دوماهنامه طب جنوب

پژوهشكده زيست-پزشكي خليج فارس دانشگاه علوم پزشكي و خدمات بهداشتي درماني بوشهر سال بيست و دوم، ويژهنامة ميرا ث پزشكي ايران، بهار South Med J; Vol. 22 Supplement (1) Spring 2019 1398

فرهنگ پزشکی مردمی کلیمیان یزد

* 2 PhD 1 PhD پيام شمسالديني ) ( ، جاللالدين رفيعفر ) (

1 گروه ايرانشناسي، بنياد ايرانشناسي، دانشگاه شهيد بهشت ي، تهران، ايران 2 گروه مردمشناسي، دانشكده علوم اجتماعي دانشگاه تهران، تهران، ايران

چكيده زمينه: جمعيت کنوني کليميان يزد بازماندگان جماعت بسيار پرشمار و کهني از اين قوم در نواحي ايران مرکزی است. قدمت سكونت اين قوم در يزد در طول دوران تاريخ ايران اسالمي از يک سو و آمار انگشتشمار کنوني اين مردم ضرورت مردمنگاری همه جانبهای از اين جمعيت را ضروری مينمايد. اين پژوهش بنا دارد با تكيه بر شناخت باورها و رفتارهای بهداشتي- درماني اين قوم به گردآوری، مطالعه و تحليل باورها و رفتارهای پزشكي کليميان يزد بپردازد. مواد و روشها: دادههای تحقيق حاضر نتيجة پژوهشهای انسانشناختي و مبتني بر کار ميداني )تكنيک مصاحبة عميق و مشاهده( و اسنادی و کتابخانهای است؛ برای گردآوری اين دادهها از همة روشهای تحقيق ميداني، اسنادی و کتابخانهای بهره گرفته شده است. در اين پژوهش به دليل محدوديت در گردآوری اطالعات به روش پژوهش ميداني، از مطالعه کتابخانهای نيز بهرههای بيشتری گرفته شده است. مصاحبه با سه تن از جامعه يهوديان يزد )دو نفر بومي مقيم يزد و يک نفر حاخام و پزشک مقيم تهران( بهعنوان افراد آگاه بومي يكي از اين روشها بوده است. يافتهها: از ديرباز در فرهنگ ايراني يهوديان به حذاقت در پزشكي شهره بودهاند؛ همچنين به طور کلي در فرهنگ پزشكي يهوديان توجه Downloaded from ismj.bpums.ac.ir at 10:29 +0330 on Tuesday September 28th 2021 خاصي به رعايت بهداشت فردی، رعايت بهداشت در مصرف خوراکيها و تهيه سالمترين مواد اوليه برای تهيه غذا مشاهده ميشود. رژيم غذايي خاص يهوديان نكات خاص و منحصربهفردی را همچون پرهيز از خوردن همزمان غذاهای گوشتي با لبنيات در بر دارد. بيماری شناسي يهوديان يزد وجوه اشتراک زيادی با پيكرۀ اصلي اتنومديسين ايراني دارد و در آن برای درمان بيماری هايي همچون آلزدگي، باد سرخ، »ثقل ساميم«، »ثقل سياه«، »قسيون« و »نفتالوس« راه هايي پيشنهاد شده است. نتيجهگيری: جامع ة کليميان يزد که همواره از لحاظ تار يخي و جامعهشناخت ي با مسئله فقر و قلّت جمعيت روبهرو بودهاند، هيچگاه نتوانستهاند از سطح معيشت روزانه قدم ي بيرون بگذارند و تمام ي دستاوردها ی فرهنگ ي و تمدن ي آنها نيز به دليل مهاجرتهای گسترده و پ ياپي نتوانسته پايدار شود و از نسل ي به نسل ديگری منتقل شود. ازاينرو امروزه ديگر صحبت از فرهنگ پزشك ي مردم ي يهوديان در يزد کار سخت و دشواری است. پژوهش پيرامون اين فرهنگ نزد يهوديان مهاجر به تهران، شيراز و اصفهان ميتواند آغازگر راهي برای کشف نكات تازهای از اين حوزه از اتنومديسين ايراني باشد. واژگان کليدی: يزد، کليميان يزد، پزشكي مردمي، مردمشناسي فرهن گي، پزشكي سنتي

