojny), red. Passent odby‑ u W matycznych, wywiadowczych i nie Zachodnim). Była to jednaz objął dowództwo Polskiej MisjiWojskowej w ków żyjących naterenie s tow. Osiecka. Gdyzaczął siąpić deszcz, wstali i co było, niebędzie,…to było, niewszędzie… zowaną rymowankę: ciła, a przyszła starsza kobieta w dzień lata ny z Władysławowa. Ω w Bałtyk, kilka osóbnaplaży. Z tymże Słońceprzez tytułem. chmury, zimny wiatr, lodowaty, siny domkiem letniskowym. Spędziłemw trzelany jakokoło 111tys. polskichkomunistów i

wuja i

kontekście inwigilowania Zygmunta Kałużyńskiego i płaszczu przywitał kąpielowym, sięi 1950 W Będąc typowanym dootrzymania stypendium w

Gdyni doDębek.Chcielisiępochwalić nowo zbudowanym Jeżowa niezaliczył go doPolaków, dziękitemu niezostał roz‑

matni bezpieki wydanej w sierpniu 1996roku zostałem przez znajomych przywiezio‑

potem, gdy usiadła,zaśpiewała jemu, plaży, nam,improwi‑ MSW

roku został odwołany. DanielPassent przebywał w ciotki od1945do1950 roku. Wrócił, mającjuż13lat.

– ilustrację wyciętą z dokumentach jako . Pr eż w awicowi recenzenci niezostawili suchejnitkina

wykazie sygnatur innych wydziałów Student mniezostawił, serce mirozkrwawił…

Niemczech ZS

kostiumie i

R donosy DanielaPassenta. Można prze‑ S

tyłu odstrony rzeki przyszedł osiłek . W

KP oficerami

politycznych w

książce FilipaGańczaka pt. Filmow-

filmu Tadeusza Konwickiego pod 2011 roku. Autor –„k najważniejszych placówek dyplo‑

stopniu generała w

– znającyrealia ontakt poufny”. Informacje za‑

– Passent mawówczas 23

Dębkach autentyczny ostatni rozpinanym swetrze, coś nu‑

usiadł opodal,pochwili AIP S

B i B poszli brzegiem w N, 002082/15 N,

– to był refren. To była wywiadu wojskowe‑wywiadu

Niemczech (w

Europie Zachodniej.

– młodystudent

zwykłych Pola‑ P

USA R

1945 roku L z L

II Aleksandra Depart i gazet, 1/

dostając

CD Berlinie

stronę Berli‑ /2.

a‑ lata.

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 2 8 9 Jeśli zgodzimy się, że prawdą jest maga się naszej uwagi nie po to, aby to, co powiedziano już lata temu – ją skupić, lecz aby ją rozproszyć”, jak a co wtedy było jeszcze raczej napisał o telewizji kiedyś znany pisarz proroctwem niż stwierdzeniem Saul Bellow (w czasach, gdy widocznie faktu – że żyjemy dzisiaj wszyscy można było jeszcze myśleć, że pisarze w jednej globalnej wiosce (przy i czytelnicy ważniejsi są od spikerów Marcin Pieczyrak Marcin czym słowo „wszyscy” dotyczy i telewidzów, a przynajmniej że ich tylko tych spośród mieszkańców zdanie jest ważniejsze, więcej znaczy, ziemi, których… to dotyczy – bo więcej waży). inni po prostu „nie liczą się”), to powiedzmy też, że dzisiaj *** „powsinogi” stanowią coraz Ujrzałem to wszystko i zacząłem się większy odsetek mieszkańców tej śmiać. Wbrew pozorom temu, kto to naszej wioski. Łazi taki powsinoga napisał, nie było wcale aż tak weso‑ z kąta w kąt i… fajnie mu się łazi. ło. Søren Kierkegaard, bo to on jest Bo przecież jest fajnie, koniec autorem tych słów, pisał to oczywi‑ końców, w naszej wiosce. ście ironicznie. Mógł on jednak mimo wszystko się śmiać, bo go na to zwy‑ Bez słowa „fajnie” – którego znacze‑ czajnie i jak najbardziej po ludzku było nie jest tym fajniejsze, im bardziej nie‑ stać. Dzięki majątkowi, który wcześniej jasne: po prostu fajnie znaczy fajnie, zgromadził jego ojciec, a którego na‑ i już, nie ma co filozofować – trudno leżna część stała się następnie kapita‑ byłoby opisać rzeczywiste aspiracje łem życiowym „Sokratesa z Kopenha‑ duchowo-kulturalne wielu tubylców gi”, mógł Kierkegaard bez specjalnego naszej dzisiejszej globalnej wioski (któ‑ oglądania się na przyziemne sprawy, rych jednak nie wolno, rzecz jasna, związane z potrzebami codzienny‑ nazywać globalnymi wsiokami – bo się mi i chlebem powszednim, skupić się obrażą!). Bez słowa „fajnie” trudno na tym, co uznał za najważniejsze, byłoby odpowiednio pojąć rację bytu a o czym tak pisał w swoim Dzienniku: rozrywki, bez której przecież na pewno Chodzi o zrozumienie swojego celu, by nie byłoby tak fajnie. Nie byłoby tak dostrzec, czym w istocie jest to, co Bóg fajnie, gdyby nie rozrywka, która „do‑ chce, abym czynił; chodzi o znalezie- O fajnym byciu powsi- nogów

– i dpola sokratesie, pascalu i kierkegaardzie nich – przykLadowo MrcinP a ieczyrak / O fajnym byciu powsinogów… 2 9 2 się „wszystkim” głupstwach. A siebie, zamiast tego spędzając czas na nich najważniejsze, nieszukają samych stać tracą nato, aby tylko przeżyć z i Nie chodziwięco jeszcze), nadal„nieżyją naprawdę”. wydać sięśmieszne żeby miećco dogarnka włożyć czas muszą tylko gonić za groszem, chodzi tujednako ważne, w samej sobie,że nato, co naprawdę codzienność ludzka, która wiło, że zaczął sięśmiać,była cała ta chciałbym żyći mnie, […]o nie prawdy, która byłaby prawdądla tecę aby śpieszyć namorze luboblegaćfor- z żyć, gdyby umiałprzebywać w fajnie imsiężyje. może sięwydawać, że żyją dobrze ironicznie chociaż śmiaćsięz na to zwyczajnie i wreszcie mieć czas dlasiebie,boich tego rodzaju zmartwień, gdy mogą na dzień,leczo środków dożycia (albonawet i że ci,którzy mającwystarczająco dużo to przecież w

biednych, którzy nieraz całe życie przyjemnością, nieopuszczałby go, Człowiek mającydosyć mienia, aby Tym, co ujrzał Kierkegaard i

– nadalniezajmują siętym,co dla – napisałwcześniej Pascal (nawia‑

ogóle niezwraca uwagi. Nie – że żyjącym w

znalezienie idei,dlaktórej

żadnym sensieniemoże

śmieszne może być to

umierać tych, którzy wolni od – tak skupiona jest na

tych nieszczęśliwych bardzo poludzku

to, że niektórzy cały tego można tylko

– leczo .

ten sposób

– gdy staje

to, że tak‑

co spra‑

domu dnia – bo więcej

– bo

– zostać u wać to potem nawłasny koszt (chociaż do końca niewiadomo, co i u tu widzenia! stać mienia, aby żyć” i dlatego, że nieumiez sta; poszukuje rozmów i wać sięze słowami i chodzi tak konkretnie”, zamiast próbo‑ w Zamiast pisaćwciąż o cież można by zużyć napewno lepiej. czas, lecz także pieniądze, które prze‑ że pomyleniec, marnujenietylko swój rozsądne” li inaczej, gdy tymczasem oniz na tych, którzy najwidoczniejwybra‑ perspektywy mógłsięśmiać,patrząc na pewno uczynił to dlasiebie.I różnie można rozumieć przyjemność), rać, czy uczynił to dlaprzyjemności (bo nie dozniesieniaruszyć sięz mii, to dlatego, iżwydawałoby musię ści. przy tej okazji anisłowem o niej Kierkegaard, Pascal niewspomniał szych czasów). Inaczej jednakniżpóź‑ skrótowa wersja przetrwała dona‑ dobrze, że także ta wcześniejsza, mniej ziemskie miasto lubprzywieźć pieprzu ; sał Pascal więcej:aby zobaczyć cudzo- zamiast: aby spieszyć namorze, napi‑ sem mówiąc, we wcześniejszej wersji lei

siebie”. I dodatku w

Kierkegaard, który miał„dosyć – którzy wiedliżycie „dużo bardziej Jeśli kupuje tak drogoszarżę w

– nietylko z

siebie

– moglisięśmiaćz chociaż można by sięspie‑

– zdecydował się„zostać

taki sposób,że „w .

finansowego punk‑

którego było nato

myślami i

tym samym, i przyjemnością

zabaw jeno

jak i śmieszno‑

niego:

druko‑ ko‑

sumie mia- o z

tej co

ar-

to dusza w Rozrywka jako niby rywka jako przyjemność, nienatemat. rej człowiek może sięzapomnieć. Rozrywka jako przyjemność, przy któ‑ ka konkurencji słusznie zdobyłaby rozryw‑ nieważnych, pierwsze miejscew niejszą rzecz spośród wszystkich rzeczy gdyby zrobić dziśkonkurs nanajważ‑ Można obstawiać niemalw *** potrafi sięśmiaćnietylko z naprawdę niejest śmieszne. Człowiek trafi śmiaćsię takżewtedy, gdy nic tak tak to jużbywa w tak śmieszne, raczej przeciwnie. Ale żadnej ze stron, niebyło naprawdę aż nowić gdyby sięnadtympoważniej zasta‑ sam też był „śmieszny”. Tymczasem rzał to wszystko, zaczął sięśmiać,on życia sprawił, że Kierkegaard, gdy uj‑ miast więcej podróży docudzoziemskich tek, a wieźć pieprzu”) i łożyć biznes(„przy‑ jakiśdochodowy niejedno cudzoziemskie miasto lubza‑ zysku!), mógłza te pieniądze zobaczyć nie przynosiło to żadnego finansowego trudno żyć. Rozrywka jako niepoważne go niejest potrzebne, alebez czego coś, co człowiekowi niby donicze‑ jakby była nawagarach. Rozrywka jako

Tak więc dlatych, których sposób – przynajmniej w

– i wtedy stać by go było najeszcze – może nicw

człowieku może siępoczuć, fajnie by musiężyło.

