Urzd Miasta i Gminy cinawa

STRATEGIA ZRÓWNOWAONEGO ROZWOJU MIASTA I GMINY CINAWA Opracowana zgodnie z zaleceniami AGENDY 21

RAPORT O STANIE MIASTA I GMINY CINAWA

cinawa, czerwiec 2000 rok  Raport o stanie Miasta i Gminy cinawa str. 2

1. CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA.

Połoenie geograficzne, otoczenie terytorialne, powizanie z innymi orodkami.

Gmina miejsko-wiejska cinawa ley na lewym brzegu Odry w północnej czci województwa dolnolskiego. Szczególne walory przyrody doliny Odry - lasy łgowe i starorzecza stanowi o duych wartociach przyrodniczych i krajobrazowych tej gminy.

Powierzchnia gminy to 164,6 km2, na której mieszka 10,9 tysicy osób w tym 56% w cinawie. Przez gmin przepływa rzeka Odra oraz jej lewobrzeny dopływ Zimnica. Klimat gminy cinawa jest łagodny sprzyjajcy wegetacji rolin i naley do strefy klimatu przejciowego Europy rodkowej z wpływem klimatu oceanicznego. Uytki rolne obejmuj 11,5 ty ha gleb bardzo zrónicowanych - od słabych bielicowych po urodzajne mady.

Gmina i Miasto cinawa stanowi wspólnot samorzdowa miasta cinawa i 19 wsi sołeckich: Buszkowice, Chełmek Wołowski, Dbrowa, Dbiec, Dłuyce, Dziesław, Dziewin, , Krzyowa, Lasowice, , , , Rszów, Sitno, Turów, Tymowa, Wielowie, Zaborów. Graniczy od wschodu z gmin wiejsk Wisko, od zachodu z gmin wiejsk , od północy z gmina wiejsk Rudna i od południa z gmin miejsko-wiejsk Prochowice.

Najbliszym orodkami miejskim s: Lubin (16 km), Legnica (39 km), Głogów (44 km), i Wrocław (70 km). Wraz z gminami miejsk i wiejsk Lubin, gmin Rudna tworzy Powiat Lubiski. Sieş dróg, przeprawa mostowa na Odrze i linia kolejowa, umoliwiaj dobre połczenia komunikacyjne z Wrocławiem, Głogowem i Lubinem.

2. RODOWISKO PRZYRODNICZE I JEGO OCHRONA.

2.1. rodowisko przyrodnicze. Najcenniejsze obszary, z bogat i cenn przyrod, oraz ciekawym krajobrazem zwizane s z dolin Odry. W niewielu miejscach w Europie zachowały si takie stare lasy lgowe, z bogactwem gatunków rolin i zwierzt charakterystycznych dla tych ekosystemów. Ziemia cinawska połoona jest nad jednym z najpikniejszych fragmentów doliny, z dobrze zachowanymi łgami wierzbowo-topolowymi i wizowo-jesionowymi, mogcymi istnieş tylko w terenach regularnie zalewanych przez rzek. Dobrze zachowane starorzecza, lasy, otwarte tereny podmokłych łk tworz niepowtarzalny i nigdzie nie spotykany klimat okolic cinawy. Szczególnym okresem w nadodrzaskich lasach jest wiosna z tak zwanym aspektem wiosennym. Drzewa s jeszcze bez lici a pod nimi kwitn barwne kobierce kwiatów z nieyczk przebiniegiem, zairnopołonem, fioletowo- czerwon miodunka, a troch póniej z białymi kobiercami zawilców.

Odcinek doliny Odry połoony na Ziemi cinawskiej to najlepiej zachowane wilgotne lasy liciaste o najwyszych walorach przyrodniczych w całej dolinie Odry o znaczeniu europejskim i "wart jest kompleksowej ochrony w ramach parku narodowego" (fragment z ksiki "Korytarz ekologiczny doliny Odry" W. Jankowski i inni. IUCN 1995). Utworzenie Parku Krajobrazowego w dolinie Odry stanowi jeden z celów Gminy cinawa.

2.1.1. Połoenie geograficzne. Obszar gminy cinawa ley w obrbie jednostek morfologicznych Obnienia cinawskiego, Wzgórz Dalkowskich i Wysoczyzny Lubiskiej.  Raport o stanie Miasta i Gminy cinawa str. 3

Mezoregion Obnienie cinawskie (od Lubia do Chobieni długoci 35 km) naley do makroregionu Wału Trzebnickiego. Od zachodu ograniczony jest wyranymi, choş niskimi (do 20 m) skarpami Wysoczyzny Lubiskiej, które obniaj si w okolicach cinawy. Od ujcia Jezierzycy, ju poza gmin cinawa, gdzie do Odry dochodz właciwe Wzgórza Dalkowskie, skarpa ponownie si podwysza. Wysoczyzna Lubiska stanowi wzgórza morenowe rozcigajce si na zachodniej i południowej czci gminy cinawa na południu przechodzc w Wzgórz Dalkowskie. Wysokoş bezwzgldna na północnym zachodzie przekracza 140 m n.p.m. a w obrbie doliny Odry wynosi zaledwie 87 do 90 m n.p.m. Rónica wysokoci miedzy najwyszym i najniszym punktem terenu gminy przekracza 50 m.

Przełom Odry pomidzy Wzgórzami Dalkowskimi po lewej i Wzgórzami Trzebnickimi po prawej stronie, nazywany "południowym przełomem Odry", stanowi o malowniczym krajobrazie gminy. redni spadek koryta Odry na tym odcinku wynosi 0,34‰. Współczesna krtoş koryta rzeki jest niewielka (wskanik krtoci 1,19) i wynika z wyprostowania biegu Odry przez człowieka. Odcinek jest wyjtkowo bogaty w odcite formy korytowe, w tym znacznych rozmiarów nadal wypełnione wod paleomeandry. Niekiedy nale one do kilku generacji. Wystpuj zwłaszcza w rejonie od ujcia Kaczawy do Dziewina, oraz poniej cinawy. Odcite zakola zajmuj znaczn powierzchni dna doliny, szerokoş pasa meandrowego wynosi miejscami do 6 km. Oprócz paleomeandrów, w dnie doliny wystpuj pojedyncze jeziorka o nieregularnym kształcie, mokradła i zatorfienia. Główne koryto Odry na odcinku pomidzy Jurczem i Dziewinem jest obwałowane.

2.1.2. Budowa geologiczna. Teren gminy zbudowany jest z utworów geologicznych paleozoicznych, mezozoicznych, trzecio- i czwartorzdowych. Utwory czerwonego spgowca, cechsztynu i pstrego piaskowca zalegaj na łupkach metamorficznych. Starsze podłoe ma urozmaicon rzeb i wykazuje zapady w kierunku północno-wschodnim. Utwory paleozoiczne i czciowo mezozoiczne przykryte s osadami trzeciorzdowymi o zmiennej miszoci, dochodzcej nawet do 350 m. Trzeciorzd jest pochodzenie ldowego i czciowo morskiego, zbudowany jest warstw ilasto-piaszczystych z pokładami wgla brunatnego. Złoe wgla składa si z trzech pokładów powstałych w miocenie i jednego (najstarszego) z górnego oligocenu. Główny pokład rodkowomioceski zalega na głbokoci 100-150m osigajc miszoş 20-25 metrów. Pokład najstarszy zwizany jest z krótkotrwał regresj morsk.

Osady czwartorzdowe (plejstocen) to wodno - lodowcowe piaski i wiry oraz gliny morenowe. Wród tych utworów odsłaniaj si niekiedy wychodnie trzeciorzdu (w okolicach Rszowa, cinawy, Turowa) Najmłodszy czwartorzd (holocen) stanowi głównie osady aluwialne Odry i jej dopływów reprezentowane przez mady gliniaste oraz piaski i wiry. Miszoş piasków i wirów rzecznych wynosi niekiedy 20 i wicej metrów. W plejstocenie obszar gminy cinawa przeszedł dwukrotne zlodowacenie (południowo- polskie i rodkowo-polskie).

2.1.3. Wody powierzchniowe. Gmina cinawa naley do zlewni rzeki Odry. Rzeka ma typowy charakter nizinnym i płynie z południa na północ. Do Odry na terenie gminy uchodz dwa lewobrzene odpływy: Bobrek na południu i Zimnica w czci centralnej. Do Zimnicy wpływa potok Nowa Młynówka. Zjawiska lodowe, czyli wystpowanie lodu na powierzchni i w masie wód powierzchniowych,  Raport o stanie Miasta i Gminy cinawa str. 4 pojawiaj si pod koniec drugiej dekady listopada, a po miesicu wytwarza si pokrywa lodowa utrzymujca si prawie 70 dni. Odra charakteryzuje si duymi wahaniami wodostanów w cigu roku. Pod wodami powierzchniowymi znajduje si 2,5 % terenu gminy. Przez teren miasta i gminy przepływaj: Odra, Zimnica, Dbniak, Jastrzbia, Przychowska Struga, Ługa, Niemstowski Potok, Ksigiska Struga.

2.1.4. Wody podziemne Na terenie gminy wystpuj wody podziemne czwartorzdowe i trzeciorzdowe. Trzeciorzdowe Główny zbiornik wód podziemnych „Prochowice-roda” obejmujcego południowo- zachodnie fragmenty gminy cinawa. Wody te o powierzchni 654 km2 (cały zbiornik) o objtoci dyspozycyjnej 28.321 m3/d. S to wody zaliczane do klasy czystych i bardzo czystych, zdatnych do uytku bez uzdatniania. Czwartorzdowe Poziom czwartorzdowy jest poziomem prowadzcym wody swobodne. Zasilanie tego poziomu nastpuje przez bezporedni infiltracj wód opadowych oraz czciowo Odry. Z powodu braku przykrycia warstwami nieprzepuszczalnymi jest on naraony na skaenia.

