L’ À VÉLO Radwandern im Elsass Cycling in Alsace Fietsen in de Elzas

LE VIGNOBLE DU ROI DAGOBERT BL Weingut Roi Dagobert D 228 D 817 The Vineyard of Roi Dagobert 32,6 km - 510 m 921 Wijngebied van Koning Dagobert D 1004

Romanswiller D 143

Wasselonne D 224

Nordheim Fessenheim- le-Bas

Cosswiller

Marlenheim D 720

Wangen

D 1004

D 142 Kirchheim

Westhoffen D 220

Odratzheim D 225

Scharrachbergheim-

D 75 Irmstett

Dahlenheim

Sens du circuit / Richtung des Tour / Direction D 422 of trail / Rijrichting Route / Straße / Road / Verharde weg Voie à circulation restreinte / Straße mit eingeschränktem Verkehr / Restricted access road / Weg met beperkt verkeer D 30 Parcours cyclables en site propre/ Radweg im D 75 Gelände / Separate cycle track / Fietspad Bandes cyclables / Radweg auf der Straße / D 54 Cycle lanes / Fietsstroo EuroVelo 5 Soultz-les-Bains Ergersheim VélorouteD du 675 vignoble d’Alsace 0 500 m Départ du circuit / Start der Tour / Start of trail / Vertrekpunt

Avolsheim D 118 LONDRES (UK) SAARBRUCKEN (DE) Dachstein PFALZ Dénivelé important / Groß Hohenunterschied / High height difference / Grote hoogtemeters

m 500 Fort de StrasbourgBAS-RHIN 400 189 189 BADEN-BADEN Still SCHWARZWALD (D) rhaslach 300 212 D 127 LORRAINE 200 D 422 100 km Colmar 0 5 10 15 20 25 30 Marlenheim Marlenheim Fribourg (DE) Dinsheim-sur- Mulhouse HAUT-RHIN

L a B r u che Mutzig BASEL (CH) Heiligenberg D 30 BRINDISI (IT)

Gresswiller

2017 - www.alsaceavelo.fr / www.radfahrenimelsass.de / www.cyclinginalsace.com 1/6 LE VIGNOBLE DU ROI DAGOBERT BL Weingut Roi Dagobert The Vineyard of Roi Dagobert 921 Wijngebied van Koning Dagobert

Au départ de Marlenheim au cœur du Vignoble de la Couronne d’Or, et au nord de la Leaving from Marlenheim at the heart of the “Golden Crown” Vineyards, to the north Route des Vins d’Alsace, offrez-vous une belle échappée pour renouer avec la nature. of the Route, you go back to nature on this beautiful escapade. Plusieurs villages comme Wangen « le petit Riquewihr du Bas-Rhin » et Westhoffen la Several villages such as Wangen, or “the little Riquewihr in Bas-Rhin”, and Westhoffen, capitale des Cerises ; ont conservé leurs enceintes médiévales dans un paysage de vignes. the cherry capital, have preserved their mediaeval surrounding walls set in a landscape Sur la route menant à puis au col de Westhoffen, les vergers peuplés de cerisiers of vineyards. cèdent progressivement la place à la vigne qui s’étage sur les coteaux de la Mossig. La forêt, On the road leading to Wasselonne and Westhoffen, the orchards abounding with cherry dense et puissante, rappelle au cycliste qu’il se trouve au cœur d’un des plus grands massifs trees gradually give way to vines on the terrorist hillsides of the Mossig. The dense, deep forestiers des . forests remind cyclists that they are at the heart of one of the largest forest lands in the Vosges. Nehmen Sie sich eine Auszeit und genießen Sie die Natur. Die Tour startet in Marlenheim, im Weinberg Couronne d’Or, im Norden der Elsässer Weinstraße. Het vertrekpunt voor deze verkwikkende tocht door de natuur is Marlenheim in het In einigen der in der Rebenlandschaft gelegenen Ortschaften ist die mittelalterliche hart van het Wijngebied Vignoble de la Couronne d’Or en bij de noordelijke poort van de Stadtmauer erhalten, so etwa in Wangen, dem „Klein-Riquewihr des Bas-Rhin“, und in der Wijnroute van de Elzas. Kirschengemeinde Westhoffen. Meerdere dorpen, zoals Wangen (het kleine Riquewihr van de Noordelijke Elzas) en het Auf dem Weg nach Wasselonne und zum Col de Westhoffen weichen die Kirschgärten kersendorp Westhoffen, hebben hun middeleeuwse stadsmuren behouden en zijn omringd allmählich den Weinbergen an den Hängen der Mossig. Beim Anblick des dichten und door wijngaarden. kräftigen Wald wird Ihnen unmittelbar bewusst, dass Sie sich inmitten eines der größten Kersenboomgaarden maken geleidelijk aan plaats voor wijngaarden op de hellingen van Waldgebiete der Vogesen befinden. Mossig langs de weg naar Wasselonne en de pas van Westhoffen. De bomen herinneren de fietser aan het feit dat hij/zij zich in een van de grootste bossen van de Vogezen bevindt.