pomnożyć swój mają‑

życiu: człowiek po‑ -

świat, w

tej sytuacji, dla „naszym świecie”.

radości. ciemno, że

którym

tej Roz‑

– trwalibyśmy w bie i jest największa z sał Pascal, autor Myśli w wiosce spojrzeć nażycie w to wygląda napierwszy rzut oka, gdy rywkowych czasach. Przynajmniej tak ważną trucizną…Żyjemy w rz lekarstwo, które stosowane w kiem zaradczym nanieszczęścia naszej ka jest tylko prowizorycznym środ‑ szczęśliwszymi. Bo nawet jeślirozryw‑ i wy szych czasów jest przemysł rozrywko‑ najnowszych czasów. Dziełemnajnow‑ rozrywki napewno niejest dziełem w wyraził to słowami, mniejsza o wiedziano, a Pascal. Może zresztą i wiamy pocieszyć, kiedysięnadniązastana- doli, tak nędznej,iżnicniezdoła nas nieszczęściu naszej słabeji sta, zasadzająca sięnaprzyrodzonym czyny” wszystkim jaka jest „racja jejprzy‑ nie ku śmierci . rywka bawi nasi sięz sposobu wyrwania pchnęłaby nasdoszukania trwalszego głównie przeszkadza nammyśleć o

e może jednakokazać siębardzo po‑ naszych niedolach,to rozrywka każdym razie odkrycie wartości Jedyna rzecz, która naspociesza Więc czym jest rozrywka, a

pomysł, że może onuczynić ludzi gubi nasniepostrzeżenie. Inaczej

– a – to wiedziałjużwiekitemu – że jest tu bardzo rozrywkowo.

jest ona

Pascal jedynietak celnie

nudzie, a

naszych niedoli;ona wiedzie niepostrzeże‑

bardzo oczywi- naszej (?)globalnej

wcześniej o – a

niej. Ale ta nudapo‑

wszelako to

śmiertelnej bardzo roz‑

przede nadmia‑

to roz‑

– – pi‑ tym

so‑

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 2 93 MrcinP a ieczyrak / O fajnym byciu powsinogów… 2 9 4 Zabawić się na śmierć jak choćby Neil Postman, autor książki niej myślący teoretycy rozrywki, tacy błażliwości pewnej mimowszystko łaskawej po‑ zamiast normalnie bo rzadko, alejednak,dziwacy, którzy tów. Poważnie! się śmiać dzisiaj, właściwe miejscekogoś, kto chciałby jeszcze mniejichwidać.Wydaje się,że skim jest jeszcze mniej.A niepotrzebnymi myślami. nikt nie zawraca sobie głowy żadnymi w ni, lecz także ich publiczność którą tworzą nie tylko liczni showma‑ z znaczącą mniejszość w książki), stanowią dziś w dominujący w postpascalowski ton na pewno nie jest tym, żeby „zabawić się na śmierć”, taki uszczęśliwianie w szeć mniej optymistyczne głosy, że takie z cie „słabej i słów słyszalny jest wystarczająco wy‑ często i jest fajnie, zaczynają za dużo myśleć zić ponaszej wioscei

w o niej

m gromną liczbą praktyków rozrywki, Zdarzają sięjednakwciąż, rzadko, Ironistów w Bo chociaż także i ż sposóbtrwalszego wyrwaniasię

ogóle wydziwiać. Nazywa sięich iliony. W

– jeszcze więcejrozrywki!

– pogardliwie, choćniebez gdy ujrzał to wszystko, zacząć

śmiertelnej doli”, jest prze‑ , jest chyba w

– „filozofami”(gdzie cudzy‑

t

ym tłumie najwidoczniej n

stylu kierkegaardow‑ aszej wiosce. Odważ‑

i stocie polegać ma na

– jakwszyscy!

d

cieszyć się,że zisiaj można sły‑ (i

p

domu waria‑

c orównaniu s zytelnicy tej umie mało

przynajmniej

– idąca

– ła‑ w ten świat (poważnie!) kulturalnym dzą w co kiedyś ległou wiek próby praktykowania dzisiajtego, tyka życia w jednak lozofia”. Filozofia tak w kiem wykpiwać i nie sąjednaknatyległupi,żeby cał‑ nie rezygnując z rywkowego świata, w Kierownicy i *** będą natrętni i wydziwiają raźnie). I tylko odpowagi, lecztakże odryzyka! fajniejsza rozrywka to uwolnienie nie wioska w śleniem napoważnie. Nasza globalna resowany prawdziwie ryzykownym my‑ żyć klient, którego niewolno lekcewa‑ wzorowy tutejszy, czyli najważniejszy ga w zykownego myślenia napoważnie. z przyjrzeć sięuważnie) i ko cenny zabytek minionych czasów traktowana źle kiedyś „dobra marka”, niejest więc i pryncypialnie było kiedyś. Dlatego nieodrzucają oni

wcześniejszej kultury. Równocześnie góry za głupiąstratę czasu jakiekol‑ ariatów zamykać. A Bo przecież przeciętny powsino‑

– najczęściej wcale niejest zainte‑

naszej globalnejwiosce

drogę normalnym ludziom.

– co pokazuje naco dzieńprak‑

nie trzeba ichnawet w

końcu rozrywką stoi, a

– dziwacy! Niech tylko nie

naszej wiosce (jeśli tylkonaszej wiosce(jeśli animatorzy bardzo roz‑

kategorycznie słowa „fi‑ na co dzieńniewcho‑ – jako mimowszyst‑

ambicji, by nazywać

negować wszystko, co podstaw filozofii

niech sobie

którym żyjemy – uznajesię

og óle, czyli jako

– jako

domu naj‑

– ry‑

–

– i fajnie mubyło być jejuczestnikiem dzie kultura w kulturę machęć.Niechto jednakbę‑ K! kto i wiosce i powsinogą, który łaziponaszej (i i potrzeba murozrywki i i ba najbar A nych wypraw w sca aniwychodzić dokądkolwiek będą musieliw domu. Żeby „dojśćdomądrości”, nie fię w będzie ichżyczenie, dostaną filozo‑ na tytakże z najmniej odczasu doczasu, żeby być mogą miećakurat takie życzenie, przy‑ gotowi sązadowolić także tych, którzy niczego, co imniemiłe.W nie zmuszają swoich poddanych do mu trzeba i tego, co było kiedyś lozofia” lekceważąc otwarcie samego słowa „fi‑ mu naprawdę potrzeba). Dlatego nie zdaje, wiedząnajlepiej,czego Każde‑ rozrywkowego świata (którzy, jaksię torzy naszego możliwie jaknajbardziej

użytkownikiem. pójść gdzieś dalej. w bezpieczeństwa równocześnie. Takiej nazwać to filozofią. Jeślitylko takie

powsinodze właśnietego potrze‑

– więci I Bo powsinoga to w

ogóle. Żeby nieprzestał być sobą – to przecież Każdy przez duże o

formie gotowej t o właśnie, by dostał on to, czego

– szczególnie gdy dotyczy ono ani muw dziej

– dbająkierownicy i do kultury maprawo, i

„większą mądrością”

sam raz dlaniego, żeby – poczucia nieważkości

ogóle ruszać sięz nieznane.

głowie wybrać się

– równocześnie

– z

końcu niebyle

takiej kultury,

dostawą do

ten sposób

anima‑

– żad‑

miej‑ jego)

na –

– z być dobrzy. Może i tego to uczynili, że byli źlii tylko pomóc),może jednak niedla‑ (a dla ewentualnych jego naśladowców. nych ludzi lepszymi, a z mi mądrość”. Sokrates jako pierwszy sami siebiemoglinazywać „miłujący‑ dziwaków (i tylko prywatną sprawą jakichśkilku Jednak odczasów Sokratesa oderwani odświata normalnych ludzi). którzy również często sąjakby całkiem siaj ichpóźnymi wnukami sąciuczeni, swoją naukąświata niewidzieli(dzi‑ którzy nadobrąsprawę jakby poza sens wystarczającą nauczkąi i przed sądem,został Sokrates skazany jako lepsi i sprawę publiczną przyczyną o sprawą myślicieli, zajętych pytaniem (a stanowić lepszymi i w o normalnym ludziom!Uczynił z

stracony. Cozapewne miałobyć także

filozofów naprawdę wszedł w oskarżenia publicznego postawiony

początek świata i sobie mówił, chciałimtylko pomóc

tym, aby onisamitego chcieli:być jeszcze bardziej mądrzy!), alenie którym on Ci, którzy pozbyli sięSokratesa Jak to sięskończyło, wiadomo Filozofia początkowo była prywatną

– czyli pierwszych naukowców, – lepsze i

– w

mądrzejszymi. Żeby potem, – filozofia przestała być już

mądrzejsi obywatele, umieli

często odludków), którzy

– jaksammówił warunkach demokratycz‑

mądrzejsze prawa.

dokładnie, jaksam

– bochciałuczynić

chcieli być dobrzy w

ogóle o

ostrzeżeniem

nie chcieli

– i

jego – chciał

filozofii

drogę za jego

–

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 2 9 5 MrcinP a ieczyrak / O fajnym byciu powsinogów… 2 9 6 wie, którzy kach demokratycznych”, cifilozofo‑ To się przecież musiałoskończyć źle się za mądrych, robił z którzy we własnym mniemaniumieli publicznie! Publicznie udało. Aleonmiałw wtedy nad nimidyskretnie i coś takiego. A „wyjśćpierw z Byłem głupi!Ktoś taki musiałby naj‑ mu się,że niebłądzi,czyli poprostu: błądził tam, gdzie wcześniej wydawało by zacząć odtego, że przyznałby się,iż wiedzą. Innymi słowy, każdy musiał‑ gdzie wcześniej wydawało imsię,że musieliby uznaćswoją niewiedzę tam, spodobało imsięto, w wiosce chcąsłyszeć, zapewnia im póź‑ zwykłe, aleliczne powsinogi w chętniej słuchane.Usłyszenie tego, co uważnie wsłuchują się w powszechne nować mniemaniatyleż błędne,co o najwidoczniej dobrze odrobili lekcję zywa się„filozofami” w uznaniem (bosątacy! nie mówi dla niego. kach! ści) dojść,a mielib

Sokratesie. Zamiast tropić i to oczywiście niełatwa rzecz, zrobić Gdyby jeszcze Sokrates pracował Dzisiaj, gdy też żyjemy „w

– prowadząc rozmowy z y niby dotej dobroci (i

– kto wie

– cieszą siępowszechnym

– jaksięo mianowicie: że najpierw

– jakto czynił Sokrates

siebie”, żeby pójśćdalej.

