Cambridge University Press 978-0-521-89572-9 - in the Twentieth Century: A Cultural Topography Andrew J. Webber Index More information

Index

Ackerstraße, 54 Baer, Harry, 217 Adorno, T. W., 62, 65, 101, 107 Babelsberg, 17, 217, 269, 284 AEG, 34 Babylon, 20, 32, 50, 114, 116, 148, 175, 207, 208, Agamben, Giorgio, 20, 76, 98, 126, 185, 205, 209, 214, 221, 284, 287, 296 206, 283 Bachelard, Gaston, 18, 196 air-bridge, 13, 28, 32, 260 Bachmann, Ingeborg, 49, 229, 230–40, 241, 243, Akazienstraße, 253 244, 245, 246, 257, 294 Alberti, Irene von, 296 Bakhtin, Mikhail, 18 Alekan, Henri, 255 Baky, Josef von, 32 Alexander I, Tsar, 198, 200 Bálasz, Béla, 176 Alexander the Great, 209 Bannraum (space of exclusion), 61, 95–103, 198 , 4, 9, 20, 52, 59, 93, 125, baroque, 51, 65, 66, 67, 68, 69, 71, 74, 76, 77, 78, 145, 164, 181, 188–228, 231, 248, 271, 147, 163, 172–3, 183 283, 297 barricades, 24 allegory, 6, 51, 53, 55, 56, 60, 61, 62, 64, 65, 66, 67, Barthel, Kurt, 248 71, 72, 73, 74, 76, 78, 89, 91-4, 108, 122, Barthes, Roland, 5, 133, 135, 158, 159–60, 202, 255 133, 147, 151, 163, 172-3, 186, 189, 209-10, Bartsch, Kurt, 234 212, 256, 301 Basse, Wilfried, 93 angel of history, 11, 59, 144, 146, 149, 150, 183, 227, Baudelaire, Charles, 92 228, 249, 254, 255, 258, 259–60, 296, 298, Bauer, Felice, 6, 7, 8 301, 303 Bauhaus, 59, 135, 155, 169, 173 Anhalter Bahnhof (Anhalter station), 4, 32, 82–3, Baum, Vicki, 32 100, 169, 170, 186, 256, 299 Bautzen, 148 Antigone, 127–8, 226–7, 232, 241 Bavarian Quarter, 20 arcades, 24, 51, 55, 62, 63–4, 66, 77, 84, 99, 110, Bebelplatz, 29, 42, 183, 260 167, 294 Becker, Wolfgang, 270–3, 296, 297 archaeology, 1, 16, 35, 43, 45, 48, 54, 78–9, 83, 165, Behrens, Peter, 188 202, 246, 302 Beijing, 302 Arendt, Hannah, 103 Bellevue station, 232 Arndt, Stefan, 286 Benjamin, Walter, 5–6, 8, 9, 11, 13, 14, 15, 17, 18, 21, Artaud, Antonin, 145 24, 26, 27–8, 32, 34, 35, 37, 40, 49, 50–1, Aschinger (restaurant), 109, 111, 222 53–60, 61–103, 108, 110, 112–22, 131, 135, 136, Assisi, 103 138, 144, 145, 146, 147, 154, 158, 159–61, 163, Assmann, Aleida, 12, 30, 167, 168, 169, 173, 176, 177, 183, 186, 192, 193, Ataman, Kutluğ, 248, 262, 273–84, 291, 292, 195, 196, 198, 199, 205, 210, 211, 220, 221, 227, 293, 294, 295, 296 249, 251, 252, 254, 255, 256, 261, 280, 289, Atget, Eugène, 160, 169 296, 298, 299, 301 Athens, 20, 103, 171 Benn, Gottfried, 144 Augé, Marc, 58, 107, 196 Bergman, Ingmar, 217 Augsburg, 105 Bergmannstraße, 217 Auschwitz, 20, 147 Berlau, Ruth, 133 315

© Cambridge University Press www.cambridge.org Cambridge University Press 978-0-521-89572-9 - Berlin in the Twentieth Century: A Cultural Topography Andrew J. Webber Index More information