LE PARCOURS / DER WEG / THE ROUTE / DE ROUTE

Localités Orte / Towns / Gemeentes Marlenheim ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ Wangen ◆ ◆ ◆ Wasselonne ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ Westhoffen ◆ ◆ ◆ ◆ Traenheim ◆ Scharrachbergheim-Irmstett ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ Kirchheim ◆

Localités Orte / Towns / Gemeentes Marlenheim ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ Wangen ◆ ◆ ◆ Wasselonne ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ Cosswiller ◆ ◆ ◆ ◆ Westhoffen ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ Traenheim ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ Scharrachbergheim-Irmstett ◆ ◆ ◆ Dahlenheim ◆ ◆ Odratzheim Kirchheim ◆

2017 - www.alsaceavelo.fr / www.radfahrenimelsass.de / www.cyclinginalsace.com 2/6 LE VIGNOBLE DU ROI DAGOBERT BL Weingut Roi Dagobert The Vineyard of Roi Dagobert 921 Wijngebied van Koning Dagobert

LES SERVICES PAR COMMUNE / SERVICEANGEBOTE DER GEMEINDEN / SERVICES IN EACH TOWN / DIENSTEN PER GEMEENTE

Réparation de bicyclettes / Fahrrad-Reparatur / Aire de service pour camping-car / Gemischter Stellplatz für Camping/ Site patrimonial remarquable / Sehenswerte Kulturstätte / Bicycle repairs / Fietsenmaker Cars (Service und Parkplatz) / Mixed campsite for campers-dormobiles Remarkable heritage site / Opmerkelijk erfgoed (services + parking area) / Camperplaats (service- en parkeerplaatsen)

Location de bicyclettes (route, VTC) / Fahrrad-Vermietung / Aire de stationnement pour camping-car / Wohnmobil Parkplatz / Châteaux et fortifications / Burg - Befestigungsanlagen / Castle Bicycle hire (town & country bike) / Fietsenverhuur Campers-dormobiles parking area / Camperplaatsparkeerplaatsen -Fortification / Kasteel - Vestingwerk

Restaurant VAE / e-Bike Vermietung / e-bike hire/ Elektrische fietsen huren Point de vue / Aussichtpunkt / Viewpoint / Uitzicht

Commerces alimentaires / Lebensmittel / Guichet automatique bancaire / Geldautomat / Food shop / Lebensmittelgeschäft Artisanat local / Lokal Handwerk / Cash dispenser / Geldautomaat Local craft / Plaatselijke ambachten Salon de thé / Bistro-Cafe / Hôtel-restaurant avec garage à bicyclette (H=hôtel, H/R=hôtel- Bistro-café / Café restaurant, *,**,***,****=class. officiel, ch=nbre de chambres) / Site naturel ou archéologique remarquable / Sehenswerte Hotel-Restaurant mit Fahrradgarage (H: Hotel, H/R: Hotel-Restaurant, Naturlandschaft oder archäologische Stätte / Remarkable natural or *,**,***,****=offizielle Klassifizierung, ch=Zimmeranzahl / Hotel-restaurant Office de Tourisme / Verkehrsbüro / archaeological site / Opmerkelijk natuurgebied of vindplaats with bicycle shed (h=hotel, h/r=hotel-restaurant, *,**,***,**** =official Tourist office / VVV classif., ch=no. of rooms) / Hotel-restaurant met fietsenstalling Piscine et lieux de baignade / Swimming pool Indoor swimming pool / Toilettes publiques / Öffentliche Toiletten / Public restroom / Schwimmbad Hallenbad / Buitenbad Binnenbad Chambre d’hôtes labéllisée / Gästezimmer mit label / Openbare toiletten Labeled Bed and Breakfast / B&B Aire de pique-nique / Picknickplätze / Label Plus beau village de Picnic area / Picknickplaatsen Hébergement collectif (auberge de jeunesse, gîte d’étape, etc.) / Beherbergungs­vereine (Jugendherbergen, Etappenunterkünfte usw.) (lits=Bettenanzahl) / Hostel-type accomodation (youth hostel, hikers' Point d’eau / Badeplätze / Label Station verte / Dorf mit Auszeichnung / hostels, etc.) (lits=no. of beds) / Groepsaccommodatie Bathing / Zwemmen toegestaan Village listed as / Dorpjes met een erfgoedlabel

Camping (*,**,***,****=classement, T=tourisme, L=loisirs, période Tronçon dangereux sur la boucle (flux automobile important) / d’ouverture) / Campingplätze (*,**,***,**** =Einstufung, T=Tourismus, Gefährlicher Abschnitt in der Wegschleife (viel Autoverkehr) / Label FFCT Ville Vélotouristique / Label des französischen Verbands L=Freizeit, Öffnungszeiten) / Campsite (*,**,***,****=classif, T=tourism, Dangerous section on the loop (heavy traffic flow) / Gevaarlijk stuk op het für Fahrradtourismus „Stadt des Radtourismus“ / Listed FFCT Ville L=leisure, opening season) / Camping traject (veel verkeer) Vélotouristique / Fietslabel ‘Ville Vélotouristique’