– może by musię

zwyczaju robić to

bez świadków,

nich powszech‑

– przy świad‑ – i

nich głupków!

jaki sposób cudzysłowie),

to, co… naj‑ ich niena‑

warun‑

mądro‑ kwestio‑

tymi, naszej

– – mógł dziękitemu o kiem”, żeby każdy poczciwy powsinoga tylko, że wyrażą to „mądrzejszym języ‑ śleć jeszcze lepiej. niejsze uznaniei cem Ja was,obywatele, kocham całym ser- *** Na tympolega cały dowcip tej filozofii. tu i chodzić. Bomądrość i dojść, nietrzeba wcale nigdzie daleko niejszym powsinogom w jako filozofów, opowiadając co ambit‑ ale posłuchambogaraczej aniżeli was i właśnie tkwicała tajemnica tej prawdy rzeczy. I nego), że mądrość i i sce (za przyzwoleniem kierowników i (życiowo) filozofowie mogliby dalej inaczej by go zabito tak całkiem napoważnie. Zamiast tego pewnie nieskazał, przynajmniej nie wariata. Naśmierć jednaknikt by go to jako ten sławny Sokrates, leczincogni‑ siejszych czasach raz jeszcze, alenie procesu Sokrates (według Platona)

bez przeszkód rozsławiać swoje imię mądrości: bez przesady z animatorów tutejszego życia kultural‑

– uznany by został najpewniej za Sokrates, gdyby pojawił sięw Kto chce,może sięśmiać. Gdy tymczasem mądrzejsi odniego – A – Poważnie?

teraz.

– mówił ponoćpodczas swojego

po corazu od poważnie! I

że aby domądrości i

szacunek

sobie samym my‑ prawda to łatwe – śmiechem.

prawda to nasze

naszej wio‑

– wystarczy tą powagą!

prawdy

dzi‑ w

tym – je, a że ktoś nie jest tym,za kogo siępoda‑ groźby karalne były! I grubo przesadził: toż to ewidentnie stawia. ści najmniejdba,a go poniewierał, że o naprawdę, a przekonania, że onniemadzielności i dam muodejść,alegobędępytał i swoje! łazić porynku i ło tylko o byłry przecież całkiem fajny), chodzi‑ nie burzyć porządku społecznego, któ‑ powsinogi mieliwtedy namyśli (żeby postawili, a nego Aten, którzy go przed sądem ty niedbasz i dę, i cej, a o i wielkiego i obywatelem będącAten, miasta tak wiąc, jakto że zwykle, ty, mężu zacny, każdemu, kogo tylko spotkam, mó- i runk i im spokój. A gadaniem. Tylko tyle:chcieli,żeby dał

badał, i mówił, że dba,jagoniepuszczę i siły, niewstydzisz siędbaći was pobudzać, i póki mitchu starczy, pókisił, bezwa-

pieniądze, abyś miałichjaknajwię- No, z I A

jeżeliby mikto z

owo nieprzestanę filozofować tylko tak mówi? Przecież każdy o im, kierownikom życia kultural‑

o

duszę, żeby była jaknajlepsza,

sławę, o

tym poniewieraniem to już

przekonywał, i

to, żeby Sokrates przestał

tak sławnegoz

którzy przecież i

on nie,uparłsię

tylko tak mówi, to będę nie troszczysz sięo

męczyć ludziswoim

cześć, o

pokazywać drogę

rzeczy lichsze wyżej

was zaprzeczał najwyższe warto-

to za co

jeśli dojdędo

rozum i

mądrości

zwykłe troszczyć

– i

– za to,

dalej praw- to?

nie stych by było! A ewidentne naruszenie dóbrosobi‑ obietnic wyborczych. Toż to przecież cę za to tylko, że ten… niedotrzymał byłby poniewierać każdego jako kłam‑ mat. Gdyby Sokrates żył dzisiaj,gotów chyba najbardziej naswój własny te‑ rowników i zostali za wystarczająco legalnych kie‑ czy nie?! w boga wierzyć aninawet w zahacza. Boniekażdy musiw cze z najlepsza, wyjeżdża, i wierzy. ma znaczenia, boi człowiek: że wszyscy kłamią,aleto nie to przecież dzisiajwiekażdy normalny jest, aletakże poprostu śmieszne. Bo ma prawo dowolności słowa, a z o i mogłoby być zupełnie normalnym dzieć: upierdliwiec! Słowo to bowiem stępny sięznalazł no… ten temat, mamy tolerancję w każdy maprawo dowłasnejprawdy na co za ważniejsze dlasiebieuważa – przecież, takie gadanie to o rantuje światopoglądową neutralność

nawet kulturalnym wyrażeniem

tych, którzy jużwcześniej uznani

ile tylko użyte zostałoby przez kogoś ogóle. I Co za gość! I Tak, właśnietak można by powie‑ Kierkegaard zresztą nielepszy. Na‑

co ontutaj z

jakimś bogiem!

wreszcie, co mudotego, kto animatorów kultury. Jaksię

– dałby lepiejnaluz,

to nietylko karalne duszą, żeby była jak

– upierdliwiec!

tak nikt nikomu nie

– prawo gwa‑

na dodatek jesz‑

duszę

paragraf

tego jego

końcu

już

– tak

–

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 2 97 MrcinP a ieczyrak / O fajnym byciu powsinogów… 2 9 8 kłopoty. zadaniem będzie:wszędzie spiętrzać nowiłem bezinteresownie, że moim wszystko wszystkim ułatwili, posta- w więc z mankamentu, że siętrudnościw dotychczas jeszcze niezauważono tego wówczas pozostanie jużtylko, chociaż wielka, że stanie łatwa; sięnazbyt wicie, że owa łatwośćstanie siętak jedno niebezpieczeństwo, to miano- lżejszym, wtedy może siępojawićtylko by całe życiewewszystkim uczynić niejsze co, alekto mówi. się zatem, że czasem niejest najważ‑ jednoznacznie niekulturalne. Okazuje awansowała kulturowo) uchodziłoza ka jeszcze go tak niespodziewanie nie które wcześniej (gdy owa kierownicz‑ śnie co wybranego papieża słowem, inna kierowniczka kultury nazwała wła‑ go czasu jedenkierownik kultury, gdy obraźliwe, jakwytłumaczyłto swe‑ jedynie wyrażoną opinię,a dziej dosadnesłowa uchodzićmogąza bowiem jużokazało, nawet dużo bar‑ położeniem, z moimtragicznympaczy wywołanej w nie podjąłem,niczego niezrobiłem,że Zdałem sobiesprawę,że niczego się I jej potrzeby le niezauważy, że sięniedostrzeże

wyciągnął z

stosunku dotychwszystkich, którzy żaden sposóbnieulżyłemludzkości, Jeśli siębowiem wszyscy jednoczą, Wracając jednakdoKierkegaarda…

wielkiej miłościdonieji

– napisałKierkegaard.

tego osobiste wnioski:

pobudek czystego serca,

nie słowa

z

roz- ogó- sne pieniądze robił Bo przynajmniej całą tę robotę za wła‑ ker Alei złośliwy! lżejszym żeby całe życie we wszystkim czynić kły awanturnik i rzeczy sta jeden!Niby filozof, alew szkodnictwo. za swoje krytykanctwo, jeśliniewręcz wał dlasiebie…państwową pensję! sądem, jeszcze bezczelnie zapropono‑ Platona), zamiast sięukorzyć przed cjusz!) nie za swoje, leczza tatusiowe (utra‑ jak Sokrates i przyłączyć siędowspólnego dzieła końmi odniesiezwycięstwo w nejon: o cać? wolną głowę, żeby wasmógłnawra- giemu, zasłużonemu, który musi mieć nia, a steście. Taki niepotrzebuje utrzyma- steście szczęśliwi, a Bo dziękiniemuzdaje sięwam,że je- I z telowi dawaćhonorowy wikt w Ateńczycy, jakto, żeby takiemu obywa- dział: Niemanicodpowiedniejszego, zamiast kary śmierci. I zaproponować dlasiebieinnąkarę sędziów, gdy muprzyszło samemu

robić kłopotypostępowi. jakby tego było mało, dodał jeszcze: was nakoniu, parąalboczterema Tak sobiewymyślił A

cóż odpowiada człowiekowi ubo- – miałspytać Sokrates swoich ja potrzebuję. Jeżeli więcmam

– można powiedzieć – podczas gdy Sokrates (według

wiele więcej, niżjeśliktóryś – onpostanowił utrudniać

– to trzeba muprzyznać.

prowokator. Zamiast

tak nietak bezczelny

– choćwłaściwieto dzięki mnie

–

sam odpowie‑ sabot Troublema-

– zwy‑

gruncie aży‑

Olimpii.