2.1.5. Klimat. Klimat okolic cinawy naley do strefy klimatu przejciowego Europy rodkowej pod rednim wpływem klimatu oceanicznego, oraz słabym wpływem klimatu górskiego. rednia temperatura stycznia wynosi -1,3ºC, a rednia temperatura lipca to +18ºC przy opadach na poziomie 550 mm, oraz przewadze wiatrów z zachodu i północnego-zachodu. Nasłonecznienie jest nieco wysze od przecitnego w Polsce. Najbardziej słoneczne bywaj zwykle maj i wrzesie, najchmurniejsze listopad i grudzie. Burze zdarzaj si przecitnie 20- 30 razy w roku.

2.1.6. Gleby. Gleby w gminie, z uwagi na jej połoenie, s bardzo zrónicowane. W dolinie Odry wystpuj urodzajne, ale bardzo wymagajce w uprawie, mady rzeczne. Tereny wyej połoone cechuje dua rónorodnoş gleb, od bardzo urodzajnych po słabe kompleksy gruntów V i VI kasy. Zestawienie gruntów wg klas (stan na 21.02.2000 r. dane z UMiG cinawa): Klasa I II III a III b IV a IV b V VI ha brak 176,5 1141,4 1239,6 1920,3 1690,3 1424,0 412,2

Najlepsze gleby pod wzgldem klas bonitacji dominuj we wsiach: Tymowa, Dziesław, Zaborów, Krzyowa, Buszkowice, Przychowa, Rszów i miasto cinawa. Uytki zielone (łki i pastwiska) nale głównie do 3 i 4 klasy bonitacyjnej. Najwicej uytków zielonych spotyka si w okolicach miejscowoci: Tymowa, Sitno, Parszowice.

2.1.7. Flora. Flora Gminy cinawa jest dosyş dobrze poznana dziki opracowanemu w 1993 roku wykazowi stanowisk rolin chronionych. Szczególne cenne florystycznie tereny mona znaleş w dolinie Odry. Zachowały si tam wartociowe zespoły rolinne zwizane z terenami zalewowymi i starorzeczami. Łgi wierzbowo-topolowe, wizowo-jesionowe to najlepiej zachowane wilgotne lasy liciaste o najwyszych walorach przyrodniczych w całej dolinie Odry. Te ekosystemy s cenne dla dziedzictwa przyrodniczego Europy. Na pozostałym obszarze gminy w miejsce naturalnych lasów liciastych powstały pola uprawne, łki i pastwiska. Zimnica i Młynówka, przed regulacja, otoczone były wilgotnymi  Raport o stanie Miasta i Gminy cinawa str. 5 i podmokłymi łkami z zespołami rolin szuwarowych i wodnych. W nich wystpowały gatunki rzadkie i chronione. Po uregulowaniu rzek, tereny te zmieniono na pastwiska i łki kone o uboszym składzie florystycznym. Łki o charakterze naturalnym zachowały si tylko w niewielkich fragmentach w dolinie strumieni oraz na skraju lasów. Znajdziemy je głównie w zachodniej czci gminy w okolicach wsi Tymowa, Dbrowa rodkowa i Dolna, Radlice, Wielowie. Starorzecza w dolinie Odry stwarzaj dobre warunki do rozwoju zespołów wodnych, wród których doş czsto wystpuj odjte ochron grzybienie białe, grel ółty, paproş salwinia pływajca i kotewka orzech wodny.

Podczas bada w 1993 roku stwierdzono na terenie gminy cinawa wystpowanie 26 gatunków rolin objtych ochron całkowita lub czciow. Na podkrelenie zasługuje dosyş liczne wystpowanie, bo a 6 gatunków, storczyków. Roliny objte ochrona całkowita (18 gatunków) rosnce w gminie cinawa to: barwinek pospolity, bluszcz pospolity, grel ółty, grzybienie białe, kotewka orzech wodny, pełnik europejski, salwinia pływajca (paproş), sromotnik bezwstydny (grzyb), listera jajowata, storczyk(kukułka) aschersoniana, storczyk(kukułka) krwisty, storczyk (kukułka) plamisty, storczyk (kukułka) szerokolistny, storczyk samiczy, niedek baldaszkowy, nieyca wiosenna, nieyczka przebinieg, wiciokrzew pomorski. Najliczniej wystpuje grel ółty, nieyczka przebinieg, bluszcz i niedek, a ze storczyków listera jajowata i storczyk (kukułka) szerokolistny. Roliny czciowo chronione (8 gatunków) spotkane w gminie cinawa to: centuria pospolita, kalina koralowa, kocanki piaskowe, konwalia majowa, kopytnik pospolity, kruszyna pospolita, pierwiosnka lekarska, porzeczka czarna. Z obserwacji w sezonie wegetacyjnym 1999 i 2000 autorów raportu do listy gatunków chronionych naley dodaş kruszczyka szerokolistnego i pierwiosnk wyniosł. Zaktualizowana lista zawiera 28 gatunków rolin objtych ochron rosncych na terenie gminy cinawa. Wszystkie gatunki grzybów wielkoowocnikowych wystpujce w gminie podlegaj ochronie czciowej, nie zostały one umieszczone na licie gdy w czasie sporzdzania inwentaryzacji nie były objte ochron.

2.1.8. Fauna. Fauna gminy cinawa została zinwentaryzowana w 1993 roku. Uwzgldniajc własne obserwacje Andrzeja Ruszlewicz stwierdzono w gminie stałe wystpowanie 37 gatunków ssaków (włcznie z nietoperzami), 123 gatunki ptaków lgowych, 4 gatunki gadów, 13 gatunków płazów i 29 gatunków ryb. Z tej liczby podlega ochronie 18 gatunków ssaków, 116 ptaków, 4 gadów, 13 płazów. Gatunki zagroone wyginiciem i umieszczone w "Polskiej czerwonej ksidze zwierzt" to: kania czarna i ruda, bk i nie lgowy bielik, traszka grzebieniasta, róanka, piskorz. Wikszoş gatunków znalazła swoje ostoje w dolinie Odry a zwłaszcza w lasach łgowych, starorzeczach i na wilgotnych łkach. Drugim obszarem gdzie wystpuje dua rónorodnoş fauny to lasy w okolicach Tymowej.

Ssaki. Gmin zamieszkuje 37 gatunków ssaków, z których18 to gatunki chronione. Spotkamy tutaj chronionego kreta, jea, ryjówk aksamitn i malutk, rzsorka rzeczka, zbiełka karliczka, łasic, kun domow i len, wiewiórk a z nietoperzy: nocka duego, nocka rudego, nocka wsatka/nocka Brandta, gacka brunatnego, mroczka pónego i mopka. Oprócz stwierdzonych w 1993 roku gatunków chronionych w dolinie Odry yje bóbr europejski i wydra.  Raport o stanie Miasta i Gminy cinawa str. 6

Sporód pozostałych gatunków ssaków spotykanych na terenie gminy cinawa wiele budzi zainteresowanie i ciekawoş. Do tej grupy naley zajc szarak oraz królik, pimak, borsuk, tchórz, dzik, sarna i jele. Najwiksz liczebnoş i rónorodnoş gatunkow ssaków obserwuje si w pobliu Odry i jej starorzeczy, głównie na terenach lenych. Niszczenie naturalnych siedlisk, osuszanie terenów podmokłych, wycinanie rolinnoci nadbrzenej, likwidacja zadrzewie ródpolnych, uprawy w monokulturach postpujce zanieczyszczenie wód, wysychanie małych cieków oraz starorzeczy stanowi podstawowe zagroenie dla wielu gatunków ssaków, a zwłaszcza dla rzsorka rzeczka i zbiełka karliczka. Te dwa gatunki s najrzadsze na terenie gminy. Bezporednim zagroeniem dla duych i drobnych ssaków jest kłusownictwo, płoszenie zwierzyny w okresie grzybobrania, oraz tpienie na wsi drobnych drapieników.

Ptaki. Stwierdzono wystpowanie na obszarze gminy 123 gatunków ptaków łgowych lub prawdopodobnie lgowe w tym 44 gatunki rzadkie. Dolina Odry na teren gminy jest równie wanym obszarem dla orła bielika. Ten najwikszy polski ptak drapieny nie gniedzi si tutaj, ale ma swoje rewiry łowieckie. Wród nich znalazły si: • 4 gatunki z " Polskiej czerwonej ksigi zwierzt" – bk, kania czarna i ruda i nie lgowy bielik; • 6 gatunków zagroonych na lsku - nurog, kania czarna, kobuz, przepiórka, krwawodziób, srokosz; • 16 gatunków potencjalnie zagroonych na lsku - krakwa, cyranka, płaskonos, trzmielojad, uraw, bekas, płomykówka, zimorodek, dzicioł redni, lerka, wiergotek polny, wiergotek łkowy, słowik szary, wierszczak, jarzbatka, muchołówka białoszyja. Bogactwem rzadkich gatunków ptaków wyrónia si Dolina Odry. Istnieje pilna potrzeba kompleksowej ochrony tego terenu w ramach Parku Krajobrazowego z sieci rezerwatów przyrody i uytków ekologicznych. Naley opracowaş program monitoringu dla 10-ciu najrzadszych gatunków na obszarze gminy, czyli gatunków z "Czerwonej Ksigi" oraz zagroonych na lsku.