OÙ SE LOGER ? / UNTERKÜNFTE / WHERE TO STAY ? / ACCOMMODATIE

HÔTELS AVEC GARAGE À VÉLO CHAMBRES D’HÔTES LABÉLISÉES (+KITS DE RÉPARATION) Gästezimmer mit label Hotel mit Fahrradgarage Labeled Bed and breakfast (Werkzeuge für kleine B&B Reparaturen) Hotel with bicycle shed (Tools for small repairs) ■■MARLENHEIM Hotel met fietsenstalling Chambres d’hôtes de (Reparatiekit) M. Paul GOETZ (2 épis) 86 rue du Général de Gaulle ■■MARLENHEIM +33 (0)3 88 87 52 94 Hôtel-Restaurant Le Cerf **** Chambres d’hôtes de 30 rue du Général de Gaulle Mme Véronique MONNEY- +33 (0)3 88 87 73 73 SCHLEWITZ (3 épis) www.lecerf.com 8 rue de la Guadeloupe Hostellerie Reeb*** +33 (0)3 88 87 64 34 2 rue du Docteur Albert www.cotevignes67.com Schweitzer +33 (0)3 88 87 52 70 www.hostellerie-reeb.fr ■■WASSELONNE CAMPINGS CLASSÉS TOURISME Campingplätze Einstufung Hôtel le Relais de Wasselonne** Tourismus 4 rue des Sapins Campsite classif tourism +33 (0)3 88 87 29 10 Camping www.relais-wasselonne.com Hostellerie de l’Etoile** ■ 1 place du Général Leclerc ■WASSELONNE +33 (0)3 88 87 03 02 Camping municipal www.hostellerie-etoile.com de Wasselonne*** 6 rue des Sapins ■■SCHARRACHBERGHEIM- Centre de Loisirs IRMSTETT +33 (0)3 88 87 00 08 Hôtel-Restaurant Le Scharrach www.camping-wasselonne.com 63 rue Principale +33 (0)3 88 50 66 05 www.scharrach.fr

2017 - www.alsaceavelo.fr / www.radfahrenimelsass.de / www.cyclinginalsace.com 3/6 LE VIGNOBLE DU ROI DAGOBERT BL Weingut Roi Dagobert The Vineyard of Roi Dagobert 921 Wijngebied van Koning Dagobert

OÙ MANGER ? / WO ESSEN? / WHERE TO EAT? / UIT ETEN? ■■MARLENHEIM Le Kobus La Petite Suisse Winstub Silvergloeckel Restaurant Le Scharrach Le Cerf (1 étoile au 2 route du Kronthal 69 route de Cosswiller 23 rue Birris 63 rue Principale Guide Michelin) +33 (0)3 88 81 15 99 +33 (0)3 88 87 05 38 +33 (0)3 88 50 54 52 +33 (0)3 88 50 66 05 30 rue du Général de Gaulle http://kobus-marlenheim.fr Dolce Vita www.silvergloeckel.com www.scharrach.fr +33 (0)3 88 87 73 73 ■■WANGEN 17 place du Marché Au Cerisier ■■DAHLENHEIM www.lecerf.com +33 (0)3 88 87 27 17 8 rue Birris La Wangenmühle Au Tilleul Hostellerie Reeb www.dolcevita-wasselonne.fr +33 (0)9 50 62 96 37 5 route de Molsheim www.aucerisier.fr 55 rue Principale 2 rue du Docteur +33 (0)3 88 87 50 11 L’Etoile +33 (0)3 88 50 66 23 Albert Schweitzer www.lawangenmuhle.free.fr 1 place du Général Leclerc ■■TRAENHEIM http://autilleul.monsite-orange.fr +33 (0)3 88 87 52 70 +33 (0)3 88 87 03 02 www.hostellerie-reeb.fr Chemin Faisant www.hostellerie-etoile.com Zum Loejelgucker ■■KIRCHHEIM 179 rue Basse 17 rue Principale Au Tonneau +33 (0)3 88 19 46 28 Aux Trois Gouts 2 +33 (0)3 88 50 38 19 À l’Arbre Vert 2 place du Kaufhaus www.restaurantcheminfaisant.fr 14 place du Marché www.aubergedetraenheim.com 51 rue du Général de Gaulle +33 (0)3 88 87 75 02 +33 (0)3 88 87 07 00 +33 (0)3 88 87 51 00 www.autonneau.fr ■■WASSELONNE www.auxtroisgouts-wasselone.fr ■■SCHARRACHBERGHEIM- IRMSTETT Le Relais des Saveurs Au Saumon ■■WESTHOFFEN 1 place du Kaufhaus 69 rue du Général de Gaulle Restaurant Musculus +33 (0)3 88 87 50 05 +33 (0)3 88 87 01 83 À la Charrue d’Or 2 rue Principale 22 rue Staedtel www.relais.fr Au Bouc +33 (0)3 88 50 66 24 +33 (0)3 88 18 97 33 www.restaurant-musculus.fr À l’Arbre Vert 67 rue du Général Gaulle www.charruedor.fr 80 rue du Général de Gaulle +33 (0)3 88 87 04 75 +33 (0)3 88 87 52 31

