Erfgoedtijdschrift Voor Borchtlombeek, O.L.V.-Lombeek, Pamel En Strijtem

Rausa

Erfgoedtijdschrift voor Borchtlombeek, O.L.V.-Lombeek, Pamel en Strijtem

Verschijnt 8 maal per jaar. Vijfde jaargang nr. 7, november 2017 Erfgoedtijdschrift voor Borchtlombeek, O.L.V.-Lombeek, Pamel en Strijtem Rausa Rausa

om te beginnen… Rausa

Rausa verschijnt in februari, maart, april, juni, augus- Erfgoedtijdschrift voor tus, september, november en december in digitale ver- Borchtlombeek, O.L.V.- sie en op aanvraag in gedrukte versie. De digitale num- Lombeek, Pamel en Strij- mers zijn gratis. Wie een gedrukte versie wil, kan zich tem in december 2017 abonneren voor de volgende jaargang. In de loop van het jaar worden geen nieuwe Secretariaat en verant- gedrukte abonnementen genoteerd. woordelijke uitgever:

Erfgoed Rausa, Varing 40, Wie zelf een artikel wil schrijven of ons verrassend 1760 Pamel beeldmateriaal kan bezorgen, is hartelijk welkom. De

www.rausa.be bijdragen graag inleveren een maand voor de datum

van verschijnen. Werkten mee aan dit Redactieadres: nummer: Bart Caulier, Ka- Erfgoed Rausa, Varing 40, 1760 Pamel, ren Van Schuerbeeck, Jan [email protected], 054 32 33 64 De Mont, Willy De Smedt, Abonneeradres: [email protected] FVR, François De Neef, Willy Baetens Inhoud van dit nummer:

Eindredactie: Kristien Hemeryckx en Blz. 2 Om te beginnen Walter Evenepoel Blz. 3 Bamis Blz. 4 Rausa in actie

Iedere auteur is verant- Blz. 5 Gluren bij de buren: Okegem woordelijk voor haar/zijn Blz.14 En route pour la Bochie bijdragen. Blz. 19 Ook dit nog

Je kan je gratis abonneren op de digitale versie van Op de voorpagina: een foto van Jan De Mont die Rausa door een eenvoudig de sprekende titel meekreeg: ‘Ceci n’est pas un bericht te sturen naar Rembrandt’ [email protected]

Foto’s op blz. 5 en 11: Jo Van den Bremt (FVR) Andere foto’s: WE of uit het archief van Heemkring Okegem en archief François De Neef Bankrelatie: BE 97 8601 1557 2549

De Okegembrug, foto Louis Van Eenoo (FVR) Rausa jrg.5, nr. 7 Blz. 2

Bamis

Door de bewasemde ruiten van het keuken- Met deze maand een portret van het nede- raam tekenen zich wazig de contouren af rige Okegem, met kennis, liefde en ironie van de kerselaar. De zon kladdert gouden beschreven door Willy De Smedt. en gele vlekken op zijn herfstig bladerdak. Een andere fijne pen werd gehanteerd door Het is alsof Emile Claus zich met zijn ezel in François De Neef, die uit het beschouwen onze tuin heeft opgesteld om het herfstige van een oude prentkaart een boeiende oor- tafereel te konterfeiten. logsreflectie distilleert. Op het fornuis pruttelt de laatste ketel ap- En om je af en toe uit je luie zetel te halen pelmoes. Straks rust de ingemaakte oogst en even te verlossen van de verslavende in glanzende bokalen op het kelderschab of kijkkast, mogen we je ook enkele niet te wacht hij diep gevroren op de winter die missen activiteiten aankondigen. weldra komen zal. Wee de onverlaat die ons verwijt dat wij dit Als het bamist, dringt met de spinnen ook voorwoord sluiten met een oud (maar eeu- de melancholie langs kleine spleten het huis wig) vers van Felix Timmermans: en ons gemoed naar binnen. Zo schikken we naast boskopappels, pompoen en savooi- De blaadren zijzen door den stuggen nevel kool ook onze zomerse herinneringen. er zijn geen klanken meer, er is geen lied, Laat november met zijn weemoed nu maar slechts in het dorre riet een vroom geprevel komen. Wij hebben onze voorraad aange- nu komt de tijd dat men naar binnen ziet. legd, het zal ons niet ontbreken aan rijpende kaas, beroesende kriekenwijn of meesle- WE pende verhalen. Want er is immers ook altijd Rausa in de Voor wie niet (meer) weet wat ‘Bamis’ betekent: Bamis is een verbastering van Sint-Ba- buurt, uitgeprint op geduldig papier of op- lichtend uit miljoenen lichtgevende dioden vomis. Op 1 oktober werd Sint Bavo gevierd, hij was de patroon van de oogst en stond symbool op het scherm van je ‘blikbrein’. voor het begin van de herfst.

Rausa jrg.5, nr. 7 Blz. 3

Rausa in actie

De Roosdaalse dorpen op de kaarten van de Ninoofse abdij, de de …een dorpsverkenning langs de 17 en 18 eeuw met

Dr. Historicus Jaak Ockeley

De befaamde geschiedkundige pu- bliceerde in 2016 een schitterend boek met de abdijkaarten van de Abdij van Ninove. Aan de hand van deze oude documenten reconstru- eert hij tijdens deze voordracht ons stukje Pajottenland tussen 1616 en 1781.

Dinsdag 7 november

Polyvalente zaal van GC. Het Koetshuis, Strijtem. Aanvang: 20.00 uur. Gratis toegang!

Reservatie: [email protected], 054 32 33 64

Betonneer ook dit al in je agenda:

Zondag 18 maart 2018:

Negen eeuwen Hof te Kattem Plechtige voorstelling van het nieuwste boek van Luc Van Liedekerke. Schouwburg GC Het Koetshuis.

Dinsdag 20 maart, 20 uur, Polyvalente zaal van GC Het

Koetshuis: FRONTERS IN HET VERWEER, een lezing door Guido Moons (Nacht van de Geschiedenis).

Van 3 tot 11 november 2018 DAGEN VAN VREDE,

tentoonstelling, lezingen, concert in het kader van het einde van WO I,

Schouwburg, Foyer en Erfgoedkelder van GC Het Koetshuis

Rausa jrg.5, nr. 7 Blz. 4

Gluren bij de buren: OKEGEM

Het ligt zo vlakbij, maar je moet er wel voor ‘over het water’. Weten wij eigenlijk wel iets over dat nederige, sympathieke dorpje aan de linkeroever van de Dender? Geboren Pamelaar, maar getogen Okegemnaar Willy De Smedt, leidt ons de volgende bladzijden langs de histo-

rische paden van zijn ‘nieuwe’ heimat.

Een verrassend en boeiend verhaal!