Płazy i gady. W toku prac przeprowadzonych w roku 1993 na terenie gminy cinawa stwierdzono wystpowanie 10 gatunków płazów (13 z obserwacjami własnymi) oraz 4 gatunków gadów chronionych. Płazy wystpujce w gminie to: traszka zwyczajna, traszka grzebieniasta, traszka górska, ropucha szara, ropucha zielona, aba trawna, aba moczarowa, kumak nizinny, grzebiuszka ziemna, rzekotka drzewna. Gady: jaszczurka zwinka, jaszczurka yworodna, padalec zwyczajny i zaskroniec zwyczajny. Z obserwacji własnych stwierdzono równie wystpowanie nastpujcych gatunków płazów: aba wodna, mieszka i jeziorkowa. Prawdopodobne jest równie wystpowanie na terenie gminy mii zygzakowatej (relacje ustne mieszkaca Zaborowa z lat wczeniejszych). Najliczniej płazy i gady wystpuj w pasie starorzecza Odry, a szczególnie w rejonie Lasowic, Przychowa, Dziewina, Jurcza, Grzybowa. Warto przytoczyş fragment inwentaryzacji przyrodniczej: „Wikszoş płazów i gadów koncentruje si w rejonie zbiorników wodnych, podmokłych łk i terenów zadrzewionych. Płazy s szczególnie zagroone ze wzgldu na to, e do rozrodu niezbdna jest im obecnoş wody, przy czym wiele gatunków jest na trwałe przywizanych do okrelonych stawków i wraz z ich zanikaniem gin całe lokalne populacje płazów. Zbiorniki  Raport o stanie Miasta i Gminy cinawa str. 7 wodne wskutek prowadzonej gospodarki rolnej, a przede wszystkim intensywnego nawoenia szybko eutrofizuj, zarastaj i zanikaj. Równie nieracjonalne stosowanie rodków ochrony rolin moe doprowadziş do znacznego wyniszczenia płazów i gadów. W przypadku padalca i zaskroca mamy te do czynienia z bezporednim tpieniem tych gatunków przez ludzi. W zwizku z istniejcym zagroeniem dla tych zwierzt na terenie gminy proponuje si stosowanie programu ochrony płazów i gadów, który polegaş ma na wykonaniu nastpujcych prac: • Stworzenie wokół ródpolnych zbiorników wodnych i zadrzewie pasów tzw. nieuytków ekologicznych (nie koszona przez cały rok rolinnoş trawiasta o szerokoci 20 m). • Pogłbienie, zagroonych całkowitym wyschniciem, ródpolnych zbiorników wodnych (zabieg taki przeprowadza si jesieni, a osad wywozi na otaczajce pola). • Zapobieganie wiosennemu wypalaniu traw. • Wykonanie nawoenia i oprysków pól w rejonie zbiorników przy bezwietrznej pogodzie, w odległoci, co najmniej 50 m od zbiornika wodnego. • Zapobieganie powstawaniu dzikich wysypisk mieci. • Inicjowanie i popieranie akcji uwiadamiajcych potrzeb ochrony płazów i gadów na terenie gminy”.

Ryby. Okolice cinawy nie obfituj w naturalne zbiorniki wodne. Głównym akwenem jest rzeka Odra oraz jej dopływ Zimnica. Rzeki podlegały przez wiele lat tak silnym przekształceniom, e nie posiadaj naturalnego biegu na całej swojej długoci. Jedynie niewielkie potoki zachowały półnaturalny charakter. Godna uwagi jest dolina Odry z licznymi starorzeczami o bardzo rónorodnych warunkach siedliskowych, od typu jeziorowego starorzecza koło Dziwienia, Przychowy do małych zarastajcych oczek koło Przychowy, Lasowic, Grzybowa, cinawy, Dziewienia po długie cignce si pasmowo wzdłu potoku rozlewiska, starorzecza i oczka wodne od Jurcza do Grzybowa z rozległymi podmokłymi lasami, szuwarami i łkami. Odra, pomimo regulacji, posiada warunki umoliwiajce wystpowanie gatunków ryb prdolubnych (przełom Odry przez Wzgórza Trzebnickie), zwizanych w okresie rozrodu z dnem kamienistym i wirowym. Wezbranie w 1997 roku w znacznym stopniu przyczyniło si do poprawy biologii rzeki i warunków ycia wielu zwierzt wodnych w tym ryb. Odsłoniło si naturalne dno piaszczyste i wirowe, urozmaiciła si linia brzegowa, wypłukane zostały osady muliste, oraz odyły starorzecza które wczeniej uległy znacznemu wypłaceniu. Powalone pnie drzew stwarzaj naturalne ukrycie i miejsce tarła dla ryb. Zimnica jest tak zniszczona, e ryby mog yş tylko w dolnym jej biegu. Na całym odcinku jest ona uregulowana w postaci kanału płyncego w korycie o wysokich i prawie pionowych brzegach, bez urozmaiconej linii brzegowej. Okresowo całe ycie w rzece jest niszczone przez płynce spoza terenu gminy zanieczyszczenia. Szczególnymi wodami s zbiorniki na terenach byłych piaskowni i wirowni oraz stawy we wsiach, a take małe oczka wodne w lasach i poród pól. Podczas inwentaryzacji w małych potokach znaleziono jedynie ciernika i karasia srebrzystego. W Odrze i starorzeczach stwierdzono wystpowanie 29 gatunków ryb. Z duym prawdopodobiestwem naley uznaş, e wystpuje tu równie sum (nie stwierdzono tego podczas inwentaryzacji). Odr zamieszkuje 28 gatunków (bez wzdrgi), a starorzecza 19 gatunków. Najbogatsze pod wzgldem gatunkowym s starorzecza w okolicach Dziewina, Lasowic i Przychowy. W małych i płytkich starorzeczach liczba wystpuj najczciej 3-4 gatunki ryb (kara, kara srebrzysty, ciernik i czasami szczupak).

Ryby wystpujce w gminie cinawa (inwentaryzacja 1993 r.). Wystpowanie Status gatunku Nazwa gatunkowa Odra Pozostałe rzeki Starorzecza Zagroony Rzadki  Raport o stanie Miasta i Gminy cinawa str. 8

Troş Wgorz Szczupak Płoş Jelec Kle Ja Wzdrga Amur Bole Słonecznica Ukleja Krp Leszcz Rozpiór Certa winka Lin Róanka Kiełb Brzana Karp Kara Kara srebrzysty Piskorz Ciernik Oko Jazgacz Sandacz Razem 29 28 5 19 3 7

Stwierdzono równie, e w duych starorzeczach struktura gatunkowa jest niekorzystna, wyranie brak jest ryb drapienych. Zagroeniem dla ryb w gminie cinawa jest głównie osuszenie starorzeczy, a przede wszystkim zanieczyszczenie wód powierzchniowych. Proponowane zabiegi ochronne. • Ograniczenie iloci cieków odprowadzanych do Zimnicy i poprawa jakoci wód powierzchniowych. • Ustalenie zasad racjonalnej gospodarki rybackiej w starorzeczach: o Preferowania w zarybianiu duych starorzeczy gatunków drapienych z sumem i szczupakiem. o Wyznaczenie miejsc parkowania samochodów i biwakowania poza terenami bezporednio przyległymi do zbiorników wodnych. o Podwyszenie wymiaru ochronnego dla szczupaka i suma. o Zrezygnowanie z zarybie amurem. • Podjcie działa dla ochrony starorzeczy, ich naturalnej odnowy wraz z otaczajcymi je terenami. • Renaturyzacja niektórych potoków i cieków. • Ochrona i odtworzenie ródlenych i ródpolnych oczek wodnych. • Zachowanie buforowago pasa ochronnego wokół wód powierzchniowych.

„Starorzecza Odry i sama Odra, w pozbawionej innych akwenów wodnych gminie stwarzaj due szanse na wykorzystanie terenów przyodrzaskich dla rybactwa rekreacyjnego. Mogłoby si ono staş znacznym ródłem dochodów gminy, nie tylko z tytułu ewentualnych opłat za dzierawy, ale take dziki temu, e mogłoby stymulowaş rozwój bazy noclegowej, zaplecza gastronomicznego, wreszcie nawet niewielkiego przemysłu. Warunkiem dla takiego wykorzystania terenów przyodrzaskich jest powstrzymanie degradacji starorzeczy i  Raport o stanie Miasta i Gminy cinawa str. 9 prowadzenie na nich racjonalnej gospodarki rybackiej” (cytat z Jankowski W. i inni, 1993. Gmina cinawa opracowanie faunistyczne. Materiały Woj. Konserwatora Przyrody. Legnica).

2.1.9. Lasy. Gmina cinawa nie naley do obszarów o duym zalesieniu. Znajdujemy na jej terenie tylko cztery dosyş małe kompleksy lene. Lasy biegnce wzdłu Odry od Dziewina do okolic Jurcza nalez do najcenniejszych ze wzgldu na ich charakter. Rosnce tutaj grdy z dbami, grabami i lipami z domieszk klonu polnego, wizu z okazami o wymiarach pomnikowych. Najcenniejsze s rosnce na terasie zalewowej Odry łgi jesionowo-wizowe, oraz w kilku miejscach lg wierzbowo-topolowy. Ten typ lasu jest unikatowy nie tylko w Polsce, ale równie w Europie. Drugim cennym obszarem lenym jest starodrzew koło Tymowej. Pozostałe lasy to bory mieszane z domieszk sosny. Na wyej wymienione zbiorowiska lene przypada obszar 2.322 ha. Polska (1998) - 0,23 ha lasów na 1 mieszkaca, cinawa 0,21 ha. Lasy terenu gminy s w zarzdzaniu przez Nadlenictwo Lubin i Legnica. Gatunkiem dominujcym jest sosna (60 %) db (ok. 30 %), brzoza (ok. 4 %), olsza i inne liciaste (jesin, klon, lipa). Wystpuje równie jodła, wierk, modrzew. Lesistoş gminy jest niska – 15,4 %. W Polsce lasy stanowi 27,9 % powierzchni kraju przy redniej europejskiej wynoszcej 31%. Najwicej lasów wystpuje w rejonach miejscowoci: Jurcz, Dziewin, Dbrowa, Wielowie i Zaborów. Najmniej lasów wystpuje: Sitno, Redlice, Turów, Dbiec, Krzyowa, Lasowice, Parszowice i Dziesław. Lasy w okolicy Jurcza stanowi wany korytarz ekologiczny (łcz Bory Dolnolski z lasami Wyyn rodkowopolskich). Przyjty do realizacji rzdowy program zwikszenia lesistoci kraju zakłada intensywne zalesianie obszarów wododziałowych i terenów nieprzydatnych dla rolnictwa. Ponadto Pastwo wziło na siebie obowizek subwencjonowania działa zwizanych z prowadzeniem nowych zalesie potrzebnych ze wzgldów ekologicznych i gospodarczych.