SERVICES PAR COMMUNES / SERVICEANGEBOTE DER GEMEINDEN / SERVICES IN EACH TOWN / DIENSTEN PER GEMEENTE ■■SCHARRACHBERGHEIM- RÉPARATEURS DE VÉLOS TOILETTES PUBLIQUES AIRES DE PIQUE-NIQUE Fahrrad-Reparatur Öffentliche Toiletten Picknickplätze IRMSTETT Bicycle repairs Public washrooms Picnic area Aire de pique-nique de Fietsenmake Openbare toiletten Picknickplaatsen Scharrachbergheim-Irmstett - Véloroute du Vignoble / Auf dem ■■MARLENHEIM ■■MARLENHEIM ■■WESTHOFFEN Radwanderweg / On cycle route / Op de véloroute Vélo Passion 1 place du Maréchal Leclerc Aires de Pique-nique du 2 rue de l’Europe Bruderbach Sur le Mont Scharrach ■■WASSELONNE +33 (0)3 88 62 95 58 ■ ■■DAHLENHEIM https://alsacevelopassion.fr Place du Général Leclerc ■WASSELONNE Gloriette du Geissweg Aire de pique-nique de ■■WASSELONNE Dahlenheim – Ancienne Aire de Pique-Nique carrière de l’Engelberg / Alter Cycles REGEL Brechlingen - Place des Tilleuls 76 Rue du Général de Gaulle Steinbruch Engelberg / Former +33 (0)3 88 87 03 93 ■■TRAENHEIM quarry of Engelberg / Voormalige ■■WANGEN steengroeve van de Engelberg Aire de pique-nique du Dans les vignes près du sentier Réservoir ■■MARLENHEIM viticole Coteaux du Marlenberg Près du lieu-dit « Froehn »

QUE VISITER ? / BESICHTIGUNGEN? / VISITS? / TE ZIEN?

■■MARLENHEIM Située sur le chemin de Croix (un des Kapel uit 1683 met een bolvormig, Built by the architect François Reiner e Château / Schloss / Castle /Kasteel plus beaux du XVIII siècle en Alsace), cette met leien dakpannen bekleed dak aan de in 1825, the church boasts a separate e 5 rue du Château chapelle qui date de 1683 est pourvue d’un Kruisweg (een van de mooiste uit de 18 eeuw bell-tower, a vast nave and a narrower toit à bulbe recouvert d’ardoises. Magnifique in de Elzas). Prachtig uitzicht over de vlakte, polygonal choir. Cour domaniale de l’Abbaye d’ tot aan de kathedraal van Straatsburg bij e panorama sur la plaine et sur la Cathédrale Gebouwd door architect François Reiner dite « Stadelhof » datant du XIII siècle et de par beau temps. helder weer. maison de maître du XVIIIe siècle. in 1825. De kerk bestaat uit een losstaande Die 1683 erbaute Kapelle ist an einem Église Sainte Richarde / Kirche Sainte Richarde / kerktoren, een ruim kerkschip en een iets Der „Stadelhof“, Gutshof der Abtei Andlau der schönsten elsässischen Kreuzwege St Richarde’s Church / Kerk Sainte-Richarde smaller veelhoekig koor. aus dem 13. Jahrhundert, und Stadthaus. des 18. Jahrhunderts gelegen und hat ein Place de l’Église Parc à cigognes / Storchenpark / Stork Park / State-owned courtyard of Andlau schiefergedecktes Zwiebeldach. Bei gutem Cette église comprend une nef de 1716 Oooievaarspark Abbey called “Stadelhof” dating from the Wetter genießt man hier eine wunderbare agrandie en 1823-1825, lorsque furent th th Rue du Moulin 13 century, and 18 -century manor house. Aussicht auf das Flachland und das reconstruits le chœur et le clocher. Elle Staatshof van de Abdij van Andlau, alias Straßburger Münster. mérite tout particulièrement le détour pour ■■WANGEN ‘Stadelhof’, uit de 13e eeuw en herenhuis uit de Located on the Calvary (one of the most son linteau roman et sa chaire baroque. Tour du Niedertor / Niedertorturm / e 18 eeuw. beautiful from the 18th century in Alsace), Die Kirche wurde 1825 nach den Plänen Niedertor Tower / Toren van de Niedertor Chapelle de la Vierge Douloureuse / this Chapel was built in 1683 with an des Architekten François Reiner erbaut und Rue des Vignerons Chapel of the Sorrowful Virgin / Kapel Onze- onion dome covered in slate. Magnificent besteht aus einem abgesetzten Glockenturm, Il existe encore une partie du mur Lieve-Vrouw van Smarten panoramic view over the plain and einem breiten Schiff und einem schmaleren d’enceinte auquel était rattachée la tourelle. Marlenberg Strasbourg Cathedral in fine weather. mehreckigen Chor. Il en va de même pour le chemin de ronde.