Van Hukinga heim tot Okegem

Okegem… Voor de meeste Pamelaars de grens met Oost-Vlaanderen. Waar vele forenzen ’s morgens doorvlammen om de trein in Den- derleeuw te halen. Of om in Ninove te geraken nu de steenweg Brussel-Ninove, om- wille van de werken, her en der nog omge- woeld ligt. Of soms om in Okegem zelf op te stappen. Want Okegem heeft nog steeds een drukbeklant NMBS-station! Voor de rest? Heu… Inderdaad. Onbekend. En onbekend is veelal onbemind. Wel, met wat volgt, wil ik jullie wat meer achtergrondkennis over Okegem meegeven. Ik ga dit fragmentarisch doen door jullie als het ware een aantal kapstokken mee te ge- ven. Want over de gedetailleerde geschiedenis van Okegem zijn er immers genoeg naslagwerken voorhanden. Wanneer je over de brug komt en je blik op Okegem laat rusten, zal je moeten toegeven dat Okegem zelf een schilderachtig dorpje is, met als eerste blikvangers de pastorie, de kerk, de school en een stukje van ‘de En een frisse pint drinken bij Carine van de Plesj’ waarachter het landschap bergop be- Muis op de het Stationsplein, of in ’t Leet- gint te glooien. vermaak op de Plesj? Of bij de Amuzanten En steeds, wanneer ik daar sta, en omkijk in de Fonteinstraat? naar het zuiden, waar ooit oud-Pamel lag, Maar zet je nu achterover in je luie zetel bedenk ik keer op keer dat dit even schil- want hier gaan we. derachtig moet zijn geweest. Twee ingesla- pen dorpjes, levend op de hartenklop of het Okegem dus… debiet van de Dender. Waar Ukko of Okko, een geromaniseerde Maar schilderachtig blijft het; het is er pret- Frank, zich in de 7de eeuw kwam nestelen tig om leven. En ik mag dit onbevooroor- dicht bij de Tanara (1), waarna zijn latifun- deeld zeggen, zelf Pamelaar van geboorte dium(2) gauw “Ukinga heim” of woning van zijnde. Okko werd genoemd. Wie weet, misschien kom je binnenkort in Okegem eens wandelen, wanneer onze Rausa jrg.5, nr. 7 Blz. 5 trage wegen ontsloten zullen zijn?

De eerste vermelding van de naam Okegem Okegem….. komt voor in een charter van het jaar 1096 Is slechts een voorschoot groot, maar is behorend tot het archief van de Sint-Adri- steeds één van de twistappels geweest tus- aansabdij van Geraardsbergen. De originele sen de graven van Leuven (werden later de oorkonde is in de loop der eeuwen verloren hertogen van Brabant) en de graven van gegaan. Er bleef wel een afschrift van deze Vlaanderen. oorkonde bewaard, overgeschreven op het Tot 1085 lag Okegem immers binnen de eind van de 13de eeuw. In deze tekst wordt grenzen van de pagus (3) Brabant; toen Ockinghem geschreven. In latere eeuwen nog het “Paltsgrafelijk ambtsleen Brabant” komen nog de vormen Okenghem (Oorkon- genoemd en bestuurd vanuit Leuven. In- den St.-Adriaansabdij, 1142), Okengem derdaad, een hele mondvol. Blijf toch even (Oorkonden abdij Ninove, 1165), Ochreg- geconcentreerd… hem (Oorkonden St.-Adriaansabdij, 1181), De kiem van de strubbelingen werd echter Hockengem (Oorkonden abdij Ninove al in 863 gelegd! 1200), Okenghiem(1295), Oukeghem Toen ontfutselde de eerste (gouw)graaf van (1299), Okeghem (1351), Okighem (1406), Vlaanderen, Boudewijn met de IJzeren Okerghem (1595), Oekegem (1689), Arm, de gouw Vlaanderen als leeneigendom Oockeghem (Aangiften nalatenschappen uit de handen van zijn schoonvader, Karel Okegem 1756) voor. de Kale, kleinzoon van Karel de Grote en toenmalig koning van Frankrijk. Een boogscheut verder, meer naar het noor- En eigenlijk begon de miserie toen pas den, en ook niet zo bijster ver van de Tan- goed. De graven van Vlaanderen waren ara, vestigde zich een andere Frank, Eb- steeds tuk op gebiedsuitbreiding en worden urtso. Zijn landerijen kregen al gauw de door moderne historiografen niet voor niets naam “Eburtso heim”, wat later Eversem, nu de expansionisten van de regio genoemd. een wijk van Okegem, werd. De oudste ver- Daar waar eerst de Schelde de oostgrens melding dateert trouwens van 1196 onder (denk maar aan Ename pal tegenover Ou- de vorm Eversenghem. Net over de Tanara, denaarde) van de Vlaamse gouw was ge- aan de Franckendries, pal tegenover de weest, werd in de 11de eeuw de finale ge- doening van Eburtso, maar op de rechteroe- speeld en is de Denderstreek talloze keren ver van de Tanara, vinden we in “Impo(go) het strijdtoneel geweest bij gevechten, klei- heim”, in het latere Impegem, de doening nere en grote, tussen Brabant en Vlaande- van Impo. ren.

Het Okegems dorpsplein rond 1920 n.

Rausa jrg.5, nr. 7 Blz. 6

Tot in 1085 Boudewijn V van Rijsel, de acht- Denderstraat of de opgehoogde toegang tot ste graaf van Vlaanderen, er in slaagde de de Denderbrug. Wij zien nu voor onze ogen Dender als definitieve oostgrens van Vlaan- één groot moerasachtig gebied dat reikt deren vast te leggen. Dat de graven van van Ninove, via Okegem, tot voor Impegem Leuven in die periode andere katten te geen grenzend aan oud-Pamel (de Turfputten selen hadden, heeft zeker tot deze consoli- zijn hier een overblijfsel van). Een natuur- datie bijgedragen. lijke barrière dus. Ik wil hierbij herinneren aan het feit dat het In de zomer was Okegem wel bereikbaar hertogdom Brabant slechts op één plaats via de Kriebrugstraat die pal tegenover de aan de Dender bleef grenzen. Inderdaad in kerk van Okegem uitkwam. Pamel! Gerard van Herreweghen heeft deze In de winter: pure isolatie. Impegem was historie meerdere keren verhaald; en dat er nog halvelings bereikbaar via het huidige in Pamel twee kastelen hebben gestaan, Briefveld. Want wie kent er nu de verdoken eentje aan de Dender en eentje op Léberg, Briefveldweg, vertrekkend aan de Krie- wisten jullie al. brugse visvijvers, passerend boven de oude Maar wisten jullie dat Vlaanderen met de Denderarm (nog een meander die door de heerlijkheid Liedekerke-Denderleeuw als zompige weilanden naar de brug loopt) en een dolk in de onderbuik van het hertogdom uitkomt op de huidige Driesstraat in Impe- Brabant reikte tot aan de oude heirbaan Ba- gem? vay-Nijmegen (de huidige steenweg Asse- De huidige Keirekesberg was een door de Edingen)? Dan begrijp je ook onmiddellijk bossen en struiken slingerend klemig mod- waarom deze beide Brabantse kastelen, op derpad dat de paar huizen in Boven-Impe- de verste oosthoek, in Pamel, op deze stra- gem en verderop Pijnegem aandeed. Eens tegische plaatsen werden neergezet om de boven waren er de Keirekenslos en iets ver- Heren van Liedekerke (Vlaanderen!) en de der de Holleweg, afbuigingen naar Impe- burchtgraaf van Castrum Lombeca (Vlaan- gem. deren!), ofte ’s Gravenlombeek, ofte De relatie en de nabuurschap tussen Oke- Burchtlombeek ofte Borchtlombeek, in de gem en Pamel ging op en af. Van goed tot smiezen te houden. Ja? Goed zo! Alvast een minder goed. De verhouding hield immers bank vooruit. (min of meer) gelijke tred met deze tussen de graven van Vlaanderen en de hertogen van Brabant. Maar jullie kennen ongetwijfeld de ligging van dit pont? Inderdaad in de Piezelstraat, net voor je aan de nijdige beklimming van de toenmalige Koestraat, moest beginnen. In tijden van roerselen werd dit pont uiteraard niet gebruikt. Maar laat je niet misleiden! We spreken in die tijd nog van een door de weilanden me- anderende Dender, een zevental meter breed. In de winter en in natte perioden een snelstromende Tanara, die de weilanden van de Grote Meersen tot aan de Kriebrug blank zette. In de zomer ochottekes een beekje, waar je met opgestroopte broek ge- makkelijk over kon! En vergeet nog eens de huidige brug en de Okegem en Oud-Pamel… huidige Denderstraat. Ongeveer op die Die eeuwenlang elkaars overburen zijn ge- plaats was er een “vore”, een doorwaad- weest, slechts gescheiden door de Dender bare plaats, waar de boer zelfs met zijn os- en de aanpalende ‘Groote Meerschen’, met senspan doorheen kon. als enige verbindingsweg een veerpont. En nu doe ik nog eens beroep op jullie verbeelding. Vergeet de huidige opgehoogde

