de kracht van

SamenMAGAZINE VAN CHRISTENUNIE NOARDEAST-FRYSLÂN. NOVEMBER 2018

Anna van der Breggen ‘Wielrennen is op dit moment heel belangrijk’

Heel Noardeast -Fryslân bakt Met recept Klaas de Jager: ‘Neem onze inwoners serieus’ Reinier van den Berg: ‘ Een wereld zonder koffie? Ik kan het me Het geheim van niet voorstellen’ de gemeenteraad Inhoud De kracht van Samen - Najaar 2018

De kracht van samen Het begon als een spontaan idee om te laten zien hoe sterk onze lokale samenleving is. Een heleboel mensen bouwen met veel inzet en enthousiasme mee aan de leefbaarheid van onze kernen, dorpen en regiostad. Dat is enorm waardevol. Samen zijn we sterker dan je denkt. Dat spontane idee hebben we verpakt in een prachtig magazine. De kracht van samen!

‘Niet meer besturen vanachter Een wereld zonder koffie? Koken met Passie De gemeenten Dongeradeel, Ferwerderadeel en 4. een bureau’ 12. 24. Kollumerland c.a. gaan op in onze nieuwe en unieke gemeente Noardeast-Fryslân. Van Hallum tot Munnekezijl en van Wierum tot Zwagerbosch hebben wij elkaar meer dan nodig. Alleen samen kunnen we iets bereiken. Iedereen op z’n eigen plekje. Dat is voor ons de politiek. Met veel overtuiging en plezier blazen we ons partijtje mee. Daar genieten wij van. Echt waar. Politiek is prachtig werk! Samen maken we ons sterk voor een samenleving waarin iedereen ertoe doet.

Het is mooi om te zien dat de kinderen in dat gezin waarin het niet zo lekker liep, dankzij goede hulp weer vrolijk naar school gaan en met hun vriendjes kunnen spelen, dat steeds meer mensen hun huis isoleren en zonnepanelen plaatsen. Het is mooi om te zien dat er weer nieuwe woningen in meerdere dorpen worden gebouwd.

Er gaat een heleboel goed in onze gemeente. Daar Nuchtere plattelanders in de zijn we blij mee en dankbaar voor. Natuurlijk zijn er 54. politiek ook dingen die beter kunnen. De ChristenUnie zet zich daar voor in. In de afgelopen vier jaar hebben we En verder o.a.: mooie dingen kunnen realiseren. Dat geeft energie om ook na de gemeenteraadsverkiezingen weer samen 20. Groeten uit Noardeast-Fryslân met u aan de slag te gaan. Het helpt dan niet om 28. 7 initiatieven maken het mooier verschillen uit te vergroten. Laten we de verbinding 38. Winkelen in Dokkum zoeken. Samenwerken is waardevol en brengt mooie 46. 5 tips om het verschil te maken resultaten binnen handbereik. ‘Wielrennen is op dit moment Heel Noardeast-Fryslân bakt 53. Het geheim van de gemeenteraad 32. heel belangrijk’ 36. 59. Woordzoeker Klaas de Jager ChristenUnie Noardeast-Fryslan ChristenUnie Noardeast-Fryslan 4 De kracht van Samen De kracht van Samen 5

Een oprjochte Fries ‘Er wordt niet naar die man geluisterd. Hij loopt tegen een muur aan, maar hij moet toch verder met zijn over Noardeast-Fryslân bedrijf?’ Klaas doelt op de eigenaar van een succesvol bedrijf in Dokkum, die door de gemeente Dongera- Ben je op zoek naar in oprjochte Fries? deel aan het lijntje wordt gehouden. ‘Hij heeft nu Ga dan eens buurten bij Klaas de Jager 60 man aan het werk en kan nog wel 20 paar handen in Kollum. Een kerel met een mening. plaatsen. En op termijn misschien nog eens een keer Hij loopt niet te koop met zijn emoties. 20. Zo’n bedrijf zou zomaar 100 tot 150 man aan werk In ûnder-ier heit en misschien wel een kunnen helpen.’ tikkie eigenzinnig, maar iemand met het hart op de goede plaats. Klaas is Samen de schouders eronder een man van weinig woorden. En als er Het bedrijf wil uitbreiden, maar de gemeente geeft toch iets gezegd moet worden, dan is geen ruimte en neemt ook niet de moeite dat besluit te hij recht voor z’n raap: ‘Onze inwoners motiveren of alternatieve locaties aan te bieden. ‘Naar worden niet serieus genomen!’ de redenen kan de beste man alleen maar gissen. Het pand is industrieel erfgoed en er zijn geruchten over woningbouw, maar dat is uitgesloten want de grond is zwaar vervuild.’ Wat gaat Klaas eraan doen? ‘Om te beginnen wil ik dat dossier boven tafel hebben. Hoe is dat nou gegaan? Welke afspraken zijn er gemaakt? En ik ben erg nieuwsgierig naar de visie van de gemeente op de samenwerking met ondernemers en de ontwikkeling van de bedrijfsterreinen. Het gaat er toch om dat we samen de schouders zetten onder de ‘Niet meer besturen lokale economie?’ De eigenaar van het mooie bedrijf in Dokkum over- weegt nu om te verhuizen naar een andere gemeente. Dat zit Klaas dwars. ‘Ik hoop dat we het tij nog kunnen keren. Het gaat hier om werkgelegenheid. Ga met die man om de tafel zitten en kom tot een oplossing. Ik wil vanachter een bureau’ weleens horen wat de wethouder daar aan doet. Nu is een delegatie van de gemeente om het bedrijfspand heengelopen, maar ze hebben niet eens de moeite laas fietst door Kollum. Hij is trots op genomen om even binnen te kijken om te zien wat een zijn dorp en vertelt over de geschiedenis. prachtig product die man maakt.’ Ergens in het centrum wijst hij op een monumentale boerderij. ‘Daar hebben Welvaart we gewoond.’ Niet altijd, want Klaas is Bij het oude postkantoor parkeert Klaas zijn fiets. Dat Kgeboren in Broeksterwâld. Nu woont hij in een appar- is het startpunt van een fraaie wandelroute door het tementencomplex op een steenworp afstand van het historische centrum. Wie denkt dat Kollum zomaar een gemeente­huis van Kollum. ‘De kinderen zijn zo goed dorp aan de rand van de Friese wouden is, moet even als de deur uit.’ bij Klaas in de leer. ‘Kollum werd groot door de handel in boter en kaas en granen. Het was een welvarend Het beschermd dorpsgezicht van Kollum helpt hem dorp. Dat kun je nog steeds zien.’ Hij wijst naar de om weer even aan iets anders te denken. Eerder op fraaie panden. In de 16e eeuw kreeg Kollum een waag. de dag heeft Klaas zich tijdens een bedrijfsbezoek erg Een deel van de Dokkumer kaashandel ging naar het boos gemaakt. Dat kun je niet aflezen aan zijn gezicht, dorp. ‘Er was over het water een goede verbinding met maar zijn vierkante uitspraak verraadt zijn emotie. het noorden en het zuiden.’ ChristenUnie Noardeast-Fryslan ChristenUnie Noardeast-Fryslan 6 De kracht van Samen De kracht van Samen 7

‘Die kleur is niet zo belangrijk. Wij zijn een partij voor iedereen, voor alle inwoners’