2017 - www.alsaceavelo.fr / www.radfahrenimelsass.de / www.cyclinginalsace.com 4/6 LE VIGNOBLE DU ROI DAGOBERT BL Weingut Roi Dagobert The Vineyard of Roi Dagobert 921 Wijngebied van Koning Dagobert

QUE VISITER ? / BESICHTIGUNGEN? / VISITS? / TE ZIEN?

Il existait tout autour du mur d’enceinte un 1791 von der Stadt Wasselonne erworben. Sie fossé très large et très profond. wurde unter Denkmalschutz gestellt und 1992 Der Turm war Teil der Stadtbefestigung, von dem Orgelbauer Gaston Kern sorgfältig die teilweise erhalten ist. Auch ein Teil des restauriert. Die Orgel verfügt über 30 Register Wehrganges ist erhalten. Rund um die und einem Pfeifenwerk von 1662 Pfeifen. Stadtmauer verlief ein sehr breiter und Protestant Church St Laurent form tiefer Graben. Wasselonne. It was built in 1757 and have Part of the surrounding wall which a Silbermann Organ which is a historical juxtaposed this turret is still standing today, instrument. as is the parapet walkway. A very wide and De protestantse kerk van Wasselonne heeft very deep moat surrounded the village walls. een altaar uit 1820, een kansel van eikenhout in Een deel van de oude stadsmuur waarmee rocaille-stijl, beelden, glas-in-loodramen uit de e het torentje verbonden was bestaat nog. Idem 19 eeuw en een Silbermann-orgel. voor de omloop. Rondom de stadsmuur lag Les emblèmes de Métiers / een zeer brede, diepe gracht. Handwerkszeichen / Craft and trade Tour du Sommertor / Sommertorturm / emblems / Symbolen van beroepen Sommertor Tower / Toren van de Sommertor Office de Tourisme Intercommunal La Suisse Rue du Colonel Moll Osterlamm, stammen aus dem Mittelalter. datant de 1881 ainsi qu’une grande cloche d’Alsace - Bureau de Wasselonne 13 place du Marché Cette tour appartenait au mur d’enceinte Bis 1830 diente die neben der Kirche gelegene installée en 1818. Kapelle als Beinhaus. +33 (0)3 88 62 31 01 qui possédait deux autres portes : Niedertor Im Mittelalter wurde auf einer Anhöhe www.suisse-alsace.com et Mutscheltor. La Sommertor conserve son The Chapel was moved in 1833 and ,zum Schutz der Stadt Wasselonne, eine Burg socle roman et ses meurtrières pour canons. conserves its mediaeval features (semi- errichtet. Von dieser Burg sind heute nur das Découvrez un nouveau visage de circular arched doorway, tympanum with Eingangsportal mit dem dazugehörigen Wasselonne avec un « parcours historique » Der Turm gehörte zur Stadtmauer, La ville possède une densité et une die noch zwei weitere Tore umfasste, Easter lamb etc.). Originally located next quadratischen Turm und ein runder Turm to the church, the chapel was used as an erhalten. Im quadratischen Turm befindet sich variété, unique en Alsace, d’Emblèmes das Niedertor und das Mutscheltor. Vom professionnels anciens, sculptés dans le Grès Sommertor sind der romanische Sockel und die ossuary until 1830. ein Uhrwerk aus dem Jahre 1881 und eine im Jahr 1818 angebrachte Glocke. Rose des Vosges que l’on découvre sur les Kanonenschießstände erhalten. De in 1833 verplaatste kapel bezit maisons alsaciennes ou leurs dépendances. In the the town of This tower was part of a surrounding wall middeleeuwse elementen (portaal met boog, De belles découvertes en perspective ! which had two other gateways: Niedertor timpaan met paaslam...). Toen de kapel nog Wasselonne was defended by a castle built naast de kerk stond, tot 1830, werd hij gebruikt on the heights overlooking the town. Today, Die Stadt besitzt eine, im Elsass einzigartige, and Mutscheltor. On the Sommertor, the Vielzahl an eingemeißelten Zeichen alter Romanesque plinth and cannon embrasures als ossuarium. only the gateway to this castle survives, surmounted by a square tower, former Berufsgattungen aus Rosa Vogesen-Sandstein remain intact. Chapelle Saint Etienne / St. Etienne’s die die elsässischen Hausfassaden oder Chapel / Kapel Saint-Etienne home of the town’s bailiff, along with a few Deze toren maakte deel uit van de sections of the perimeter wall and a round Nebengebäuden schmücken. Gehen Sie auf stadsmuur die nog twee andere poorten telde: Construite avec des matériaux de tower. The square tower houses a clock eine historisch spannende Spurensuche ! de Niedertor en de Mutscheltor. De Sommertor l’ancien sanctuaire, l’église en conserve des mechanism dating from 1881 and a large Entdeckungsheft & Spielheft für Kinder sind staat op de romaanse fundering en bezit nog vestiges tels le tympan roman, la tour… Elle bell placed there in 1818. im Fremdenverkehrsamt in Wasselonne schietgaten voor kanonnen. conserve également des fonts baptismaux kostenlos erhältlich. Het stadje Wasselonne werd in de Fontaine / Brunnen / Fountain / Fontein de 1684, un clocher de 1816 et un orgue