* تهران، گروه ایران شناسی، بنیاد ایرانشناسی، تهران، ایران Email: [email protected] * ORCID: 0000-0003-3696-9190 51 / طب جنوب سال بيست و دوم، ويژهنامة ميراث پزشكي ايران، بهار 1398

مقدمه مردم ایران از دیرباز یهودیان را افراد مطلعی به امور شاردن نیز آمده است که در حدود سال 1790 م برخی پزشکی و درمان میدانستهاند. این باور را هم در از خانوادههای یهودی به مشاغل مختلفی از جمله گزارههای تاریخی میتوان یافت و هم در باورهایی که شرابفروشی، داروسازی، داروفروشی و حتی فروش بهصورت فرهنگ مردم ثبتوضبط شدهاند. وسایل جادوگری روی آورده بودند )6(. همچنین حکیم شخصیتهایی همچون رشیدالدین فضلاهلل همدانی آبراهام شوفط، یکی از دو رهبر بزرگ یهودیان همدان )718-648 ق / 1250- 1318 م ( و سعدالدوله )688 - نیز پزشک بوده است )7 و 2(. در حدود سال 1874 در 690 ق/ 1289-1291 م(، وزیر ارغون هر که دو از شهر بابل نیز پزشکی یهودی میزیسته است )3(. در پایگاه پزشکی به وزارت رسیده بودند، نمونههایی از شهر تهران قرن نوزدهم قابلگی زنان یهودی و فروش حضور تاریخی یهودیان در تاریخ پزشکی ایران هستند. زالو یکی از مهمترین جلوههای سررشتهداری یهودیان اگرچه در انتساب رشیدالدین به یهودیگری بحثهای در امور پزشکی و بهداشتی بوده است )8(. قابلگی زنان فراوانی در گرفته است، در یهودی بودن سعدالدوله هیچ یهودی چنان فراگیر بوده است که در کتب فقهی سخنی نیست )1(. رشیدالدین خود در همدان در مسلمانان آمده است، سهم قابلۀ یهودی از گوسفند خانوادهای با سنت پزشکی به دنیا آمد، پدرش قربانی شده برای نوزاد را باید بهصورت یکچهارم بهای عمادالدوله ابوالخیر نیز عطار بود )2(. بنا به گزارش گوسفند بپردازند؛ ازآنرو که گوشت مذبوح مسلمانان حبیب لوی شهرهایی چون خوانسار و گلپایگان به »کاشر« نبوده است )8(. »دانشکده پزشکی یهود در ایران« شهرت داشتهاند و کالً در اواسط قرن نوزدهم میالدی بسیاری از یهودیان در کلیه اطبای یهودی در مدارسی از این دو شهر تحصیل طب سنتی چیره دست بودند، در سراسر کشور مسافرت میکردهاند )3(؛ همچنین بنا به گزارشی شفاهی تا م ی کردند و به نام حکیم شناخته م ی شدند )9 (. در دربار سالهایی پیش از انقالب اسالمی 1357 ش در شهر ناصرالدین شاه قاجار نیز پزشکان یهودی بومی نیز آمدوشد محالت نیز خانوادههای یهودی به حذاقت در طبابت داشتند، حکیم حق نظر )حکیم یحزقل(، طبیب مهدعلیا،

