Azərbaycanda Dini Tolerantlıq Mədəniyyəti: Tarix Və Müasirlik»
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
SAKİT HÜSEYNOV AZƏRBAYCANDA DİNİ TOLERANTLIQ MƏDƏNİYYƏTİ: TARİX VƏ MÜASİRLİK Kitab Azərbaycan xalqının Ümummilli lideri Heydər Əliyevin anadan olmasının 90 illiyinə həsr edilmişdir Bakı-“Təknur”-2012 Kitab Azərbaycan xalqının Ümummilli Lideri Heydər Əliyevin anadan olmasının 90 illiyinə həsr edilmişdir Данная книга посвящается 90-то летию великого сына азербайджанского народа, Общенациональному Лидеру Гейдару Алиеву This book is devoted to the National Lider of Azerbaijan people Heydar Aliyev’s 90-th anniversary Kitab AMEA-nın Fəlsəfə, Sosiologiya və Hüquq İnsti- tutunun “Dinşünaslıq və mədəniyyətin fəlsəi problem- ləri” şöbəsində hazırlanmış və İnstitutun Elmi Şurasının 16.XI.2012-ci il tarixli, 11 saylı qərarı ilə çapa məsləhət görülmüşdür. Elmi redaktor: Aydın Əlizadə, fəlsəfə elmləri doktoru Rəyçilər: Əlikram Tağıyev, fəlsəfə elmləri doktoru, prof. Azər Mustafayev, fəlsəfə elmləri doktoru, prof. S.Hüseynov. «Azərbaycanda dini tolerantlıq mədəniyyəti: tarix və müasirlik». Bakı, «Təknur», 2012, (176 s.) Monoqraiyada Azərbaycanda tarixə n dini tolerantlıq mədəniyyə- tinin formalaşması araşdırılmış, İslam dininin Qafqazda, o cümlədən Azərbaycanda yayılması, həm İslam dininin özünün tarixən tolerant din olması, həm də Azərbaycanda dini tolerantlığın formalaşması və mövcud vəziyyəti faktlar əsasında tədqiq edilmişdir. Kitabda müstəqillik dövründə Azərbaycanda dövlət-din münasi- bətlərinin hüquqi tənzimlənməsi şərh edilmiş, dini etiqad azadlığının hüquqi və sosiloji aspektləri təhlil olunmuş, respublikamızda milli təh- lükəsizliyin təmin olunmasında dini təhlükəsizliyin əhəmiyyəti izah edilmiş, davamlı inkişafa keçilməsində dinlərarası və mədəniyyətlərara- sı dialoqun rolu vurğulanmışdır. Kitabda Azərbaycanda dini tolerantlıq mədəniyyətinin yüksəldilməsində və dövlət-din münasibətlərinin tən- zimlənməsində ulu öndər H.Əliyevin rolu işıqlandırılmış və onun layiqli davamçısı prezident İ.Əliyevin bu sahədə fəaliyyəti şərh edilmişdir. Ali məktəb tələbələri və doktorantlar üçün nəzərdə tutulan bu kitab eyni zamanda, dini tolerantlıq məsələləri ilə maraqlanan mütəxəssis və tədqiqatçılar üçün də faydalı vəsait ola bilər. İSBN: 978-9952-445-20-6 © SAKİT HÜSEYNOV 3 MÜNDƏRİCAT Giriş ................................................................................................... I Fəsil. Qafqazda islam sivilizasiyası və Azərbaycan ......... 1.1. İslam dininin Azərbaycanda yayılması ................................... 1.2. Çarizmin Azərbaycanda müstəmləkəçilik siyasətində din amili ........................................................................................................ II Fəsil. Müstəqillik dövründə Azərbaycanda dövlət-din münasibətlərinin hüquqi tənzimlənməsi ............................ 2.1. H.Əliyev dini dəyərlərimiz haqqında ....................................... 2.2. Mütəqillik dövründə dövlət-din münasibətlərinin tən- zimlənməsində H.Əliyevin rolu ........................................................... 2.3. Azərbaycanda dini etiqad azadlığının hüquqi və sosioloji aspektləri ...................................................................................................... 2.4. Dini təhlükəsizlik – milli təhlükəsizliyin tərkib hissəsi kimi ................................................................................................................. III Fəsil. Qloballaşma dövründə mədəniyyətlərarası dia- loq və davamlı inkişaf ................................................................. 3.1. Qloballaşma və Azərbaycan ......................................................... 3.2. Davamlı inkişafa keçidin sosial-humanitar aspektləri ..... 3.3. Davamlı inkişaf və mədəniyyət .................................................. 3.4. Dinlərarası və mədəniyyətlərarası dialoq davamlı inki- şafın əsasıdır ............................................................................................... 4 IV Fəsil. Müstəqil Azərbaycanda dini tolerantlıq mədə- niyyəti ............................................................................................... 4.1. H.Əliyev və Azərbaycanda dini tolerantlıq mədəniyyəti- nin yüksəldilməsi ...................................................................................... 4.2. Dini tolerantlıq mədəniyyətinin inkişafında Qafqaz Müsəlmanları İdarəsinin rolu .............................................................. 4.3. Müstəqillik dövründə dini tolerantlıq sahəsində Azər- baycanın yeri və rolu ............................................................................... Nəticə ............................................................................................................ İstifadə edilmiş ədəbiyyat ................................................................. 