The town of Wasselonne has a large Wetzel de 1880. middeleeuwen verdedigd door een burcht Place de l’Église waarvan nu nog alleen de toegangspoort met number, and a wide variety unique in Alsace, La fontaine fut érigée à la suite d’un Die Kirche wurde mit dem Baumaterial des een vierkante toren over is. De vierkante toren of old occupational emblems carved in pink procès gagné par les villageois. Dès lors Vorgängerbaus errichtet, einige Elemente wie huisvest een uurwerk uit 1881 en een in 1818 Vosges sandstone and found on its Alsatian chaque 3 juillet ou le dimanche qui suit das Tympanon und der Turm stammen von geïnstalleerde grote klok. houses or their outbuildings. The trail is an dem früheren Bau. Das Taufbecken der Kirche cette date, les habitants font couler le vin de Église prostestante avec Orgue opportunity to make plenty of wonderful stammt von 1684, der Glockenturm von 1816, la fontaine. Silbermann / Evangelische Kirche - new discoveries. außerdem befindet sich hier eine Wetzel-Orgel Den Brunnen errichteten die Dorfbewohner Silbermann-Orgel / Protestant church Uniek in de Elzas: het stadje bezit een von 1880. nach einem gewonnenen Gerichtsverfahren. - Silbermann organ / Protestantse kerk - rijke variatie aan oude beroepenschilden, Seither lassen die Bewohner an jedem 3. Juli Built with materials taken from the Silbermann-orgel uitgehouwen op huizen en schuren in de roze oder dem darauf folgenden Sonntag Wein aus former sanctuary, the church retains 2 rue du Presbytère zandsteen uit de Vogezen. dem Brunnen fließen. some vestiges such as the Romanesque L’Église protestante de Wasselonne Piscine Municipale / Kommunales The fountain was built in the wake of a tympanum and the tower. The christening abrite un autel datant de 1820, une chaire Schwimmbad / Municipal swimming pool / court case won by the villagers. Since then fonts date back to 1684, the bell-tower was réalisée en bois de chêne et de style rocaille, Gemeentebad on 3rd July, or the following Sunday, the built in 1816 and the Wetzel organ in 1880. des sculptures, vitraux du 19e siècle ainsi Zone de Loisirs villagers make the fountain flow with wine. Herbouwd met de stenen van de oude kerk, qu’un Orgue Silbermann. Cet orgue est 2 rue des Sapins De fontein werd gebouwd naar aanleiding met gebruik van de oorspronkelijke romaanse un instrument du célèbre facteur d’orgue +33 (0)3 88 87 03 97 van een door de dorpelingen gewonnen timpaan, de toren... Ook de doopvont uit 1684, Jean-André Silbermann. Il a été construit https://www.wasselonne.fr/Vie-locale/ proces. Sindsdien laten de inwoners op 3 juli de torenspits uit 1816 en het Wetzel-orgel uit en 1745 pour l’église des dominicains de Piscine-municipale.html of de zondag daarop altijd symbolisch wijn 1880 zijn bewaard gebleven. Guebwiller. Acheté en 1791 par Wasselonne. Départs BASE VTT / Startpunkte mit dem vloeien uit de fontein. ■ Il a été classé à l’inventaire des Monuments Label BASE VTT / Departures from mountain ■WASSELONNE Historiques et restauré en 1992 par le Chapelle de la Vigne / Weinbergkapelle / bike base / Vertrekpunt MTB Tour Carrée / Schlossturm / Square Tower / facteur d’orgues Gaston Kern. Pour 30 jeux, il Zone de loisirs / Freizeitgebiet / Leisure area / Vineyard Chapel / Wijnkapel Vestingtoren ‘Tour Carrée’ comporte 1662 tuyaux. Rue Basse recreatiegebied Cour du Château In der protestantischen Kirche finden La chapelle déplacée en 1833, a conservé Au Moyen - Âge, la Ville de Wasselonne sich ein Altar aus dem Jahr 1820, eine Kanzel ■■WESTHOFFEN ses éléments médiévaux (porche en plein était défendue par un Château érigé sur la aus Eichenholz im Rokoko Stil, verschiedene Le patrimoine architectural et culturel cintre, tympan avec l’agneau pascal...). hauteur qui dominait la cité. De ce château, Skulpturen , Buntglasfenster aus dem de Westhoffen est remarquable. Véritable Primitivement située à côté de l’église, la il ne reste aujourd’hui que la porte d’entrée 19. Jahrhundert sowie eine Silbermann « musée à ciel ouvert », le village est chapelle servit d’ossuaire jusqu’en 1830. surmontée d’une tour carrée, l’ancienne Orgel. Diese Orgel geht auf den berühmten doté d’un bâti ancien, d’une architecture Die Kapelle wurde 1833 an diesen Standort demeure du bailli, quelques pans de murs Orgelbauer Jean André Silbermann typique de grandes maisons en pierre et verlegt. Teile des Gebäudes, beispielsweise d’enceinte ainsi qu’une tour ronde. La tour zurück. Sie wurde 1745 ursprünglich für à colombages, de divers édifices religieux der Rundbogen und das Tympanon mit dem carrée abrite un mécanisme d’horloge Dominikanerkirche in Guebwiller gebaut und tels qu’une église gothique, néo-gothique