– je- Pryta-

–

–

środka łatwe. To właściwiesalto mortale do „wszyscy” tak mówią. może miećprzecież racji, boprzecież wić jednym głosem zwłaszcza gdy ta większość zacznie mó‑ bec większości i jeden (!)może tylko stracić wygrać. Bonatymprzecież każdy grali najwięcej,boniemogliprzecież Poznaj samego siebie! *** Ludzie! tu mówi, żeby mujeszcze za to płacić! fajnie li kłopoty”. Bojakniby miałoby być człowieka,li” albo„wszędzie spiętrza‑ najchętniej by tylko albo„poniewiera‑ naprawdę pomóc,ułatwić cokolwiek, dy! I takiego kierownictwa i ich to, że ludziemoże wcale niechcą mówią. I brą stronę ichkierują,boprawdę im że tacy sądlaludzidobrzy, bow krates, i wstania przyczynili sięoniobaj:i oto portret filozofa, do którego po‑ w należytą, to proponuję:honorowy wikt po sprawiedliwościproponować karę gę, która mago doprowadzić dopo‑ to napewno ja?Decydując się nadro‑ zaczyna patrzeć z

Prytanejon. Poznawanie samego siebienie jest Sam nicnierobi, a

takich filozofów, którzy zamiast

– im

– gdy człowiek samnasiebie

Kierkegaard. Wydawało imsię,

jakby w

– z

takimi filozofami! A

w

ogóle nieobchodziło podejrzliwością: czy

oczach większości,

– że ten jedennie

innych poucza

– natymprze‑ takiej praw‑

– wo‑

do‑

So‑

ten

– przez ciemny lasniepewności i samego siebie,człowiek musiprzejść drodze. szej rozpaczy. Można zwariować natej droga i nia, samotności,a szedł bezdrożach: tędy nikt przed nimnie może zauważyć, że właściwieidziepo znania samego siebie,człowiek szybko kłopotów. I właśnie robi: zaczyna odsiebiei i zacząć odsiebiei leży. Owóż porządekmyśli jest ten, aby potrafi fajnie żyć. I Powsinoga dajesobieradę świetnie nie umiedaćsobierady samze sobą. A i cie korzystać z chce zwariować i ga w swego celu.I napisał Pascal. przynajmniej w w i do myślenia, to cała jegogodność unikać. go”. Takich głupichi na drodze dojakiegoś „siebiesame‑ namawia go głupi:żeby zatracić się że napewno niefajne jest to, doczego

nie robi samsobieniepotrzebnych swego celu. cały obowiązek to myśleć, jaksięna-

głupi jest dlaniego właśnieten, kto naszej wiosce,żyje jak„wszyscy” Nic zatem dziwnego, że powsino‑ Ale przecież tutejszy powsinoga to Człowiek stworzony wyraźnie jest

naszej wiosce,który przecież nie – boto jest przecież tylko jego

nikogo innego. Chcącdojśćdo

oczywiście niejest głupi przecież dajesobieradę,

rozrywek, jakichpełno Cała zaś jegozasługa

swojej własnejocenie.

który umienależy‑ od swego Stwórcy,

często najczarniej‑ wie ażza dobrze,

ich gadania lepiej

wątpie‑

od

–

– –

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 2 9 9 MrcinP a ieczyrak / O fajnym byciu powsinogów… 3 0 0 akurat tyle,iletrzeba. Bez przesady! życiem bezmyślnym cież, jak mógłby sugerować Sokrates, i a wiać o Platona) ka też i gałąź, naktórej siedzi. tylko głupibędzie próbował podcinać broń Boże Wobec której niezamierza onwcale powsinogi jest jego tutejszość właśnie. głupi wie! aby było mufajnie. To przecież każdy jest wszystko, co potrzebne dotego, domo dokąd,jeślitu męczyć sięi a wszystkim o wisty i jak sięnależy. Celwydaje musięoczy‑ szem, onteż myśli i A sposób żyć życiem bardzo „myślnym”! przekonać i gdyby wszyscy dalisię nagledotego konać kogoś o jest, jakmówię, obywatele: tylko prze- mniej mibędzieciewierzyli.Aleto tak wi niewarto, jeślito powiem, to tym i o

cudze słowa roztrząsać własne, i

nie utrudniać.Niemawięcsensu których słyszycie, że i bezmyślnym życiemżyćczłowieko- tutejszy powsinoga nieżyje prze‑

A Rzeczywistym stwórcą tutejszego Aż strach pomyśleć, co by to było, – powiedział Sokrates (według

największe dobrodlaczłowie- jeżeli powiem, że to właśniejest

jasny jaksłońce:chodziprzede dzielności i

–

cudze zdania roztrząsać, – głupiosiębuntować. Bo każdego dniatak rozpra-

zaczęliby tylko i

wybiegać myślą niewia‑ to, żeby sobieułatwiać,

tym niejest łatwo.

o

myśli jaknajlepiej,

innych rzeczach, – tak całkiem. Ow‑

– namiejscu

ja rozmawiam,

– żeby w

własne,

ten –

– chcą żyć normalniei Ale niechniemęczy tyminnych, którzy i jest naprawdę tym,co on(prawdziwy bie pytaniem i wolno mu:niech staje sięsamdlasie‑ Jeśli jednakktoś chce,proszę bardzo *** obrzydzić. że niemasensumyśleć za dużo. A Bo w poty” biorą, że będą„wszędzie spiętrzać kło‑ omen Niech więcbędąwydziały (nomen się chętni natego rodzaju rozrywkę. niech sobiebędzie,jeślitylko znajdą takim myśleniem. I dę? Tylko krzywdę sobiemożna zrobić jestem, dlaczego i szczególnie naswój własny temat: kim ich zdaniem, „lepszym towarzystwie”, albo poprostu majążyczenie być w, nie jest ondośćludzkinatym świecie, wiać sięnadczłowiekiem, dlaczego inaczej nieumieją,jaktylko zastana‑ mają nato ochotę, boalbonaprawdę to ochotę. Niechidądonichci,którzy filozofowaniu. I to ochotę, będąmoglispędzać czas na wersytetach, gdzie ci,którzy mająna sady. Niechdaimspokój! z no i wciąż samsiebie,czy onto napew‑

najprawdziwszy) chciałby powiedzieć. propozycją Sokratesa, pieniądze za to Dlatego filozofia

naprawdę on,i

tym właśnietkwicały dowcip

– aletylko tym,którzy mająna – miejsca wydzielone!) nauni‑

niech męczy sięi

niech nawet, zgodnie

po co tak napraw‑

własne życie sobie – i czy to, co mówi,

myśleć bez prze‑

owszem

–

pyta

już

–

– takie rzeczy, których oniby słucha‑ Niech zechcą w w raz codziennych naszego fajnego tui siedzenie w tych, którzy już całkiem fajnie. dział o o fajnie to ujął.Gdyby tylko zamiast li najchętniej. takich rzeczy, których byście wy słucha- ści, i mentów, tylko bezwstydu i użytek zrobić ze swojej elokwencji ułatwić cokolwiek. Niechwiedzą,jaki (i i Platona) swojego procesu Sokrates (według nastrój. Bowtedy może być różnie. stamtąd,wyjść żeby innym psuć fajny scu, oczywiście dopókitylko niezechcą cie będąprzecież w na tymzyskają: bow a śleć bez przesady, będąmielispokój, nie. Ci,którzy chcążyć normalniei własnym gronie) śmiaćsięz ci sągłupi,i z gdzie znajdąwspólników dotego, aby

marnowanie czasu z

wyższością mówić o ci ponoćponadnormalniteż przecież

bezwstydzie i życia!), żeby naprawdę impomóc, gadaniu przecież nabrali biegłości. I I Przegrywam Tak będzie lepiejdlawszystkich i

– zechcą wreszcie doludzi wyjść niech to będziewskazówką dla można powiedzieć: prawie całkiem

zbyt małomisięchcezbyt mówić wam

otwarciu i

– bo za małomamnieargu-

z – gdy jużznudziimsię filozoficznym rezerwacie

bezpiecznych pozycji (we

bezczelności powie‑ – powiedział podczas końcu mówić ludziom

tolerancji

bezpiecznym miej‑

swoim rezerwa‑

dala odspraw innych, jacytam‑

bezczelno-

– byłoby

nich.

te‑

– my‑

faj‑ niech mówią fia: S. Kierkegaard, R o L S. Bellow, Sumapoprzemyśleniach Bi I wieka. Który impowie, że mająrację. czasu doczasu, usłyszeć mądrego czło‑ oni przecież też chcą,przynajmniej od się kilku tutejszych powsinogów wiecach, gdzie przecież zawsze zejdzie śnieje nadniminiczym aureola. Na śniej udałoimsiętaki zdobyć) zaja‑ no. A znajdą tych ludzii jednakniech li najchętniej. Najpierw ferencje wyborcze, a W. Lowrie, Kierkegaard Prokopski,, tłum.J.A. B. Pascal, Myśli N. Postman, Zabawić sięnaśmierć Platon, ObronaSokratesa [w:]Platon, Obrona

będzie fajnie b T. I Albo jeszcze lepiej Wtedy zostaną docenieni,napew‑ Lublin 2000 Kęty 2011 L. Warszawa 2008 Sokratesa, Kriton, Uczta, tłum.W. Witwicki, Warszawa 1989

i w

Bieroń, Poznań 1998 Niedzielski, Warszawa 2006

g

ich profesorski wcze‑ (jeśli tytuł końcu wszyscy będązadowoleni. a , tłum.T. Żeleński (Boy), Dziennik (wybór)

– doswojego elektoratu.

– tak jaksięnależy.

poznają ichpre‑

dopiero potem – w

telewizorze. , tłum. Szwed,A. , tłum. , tłum.

– bo

Ω

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 3 0 1 Anna Stępniak

Bycie konserwatystką bywa męczące – z jednej strony stygmatyzacja przez wielu miejskich „postępowców”, a z drugiej coraz silniejsze poczucie zażenowania i zniechęcenia w reakcji na wyczyny czołowych (nie) medialnych „prawicowców” Siedem grzechów głównych polskiej prawicy Jaki jes I tego podziałuzarysował wszak kapłan ciu, a i tywnej w mediów chcą/muszą wpisywać się emocjonalna, a ności. Polityka staje sięcoraz bardziej odpowiedź nato pytanie sprawia trud‑ Czym właściwiejest prawica w odobno takiego określenia rządzących po po rządzących określenia takiego odobno 1 zaostrzył sięw dzieć, że podziałnate dwa bieguny żania politologiczne, trzeba powie‑ o jest znacznietrudniejsze. Naprzykład mian okrągłostołowych. Alew na jest przez stosunek do gospodarczej i nująca ów podziałw lają poselskieławy. oraz o wanie osipodziałulewica mi i bo nuacją. I dzieje sięw ściwych” oraz „jaskiniowych”. To, co różnienie naantykomunistów „wła‑ gdy 25lat temu kreślił wyraźne roz‑

II

udziale państwa w

ten nurt R P ouime ił żć łny osi jasno‑ polski słynny użyć miał komunizmie Ossowiecki. Stefan Piłsudski, sam się radził którego widz, Nie wdając się w Wydaje się,że główna oś,determi‑ nie warto pochylać sięnad„świnia‑

P szubrawcami” , a

zwłaszcza pięciulat. Ale początki

kondycji struktur państwowych t jejdesygnat? Coraz częściej

mianowicie AdamMichnik,

faktograficznej. właśnie o

– kosztem sfery deskryp‑

mediach, jest tego konty‑

społecznej zdefinio‑ ciągu ostatnich dziesię‑

więc i

1

, którzy obficie zasi‑ media michodzi,

głębsze rozwa‑

Polsce, wyznacza‑ życiu obywatela

partie oraz świat

P – prawica R L - u

sferze Polsce?