316 Index

Berlin-Buch, 197, 214 Canetti, Elias, 107 Berlin im Licht (Berlin in Light), 29, 129 Carow, Heiner, 269 Berliner Ensemble, 104, 144, 146, 148, 149 Caruth, Cathy, 50 Berliner Luft (Berlin air), 28, 101, 246, 249, 255 Castorf, Frank, 189, 190 Berliner Zimmer (Berlin room), 18, 19 Certeau, Michel de, 4–5 Bernhard, Thomas, 42 Chaplin, Charlie, 185, 187 Berolina, 52–3, 209–10, 220, 287 Chardin, Pierre Teilhard de, 114 Biarritz, 28 Charité hospital, 109, 126 Biedermann, Karl, 2, 3 Chausseestraße, 108, 124 Bienert, Michael, 106, 173 Chemnitz, 208, 225 Biermann, Wolf, 11 Chicago, 20, 107, 108, 171 Bismarck, Otto von, 32, 36, 183 Chirico, Giorgio de, 165 Blamberger, Günter, 266 Christo and Jeanne-Claude, 44 Blanchot, Maurice, 229 chronotope, 18, 22, 23, 36, 62, 64, 66, 72, 80, 83, Blériot, Louis, 250 86, 87, 91, 96, 99, 100, 137, 152–3, 186, 187, Bloch, Ernst, 32–3, 200 252, 261, 280, 303 Bois, Curt, 255 Churchill, Winston, 135 Boltanski, Christian, 30–1, 42 Cicero, 48 Borsig Works, 29, 134 , 12, 57, 70, 185, 265, 284 Borsigturm (Borsig Tower), 171 colonies, 2, 34, 35, 81, 98, 137, 141, 143, 278 Böttcher, Jürgen, 75, 263 Communism, 2, 12, 121, 145, 183, 206 Brady, Philip, 215 Connerton, Paul, 279 , 24, 32, 236, 237 Cook, Roger, 256–7 Brandenburger Tor (), 15, 19, Cranach, Lukas, 74 93, 94, 137–8, 185, 237, 244, 263, 299, 301 Cremer, Fritz, 104 Brandmauer (fire wall), 30–2, 83, 183, 252 Brecht, Bertolt, 19, 28, 29, 104–51, 154, 160, 169, Dada, 192 171, 192–3, 202, 229, 264, 298 Dauthendey, Max, 159 Breuer, Josef, 100 de Man, Paul, 50, 51, 71, 150 Broadway, 131 Dean, Tacita, 69 Bronnen, Arnolt, 69, 109 DEFA, 217, 248, 265, 269, 295 Brueghel, Pieter, 114 Dehne, Miriam, 296 Brussig, Thomas, 268 Deleuze, Gilles, 7, 43–4 Bryher, 65 Dennewitzplatz, 165, 170 Büchner, Georg, 233, 234–5 Derrida, Jacques, 59–60 Buck, Detlev, 297 Deutsche Oper Station, 217 Buck-Morss, Susan, 14 Deutsches Theater, 119 bucklichte Männlein (little hunchback), 8, 40, Diana, Princess of Wales, 231 46, 49, 64, 79, 81, 93, 100, 113, 299, 303 Dietrich, Marlene, 19, 24, 150, 256–7, 273, 287, Buckow, 109, 113, 120, 122, 124 288–90, 293, 298 Bucovich, Mario von, 199 Dimendberg, Edward, 156 building-site, 1, 14, 50, 114, 121–2, 136, 146, 205, Döblin, Alfred, 29, 93, 100, 188–216, 218, 221, 217, 270–1, 272, 285, 286, 301 222, 224, 225, 226, 298 Bülowplatz, 121 dreams, 5, 6–10, 49, 62, 63–4, 81, 85, 89, 91, 96, Bundesplatz, 41 98, 102, 121, 176, 202, 208, 223, 226–7, 228, Burgin, Victor, 5, 54 239, 242, 243, 244, 247, 248, 303 Butler, Judith, 232, 273, 276–7, 278, 282, 284, 291 Dresden, 93 Dresen, Andreas, 296 cabaret, 100, 107, 273–5, 276, 281, 284, 290, 292, Dückers, Tanja, 302 293, 294 Dudow, Slatan, 136 Cairo, 34, 238 Dürer, Albrecht, 74, 165, 227, 251, 260 Calderon, Pedro, 71 Calle, Sophie, 69, 149 Eichberg, Henning, 279 camps (see also Holocaust) 2, 20, 21, 126, 127, 185, Einstein, Albert, 16, 17 206, 282–3 Einsteinturm (Einstein Tower), 174