2.1.10. Parki zabytkowe. W gminie w wikszoci wsi zachowały si parki o rónym charakterze. Cztery parki podworskie w nastpujcych wioskach: Dziesław, Tymowa, Rszów, Zaborów. Parki te posiadaj pikny starodrzew, w którym dominuj dby, lipy, topole, graby, buki. Szczególnie dorodn grup dbów napotkano w Dziesławiu i Rszowie. Najwikszy db znajduje si w Kolonii Tymowa (550 cm obwodu pnia w piernicy). W wikszoci tych parków runo jest bogate, charakterystyczne dla lasów grdowych. Jednake, zarówno drzewostan jak i runo - na skutek licznych wysypisk mieci, zanieczyszczenia rónego rodzaju odpadkami, nagminnego wypalania ognisk oraz innych form bezmylnego uytkowania rodowiska parków - czsto ulega dewastacji. Z rolin chronionych wystpuj tu czsto: bluszcz pospolity, nieyczka przebinieg, nieyca wiosenna, niedek baldaszkowaty, pierwiosnka lekarska, konwalia majowa, kalina koralowa, kruszyna pospolita oraz rzadkie gatunki rolin nie objte ochron. Zabytkowe parki z ciekawymi załoeniami parkowymi o charakterze krajobrazowym w Jurczu, Lasowicach, Przychowej, Redlicach, Chełmku Wołowskim i Dbcu Parki przypałacowe w Zaborowie, Dziesławiu, Dziewieniu i Rszowie z licznymi pomnikami przyrody i najwikszym w okolicy platanem klonolistnym o obwodzie 770 cm i wieku 350 lat w parku w Zaborowie.

2.1.11. Najcenniejsze pod wzgldem przyrodniczym obszary w gminie.

Dolina Odry. Najcenniejszy obszar na tereni gminy, nalecy do ostoi ptaków o randze europejskiej „Łgi Odrzaskie”, wzłowego obszaru sieci EKONET, proponowany w całoci do europejskiego systemu obszarów chronionych Natura 2000. Obejmuje on tereny cignce si pasem wzdłu koryta rzeki z licznymi starorzeczami i lasami łgowymi. Naturalne lasy łgowe w obrbie  Raport o stanie Miasta i Gminy cinawa str. 10 gminy cinawa lece nad Odr stanowi najcenniejsze ekosystemy doliny Odry. Interesujce s równie kompleksy lene o charakterze grdu w okolicach miejscowoci : Dziewin, Grzybów i Jurcz. Wiosn w runie dominuje nieyczka przebinieg, pierwiosnka lekarska, a nastpnie konwalia majowa. Licznie wystpuj tutaj starorzecza. Ze wzgldu na bogactwo rosncej w nich flory wodnej - a m.in. gatunków chronionych, takich jak: grel ółty, paproş salwinia pływajca, kotewka orzech wodny, grzybienie białe - zasługuj one na włczenie do projektowanego Parku Krajobrazowego. W szczególnoci na uwag zasługuj takie jej fragmenty jak: 1. Starorzecza koło Przychowej i Lasowic. Bardzo dobrze zachowane starorzecza z rozległymi łkami, fragmentami lasu łegowego, zakrzaczeniami. W starorzeczach tych wystpuj liczne gatunki rolin chronionych: grel ółty i grzybienie białe oraz sporadycznie kotewka orzech wodny i paproş salwinia pływajca. Znajduj si tu liczne stanowiska lgowe rzadkich i chronionych ptaków, wystpuj drobne chronione ssaki, oraz 19 gatunków ryb. Szczególnie niebezpieczne dla tego terenu jest jego osuszenie. Utworzono tutaj uytek ekologiczny. Zalecana jest, przynajmniej w niektórych fragmentach, wysza forma ochrony - rezerwat. 2. Starorzecza koło Dziewina i Grzybowa. Urokliwe miejsce z duym starorzeczem i licznymi oczkami wodnymi, lasem łgowym. Miejsce rozrodu wielu gatunków chronionych ptaków, ssaków, płazów i gadów. Teren szczególnie nadajcy si do wdkarstwa. Krajobraz i przyroda stwarzaj tu warunki do rozwoju agroturystyki i turystyki kwalifikowanej i rekreacyjnej. 3. Dolina Odry w okolicy Jurcza. Fragment lasu łgowego z licznymi małymi oczkami wodnymi. Starorzecze poza terenem zalewowym cignce si od Jurcza do Grzybowa z olsem, podmokłymi łkami i szuwarem turzycowym, licznymi oczkami wodnymi, torfowiskami niskimi. Obszar cenny ze wzgldu na walory krajobrazowe i wystpowanie wielu chronionych gatunków ptaków, ssaków, płazów i gadów. Znajduj si tutaj stanowiska rolin chronionych. 4. Korea. Las łgowy w widłach Odry, Bobrka i Kaczawy. Ochrona ze wzgldu na stanowiska lgowe licznych chronionych ptaków, cenny ekosystem łgowy z chronionymi gatunkami rolin. Ze wzgldu na wyjtkow cennoş przyrodnicz w styczniu 2001 Wojewoda Dolnolski utworzył na tym obszarze rezerwat.

Las w okolicy Tymowej. Obszar na północny-wschód od wsi Tymowa obejmuje fragmenty lasów jesionowo- olszowych z licznymi dziuplastymi drzewami w dolinie strumieni z bogatym runem, w okresie wczesnowiosennym dominuj gste płaty nieycy wiosennej. Na skraju jednego z lasków rozciga si równie pas łki z wieloma storczykami. W strumienu yje bardzo rzadki ssak rzsorek. Na tym terenie powinna byş ograniczona wycinka starych dziuplastych drzew. Las na północ od wsi Dbrowa rodkowa. Podobny charakter posiada las około 1,2 km na północ od Dbrowy rodkowej, z bogatym wystpowaniem geofitów nieycy wiosennej. Z gatunków chronionych spotykane s tu równie: kopytnik pospolity, porzeczka czarna, kalina koralowa, kruszyna pospolita. Las i łka midzy wioskami Tymowa i Dbrowa rodkowa. Na skraju lasu mieszanego, znajduje si łka czciowo zalesiona olsz. Wystpuj tu liczne storczyki oraz szereg gatunków siedlisk wilgotnych. Obszar w południowej czci wsi Tymowa. Naturalne łki z bogat flor storczyków, oraz kwitnc licznie wczesn wiosn wzdłu strumieni nieyc wiosenn. Łki i zarola na północ od wsi Dbrowa Dolna.  Raport o stanie Miasta i Gminy cinawa str. 11

W dolinie strumienia wystpuj łki o silnym uwilgotnieniu, z licznymi gatunkami chronionymi: storczyki, pierwiosnka lekarska, kalina koralowa, kruszyna pospolita wraz z gatunkami rolin rzadkich np. mniszek błotny, fiołek mokradłowy, sitowie korzenioczepne, liczne turzyce. Znajduj si tu równie fragmentarycznie wykształcone łgi wierzbowe. Dolina strumienia midzy wioskami Redlice i Wielowie. Wzdłu strumienia cign si wilgotne łki z bogat flor gatunków chronionych takich jak: storczyki, pierwiosnka lekarska, pełnik europejski.

2.1.12. Obszary chronione.

Istniejce: 1. Rezerwat przyrody "Łg Korea". Obszar lasu łgowego w Dolinie Odry o pow. 60 ha lecy miedzy rzek Bobrek, Odr, Kaczaw a starorzeczem midzy Kaczaw a Bobrkiem. S to bardzo dobrze zachowane stare łgi bdce siedliskiem lgowym bociana czarnego, kani rudej i czarnej, trzmielojada, jastrzbia, muchołówki białoszyjej, dzicioła redniego. Gatunki te posiadaj tutaj swoje stałe legowiska (utworzony w styczniu 2001).

2. Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Odry. Utworzony w 1982 roku w okolicy ujcia Kaczany do Odry o powierzchni 12 700 ha. Chroniony jest charakterystyczny dla doliny Odry krajobraz z lasami łgowymi, starorzeczami i rozległymi łkami zalewowymi.

2. Uytki ekologiczne. • „Starorzecza koło Przychowej”, 1 km na południowy wschód od wsi Przechowa. Starorzecze Odry o pow. 10 ha z turzycowiskiem i trzcinowiskiem. Lgn si tutaj: krakwa, cyranka, płaskonos, błotniak stawowy, bekas, krwawodziób. • Uytek ekologiczny połoony 0,2 km na południe od wsi Lasowice. Starorzecze Odry o pow. 6 ha w 80% zaronite trzcinami, z turzycowiskiem, w ssiedztwie łk. Lgn si tutaj: łabd niemy, krakwa, cyranka, błotniak stawowy, kropiatka, remiz. • „cinawskie Bagna”, 0,5 km na północny-zachód od cinawy. Starorzecze Odry o pow. 15 ha z obszernym turzycowiskiem i pasami trzcin. Lgn si tutaj: cyranka, płaskonos, błotniak stawowy i łkowy, bekas, krwawodziób, remiz.