Na de gemeentelijke herindeling op 1 januari 2019 vertrouwen krijgen in de overheid. Dat zal niet vanzelf maakt Kollum deel uit van de nieuwe gemeente gaan. Langzaamaan moeten mensen ontdekken dat Noardeast-Fryslân­ met een stad en maar liefst de cultuur verandert, dat er weer naar hen geluisterd 52 dorpen. Klaas windt er geen doekjes om. De nieuwe wordt, dat we het samen gaan doen.’ gemeente moet meteen aan de bak. ‘Deze regio heeft potentie, maar dat komt alleen uit de verf als de over- Woensdagmiddag heid, bedrijven en inwoners daar samen aan trekken. Omdat er amper geld op de plank ligt, moeten er Laat de gemeente eerst maar eens goed luisteren. keuzes gemaakt worden. ‘In het verleden zijn er soms Inwoners en bedrijven worden niet serieus genomen. Ik verkeerde keuzes gemaakt,’ denkt Klaas. Hij noemt hoor dat vaker. Er wordt gezegd: ‘We zoeken het uit, we een voorbeeld. ‘Het bedrijventerrein is neergelegd aan bellen u terug.’ Maar er wordt niet teruggebeld. Mensen de oostkant van Kollum, aan de andere kant van het worden niet serieus genomen. Dat is het eerste wat kanaal. Daar zou je nu woningen bouwen. Het vracht- moet veranderen.’ verkeer naar de oostelijke kant van Kollum zorgt nu de hele week door voor een enorme drukte. Dat bedrijven­ Twee keer knipperen terrein had aan de doorgaande weg naar Lauwersoog Klaas houdt van aanpakken. Misschien is dat ook wel moeten liggen. De keuze voor deze locatie heb ik een eigenschap van een echte Fries. Hij laat de dingen nooit begrepen.’ kleine dingen, bijvoorbeeld het schoonhouden van je mogen ze niet. Iedereen is vrij om zijn eigen keuze te niet op z’n beloop, maar slaat als het moet met z’n eigen stoep in de wintermaanden. Toen ik nog in het maken, maar maak alsjeblieft gebruik van je stem- vuist op tafel. ‘Misschien moet je wel een beetje gek De focus van de man uit Kollum lag in zijn eerste oude centrum van Kollum woonde, heb ik de steeg recht. Ga stemmen!’ Hij is er niet de man naar om zijn om dit werk te doen.’ Hij doet het raadswerk naast raads­periode op het reilen en zeilen in zijn eigen naast het huis en de stoep ervoor altijd schoonge- een stemadvies te geven. ‘Ik ben toevallig actief voor zijn werk als hoofd inkoop. ‘Ik heb een hoop energie en gemeente, maar hij kijkt verder dan zijn neus lang houden. Die klinkers konden enorm glad worden. Ik de ChristenUnie, maar die kleur is niet zo belangrijk. ben er niet de man naar om de hele avond voor de tv te is. Dat heeft hij wel geleerd in het bedrijfsleven. ‘Hier vond het lekker om even fysiek bezig te zijn en je helpt Wij zijn een partij voor iedereen, voor alle inwoners. hangen.’ De Kollumer wil best praten over een deel- in Kollum kennen ze mij intussen wel. Hier weten ze anderen ermee. Een kleine moeite!’ Daarom willen we op die woensdagmiddag ook graag name van de ChristenUnie aan een nieuwe coalitie. mij wel te vinden. Nu komen we in heel de nieuwe met iedereen in gesprek gaan. Wij maken geen onder- ‘Maar met praten alleen heb je nog geen akkoord. gemeente, van Hallum tot Munnekezijl en van Morra Hij moedigt de inwoners ook aan om het werk van de scheid. Het maakt ons echt niet uit wie je bent en waar Eén van de voorwaarden is dan wel dat we het anders tot aan Zwagerbosch.’ De voorman van de Christen- nieuwe gemeenteraad op de voet te volgen. ‘Ik hoor je vandaan komt. Samen moeten wij de schouders gaan doen. Ga luisteren bij de mensen. Ga praten met Unie organiseert dat strak. ‘Wij gaan ons in de eerste nogal eens geroeptoeter van de zijlijn. Dat is wel heel onder onze mooie gemeente zetten.’ ondernemers. Dat geldt niet alleen voor ambtenaren, plaats richten op de mensen in de buitengebieden. makkelijk. Check maar of wij doen wat wij zeggen. maar ook voor de burgemeester en de wethouders. Ik Wat leeft er bij jullie? Wat kunnen wij voor jullie De vergaderingen zijn openbaar en voor iedereen te Klaas roemt de samenwerking tussen de politieke hoor de term ‘nieuwe democratie’ wel eens vallen. Dat betekenen? Elke woensdagmorgen houden we onze volgen via RTV NOF. Deze week heb ik in aansluiting partijen in Kollum. ‘Dat is geen water en vuur. We is wat mij betreft de ‘nieuwe democratie’: er zijn voor fractievergadering en ’s middags gaan we dan de op gesprekken met inwoners de illegale feesten in verschillen van mening, maar kunnen met z’n allen de mensen en niet meer alleen besturen vanachter een gemeente in. Naar bedrijven, naar dorpsverenigingen, boerderijen en schuren aan de orde gesteld. Iemand door één deur. Dat wil ik ook in de nieuwe gemeente bureau of een vergadertafel.’ naar maatschappelijke instellingen, naar scholen en reageerde: ‘Bedankt, dat je naar ons hebt geluisterd’. graag zo houden. Geen ruzie, geen gezeur. In de naar zorgcentra, maar we kunnen ook gewoon bij de Houd de vinger aan de pols en toon ook je betrokken­ verkiezingscampagne worden vooral de verschillen ‘Wij doen geen beloftes, maar we hebben natuurlijk mensen thuis langsgaan. Heb je ons iets te vertellen? heid bij het werk van de dorpsverenigingen. Daar benadrukt, maar ik vind het belangrijk dat we ook wel ambities.’ Klaas maakt het niet mooier dan het Laat het weten. Wij komen bij je langs.’ kun je informatie delen en daar kom je meestal ook dan de verbinding zoeken. Samen kom je verder en is. ‘De gemeente is niet heel rijk. We hebben slechts mensen uit het gemeentebestuur tegen.’ kun je het meest betekenen voor de inwoners en € 140.000 beschikbaar voor nieuw beleid. Dat is Geroeptoeter van de zijlijn bedrijven. Daarom zijn wij ook voorstander van een twee keer knipperen met je ogen en het is weg.’ Hij Voor de deur van de Oudheidkamer staat Klaas even Geen geruzie, geen gezeur raadsakkoord in plaats van een coalitieakkoord. Dat kijkt nuchter en zakelijk naar wat er mogelijk is. De stil. Er schiet hem iets te binnen. Hij steekt z’n vinger Met een brede zwaai van zijn rechterbeen stapt Klaas onderstreept dat we het samen doen. In de eerste drie belangrijkste opdracht voor de nieuwe gemeente kost op. ‘Maar het kan niet van één kant komen.’ Klaas weer op de fiets. Er moet hem nog iets van het hart. jaar moeten we bouwen. Dan moet je geen coalitie misschien niet eens geld: ‘We moeten de plannen die verwacht ook iets van de inwoners. ‘Onze boodschap ‘Hier mogen we stemmen, maar willen we niet. In en oppositie hebben. Dan moeten we schouder aan er liggen goed uitvoeren en zorgen dat mensen weer is dat we samen sterk staan. Dat zit ‘m soms in heel andere landen willen mensen dolgraag stemmen, maar schouder staan.’ ADVERTENTIES ADVERTENTIES

‘Ik ben geen volgzaam type. Ik ga graag mijn eigen weg, om elke keer toch achter Jezus aan te gaan.’

Meer vertrouwen, minder weerstand

In een publieke functie is de manier waarop je communiceert bepalend voor het vertrouwen dat mensen in je stellen. Om resultaat te boeken moet je vertrouwen winnen en weerstanden wegnemen. Verbinden. Onze ambassadeur Jurjen ter Brinke is een Hoe doe je dat? Schipper & Oosterwijk coacht en traint colleges en fracties, raadsleden en wethouders in authentiek en effectief communiceren. Dat helpt om zonder trucjes en op een geloofwaardige manier je doelen te bereiken. eigenwijze discipel

Kijk wat schipperenoosterwijk.nl voor jouw persoonlijke groei kan betekenen Wie ben jij? Doe de test op www.tear.nl/wiebenjij ChristenUnie Noardeast-Fryslan ChristenUnie Noardeast-Fryslan 10 De kracht van Samen De kracht van Samen 11