Rausa jrg.5, nr. 7 Blz. 7

Er is trouwens in Okegem steeds een heer- Bijna tweehonderd jaar lang was dit de lijkheid van ‘Ydevoorde’ geweest (4). Op die thuisstek van de families ‘De Boitselier’. plaats ligt nu de residentiële wijk waartus- Waar generaties hun smout op hun boter- sen zich de Idevoordelaan kronkelt. ham hebben verdiend dankzij een goed En iets meer naar Ninove toe, waar de Mo- draaiende taverne. lenbeek, die van de Woestijn komt en via de Zij waren dus Pamelaars! Die voor dopen, Walputhoeve (beter gekend als ’t Hof te trouwerijen en begrafenissen bij de pastoor Wolfput) zich uiteindelijk gewonnen geeft in van Pamel moesten zijn. Want deze stond de Dender (tegenover de huidige Ninoofse op zijn strepen. betoncentrale), was er nog een gelijkaar- Maar het volk van Den Hust had haar ver- dige vore. takkingen in het sociale leven van Okegem. Dit terzijde. Wie in Okegem de naam “De Boitselier” droeg, was “Chang of Sooi of Beir of Ma- Naast de vore tussen Okegem en Pamel, rie...uit den Hust”. meer stroomafwaarts, was er een zoveelste Dendermeander die net vóór de pastorie af- Ik heb ooit als klein manneken van mijn pe- boog naar rechts. ter Boerkes, toen die lurkend aan zijn derde Wacht, ik help een beetje. Wanneer je nu op beste pijp, bij ons thuis aan de Leuvense de brug staat, richting Okegem, kijk je naar stoof winterverhalen uit zijn toebakzak links en zie je de oude Ydevoorde heerlijk- schudde, volgende anekdote gehoord. Hij heid. Kijk nu naar de pastorie, beweeg je wist namelijk te vertellen dat zijn vader, die ogen naar rechts tot iets voorbij de opslag- op de Keer woonde, waar nog steeds ons torens van De Boitselier. En meteen zie je voorvaderlijk huis staat, in den Hust ie- (in je verbeelding) de meander lopen. mand spottend had horen zeggen dat hij In de tuin van de pastorie ligt trouwens nu van achter de doening in de schoenen van nog een vijver, restant van die oude Den- de pastoor van Okegem kon pissen. En wie derarm. ben ik om aan de woorden van mijn over- Maar dit betekende ook dat Pamel een en- grootvader te twijfelen? clave had in Okegem. En deze kreeg de schilderachtige naam ‘Den Hust”.

Rausa jrg.5, nr. 7 Blz. 8

Nog eens, toen liep ook de Kriebrugstraat En de Okegemnaars zagen dat het goed nog rechtdoor, door de beemden en weilan- was en waren tevreden. den, recht op recht tot aan den Hust. De Hier werd verderop, op de naar het nood- kortste weg van op de Keer om in den Hust westen toe glooiende heuvels heel veel hop te gaan ontsteken. In de zomer! gewonnen. Vandaar de toenaam ‘de Hoppe- wenjers’ voor de Okegemnaren. Aan het bestaan van de enclave ‘Den Hust’ Uiteraard zijn er ook hier, zoals in elke ge- kwam een einde toen in 1867 de kanalise- meenschap, strubbelingen geweest. Maar ring van de Dender werd voltooid. Hiermee eigenlijk is er nooit iets geweest of gebeurd wilden Leopold I en Leopold II, mede onder wat niet in der minne kon worden geregeld. impuls van de groot-industriëlen John en Ja- Okegem heeft ook in de late middeleeuwen, mes Cockerill, zorgen voor de ontsluiting maar minder dan Ninove of Aalst en omlig- van de Borinage en het Waals Steenkolen- gende gemeenschappen, gezien haar afge- bekken, door een waterweg naar zee te cre- legen positie, geleden van de ontelbare eren. krijgsroerselen in het graafschap Vlaande- Pamel en Okegem deden dus aan grondruil: ren. den Hust werd Okegems grondgebied en in ruil kreeg Pamel er grond op de rechteroe- Onze bijna natuurlijke isolatie werd nog in ver bij (grosso modo de gronden tussen de de hand gewerkt door de moeilijke verbin- huidige Weerstanderskaai en de Nieuwe dingswegen met de buurgemeenten. Om Kaai). uit het centrum te geraken moest men En bij die gelegenheid werd er zelfs een steeds langs slechte en modderige wegen echte brug tussen Okegem en Pamel ge- bergop of door zompige boswegen kleffe- legd! ren. Weze het nu de Ninoofse Weg (de huidige Kattestraat), de Rottenberg (en niet de Rattenberg ->de huidige Leopoldstraat) of de modderige Fonteinstraat door het bos naar Iddergem-Bakergem toe. Nooit een si- necure. Het Okegems dialect was daardoor sinds de nevelen der tijden uitgegroeid tot een apart taaltje. Niet te vergelijken met Pamels, Ninoofs noch Iddergems. Het Impegems benadert het Okegems nog het dichtst. Maar dat komt uiteraard omdat Impegem en Okegem eeuwenlang tot 1802 (5) één