شهرت داشتهاند و از آن میان »حکیم اسماعیل« شهرت مادر ناصرالدین شاه از این جمله بود )3 و Downloaded from ismj.bpums.ac.ir at 10:29 +0330 on Tuesday September 28th 2021 .) 8 بیشتری داشته است )4(. نمونهای از طبابتهای یهودیان را لورنس دی. لوب در دلیل برخی محدودیتهای شرعی میان مسلمانان برخی نوشتهاش با عنوان »سفر ایران« از مداوای رگبهرگ مشاغل مانند صرافی، تولید و فروش ابزار موسیقی و شدن پایش و شیوه مداوای سنتی آن توسط یک زن سرانجام پزشکی به عهده یهودیان گذاشته شده بود )1(. یهودی اصفهانی نوشته است. در این روش درمانگر ابتدا ژانت آفاری نیز از دخالت یهودیان در مسائل پزشکی پای آسیبدیده را در آب سرد حوض مشتومال داده هم سخن گفته است. او تاریخ داروسازی آنها را به و سپس با زرده تخممرغ و پارچهپیچی به مداوای آن قرون وسطی میرساند، نیز معتقد است دانش شناخت پرداخته است )10(. همچنین فهرستی از نوشتههای گیاهان دارویی، تولید معجونها و سایر داروها از پدر یهودیان که در 1898 تهیه شده نشان از تنوع ذائقه و به پسر و از مادر به دختر میرسید )5(. در سفرنامه دیدگاههای فرهنگی یهودیان قرن بیستم دارد، در این

http://bpums.ac.ir 52 شمسالديني و همكاران فرهنگ پزشكي مردمي کليميان /

فهرست مطالبی با موضوعات علوم عقلی مانند طب و کلیمیان یزد حضور داشتهاند، دیگر نه یادی از ایشان نجوم نیز دیده میشود )11(. جالبتوجه آنکه در میان باقی مانده و نه بازماندگانی. ظاهراً عطارهای یزد نیز به کلیمیان ساکن شیراز خانوادهای با نام خانوادگی دلیل مالحظات مذهبی هیچگاه حاضر نبودهاند از میان »شکستهبند« زندگی میکردند که از میان آنها شخصیتی کلیمیان جوانی را به شاگردی بگیرند و ازاینرو کلیمیان به نام »آشر شکستهبند« شهرتی به هم رسانده بوده است یزد نیز به عطاری مسلمانان مراجعه میکردند. عطاری )12 و 13(. ازآنجاکه مراسم و سنتهای یهودیان ایرانی سیدیحیی واقع در زیر بازار چهارسوق بزرگ یکی از را مخلوطی از قوانین یهودی و فرهنگ ایرانی دانستهاند مراکز رجوع کلیمیان یزد بوده است )15(. )14(؛ بررسی فرهنگ پزشکی کلیمیان ایران میتواند با استفاده از نتایج به دستآمده در طرح پژوهشی بانک جنبههای فراموششده و کهنی از فرهنگ ایرانی را واژگان پزشکی سنتی ایران فرهنگ پزشکی کلیمیان یزد روشن کند. را نیز همچون دیگر بخشهای فرهنگ پزشکی ایرانیان میتوان به دو بخش عمده »باورها« و »رفتارها« تقسیم مواد و روش ها کرد )16(. منظور از »باورها« تمامی دانستهها و دادههای تحقیق حاضر نت یجۀ پژوهشهای انسانشناخت ی دستاوردهای ذهنی و معنوی این فرهنگ و منظور از و مبتنی بر کار میدانی )تکنیک مصاحبۀ عمیق و »رفتارها« تمامی بهکاربستهها و جنبههای عینی و عملی مشاهده( و اسنادی و کتابخانهای است؛ برای گردآور ی فرهنگ یاد شده است. این دادهها از همۀ روشهای تحقیق میدانی، اسنادی و در بخش »باورها « چند سرفصل اصل ی را میتوان کتابخانهای بهره گرفته شده است. در این پژوهش به شناسایی کرد: 1. شناخت بیماریهای غیربدنی؛ 2 . دلیل محدود یت در گردآوری اطالعات به روش شناخت موجودات بیماریزا )اعم از انسان، حیوان یا پژوهش میدانی، از مطالعه کتابخانهای نیز بهرهها ی موجودات توهمی(؛ 3. شناخت اشیای بیماریزا؛ 4 . بیشتری گرفته شده است. مصاحبه با سه تن از جامعه شناخت مکانها و زمانهای بیماریزا؛ 5. بایدها و یهودیان یزد )دو نفر بوم ی مقیم یزد و یک نفر حاخام و نبایدهایی در باب سحر و جادو ) 16(.