Wijs de weg in de warboel van regels n haar dagelijks werk heeft Lysbeth want dat is mijn ding. Ik ben een mensen- elke dag met ouderen te maken. mens.’ Lysbeth vindt het belangrijk om er bij ‘Ik ben werkzaam in de terminale te zijn als er beslissingen genomen worden. thuiszorg. Dat is heel bijzonder ‘Het is goed om naar de dingen te kijken werk. Ik stuur vrijwilligers aan die vanuit christelijk perspectief. Ier willen zijn voor mensen in de laatste fase van hun leven. Als de familie dag en nacht ‘Als christen doe je het niet altijd goed, maar Een ouderenambtenaar moet waken, is dat soms heel zwaar. Er zijn je hebt wel een goed voorbeeld. Jezus is mijn mensen die dat niet volhouden. Dan nemen voorbeeld. Ik weet natuurlijk ook wel dat onze vrijwilligers het even over.’ Jezus niets zegt over de aanrijtijden van de brandweer, maar Hij leert mij wel om eerlijk Van onderop en betrouwbaar te zijn.’ als spin in het web Ze heeft veel respect voor de vrijwilligers die dat doen. ‘Ze zijn er voor de familie en ‘Stuur geen ingewikkelde brieven als de huishoudelijke voor de kinderen. Daar worden ze niet voor hulp moet worden herzien, maar ga bij de mensen betaald. Ze zeggen: ‘Ik wil er voor je zijn.’ ‘Als christen doe je langs.’ Lysbeth Vellinga weet waar ouderen behoefte Uit bewogenheid. Ik vind dat heel bijzonder.’ aan hebben. ‘Dat voorkomt een hoop stress.’ Wie dat Maar ze is ook onder de indruk van de het niet altijd goed, gaat betalen? ‘Het geld kan maar één keer uitgegeven mensen die zomaar anderen toelaten bij een worden. Er moeten dus keuzes gemaakt worden. Dit heel intieme periode in hun leven. ‘Ik mag ze met elkaar in contact brengen. Een korte vinden wij belangrijk.’ maar je hebt wel een periode trekken ze heel intensief met elkaar op. Het is mijn taak om te luisteren naar de wensen van de mensen om wie het gaat en goed voorbeeld' daar op in te spelen. Niemand mag alleen Dienstbaar sterven. Ik heb het mooiste werk wat er is.’ De enorme papierwinkel en de warboel van regels in gemeenteland is haar een doorn in Daar steekt Lysbeth ook iets van op voor het oog. ‘Daar hebben vooral oudere mensen haar politieke activiteiten. ‘Als ik bij mensen last van. Er is soms geen touw aan vast te thuiskom, ben ik de luisteraar. Ik ben de gast knopen. Iedereen wil langer thuis blijven en ik moet aanvoelen wat er nodig is om deze wonen, maar dan moeten we wel oog hebben mensen een waardig afscheid te geven. Die voor waar het spaak loopt. Ik zou het mooi houding moet je ook in de politiek hebben. vinden als er in Noardeast-Fryslân een Wat is er nodig? Die vraag moeten we ons ‘ouderenambtenaar’ komt. Een spin in het vaker stellen. Hoe kunnen we iets betekenen web, die voor korte lijnen met ouderen zorgt. in onze nieuwe gemeente? Het moet niet Er is dan maar één telefoonnummer voor al zo zijn dat de politiek zelf allerlei dingen hun vragen. Is er huishoudelijke hulp nodig, moet bedenken. Laat het maar van onderop of een traplift. Bel de ‘ouderenambtenaar’. komen. Het is net als in een gezin. Dat draait Er zijn allerlei voorzieningen voor ouderen, op mensen die dingen samen doen. Het zijn maar ze zijn soms moeilijk te vinden. Dan niet de regels die ervoor zorgen dat het goed helpt het als er één adres is waar je met al gaat. Dat zijn de mensen, met elkaar.’ je vragen terecht kan en waar iemand je de weg wijst.’ Het goede voorbeeld Lysbeth is 44 jaar oud. ‘Ik ben vrouw en Fries De nieuwe gemeente bestrijkt een enorm en christen. Dat zijn drie dingen waar je best uitgestrekt gebied. ‘Het gevaar bestaat dat trots op mag zijn. Dat leer ik ook aan mijn het gemeentehuis letterlijk en figuurlijk dochters.’ Pakweg 12 jaar geleden rolde ze de steeds verder bij de mensen vandaan komt politiek in. Hoe dat precies is gegaan weet ze te staan. Dat is niet goed. De gemeente moet niet meer. ‘Ik kreeg de sociale portefeuille, dienstbaar zijn.’ ChristenUnie Noardeast-Fryslan ChristenUnie Noardeast-Fryslan 12 De kracht van Samen De kracht van Samen 13 ‘ Ik kan me niet voorstellen om te ‘Klimaatverandering zin? leven in een wereld Zeg dat maar tegen de koieboeren’

e koffi eplant is De koffi e is hun boterham. Hun ons eigen ochtendhumeur en voor zonder koffi e’ extreem gevoelig inkomen verdampt. Hun toekomst de toekomst van 25 miljoen kleine voor tempera- is onzeker. koffi eboeren.’ tuurschomme- Van den Berg kan zich niet voor- Reinier van den Berg is voor veel lingen. Het veran- stellen om te leven in een wereld mensen geen onbekende. Hij Nederland is een echt koffi eland. Samen drinken we maar liefst derende klimaat zonder koffi e. ‘En ik denk dat er komt al sinds 1989 de huiskamer Dis een serieuze bedreiging voor de een heleboel Nederlanders zijn die binnen als de weerman van RTL 4. 50 miljoen koppen koffi e per dag. Nergens in Europa wordt er wereldwijde koffi eproductie. Dat is zich dat niet voor kunnen stellen.’ Misschien is hij wel de popu- zoveel koffi e gedronken. ‘Ik kan me niet voorstellen om te leven in slecht nieuws voor de liefhebbers Maar die 50 miljoen koppen koffi e lairste weerman van het land. van een kop koffi e, maar ook voor zijn niet meer zo vanzelfsprekend. Maar Van den Berg is niet alleen een wereld zonder koffi e’, zegt vertrekkend weerman Reinier van 25 miljoen koffi eboeren die leven ‘We moeten investeren in trai- bezig met regen en zonneschijn. den Berg. Toch moeten we ons vertrouwde bakkie troost vaarwel van de opbrengst van hun land. ningen voor boeren, een eerlijke Hij stopt zelfs als weerman en Klimaatverandering onzin? Zeg koffi eprijs en minder uitstoot van stort zich nu helemaal op duur- zeggen als er niet snel iets gebeurt. dat maar tegen de koffi eboeren. broeikasgassen. Dat is goed voor zame technologie. ChristenUnie Noardeast-Fryslan ChristenUnie Noardeast-Fryslan 14 De kracht van Samen De kracht van Samen 15

‘De ecse artijen heben d gaans het minte op met milieu en klimaat’