kerkelijke parochie hebben gevormd. En de Dender? Die werd opeens ruim twintig Waarom dit zo was, vormt dan weer een meter breed, met heel veel brede, rechte verhaal apart, een verhaal dat ons nu te ver stukken, rakken, bevaarbaar voor schepen zou leiden. tot 350 ton (van Dendermonde tot Aalst Spijtig genoeg verdwijnt ook stilaan ons zelfs tot 600 ton) en ze werd in Pamel en in Okegems dialect. De jeugd spreekt tegen- Okegem omgedoopt tot ‘de Vaart’ (=ka- woordig thuis en onder vrienden ‘op de let- naal). ter’. Spijtig. Weer een stukje folklore dat verloren zal gaan. Okegem… En toch..toch.., wat die isolatie betreft, nog Is ook steeds een besloten gemeenschap dit. geweest. Ons dorp was eeuwenlang een Herman Van Isterdael die samen met Jozef boerengemeenschap met relatief weinig van Der Speeten in 1975 aan de wieg stond contacten met de buurgemeenten en zag van onze Heemkring, heeft ooit eens becij- decade na decade, rustig ingebed als het ferd hoeveel inwijkelingen er in de voorbije ware tussen de Aalstersesteenweg ten tweehonderd jaren in Okegem zijn neerge- noordwesten, de Dender ten zuidoosten, de streken. Broeken ten zuidwesten en de bossen ten noordoosten, het water in de Dender noord- waarts naar zee stromen. Rausa jrg.5, nr. 7 Blz. 9

En geloof het of niet, maar o.m. bijna twee- Het kan dus niet anders dan waar zijn! honderd Pamelse jongemannen kwamen in Of ook de meisjes aangemoedigd werden die tijdsspanne via de Impegembrug of via om de buitendorpse kermissen of bals te het veerpont het water over, of in de zomer frequenteren, weet ik niet. Wat ik wel weet van steen tot steen springend, de broekspij- is dat men vroeger in Okegem zei: “Een pen opgerold, om hier met de kermis een goei koei moet op staal verkocht wer’n”. lief op doen. En het moet zijn dat de lucht En sommige guitigaards voegden er aan en de omgeving hier goed was; de meeste toe:” Mor ze moet mènstens iène kieè de zijn teruggekeerd en hebben zich hier ge- mèt emmen gezien”. Of zei men dit in Pa- nesteld en er een familie gesticht. mel ook? Eigenaardige genoeg is de stroom van Oke- gemnaars die het water overstaken richting Okegem… Pamel, veel minder groot geweest. En als ze Waar de wiegjes stonden van luchtvaartpi- het al deden, kwamen ze na verloop van tijd onier Albert Van Cotthem (6), Gustaaf Van terug. De Perre, toneelschrijver (7) en de groot- Waren de Arjaunen te stug of te gesloten? moeder van Johan Verminnen, Maria Van Of deugden die ‘van over ’t water niet’? De Perre (°Okegem 1882 en †Pamel 1975). Of was Pamel, een familiale boerengemeen- En, om alle misverstanden te vermijden, schap van weinig woorden, te ongastvrij? waar de wieg van Joannes Ockeghem, 15de- Wie zal het zeggen? eeuws componist van de Franco-Vlaamse school, NIET stond. Die Johannes werd ge- Ondanks het feit dat er bij tijd en stond van- boren te Saint-Ghislain ca 1410 en stierf in uit de buurgemeenten nieuw bloed in Oke- Tours op 6 februari 1497. gem opdook, zijn er in Okegem in de voorbije 250 jaar toch tientallen kruishuwelijken Okegem… geweest tussen nazaten van de struiken Waar in de 19de eeuw (1856), de nieuwe Vernaillen, Van Isterdael, Baeyens, Van De spoorlijn Gent-Saint-Ghislain een stop- Perre en Van Der Speeten. En waarschijnlijk plaats kreeg. Waar al de koolputters uit vergeet ik er nog een paar. Okegem en omgeving bij het krieken van In dit verband wil ik jullie de volgende anek- de dag, of soms nog vroeger, hun kabas op- dote zeker niet onthouden. Pastoor Cno- namen om met de trein naar “de Walen” te kaert, pastoor in Okegem van 1905 tot sporen. 1940, een man met open geest blijkbaar, ver vóórop op zijn tijd, de man die ooit een scheut van een ceder meebracht uit Pales- tina en in zijn voortuin plantte, die pastoor Cnockaert dus, vond al dat interfamiliaal ge- trouw maar niks, zag dit met misnoegen aan, dacht aan zijn biologielessen op het se- minarie en wijdde er eens een zondagse preek aan. Hij bezwoer daar ter plekke, met zijn vuis- ten hamerend op zijn preekstoel, de Oke- gemse jongelingen om voortaan naar de dorpskermissen in de buurgemeenten te gaan om daar een lief op te scheren. Verba- Heel veel fossemannen kwamen uit Kattem, zing alom. En gespreksthema tijdens de Ledeberg, Pamel, Borchtlombeek en Strij- daaropvolgende weken in vele gezinnen. tem. Voor dag en dauw zakten deze laat- Hoe dit is afgelopen, weet ik niet, maar het sten holleblokken-klepperend, de klak over verhaal is waar! Mijn vrouw heeft het van de oren en het hoofd tussen de schouders haar moeder gehoord, die het dan weer getrokken, de handen diep in de broekzak- haar moeder, die samen met haar buur- ken, soms een pijp smorend, de Hollestraat vrouw in die veelbesproken hoogmis zat, in Impegem af, om daar via het houten had horen vertellen. brugje naar Okegem over te steken om net op tijd de fossetrein naar het “Centrum” te Rausa jrg.5, nr. 7 Blz. 10 kunnen nemen.

Om daar in de buik van moeder aarde te Soms hebben wij zelfs het gevoel dat men gaan ploeteren, verwond te geraken, het ons daar meestentijds is vergeten. kolenstof te gaan inademen en om er elke dag hun leven te gaan riskeren. Ik verwijs Er schieten nu nog een paar kleinere keu- in dit verband naar een prachtige bijdrage terboeren en één grote landbouwer over. van Jozef Van Der Speeten. In voetnoot 8 Wij hebben zelfs nog een krantenwinkel, (naast de andere voetnoten op het einde twee cafés, een warme bakker, een been- van deze bijdrage) vind je hierover meer in- houwerij, twee schrijnwerkers, een wijn- formatie. handel, een stookolieverkoper, een restau- rant, een verzekeringskantoor en een boek- Okegem… houdkantoor. Meer neringdoeners zijn er Waar ooit (van 1840 tot 1936) op het hoog- niet meer. ste deel van de Ninoofsche weg, nu Katte- Maar we hebben wel nog een florerende la- straat, de wieken van de fiere Phenixmolen gere school en we hebben uiteraard ook een (9) hun schaduwen wierpen op de omlig- huisdokter en een apotheker. gende velden. Zelfs onze pastorie staat te koop (vorige vraagprijs was 380.000€ voor een mooi ge- Okegem..... bouw uit 1935 en 19 are tuin). Achter de Waar in de meidagen van 1940 de bruggen tuin (tussen pastorie en Dender, dus ook op werden gedynamiteerd door het Engelse le- een stuk van de vroegere Hust), zou zelfs ger, toen dit aan de strategische terugtocht nog een passieve recreatiezone komen. (of waren ze gewoonweg op de loop voor de Duitsers?), bezig was. En binnenkort zal ook het aanschijn van Waar de Engelsen, panikerend en overal onze Plesj grondig veranderen. Ook Oke- spionnen vermoedend, vier Okegemse man- gem kon niet aan die moderne ziekte, de nen op beestachtige wijze hebben ver- appartementitis, ontsnappen. moord. Er wordt zelfs gefluisterd dat de En- gelsen, die alles bij hun aftocht meenamen wat niet te heet of te zwaar was, dronken waren en hun officieren niet meer wilden ge- hoorzamen. Een dag later hebben onze dappere bondge- noten ook in Denderhoutem hun frustraties op gelijkaardige wijze afgereageerd!