i

prze‑

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 3 0 3 AnaS n tępniak / Siedem grzechów głównych… 3 0 4 komentatorów, dziennikarzy i małostkowość i kłótliwość, egocentryzm, olbrzymia zy i nego, wzmagając personalne ura‑ Nie dasięzbudować niczego sensow‑ Wojenki 1. mistrz, jest jakimś tam zdarzeniem zydent, premier, minister, poseł,bur‑ kazu itp.To, czym (nie)zajmują siępre‑ idee, stanowią o deprecjonują również postulowane rzej dów) strony prawej dzajów niedomagań (ułomności,błę‑ przysługę. dzają swoim odbiorcom niedźwiedzią najgłośniej, a serwatystów/ parapatriotów, o ną uwagę natych prawicowców/ kon‑ ście autorka pragnie zwrócić szczegól‑ przedstawić i lecz idzieo chęceniu i Sprzyjają onecoraz większemu znie‑ (chodzi o Jana Kowalskiego). A spełni swoje obowiązki względem bezpieczeństwa prezydentowi R polskie państwo nieumiezapewnić ściej w i się itd. Ale mniej ingerować, nadzorować, wtrącać niektórych, państwo powinno jak naj‑

oczekiwań wobec niego najczę‑ Poniżej przedstawiam siedemro‑

ambicje. Nie do wytrzymania są ambicje. Niedowytrzymania – środowisk, które jąwspółtworzą. spomina prawica, a

stawiane pytanie, czy skoro

apatii zwykłego odbiorcy;

ad rem.W to, w

co „daćodsiebie”. którzy przeważnie wyrzą‑ brak współdziałania.

nieskuteczności prze‑ jaki sposóbmożna to

– tj.publicystów,

przecież, według

niniejszym tek‑

nie lewica

sze‑

których P , t

o X, X, niesamowitego i inaczenia, byle tylko dowieść czegoś i niczym „Gazeta Wyborcza” że sąpewne podmioty, które działają Czasami też można odnieśćwrażenie, dialnego dyskursu po„naszej” stronie. naprawdę determinują charakter me‑ nych słów, urazów i jest jużnaprawdęblisko; dużo moc‑ starczy jedenmałykrok,zwycięstwo Powiew świeżego powietrza w jest podkręcania niezdrowych emocji: mamy licencjęna„niepokorność”! Ileż tera. Wieluz rych narzędzi, przede wszystkim Twit‑ gdy nie potrafi się korzystać z łym przeciwnikom. Tak jest, zwłaszcza gumentów swoim najbardziej zagorza‑ go konstruktywnego, a nie może doprowadzić donicze‑ ich poletka. Niestety, alezacietrzewie‑ bardzo korzystnie finansowe nawyniki w chłym studiu się i naturalną skłonnośćdopodkładania prawej stronie wykazują Niektórzy przedstawiciele mediów po robota Krecia 2. konsumenta. nie dotego, by utrzymać przy sobie ko u sobie poziemi…a Iluż to publicystów i wielkie ego.

potrafią sięgać pomanipulacjei

ich mniemaniu

dawania za bezcen najlepszych ar‑ nas prawda To my ujawniamy!; Tyl- szanownych dziennika‑ T V (t V

; Nasz nius wyjątkowego, co

– napewno wpłynie o z

przed nimiidzieich

niechęci, które tak wydawców kroczy

nagłówka); Wy-

już napewno

– zdaje się . Wszyscy à rebours

niektó‑

zatę-

prze‑

–

– Najwygodniej nakreślić czarno będzie sięzwiększał z świętej wojnie ze Złemi okopać sięwe własnych szańcach na re środowiska, zwłaszcza prasowe, nia. Najlepiej,jakczynią to niektó‑ gdzie niemamożliwości dyskutowa‑ nych przez samych siebieschematach, grono odbiorców, tkwiącw Trudno przekonywać dosiebieszerokie beton Ponury 3. i dalej inwestować w nawia się:czy naprawdę mamochotę konserwatysta załamuje ręce i myśli geniusza. A zwami za niewłaściwą interpretację odkręcanie, a tłumaczenie się,co sięmiałonamyśli, nieistotny; chodzenie potelewizjach, wanie tematu, który jest kompletnie cji… I sane nadyskach twardych u a najbardziej głupi,poszedł jużw skowo. Aleza późno, przekaz, nawet co koślawo, strasznie, a się, że wyszło nietylezjawiskowo, stuk, stuk, jest, enter! Po czym okazuje istotnego zdarzenia. Myślą tak i nialną myśl dotyczącą jakiegoś super‑ w służy. A rzy nierozumie, doczego to medium nic. Coz

bezsensownego?

tzw. screeny zostały dawno jużzapi‑

160 znakach160 chcązawrzeć iściege‑

zaczyna się

ich działaniakończą siętym,że

tego, że czytelników odpływ

czasem grożenie po‑

– tygodniowe wałko‑ biedny, osamotniony

coś tak jałowego

każdym rokiem!

wręcz grote‑ nie zmieniać

narzuco‑

konkuren‑

- zasta‑ biały

świat, myślą, nie przepraszam za potoczne sformułowa‑ Konserwatyzm niemusibyć i ponury cydowanych i otworzyć sięmedialnienatych niezde‑ przekonanych, pytanie, co zrobić, by surrealizm. Niemasensuprzekonywać waga, która ociera sięo często) poprawej stronie jest tylko po‑ Przykro to przyznać, aleczęsto (zbyt ż obraz, w i ale bardzo wieletreści elektronicznych ludzkie poprostu chłonie.Niestety, rzeniu przejrzystych struktur, które oko zdjęć, komponowaniu layoutów, two‑ oni całkiem sporo o konkurencji i amowej, zepsutej i nieznany. Warto zajrzeć domainstre‑ woczesne formy komunikacji” jest im mają deficyt grafików, a żenie, że niektóre prawicowe media okładki. Czasami można odnieść wra‑ zdjęcia, groteskowo przygotowuje się internetowe, dziadowsko obrabia się wybaczyć. Dziadowsko robi sięstrony psychologii i Brak znajomościprawideł marketingu, Dziadostwo 4. barierą. blem komunikacyjny, który jest istotną otwartych umysłach. To poważny pro‑ w dę bardzo, bardzo niewiele inicjatyw,

aden nawet najmniejszy punkcik. papierowych tworzonych przez pra‑

których działająludzieo

– pszenno

którym nicsięniezmienia,

P zrozumieć, że wiedzą

- niezainteresowanych? R buraczany - u

jest czymś, co ciężko

zaprzedanej władzy

doborze kolorów,

kicz czy wręcz termin „no‑ . Jest napraw‑

bardziej

–

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 3 0 5 AnaS n tępniak / Siedem grzechów głównych… 3 0 6 przemysłu, a formistach, kapistach, artdéco…? chać o ną, niezrozumiałą i „zdegenerowaną”, nieklasyczną, dziw‑ wiele sztuki, którą można by uznaćza okresie kawe i mi, musibyć z i nem klasycystycznym, poza harmonią Nie wszystko, co istnieje poza kano‑ w kie przemiany dokonały sięw ale też niemachęci,by zrozumieć, ja‑ sięo wypowiadać brylujących w Zdecydowana większość prawicowców „zepsute” jest współczesne, co wszystko, bo i sztuki, kultury walkowerem Oddanie 5. dokonać. Praca w stu odrobina biznesowego myślenia. I w wicę jest beznadziejnych, a utorka też jest fanką 2 alizowanym i stawowych narzędzi i dre) treści, aleteż w tylko natym,by przedstawić (mą‑ prawdziwe/ wolne/ misyjne niepolega ma nato funduszy

proporcją oraz akademickimi temata‑ nie pomogątutłumaczenia, że nie zbudzają oneautentyczny śmiech.

wieku XX (chyba że to takawieku XX poza). A R ii do I

szkodliwe. Naprzykład w honorze, zasadach czy rozwoju

II mediach przedstawianych jako P Rz . eczypospolitej

czemu nico ulubionym przez prawicę

mediach niemapod‑ gruntu brzydkie, niecie‑

sztuce nowoczesnej,

– wystarczy popro‑ „nieforemną”. Sły‑

I jaki sposóbtego I

R kompetencji, by P , w

awangardzie,

pr

2

powstało nierzadko zeciwieństwie

tej sferze

ide‑ gów Tempo rozwoju miast i kim obiektem kpini podejmowane, stają sięprzede wszyst‑ tematów kompletnie brakuje, a przez człowieka. Tymczasem takich zmianami dokonywanymi naziemi cydowany zająć sięnieodwracalnymi zieloni muszą być lewicowi? zumień poprawej stronie. Dlaczego klimatu, jest tylko dlafrajerów i florą, a skiem, ekosystemami, ginącąfauną czy Pomysł, że zainteresowanie środowi‑ frajerów dla tylko Ekologia 6. czańskiej obłudy;ilemożna? chcecie kruszyć zatęchłe miesz‑ mury przebrzmiały, a jasno: się nanieoburzać, należy powiedzieć nie manicdopowiedzenia, zamiast jako marginalnych i nowanej wartości) alizmu (egocentryzmu jako usankcjo- a rewolty (rewolty dlasamejrewolty) cieśniną międzyScylląwynaturzonej jonego okrętu sztuk płynącego obecnie wionego, odartego z ż toni Libera, toni 3 yczenie jest łatwym atakiem wyjało‑

Charybdą zwyrodniałego indywidu- zwyrodniałego Charybdą An Prawica powinna w Błędem jest traktowanie tych spraw Z świecie, www.teologiapolityczna.pl.

drugiej strony, prawica nawłasne – to jednoz golizna jest wtórna, skandal jest

przede wszystkim zmianami Kim jest artysta w artysta jest Kim

wy odponad120latwy

większych nieporo‑

3 . Lewactwu, które

drugorzędnych. żartów.