پزشک مقیم تهران( بهعنوان افراد آگاه بومی یکی از این Downloaded from ismj.bpums.ac.ir at 10:29 +0330 on Tuesday September 28th 2021 روشها بوده است. يافتهها و بحث جغرافيای محل پژوهش: در اقلیم یزد نیز شواهدی از یهودیان بر این باورند که »خواب یک شصتم مرگ حضور طبیبان کلیمی در دست داریم. در دوران صفویه است« )17(؛ ازاینرو کسی که به خواب میرود، مانند عده زیادی یهودی در ابرکوه میزیستند و از آن میان مرده است و پس از برخاستن از خواب نیاز به طهارت مردی به نام »حکیم داوود« از دوستان دوران شاهزادگی مخصوصی به نام »نطیال« ی ]برخاستن[ دارد که پیش از شاه صفی بود که با معالجه او توانست دوران انوسی گرفتن این »نطیال« جایز نیست بینی، دهان، چشم، گوش کلیمیان را پایان دهد )3(. اما امروزه در میان کلیمیان یا زخم بازی را لمس کرد یا به خوراکی و نوشیدنی یزد از سه صنف قابله، عطار و شکستهبند دیگر سراغی دست زد )17(. آیین دیگری نیز یهودیان را ملزم میکند نمیتوان یافت و اگر نیز چنین شخص یتهایی در جامعه تا پس از خروج از گورستان دست و صورت خویش

http://bpums.ac.ir 53 / طب جنوب سال بيست و دوم، ويژهنامة ميراث پزشكي ايران، بهار 1398