5 Книга была подготовлена отделом «Проблемы религиоведения и философии культуры» Институ- та Философии, Социологии и Права НАНА и принята к печати согласно решению Учёного Совета данного института – протокол №11 от 16.12.2012. Научный редактор: Айдын Ализаде, д.ф.н. Рецензенты: Аликрам Тагиев, д.ф.н., профессор Азер Мустафаев, д.ф.н., профессор С. Гусейнов. «Культура религиозной толерантности в Азербайджане: история и современность». Баку: «Текнур», 2012, (176 стр.) В монографии было исследовано историческое формирование культуры религиозной толерантности в Азербайджане, распро- странение исламской религии на Кавказе, в том числе и в Азер- байджане. Кроме того были выявлены основы толерантности в доктрине исламской религии, проанализированы процессы фор- мирования религиозной толерантности в Азербайджане на основе достоверных фактов. В книге было показано правовое регулирование государствен- но-религиозных отношений в период независимости в Азербайд- жане, проанализированы правовые и социологические аспекты свободы религиозной веры, разъяснена значимость религиозной безопасности в обеспечении национальной безопасности респу- блики, обоснована роль межрелигиозного и межкультурного ди- алога в устойчивом развитии страны. В книге освещена роль об- щенационального лидера Г.Алиева и его достойного преемника И.Алиева в улучшении религиозной толерантности и регулирова- нии государственно-религиозных отношений. Книга предназначена для студентов ВУЗов, докторантов, а также для всех специалистов интересующихся вопросами религи- озной толерантности. İSBN: 978-9952-445-20-6 © САКИТ ГУСЕЙНОВ 6 СОДЕРЖАНИЕ Введение ......................................................................................... Глава 1. Исламская цивилизация на Кавказе и Азер- байджан .......................................................................................... 1.1 Распространение Ислама в Азербайджане ...................... 1.2. Религиозный фактор в колониальной политике ца- ризма в Азербайджане ........................................................................ Глава 2. Правовое регулирование государственно-ре- лигиозных отношений периода независимости в Азербайджане .............................................................................. 2.1. Г.Алиев о ценности нашей религии .................................... 2.2. Роль Г.Алиева в регулировании государственно-ре- лигиозных отношений в период независимости ................ 2.3. Правовые и социологические аспекты свободы веры в Азербайджане ....................................................................................... 2.4. Религиозная безопасность – как неотъемлемая часть национальной безопасности .............................................. Глава 3. Межкультурный диалог и устойчивое разви- тие в период глобализации .................................................... 3.1. Глобализация и Азербайджан ................................................ 3.2. Социально-гуманитарные аспекты перехода к устой- чивому развитию ................................................................................... 7 3.3. Устойчивое развитие и культура .......................................... 3.4. Межрелигиозный и межкультурный диалог, как ос- нова устойчивого развития ............................................................. Глава 4. Культура религиозной толерантности в не- зависимом Азербайджане ...................................................... 4.1. Г.Алиев и повышение культуры религиозной толе- рантности в Азербайджане .............................................................. 4.2. Роль Управления Мусульман Кавказа в развитии культуры религиозной толерантности .................................... 4.3. Место и роль Азербайджана в сфере религиозной толерантности в период независимости ................................. Выводы ....................................................................................................... Список использованной литературы .................................... 8 The book was presented by the department of “Philo- sophic problems of religion and culture” of the Institute of Philosophy, Sociology and Law of ANAS, and admitted for printing by order №11, 16.12.2012 of the Scientiic Council of the Institute. Scientiic editor: Aydin Alizade, Doctor of Philosophy Reviewers: Alikram Tagiyev, Doctor of Philosophy, professor Azer Mustafayev, Doctor of Philosophy, professor S. Huseynov. «The culture of religious tolerance in Azerbai- jan: history and modernity». Baku: «Teknur», 2012 (176 p.) The monograph researched the historical formation of the culture of religious tolerance in Azerbaijan, propagation of Islam on Caucasus and within all Azerbaijan, tolerance of Islam, analyzed the formation of religious tolerance in Azerbaijan basing on facts. The study explains the legal regulation of state-religious relations