wartości i

sposób zde‑ przemysłu przy

dzi

uzbro‑

gdy są lemin‑ siejszym zachstanie. I daleko odojczyzny, ot,chociażby w mych Polakach, ale tych mieszkających łącznie Polski? A odbiorcom musidotyczyć wy‑ czy 95%treści przekazywanych dawczych naAntarktydzie, ale z wywiady Sri Lankialbonagwałt przeprowadzać obszernych reportaży o sk ści jest polska wyłącznie prawica… a być przedmurzem wszystkiego, co złe, się wokół idei,że Polska jest i ta. Niewarto też obsesyjnie skupiać niała, niejest centrum wszechświa‑ o cjom. Polska, choćmamy obowiązek biczna, wroga innym kulturom i jest ograniczona, czy wręcz ksenofo‑ Ciężko to przyznać, aleprawica często jaskini skisłej ciasnej, w mojej mi Dobrze 7. ważne zagadnienia? go oddawać lewicy walkowerem tak organizmów nacałej planecie.Dlacze‑ odwracalne skutki dlażycia wszystkich w żej dynamiceprzyrostu naturalnego nigdy wcześniej nieistniejącej tak du‑ ca prawica za małomówi nawet i chrześcijan? Jeszcze gorzej: dominują‑ czy Azją,gdzie mieszkają miliony nie zająć sięBliskimWschodem

strażnikiem prawdy, pamięcii

nią dbaći upiać siłyi skali globalnejmoże przynieść nie‑ Nie znaczy to, by teraz

naukowcami ze stacji ba‑

pracować, aby była wspa‑

zamiast bićna alarm,że środki naprzygotowaniu

czemu by tak

buddystach ze

– w

musi k ontrze

godno‑ na‑

o

sa‑ Ka‑

– ny i sce, zwłaszcza młody, czuje się zmęczo‑ naszego życia społecznego. bezpiecznego upolitycznienia całego prawica przyczynia siędobardzo nie‑ Krzak. Tym samym również medialna dział trzeciorzędny rangą posełpartii koncentrować sięnatym,co powie‑ prawicowe tuzy dziennikarstwa wolą ściąg Polaków z winy tylko na nieudolnych polityków. cą. Warto to zmienići w ca jest jakość dyskusji prezentowana to sfery polityki.Równie przytłaczają‑ ograniczonym tylko stopniu dotyczy

wielu mediachkojarzonych z Podsumowując: prawicowiec w

pozbawiony zapału. I ają dosiebiePutini

kazachskich stepów z

nie zrzucać całej

Łukaszenka,

w

pewnym,

prawi‑

chęcią

Pol‑ Ω

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 3 07 Krzysztof Kłopotowski P iękNA Leni i blond bestie kina w ogóle. kina dzieł najlepszych do kilkunastu lat woli30.należy Triumf z połowy warsztatowi świetnemu ki mimo horrorów, Jej zapowiada. jakie Riefenstahl.A to myśli, dzię- się policji narażania bez Leni jest Rzeszy, którego dzieła podziwiać wolno III Jedynym filmowcem te idee ostatecznie skompromitował? piękno i w ż Nie wiadomo, czy i dać na ekranie. na dać rozumie ona nas . To tylko gwiazd wi- wszystkich ze , że w Dziennikach zapisał Rzeszy III Minister propagandy filmu o Hitlerze. jakiegoś woli projekt do z Goebbelsem Triumfu omawiała , onamiesiącami doszło Zanim go podziwia. Leni się że zresztą parę Wiedział, lat. festiwalu na Medal w Wenecji. Złoty dostała że dobrze, tak Znali mistycznychbolu wyreżyserowała sama światło aspiracji. Błękitne filmy, jej widział w górach,zakochaną grała gdziesym- dziewczynę bo Leni, Zwrócił się do kroniki filmowej. zamiast sztuki dzieła on Chciał berdze w roku Hitlera. zamówienie na 1934 powstał w Norym- partyjnego Riefenstahlze zjazdu OsławionyLeni film Wodza woli Triumf nadczłowieka? Co z ideą hodowli atak bolszewików? blaknie którym , przy w Antychryście chrześcijańską etykę na kiem A co z ata- nacjonalizmu pogardę dla i antysemityzmu. wyciągając horrory, nawoływał. Dziśrobi do jakich antynazistę, się z niego umysłu, za głębię go naziści czcili choć za szanowanymszy dzisiaj ywotność z

swą wyższość, mistycyzm, zdrowie, Podobnie Fryderyk Nietzsche jest jedynym ideologiem III Rze- III ideologiem jedynym jest Nietzsche Podobnie Fryderyk

siłę. Czy podobna,żeby faszyzm

epoki, gdy bez lęku wierzył

jak Zachód odzyska tylko ona nas rozumie ona nas tylko Ze wszystkich gwiazd gwiazd wszystkich Ze

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 3 0 9 Kzysztofr Kłopotowski / Piękna leni… 3 1 0 o wojnę totalną, czyli własną zagładę. Teraz zagładę. własną czyli totalną, o wojnę tegonie wie. zawoła tamasa wezwanie na Goebbelsa, Wodza. lat, dziesięć Za natchnionego przez do ulepienia w masę przemiany dzie progu na To jednostkowych. o rysach alelu- jeszcze tłumu, są stłoczonego efekt zdrowe. dają wszystkie piękne, Ujęteteleobiektywem dzo niektóre dzieci, bar- kobiet, mężczyzn, twarze szczęśliwe rąk, Las prawe ulicachna podnoszą ramię w pozdrowieniu „Heil Hitler!”. w słonecznyswastyką ze dzień.Nieprzebranetłumy flagi wiewają mercedesie. kościołów, Z wież w otwartym ratusza i domów po- ulicami zbawiciel państwa witanysiada entuzjastycznie. Przejazd maszynywy- Z podniebnej marszową ulicąNorymbergi. sunącą siękolumnę na nakłada skrzydlaty miasto średniowieczne. Cień SA wysunął doskonałą machinę mordu SS na czele z Heinrichem czele na doskonałąmachinę mordu SS wysunął SA Na amatorskich miejsce bojówek SA-manami. razem z kilkuset Roehma, Ernesta i dowódcę walki SA towarzysza go najbliższego swe- zabić Kazał noży”. długich „noc zarządził Hitler wcześniej miesięcy Kilka partii. jedności pokaz ludzi, tysięcy 200 reografią fizycznej. pracy w życiuetap przejść musiał będzie Niemiec każdy sowych; kla- koniec podziałów zgromadzonych zapowiada tysiące. Hitler 52 ich jest chociaż łopatami w jednym rytmie, wymachują głosem, jednym Brzmią bagien. budowach na Niemiec dróg i osuszaniu dla hymn o swoim trudzie robią musztrę z łopatami, recytując z różnychprzybysze prowincji. w mundurach mężczyźni Młodzi Towarzyszu, chóru obecność jesteś? meldują przodownika skąd wezwanie na kiedy się apelem, Zaczyna i klas. regionów działami narodu ponadpo- jednoczenia pokazem jest Pracy Służby strzyk Rudolf Hess. zastępca jego to deklaruje on, jak mii. Niemcy przedstawiony absolutny państwa jako i ar- Wódzzostaje partii, Hitler nawie w katedrze jak koniec A na w długiej nazistowskiej. kolebce. partii życie wewnętrzne Nadziejowej stadionie oglądamy wojskowej. defilady z narodem w jego niemieckim spotkanie To i potem nych przyjazdu jego lokacjach.Na podczas ulicach miasta Dramat apoteozy Adolfa Hitlera rozgrywa się w trzech głów- się w trzech Dramat Hitlera apoteozy Adolfa rozgrywa arcyniemieckie na samolot nieba zstępuje z pochmurnego Oto Kolejna demonstracja marszową stadionie na cho- zachwyca Kolejna stadionie na cap- Pierwszy ideową. strukturę mocną Film ma pracy. 170 i jeszcze 16 kamerzystów Jej liczyła osób,w tym ekipa opanowania tysięcznych produkcji detali i ogromu uporu, energii, To arcydzieło propagandy wspólne twórców. trójki widowiska. jej Speera dla Hitlerażony i architekta przez Alberta uło- programw Norymberdze znała zjazdu możliwa. Leni jedynie się wydaje że w filmie tak logiczna, się narracja próbach wyłoniła miesięcy. pięć Montażdziestą zajął materiału. Po niezliczonych czter- jedną wykorzystując opowieść, to w dwugodzinną Ścieśniła 1934 roku. września początku na NSDAP dnizjazdu sześciu gu metrów taśmy w cią- tysięcy kilkaset Riefenstahlnakręciła Leni Leni kina Triumf władzy. zdobytej narodu siłą i nigdy nie odda przewodnią będzie partia że Zapewnia, Rzeszę. tysiącletnią zapowiadając ką, ludz- masę wielotysięczną Końcowa mowa Hitlera porywa wojska. Niemców, w oczach dza zasłuchanych w nimdowódców pokazując gdyż generałowie konsekrować Filmma chcieligo obalić. mią, Wo- biorąc władzy, prezydenta pełnię urząd i kanclerza, nad ar- w tym Jednak połączył poprzednika. dla z szacunku ponoć prezydentury Wojnie. w Wielkiej przyjęcia odmówił Hitler poległych towarzyszy prezydentaszanowanego Paula i marszałka von Hindenburga oraz temu powszechnie miesięcy kilka zmarłego czci ku minutą ciszy się Wodza. Hitlera w absolutnego Zaczyna o przemianie opowieści to hali otwarcie części ostatniej do się długiej obudźcie Niemcy, widowisko. imponujące w kinie Riefenstahldaje kamerami ptaka z lotu Leni Hitlera oraz widzenia z góry, z punktu stadionie, z dołu, ale ujęta i uczestników na widzów dla sensu żadnego Niema wojskowa. da Po defila- następuje czym nie rozwiąże że SA. i obiecuje, go spisku do rozbicia nawiązuje rzekome- trybuny Wódz z wysokiej miejsca. na i wracają metrówswastyką ze wieńca do kolosalnego kilkaset werbli przechodzą Viktora W rytmie i Himmlera. Lutze wódcę SA nowegodo- bokach ustawiłobu metrów po sobie z przodu kilka Wódz mężczyzn; kolumnami tysięcy setek między korytarzem aparatu przemocy.Himmlerem. dyscyplinę kroczy Hitler Widać jest głównie zasługą talentu Leni, jej jej talentu Leni, woli zasługą rażeniaTriumfu głównie jest Siła Wejście proporcach na z napisami sztandarowych pocztów

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 3 1 1 kierowała ekipą gdy kostiumie, w białym z dala widoczna była bestii, wśródPiękna blond