را با آب بشویند )14(. یعنی غذای سنگین و دیرهضم، »ثقل سیاه« یعنی رودل همانگونه که دروغ و ناراستی عامل پلیدی روح است؛ یا دلدرد و »قسیون« ]=غثیان[ به معنی استفراغ و یکی از عوامل »لکهدار« و ملوث شدن روح انسان »نَفتالوس« به معنی تنگی نفس است )7(. خوردنیهاست. این تعبیر در کتب آیینی نیز زنان با استفاده از آب و زردچوبه مایع زرد رنگی تهیه بدینصورت آمده است که پاکی روح منوط به پاکی م ی کنند و روی پیشانی نوزاد را با آن خال م یگذارند، خوراک است )17(. بدن معنا که ناپاکیهای خوراکی همچنین دور مچ دست و پای مادر و فرزند را نیز خط مستقیماً بر روی روح انسان تأثیر میگذراند؛ بنابراین باریکی م یکشند؛ گاه نیز از نظرقربانیهای که جانشین آداب نسبتاً سختگیرانهای در باب خوردنیها وضع طلسم ش یشه ای با نقش چشم سفید استفاده م ی کنند )14(. شده است )15(. بنا به گفته سرشار برخی یهودیان برای کودکان خود خوردنيها: یکی از مهمترین جنبههای فرهنگ پزشکی اسامی اسالمی و ایرانی مانند نجاتاهلل، منصور، پروانه هر مردمی را میتوان در اعتقادات خاص آنها نسبت به و غیره. انتخاب میکردند تا در آینده گرفتار مرگ و میر خوردنیها سراغ گرفت. یهودیان به سبب آیین خود این زودرس نوزادان نشوند )13(؛ او دراینباره مینویسد: رسم را دارند که در روزهای خاص خوراک ویژهای »در جمع زنان یهودی خرافاتی شکل گرفت که میخورند )13(. کلیمیان یزد نیز مانند سایر همکیشان احساسات روانی و مذهبی آنان را تحتالشعاع قرار داد ؛ خود آیینهای شریعت یهود در باب خوردنیها را بنابراین خرافات استفاده از نامهای اسالمی موجب رعایت میکنند. یکی ازجمله خوراکیهای خاص کاهش مرگ و میر کودکان میشد...«؛ »اعتقاد دیگری کلیمیان »گیپا« نام دارد. این خوراک که مخصوص روز می گفت که باردار نشدن زنان یهودی ازآن روست که شنبه )شابات( است، نوعی سیرابی شکمپر با برنج و خداوند خواهان یهودیان نیست و به همین دلیل زنان با سبزیجات است )3(. خدای خود عهد میکردند که با انتخاب نام اسالمی تأثیر باورها بر رفتارها:در بررسی رفتارهای برخاسته از فرزندانشان را به او تقدیم کنند« )13( باورهای پزشکی به سه سرفصل مهم میپردازیم: بهداشت فردی: یکی از آیینهای دینی که میتواند پزشکی و مسائل خاص زنان و زایمان، پزشکی کودکان تفسیری بهداشتی – پزشکی داشته باشد، دستور اجرای Downloaded from ismj.bpums.ac.ir at 10:29 +0330 on Tuesday September 28th 2021 و بهداشت فردی. »نَطیال« است. موارد واجب شدن »نطیال« عبارتاند از زنان و زايمان: برای پرهیز از آلزدگی زنی با تیغ یا بیداری از خواب، توقف در حمام و مستراح، کوتاه سیخ فلزی دور تا دور و چهار طرف اتاق زائو را سه بار کردن موی سر، کوتاه کردن ناخن، شستن سر، درآوردن خط میکشد )14(. حضور واژگانی مانند »آل«، »باد کفش با دست، لمس پا یا اعضای پوشیده بدن، سرخ« و »بچهدون« نشان از تفاوت اندک میان واژگان تشییعجنازه یا توقف در چهار قدمی آن، توقف در اتاق حوزه مورد مطالعه ما با فارسی معیار یزد دارد )18(. سرپوشیدهای که میّت در آن هست، لمس آلودگیها و همچنین در واژهنامهای که از فارسی محاورهای کلیمیان عرق و چرک بدن؛ همچنین برای ادای نمازهای سهگانه دیگر نقاط ایران تهیه شده است، اصطالحات مربوط به )17(. ازاین روست که مزد گرفتن »نطیال«ی پیش از غذا پزشکی غرابت اندکی دارند، برای نمونه »ثقل سامیم« خوردن را »همانا بهداشت« تلقی کردهاند )17(.

