Tarehe 9 Februari, 2021
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
NAKALA MTANDAO(ONLINE DOCUMENT) BUNGE LA TANZANIA __________ MAJADILIANO YA BUNGE __________ MKUTANO WA PILI Kikao cha Sita – Tarehe 9 Februari, 2021 (Bunge Lilianza Saa Tatu Asubuhi) D U A Naibu Spika (Mhe. Dkt. Tulia Ackson) Alisoma Dua NAIBU SPIKA: Waheshimiwa Wabunge, tukae. Katibu. NDG. MOSSY LUKUVI – KATIBU MEZANI HATI ZA KUWASILISHWA MEZANI Hati ifuatayo iliwasilishwa Mezani na: WAZIRI WA NCHI, OFISI YA WAZIRI MKUU (SERA, BUNGE, KAZI, VIJANA, AJIRA NA WENYE ULEMAVU): Magazeti ya Serikali na Nyongeza zake:- 1. Toleo Na. 14 la tarehe 03 Aprili, 2020; 2. Toleo Na. 15 la tarehe 10 Aprili, 2020; 3. Toleo Na. 16 la tarehe 17 Aprili, 2020; 4. Toleo Na. 17 la tarehe 24 Aprili, 2020; 5. Toleo Na. 18 la tarehe 01 Mei, 2020; 6. Toleo Na. 19 la tarehe 08 Mei, 2020; 1 NAKALA MTANDAO(ONLINE DOCUMENT) 7. Toleo Na. 20 la tarehe 15 Mei, 2020; 8. Toleo Na. 21 la tarehe 22 Mei, 2020; 9. Toleo Na. 22 la tarehe 27 Mei, 2020; 10. Toleo Na. 23 la tarehe 05 Juni, 2020; 11. Toleo Na. 24 la tarehe 12 Juni, 2020; 12. Toleo Na. 25 la tarehe 19 Juni, 2020; 13. Toleo Na. 26 la tarehe 26 Juni, 2020; 14. Toleo Na. 27 la tarehe 03 Julai, 2020; 15. Toleo Na. 28 la tarehe 10 Julai, 2020; 16. Toleo Na. 29 la tarehe 17 Julai, 2020; 17. Toleo Na. 30 la tarehe 24 Julai, 2020; 18. Toleo Na. 31 la tarehe 31 Julai, 2020; 19. Toleo Na. 32 la tarehe 07Agosti, 2020; 20. Toleo Na. 33 la tarehe 14 Agosti, 2020; 21. Toleo Na. 34 la tarehe 21 Agosti, 2020; 22. Toleo Na. 35 la tarehe 28 Agosti, 2020; 23. Toleo Na. 36 la tarehe 4 Septemba, 2020; 24. Toleo Na. 37 la tarehe 11Septemba, 2020; 25. Toleo Na. 38 la tarehe 18 Septemba, 2020; 26. Toleo Na. 39 la tarehe 25 Septemba, 2020; 27. Toleo Na. 40 la tarehe 2 Oktoba, 2020; 28. Toleo Na. 41 la tarehe 9 Oktoba, 2020; 29. Toleo Na. 42 la tarehe 16 Oktoba, 2020; 30. Toleo Na. 43 la tarehe 23 Oktoba, 2020; 31. Toleo Na. 44 la tarehe 30 Oktoba, 2020; 32. Toleo Na. 45 la tarehe 06 Novemba, 2020; 33. Toleo Na. 46 la tarehe 13 Novemba, 2020; 34. Toleo Na. 47 la tarehe 20 Novemba, 2020; 35. Toleo Na. 48 la tarehe 27 Novemba, 2020; 36. Toleo Na. 49 la tarehe 4 Disemba, 2020; 37. Toleo Na. 50 la tarehe 11 Disemba, 2020; 38. Toleo Na. 51 la tarehe 14 Disemba, 2020; 39. Toleo Na. 52 la tarehe 25 Disemba, 2020; 40. Toleo Na. 01 la tarehe 01 Januari, 2021; 41. Toleo Na. 02 la tarehe 08 Januari, 2021; 42. Toleo Na. 03 la tarehe 15 Januari, 2021; 43. Toleo Na. 04 la tarehe 22 Januari, 2021; na 44. Toleo Na. 05 la tarehe 29 Januari, 2021. Mheshimiwa Naibu Spika, naomba kuwasilisha. (Makofi) 2 NAKALA MTANDAO(ONLINE DOCUMENT) NAIBU SPIKA: Ahsante sana. Katibu NDG. MOSSY LUKUVI – KATIBU MEZANI: MASWALI NA MAJIBU NAIBU SPIKA: Waheshimiwa Wabunge, maswali, tutaanza na Ofisi ya Waziri Mkuu, Mheshimiwa Casato David Chumi, Mbunge wa Mafinga Mjini, sasa aulize swali lake. Na. 73 Kituo cha Uwekezaji TIC MHE. COSATO D. CHUMI aliuliza:- Kituo cha Uwekezaji (TIC) kinampa haki mwekezaji kuajiri wataalam lakini upande wa pili sheria inampa mamlaka Kamishna wa Kazi kufanya maamuzi kuhusu maombi ya vibali vya kazi:- Je, ni lini Serikali italeta marekebisho ya sheria ili kuondoa mgongano huo? NAIBU SPIKA: Mheshimiwa Naibu Waziri, Ofisi ya Waziri Mkuu, majibu. NAIBU WAZIRI, OFISI YA WAZIRI MKUU, KAZI, VIJANA