Proponowane do utworzenia: Park Krajobrazowy Dolina Odry na całym odcinku doliny Odry (odcinek Rzeczyca- cinawa ma walory parku narodowego). Rezerwaty: • „Tymowskie nieyce” w lasach w okolicach wsi Tymowa. • „Przychowskie Łgi” – obszar doliny Odry pomidzy cinaw, Lasowicami i Przychow. Uytki ekologiczne: • Starorzecze Odry połoone 2,5 km na północny-wschód od wsi Jurcz cignce si a do Grzybowa. Poronite olsem, duze obszary turzycowisk i podmokłych łk, torfowisko niskie. Lgn si tutaj: łabd niemy, błotniak stawowy, bekas. Wystpuje bóbr. Ron grzybienie białe, grel, pływacze, osoka aloesowata. Jedno z cenniejszych starorzeczy odrzaskich w gminie, połoonych na dawnych terenach zalewowych Odry. • Starorzecze w Dziwieniu. Due starorzecze o ciekawym połoeniu. Rosn tutaj grzybienie białe, grel ółty. Wystpuje zimorodek, bóbr.  Raport o stanie Miasta i Gminy cinawa str. 12

• Starorzecze „Rydwas” na północny-wschód od Grzybowa w midzywalu. Połoone przy wale przeciwpowodziowym. Ronie tutaj kotewka orzech wodny, grel ółty. Spotkamy w kurk wodn, trzciniaki, brzczk i wierszczaka. • Łka na zachód od Wielowsi, podmokła łka za torem kolejowym w kierunku wsi Redlice – jedyne miejsce wystpowania piknego pełnika europejskiego.

Literatura: 1. Jankowski W. i inni, 1993. Gmina cinawa opracowanie faunistyczne. Materiały Woj. Konserwatora Przyrody. Legnica 2. Kozioł E. 1993. Wykaz stanowisk rolin chronionych na terenie Gminy cinawa. Materiały Woj. Konserwatora Przyrody. Wrocław. 3. Jankowski W. i inni, 1995. Korytarz ekologiczny doliny Odry. Fundacja IUCN . Warszawa. 4. Aktualizacja inwentaryzacji złó kopalin stałych gminy cinawa. Geoprojekt Wrocław. 1987. 5. Polska czerwona ksiga zwierzt Krgowce. PWRiL, Warszawa 2001.

2.2. Stan rodowiska przyrodniczego i infrastruktura gminy.

2.2.1. Gospodarka wodna i ochrona wód.

Wody powierzchniowe. Do najwikszych rzek gminy zalicza si Odra, Zimnica i ich dopływy. Rzeka Zimnica naley do najbardziej zanieczyszczonych cieków byłego województwa legnickiego. Swój bieg rozpoczyna w okolicy miejscowoci Obora, w pobliu Zbiornika Gilów. Infiltracja wód opadowych powoduje wypłukiwanie z gruntu metali oraz substancji powodujcych zasolenie wód. Poza tym Zimnica przyjmuje duy ładunek zanieczyszcze pochodzcych z oczyszczalni cieków dla miasta Lubina oraz ze wsi połoonych wzdłu jej biegu. Docelowo rzeka została zaliczona została do II klasy czystoci (wody nadajce si do zaopatrzenia zakładów, nawadniania terenów rolniczych i do upraw ogrodniczych). Zimnica zanieczyszczona jest bakteriami z grupy coli typu kałowego. Pod wzgldem fizykochemicznym rzeka na całej długoci nie odpowiada normom przyjtym dla klasy III. Do przekroju kontrolno-pomiarowego „powyej Lubina os. Katanga” przekroczone były chlorki, siarczany, substancje rozpuszczone, sód. Na dalszym odcinku zatwierdzono znaczny wzrost zawartoci zwizków biogennych (fosforu ogólnego, fosforanów, azotu azotynowego i ogólnego), stwierdzono wysokie wartoci miedzi, ołowiu i elaza ogólnego.

W 1992 zostało podpisane porozumienie z wiejsk i miejsk gmin Lubin w zakresie oczyszczania rzeki Zimnicy. Obecnie jest w trakcie nawizywania współpracy z czeskim miastem Odry lecym u ródeł rzeki Odry.

Zaopatrzenie w wod: Gmina posiada własne zasoby wód. W 1996 roku z ujş własnych pobrano 469,0 tys. m3.

Miasto – zaopatrywane w wod z wodocigu komunalnego, bazujcego na ujciach wód podziemnych z utworów trzeciorzdowych. Woda uzdatniana jest w stacji uzdatniania zlokalizowanej przy ul. Królowej Jadwigi. Łczna wydajnoş ujş wynosi 2.400 m3/h.

Wsie – funkcjonuj wodocigi grupowe:  Raport o stanie Miasta i Gminy cinawa str. 13

• Wodocig „Wielowie” dla wsi – Jurcz, Redlice, Wielowie, Parszowice, Zaborów, Dłuyce, Grzybów i w przyszłoci Dziewin. • Wodocig „Dziesław” dla wsi – Dziesław, Chełmek Wołowski, Tymowa (z koloni), Dbiec oraz Turów (obecnie zaopatrywany z Fabryki Domów w cinawie), • Wie Krzyowa zaopatrywane jest ze cinawy. • Przychowa, Buszkowice, Lasowice – zaopatrywane z ujcia wody we wsi Przechowa. Mieszkacy Dbrowy rodkowej i Dolnej – zaopatruj si w wod z własnych ujş (studni).

Gospodarka ciekami Miasto cinawa nie ma spójnego systemu odprowadzania cieków: Na trenie nowych osiedli mieszkaniowych wybudowana jest kanalizacja rozdzielcza, Główne cigi – wykonane s jako ogólnospławne. cieki sanitarne odprowadzane s do szamb osiedlowych posiadajcych przelewy do kanalizacji ogólnospławnej. Osiedle domów przy ul. Jagiełły posiada lokaln podoczyszczalni cieków z przepompowni KOS. cieki deszczowe odprowadzane s bezporednio do rzeki Zimnicy, zarurowanej Młynówki oraz rowów melioracyjnych. Zdarza si, e cieki te nie s w stanie przyjş tak duej iloci wody opadowej i nastpuje wylanie ich (podmoknicie terenów przyległych). W 1999 roku uruchomiono oczyszczalni cieków o docelowej przepustowoci maksymalnej 2.700 m3/d i systematycznie s budowane kolejne odcinki kanalizacji miasta.

Wsie nie maja kanalizacji zbiorowej. Mieszkacy gromadz swoje cieki w przydomowych szambach, o rónym stanie technicznym. Niektórzy w ogóle nie posiadaj szamb, a cieki wylewane s bezporednio do najbliszych rowów. W przyszłoci przewiduje si, e Tymowa, Dbiec, Chełmek Wołowski, Lasowice, bd podłczone bezporednio do oczyszczalni cieków w cinawie, a z wsie Turów i Krzyowa podłczone do kanalizacji miejskiej. Koncepcja zakłada budow sieci kanalizacji sanitarnej z wydzielonymi szecioma oczyszczalniami cieków dla nastpujcych miejscowoci: 1. Buszkowice. 2. Dziesław i Kolonie Chełmek Wołoski. 3. Przechowa. 4. Dbrowa Dolna i Dbrowa rodkowa. 5. Rszów. 6. Sitno.

Główne ródła zanieczyszcze wód. Punktowymi ródłami zanieczyszcze wód powierzchniowych i podziemnych czwartorzdowych s oczyszczalnie cieków komunalnych w cinawie i w Lubinie (Zimnica) a rozproszonymi - gospodarstwa domowe. Jedn z przyczyn, o coraz silniejszym efekcie negatywnym stało si nieskoordynowanie działa w zakresie budowy wodocigów (objto ok. 95 % mieszkaców) i kanalizacji wsi (brak kanalizacji - 100 % mieszkaców wsi i ok. 22 % miasta). Wybudowanie wodocigu ułatwia działalnoş bytowo-gospodarcz, powoduje zarazem znaczny wzrost iloci cieków ze wzgldu na łatwoş w pozyskaniu wody. Równoczenie jednak nastpuje silna koncentracja zawartoci cieków, które nie przechodzc przez oczyszczalnie s coraz wikszym zagroeniem dla hydrosfery. Coraz wicej wystpuje w nich detergentów i innych rodków chemicznych stosowanych w gospodarstwie domowym. Brak kanalizacji, brak szamb, nieszczelnoş istniejcych szamb oraz „dzikie” oprónianie szamb bezporednio do wód powoduje doş znaczne zagroenie. Porednim ródłem s zanieczyszczenia spływajce z obszaru zlewni do cieków, na które składaj si wypłukiwane z gleby wywoone na pola osady ciekowe z szamb i osadników oraz gnojowica jak równie przemysł miedziowy.