2017 - www.alsaceavelo.fr / www.radfahrenimelsass.de / www.cyclinginalsace.com 5/6 LE VIGNOBLE DU ROI DAGOBERT BL Weingut Roi Dagobert The Vineyard of Roi Dagobert 921 Wijngebied van Koning Dagobert

QUE VISITER ? / BESICHTIGUNGEN? / VISITS? / TE ZIEN? et une synagogue néo-orientaliste, et Sentier découverte et Vergers dans le style néo-classique. L’Église se De Scharrachberg steekt met zijn hoogte d’imposants remparts. Jusqu’au 19e siècle, Conservatoire / Lehrpfad und Obstgarten zur compose d’une nef à quatre travées et d’un van 316 meter boven de wijngaarden uit. Vanaf Westhoffen compta une des plus Erhaltung der Sortenvielfalt / Discovery Trail choeur polygonal. Elle abrite un retable de de ‘top’ een prachtig uitzicht op de Vogezen importantes et anciennes communauté and and Conservatory Orchards / Wandelpad maître-autel en bois polychrome datant de en het Zwarte Woud. Deze heuvel staat op de juive d’Alsace. De cette communauté sont met uitleg door de kersenboomgaarden met 1781 ainsi qu’un autel de la même année et nationale inventarislijst van natuurlijk erfgoed. issus quelques personnages et familles oude kersenrassen un buffet d’orgue de 1829 de Joseph Stiehr. Départ Cour de la Mairie / Startpunkte Hof Château de Scharrachbergheim / Schloss illustres (famille DEBRE, Léon BLUM, Die Kirche wurde in den Jahren 1774- von Scharrachbergheim / Scharrachbergheim Alexandre MILLERAND). des Rathauses / Departures Courtyard of the 1775 errichtet und zählt zu den frühesten Town Hall / Vertrekpunt Binnenplaats van het Château / Kasteel van Scharrachbergheim Das architektonische und kulturelle Erbe neoklassizistischen Kirchen im Elsass. Sie gemeentehuis Rue du Château von Westhoffen ist bemerkenswert. Eine besteht aus einem Langhaus mit vier Jochen Église Protestante Saint Martin / und einem polygonalen Chor. Im Innenraum Il remplace un château détruit „Freilichtmuseum“, das Dorf hat ein altes aujourd’hui et que l’on pouvait apercevoir Gebäude, mit einer typischen Architektur Evangelische Kirche Saint-Martin / St. Martin’s befindet sich ein Hochaltar aus bemaltem Holz sur la colline du Scharrach. Propriété privée. von großen Steinhäusern und Fachwerk Protestant Church / Protestante kerk Saint- von 1781 sowie ein Altar aus dem gleichen Jahr verschiedene religiöse Bauten wie eine gotische Martin und ein Orgelgehäuse von Joseph Stiehr aus Das Schloss wurde an der Stelle einer Kirche, neo-gotischen und neo Synagoge Place de l’Église dem Jahr 1829. heute zerstörten Burg auf dem Scharrachberg -orientaliste und imposante Wälle. Bis zum Départs BASE VTT / Startpunkte mit dem This sacred building erected in 1774-1775 errichtet. Privateigentu. 19. Jahrhundert zählte Westhoffen eine der Label BASE VTT / Departures from mountain was one of the first in Alsace to be built in the It replaces a castle, now demolished, größten und ältesten jüdischen Gemeinde bike base / Vertrekpunt MTB neoclassical style. The church boasts a nave which could be seen standing on Scharrach im Elsass. In dieser Gemeinde stammen aus Salle Polyvalente / Mehrzweckhalle / Village with 4 bays and a polygonal choir. It houses a Hill. Private property. Hall / Dorpszaal master altarpiece in polychrome wood dated berühmten Familien und einige Zeichen (DEBRE Gebouwd op de plek van een verwoeste Familie, Léon BLUM, Alexandre Millerand ). 