PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY KARTUZY Na Lata 2016-2019
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Załącznik do Uchwały Nr … Rady Miejskiej w Kartuzach z dnia … PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY KARTUZY na lata 2016-2019 SPIS TREŚCI: Spis treści s. 1 1. Wprowadzenie s. 4 1.1. Podstawa opracowania programu opieki nad zabytkami gminy Kartuzy s. 5 2. Podstawa prawna opracowania i cele programu opieki nad zabytkami w świetle ustawy o ochronie zabytków s. 7 3. Uwarunkowania prawne ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce s. 8 3.1. Konstytucyjny obowiązek ochrony zabytków s. 8 3.2. Zasady ochrony dziedzictwa kulturowego w świetle ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami s. 8 3.3. Zadania samorządu z zakresu ochrony dziedzictwa kulturowego s. 13 3.4. Przepisy i konwencje międzynarodowe s. 13 3.5. Inne uregulowania prawne s. 18 4. Uwarunkowania zewnętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego s. 20 4.1. Strategiczne cele polityki państwa w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami s. 20 4.1.1. Narodowa Strategia Rozwoju Kultury w latach 2004–2020 s. 20 4.1.2. Krajowy Program Opieki nad Zabytkami na lata 2014–2017 s. 21 4.2. Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie województwa i powiatu s. 22 4.2.1. Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego 2005-2020 s. 22 4.2.2. Regionalny Program Operacyjny Województwa Pomorskiego na lata 2014-2020 s. 23 4.2.3. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego s. 24 4.2.4. Program Opieki nad Zabytkami Województwa Pomorskiego na lata 2011-2014 s. 27 Program opieki nad zabytkami gminy Kartuzy na lata 2016-2019 4.2.5. Uchwała sejmiku województwa w sprawie przyjęcia zasad i trybu udzielania dotacji celowej na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków s. 29 4.2.6. Strategia Rozwoju Powiatu Kartuskiego na lata 2006-2015 s. 30 4.2.7. Program opieki nad zabytkami Powiatu Kartuskiego na lata 2015-2018 s. 30 4.2.8. Uchwała rady powiatu w sprawie przyjęcia zasad i trybu udzielania dotacji celowej na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków s. 30 5. Uwarunkowania wewnętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego s. 31 5.1. Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami programowymi gminy Kartuzy s. 31 5.1.1. Strategia Rozwoju gminy Kartuzy do roku 2020 s. 31 5.1.2. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Kartuzy s. 32 5.1.3. Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego s. 35 5.1.4. Inne dokumenty s. 44 5.2. Charakterystyka zasobów i analiza stanu dziedzictwa i krajobrazu kulturowego gminy Kartuzy s. 46 5.2.1. Zarys historii obszaru gminy s. 46 5.2.2. Krajobraz kulturowy s. 52 5.2.3. Zabytki nieruchome s. 53 a) układy przestrzenne – urbanistyczne i ruralistyczne s. 53 b) architektura sakralna s. 59 c) architektura użyteczności publicznej s. 60 d) architektura rezydencjonalna s. 60 e) architektura mieszkalna s. 60 f) budownictwo gospodarcze i pomocnicze s. 60 g) budownictwo przemysłowe i obiekty techniki s. 60 h) cmentarze s. 60 i) zieleń s. 61 5.2.4. Zabytki ruchome s. 61 5.2.5. Zabytki archeologiczne s. 61 5.2.6. Zabytki w zbiorach muzealnych i innych s. 61 5.2.7. Dziedzictwo niematerialne s. 62 5.3. Zabytki objęte prawnymi formami ochrony s. 62 5.4. Zabytki w gminnej ewidencji zabytków s. 64 5.5. Zabytki o najwyższym znaczeniu dla gminy Kartuzy s. 65 6. Ocena stanu dziedzictwa kulturowego gminy Kartuzy. Analiza szans i zagrożeń s. 67 7. Założenia programowe s. 72 7.1. Priorytety programu opieki s. 73 7.2. Kierunki działań i zadania programu opieki s. 75 8. Instrumentarium realizacji programu opieki nad zabytkami s. 79 8.1. Instrumenty prawne s. 79 2 Program opieki nad zabytkami gminy Kartuzy na lata 2016-2019 8.2. Instrumenty koordynacji s. 79 8.3. Instrumenty finansowe s. 80 8.4. Instrumenty społeczne s. 80 8.5. Instrumenty kontrolne s. 81 9. Zasady oceny realizacji programu opieki nad zabytkami s. 81 10. Źródła finansowania programu opieki nad zabytkami s. 82 10.1. Publiczne źródła finansowania s. 82 10.2. Fundusze strukturalne s. 88 11. Realizacja i finansowanie przez gminę zadań z zakresu ochrony zabytków s. 99 12. Aneksy s. 100 A. Wykaz zabytków nieruchomych z terenu gminy Kartuzy wpisanych do rejestru zabytków s. 100 B. Wykaz zabytków ruchomych z terenu gminy Kartuzy wpisanych do rejestru zabytków s. 101 C. Wykaz zabytków archeologicznych z terenu gminy Kartuzy wpisanych do rejestru zabytków s. 102 D. Wykaz Gminnej Ewidencji Zabytków Gminy Kartuzy s. 103 E. Wykaz Wojewódzkiej Ewidencyjnych Zabytków Archeologicznych Gminy Kartuzy s. 112 F. Wykaz kart ewidencyjnych zabytków architektury i budownictwa z terenu gminy Kartuzy, przechowywanych w WUOZ w Gdańsku oraz w NID OT Gdańsk s. 131 G. Wykaz kart ewidencyjnych cmentarzy