http://bpums.ac.ir 54 شمسالديني و همكاران فرهنگ پزشكي مردمي کليميان /

در زمینه بهداشت فردی نیز دستورهای خاصی وجود جداگانه یا حتیالمقدور در بستری جداگانه بخوابد. دارد: ناخن نباید کثیف باشد، بلند نگهداشتن ناخن به کلیمیانی که از بضاعت مالی خوبی برخوردار باشند، دلیل احتمال وجود ناپاکی کار جایزی نیست. ناخنها ی عالوه بر تختخواب دونفره دو تخت خواب یکنفره نیز چیده شده نیز نباید در دستوپا ریخته شود و حتماً باید برای ایام جدایی زن و شوهر در دو اتاق مجزا تهیه زیر خاک دفن شود )15(. میکنند )15(. کوتاه کردن مو تنها در 22 روز از ایام ماه محرم عبری تنها زنان پس از طی دوره چهارده روزه باید غسل کنند )برابر با ماه تموز تا آب عبری( ممنوع است )12(. و غسل برای مردان ضروری نیست؛ هرچند پاک ممنوعیت اصالح سروصورت در ایام خاصی از سال نگهداشتن بدن و لباس از ناپاکیها همیشه یک اصل موجب شده است تا کلیمیان برای رعایت احترام آن ایام پایدار است. مردان پیش از نماز باید از پاکی بدن و همواره چند روزی را پیش از ایام ممنوع به اصالح لباس اطمینان داشته باشند )15(. سروصورت بپردازند. ختنه: ختنه یکی از مهمترین آیین های دین یهود و بهمثابه از لحاظ پوشش بدن پوشیدن لباس سیاه ممنوع است. نشانه تداوم پیوند و پیمان این قوم با خداوند است. همچنین پوشیدن همزمان لباس پشم و کتان با هم نیز ازآنجاکه ختنه نوزادان پسر در هشت روزگ ی باید انجام جایز نیست )15(. شود، شبکه رایگانی از خدمات میان کلیمیان ایران دایر در آیین یهود کاشر بودن ظروف نیز آیین و آداب خاصی است که برای انجام این آیین حتماً ختنهگر متخصص با دارد و هر ظرف تازه خریده شدهای را باید درون حوض عنوان »مُحِلّ« به محل تولد نوزاد اعزام م ی شود )12(. در کاشر )ویژه غسل( یا نهر، چشمه، دریا و غیره. با آیین ختنه سوران کاربرد گیاهان معطری همچون نعناع، خواندن نوعی دعای خاص برکت غسل داد. ظروفی مورد سبز، گل تازه و گالب شمها ی از باورهای پزشکی چون شیشه و فلز باید غسل داده شوند و ظروف سفالی بهداشتی را بازتاب م ی دهد )14(. و پالستیکی از غسل معاف هستند )17(. ظروف به سه تداخل درمان با آیینهای شرعی: مواردی وجود دارند دسته تقسیم میشوند: ظروفی که در تماس با اشیای که بیماری میتواند اجرای آیینهای شرعی را لغو کند. سرد کاربرد دارند، مثل بطری و لیوان؛ ظروفی که با آب برای مثال سرخی یا زردی بیشازحد نوزاد اجرای ختنه Downloaded from ismj.bpums.ac.ir at 10:29 +0330 on Tuesday September 28th 2021 جوش در تماس هستند، مثل دیگ و بشقاب و باید در روز هشتم را به تعویق میاندازد )17(؛ خوردن غذای »هگعااله« شوند؛ و سرانجام ظروفی که در تماس با آتش غیر کاشر نیز تنها در صورتی مجاز است که جان انسان استفاده میشوند، مانند وسایل کبابپزی و کیکپزی که به خطر افتاده باشد )12(. باید به روش سفید کردن با حرارت تطهیر شوند )17(. اگر پزشکی وضع بیماری را جدی تلقی کند، الزم است مسائل زنان: یکی از بزرگترین ناپاکیها در آیین یهود، برای مراقبت از بیمار احترام شبات را نادیده گرفت و ناپاکی ناشی از عادت زنانه است. در این آیین ناپاکی او را از خطر رهانید )17( ؛ همچنین اگر زخم خطرناکی زنان هفت روز تمام است و هر زن تا هفت روز پس از در بدن بیمار باشد، اجازۀ رعایت نکردن حرمت شَبات آن نیز باید در انتظار طهارت کامل از همسر خود دوری صادر شده است )17(. بر این اساس احکامی نیز برای کند. در این دو دوره هفتروزه زن باید ترج یحاً در اتاقی »بیماری که خطر مرگ او را تهدید نکند«، وضع شده

http://bpums.ac.ir 55 / طب جنوب سال بيست و دوم، ويژهنامة ميراث پزشكي ايران، بهار 1398