De klimaat- alleen nog de impact van de pool. Er waren bosbranden en Zeespiegel verandering klimaatverandering op korte orkanen en overstromingen en er De klimaatverandering raakt vooral raakt vooral de termijn. ‘Qua bewijslast voor ontstonden nieuwe woestijnen. de allerarmsten op aarde, zoals allerarmsten op aarde, zoals de de opwarming zijn we klaar. De Van den Berg stoort zich eraan de kleine koffi eboeren. De oogsten kleine koffi e- oorzaak zijn de broeikasgassen. Dat dat er nog steeds mensen zijn die mislukken. Het is te nat of juist boeren. is duidelijk. Wat we niet weten is suggereren dat wetenschappers veel te droog. Boeren in Afrika, Azië hoeveel de zeespiegel zal stijgen. het niet eens zijn over de klimaat- en Midden-Amerika zijn ten einde Welke gebieden op aarde zullen verandering. ‘Niets is minder waar. raad. Het is voor Van den Berg een verdrogen? Hoe snel zullen de Vanuit mijn eigen vakgebied durf ik zaak van rechtvaardigheid om ‘Ik ben onder meer bezig met een vraag meer. Het klimaat verandert! ijskappen smelten? Daar moeten met stelligheid te beweren dat het daar iets aan te doen. De boeren groot windmolenpark op zee.’ Van En daar moeten we iets aan doen. we nog een antwoord op vinden. klip en klaar is dat de opwarming kunnen worden geholpen met den Berg probeert mensen te inte- Eén periode van extreem weer Investeren in klimaatonderzoek van de aarde één op één te maken hulp verleningsprogramma’s, door resseren voor duurzaamheid en ‘de maakt nog geen ander klimaat, blijft nodig.’ heeft met die uitstoot. Dus met scholing en door medische voor- ander te groen af zijn’. Daarmee maar Van den Berg signaleert ons gedrag.’ zieningen. ‘Maar de meest effec- begint hij dicht bij huis, op de steeds vaker extreme weers- Er zit voor Van den Berg ook een tieve manier om de mensen daar Veluwe. Hij ziet de regio waar hij omstandigheden. Bosbranden en politieke kant aan het verhaal. te helpen is door hier een verdere woont als een gebied dat bij uitstek overstromingen. Het fascineert De rechtse partijen hebben door- Een lach klimaatontwrichting tegen te gaan’. Wie geschikt is om duurzaamheid een hem. De weerman wilde het met gaans het minst op met milieu en praktische invulling te geven. ‘Voor eigen ogen zien. Hij ondernam klimaat. Het gaat hen vooral om op je gezicht! De impact van klimaatverandering is Reinier de Veluwe betekent het niet dat spectaculaire expedities naar de economische groei. ‘Hun standpunt zal niet beperkt blijven tot landen Praten over duurzaamheid kan van den je nog meer bomen hebt, maar Groenlandse ijskap en door de is gebaseerd op de misvatting dat waar de meeste Nederlanders Berg? iets tobberigs hebben. Daar kijk dat je activiteiten duurzaamheid Amazone, maar hij ging ook naar goed klimaatbeleid ten koste gaat je ernstig bij. Groninger Henk nog nooit zijn geweest. Ook de uitstralen en dat je bezoekers daar landen als Zuid-Soedan en Sierra van de economie. Dat is het resul- Alssema ziet dat anders. Met rijke en ontwikkelde landen, die bij betrokken worden.’ Leone. De opmerkelijke veran- taat van gebrek aan visie. Inves- het gesprek over duurzaamheid het probleem in de eerste plaats Reinier van den Berg (1962) is deringen baren hem zorgen. ‘Er teringen in een robuust klimaat- wil hij een lach op je gezicht veroorzaken, worden steeds harder meteoroloog en specialiseerde Hij maakt het concreet. ‘Stel is geen enkel argument om de beleid zouden heel wat banen toveren. Dat doet hij samen met getroffen door extreme weers- zich in luchtverontreiniging. Hij bijvoorbeeld dat bezoekers van klimaatverandering te ontkennen. kunnen opleveren’. Het verwondert Reinier van den Berg en Jörgen omstandigheden. Dat geldt ook presenteerde het dagelijkse Rayman. Het drietal toert met het het park De Hoge Veluwe kunnen Integendeel, alle feiten wijzen hem dat de Amerikanen in 2016 voor Nederland. ‘De grootste uitda- weerbericht van RTL4 vanaf theaterprogramma ‘Wubbo’s last zien dat de energie uit zonne- erop dat we het verkeerde pad massaal hebben gestemd op de ging en bedreiging voor Neder- de start van de zender in 1989. Words: Save the Earth’ door het Daarnaast was hij te zien bij panelen wordt gehaald en dat de bewandelen met onze uitstoot van presidentskandidaat die beweert land. ‘Het is heel belangrijk dat land is de stijgende zeespiegel. regionale omroepen, zoals horeca- accommodaties duurzaam broeikasgassen.’ Hij vergelijkt het dat klimaatverandering een mensen met een goed gevoel Door het steeds sneller smelten Omroep Gelderland. Van den zijn. Dan draag je als gebied een ontkennen van klimaatverandering verzinsel uit China is, terwijl juist naar huis gaan. Daar is ook reden van ijskappen van Groenland en Berg spant zich wereldwijd in hele goede boodschap uit naar je met het gedrag van een roker. in dat jaar de gevolgen duidelijker toe, want er gebeurt veel en het Antarctica moeten we er niet gek om mensen bewust te maken bezoekers. De Veluwe kan hier een ‘Ondanks 50 jaar bewijslast dat werden dan ooit. is nog niet te laat.’ van opkijken als de zee voor onze van de klimaatverandering. grote rol spelen in het bewustwor- roken de levensduur verkort, paft De specialist in afvalverwerking kust aan het eind van deze eeuw Hij is initiatiefnemer van de en circulaire economie wil dingsproces, juist omdat er elk jaar hij er lustig op los’. In 2016 was het warmer dan ooit meer dan een meter hoger staat Care for Climate Foundation gemeenten met zijn bedrijf en betrokken bij Trees for All. veel toeristen komen. Het zou mooi gemeten op aarde. De warmte- vanAfval een stap verder helpen. dan nu. Het zou ook zomaar twee Zo nu en dan organiseert hij zijn als de Veluwe het uithangbord Economische groei records van 2014 en 2015 werden ‘Iedereen praat over duurzaam meter hoger kunnen worden. tornadojachten in de Tornado wordt voor duurzaam Nederland.’ De onzekerheden waarmee de verbrijzeld. Er was minder ijs dan beleid, maar we moeten naar een Niemand die het met zeker- Alley in de Verenigde Staten. Het is voor Van den Berg geen wetenschap kampt, betreffen ooit op de Noordpool en de Zuid- duurzame praktijk.’ heid weet.’ ADVERTENTIES ADVERTENTIES ChristenUnie Noardeast-Fryslan ChristenUnie Noardeast-Fryslan 18 De kracht van Samen De kracht van Samen 19

Er is nog veel uit die tijd terug te zien. Hier woonde Pieter Sijtsma: de admiraal.’ Hij wijst naar het Admiraliteitshuis. ‘De ‘Dokkumers rechterhand van de admiraal was meneer Hinxt. Die zijn trost op Hoe Dokkum een plaatje werd hun stad, maar liet op zijn huis een steigerend paard neerzetten. Toen weten soms wist iedereen: ‘Daar woont meneer Hinxt’. Het zijn die amper wat kleine anekdotes die het verhaal van Pieter zo leuk er allemaal ‘De piraten moesten maken. te zien is’ ‘Veel mensen kijken er van op’, legt hij uit. ‘Ze hadden niet verwacht zoveel te zien en te horen in Dokkum. aangepakt worden’ Onlangs heb ik nog een groep verpleegkundigen rond- geleid en een bijdrage geleverd aan een familiedag. Dan laat ik de hele stad zien, maar blijf ik weg uit de Waarom Dokkum zo’n prachtige ls kind was hij al geïnteresseerd in winkelstraat.’ Hij knipoogt. ‘Daar blijven vrouwen maar geschiedenis. ‘De schoolmeester kon hangen. En de mannen vinden er niks aan. Dan word je historische binnenstad heeft? Dat prachtig vertellen. Over de Friezen die hier groep een langgerekte sliert. Dat vind ik maar niks. Ik allemaal te zien is.’ Pieter noemt een voorbeeld. ‘Heb heeft veel te maken met de 80-jarige kwamen en over de Batavieren, de kruis- hou ze maar liever dicht in m’n buurt.’ je wel eens gehoord van Haantjerid?’ Hij kijkt vragen tochten en over Napoleon. Dat maakte in het rond. ‘Dat is een straatje in de Wortelhaven. oorlog. ‘De piraten in de monding van Adiepe indruk op mij.’ Maar Pieter werd ambtenaar Trots op Dokkum Pakweg 200 jaar geleden woonde Zwarte Sophie daar. de Lauwerszee moesten aangepakt en kwam in het gemeentehuis terecht. ‘Toen ik met Het besluit om van Dokkum een admiraliteitsstad te Zij had een kroegje en daar gebeurden gekke dingen. worden.’ Stadsgids Pieter Sijtsma staat pensioen ging, heb ik de draad weer opgepakt. Ik ben maken was noodzakelijk. ‘De open verbinding met zee In dat kroegje werden hanengevechten gehouden. De twee keer meegelopen met een collega en toen voor de moest behouden blijven. De oorlogsschepen hielpen eigenaar van de verliezende haan werd naar beneden tegenover het Admiraliteits­gebouw. leeuwen gegooid.’ mee om de kust te bewaken.’ De admiraal nam in zijn gerold, zo het water in. Veel mensen kennen dat ‘Daarom kwam er een oorlogsvloot kielzog een heel gezelschap mee. Dat gaf de ontwikke- verhaal niet. Ze weten het straatje niet eens te vinden.’ Kleine anekdotes ling van de stad een enorme impuls. ‘In 1645 was het in de stad. Dokkum kwam in het rijtje Dokkum was al een vestingstad met bolwerken met de goede verbinding met zee gebeurd en toen werd Fantasie en humor met Amsterdam, Enkhuizen, Hoorn, rondom en zes bastions. ‘Die zijn omwald na de komst Harlingen admiraliteitsstad.’ De schoolmeester van Pieter Sijtsma heeft Dokkum van Bonifatius. Pas veel later, aan het begin van de De aanwezigheid van de admiraal had Dokkum een goede stadsgids bezorgd. ‘Niet elke gids vertelt Middelburg en Vlissingen.’ 80-jarige oorlog, kreeg de omwalling zijn huidige vorm. intussen een ander gezicht gegeven. ‘Dokkum heeft de hetzelfde verhaal. Iedereen doet het op z’n eigen status van beschermd stadsgezicht. De Stichting Stads- manier.’ Pieter gebruikt z’n fantasie en droge humor, herstel doet z’n best om dat in stand te houden. Er mag maar waakt ervoor om een loopje te nemen met de ook niet zomaar iets veranderd worden. Dokkumers feiten. ‘De waarheid staat, maar iedereen brengt hem zijn trost op hun stad, maar weten soms amper wat er op een andere manier.’ ChristenUnie Noardeast-Fryslan ChristenUnie Noardeast-Fryslan 20 De kracht van Samen De kracht van Samen 21