Okegem… Is nu, sinds 1/1/1977, één van de 11 deelgemeenten (10) die samen met Ninove de stad Groot-Ninove vormt. En is nog steeds maar een voorschoot groot (2,8 km2). En is nu opnieuw een slaapdorp geworden met 2.027 inwoners (1.027 mannen en 1.000 vrouwen); vooral bewoond door forenzen. In 1980 telden we nog 1807 inwoners. Wij hebben dus ook wat inwijkelingen gekend. Ook mede door de sociale woonwijk die op het einde van vorige eeuw in de Oke- gemse Polders werd ingeplant. Wij leven in de uiterste uithoek en noordzijde van Groot- Het kenmerkende kapelletje op de Okegemse ‘plesj’ Ninove. Voor ons is Voorde al bijna Ge- raardsbergen of Lieferinge de drempel met Galmaarden. Wij liggen blijkbaar ook heel ver van het stadhuis aan de Centrumlaan in Rausa jrg.5, nr. 7 Blz. 11 Ninove.

De vroegere winkel van Betsy Vernaillen

(specerijen), de bakkerij waar Paula De- motte de plak zwaaide (bakkerij Etienne De

Dier), de winkel van Silveng (Van Isterdael) de verver waar in 1893 de Daenspartij werd gesticht (11), allemaal gedoemd tot af- braak. Binnenkort gaat daar de beukhamer er in om plaats te maken voor moderne woonblokken.

En dan vergeet ik nog de vroegere woning van Kamiel Chiau en Elvida Gies, naast het

Leetvermaak. Waar al maanden een groot gat gaapt. gevaar voor de volksgezondheid (óók voor En op de hoek van de Kouterbaan en de Pamel wanneer de wind in het noordweste- Plesj, waar de boerderij van Ernest Staels lijk gat zit) én een exponentiële toename stond, staan al sinds een paar jaren de ap- van zwaar verkeer in de dorpskom en Kat- partementen te blinken. testraat en ook in de Hazeleerstraat tot ge-

volg hebben. En dit kunnen wij in onze rus- Och ja, last but not least, ik zou de Nervia tige gemeente missen als kiespijn. fabriek, een uit haar voegen gegroeide Cynisch genoeg, net nu Ninove grootse KMO, gelegen aan de Geitenhoek (Fontein- plannen heeft – en al met de aanleg is be- straat) te Okegem, nog vergeten. gonnen - voor de ontwikkeling van een Erfenis van de eerste Nervia (12) , gesticht tweede industrieterrein langs de expresweg door de familie De Schepper (De Schepper - Ninove-Aalst. Van Der Kelen - Borginon) uit Pamel in Waar dus plaats zat is. En de infrastructuur 1912. Onder de naam Nervia werden daar voorhanden zal zijn. eerst kunstmeststoffen, later ‘stekskes’ en Wij hopen dan ook allemaal van harte dat nog later textielproducten ‘gemanufactu- het gezond verstand het zal halen. reerd’. Nog veel leesgenot bij het doornemen van Na WO I waren er ongeveer 600 mannen de eindnoten! (en vrouwen) tewerkgesteld en werden er gemiddeld 1.000.000 stekkendoosjes per Nog dit. dag geproduceerd; in elk doosje zaten ge- Ik verwijs in mijn eindnoten (volgende middeld 34 stekskes! bladzijde) vaak naar de site van onze In de Nervia kwamen heel wat mannen en Heemkring. Wie Okegem écht wil leren ken- vrouwen uit Pamel hun dagelijkse boterham nen, moet maar eens een paar uur op verdienen. Om er meestal te werken in zeer www.heemkringokegem.be (o.a. Annalen ongezonde omstandigheden. en Tijdschrift”) gaan surfen. In de laatste decennia van vorige eeuw lag de site er verloederd bij. Tot Nervia Plastics Wie weet kom je er niet één van jouw eigen in 1994 de overwoekerde fabriek uit haar voorouders tegen? winterslaap haalde, de oude gebouwen en de twee schoorstenen liet afbreken, waar nieuwe gebouwen werden opgetrokken en Willy De Smedt waar nu hoofdzakelijk verpakkingen aller- hande en aanverwante producten worden geproduceerd.

De laatste maanden is er trouwens heel wat te doen geweest rond de nieuwe milieuver- Met dank aan Heemkring Okegem voor het gunning én de uitbreidingsplannen van Ner- gebruik van het foto-en beeldmateriaal via Plastics. Wij wachten nu trouwens met een bang hart de beslissing van de Bestendige Deputatie van Oost-Vlaanderen af. Indien de definitieve uitbreidingsvergunning zou worden af- geleverd, zou dit op termijn een bijkomend Rausa jrg.5, nr. 7 Blz. 12

Voetnoten

1 Tanara: Frankische naam voor de huidige Dender. Tanara betekent letterlijk de “bruisende of de kolkende” wat er op duidt dat de Dender eertijds, voor het ‘ingesast’ werd, een snelstromend riviertje was. 2 Latifundium komt uit het Latijn en staat voor 'latus' = breed en 'fundus' = stuk grond. Latifun- dium betekent dus letterlijk breed stuk grond. Later landgoed. 3 Pagus: Latijnse naam voor ‘gouw’. Het Franse ‘pays’ is van het woord ‘pagus’ trouwens afge- leid. 4 Zie bijdrage Herman Van Isterdael op de site van de Heemkring Okegem: http://www.heemkringokegem.be/Publicaties/Heemkring%20Okegem/De%20financi%C3%ABle%20onder- gang%20van%20een%20adellijke%20vrouw%20-%20Maria%20Adri- ana%20de%20Boussu,%20vrouw%20van%20Okegem%20en%20Idevoorde%20(1615- 1691).pdf 5 Napoleon was hier toen nog de baas. En Okegem lag in het Département de l’Escaut (Schelde). Impegem dan weer in het Département de la Dyle (Dijle). Vandaar… 6 Zie bijdrage Jozef Van Der Speeten op de site van Heemkring Okegem: http://www.heemkringokegem.be/index.php/tijdschriften-mededelingen/blog/171-albert-van-cotthem-luchtvaartpio- nier 7 Zie bijdrage Rudolf Van De Perre op de site van Heemkring Okegem: http://www.heemkringokegem.be/index.php/tijdschriften-mededelingen/blog/32-gustaaf-van-de-perre-1905-1958-als- toneelschrijver-rudolf-van-de-perre-1977-nr-2 8 Zie bijdrage Jozef Van Der Speeten op de site van Heemkring Okegem: http://www.heemkringokegem.be/Publicaties/Heemkring%20Okegem/De%20windmolen%20van%20Okegem%20(Jo- zef%20Van%20der%20Speeten,%201978%20nr%202).pdf 9 Ninove bestaat naast het stadscentrum nog uit de deelgemeenten Appelterre, Aspelare, Den- derwindeke, Lieferinge, Meerbeke, Nederhasselt, Neigem, Okegem, Outer, Pollare en Voorde. 10 Zie bijdrage Jozef Van Der Speeten op de site van Heemkring Okegem : http://www.heemkringokegem.be/Publicaties/Heemkring%20Okegem/Voorgeschiede- nis%20en%20stichting%20van%20de%20Christene%20Volkspartij%20(JVDS%20- %201993).pdf 11 Zie bijdrage Jozef Van Der Speeten op de site van Heemkring Okegem: http://www.heemkringokegem.be/index.php/tijdschriften-mededelingen/blog/118-fabriek-de-denderboer-en-nervia