است )17(. فرهنگی و تمدنی آنها نیز به دلیل مهاجرتهای گسترده مسائل اجتماعي بهداشت و درمان: در رعایت مسائل و پیاپی نتوانسته است پایدار شود و از نسلی به نسل شرعی حرف بیمار حجت است و اگر بیمار شخصاً دیگری منتقل شود. ازاینرو امروزه دیگر صحبت از احساس خطر کند، حرف او بر رأی پزشک نیز ارجحیت پزشکی مردمی یهودیان در یزد کار سخت و دشواری دارد )17(. توصیه شده است که اگر کسی پزشک، جراح است. البته ناگفته نباید گذاشت که در این حوزه یهودیان یا متخصص حجامت باشد، برا ی حفظ احترام والدین نیز بهجز مواردی خاص تفاوت عمدهای میان خود و خود بر روی ایشان دست به چنین اعمالی نزند )17(. مسلمانان نمیدیدهاند، رابین رایت، پژوهشگر امور برای تهیه دارو در ایام »پسح« باید به داروخانۀ پایبند به کلیمیان ایران در گفتوگویی با زن سالخوردهای در اصول دیانت مراجعه کرد )17(. کسی که ضمادی سالهای پس از انقالب با چنین سخنانی روبهرو شده بهداشتی بر روی دست داشته باشد که دور کردن آن است: »خدای ما ]یهودیان و مسلمانان[ یکی است، ما باعث ناراحتی شود، میتواند آن را برای گرفتن »نطیال« هم در گذشته گوشت خوک نمیخوردیم. رژیم غذایی دور نکند )17(. و بهداشتی ما شباهت زیادی با هم دارد...« )8(. تفاوت اندک میان مصطلحات پزشکی رایج در گویش عبری نتيجهگيری کلیمیان یزد نیز این مطلب را تقویت میکند.

میتوان گفت جامعۀ کلیمیان یزد که همواره از لحاظ تضاد منافع تاریخی و جامعهشناختی با مسئله فقر و قلت جمعیت هیچگونه تعارض منافع توسط نویسندگان بیان روبهرو بودهاند، هیچگاه نتوانستهاند از سطح معیشت نشده است. روزانه قدمی بیرون بگذارند و تمامی دستاوردهای References: ______

1.Yavari N. Ta’sirie Motaghabele Eslam va 6.Morin V B. Yahoudiyane Iran dar Asre Sa- Yahoudiyat. In: Ester F, Sarshar H, eds. : faviye. In: Ester F, Sarshar H, eds. Tehran: Ka- Karang, 2005, 57-67. (Persian) rang, 2005, 69-79. (Persian) Downloaded from ismj.bpums.ac.ir at 10:29 +0330 on Tuesday September 28th 2021 2.Sarshar H. VIII. Jewish Community. 7.Sarshar H. Trou’a, Yahoudiyane Irani dar Vol XI. In: Encyclopædia Iranica, NewYork: Tarikhe Mo’aser. Vol 3. Los Angeles: Markaze 2003, 615-623. Tarikhe Shafahiye Yahoudiyane Irani, 1996, 3.Levi H. Tarikhe Yahoude Iran. Vol 3. Tehran: 315-30. (Persian) Broukhim, 1960, 743-50. (Persian) 8.Takmil Homayoun N. Owdlajan. Tehran: 4.Agha baba A. Kalimiyane Arak va Pishinehye Daftre Pazhouheshhaye Farhangi, 2014, 16-24. Tarikhiye Anha. Bina 2001; 12: 31-45. (Per- (Persian) sian) 9.Felton A. Ghalihaye Yahoudi Irani. In: Ester F, 5.Afary J. Az Avaregi be Esteghrar, Sarshar H, eds. Tehran: Karang, 2005, 289-303. Yahoudiyan-e Iran dar Dowre-ye Ghazajar. In: 10.Lobe LD. Safar e Iran. In: Ester F, Sarshar H, Ester F, H Sarshar H, eds. Tehran: Karang, eds. Tehran: Karang, 2005, 329-32. 2005, 137-71. (Persian) 11.Ourshalimi D. Adabiyate Farsi Yahoudi. In: Ester F, Sarshar H, eds. Tehran: Karang, 2005, 93-81.