Jan Jarig van der Tol Groeten uit (66) – Blije

e mooiste plek is voor Jan Jarig de zeedijk bij Ferwert. ‘Daar heb je een prachtig uitzicht over Dhet wad naar Ameland, maar ook over het prach- tige akkerbouwgebied richting Blije, Ferwert, Marrum en Noardeast-Fryslân Hallum.’ Hij wil graag weten of dingen kloppen. ‘Daar heeft Jan Jarig veel plezier van bij het raadswerk.’ ‘Emo’s reis’ van De ChristenUnie r zit veel kracht in de kerken die de omgeving waarin Dick de Boer is een van zijn favoriete boeken. ‘Omdat het Noardeast-Fryslân mag samenleving en die willen ze wonen en werken een beetje over ons gebied gaat.’ Dat hij ‘Bankier van het verzet’ een niet mopperen. De we graag benutten,’ zegt mooier willen maken. Het zit niet prachtige film vindt, heeft een bijzondere reden. ‘De vader ‘lokale partij met een Klaas de Jager. ‘Onze kandi- in onze aard om verschillen te van een klasgenoot van mij op de lagere school, was daten kom je overal tegen. benadrukken. Wij kijken liever naar medewerker van ‘Wally’. Dat brengt het heel dichtbij.’ landelijk netwerk’ is nu Ze weten wat er leeft. Er wat ons verbindt. Samenwerken is al vertegenwoordigd E zijn veel goede ideeën belangrijk.’ in de gemeenteraden over de toekomst van onze nieuwe DWaar komt de naam Blije vandaan? In de levensbeschrijving van de abt Fredericus van van Dongeradeel, gemeente. Dan moet je als over- Met veel plezier stelt Klaas het Hallum komt de naam ‘Blijtha’ voor. Het kan ‘dorp in het slijk’ betekenen. Maar de combi- natie ‘blij’ en ‘a’ kan ook staan voor ‘dorp aan rustig water’. Wie het weet mag het zeggen! Ferwerderadiel en heid soms een stapje terug doen en team van kandidaten voor. Dat doet inwoners de ruimte geven. ‘Meer hij aan de hand van hun mooiste Kollumerland. ‘Wij kijken vertrouwen en minder regels.’ plekjes in Noardeast-Fryslân. ‘Wij uit naar de verkiezingen.’ hebben een prachtig team, waarin Wat is de ChristenUnie eigenlijk mensen met heel verschillende voor partij. Klaas weet niet of achtergronden en talenten elkaar ‘partij’ wel het juiste woord is. aanvullen. Net zo mooi als onze ‘Misschien zijn we wel meer een nieuwe gemeente is dit team. Het beweging van mensen uit allerlei inspireert mij enorm.’’ Lysbeth Vellinga (44) – Dokkum

ee, Lysbeth kan niet kiezen,’ denkt Klaas. ‘Het gaat Het gedoe tussen patriotten en prinsgezinden liep in Kollum tussen de Bolwerken rondom Dokkum en het wad in 1797 uit op een oproer. Toen de orangist Abele Reitzes in ‘Ntussen Nes en Wierum, dat vindt ze van een onge- de bajes belandde, kwam er een grote menigte op de been kende schoonheid.’ Ze is een doener. ‘Lysbeth houdt van orga- om hem te bevrijden. Onderweg naar het rechtshuis werd niseren.’ Een boek waardoor ze een betere kijk op hier en nu de boel kort en klein geslagen. Met groot machtsvertoon krijgt is ‘De eeuw van mijn vader’ van Geert Mak. ‘Haar favoriete slaagden de patriotten erin het oproer neer te slaan.. boek!’ Er is één film die Lysbeth absoluut nog wil gaan bekijken: ‘WAD – overleven op de grens van water en land’. ‘Daar kijkt ze enorm naar uit,’ weet Klaas. oor de rust en de ruimte gaat Jan vaak naar het Lauwersmeer,’ weet Klaas. ‘Dat is voor hem echt het mooiste plekje van onze ‘Vgemeente.’ Jan is een denker. ‘Hij vindt het mooi om plannen te Er is een Friese variant op Irish coffee! Dokkumer bedenken, waarbij hij conflicterende standpunten overbrugt.’ De boeken kofje is hete koffie met een scheut beerenburg, die Jan graag leest komen uit Scandinavië. ‘De serie ‘Inspecteur Wallander’ afgedekt met slagroom. Van zo’n Friese specialiteit van Henning Mankell vindt hij erg goed, omdat er naast een spannend word je vrolijk. De koffie drink je onder de room verhaal ook altijd maatschappelijke problemen aan de orde gesteld vandaan. Niet meer roeren dus, die Dokkumer koffie! Jan Dekkema worden.’ Verder is Jan bijzonder gecharmeerd van muziek met teksten in (56) – Kollum de streektaal. ‘Daniel Lohues of Ede Staal.’ ChristenUnie Noardeast-Fryslan ChristenUnie Noardeast-Fryslan 22 De kracht van Samen De kracht van Samen 23 Etina Keegstra (43) – Kollumerzwaag aesens Moddergat,’ dat is Etina’s mooiste plekje. ‘De combinatie Minne(62) –Bouma Ferwert ‘Pvan het wad en de dijk is prachtig. Daar kun je heerlijk wandelen.’ Etina denkt graag, terwijl ze iets doet. ‘Tekenen et buitendijkse waddengebied,’ dat is wat en ondertussen je gedachten ordenen.’ Minne het mooist vindt. ‘Vanwege de wijdsheid In de Bijbel raakt ze nooit uitgelezen. ‘Hvan het unieke gebied.’ Hij gaat niet over één ‘Daarnaast leest ze ook graag boeken die nacht ijs. ‘Om tot een beslissing te komen laat Minne zich geïnspireerd zijn op bijbelse verhalen, graag informeren. En hij laat dingen graag even bezinken.’ zoals de boeken van Lynn Austin.’ Etina Een lezer is hij niet. ‘Maar het Friesch Dagblad leest hij heeft een brede muzieksmaak. ‘Van Simon van voor naar achter en andersom.’ Minne is lid van en Garfunkel naar Oslo Gospel Choire en het Dokkumer mannenkoor Pro Rege en het Noordelijk van Jullie Miller naar Sela. Als het maar Mannenkoor van Martin Mans. Films? ‘Hij houdt van histo- rustig en harmonieus is.’ Ze kijkt graag rische films, die gebaseerd zijn op waargebeurde verhalen.’ naar romantische comedy’s. Rienold Ferwert is een terpdorp. De naam zegt het al, want In 1435 kwam Kollumerzwaag voor het eerst voor in een het tweede deel duidt in het Oudfries op de terp. officiële acte. De naam was toen ‘Swaech’. Niet zo gek, want Er liggen 955 terpen in Friesland. Deze heuvels het uitgestrekte dorp was toen deel van Oostbroekerland. In zijn ontstaan toen er in de 6e eeuw boeren gingen 1543 werd ‘Swaech’ doorgeknipt: Zwaagwesteinde ging naar wonen in het kweldergebied. Ze moesten hun Hofstede Dantumadeel en ‘Swaech’ naar Kollumerland. huis en have op terpen beschermen tegen het (39) – Nes wassende water.