© Cambridge University Press www.cambridge.org Cambridge University Press 978-0-521-89572-9 - Berlin in the Twentieth Century: A Cultural Topography Andrew J. Webber Index More information

Index 317

Eisenman, Peter, 14 Gewerbe-Ausstellung (Trade Exhibition), 33–5, Eisenstein, Sergei, 178 36, 52 Eisler, Hanns, 136, 139 ghetto, 2, 8, 9, 99 El Lissitzky, 155–6 Giersch, Ulrich, 26 Eliot, T. S., 287 Ginsberg, Allen, 232 Elsaesser, Thomas, 222, 225 Giuriato, Davide, 79 Entstellung (distortion), 8, 9, 46–7, 48–9, 50, 56, Glatzeder, Winfried, 269 57, 64, 71, 72, 73, 74, 79, 88–9, 91, 92, 93, Gleber, Anke, 154 94, 96, 100, 121, 122, 145, 146, 221, 224, 233, Gleisdreieck, 30, 109 235, 237, 255 Goebbels, Josef, 99 Ephraimpalais, 172 Goebenstraße, 256 Goergen, Jeanpaul, 163 Falk, Peter, 250, 253–4, 256, 258, 261 Goldhill, Simon, 200 Fassbinder, Rainer Werner, 188, 208, 214, 216–28, Gombrowicz, Witold, 232 269, 275, 290 Gomorrah, 86, 106 Feddersen, Anya, 134 Göring, Hermann, 32, 299 Fernsehturm (TV Tower), 13, 181–2, 184, 185, Goulding, Edmund, 32 189, 283 Grass, Günter, 10, 30, 32, 38, 232, 237, 261, Fiebach, Joachim, 145 299, 302–3 Fischer, Arno, 149, 150 Grierson, John, 153 flâneur, 12, 39, 75, 80, 92, 94, 95, 100, 109, 110, Gronenborn, Esther, 296, 297 162, 167, 168, 174, 242, 253, 261 Grosch, Nils, 130 Fleißer, Marieluise, 109, 110, 111 Große Hamburger Straße, 30–1 Fontane, Theodor, 10, 25, 32, 33, 35–40, 45, 50, 53, Grosz, George, 111, 232 167, 186, 193, 222, 302–3 Grünbein, Durs, 299 Fosse, Bob, 290 Gründgens, Gustav, 279 Foster, Norman, 182 Grunewald, 20 Foucault, Michel, 58, 141, 211 Grunewaldstraße, 286 Frankfurter Allee, 134 Guattari, Félix, 7 Freud, Sigmund, 5, 6, 42, 43–8, 60, 68, 71, 72, 79, 91, 100, 101, 103, 167, 177, 191, 202, 215, 221, Hake, Sabine, 174, 196 226, 236, 250, 294, 302 Halle, 63 Friedrich II of Prussia (Frederick the Great), 83, Hallesches Tor, 63–4 134, 146–7, 234 Hamburg, 118 Friedrich Wilhelm III of Prussia, 97 Hamburger Bahnhof, 259 Friedrichsfelde, 131, 215 Hammerstein, Lukas, 302 , 140 Handke, Peter, 251, 257 Friedrichstraße, 11–12, 109, 240, 252 Hannoversche Straße, 84 Friedrichstraße station, 11, 13, 39, 70, Harvey, David, 158 245–6 Hauff, Wilhelm, 93 Frisch, Max, 122 Hauptmann, Gerhart, 191 Fuechtner, Veronika, 191, 212 Haußmann, Leander, 268–70 Fuegi, John, 104 Hausvogteiplatz, 124 Hegel, G. W. F., 143 Ganz, Bruno, 252, 254 Hegemann, Werner, 24 gay Berlin, 199, 202, 206, 207, 208, 213, 225, Heine, Heinrich, 25 272–84, 291 Helm, Brigitte, 293 GDR, 24, 25, 69, 70, 104, 107, 120, 122, 131, 149, Henselmann, Hermann, 107, 120, 133, 134 173, 182, 185, 188, 189, 196, 215, 217, 265, 268, Herberger, Sepp, 287 269, 270, 299–300 Herculaneum, 78 , 95, 180, 285 Herzog, Werner, 252 George, Heinrich, 216–17 Hesse, Hermann, 194 German Historical Museum, 70 Hessel, Franz, 80, 168, 169, 196, 261 Germania, 12, 15, 22–3, 75, 135, 145, 184, heterotopia, 58, 141, 142, 206, 211, 214, 225, 227, 279, 299 278, 282