Mede op initiatief van de Erfgoedcel Pajot- tenland-Zennevallei ook dit jaar een

HISTORISCH ORGELCONCERT

Vrijdag 17 november 2017, 20u Onze-Lieve-Vrouwkerk in O.-L.-V.- Lombeek

Gevarieerd programma met organist Helmut De Backer, gitarist Eddy Pere- CD-voorstelling ‘Er was eens’ mans en accordeonist Philippe Thuriot. (muzikaal sprookje over de Dikke van Pamel). Lees meer Fototentoonstelling door Fotografen- op blz. 20 vereniging Roosdaal

Rausa jrg.5, nr. 7 Blz. 13

En route pour la Bochie...

Tussen 2014 en 2018 blijven we regelmatig focussen op

de Groote Oorlog. François De Neef bezorgde ons regel-

matig een verhelderend artikel dat hij opbouwde rond

een merkwaardige postkaart. Voor ons herfstnummer

heeft hij opnieuw zo’n document uit zijn verzameling be-

studeerd en er een verrassende situatieschets aan ver-

bonden.

In maart 1917 rommelt het in Rusland. De Duitse achterhoede kan de stormtroepen landbouwhervormingen die tsaar Nicolas niet tijdig bevoorraden. met mondjesmaat doorgevoerd heeft, rei- De Spaanse griep, de oorlogsmoeheid, de ken niet ver genoeg voor de boeren en ook hongersnood en het Bolsjevistische ge- de grootgrondbezitters zijn ontstemd omdat dachtengoed dat uit het oosten was over- ze aan rijkdom moeten inboeten. Daarenbo- gewaaid, vertalen zich in desertie, rellen en ven vieren oorlogsmoeheid en hongersnood opstand in het Duitse binnenland, vooral hoogtij. "Ventre affamé n'a point d'oreil- van gewone soldaten, aan het Westfront. les" (een hongerige maag heeft geen oren) De Duitse officieren en de frontveteranen zegt de Fransman, en de Duitsers spelen voelen zich verraden door de socialisten en hier gretig op in door Lenin in het geheim communisten, wat na de oorlog niet alleen Rusland binnen te smokkelen om er de re- tot bloedige afrekeningen zal leiden, maar volutie te prediken tegen de gevestigde ook tot de opmars van de nationalisten die orde. De Duits-Finse opzet slaagt en op in hun strijdlied "Es zittern die mörschen 7 november 1917 (= 25 oktober in de Or- Knochen" (de rottende knoken beven) niet thodoxe kalender) breekt een opstand uit de minste twijfel over hun bedoelingen la- die de geschiedenis zal ingaan als ‘de Okto- ten bestaan: "Wir werden weiter mar- berrevolutie’. Reeds op 29 november stort schieren bis alles in Scherben fällt, het Oostfront in. Na Rusland moet ook Roe- denn Heute da hört uns Deutschland menië noodgedwongen de wapens neerleg- und morgen die ganze Welt" (We zullen gen. De grote Duitse strateeg Erich Luden- voort marcheren tot alles in scherven valt, dorff kan meteen enkele divisies overheve- want vandaag behoort ons Duitsland en len naar het Westfront. Nu de Amerikanen morgen de hele wereld). Onder hen Göring, de dans bijtreden is immers het ogenblik Hess, Hitler en vele andere oud-strijders. aangebroken om alles op alles in te zetten Op 30 maart 1918 valt het Duitse offensief ten einde de patstelling aan het westelijk ondanks de terreinwinst nabij Amiens stil. front te doorbreken nog vóór de VS-troepen Op 8 augustus 1918 zullen de geallieerden, massaal ontschepen: hij organiseert de inmiddels versterkt met 2 miljoen Amerika- Friedensturm, een reeks van vijf offensie- nen en een overmacht aan tanks, nabij de- ven met als hoogtepunt de Kaiserschlacht, zelfde stad doorbreken en het eindoffensief de grootste artilleriebeschieting aller tijden, inzetten. De Duitsers bezitten enkel buitge- die plaatsvindt op 21 maart 1918. Het lijkt maakte tanks en kunnen het tij niet keren. het einde der tijden. Er ontstaat een bres Een steen waaraan zij zich geen tweede van 15 km in het front. Om het effect van keer zullen stoten. Ook het Belgisch leger het offensief te vergroten wordt ‘Lange Max’ verlaat zijn posities aan de IJzer. Op 14 ok- op Parijs gericht: Vanop 132 km afstand tober ligt het front op de lijn Nieuwpoort- slaan de 38 cm obussen lukraak in op de Diksmuide-Komen. Op 20 oktober 1918 is lichtstad, wat psychologische terreur zaait. deze lijn verschoven naar Maldegem- Maar dan gebeurt het onverwachte: de Deinze-Leie. Bij het ingaan van de voorlo- pige wapenstilstand op 11 november zitten de Belgen op de linie Gent-Terneuzen. Ook Rausa jrg.5, nr. 7 Blz. 14 Bergen is bevrijd.

Zottegem, Geraardsbergen en West-Bra- café als attractie bewaard werd, mee in bant zijn op 11 november 1918 nog in vlammen opgegaan. Op de dag van de ont- Duitse handen. In de nacht van negen op ploffing in Denderleeuw schrijven twee tien november 1918, op een zucht van de Duitse soldaten vanuit Dilbeek een kaartje wapenstilstand, bombardeert de geallieerde naar huis. Zij maken geen gewag van de luchtmacht het station van Denderleeuw. mega-explosie die zeker tot in Dilbeek moet Men kan zich vragen stellen bij de zin van hoorbaar geweest zijn. Het kaartje is ge- zo'n actie één dag voor het ingaan van het adresseerd aan de Familie Becker, Emi- bestand. Hierbij ontploffen niet minder dan lienstraβe 15 te Leipzig. De keerzijde heeft 340 Duitse munitiewagons. De stations- waterschade geleden waardoor de afdruk buurt wordt totaal weggeveegd. niet scherp is. De censuurstempel, door- Vermoedelijk is toen ook de legendarische gaans ovaal, is deze keer rond. broek van de Dikke van Pamel, die in een

Inhoudelijk heeft de postkaart niet veel om het lijf. Uit de korte inhoud kan je wel het Dilbeek, d(en) 9.11.18 débacle afleiden: twee vrienden, Paul en 6 Km westl(ich) von Brüssel