r zijn twee plekjes waar Rienold an doet inmiddels iets anders graag komt om te wandelen. ‘Dat is voor de kost, maar is diep in z’n Ede dijk bij Nes met het uitzicht op Jhart nog steeds boer. ‘Hij geniet het wad, dichtbij huis.’ Daarnaast geniet van het wijdse uitzicht over de hij van het natuurgebied bij Kollumer- Friese polders.’ Hij is politiek actief pomp met de Schotse Hooglanders en de geworden om op de achtergrond Klaas Ate Wijma (21) – Kollumerzwaag Przewalskipaarden. ‘Rienold is zo’n man mee te denken over het beleid. Jan die eerst iets gaat doen en als het niet lukt is geen man die op de voorgrond wil it is een vertegenwoordiger van de nieuwe de gebruiksaanwijzing leest,’ lacht Klaas. staan. ‘Samen zorgen voor een schone generatie op onze kandidatenlijst,’ bena- ‘Als hij studeert luistert hij graag naar jazz gemeente. Dat vindt hij belangrijk,’ ‘Ddrukt Klaas. ‘Hou ‘m in de gaten.’ Het en tijdens het klussen naar christelijke weet Klaas. Zijn lijfspreuk? ‘Wat jij niet beschermde dorpsgezicht van Moddergat vindt hij pop.’ In de film ‘Intouchables’ ziet Rienold wilt dat jouw geschiedt, doe dat ook een schitterend. ‘Omdat daar nog oude vissershuisjes hoe wij met elkaar om kunnen gaan. ‘Hij ander niet.’ te bewonderen zijn.’ Hij is een denker. ‘Jumpin’ Jack heeft de film al 10 keer gezien en gebruikt Flash’ van de Rolling Stones is zijn nummer 1. ‘Een in zijn lessen en wordt nog steeds geraakt echte klassieker waar hij energie van krijgt.’ Vanwege door het verhaal.’ de verhaallijn en de aandacht voor historische details Jan Andringa kiest hij voor de film ‘My Honor was Loyalty’. Olivier van Keulen was een (57) – Holwerd Kollumerland is de enige Friese gemeente waar 13e-eeuwse bisschop. Hij werd ook Gronings wordt gesproken. De taalgrens loopt vooral bekend als propagandist dwars door de gemeente. In Kollumerpomp wordt van de kruistochten. In 1214 Westerkwartiers gesproken. Maar - eerlijk is eerlijk, kwam hij aan in Dokkum. Van Holwerd gaat helemaal met z’n tijd mee. Nog niet zo lang de verschillen met het Kollumers zijn in de loop van Keulen deed een dringend appèl geleden kwam de melk van de verenigde boeren van de tijd minimaal geworden. op de Friezen: ‘Bevrijd het Heilige Ameland via een pijpleiding in Holwerd op het vasteland Land!’ En de Friezen trokken terecht. De leiding wordt nu niet meer gebruikt voor het massaal naar Jeruzalem.. transport van melk, maar voor het glasvezelnetwerk. ChristenUnie Noardeast-Fryslan ChristenUnie Noardeast-Fryslan 24 De kracht van Samen De kracht van Samen 25

Recept:

Mediterrane Werkwijze: Werk in een ruime kom de bloem, het zout, de boter, het ei en het water door elkaar. Kneed hier snel een hartige taart samenhangend deeg van. Werk snel, wanneer de boter teveel smelt wordt het deeg minder knapperig. Voeg zo nodig nog iets koud water of ietsje bloem toe. Deeg moet niet aan je handen plakken. Bal van vormen en in Koken Uit ‘Koken met Passie, 40 smakelijke folie wikkelen en ½ uur in koelkast laten rusten. recepten voor de vastentijd’ van kookdominee Han Wilmink Verhit voor de vulling 1 el olie in een koekenpan. Uienringen hier 2 minuten in bakken, tot ze zacht zijn en iets gekleurd. Iets zout en peper toevoegen. Ui uit Deeg: pan scheppen en in 2 el olijfolie de blokjes aubergine/ met Pass ie 200 gram gezeefde bloem en iets extra’s voor bestuiven courgette bakken. Tijm (houd iets achter om over 1 tl zeezout de taart te strooien), zout en peper toevoegen en 2-3 100 gram koude boter in kleine stukjes gesneden minuten op middelhoog vuur bakken. Oven voor Vasten is iets voor katholieken. ‘Wij protestanten keken wel uit’, zegt dominee Han Wilmink. 1 ei verwarmen op 180 graden. Maar dat verandert. Maurice de Hond weet te vertellen dat steeds meer mensen vasten. Niet 1-2 el ijskoud water alleen in de aanloop naar Goede Vrijdag en Pasen. ‘Mensen ontdekken opnieuw de zin van oude Bestuif een werkblad en deegroller met bloem en Vulling: rol het deeg uit tot een cirkel van ca. 30 cm. Vet een geloofsrituelen en zoeken naar een manier om hun geloof handen en voeten te geven.’ 3 el olijfolie quichevorm in met wat olie of boter. Leg hier het 2 fl inke rode uien in ringen gesneden deeg in, aandrukken. Zorg dat het deeg mooi tegen de et zijn vooral jongeren die vasten. Zij Wezep, maar misschien wel vooral bekend als ‘kook- 1 aubergine of courgette in blokjes van 1 cm randen van de vorm aanligt. Prik met een vork gaatjes haken aan bij Fast for the Climate, een dominee’. Hij was te gast in allerlei radio- en televisie- 1 el verse tijmblaadjes of 2 tl gedroogde in de bodem om te voorkomen dat de bodem rijst. wereldwijde actie van mensen uit 90 programma’s en schreef een hele serie kookboeken. Ca 250 gram geiten/schapenkaas: liefst een mengsel van Aubergine/courgette over bodem verdelen, hierover landen. Elke eerste maandag van de Koken met Passie bevat 40 smakelijke recepten om te verse zachte geitenkaas (55+), ricotta en feta. de uienringen en olijven (houd van beide wat achter maand staan zij stil bij mensen die het vasten en toch smakelijk te eten. ‘Het helpt om je te 3 el ontpitte zwarte olijven in ringetjes gesneden voor over de taart). Kaas over de groenten verdelen. Hminder hebben en verzetten zij zich tegen overdadig bezinnen op zaken als duurzaamheid en verantwoor- 1 losgeklopt ei Ei en room met wat zout en peper loskloppen en over consumeren. De toekomst van de aarde is hun een delijkheid voor alles wat leeft. Met een knorrende maag 75 ml room vulling gieten. Bak de taart in de onderste helft van de zorg en zij leven mee met landen die wreed getroffen heb je sneller een knagend geweten.’ In dit magazine 2 el pijnboompitten oven circa 35 minuten. 10 minuten voor het einde van worden door extreme weersomstandigheden. schotelt de ‘kookdominee’ ons zijn ‘Mediterrane hartige Zeezout en vers gemalen zwarte peper de baktijd de rest van de uienringen, de olijven en de Han Wilmink is predikant van de Kruiskerk (PKN) in taart’ voor. Een voorproefje. Benodigdheden: oven, quichevorm en deegroller. pijnboompitten over de taart strooien. Serveer warm! ADVERTENTIES

Lees Petrus gratis! column Of geef het blad cadeau Het kwartaalmagazine Petrus vertelt hoe mensen in de kerk geloof, hoop en liefde vinden. In Petrus staan kleine en grote verhalen over Pieter Sijtsma mensen en lokale protestantse kerken in heel Nederland. GELOOF, HOOP EN LIEFDE IN DE PROTESTANTSE KERK Op het pluche… en dan?

Er strijden straks 9 politieke partijen om 29 zetels in onze tegens afgewogen. Zo hoort het ook. Stel je voor dat je de nieuwe gemeenteraad. Niet met kletterend wapengeweld, plank misslaat! De vergadering zou een stuk korter duren als maar met verbale middelen. Er worden stevige debatten niet eindeloos herhaald werd wat anderen al gezegd hebben.

HENK DE VELDE Er ís geen weg, zegt de onverschrokken zeezeiler tegen gevoerd en er worden werkbezoeken afgelegd. Iedereen de dominees Visser&Visser