© Cambridge University Press www.cambridge.org Cambridge University Press 978-0-521-89572-9 - Berlin in the Twentieth Century: A Cultural Topography Andrew J. Webber Index More information

318 Index

Hettche, Thomas, 302 Kaemmerling, Ekkehard, 201 Heym, Georg, 146 Kafka, Franz, 6–10, 16, 49, 121, 122, 145, 178, 194, Hilbig, Wolfgang, 302 207, 214, 233, 235, 236–7, 247, 298, 303 Hill, David Octavius, 160 Kaiser-Wilhelm-Gedächtniskirche (Memorial Himmler, Heinrich, 281 Church), 56, 251 Hirschhorn, Thomas, 231 Kaiserhof station, 111 Hitchcock, Alfred, 292–3 Kaiserpanorama, 26, 89–91, 100, 136 Hitler, Adolf, 12, 22, 35, 101, 119, 120, Kaiserpassage, 99, 174 124, 134, 135, 145, 239, 254, Karlplatz, 108 279, 299 Karlshorst, 265 Hof (courtyard), 4, 18, 61, 63, 68, 76–84, 85, 96, Katowice, 248 98, 103, 138, 139, 140, 158, 165, 198, 206, 211, Keller, Thomas, 181 212, 218, 228 Kennedy, John F., 13 Hoffmann, E. T. A., 40, 44–7, 92–5, 146, 199, Kiaulehn, Walther, 172–3 224, 268 Kiefer, Anselm, 74, 259–60 Hofjägerallee, 87 Kisch, Egon Erwin, 163, 174, 175, 178 Hohenschönhausen, 183–4 Kittler, Friedrich, 12, 287 Holländer, Friedrich, 24 Klee, Paul, 254 Holocaust (see also camps) 14–15, 19, 20, Kleist, Heinrich von, 134 56, 147, 186, 206, 227, 231, 232, 233, Klier, Michael, 264–6, 271, 297 238, 239, 242, 255, 256, 301 Knef, Hildegard, 19 Honold, Alexander, 197, 199 Kohl, Helmut, 272 Horst, Carl, 55 Koppenplatz, 3 , 28, 32 Köslinerstraße, 141 Hotel Esplanade, 256, 257 Kracauer, Siegfried, 11–12, 13, 15, 22, 25, 37, 75, 87, Hufeisen-Siedlung, 171 88, 153, 154, 176, 188 Humboldt, Alexander and Wilhelm von, 243 , 39, 104, 273 Humboldt-Forum, 53 Krolloper, 129 Huyssen, Andreas, 4, 25, 49, 58, 263 Krumme Straße, 63, 95 hysteria, 5, 58, 75, 100–1, 191, 287, 291–2, Kuhle Wampe, 135–43 293, 294 Kurfürstendamm, 4, 36, 107 Kurfürstenstraße, 36 Ibsen, Henrik, 148 Kushner, Tony, 252–3 Ihering, Herbert, 194 Kuzniar, Alice A., 254 Immanuel-Kirchstraße, 9 Immendorff, Jörg, 74 Lacan, Jacques, 213 Invalidenstraße, 212 Ladd, Brian, 40 Isherwood, Christopher, 284 Landwehrkanal, 87, 88, 130, 148, 251 Istanbul, 20 Lang, Fritz, 142, 185, 202, 229, 253, 289–90, 293 Large, David Clay, 281 Jacobs, Carol, 94, 97 Lasker-Schüler, Else, 100, 191, 261, 274, 298 Jameson, Fredric, 105 Lefebvre, Henri, 4, 5, 9–10, 17, 38, 52, 57–8, 138, Jean Paul Richter, 222 172, 198, 264 Jelavich, Peter, 213 Lehár, Franz, 220 Jelinek, Elfriede, 40–3, 230, 242 Leibniz, Gottfried Wilhelm, 234 Jensen, Wilhelm, 44, 80 Ley, Robert, 126 Jerusalem, 20, 33, 103 Leyden, Dr von, 7 Jewish Berlin, 2, 7, 8, 14, 20, 30–1, 33, 56, 97–8, Libeskind, Daniel, 59–60, 188, 202–3 101, 102–3, 184–5, 186, 189, 206, 207, 208, Jewish Museum, 33, 56–7, 59, 68 228, 253, 280–1 Lichtensteinbrücke, 87 Jirgl, Reinhard, 87 Lichterfelde, 35, 125, 271 Johnson, Uwe, 229, 232, 246–9 Liebknecht, Karl, 68, 69, 129, 131, 175, 215 Jopp, Vanessa, 296 Liebmann, Irina, 248, 302 Joyce, James, 192, 200 Lilienthal, Otto, 35, 250 Jutzi, Phil, 93, 194, 213, 216, 221 Lilienthaler Chaussee, 250