 Raport o stanie Miasta i Gminy cinawa str. 14

2.2.2. Ochrona gleb i powierzchni ziemi

Zgodnie z art. 13 ustawy O ochronie i kształtowaniu rodowiska – powierzchnia ziemi łcznie z gleb i rzeb terenu podlega ochronie polegajcej w szczególnoci na zapobieganiu i przeciwdziałaniu niekorzystnym zmianom, a w razie uszkodzenia lub zniszczenia – na przywróceniu właciwego stanu. Ustawodawca wprowadza równie pojcie ochrony gruntów rolnych i lenych a take powierzchni ziemi i rzeby terenów, których ochrona ley w interesie społecznym ze wzgldów naukowych, estetycznych, historyczno-pamitkowych i innych. Działania w tym zakresie reguluj: ustawa o ochronie gruntów rolnych i lenych, Prawo geologiczne i górnicze, ustawa O ochronie przyrody. Zgodnie z badaniami przeprowadzonymi przez Pastwow Inspekcj Ochrony rodowiska w 1995 roku gleby gminy nie s chemicznie zanieczyszczone. aden z parametrów nie przekroczył dopuszczalnej zawartoci:

pH Zakres ste metali w glebie (rozpuszczonych w 1 n HCl) [ppm] Cu Cd 6,6-7,4 13,2-61,6 43,8-83,4

ródła zanieczyszcze gleb Bezporednim ródłem zanieczyszcze gleb jest gnojowica, która wylewana przez rolników na pola i łki wprowadza skaenia bakteriologiczne i biogenne. Szczególnie szkodliwy jest nadmiar fosforu i azotu, który bardzo czsto przekształca si w kancerogenne azotyny. Powane zagroenie wystpuje ze strony nieprawidłowo zagospodarowanych odpadów z tzw. „dzikich wysypisk”. Porednio gleby gminy zagroone s zanieczyszczeniami pochodzcymi z wód, do których wylewane s cieki bytowe oraz zanieczyszczeniami komunikacyjnymi (szczególnie z tras o duym nateniu ruchu).

Zagroenie ze strony odpadów Odpady z terenu gminy i miasta składowane s na wysypisku w cinawie o powierzchni 2,4 ha, pojemnoci 300 tys. m3, o nieunormowanym stanie formalno-prawnym. Zarzdza nim Zakład Gospodarki Komunalnej w cinawie. Jest ono ogrodzone, dozorowane do 15 godz., wyposaone w kompaktor. Szacunkowo rocznie składowane jest 9 300 m3 odpadów rocznie. W 1999 r. została nałoona kara pienina za nielegalne składowanie odpadów. Działaj równie wiejskie wysypiska: w Wielowsi (od 1991 r.) i Parszowicach (od 1993 r.) oraz WPGO w Jurczu. Na terenie gminy zostało zlokalizowanych 18 „dzikich” wysypisk mieci – w pobliu miejscowoci cinanwa, Dbrowa Dolna, Krzyowa, Zaborów, wzdłu drogi Zaborów Dłuyce (ok. 1 200 m3 ), cinawa – Parszowice, Mierzowice, Jurcz (ok. 250 m3), Parszowice (ok. 500 m3 ), Buszkowice (ok. 600 m3), Dziesław (ok. 5 000 m3) W gminie gospodarka odpadami nie spełnia wymogów unii europejskiej.

2.2.3. Stan czystoci powietrza na terenie gminy

Zgodnie z raportem Pastwem Inspekcji Ochrony rodowiska z 1996 roku normy czystoci powietrza nie zostały przekroczone. Opad pyłu Opad ołowiu Opad kadmu Norma [g/m2 rok ] 200 100 10 Dziesław 47,5 12,5 0,21 Rszów 53,5 33 0,05  Raport o stanie Miasta i Gminy cinawa str. 15

ródła zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego Najwikszy wpływ na iloş i jakoş zanieczyszcze wprowadzanych do atmosfery ma struktura zuycia paliw. Ponad 95 % mieszkaców zuywa wgiel do ogrzewania gospodarstw, czsto niskokalorycznego o duej zawartoci siarki, popiołu. Niska emisja, uciliwa zwłaszcza zim jest ródłem pyłów, gazów szklarniowych i zakwaszajcych rodowisko, czsto równie WWA, i dioksyn – substancji powstajcych w procesach spalania w niskich temperaturowych (np. opakowa plastykowych). Uciliwa zwłaszcza zim. Zanieczyszczenia komunikacyjne - ródło zanieczyszcze pyłowych, tlenku i dwutlenku wgla, tlenków azotu, dwutlenku siarki, metalami cikimi i WWA oraz hałasu, zwizane s z transportem kołowym. Najwiksze znaczenie odgrywa tu droga krajowa. ródłem rozproszonej emisji zanieczyszcze amoniaku, metanu i podtlenku azotu jest produkcja rolna na terenie całej gminy. Do punktowych ródeł emisji zanieczyszcze zaliczyş naley przede wszystkim: zakłady na terenie cinawy (np.: Rozlewnia Gazu Płynnego, „Pollena”, Zakład Przetwórstwa Owocowo- Warzywnego (sezonowo) Mleczarnia, bazy GS z piekarni,). Uciliwe jest równie wypalanie traw, które oprócz zanieczyszcze atmosfery powoduj zniszczenia biologiczne. Uciliwy, w ocenie mieszkaców cinawy, terminal asfaltowy przy ul. Lenej – zgodnie z ocen oddziaływania na rodowisko (1997) nie powinna mieş istotnego wpływu na stan rodowiska. Istnieje jednak problem emisji zapylenia i nieprzyjemnego zapachu. Na jakoş powietrza atmosferycznego ma równie emisja zanieczyszcze spoza gminy – ze wzgldu na dominacj wiatrów zachodnich.

Zagroenie ołowiem wród dzieci W 1999 r. Fundacja na Rzecz Dzieci Zagłbia Miedziowego przebadała 143 dzieci ze szkół podstawowych, u 5 dzieci stwierdzono przekroczenie wartoci ołowiu (Pb>10 ug/dl), u 3 górn granic normy (Pb>8 ug/dl). Zakwalifikowano 8 dzieci do postpowania profilaktyczno-leczniczego, (co stanowi 5,5, % przebadanych dzieci).

Gazyfikacja W gminie cinanwa obecnie nie ma dostpu do gazu sieciowego. W 1997 roku opracowany został program gazyfikacji (gazem ziemnym wysokometanowym PN-87/C 96001 GZ – 50 SWW 0222-3). Do gazyfikacji przyjto miasto i 18 miejscowoci gminy (przy czym Redlice, Wielowie i Jurcz zasilane bd z gminy Prochowice). Przewidywane jest wybudowanie gazocigu wysokiego cinienia, który podłczony bdzie w rejonie miejscowoci Usza (gmina Ruja) do magistrali gazowej relacji Zgorzelec – Wrocław. Na terenie cinawy przy granicy miasta przewiduje si wybudowanie stacji redukcyjno-pomiarowej I stopnia. Wprowadzenie gazyfikacji sprzyja ochronie rodowiska poprzez eliminacj lokalnej emisji pyłów i toksycznych składników spalin. Wielkoş emisji przy zastpieniu paliw stałych gazem: Pyły – brak emisji SO2 – brak emisj Tlenki azotu – 4 krotne zmniejszenie, CO2 – 40 krotne zmniejszenie.

2.2.4. Ochrona przed hałasem i wibracjami Wród czynników wpływajcych na pogorszenie klimatu akustycznego naley wymieniş przede wszystkim: hałas komunikacyjny, który towarzyszy ruchowi drogowemu i kolejowemu. Jego natenie zaley w duym stopniu od stanu dróg, torowisk, rozplanowania tras komunikacyjnych a take od organizacji ruchu. Przez gmin przebiega  Raport o stanie Miasta i Gminy cinawa str. 16

• droga krajowa nr 337 relacji Lubin – Wołów/Rawicz z mostem (jedyny pomidzy Głogowem a Lubiem), • drogi wojewódzkie – Chobienia – cianwa i cinawa – Prochowice, • 12 dróg powiatowych • drogi gminne i lokalne o długoci 35 km s czciowo ulepszone (ok. 42,9 %) i utwardzone – 15 km, • linia kolejowa nr 273 lsk – Szczecin („magistrala nadodrzaska”).

Literatura: 1. Ocena oddziaływania na rodowisko Terminalu asfaltowego w cinawie ul. Lena, Piast-Projekt, Zakład Usług Budowlano-Projektowych w Legnicy, 1997 r. 2. Zdjcia lotnicze „dzikich” wysypisk – materiały uzyskane w Urzdzie Gminy. 3. Opracowanie Biura Projektów Budownictwa Komunalnego we Wrocławiu ???????? 4. Koncepcja Gospodarki ciekowej dla rejonu Wielowie Biuro Projektów Wodnych w Zielonej Górze. 5. Wykorzystano dane z Powiatu Lubiskiego – zestawienie gruntów stan na stycze 1999 r. 6. Koncepcja programowa gazyfikacji miasta i gminy cinanwa” 7. Informacja od Regionalny Zarzd Melioracji i Urzdze wodnych w Legnicy O/Lubin, Lubin ul. Ksicia Ludwika 5 tel. 844 – 31 -06

3. SPOŁECZE STWO.

3.1. Potencjał i tendencje demograficzne.

Gmina cinawa o powierzchni 164,5 km2 liczy 10 906 mieszkaców, w tym 6195 mieszka w cinawie, a 4712 na terenie 19 sołectw.

Iloş osób zamieszkujcych poszczególne miejscowoci wynosi: cinawa 6 195 Tymowa 829 Parszowice 448 Dziesław 341 Zaborów 318 Wielowie 306 Rszów 282 Turów 226 Dłuyca 207 Lasowice 205 Redlice 181 Krzyowa 161 Jurcz 154 Dziewin 148 Buszkowice 140 Grzybów 123 Dbiec 120 Chełmek Wołowski 117 Sitno 88 Dbrowa rodkowa 79 Dbrowa Dolna 45 Toszowice 34

 Raport o stanie Miasta i Gminy cinawa str. 17

56,8% mieszkaców skupionych jest w miecie, a 43,2% na terenach wiejskich. rednia gstoş zaludnienia wynosi 67 osób na 1 km2 jest niewielka w porównaniu z Dolnym lskiem 140 osób/km2. Od 1995 roku obserwuje si stały, niewielki spadek w ogólnej iloci mieszkaców gminy.

Lata 1995 1996 1997 1998 1999

Iloş mieszkaców 11 031 10 970 10 998 11 001 10 907

Wicej osób odpływa ze wsi (tendencje ogólnopolskie). W miecie liczba mieszkaców utrzymuje si na podobnym poziomie.