Kzysztofr Kłopotowski / Piękna leni… 3 1 2 w pozdrowieniu butów żoł- zbliżenia narodowo-socjalistycznym; skomponowane przeciwnychprawice osiach; po uniesionekadry oraz kontrastom sobie obrazów po Następują i znaczeń. rytmom idealizmu. niemieckiego szczyty na nazistowskiej rozpoznawalne, partii zjazd by wynieść i Wagnera, Niemca z Beethovena każdego dla wziętymi tywami to a są z mo- ilustrację melodyjne marsze po montażu, muzyczną, rytmu materiału, punktówwidzenia, kamer,go dla wybór przez To zaplanowane- partyjnego idei zjazdu od kreacja początku, od to nieAle znaczy, obserwacją. z zewnętrzną mamy że do czynienia narodu. dla przełomowego sprawozdanie z wydarzenia wiadający zapo- napis jest to co początku na myśleć.Za widzowi, maczyłby braterstwa. nastrójrytuału plemiennego tworzyły nocnych zdjęciach sztandarów tle na przy dymne i świece chodnie po- rozbłyski magnezowych, lamp nował Fajerwerki, nad widzem. Wodza fotografując z dołu, jazdę, by i zawsze domi- oka w ruchu Hitler, gdzie przemawiał interesującą dla uzyskać żeby w miejscu kamerowe, Położyła się nad tory widzenia. polem szenia także w obrazie automatycznądać wzno- efektu uzyskania kamerkędla stadionie, na gdzie wi- sztandarowym w samolotach, maszcie na wzrost kamerzysty, rozsuwanych na drabinach straży pożarnych, w rowach dachach, na kamer dla kopanych miejsca ła na w głąb gdykostiumie, kierowała ekipą. w białym z dala widoczna wśród piękna była blondczyzn, bestii, męż- tysięcy setkami kobieta między jedyna w fabule. Leni, jak ramię przez Wodza, robiącego kamerzystę ujęcia plecami za ma gi ulicamiNorymber- przejeżdżający Hitler zjazdu. ze scenerii rzonej też dokręcano z przemówień odtwo- w studiu,tle na Pewne cytaty i skadrowane doskonale oświetlone uzyskać aby zjeździe, portrety. kręcono Niektóre narracji. twarzy w studiu po sposoby zbliżenia oba połączyła się w fabule. Leni mie dokumentalnym, zdarzał choć i 13 dźwiękowców. Taki rozmach precedensu bez był w fil- wtedy stów z kronik Próczoświetleniowców 16 filmowych. miała tego 29kamerzy- do tegomateriały lotniczych, dochodziły 9 do zdjęć Mistrzowski montaż tworzy po prostu po montaż dzięki widowisko tworzy piękne Mistrzowski tłu- który W filmie niemaani słowakomentarza, mówionego rozmaitości autorka wybra- uzyskania Dla punktówwidzenia Polacy pewnie chcieliby przeprosin za to,Polacy w 1939 chcieliby za przeprosin że roku pewnie wzięła przeprosinydobyć narodu Daremnie. niej wobec od niemieckiego. Mueller próbował wy- Ray Riefenstahl Leni życie i straszne Cudowne dokumentu Reżyser I nietuanisłowa ma oantysemityzmie. kój. woli tematy dwa Triumfu główne toZresztą – praca powiada – i po- przyszłości. Nieprzewidziała Churchilla? od byćła mądrzejsza Niemcom że Wodza,mia- zazdrości czemu więc chill powiedział, propagandy w roku nazizmu, bo zarzut 1935 Chur- odrzuciła Leni faszyzmem Fascynacja zawodowy. bojkot objął wieku, XX talent kina ki groźną uznanyzostał za film Leni, propagandęwiel- ten nazizmu. światowej wojnie Dopiero Hitlera. według niemiecką II po kobietą Rzeszy, doskonałą moją III gwiazdą się najsławniejszą stała Leni w 1937 w Paryżu i techniki roku. sztuki wystawie dzynarodowej Także festiwalu na Medal w Wenecji Złoty mię- na Medal i Złoty . niewidzianych wcześniej obrazach w pełnych wigoru pokazaną dza Wo- wizję wielką oraz za w Niemczech politycznego życia niewidziane wcześniej monumentalneobrazy za słów Goebbelsa według miecką, woli Triumf wizji. dostałNarodowąformę i energię Nagrodę Nie- zadadzą? męki jakie męki, przejdą lat?dziesięć jakie to nawet, A jeśli przez następne przeżyje z tych dzieciaków lat 30.Ilu Kryzysem Wielkim traktatem wojnie, oraz wersalskim przegranej po rodu poniżonego na- przyszłość lepszą zapowiadają twarze niewinne łem. Radosne, z zapa- w bęben bije klatce dziecka piersiowej Dobosz o obnażonej porannym przy myciu. chłopców z Hitlerjugend i bójki zne zapasy Goebbels. , zapisał w duszę się płomień i we wpalający dnia spokojny za snach, jak ścigać go Będzie Wodza niezapomni. jej twarzy w Triumfie woli, nigdy i doświadczył ny.wybrałsam Hitler. Jakże filmu trafny Ktokolwiek tytuł widział się przystoj- bohatera fotografowanego, tak wydaje czasami że paskudni, oprócz głównego NSDAP, przywódcy są Wyjątkiem ca. Niem- idealny aryjskiego typ wyrażające mężczyzn, wyłącznie niemal ludzkie z mocnymi klamrami, pasów twarze nierskich czy Takich pytań nie stawiali sobie wtedy widzowie, podziwiając podziwiając Takich widzowie, nie stawialiwtedy sobie pytań momentów. swojskością to Są ujmujących przyja- wiele Film ma festiwalu w Wenecji i techniki w Paryżu międzynarodowej międzynarodowej i Złoty Medal na na Medal i Złoty wystawie sztuki sztuki wystawie Złoty Medal na na Medal Złoty

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 3 1 3 nowojorskiej lewicy papieżyca zganiła lat 70. w połowie wydany z Somalii Album

Kzysztofr Kłopotowski / Piękna leni… 3 1 4 i piękna zostają potępione? zostają i piękna celom mistycznym, siły, wysokim ku gdy dążenie lizację, zdrowia uczuć protofaszystowskich. gią Kracauera – górskie filmyRiefenstahlsą antolo- Siegfrieda opinia . To z doliny”, omijają inni,„świnie też jest który szczyt, na wspinać się odważającą dziewczyną dziką jest Riefenstahl Leni przez grana które nabrały Wodza. konkretu w kulcie później cym, Postać ogół na też przerażają- jak pięknym, celom mistycznym, wysokim ku dążenia metafora nieodparta nieograniczonego wizualnie jako faszyzm dają śmierć. uświetnia bezmyślność, czci pozowaniem. sławi faszystowska męskim poddanie, Sztuka ruchem a statycznym siły.ciągłym między przebiega Choreografia lub powanie hipnotycznego wokół przywódcy wszechpotężnego, i ugru- ludzi w rzeczy przemiana ludzkich, to grup zmasowanie w charakterystycznych pokazach: i służalstwa egomanii wysiłku, nadzwyczajnego zachowania, kontroli, uległego sytuacji na nia tych na zdjęciach. zepsucia czynnikiem jest teraz „cywilizacja” Zaś (...). krytycznego” „ducha psującego destrukcyjnego, nosiciele lektualni, nym oskarżeniem Głów- i umysłowego, i krytycznego. radosnego fizycznego i zepsutego, niezepsutego i nieczystego, czystego kontrast nazistowskiej: ideologii tematami z głównymi ich w zgodzie Riefenstahlprzedstawiła Leni a nie Aryjczykami, czarnymi, są Nubijczycy Chociaż i zdrowia. siły autorkę piękna, kult o faszyzm – oskarżyła Sontag Susan jorskiej. nowo- papieżyca lat 70.zganiła w połowie lewicy wydany z Somalii fotografie. Album świetne powstały z czego w Afryce, czykach karze. podlegającą wadziła działalność nie stwierdził, dokumentom.by pro- Jednak sąd denazyfikacyjny wbrew stów Cyganówz obozu koncentracyjnego,zaprzecza czemu , biorąc staty- na Tiefland film kręciła fabularny Rzeszy latach III do Hitlera entuzjastycznyFrancji telegram. W ostatnich wysłała wojenny. się nie zachowały. z tegowyjazdu Materiały Po klęsce korespondent jako w mundurze, wrześniowej, w kampanii udział Mam nieśmiałe pytanie: Jaka przyszłość czeka zachodnią cywi- zachodnią czeka Jaka przyszłość pytanie: Mam nieśmiałe Triumfem woliLeni przed filmyGórskie zapowia- z udziałem skupie- ze wypływa Sontag zdaniem faszystowska Estetyka Po próbowała robić Leni wojnie filmy i o Nubij- podwodne Ż ydów w Niemczech było, że są wielkomiejscy, inte- było,wielkomiejscy, ydów w Niemczech są że Pozornie absurdalne wyroki Sontag i Kracauera wynika- ją z wiedzy o historii, ale także z lęku o przyszłość. Faszyzm chciał przemocą zatrzymać upadek Zachodu, korzystając z idei filozofa XIX wieku Friedricha Nietzschego. Piękna Leni intu- icyjnie, a przenikliwy Fritz intelektualnie dokonali krytyki roz- kładu Europy, dając faszystowską alternatywę dla liberalizmu i indywidualizmu. Alternatywa ta ciągle żyje w podziemiach kultury. Ma groźny urok, bo liberalizm i indywidualizm spro- wadziły na Europę kryzys duchowy. W naszych czasach doszła poprawność polityczna, wywołując kryzys demograficzny i roz- brojenie ducha wobec wojowniczego islamu. Nie wiadomo, czy i jak Zachód odzyska żywotność z epoki, gdy bez lęku wierzył i popędów i popędów z instynktów się wywodzących namiętności burzy potrzebowały Niemcy