© Cambridge University Press www.cambridge.org Cambridge University Press 978-0-521-89572-9 - Berlin in the Twentieth Century: A Cultural Topography Andrew J. Webber Index More information

Index 319

Lincke, Paul, 28 Murnau, F. W., 32, 252 Litfaßsäule (advertising column), 139, 168, 197, 225 Museum für Kommunikation, 17 Lisbon, 233 Musil, Robert, 194, 239 Livingston, Jennie, 276, 283 London, 20, 33, 106, 107 National Socialism, 2, 11–12, 16, 21, 22–3, 98, 117, Lorre, Peter, 185 120, 134–5, 144, 184, 185, 186, 206, 213, 240, Los Angeles, 20 252, 258, 274, 279–83 Love Parade, 180, 284 Nationalgalerie (National Gallery), 259 Löwy, Yitzchak, 8–9 Neher, Caspar, 123, 128 Lukács, György, 124 Neue Nationalgalerie (New National Gallery), 74 Lumière brothers, 34, 39, 154 Neukölln, 52 Lützowstraße, 37 Neukrantz, Klaus, 24 Luxemburg, Rosa, 87, 88, 103, 129–30, 131, 148, Neumüllers, Marie, 107 175, 178, 215, 226–7, 241, 243, 296 New York, 11, 20, 170, 183, 248, 252–3, 276 , 149, 172 Madonna, 286 Nollendorfplatz, 99, 111 Magdeburger Platz, 21, 37, 92 Nooteboom, Cees, 50, 261, 302 Mainzerstraße, 140 Nora, Pierre, 4 Manhattan, 116 Nordbahnhof, 27 Mann, Thomas, 144, 194, 240 nostalgia, 18, 36, 52, 95, 131, 161, 266, 268, 269, March, Werner, 279 270, 298, 303 marketplaces, 15, 16–17, 37, 51–2, 61, 62, 70, 84–5, Novak, Kim, 292, 293 91–5, 103, 108, 122, 147, 188, 189, 200, 210, 211–12, 217, 301, 302 Oberbaumbrücke (Oberbaum Bridge), 294, Mata Hari, 143 295–6 Mattenklott, Gert and Gundel, 26, 28–9 Oberender, Thomas, 144 Meisel, Edmund, 153 Odysseus, 200 melancholy, 1, 51, 65, 69, 70, 73, 75, 78, 82-3, 87, (Olympic Stadium), 15, 22, 42, 89-91, 95, 101, 107, 108, 150, 165, 180, 227, 75, 184, 185, 274, 275, 278–82, 294, 299 244, 248, 250, 251, 260, 270, 273, 299, 301 Oranienburg camp (see also Sachsenhausen), 126 memory, sites of, 4, 55, 83, 263, 274, 278, 282, 283 Ören, Aras, 1, 6, 298 Mendelsohn, Erich, 68, 131–2, 171, 173, 186, 188 Osthafen (East Harbour), 147 Metzkes, Harald, 244 Ostkreuz, 264 Mies van der Rohe, Ludwig, 75, 131, 188 Oswald, Richard, 213 Mietskasernen (tenements), 24–25, 170 Owens, Jesse, 280 Miletus, market gate of, 16, 53, 301, 302 Özdamar, Emine, 298 Miller, J. Hillis, 42 Mitchell, William, 301–2 Paetsch, Hans, 285 Mitscherlich, Alexander and Margarete, 127 Palast der Republik (Palace of the Republic), 25, Moabit, 140, 238, 239 53, 69, 70, 189, 190 Moholy-Nagy, László, 153, 155, 156–9, 160, Palladio, Andrea, 54 168, 178 Pankow, 18 Moholy-Nagy, Sibyl, 158, 159 Panofsky, Erwin, 74 Molderings, Herbert, 162, 167 paranoia, 5, 57, 242, 250, 258 Molkenmarkt, 190 Paris, 5, 11, 13, 20, 33, 34, 37, 55, 61, 63, 66, 67, 83, Morshäuser, Bodo, 261 85, 92, 100, 114, 138, 160, 169, 174, 302 Moscow, 20, 21, 132 Pausanias, 99 Mossehaus, 68, 163, 171–7, 186, 187 Pei, I. M., 70 Mühe, Ulrich, 144 , 16–17 Müller, Heiner, 22, 104, 144–51, 301 Petzoldt, Christian, 297 Müllerstraße, 141 Piano, Rienzo, 42 Mulvey, Laura, 290 Picasso, Pablo, 149 Munich, 45, 217 Pinthus, Kurt, 194 Münz-Koenen, Inge, 153, 155, 180, 187 Platz der Republik (Square of the Republic), 75 Münzstraße, 109–10, 125, 190, 202 Plötzensee, 232