Hans, vinden elkaar in het geharrewar van Mit viel Mühe haben wir uns gefunden, de aftocht in Dilbeek terug. wie echte Kriegskameraden verbun- den; De twee trekken over Brussel oostwaarts. im Stroh geschl afen und am Brunnen De postkaart vertrekt vanuit St.-Gillis. Op gewaschen, de voorkant prijkt de tramstatie van Dil- an der Feldküchen gegessen. beek. De gebouwen zijn goed herkenbaar. Links de kassei naar Ninove met een ver- Herzliche Grüβe! trekkensklare tram; rechts de hangars en de berm van de Molenstraat. Onkel Paul Hans

Rausa jrg.5, nr. 7 Blz. 15

De tramlijn Brussel-Ninove kwam in ver- Tijdens de laatste weken van de oorlog had- schillende fasen tot stand. Eerst de sectie den krijgsgevangenen en dwangarbeiders Brussel-Schepdaal, kort na de oprichting reeds prikkeldraadversperringen en ver- van de MIVB in 1885. Tegen de eeuwwende sterkingen aangebracht. De Duitsers had- was Eizeringen verbonden met Meerbeke- den, minutieus als ze waren, de hele streek Ninove en tot slot volgde het traject Eizerin- uit militaire overwegingen gefotografeerd. gen-Schepdaal. In 1917 braken de Duitsers Wat er van deze opnamen geworden is, is een deel van de lijn op om de spoorstaven niet bekend. Berusten zij nog in een of an- en bils te recupereren voor de oorlogsindu- der militair archief of werden zij, zoals vele strie, waardoor het goederen- en personen- documenten, vernield tijdens de talrijke vervoer van en naar Pamel stilviel. Dit kwam bombardementen op Berlijn tijdens WO II? vooral de Pamelse behoeftigen slecht uit die Het voorlopig bestand van 11 novem- langs de kassei aan de Belle geen ber 1918 hield stand ondanks de vrees van schramouille meer konden gaan rapen of de geallieerden dat de Duitse gemoederen geen houille meer toegeschoten kregen weer zouden oplaaien. Pas het jaar daarop, door welwillende machinisten. met het Verdrag van Versailles, werd het einde van de oorlog voor goed bezegeld De wapenstilstand van november 1918 werd waardoor men officieel spreekt van de oor- te Pamel, zoals elders, uitbundig gevierd. log 1914-1919. "Auf wiedersehen" dach- Zelfs té uitbundig want fusées afgestoken ten sommigen nog voor de inkt in Com- door de bezetters bij gebrek aan gewoon piègne droog was... vuurwerk veroorzaakten te Jannekens op de Ledebergdries brand. De stopzetting van de Petite histoire hostiliteiten kwam niets te vroeg voor het Uit Pamel en omliggende dorpen hoefden dorp. de mensen in 1919 niet naar de Verwoeste De terugtrekkende Duitsers hadden immers Gewesten te reizen om de devastaties van het plan opgevat een front uit te bouwen de oorlog te aanschouwen; een bezoek aan langs de Dender, waarbij de hoogte van Le- Denderleeuw volstond. Zoals velen ging ook mijn grootvader, Emiel De Neef deberg een strategisch punt zou zijn. (1887-1962), ginds een kijkje nemen. Bij die gelegenheid bracht hij een paar obussen mee, aan de inscripties te zien gemaakt in Rausa jrg.5, nr. 7 Blz. 16 1917.

Die lagen daar op hopen naast de baan. In canada's. Later, toen hij zoals de meeste vele huiskamers stonden tijdens het inter- telgen uit huize Braeckmans kleermaker bellum kunstig gegraveerde obussen op de was geworden, zat er zo'n hanne in een schouw, vaak naast het portret van een fa- muit boven boven zijn werktafel. Dat beest milielid in uniform. Emiel De Neef werd in de kon enkele woorden klappen en zat op zijn omgang Miel Braeckmans genoemd, naar schouders wanneer hij in het geleeg het stamhuis van de familie Braeckmans werkte. Tijdens de oorlog verloor een paard aan de Dries te Ledeberg waar hij een groot uit een voorbijtrekkende colonne Duitsers deel van zijn jeugd doorbracht. Zijn moeder, een schoen. Miel had die opgeraapt en

Maria Josepha Braeckmans, werkte immers meegenomen naar huis. Daar deed dat in de keuken van het Pensionaat te Lede- hoefijzer dienst als onderlegger voor het berg. Zij was de dochter van de Ledebergse kolenstrijkijzer in zijn kleermakerij. Maar koster-veldwachter Leopold Braeckmans en zo'n hoefijzer bleek nog andere nuttige bij haar dood in 1955 de oudste vrouw van functies te hebben... Zoon Rie, de jongste Ledeberg. Grootvader staat onder de toe- van zeven, zat op een keer met een ferme naam Miel Braeckmans in het dagboek van keelontsteking. 't Moet neig geweest zijn Marie Lecoyer vermeld als de man die haar want mijnheer doktoor werd erbij geroepen tijdens de oorlog een steunende arm aan- en die viel men niet lastig voor bagatelles. biedt wanneer de riemen van haar doodver- Toen César Roosens, bijgenaamd ‘de Vos’, sleten schoeisel het begeven [Cf Rausa jg. 1 voor het onderzoek aan huis kwam, vroeg nr.6 p.14...Miel Braeckmans vient hij moeder Wanne om een propere lepel,

galamment à mon secours....]. Niet ver- (want houten stokjes om op de tong te wonderlijk, want Miel was een jeugdvriend drukken bestonden toen nog niet of althans van Hendrik Borginon. Samen met Rik niet op den buiten). Borginon trok Miel eksternesten uit, om ter hoogst, soms tot in de toppen van de Rausa jrg.5, nr. 7 Blz. 17

Terwijl moeder met de lepel uit het washuis Illustraties: eigen verzameling kwam aandraven hoorde ze Roosens roe- Geraadpleegde werken: pen: "t'Es al goe Wanne, 'k em hem ne mië -Denderleeuw tijdens de 1ste Wereldoorlog vandoen"... en, tot haar grote verbijstering, naar het dagboek van Eduard Cortvriendt hield hij de tong van kleine Rie in bedwang (De Krijger, Wilfried De Metsenaere, 1999) met dat Duitse hoefijzer terwijl hij het ont- -Oorlog in België (Luc De Vos, Tom Si- stoken keelgat deskundig inspecteerde. Rie, moens, Dave Warnier en Franky Bostyn; nu 90, is dat onderzoek altijd bijgebleven.... Davidsfonds 2014) Hoe zou je zelf zijn. ". O tempora o mo- -De oorlogsboeken van het Davidsfonds res!

Toemaat

François De Neef

In 't jaar des Heren toen men schreef 2017,

omtrent Sinksen.

Kaart uit 1919 door een Fransman op doorreis vanuit Ninove (Burchtdam) naar het thuisfront gericht met de schampere boodschap "En route pour la Bochie". Vrij vertaald "Op naar Moffenland".

François De Neef In 't jaar des Heren toen men schreef 2017, omtrent Sinksen.