DE KERK, WAT probeert kiezers te verleiden met grappige gadgets of rode Besluiten HÉB JE ERAAN? Wietske ging weer in zichzelf geloven rozen. Zo gaat het al jaren en zo zal het ook nog wel een De gemeenteraad is het hoogste orgaan van de gemeente. GEEN GELD, TOCH BOODSCHAPPEN In Almere kan het in de sociale supermarkt poosje blijven. En dan maar hopen op voldoende stemmen. Daar worden de besluiten genomen. Tijdens de raadsver- № 1 | JANUARI 2018 En daarna? Hoe gaat het als de dames en heren eenmaal gadering worden de argumenten uitgewisseld. Waarom ben op het pluche zitten? ik voor? Waarom ben ik tegen? Het is de kunst om anderen ervan te overtuigen dat ze op het verkeerde paard wedden, Verwachtingen maar in beton gegoten standpunten veranderen niet zomaar. Hoe vaak kom je die vier woorden niet tegen als raadsleden De stemming laat zien dat de uitslag meestal heel voorspel- JA, ik wil Petrus voortaan in de bus krijgen of wethouders luisteren naar inwoners met een groot of een baar is. klein probleem. ‘Ik neem het mee.’ De vraagsteller is gerust- Voorletters + achternaam: m v gesteld. Het raadslid heeft het zelf beloofd: ‘Ik neem het mee.’ Hoe moet het nu verder? Adres: Huisnr: Geb.datum: Er daagt een oplossing! Maar kan het raadslid die verwach- Wil je in het politieke debat in de gemeenteraad een rol van tingen ook waarmaken? betekenis spelen? Dan zijn een paar dingen van belang: Postcode en woonplaats: - Bereid je goed voor en leg je oor te luisteren bij inwoners Sociale media en bedrijven JA, ik geef Petrus cadeau aan Soms krijg je het gevoel dat er amper naar elkaar geluisterd - Probeer origineel te zijn wordt. De smartphone ligt binnen handbereik en wordt tijdens - Toon interesse in de bijdrage van anderen en schakel alles Voorletters + achternaam: m v vergaderingen intensief gebruikt. Ik kan het niet bewijzen, wat je af kan leiden uit maar in mijn beleving heeft dat gebruik nauwelijks te maken - Herhaal niet wat je voorganger heeft gezegd en kies je Adres: Huisnr: Geb.datum: met de vergadering. Er is zoveel te beleven op sociale media! eigen woorden Postcode en woonplaats: Dat is voor degene die aan het woord is niet plezierig. De - Laat je overtuigen door steekhoudende argumenten die niet dames en heren zeggen te luisteren, maar zijn ze ook geïnte- in strijd zijn met je programma Kaart in gesloten envelop retourneren (geen postzegel nodig) resseerd? Het gebeurt in de raadszaal en zelfs in de Tweede - Beloof niet dat je iets meeneemt en schep geen verwach- Protestantse Kerk in Nederland Kamer. tingen die je niet waar kan maken Abonnementenadministratie Petrus Antwoordnummer 53019, 3503 VB Utrecht In beton gegoten Als de politici van de ChristenUnie zich aan deze spelregels Maar er is meer te zien. Raadsleden stappen de raadszaal houden, winnen ze aan gezag en aan vertrouwen. Dat maakt binnen met een in beton gegoten standpunt. Dat wordt breed ze interessant voor het publiek. De gemeenteraad vaart er uitgedragen. Niet zo gek, want in de week voorafgaande wel bij en hier en daar wordt een collega jaloers: ‘De kracht aan de raadsvergadering zijn binnen de fractie alle voors en van samen? Daar kom je toch verder mee!’ ChristenUnie Noardeast-Fryslan ChristenUnie Noardeast-Fryslan 28 De kracht van Samen De kracht van Samen 29

Noardeast-Fryslân is mooi. Onze historische plekjes, onze kwelders, onze dorpen en onze terpen en zelfs onze eigen taal maken het een unieke gemeente. Klaas de Jager: ‘Maar onze gemeente wordt er pas echt mooier van als we er samen werk van maken. Wij zetten 7 plannen die Noardeast-Fryslân nog mooier maken op een rij. Het zijn plannen die ‘de kracht van samen’ benadrukken. Samen komen we verder.’ 2.

Initiatieven die De verhouding tussen de gemeente aan de ene kant en de inwoners Poort naar de 1. en bedrijven aan de andere kant verandert. ‘Mensen willen meer de regie pakken. Dat vinden wij posi- Wadden tief. Zo kunnen we ‘de kracht van >  Recreatie en toerisme De kracht samen’ benutten. kunnen de regio een mooi impuls geven. Noardeast-Fryslân van samen >  ‘Inwoners weten echt wel wat goed is voor ‘De mensen moeten niet massaal hun dorp.’ Goede ideeën deze kant op komen. Het gaat om moeten niet stranden in kleinschalige recreatie. Dat is goed een wirwar van regels. voor de werkgelegenheid,’ zegt Jan Dekkema. Dat veronderstelt wel ‘Meer vertrouwen, minder regels,’ dat er iets te beleven is in Noar- mooier maken vindt Klaas de Jager. De Chris- deast-Fryslân. ‘Het is een goed tenUnie wil mensen stimuleren plan om de terp Hogebeintum in te verantwoordelijkheid te nemen. richten als een versterkt regionaal ‘Het is onze ambitie dat er een bezoekerscentrum.’ Het unique ‘initiatievenfonds’ komt, waar selling point? Informatie over het inwoners met goede ideeën mee terpenlandschap. ‘Ezinge is een ondersteund kunnen worden.’ Er goed voorbeeld hoe dat kan. Het is meestal al budget gereserveerd, lijkt me prachtig als de hoogste terp maar het wordt nu ingezet op een van Fryslân zich met steun van de manier die aansluit bij de ideeën gemeente en de provincie ontwik- van de inwoners. kelt tot de Poort naar de Wadden.’ ChristenUnie Noardeast-Fryslan ChristenUnie Noardeast-Fryslan 30 De kracht van Samen De kracht van Samen 31

3. 4. 5. 6. 7. Een tweede leven Dorpen Toekomst Ieder kind Ouderen in voor kerken opplussen voor boeren sport mee de buurt

Initiatieven die ‘De oude kerken zijn heel bepa- Dorpscoöperaties kunnen een >  ‘Jonge agrariërs Sport is niet alleen gezond en leuk, >  De meeste mensen lend voor ons landschap,’ vindt verbindende rol spelen in de lokale verdienen een goede maar ook goed voor de sociale willen graag zo lang Klaas de Jager. ‘Maar helaas zijn gemeenschap. ‘Dorpen kunnen toekomst,’ samenhang. ‘Sport verbroedert,’ mogelijk zelfstandig Noardeast-Fryslân er nogal wat kerken die hun inkomsten verwerven, bijvoorbeeld zegt Etina Keegstra. blijven wonen. oorspronkelijke functie kwijt- door zelf energie op te wekken. Dat zegt Jan Andringa. ‘En dat is niet raken. Dan moeten we voorkomen geeft hen de ruimte om dingen in vanzelfsprekend.’ Boeren moeten >  ‘Het is belangrijk dat Dat is niet zo makkelijk als je mooier maken dat het gebouw verloren gaat of het dorp zelf aan te pakken,’ vindt soms ver vooruit kijken en forse iedereen aan sport doet. kinderen wat verder weg wonen een niet passende bestemming Jan Dekkema. Het is niet de bedoe- investeringen doen. Dat maakt Ook mensen met een en er in de buurt geen helpende krijgt.’ ling dat de gemeente achterover het voor agrarische ondernemers krappe beurs. handen zijn, al is het maar voor leunt en de hand op de knip houdt. niet makkelijk. ‘Er moet volop een boodschapje of zomaar een >  De ChristenUnie wil ‘Nee, de gemeente blijft verant- ruimte zijn om naast agrarische Het mag niet zo zijn dat kinderen praatje. ‘Het is voor ouderen zo zuinig zijn op ons woordelijk voor het basisniveau activiteiten een boerderijwinkel om financiële redenen niet met goed als ze sociaal betrokken cultureel erfgoed. van de openbare voorzieningen. te runnen of een mini-camping. hun vriendjes naar de sportclub blijven en contact houden met Die blijft het gras maaien en de Zo helpen we de boeren om met kunnen gaan.’ Daarom komt er als ‘de mienskip’. Daar moeten we ‘Het is belangrijk dat de wegen onderhouden. ons dagelijks voedsel bezig te het aan de ChristenUnie ligt een werk van maken,’ vindt Lysbeth gemeente samen met de kerke- zijn, het landschap te beheren en ‘Jeugdsportfonds’, dat het moge- Vellinga. ‘De gemeente moet lijke gemeenschap zoekt naar >  ‘Maar we willen inwo- de plattelandscultuur in stand lijk maakt dat ieder kind mee aanvragen voor het realiseren een goede bestemming voor ners graag meer verant- te houden.’ De gemeente steunt sport. ‘Dat voorkomt dat een kind van een mantelzorgwoning of het gebouw, zodat de kerk een woordelijkheid geven boeren bij de verduurzaming zich fysiek en sociaal niet goed woningsplitsing ruimhartig tege- tweede leven krijgt waar de hele om zelf hun dorp op te van hun bedrijf. ‘Vruchtbare ontwikkelt. Daar mogen we best in moet treden. Een ‘ouderenamb- dorpsgemeenschap blij mee is.’ plussen’ landbouwgrond gaan we niet investeren.’ tenaar’ kan helpen om ouderen Beeldbepalend en karakteristiek. gebruiken voor velden met zonne- verder te helpen. Op het gebied Het is aan de gemeente om daar panelen. Die gaan het dak op!’ van wonen en een heleboel andere geen bureaucratische rompslomp zaken. Eén aanspreekpunt!’ tegenover te zetten. ‘Zorg dat het makkelijk en snel geregeld wordt.’ ChristenUnie Noardeast-Fryslan ChristenUnie Noardeast-Fryslan 32 De kracht van Samen De kracht van Samen 33

Het was een dramatische ontknoping. De afschuwelijke val van Annemiek van Vleuten, die roerloos bleef liggen tegen een stoeprand. ‘Het was schokkend hoe zij erbij lag toen we langs haar reden’. En toen die machtige sprint op de Copacabana in Rio de Janeiro. Olympisch goud voor Anna van der Breggen!