© Cambridge University Press www.cambridge.org Cambridge University Press 978-0-521-89572-9 - Berlin in the Twentieth Century: A Cultural Topography Andrew J. Webber Index More information

320 Index

Polanski, Roman, 269 sand, 24–5, 26–7, 31, 32–3, 150, 204, 236, 237, 238, Polizeipräsidium (police headquarters), 125, 198, 245, 247 199, 210, 211 Sander, August, 160, 179, 255, 256 Pompeii, 20, 45, 78, 85 Sanders-Brahms, Helma, 266 postmodernity, 57–9, 60, 68, 257, 286, 295, 302 Santa Monica, 107 Potemkin, 32, 217–18 Santner, Eric, 205 Potente, Franka, 287, 293 Savignyplatz, 83, 96 Potsdam, 17, 170, 174, 231 Saxl, Fritz, 7 Potsdamer Bahnhof, 52 Schadt, Thomas, 152, 154–5, 168, 171–87, 253, 255, , 4, 14, 15, 42, 50, 59, 121, 261, 264, 296 138, 157, 158, 159, 178, 185, 188, 197, Schärf, Christian, 219 255–6, 264 Scheffler, Karl, 2, 22, 25, 107 Potsdamer Straße, 84 Schelling, F. W. J. von, 159 Prinz-Albrecht-Palais, 68 Scheunemann, Dietrich, 194 Prinz Albrecht Straße, 39 Scheunenviertel, 207, 208, 302 psychoanalysis, 5, 38, 43, 191, 194, 202, 235, 288 Schiffbauerdamm, 107 Theater am 104, 109, 121 Quintilian, 48 Schlichter, Rudolf, 110–1 Schlöndorff, Volker, 218 Raben, Peer, 219, 220 Schloss Bellevue, 9 Ramberg, Lars, 25 Schlossbrücke (Castle Bridge), 183 Rathenau, Walther, 22, 108, 171 Schlossplatz (Castle Square), 283 Rauch, Christian Daniel, 134 Schlüter, Andreas, 70, 163 Reagan, Ronald, 19 Schmitt, Carl, 20, 76, 84, 98 Reed, Carol, 19, 249 Schneider, Peter, 249 Reichskanzlei (Reich Chancellery), 35, 124, 133, 135 Schobert, Walter, 153 Reichskanzlerplatz, 111 Schoeller, Wilfried, 122 Reichstag, 29, 44, 75, 108, 138, 181–2, 184, 263 Scholem, Gershom, 63, 103 Reinickendorf, 33, 125, 126 Scholl, Sophie, 286 Reinig, Christa, 26–27 Schöneberg, 13, 84 representational space, 4, 5, 6, 17, 57, 138, 198, 199 Schönholz station, 39 representations of space, 4, 6, 9, 17, 138, 198, 199 Scribner, Charity, 69 Richie, Alexandra, 57 Sebald, W. G., 226 Richter, Gerhard, 101 Serao, Matilde, 9 Riefenstahl, Leni, 275, 278, 280–2, 283, 294 Sieg, Katrin, 276 Rimpl, Herbert, 135 Siegel, Ralph Maria, 19 Ripploh, Frank, 272–3 Siegesallee (Victory Avenue), 86, 183, 208 Roehler, Oskar, 266–8 Siegessäule (Victory Column), 86, 138, 191, 237, Roland of Berlin, 53, 209 251, 253, 258, 277, 284 Rome, 13, 14, 43, 44, 48, 60, 302 Silberman, Marc, 140 Röntgen, Wilhelm, 34 Silverman, Kaja, 226 Rose, Gillian, 103 Simmel, Ernst, 191 Rosenthaler Platz, 197 Simmel, Georg, 33–4, 52 Rosenthaler Tor, 102–3, 206 Simonides, 47–8, 256, Rossellini, Roberto, 14, 265, 268, 297 Singer, Bryan, 299, 300 (Red Town Hall), 190 Siodmak, Robert, 136 ruins, 23, 30, 45, 50, 51, 69, 70, 89, 115, 119, 127, Skladanowsky brothers, 34, 39, 189 134–5, 138, 146–7, 149, 186, 204, 209, 229, Sodom, 20, 50, 85–6, 106, 302 249, 256, 260, 265, 266, 299, 301 , 21, 268–70 Rummelsburg, 125, 261 Sontag, Susan, 158, 279, 283 Ruttmann, Walther, 139, 152–5, 159, 161, 162–3, Sophienstraße, 207 166–7, 168–87, 194, 248, 255, 261, 289 Sophocles, 127 Spartacists, 24, 123, 173, 175, 199, 215, 220 Sachsenhausen camp, 21, 59, 126 Sparschuh, Jens, 18 Salter, Georg, 198 Speer, Albert, 12, 21, 59, 135, 279

© Cambridge University Press www.cambridge.org Cambridge University Press 978-0-521-89572-9 - Berlin in the Twentieth Century: A Cultural Topography Andrew J. Webber Index More information