Rausa jrg.5, nr. 7 Blz. 18

Ook dit nog

Wij mogen bij Rausa echt niet klagen over de reacties die we krijgen van trouwe én toeval- lige lezers. Tijdens de maandelijkse opendeurdag (eerste zaterdag van de maand, van 9 tot 12 uur) mogen we bovendien vaak mensen verwelkomen die ons interessante voorwer- pen, foto’s en publicaties komen brengen. Sommige sympathisanten hebben ons archief al heel erg verwend: Huberte Lauwaert, François De Neef, dokter Proesmans, om er maar enkele te noemen. Onlangs kregen we van mw. Lindemans nog een schat aan documenta- tie, foto’s en gegevens over o.a. het Ledebergs pensionaat en het Ludwig-koor. Maar wij zijn ook dankbaar voor informatie die mensen ons verstrekken over uiteenlopende onder- werpen. Zo wist Gisèle Van Linthoudt onlangs heel wat te verhelderen over een prachtige oude foto die we al een paar keer gebruikten wanneer het over Onze-Lieve-Vrouw-Lombeek ging. Dit wist ze ons mee te delen:

Tot hier het relaas van Gisèle. Meteen een uitnodiging voor mensen die er ook iets over te vertellen hebben om ook een reactie te sturen. Ook de bijdragen van Willy Baetens uit Strijtem worden altijd in dank aangeno- men. In Rausa 4 van dit jaar maakte de foto van de afgebrande stampmolen bij Willy heel wat herinneringen los. Wij laten jullie graag meelezen…

Dit is de woning aan de Koning Albertstraat die momenteel nummer 85 heeft (beneden aan ‘den Boezenberg’, tegenover de voor- malige steenbakkerij) . Ze is volledig verbouwd (nieuwe gevelsteen enz.), doch de contouren zijn hetzelfde gebleven. Je her- kent ze onmiddellijk als je vanuit dezelfde invalshoek als op de foto kijkt. De straat lag toen nog iets lager. Bij het vernieuwen van de straat werd op die plek het wegdek wat verhoogd en een muur gebouwd tussen het In het tijdschrift Rausa van juni 2017 (nr. huis en de straat, waardoor het huis nu veel 4) verscheen op pagina 11 een foto van de dieper ligt dan de straat . Momenteel is de verbrande molen van de Loddershoek te woning bewoond door de familie Martine Borchtlombeek. Roedsens en Jo Vermassen. De schuur op de achtergrond werd verbouwd tot studio. Ik beschik over wat meer informatie van die molen omdat twee voorvaders van

Als de foto (zoals we vermoeden) dateert mij er molenaar waren van ca 1700 tot van begin 20e eeuw, moeten dat leden van 1750. De molen in kwestie was dus een het gezin Van Malderen zijn, en is de jongen watermolen, aangedreven door een groot hoogstwaarschijnlijk Felix Van Malderen, waterrad dat bevoorraad werd door de vader van o.a. Frans en Martha Van Malde- Lombeek. Het was geen graanmolen maar ren die ik in Lombeek nog gekend heb (in- een slagmolen, wat betekent dat hij werd tussen ook al enkele decennia geleden over- gebruikt om olie uit zaden te halen. Raap- leden). Martha heeft het ouderlijk huis over- zaad en koolzaad was bestemd voor keu- genomen , samen met haar man Gust… (ik kenolie; lijnzaad deed dienst voor verlich- denk dat die Goossens heet), in de volks- ting (olielampen ) en voor het aanmaken mond ‘Dikke Gust’ genoemd. van verf.

Het productieproces verliep als volgt: Rausa jrg.5, nr. 7 Blz. 19

Het productieproces verliep als volgt: 1571 Jan De Mol 1648 Joos Van Lierde 1.Het breken of kneuzen van de zaden. Dit 1671 Nicolaes Van Lierde geschiedde door 2 kantstenen die in een cir- 1695 Guiliam Van Lierde kel over de zaden rolden. 1700 Antoon Van Lierde 2. De gekneusde zaden moesten dan verhit 1706 Jacobus Baetens huurt samen met worden, eerst tot 40 graden C. voor een eer- Antoon Van Lierde de molen van de ste ‘voorslag’, nadien tot 80 graden voor Abdij voor 50 gulden per jaar een tweede ‘naslag’. 1712 Jacobus Baetens huurt alleen de mo- 3. De zaden werden dan in linnen zakjes ge- len voor 50 gulden per jaar. De tekst daan en gekneld tussen persblokken. Het in het pachtboek luidt als volgt: “Ja- mechanisme van de molen sloeg een cobus huurt de meulen met de huy- paal telkens op de persblokken (vandaar de singhe ,nast (hopast) en de andere naam ‘stampmolen’ en ‘stampkot’) om zo de edificien idem een blocklants,weyde olie te verwijderen die onderaan werd opge- ende een cleyn vijverken groot 2 vangen in een schotel. Het uitpersen ge- dachwant 25 roeden beurde dus tweemaal, d.w.z. een eerste item eenen meersch op de andere maal na het verwarmen op 40°, waarna de zijde van de beke groot 1 dachwant inhoud van de zakjes dan een tweede maal 73 roeden tsaemen 1 bunder 45 roe- werd verwarmd, nu tot 80° en daarna een den. tweede maal geperst. 1742 Andries Baetens(zoon van Jacobus) huurt. Zo wordt de molen verder ver- Willy geeft ons ook nog de beknopte ge- huurd tot 1796. schiedenis mee van de molen: 1796 (Franse Revolutie) de Abdij wordt opgeheven en alle goederen 1304 Arnuldus van Liedekerke schenkt de worden verkocht. molen in 1304 aan de Abdij van Begin 20ste eeuw brandt de molen af (ver- Ninove meld in een boek van Etienne De Reuse: 1427 Eerste pachter -molenaar te Lodders- Leenbouck vanden casteele dat men heet hoek was Jan De Slachmuelder (zijn De Borch te Lijede kercke (pagina 93) naam spreekt boekdelen) 1960 Het huis van de slagmolen wordt vol- 1450 Pieter Van Snick huurt de molen van ledig afgebroken (vermeld in ESB de Abdij. De volgende molenaars: pag 160 J Vrancken) 1462 Godevaert van Coudelare

De meest legendarische figuur uit de Roosdaals geschiedenis komt weer tot leven! Tijdens het Historisch Orgelconcert in de kerk van O.L.V.-Lombeek op vrijdag 17 november om 20 uur kun je de voorstelling beleven van de nieuwe cd ‘Er was eens’ het muzikale sprookje over de Dikke van Pamel.

Begeleidingsgroep: Gabrieli Koper Ensemble met so- praan Annelies Meskens, Koor van de Stedelijke Mu- ziekacademie voor Woord en Dans / filiaal Roosdaal, acteurs Greet Bulté en Walter Evenepoel.

Toegang: € 5-; € 3- (+12j tot -26j), gratis voor -12j. Kaarten te bekomen via Dienst Welzijn en Vrije tijd, Brusselstraat 15 te Roosdaal, of [email protected] ,054/89.13.51 of 054/89.49.01

Rausa jrg.5, nr. 7 Blz. 20