4 rue de Molsheim 1781, an altar built in the same year and an organ case built by Joseph Stiehr in 1829. burcht die boven op de heuvel van Scharrach The architectural and cultural heritage ■■TRAENHEIM stond, ook wel Wasserberg genoemd, er is nog of Westhoffen is remarkable. The “open-air Deze kerk uit 1774-1775 is een van de eerste Église Romane / Romanische Kirche / een gracht van over. Privébezit. museum” is an ancient building with a in de Elzas die gebouwd werd in neoklassieke Romanesque Church / Romaanse kerk Chapelle d’Irmstett / Kapelle in Irmstett / typical architecture of large stone and half- stijl. De kerk bestaat uit een kerkschip van vier Route du Vin Irmstett Chapel / Kapel van Irmstett timbered houses, various religious buildings traveeën en een veelhoekig koor, en bevat een such as a Gothic, neo-gothic church and a Cave Coopérative du Roi DAGOBERT / altaarretabel van polychroom hout uit 1781, Ancien lieu de culte Celte, cette chapelle neo-synagogue -orientalist, and imposing Genossenschaftskellerei Cave du Roi een altaar uit hetzelfde jaar en een orgelkast uit présente un Christ décharné « dirre ramparts. Until the 19th century, Westhoffen Dagobert / Roi Dagobert Cooperative Wine 1829 van Joseph Stiehr. Herrgott », la statue du Sacré-Coeur de Cellar / Wijnkelder Cave du Roi Dagobert counted one of the largest and oldest ■■SCHARRACHBERGHEIM-IRMSTETT Jésus, une source salée « Sauerbrunnen » et Jewish community in Alsace. From this 1 route de Scharrachbergheim un vieux puits. +33 (0)3 88 50 69 03 Mont Scharrach / Mont Scharrach / community are born some illustrious figures Die Kapelle steht an einer ehemaligen and families (DEBRE family, Léon BLUM, www.cave-dagobert.com Scharrach Mount / Scharrachberg Mont Scharrach keltischen Kultstätte, die Darstellung eines Alexandre MILLERAND). Sentier Viticole et Réservoir / Rebweg und abgemagerten Christus „De dirre Herrgott“, Het culturele en bouwkundige erfgoed Reservoir / Winegrowing Trail and Reservoir / Culminant à 316 m d’altitude, le Mont ein Herz-Jesu-Bildnis, die Salzwasserquelle van Westhoffen is opmerkelijk: het dorp is Wijnpad en Reservoir Scharrach émerge des vignes et offre une Sauerbrunnen und ein alter Brunnen sind hier een waar openluchtmuseum met huizen van Point de Vue à 360° sur le Grand Cru de vue panoramique des Vosges à la Forêt zu finden. Noire. Inscrit à l’inventaire National du natuursteen, vakwerkhuizen, een gotische l’Altenberg / Rundum-Aussichtspunkt auf Patrimoine naturel. The Chapel is built on a former site of en neogotische kerk, een neo-oriëntalistische den Grand Cru de l’Altenberg / 360° viewing Celtic worship and displays a gaunt Christ synagoge en indrukwekkende stadsmuren. point over the Altenberg vintage vineyards / Der 316 m hohe Mont Scharrach erhebt “dirre Herrgott”, a statue of the Sacred Heart Uitzicht van 360° over de Grand Cru van sich aus der Rebenlandschaft und bietet einen of Jesus, a saltwater spring “Sauerbrunnen” Remparts / Stadtmauer / Ramparts / Altenberg Panoramablick auf die Vogesen und den and an old well. Stadsmuren Schwarzwald. Der Berg steht als Nationales Cour de la Mairie / Hof des Rathauses / ■■DAHLENHEIM Naturerbe unter Naturschutz. Voormalige Keltische bidplaats. Deze Courtyard of the Town Hall / Binnenplaats Église Saint-Blaise / Kirche Saint-Blaise / Peaking at 316 m in altitude, Scharrach kapel huisvest een uitgemergelde Christus, van het gemeentehuis St. Blaise’s Church / Kerk Saint-Blaise Mount rises up from the vineyards and ‘dirre Herrgott’, het beeld van het Heilig Hart, Synagogue / Synagoge / Synagogue / 13 rue de l’Église offers a panoramic view from the Vosges een zoutwaterbron ‘Sauerbrunnen’ en een Synagoge Cet édifice religieux de 1774-1775 est un Mountains to the Black Forest. Listed in the oude put. Place de la Synagogue des premiers en Alsace à avoir été construit National Natural Heritage Inventory.

OFFICES DE TOURISME / VERKEHRSBÜRO / TOURIST OFFICE / VVV ■■OFFICE DE TOURISME ■■OFFICE DE TOURISME INTERCOMMUNAL LA SUISSE INTERCOMMUNAL D’ALSACE LA PORTE DU VIGNOBLE 32a rue du Général de Gaulle 42 rue du Général de Gaulle 67710 WANGENBOURG-ENGENTHAL 67520 MARLENHEIM +33 (0)3 88 87 33 50 +33 (0)3 88 87 75 80 www.suisse-alsace.com www.laporteduvignoblealsace.fr Bureau de Wasselonne 13 place du Marché 67310 WASSELONNE +33 (0)3 88 62 31 01 www.suisse-alsace.com

2017 - www.alsaceavelo.fr / www.radfahrenimelsass.de / www.cyclinginalsace.com 6/6