Index 321

Sportpalast, 110 uncanny, 18, 19, 32–3, 40, 44–6, 78, 85–6, 92, 94, , 35, 108, 171, 294, 296, 302 101–2, 103, 113–4, 121, 131–2, 142, 147, 159, Staatsbibliothek 164, 165–8, 169, 170, 174, 192, 199, 214, New State Library, 251, 254, 256, 260 220–1, 223, 225, 247, 267, 268, 294, 303 Old State Library, 97, 243, 254 unconscious, 5, 38, 43, 46, 65, 71, 72, 94, 121, 160, Staatsoper (State Opera), 242 172, 176, 202, 226, 242 Staatsratsgebäude (National Council Building), 69 , 4, 7, 39, 40, 59, 63, 70, 94, 99, Stadtschloss (City Castle), 53, 68, 69 134, 138, 146, 163, 241–5, 285 Stahlhelm, 99, 215 Uslar, Moritz von, 144 Stalinallee, 13, 107, 120–1, 134, 146 Staudte, Wolfgang, 19 Varnhagen, Rahel, 103, 242 Stauffacher, Werner, 208 Veidt, Conrad, 213 Steglitzer Straße, 92 Venice, 28 Sternberg, Josef von, 275, 293 Vidler, Anthony, 18, 78 Stettiner Bahnhof, 27–8 Vienna, 20, 42, 45, 230, 234, 239 Stewart, James, 292 Viktoria, 93, 287 Stih & Schnock, 20 Vila, Xavier, 254 Stoehr, Hannes, 195 Virilio, Paul, 174, 279 Stolpersteine (stumbling stones), 1–2, 17 Visconti, Luchino, 290 Stone, Sasha, 27, 53, 163, 164, 170 –1, 190, 200–1 Vogel, Frank, 295 Strahlauer Ufer, 7 voids, 4, 71, 260, 263, 264, 265, 270 Stralau, 200 Voltaire, 233–4 Strausberger Platz, 134 suitcase, 18–19, 113 Wall, 13, 14, 15, 21, 22, 23, 24, 38, 50, 57, 60, Szabó, Istvan, 279 75, 146, 147, 229, 237, 244, 249, 250, 258, 259, 260, 261, 262–3, 268, 270, 295, Tauber, Richard, 220 298, 299 Taylor, Ronald, 9 Wannsee, 109, 232, 297 Tegel, 231 Ward, Janet, 22, 154, 173 Tempelhof airport, 28–9 Ward, Simon, 253 Tergit, Gabriele, 36, 99 Weber, Samuel, 65, 68, 81 Thalheim, Robert, 297 Weberwiese, 120 Thebes, 20, 127, 128 Wedding, 8, 24, 141, 297 Theresienstadt, 20 Weichbild (city limits), 53, 61, 84–91, 96, 100, 103 Theweleit, Klaus, 213 Weidendammer Brücke (Weidendammer Tiedemann, Philipp, 144 