NA AJIRA (MHE. PASCHAL P. KATAMBI) alijibu:- Mheshimiwa Naibu Spika, kwanza nimshukuru sana Mwenyezi Mungu kwa kutujalia uhai. Mheshimiwa Naibu Spika, kwa kuwa ni mara yangu ya kwanza kuzungumza katika Bunge hili, naomba nichukue fursa hii pia kuwashukuru sana wananchi wa Shinyanga ambao walinichagua kwa kishindo. Pia nikishukuru zaidi Chama cha Mapinduzi, wakiongozwa na Mheshimiwa Dkt. John Pombe Joseph Magufuli, Rais wa Jamhuri ya Muungano wa Tanzania 3 NAKALA MTANDAO(ONLINE DOCUMENT) na Mwenyekiti wa Chama cha Mapinduzi kwa ushindi wa kishindo nchi nzima usio na mashaka yoyote. (Makofi) Mheshimiwa Naibu Spika, nitoe pole kwa wananchi wa Shinyanga kwa kupotelewa na Mwenyekiti Mstaafu wa Chama cha Mapinduzi, Ndugu Erasto Kwilasa. Mwenyezi Mungu ailaze mahali pema peponi roho ya marehemu, amina. Mheshimiwa Naibu Spika, naomba kujibu swali la Mheshimiwa David Chumi, Mbunge wa Mafinga Mjini, kama ifuatavyo:- Mheshimiwa Naibu Spika, Serikali ya Awamu ya Tano inaendelea kufungua milango kuwavutia wawekezaji kuwekeza nchini. Serikali kupitia Sheria ya Uwekezaji, Sura 38 kama ilivyofanyiwa marekebisho na marejeo yake mwaka 2015 inatoa motisha mbalimbali (incentives) kwa wawekezaji. Miongoni mwa motisha hizo ni kuwaruhusu wawekezaji kuajiri wataalam wa kigeni watano, kwa lugha ya kigeni inaitwa Immigration Quota wakati wa hatua za awali za utekelezaji wa miradi yao (startup period) inapoanza kufanyika chini ya kifungu cha 24 cha Sheria ya Uwekezaji. Mheshimiwa Naibu Spika, ili kulinda uchumi wetu, ajira za wazawa, maslahi na usalama wa nchi yetu, Sheria ya Kuratibu Ajira za Wageni Na.1 ya mwaka 2015 kupitia kifungu cha 5(1)(b) na 11 kinampa Kamishna wa Kazi mamlaka ya kusimamia ajira za raia wa kigeni nchini kwa lengo la kuhakikisha ajira zinazotolewa kwa wageni ni zile ambazo sifa za kielimu, ujuzi, uzoefu wa kazi ni adimu hapa nchini. Katika kutekeleza jukumu hili, Kamishna wa Kazi hupokea na kuchambua maombi ya vibali vya kazi vya raia wa kigeni kutoka kwenye kampuni/taasisi zinazohitaji kuajiri wageni wanaokidhi vigezo na masharti yaliyowekwa kwa mujibu wa sheria tajwa. Mheshimiwa Naibu Spika, Kamishna wa Kazi ameendelea kuzingatia sheria zote, taratibu, sera na kanuni katika kufikia maamuzi yake. Napenda kumhakikishia 4 NAKALA MTANDAO(ONLINE DOCUMENT) Mheshimiwa Mbunge kuwa Serikali itaendelea kushirikiana na Waheshimiwa Wabunge katika kupokea maoni na mapendekezo yanayolenga mabadiliko ya sheria na sera ili kuimarisha zaidi uwekezaji nchini bila kuathiri matakwa ya sera, sheria, taratibu na kanuni na miongozo iliyowekwa nchini. NAIBU SPIKA: Mheshimiwa David Cosato Chumi, swali la nyongeza. MHE. COSATO D. CHUMI: Mheshimiwa Naibu Spika, nakushukuru kupata nafasi ya kuuliza maswali mawili ya nyongeza, kama ifuatavyo:- Mheshimiwa Naibu Spika, kwanza nakubaliana kabisa na Serikali kwamba ina wajibu wa kulinda ajira za Watanzania kwanza, ndiyo priority. Hata hivyo, Sheria hii ya Uwekezaji sababu ya kutoa nafasi hizo tano automatic mojawapo ilikuwa ni hiyo trust ambayo mwekezaji anayo kwa wale watu watano bila kujali sifa walizonazo ni adimu au siyo adimu. Kwa mfano, watu wa finance mtu amewekeza mradi wake wa milioni mia moja in any way hata kama huyu mtu hana CPA… NAIBU SPIKA: Uliza swali Mheshimiwa MHE. COSATO D. CHUMI: Mheshimiwa Naibu Spika, sawa. Swali la