Wskaniki migracji Ludnoş Migracje Miasto Gmina Miasto Gmina 1995 6204 4837 +23 -5 1996 6204 4766 +30 -41 1997 6218 4780 +1 +9 1998 6239 4762 -24 -23 1999 6195 4712

Tendencje demograficzne obrazuj take wskaniki dotyczce przyrostu naturalnego, czyli rónicy pomidzy liczb urodze ywych i zgonów.

Przyrost naturalny w gminie wynosił - 1995 – 21 - 1996 – 0 - 1997 – 32 - 1998 – 36 - 1999 – 32. Gmina posiada dodatni wskanik przyrostu naturalnego, który w 1998 roku wyniósł 2,9 (na 1000 mieszkaców). W tym czasie dla woj. dolnolskiego był on ujemny -0,2. W roku 1999 wyniósł 2,6%. W najbliszych latach naley spodziewaş si spadku narodzin, co jest zgodne z tendencjami dotyczcymi kraju i Dolnego lska (po 2000 roku na Dolnym lsku szacowany przyrost bdzie si kształtowaş na poziomie 0,3%).

Struktura wiekowa mieszkaców jest nastpujca: - 59% osób jest w wieku produkcyjnym (6493) - 27% w wieku poprodukcyjnym- emerytalnym (2973) - 14% w wieku przedprodukcyjnym (1535).

3.2. Aktywnoş zawodowa W gminie 694 osoby w wieku nieprodukcyjnym utrzymywane s przez 100 osób w wieku produkcyjnym. Dla Dolnego lska wskanik wynosi 626. Naley przypuszczaş, e coraz wicej osób w wieku poprodukcyjnym (w zwizku z przedłuajc si redni ycia) bdzie utrzymywanych przez osoby w wieku produkcyjnym. Obecnie w kraju jest około 14,5% osób w wieku emerytalnym, iloş ich wzronie w 2025r. do 23%; w wieku produkcyjnym jest w  Raport o stanie Miasta i Gminy cinawa str. 18 kraju rednio 61%, a 2025r. bdzie 57,7%. Natomiast iloş dzieci i młodziey spadnie z 25% do 19,5% w 2025r. Liczba osób zawodowo czynnych wynosi około 60% ogółu ludnoci gminy. Osób bezrobotnych jest 892, w tym kobiet 489 (1999r.). Odsetek bezrobotnych wynosi 7,2%, jest niszy ni w kraju. Wynik ten nie obrazuje skali ukrytego bezrobocia, które z racji rolniczego charakteru gminy wystpuje. Nastpuje stały wzrost bezrobocia wród mieszkaców gminy. Wród bezrobotnych przewaaj kobiety oraz osoby z wykształceniem zasadniczym i podstawowym -78%. 34% ogółu bezrobotnych to absolwenci, czyli osoby młode. Zauwaalne s tendencje ogólnokrajowe, gdzie bezrobocie dotyczy głównie osób słabo wykształconych. One te niechtnie zmieniaj kwalifikacje zawodowe i si doskonal.

Struktura bezrobocia Podział ze wzgldu na wiek Do 24 lat Od 25 do 60 lat 299 osób 569 Podział ze wzgldu na Wysze i rednie Zasadnicze i podstawowe wykształcenie 132 osoby 674 osoby

W gminie cinawa szacuje si, e około 55% osób utrzymuje si z rolnictwa, a 35,6% z działalnoci pozarolniczej. Najwiksi pracodawcy na terenie gminy to: • Zakłady Chemii Gospodarczej „Pollena”, • Gminna Spółdzielnia „Samopomoc Chłopska” • BP Poland Spółka z o.o. • Zakład Gospodarki Komunalnej oraz zarejestrowane podmioty gospodarcze w iloci 522 (1999), których stale przybywa. Wiele osób dojeda do pracy poza teren gminy. Pracuj one w Kombinacie Miedziowym oraz w Prochowicach, Wołowie, Brzegu Dolnym.

3.3. Owiata i wychowanie.

Na terenie gminy cinawa istnieje nastpujca sieş szkół i przedszkoli: - Szkoła Podstawowa Nr 3 w cinawie, ul. Królowej Jadwigi 9; - Szkoła Podstawowa Nr 1 w cinawie, ul. Lipowa 1 – (zlikwidowana), - Gimnazjum Publiczne w cinawie, ul. Lipowa 1; - Szkoła Podstawowa w Tymowej; - Szkoła Podstawowa w Zaborowie; - Przedszkole Publiczne w cinawie; - Przedszkole Publiczne filia w Zaborowie.

Szkoła/ Liczba Liczba Liczba Koła zainteresowa Stan Przedszkole uczniów oddziałó nauczycieli techniczny / dzieci w SP 3 w 801 22 68 Polonistyczne, Wymaga cinawie matematyczne, plastyczne, remontów muzyczne, informatyczne, SKS SP 1 w 205 8 29 Teatralno–dramatyczne Wymaga cinawie matematyczne, remontów informatyczne, SKS Gimnazjum 200 8 36 Informatyczne, plastyczne, Wymaga  Raport o stanie Miasta i Gminy cinawa str. 19

Publiczne teatralne, dziennikarskie, remontów matematyczne, polonistyczne, SKS SP w 143 8 23 Polonistyczne, Wymaga Tymowej matematyczne remontów SP w 77 5 10 Polonistyczne, dobry Zaborowie matematyczne, plastyczne Przedszkole 107 4 8 j.angielski Wymaga w cinawie remontów Przedszkole 28 2 3 - Dobry filia w Zaborowie

Od 1991 roku w gminie cinawa maleje iloş uczniów. W roku szkolnym 1999 – 2000 do szkół uczszcza 1426 dzieci, a w nastpnych latach bdzie uczszczało: - 2000/2001 – 1363 dzieci; - 2001/2002 – 1282 dzieci; - 2002/2003 – 1414 dzieci; - 2003/2004 – 1310 dzieci; - 2004/2005 - 1274 dzieci.

Tendencje spadkowe s wyranie widoczne na podstawie iloci urodze poszczególnych roczników: w 1991r. urodziło si 174 dzieci, a w 1999 ju tylko 88.

3.4. Kultura.

Na terenie gminy działa cinawski Orodek Kultury (OK). Do zada statutowych OK nale: - edukacja kulturalna i wychowanie przez sztuk; - gromadzenie, dokumentowanie, tworzenie, ochrona i udostpnianie dóbr kultury.

W OK działa istniejcy od 1984 roku Zespól Folklorystyczny Ziemi cinawskiej. Działaj take sekcje dla dzieci i młodziey: taneczna, muzyczna, plastyczna, szachowa oraz gier komputerowych. OK jest organizatorem wielu imprez okolicznociowych tj. Dzie Matki, Dni Seniora, Koncert Kold itp. oraz imprez plenerowych, festynów np. Festyn Majowy, Dzie Dziecka, Flis Odrzaski, Festyn Sportowy itp. W ramach swojej działalnoci OK organizuje równie liczne konkursy (plastyczne, taca, piosenki), turnieje (druyn podwórkowych, szachowe, tenisa stołowego, warcabowe), wycieczki autokarowe. W okresie ferii zimowych oferuje bogaty program spdzenia wolnego czasu dla dzieci i młodziey. Orodek kultury utrzymuje si w połowie z wpływów z budetu gminy oraz wpływów od sponsorów, zlokalizowany jest przy ul. Jagiełły. Jest on zbyt mały, aby pełniş funkcje zaspokajajce potrzeby mieszkaców gminy. W budynku orodka działa Biblioteka Publiczna, natomiast dwie Biblioteki filialne działaj w Zaborowie i w Tymowej. W Tymowej jest Wiejski Orodek Kultury. W pozostałych miejscowociach znajduj si wietlice wiejskie.

3.5. Ochrona zdrowia.

 Raport o stanie Miasta i Gminy cinawa str. 20

Miejsko – Gminny Zespół Zakładów Opieki Podstawowej obejmuje przychodni w cinawie przy ul. Jagiełły oraz Wiejski Orodek Zdrowia w Tymowej. Usługi zdrowotne wiadczone s w wymiarze podstawowym przez 8 lekarzy, 23 pielgniarki oraz 4 lekarzy dentystów. W orodku w Tymowej przyjmuje tylko 1 lekarz. Z usług specjalistycznych mieszkacy korzystaj poza terenem gminy, głównie w Lubinie.

3.6. Pomoc społeczna.

Na terenie gminy działa Orodek Pomocy Społecznej w cinawie, który zasigiem swego działania obejmuje miasto i 19 wsi. Orodek wykonuje zadania własne i zlecone na podstawie ustawy o pomocy społecznej i przepisów wykonawczych do niej. Najwiksz liczb osób korzystajcych ze wiadcze pomocy społecznej stanowi osoby bezrobotne, rodziny niepełne, wielodzietne, emeryci i rencici. W 1999 roku 618 rodzin zostało objtych pomoc socjaln. Liczba osób w tych rodzinach wyniosła 2918, czyli około 27% mieszkaców korzystała z pomocy Orodka. Powodami przyznawania pomocy było głównie ubóstwo, bezrobocie, bezradnoş w sprawach opiekuczo – wychowawczych. Działalnoş Orodka wspierana jest przez klub pracy, który pomaga nabywaş umiejtnoci w zakresie aktywnego poszukiwania pracy. W zajciach klubu brało udział 586 bezrobotnych, z tego 88 uzyskało zatrudnienie. W Orodku przyjmuje radca prawny, który udzielił porad 112 osobom.