Bridge), 107 , 62, 86, 87–8, 97, 102, 208 Weigel, Sigrid, 73, 230, 233, 287–8, 290 Till, Karen, 20 Weill, Kurt, 129, 130 Toller, Ernst, 146 Weimar Berlin, 11, 22, 32, 37, 59, 60, 68, 104, , 12, 39, 144, 284 106, 110, 124, 128, 129, 140, 142, 154, 156, trauma, 45, 49, 50, 53, 152, 159, 160, 167, 170, 168, 169, 179, 181, 183, 189, 193, 196, 175, 181, 224, 232, 246, 250, 252, 288–9, 204, 212, 227, 228, 248, 253, 256, 273, 281, 293–4, 299 289, 290 , 33, 35 Weiss, Peter, 16, 29, 39, 53, 87, 301 Triftstraße, 141 Weissenborn, Günter, 144 Trotta, Margarethe von, 269 Weissensee, 113 Trümmerfrau (woman of the ruins), 30, 32 Wende (unification), 14, 22, 44, 69, 104, 146, 147, Tucholsky, Kurt, 99 189, 195, 229, 258, 261, 262, 264, 265, 266, Turkish Berlin, 273–84 271, 284, 285, 294, 297 Turmstraße, 209 Wenders, Wim, 229–30, 249–58, 260, 261, 270, Tykwer, Tom, 219, 262, 266, 272, 274–5, 284–96 277, 301 Wilder, Billy, 24, 32, 249 Ullman, Micha, 42, 260 Wilhelm II (Kaiser Wilhelm), 9, 171 Ullstein, 111, 124 Wilhelmstraße, 299, 300 Umbo (Otto Umbehr), 155, 161–8, 174, 179, 200–1 Wilson, Emma, 253

© Cambridge University Press www.cambridge.org Cambridge University Press 978-0-521-89572-9 - Berlin in the Twentieth Century: A Cultural Topography Andrew J. Webber Index More information

322 Index

Winnicott, D. W., 264 World War II, 50, 65, 99, 108, 119, 181, 209, 215, Wintergarten, 34 229, 231, 233, 256 Witte, Bernd, 92 Wortmann, Sönke, 299 Witte, Karsten, 218 Wowereit, Klaus, 15, 19 Wittenbergplatz, 20, 93, 129 Wizisla, Erdmut, 133 Young, James, 42 Wolf, Christa, 28, 69, 229, 240–6, 247, 248, 254, 257 Zeughaus (Arsenal), 70, 71, 163 Wolf, Gerhard, 248 Zille, Heinrich, 179, 220 Wolf, Konrad, 248 Zischler, Hanns, 30 World War I, 22, 59, 64, 65, 173, 179, 181, Zoo (Zoologischer Garten), 36, 87, 102, 175, 212, 228 236, 267

© Cambridge University Press www.cambridge.org