kwanza, ni lini Serikali ita-harmonize hizi sheria mbili ili kutengeneza mazingira bora ya uwekezaji ili kuendana na kasi ya kuvutia wawekezaji nchini? Mheshimiwa Naibu Spika, swali la pili, kwa kuwa kwa sasa vibali vile life span yake ni ya muda mfupi mfupi na baadhi ya uwekezaji ni wa muda mrefu, je, Serikali iko tayari kuongeza life span ya vibali vile katika kuvutia wawekezaji? NAIBU SPIKA: Mheshimiwa Naibu Waziri, Ofisi ya Waziri Mkuu, majibu. NAIBU WAZIRI, OFISI YA WAZIRI MKUU, KAZI, VIJANA NA AJIRA (MHE. PASCHAL P. KATAMBI): Mheshimiwa Naibu Spika, 5 NAKALA MTANDAO(ONLINE DOCUMENT) naomba kujibu maswali mawili ya nyongeza ya Mheshimiwa Chumi, kama ifuatavyo:- Mheshimiwa Naibu Spika, la kwanza kuhusiana na mabadiliko ya sheria, mabadiliko ya sheria hufanyika pale tija inapoonekana. Katika mazingira ya sasa, Sheria ya Uwekezaji tuliyonayo, Sura 38, inatoa nafasi ya mwekezaji kuweza kupata watu watano kwa maana immigration quota. Watu hao watano wanapewa bila masharti yoyote, yeye ndiye atakayewachagua na hakuna hayo matakwa anayosema yapo kwa maana ya kuangalia. Mheshimiwa Naibu Spika, lakini pia ni sehemu ya incentive au motisha. Katika kufanya hivyo, mwekezaji baada ya kuwa amekidhi vigezo vyote atakuwa na uhuru wa kuweka watu wake hao watano. Hiyo ni kwa mujibu wa Sheria ya Uwekezaji. Mheshimiwa Naibu Spika, kwa mujibu wa sheria inayohusiana na kuratibu ajira za wageni, yenyewe pia inatoa tu utaratibu na mwongozo mzuri wa local content katika kulinda uchumi wa nchi yetu lakini pia kulinda ajira za wazawa. Sasa katika mazingira haya ukiacha goli wazi, kwa sehemu kubwa uzoefu unaonyesha kila mwekezaji angependa kufanya kazi na watu ambao ni wa kutoka nje. Tuna taarifa kwamba wapo pia wawekezaji wanapata mikopo kutoka kwenye mabenki mbalimbali na masharti inakuwa ni kuajiri raia wa huko. Mheshimiwa Naibu Spika, hapa Serikali yetu tunawekeza sana kwenye elimu, tuna mpango wa elimu bila malipo ambapo Serikali inatoa fedha nyingi katika sekondari lakini pia vyuo vikuu tunatoa mikopo, vijana hawa wanapomaliza vyuo na ajira hizo zikichukuliwa na wageni inakuwa ni changamoto kwa nchi. Ndiyo maana kwa ikatungwa sheria hiyo udhibiti ili kuhakikisha kwamba ajira za wazawa zinalindwa. Mheshimiwa Naibu Spika, swali lake dogo la pili kuhusu life span ya permit, nimweleze tu Mheshimiwa kwamba nalo 6 NAKALA MTANDAO(ONLINE DOCUMENT) limezingatiwa vizuri na sheria za sasa zinatosha kabisa katika kuelezea hilo. Mwekezaji nchini mbali na kupewa idadi ya watu watano ambao wanaweza kufanya nao kazi, Sheria ya Uwekezaji inatoa muda wa kipindi cha miaka mitano lakini pia akiombea kupitia TIC anapewa kipindi cha miaka kumi. Katika miaka hii kumi na yule anayepewa miaka mitano imewekwa katika awamu ili kuhakiki na kujiridhisha kwamba kweli bado ajira hiyo ni adimu. Mheshimiwa Naibu Spika, kwa miaka miwili anapata permit yake ya kwanza ambapo atahitaji kuwa na succession plan aturidhishe kwamba kuna Mtanzania nyuma anajifunza kazi hiyo ya kitaalamu ili hata baadaye hata akiondoka nchini tuweze kubaki na wataalamu. Atapewa tena awamu ya pili miaka miwili na mwisho atapewa final grant kwa maana ya kufikisha miaka mitano. Mazingira hayo yote yanaangaliwa na wakati mwingine wamekuwa wakikata rufaa ofisi ya Waziri mwenye dhamana na zimekuwa zikitolewa kwa kupima mazingira yalivyo.