Kzysztofr Kłopotowski / Piękna leni… 3 1 6 najwyższą sztuką, najbardziej wszechstronną i my, najbardziej kształtuje- którzy sztuką, najwyższą tyranów. i artystów dzy Tak myśleli Polityka naziści. o sobie jest rasy być panów,mokracja narzędziem miała tylko filozofów u wła- w Europie. De- rządzącej kasty nowej stworzenia Chciał jednostek. bezwartościowych czystki wielkiej nadejście i wzywał szlachetna wojny. do szykowanej potrzebna jest wojna że uważał, Nietzsche . Taka oczu z jej drapieżna mu błyszczeć znowu musi była młodzież ...Wolna młodzież okrutna bestia nieustraszona, wspaniała nująca, naziści. niż ry, rasie. inaczej narodzie rasistą, Niebył w każdym i w każdej rozwoju etapu kultu- pierwotnego symbol o lwa, lecz blondyna, z kontekstu tych słów.wyrwanie mu Niechodziło o aryjskiego „blond bestia”, źle rozumiana była chociaż Nietzschego przez partnerów. seksualnego z oczarowania Ideałem dla człowieka wynikać państwo w celunizowane rozpłodowym, przez zamiast nazistom. . Taka postęp to byłby rodzaju – myśl obca silniejszego nie była czego, pojedyn- pomyślności dla ofierze w masowej ludzkość że wprost, pisał Na- ludzki. rodzaj polepszyłoby prawama a ich wybicie istnienia, jednostek nie większość że uważał, który Nietzschego, podziwiali ewolucji gatunku. sprawdzone miliony działania to przez sposoby lat instynkty bo . Słusznie, inteligentny najbardziej za które odkryto – dotąd ligencji, inte- rodzajów wszystkich ze a instynkt – omylny ludzki, organ dziej za najbar- świadomość uznał zbieżność z filozofem,Co za który i popędów. się z instynktów wywodzących namiętności wały burzy potrzebo- Niemcy rozwinięty słabość. intelekt za wysoce uważał ludzieirracjonalni. Hitler są argumentów; wymianę przez wiązane roz-będą nie konflikty Wielkie ktoś. wygrał aby przegrać, musi ktoś życia; nieodłącznyod konflikt był nazistówDla i Nietzschego miernoty dla z pogardą Protonazista te faszyzm żeby ostatecznie idee skompromitował? zdrowie, podobna, i siłę. piękno Czy mistycyzm, w swą wyższość, Brutalna, domi- to ideał wychowawczy Brutalna, bestia Hitlera. Blond być ma małżeństwo orga- że się, Naziści zgadzali i Nietzsche intelektualistówHitler, nazistowskich i większość Goebbels ny, zimny i okrutny. papieżem nie został że ubolewał, Nietzsche bystry, pięk- Borgia: Cezar zbój Ideałem niego dla był Odrodzenia. epoki prawda! Europejczyka nowoczesny od Europejczyk stoi niżej gdyA nie- postępu, to, lepsze. się za uważa copojęciem późniejsze, nad fałszywym także Ubolewa domowe i stadne, chrześcijanina. budziłstrach. lecz się z przypadku, zwierzę Wyhodowano więc pojawiał poprawić aby nadczłowieka – Dopory ludzki. tej rodzaj człowieka – typu wartościowszego zachwala hodowlę Nietzsche alebohaterów dzielność „moralizny”. bez nie cnota, Renesansu, ale wojna, nie pokój, jest rośnie. moc że uczucie, jest Dobry ściem Szczę- Złe to, słabości. podnosi. ze w człowieku comoc pochodzi i to, wrogążyciu.Dobra co dążność wola jest mocy słowa okrywają to„zbawieniem”. zwie „zaświatem”, lecz ści, „Bogiem”, Wzniosłe namawia do nico-. Litość Antychryście w Nietzsche , rzekł jaństwo sumienia. kontrolowaćpragną swoich wyrzuty panów przez moralnośćjudaizm niewolników. To którzy moralność sług, marna przez gdyż rozprzestrzeniło wynalezioną judaizmu – wersję szą i groźniej- niższą za onchrześcijaństwo uznał Zaś wyższą. i dużo radykalnie religię za różną judaizmu od chrześcijaństwo uważali to a on sądził,moralna że jest antysemitami, byli choroba. Oni równość i demokrację. socjalizm, Naziści oczywiście nie religijne, zdegenerowaną odrodze- za przez ją uważał On świata. dla dzieją na- i największą kultura niemiecka najwyższą jest współczesna że rasie. być wierzyli, Oni mogą w każdej człowieka typy wyższe że rasowo typ wyższy, za sądził, ale Nietzsche Aryjczyka mieckiego też są a nazistami różnice. Nietzschem Między nie- uznali Oni Wódz albo Bóg, Albo . i wydajności wiedzialności odpo- zamiast i własności bogactwa ocenę jednostek ludzkich według nieprzyzwoitą gospodarczy. za go odrzuca że oświadczył, A Hitler narodową. świadomość tworzywo – dy dostałdo ręki największe wolność. Tak zdrowym rzyć w 1933 Joseph pisał Goebbels roku, kie- i two- chorych usunąć formować, kształt, jest nadawać i artysty sztuki zadaniem artystami... się czujemy współczesnych Niemiec, my politykę Najszkodliwsza jest litość dla tego, co nieudane i słabe – chrześci- tego, i słabe – co nieudane dla litość jest Najszkodliwsza system odczłowieczający jako kapitalizm odrzucał Nietzsche

U co śmierci do dojrzało ma litości, ponieważ ponieważ litości, ma t przeszkadza prawu przeszkadza rzymuje przy życiu, życiu, przy rzymuje rozwoju, które jest Nadczłowiek nie prawem selekcji.

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 3 17 Kzysztofr Kłopotowski / Piękna leni… 3 1 8 Wypaczyły sens Ewangelii, ale zachowały zmysł Ewangelii, sens współczucia. Wypaczyły celów. do swych je przystosowały bo Chrystusa, mimo nauczania moc Zachowały globu. skoro większość skolonizowały brutalnie słabe, nie były chrześcijańskie za uważane narody powszechnie że filozof zło. przeocza, Wielki za uznaje instynkty i jego wieka „rasyco stąd panów”. do Blisko nazistowskiej do śmierci dojrzało. prawu rozwoju, życiu, które przy prawem jest Utrzymuje selekcji. i ludom.pom Nadczłowiek przeszkadza ponieważ nielitości, ma również lecz jednostkom, się nie tylko może rodom, zdarzyć szcze- poza dobrem i złem. Typ nadczłowieka działania, zasady tworzy sobie sam zbiorowości, wobec który wyższy typ o nadczłowieka, chodzi W historii człowieczeństwa. pełnię realizują ludzi, którzy epoce w każdej to Celjach. historii nie „postęp”, ale wytwarzanie VI. Aleksandrem ojcem i Watykan draniem, jego się zadowolić nieco musiał mniejszym w nieskończoność. w nieskończoność. mu umysł,wzmocnią zmysły, życie niemal zdrowie i przedłużą gencji. się Nadczłowiekiemoligarcha okaże które z implantami, rasy.skiej się realna inteli- poza Dziśstaje rasą sztucznej dzięki aryj- wyższością uzasadniano Ideę wtedy nadczłowieka państwa. oligarchów. Pojawił kontroli bez kapitalizmu wobec się sprzeciw banksterzy, masy, wywołali zubażając Recesję ką a wzbogacając filmowych. Niemców Wodza wobec zwykłych kronikachA entuzjazm na widać Hitlera. zdobyciem przez władzy przed bo wcale nie przymusem, ludzi, ale również umysły niektóre tamtego pokolenia najlepsze onemiliony nie tylko Przekonały zwykłych porównania. powyższe podaję którym the, za and Nazis Nietzsche w książce Hicks Stephen i wprowadzał zdobyciu w życie po władzy. filozofwychwalał gardził, gdy Hitler którym nek do socjalizmu, Różnił ich stosu- 4.autorytaryzm. 3.wojna, 2.instynkt, tywizm, Główne wartości wspólne Nietzschemu i nazistom Nietzschemu to: wspólne 1.kolek-Główne wartości czło- typ wyższy zwalcza że chrześcijaństwu, zarzuca Nietzsche i w całych dzie- się wszędzie Tak pojawiają jednostki niezwykłe Druga dekada XXI wieku nieco przypomina lata 30.Wiel- nieco przypomina wieku XXI dekada Druga Naziści idei filozoficznych, mieli mocny zespół stwierdza Objawienie. Ω Objawienie. globu. narodu w miejsce „ziemi i krwi”, w imię świadomości, zamiast w instynktach człowieka, w biologii Zbawcy. wspólnoty życiupoczuciem sens i nada ocalenie Obieca jakiegoś kierunkiem pod mas bunt Dojrzewa postępu. mowania oligarchia. sobie polityczne przywłaszcza decyzje elity, gdy władzę powstaje, właśnie I taka a demokrację pozorną. Postulował jużNietzsche. pytał życiu, co do śmierci dojrzało? – automatyzacji. z powodu Po do pracy się zbędne przy co trzymać Wstępcenachludzkiego. dopo nabycia niebotycznych. staną Masy procenta jednego rodzaju górnego ziemi na dla rajem nizm będzie znamy. życie,jakie u korzenia którezmowi, podcinają Transhuma- i racjonali- wiedzy postępowi przeciwko i zagładą, poniżeniem reakcję obrony dla neofaszyzmu w postaci wywołać przed mas transhumanizm możeale to inny z natury temat).elitarny Zaś komunizm, na reakcją(a także kapitalizmu nadużycia na brutalną się wehikuł biotechniczny wybranych. garstki dla lący Faszyzm był stale na doskona- świadomości ludzkiej przeniesienie nizm – czyli Nietzsche andtheNazis Antychryst, FriedrichNietzsche, Wydawnictwo ZielonaSowa 2003 Fascinating Fascism Leni. TheLife andWork ofLeniRiefenstahl, Steven Bach,wyd. Alfred K.Knopf 2007 ysta Wonderful andHorribleLife ofLeniRiefenstahl, 1993, reż. Ray Mueller ko T W riumph oftheWill y Chyba że chrześcijaństwo wydobędzie z siebie nowe wydobędzie chrześcijaństwo że Chyba się próby Dlategoha- pojawią nie potrzebuje. nas Przyszłość faszyzmem,terazCo było się reakcją transhuma- okaże na r z n o: , 1934, reż., 1934, LeniRiefenstahl , SusanSontag, TheNew York Review ofBooks, 6.02.1975 , Stephen R.C. Hicks, Ockham’s Razor 2010 rodzaju ludzkiego rodzaju ziemi dla górnego górnego dla ziemi jednego procenta jednego Transhumanizm będzie rajem na będzie

fronda LUX 74 / Zimnica 2015 3 1 9 Kzysztofr Kłopotowski / Piękna leni… 3 2 0 Będzie. czytał. znią ibędę iczeka, jest Ona mianowicie Że rozprawiał zzapałem O czym Strugaczek, ksiądz mnietemu, ku wiodą gorycz ijego Burbona ciepło Że imyślałem, Blantona imyślącPiłem coraz czułem bardziej, Wiłosz Czesław ZEKĄ D N a

r

W i słą

p iłem

B l antona