http://bpums.ac.ir 56 شمسالديني و همكاران فرهنگ پزشكي مردمي کليميان /

12.Shamseddini P. Jelvehhayi az Hamzisti ba Ka- Vazhegane Sonnatiye Iran. Report, Tehran: Pa- limiyan dar . Bokhara, 2018, 128. (Per- zhouheshkadye Mardom Shenasi, 2016. (Per- sian) sian) 13.Sarshar H, Ester F. Majmou’e Maghalati 17.Yashar B. Raveshe Zendegi, Ghavanin va darbareye Tarikh va Zendegiye Yahoudiyan dar Rosoume Mellate Yahoud, Az Ketabe Towrate Iran, M Nasriyeh (tr). Tehran: Karang, 2005, 7-16. Hayyem”, M Zargari (tr). Tehran: Bani Towrah, 14.Beer LR. Zendegiye Rouzmarreh. In: Ester F, 1985. (Persian) Sarshar H, eds. Tehran: Karang, 2005, 305-27. 18.Homayoun H. Gouyeshe Kalimiyane Yazd 15.Shamseddini P. Jelvehhayi az Hamzisti ba Ka- (Yek Gouyeshe Irani). Tehran: Pazhouhesh- limiyan dar Yazd. Bokhara, 2018, 128. Gow- gahe Oloume Ensani va Motale’ate Farhangi, hariyan Sh [Interview], 2017. 2004, 122-30. 16.Ghassemlou F, Shamseddini P. Gozareshe Na- hayiye Tarhe Pazhouheshiye Tahiyehye Banke

Downloaded from ismj.bpums.ac.ir at 10:29 +0330 on Tuesday September 28th 2021

http://bpums.ac.ir Iran South Med J; Vol. 22 Supplement (1) Spring 2019

Original Article

The Folk Medicine Culture of Yazd Jews

1 * 2 P. Shamsedini (PhD) , J. Rafifar (PhD)

1 Department Iranology, Iranology Foundation, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran 2 Anthropology Dept. Tehran University, Tehran Iran

Abstract Background: The current population of the Yazd Jews is the survivors of a very large and ancient congregation of this people in central Iran. The long inhabitancy of this people in Yazd during the history of Islamic Iran, on one hand, and the current small numbers of these people, demonstrates the necessity of a comprehensive ethnography of this population. The present study aims to collect, study and analyze the beliefs and medical behaviors of Yazd Jews based on the recognition of these people's health and remedial beliefs and behaviors. Materials and Methods: The data of the present research is the result of anthropological researches based on fieldwork (in-depth interview and observation technique) and documentary based and library research methods. To collect these data, all of the field study, documentary based and library research methods have been used. In this research, due to the limited information collected from field research method, the library research results have been used further. An interview with three Jews in Yazd (two indigenous people living in Yazd and one rabbi (hakham) and a physician residing in Tehran) as native informed individuals has been one of these methods. Results: For centuries, Jews have been renowned for their expertise and proficiency in medicine in the Iranian culture. Generally, in the medical culture of Jews, special attention has been paid to individual health, maintaining food health and provision of the healthiest raw materials for food. The particular diet of the Jews has unique features such as avoiding the simultaneous consumption of dairy and meat dishes. The Yazd Jewish pathology has a great deal to share with the original Iranian ethno-medicine, and has proposed ways to treat diseases such as al-zadegi, bad e sorkh and naftalus. Conclusion: The Jewish community of Yazd, which always historically and sociologically has faced with the problem of poverty and scarce population, has never been able to step out of the level of daily livelihoods, and all of its cultural and civilization achievements have not been sustained and perpetuated from generation Downloaded from ismj.bpums.ac.ir at 10:29 +0330 on Tuesday September 28th 2021 to generation due to widespread and successive migrations. So nowadays, it is very hard to talk about the medical culture of the Jews in Yazd. Research on this culture with immigrant Jews in Tehran, Shiraz and Isfahan can be the starting point for discovering new points in this field of Iranian ethno-medicine.

Keywords: Yazd, Jews of Yazd, folk medicine, Cultural Anthropology, tradition medicine

*Address for correspondence: Iranology Dept, Iranology Foundation, Tehran, Iran. Email: [email protected] * ORCID: 0000-0003-3696-9190 Website: http://bpums.ac.ir Journal Address: http://ismj.bpums.ac.ir