z terenu gminy Kartuzy, przechowywanych w WUOZ w Gdańsku oraz w NID OT Gdańsk s. 134 3 Program opieki nad zabytkami gminy Kartuzy na lata 2016-2019 1. Wprowadzenie Ochrona zabytków i opieka nad zabytkami jest obowiązkiem władz samorządowych. Dlatego podstawowym zadaniem samorządowej władzy gminy – jej gospodarzy – w dziedzinie ochrony zabytków jest zachowanie zastanego dziedzictwa kulturowego i przekazanie go w jak najlepszym stanie następnym pokoleniom. Należy przy tym pamiętać, że szeroko pojętego dziedzictwa kulturowego nie można traktować jak oderwanego od „prawdziwego” życia gminy. Ochrona zabytków i opieka nad nimi nie może być traktowana jak zbytek i zadanie, które pozostawia się do wykonania po zapewnieniu wszystkich innych potrzeb gminy. Przede wszystkim dlatego, że społeczność lokalna potrzebuje wiedzy i pamięci (również tej materialnej) o przeszłości swojej małej ojczyzny, a najmłodsze pokolenia należy nauczyć (najlepiej przykładem) jak dbać o dziedzictwo. Również dlatego, że dziedzictwo kultury i historii ma bardzo wymierny wpływ na inne dziedziny życia. Lokalna historia i zabytki stanowią atrakcje i dopełnienie turystycznej oferty gminy. Ale są też powodem, dla którego gmina Kartuzy jest odwiedzana przez turystów, historyków, historyków sztuki. Historycznie ukształtowana przestrzeń kulturowa jest utożsamiana z ładem przestrzennym, odbierana jako harmonijna, estetyczna, a więc atrakcyjna dla mieszkańców i przybyszów. Zabytki generują miejsca pracy, w szeroko rozumianej obsłudze turystyki (hotelarstwo, gastronomia, inne usługi, usługi przewodnickie, wydawnicze), w instytucjach kultury i muzeach, czy w sektorze usług budowlanych i konserwatorskich. Zabytkami zadbanymi i historią można się chwalić, a poprzez promowanie i upowszechnianie wiedzy o nich, kształtować wizerunek gminy: atrakcyjnej, zadbanej, dbającej o to, co w niej najcenniejsze, wartej bliższego poznania. Samorząd gminy Kartuzy podejmował już różnorodne działania związane z ochroną zabytków i opieką nad zabytkami znajdującymi się w jej obszarze administracyjnym. Jednak konieczne jest usystematyzowanie działań związanych z tą sferą działalności gminy, zgodnie z zapisami ustaw, które zobowiązują samorządy do dbałości o zabytki. Działania zaprogramowane w niniejszym Programie opieki nad zabytkami gminy Kartuzy na lata 2016–2019 będą kontynuowane w następnych okresach programowania. Dla właściwego zrozumienia treści niniejszego Programu konieczne jest rozróżnienie pojęć ochrony zabytków oraz opieki nad zabytkami. Pojęcia te wprowadza i definiuje Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (art. 4 oraz art. 5): Ochrona zabytków polega w szczególności na podejmowaniu przez organy administracji publicznej działań mających na celu: 1) zapewnienie warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych umożliwiających trwałe zachowanie zabytków oraz ich zagospodarowanie i utrzymanie; 2) zapobieganie zagrożeniom mogącym spowodować uszczerbek dla wartości zabytków; 3) udaremnianie niszczenia i niewłaściwego korzystania z zabytków; 4) przeciwdziałanie kradzieży, zaginięciu lub nielegalnemu wywozowi zabytków za granicę; 5) kontrolę stanu zachowania i przeznaczenia zabytków; 6) uwzględnianie zadań ochronnych w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz przy kształtowaniu środowiska. Natomiast opieka nad zabytkami sprawowana jest przez ich właścicieli lub posiadaczy i polega w szczególności na zapewnieniu warunków: 1) naukowego badania i dokumentowania zabytków; 4 Program opieki nad zabytkami gminy Kartuzy na lata 2016-2019 2) prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytku; 3) zabezpieczenia i utrzymania zabytku oraz jego otoczenia w jak najlepszym stanie; 4) korzystania z zabytku w sposób zapewniający trwałe zachowanie jego wartości; 5) popularyzowania i upowszechniania wiedzy o zabytku oraz jego znaczeniu dla historii i kultury. Z definicji tych podstawowych pojęć wynika, iż: - gmina sprawuje opiekę nad zabytkami i elementami krajobrazu kulturowego, których jest właścicielem lub posiadaczem, - natomiast działania związane z ochroną zabytków podejmuje wobec całego zasobu zabytków. Podkreślić także należy, że zabytki podlegają ochronie i opiece bez względu na stan zachowania (art. 6 w/w ustawy). W niniejszym Programie stosowane będzie pojęcie zabytku zgodne z definicją podaną w art. 3 Ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, przytoczoną w następnym rozdziale programu. 1.1 Podstawa opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami Merytoryczną podstawę do sporządzenia Programu Opieki nad Zabytkami gminy Kartuzy na lata 2016-2019 stanowiły lustracje terenowe, analiza zasobu Gminnej Ewidencji Zabytków gminy Kartuzy oraz analiza dostępnej literatury dotyczącej zabytków gminy. Rozpoznanie zasobów dziedzictwa kulturowego na całym obszarze administracyjnym