W gminie realizowany jest Gminny Program Polityki i Rozwizywania Problemów Alkoholowych. Dwa razy w tygodniu działa Punkt Konsultacyjno – Informacyjny ds. Rozwizywania Problemów Alkoholowych i Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie. Mieci si on w Urzdzie Miasta i Gminy. Punkt udziela pomocy psychologicznej, prawnej i terapeutycznej dla osób uzalenionych, współuzalenionych, sprawców przemocy a take dzieci. W 1999r. udzielono 205 konsultacji. W cinawie działa take wietlica Terapeutyczna dla dzieci majcych róne problemy i dla dzieci z rodzin z problemami alkoholowymi. Mieci si ona w budynku po byłej Szkole Nr 2 w cinawie. Prowadzi codziennie zajcia opiekuczo – wychowawcze, zajcia profilaktyczne, gry, zabawy, zajcia edukacyjno – rozwojowe, plastyczne, ruchowe, sprawnociowe. Podobn działalnoş prowadzi wietlica Terapeutyczna w Parszowicach oraz Zespoły Zainteresowa w Wielowsi. Programy profilaktyczne realizuj take wszystkie szkoły na terenie gminy.

4. GOSPODARKA

Szacunkowo z pracy w rolnictwie utrzymuje si około 55% mieszkaców, natomiast ze ródeł pozarolniczych-35,6%. Potwierdza to, e gmina ma charakter typowo rolniczy. Liczba zawodowo czynnych wynosi około 60% ogółu ludnoci, perspektywie odsetek ten bdzie podobny. W zwizku z obecnym rolniczym charakterem gminy i zmianami zachodzcymi w rolnictwie przewidywaş mona wzrost iloci siły roboczej w miecie, co zwizane jest ze wzrostem liczby ludnoci, natomiast we wsiach spadaş bdzie zatrudnienie bezporednio w gospodarstwach rolnych. Wzrost zatrudnienia moe wynikaş z tworzenia miejsc pracy poza rolnictwem, w sekcjach zwizanych z szeroko pojmowan sfer usług, co zwizane jest z przewidywanym stopniowym podniesieniem si ogólnego standardu ycia mieszkaców. W pozostałych działach zatrudnienie kształtowaş si bdzie na poziomie zblionym do obecnego. Spor czş zatrudnionych stanowi osoby pracujce poza gmin. Wikszoş z  Raport o stanie Miasta i Gminy cinawa str. 21 nich dojeda do przemysłu zwizanego z wydobyciem i przeróbk rud miedzi, a take do Prochowic, Wołowa i Brzegu Dolnego. Niewielka grupa „przyjedajcych” dotyczy głównie zatrudnionych w usługach. Mona liczyş si ze znacznym wzrostem liczby wyjedajcych do pracy. W grupie szacowanej na 3 900 osób znajdowaş si bdzie około 1 100 kobiet, co wywołuje problem utworzenia w cinawie zakładu pracy dla kobiet. Przewidywane zmiany oznaczaj przede wszystkim potrzeb utworzenia znacznej liczby nowych miejsc pracy, zarówno w miecie, jak na wsi.

4.1. Działalnoş gospodarcza. W ewidencji działalnoci gospodarczej miasta i gminy cinawa zarejestrowanych jest 522 firmy z czego 236 to firmy handlowe pozostałe to firmy usługowe i produkcyjne. W wikszoci s to małe jednoosobowe lub zatrudniajce dwie trzy osoby firmy. Spora czş firm działa na terenie miasta. Najwikszym zakładem przemysłowym w miecie s Zakłady Chemii Gospodarczej „Pollena” zatrudniajce 41 osób. Zakład produkuje rodki piorce. Do duych pracodawców zaliczyş te mona GS „Samopomoc Chłopska” zatrudniajca 58 osób, Firm Delta sp. z o. o. zatrudniajc 25 osób, BP Polan zatrudniajcy 16 pracowników, Stacje Przesypowa Cementu zatrudniajc 14 osób, Bank Spółdzielczy w którym pracuje 11 osób, oraz firm ELTOR sp. z o.o. zatrudniajc 10 osób. Przewidywany przyrost ludnoci miasta w okresie perspektywicznym spowoduje wystpienie duej nadwyki siły roboczej. Podane byłoby utworzenie nowych zakładów zapewniajcych nowe miejsca pracy, zwłaszcza zakładu zatrudniajcego kobiety. Istniej wystarczajce rezerwy kierunkowe dla rozwoju przemysłu, baz i składów, co umoliwia prawidłow lokalizacj nowych firm, o ile zajdzie taka potrzeba. Liczba placówek handlowych szybko si zmienia w zalenoci od koniunktury na rynku. Szacuje si, e w cinawie jest ok. 25 sklepów, przy czym 5 znajduje si w pawilonach, a pozostałe usytuowane s w parterach budynków mieszkalnych. Głównym orodkiem handlowym jest obszar starego miasta (okolice Rynku). Ocenia si, e w perspektywie powierzchnia usług handlowych wyniesie ok. 9000 m2, po odliczeniu istniejcej powierzchni do realizacji pozostaje ok.5500 m2. Na wsi na 1000 mieszkaców przypada ok. 250 m2 powierzchni uytkowej sklepów. Sklepy, zwykle wielobranowe lub kioski spoywcze, s we wszystkich wsiach. W miecie znajduje si około 50 punktów rzemielniczych o powierzchni ok. 1700 m2. Zlokalizowane s w rónych rejonach miasta, głównie jednak w rejonie Rynku oraz ulic Głogowskiej i Mickiewicza. W okresie perspektywy przewiduje si, e urzdzenia rzemiosła zajm powierzchni ok. 4000 m2. Rzemiosło na wsi reprezentowane jest przez drobne zakłady prywatne. Łczna ich powierzchnia wynosi ok. 650 m2, w przeliczeniu na 1000 mieszkaców-138,3 m2. W okresie perspektywy zakładaş naley wydatny rozwój rzemiosła i drobnych usług, zwłaszcza zwizanych z otoczeniem rolnictwa (nowe miejsca pracy).

4.2. Rolnictwo. Podstaw gospodarki gminy jest rolnictwo, które jednak podobnie jak w całym kraju znajduje si w strukturalnym kryzysie zwizanym przede wszystkim z duym rozdrobnieniem gospodarstw, utrudniajcym mechanizacj i wprowadzenie nowoczesnych metod produkcji. Niemniej jest ono i przez długi okres nadal pozostanie, główn baz ekonomiczn i podstawowym ródłem zatrudnienia miejscowej ludnoci. W gminie znajduje si 849 gospodarstw rolnych, rednia wielkoş gospodarstw w gminie wynosi ok. 8 ha. Gospodarstwa o wielkoci od 1 do 10 ha stanowi ponad 60% wszystkich gospodarstw, natomiast gospodarstwa powyej 20 ha stanowi tylko 7% całoci gospodarstw.  Raport o stanie Miasta i Gminy cinawa str. 22

Z powyszego wynika, e gospodarstw uywanych wedle kryteriów Unii Europejskiej za potencjalne samowystarczalne i konkurencyjne na rynku rolnym jest tylko ok. 7% (gospodarstwa pow. 20 ha).

W hodowli – dominuje trzoda 4.100 szt., nastpnie bydło – 1370 szt. Obsada na 100 ha UR Bydło – 12,3 Trzoda – 32,9

Struktura uytków rolnych w miecie i gminie cinawa wg jakoci gleb. I II IIIa IIIb IVa IVb V VI VIz Razem Grunty ha - 183 1 273 1 659 2 382 2 206 1 912 565 7 10 187 orne % - 1,8 12,45 16,28 23,38 21,65 18,77 5,55 0,06 100 Uytki ha - 32 514 - 897 - 358 163 5 1 969 zielone % - 1.63 26,1 - 45,56 - 18,18 8,28 0,25 100 Razem Uytki Rolne ha 12 156

Uytki rolne lece na terenie gminy cinawa do gruntów o redniej klasie jakoci ok. 75% gruntów ornych i ok. 73% uytków zielonych to grunty i uytki o dobrej i redniej klasie jakoci. Przy dobrej kulturze rolnej s to ziemie mogce zapewniş dobrej jakoci i wysokie plony. Według danych za kilka ostatnich lat powierzchnia zasiewów zdominowana jest przez zboa i roliny przemysłowe ok. 66 % powierzchni zasiewów. Reszt zajmuj ziemniaki, roliny pastewne i pozostałe. W obsadzie zwierzt trzoda zajmuje 4000 szt. w tym 300 stanowi maciory, taka iloş trzody daje obsad na 100 ha UR wynosi 32,9 i jest trzykrotnie nisza od redniej krajowej (100 szt. na 100 ha UR), bydło jest 1500 szt. W tym 600 szt. stanowi krowy. Taka iloş bydła daje obsad 12,3 szt. na 100 ha UR i jest ponad dwukrotnie nisza od redniej krajowej (30 szt. na 100 ha UR). Równie wydajnoci jednostkowe s stosunkowo niskie. Powanym problemem na wsi, rzutujcym na tempo rozwoju rolnictwa, jest prywatyzacja i zagospodarowanie gruntów byłych pastwowych gospodarstw rolnych ( obecnie w zasobach Agencji Własnoci Rolnej Skarbu Pastwa). W zasobach AWRSP pozostaje jeszcze ok. 7000 ha uytków rolnych. Warunki dla rozwoju rolnictwa w gminie w duym stopniu wynikaş bd z szerszego, ponadlokalnego kontekstu makroekonomicznego i politycznego. Sama gmina ma znacznie mniejsze, choş bez wtpienie istotne moliwoci w stymulowaniu rozwoju tego działu gospodarki narodowej.

4.3. Wystpowanie złó kopalin

W obrbie gminy udokumentowano złoe wgla brunatnego „cinawa” oraz rudy miedzi (fragment terenu i obszaru górniczego).