dream came true. ouders denk je dan toch: ‘Als dat Het kleine meisje maar goed gaat.’ Twee jaar eerder uit Hasselt was was Anna hard onderuit gegaan groot geworden. op het WK, samen met Annemiek.’ Haar ouders In de laatste 500 meter van de Anna waren er bij. Die olympische wegwedstrijd haalden zondag in Brazilië de achtervolgers de koploper in. was ook voor Van der Breggen gokte op de sprint. van der AHerman en Marga van der Breggen ‘Ik heb niet de snelste aanzet en een dag vol emoties. Ergens diep moest als eerste aangaan. Het van binnen wisten ze dat hun pakte goed uit. Ongeloofl ijk.’ dochter kans maakte om een De manier waarop ze olympisch Breggen gouden plak te winnen. Ze kampioen werd was stonden aan de fi nish groots, maar een en staarden adem- echte verrassing loos naar het grote was het niet. De scherm toen Van kenners zagen Vleuten tegen het het aankomen. asfalt smakte. Van der Breggen ‘Marga was even was en is de weggelopen en sterkste renster toen zij Annemiek van de wereld. zag liggen, dacht Etappekoersen en ze eerst dat het Anna klassiekers, ze wint ze was’, vertelt Herman. allemaal. Op de Copaca- ‘Je kunt je voorstellen dat ze bana stroomden de tranen over ‘Wielrennenis op dit moment enorm schrok’. de wangen van de Nederlandse Een val in de fi nale, daar waren rensters. De emoties van een Herman en Marga van der Breggen bizarre wedstrijd kwamen eruit. al bang voor geweest. ‘We wisten Onzekerheid over de toestand van heel belangrijk, dat het een gevaarlijke afdaling Annemiek van Vleuten en intense was, want bij de mannen waren blijdschap over de prachtige over- er een dag eerder ook een paar winning van Anna van der Breggen. onderuit gegaan. Anna had het Herman en Marga van der Breggen maar tegelijk relatief’ parcours goed verkend, maar als waren amper in beeld geweest. ChristenUnie Noardeast-Fryslan De kracht van Samen 35

heb er nu de leeftijd voor, straks niet meer. Het geloof gaat verder.’ Als de koers is gereden en iedereen veilig Wereldkam�ioen! over de meet is gekomen, bedankt Anna van der Breggen (1990) is een ze God daarvoor. Bidden om de over- Nederlandse wielrenster. Ze is geboren in winning doet ze niet. ‘Winnen is wel Zwolle en groeide op in Hasselt. In 2012 een heel groot doel, maar geluk zit werd ze professioneel wielrenster. Van der Breggen wint eendagswedstrijden en meer in hoe je leeft. Door het geloof etappekoersen, dankzij haar kwaliteiten zit er perspectief in wat je doet, als klimmer en tijdrijder. In 2015 en 2017 want dit leven als topsporter gaat won Van der Breggen het eindklassement maar tot mijn dertigste.’ van de Giro Rosa, de Ronde van Italië ‘Ik wilde testen of Met topsport moet je niet te lang voor vrouwen. Een ander hoogtepunt in doorgaan, denkt ze. ‘Ik heb nu een haar carrière was de winst van olympisch leeftijd waarin het lichaam zich goud in 2016 op de Copacabana in Rio de snel herstelt. Maar sportvoeding en Janeiro. Van der Breggen drukte in 2018 het wielrennen echt alweer haar stempel op het klassieke de afwisseling van suikerpieken en voorjaar. Ze won de Strade Bianche in Italië fysieke uitputting zijn niet gezond.’ en de Ronde van Vlaanderen, De Waalse zo belangrijk voor Hoelang ze als prof zal doorgaan, Pijl en Luik-Bastenaken-Luik. Als klap op weet ze nog niet. ‘Dat voel je op een de vuurpijl werd ze op 29 september in het gegeven moment wel aan. Ik wil Oostenrijkse Innsbruck wereldkampioen, graag nog een gewone baan gaan na een indrukwekkende solo van meer dan me was, dat ik doen en daarin gebruiken wat ik in 40 kilometer. Ze kwam met een voorsprong van meer dan drie minuten op de eerste het fi etsen heb geleerd.’ Tijdens de achtervolgers over de streep. ‘De nieuwe pr of wilde wor den’ ploegentijdrit op het wereldkampi- Merckx is een vrouw,’ was de conclusie van oenschap van 2014 in Ponferrada onze zuiderburen. kwam Van der Breggen zwaar ten val en liep ze een bekkenbreuk op. ‘Op de fi ets ben je best kwetsbaar. Zo’n val kan enorme gevolgen Erben Wennemars zorgde ervoor Breggen reist met de ploegleiding daagse koers zou staan. ‘De zondag gewend om twee keer op een de manier waarop ik met ploeg- hebben. Misschien kun je nooit dat ze heel even met hun dochter en haar teamgenoten de halve mag geen wielerdag worden’, was zondag naar de kerk te gaan, maar genoten omga, denk ik.’ In de inter- meer op niveau fi etsen. Toch ervoer konden praten. ‘En Marga heeft wereld rond. En ze is verhuisd. ‘Ik haar stelling. Dat is veranderd. ‘Het hebben hun dochter daar vrij in nationale sportwereld is het niet ik toen rust, omdat ik dacht: God zondagavond laat even met haar heb een huis gekocht in Zwolle. is langzaam zo gegroeid dat ik op gelaten. ‘Ik zit natuurlijk niet meer zo makkelijk om te ontdekken wie is erbij. Wielrennen is belangrijk, geappt. Anna kon toen niet slapen. Dat was een belangrijke stap, zondag ben gaan fi etsen. Ik kan me iedere zondag in de kerk. Dat was christen is en wie niet. ‘Ik ben een maar niet het belangrijkste.’ Maar verder hebben we haar toen want als wielrenner bouw je geen niet echt een heel concreet keuze- in ons gezin wel even een verande- van de weinige christenen’, denkt Dat relativeren van de sport zorgt niet gesproken.’ Deze gouden pensioen op. Het huis is een plekje moment herinneren.’ Het was niet ring.’ De zondagen dat ze thuis is, Van der Breggen. ‘Ik probeer vooral ervoor dat Van der Breggen ook oog medaille is ook een beetje van voor mijzelf en een soort pensioen- vanzelfsprekend om als christen gaat Van der Breggen naar de kerk. heel erg mezelf te zijn. Soms zijn heeft voor andere dingen, bijvoor- hen. ‘Ja, zo voelt het wel. Vanaf het opbouw.’ Na het succes van 2016 voor de topsport te kiezen. Van der ‘Dat vind ik heerlijk. Juist omdat mensen expliciet in het christelijk beeld voor de politiek. Ze steunde begin ben ik haar grootste fan. En kwam er een minstens zo succesvol Breggen nam er de tijd voor. Tijdens ik er wat minder ben, maak ik geloof geïnteresseerd en willen ze de campagne van de ChristenUnie toen ze junior was, was ik altijd 2017. Anna van der Breggen won in haar opleiding HBO-V aan de Gere- alles tijdens zo’n dienst wat er meer van weten. Dan probeer bij de Tweede Kamerverkiezingen haar chauffeur. Maar het is natuur- het voorjaar drie belangrijke klas- formeerde Hogeschool in Zwolle intenser mee.’ ik wel iets mee te geven. En ja, die en leeft ook mee in haar woon- lijk haar prestatie, niet de mijne.’ siekers op rij, de Amstel Gold Race, ging ze een half jaar op stage naar Geloven is meer dan naar de kerk kansen krijg ik genoeg.’ plaats. ‘Toen de ChristenUnie bij de Waalse Pijl en Luik-Bastena- Ghana. ‘Ik wilde testen of het wiel- gaan. ‘Het zit voor mij in kleine de gemeente raadsverkiezingen Nieuwe familie ken-Luik. Daarna won ze de Ronde rennen echt zo belangrijk voor me dingen. In bidden en doen wat Trots op de partij in 2014 hier twee zetels groeide, Het kleine meisje uit Hasselt is van California en de Giro Rosa, de was, dat ik prof wilde worden.’ God van ons vraagt, in de manier Inmiddels weet iedereen in het voelde ik me trots op de partij. groot geworden. Haar ouders Ronde van Italië voor vrouwen. De combinatie van geloof en waarop je omgaat met anderen. peloton waar Van der Breggen voor Ze hebben in de afgelopen jaren hebben al in 2012 een stapje terug Pakweg tien jaar geleden was het topsport is niet vanzelfsprekend. In het wielrennen probeer ik die staat en waarvoor ze leeft. ‘Het veel mooie dingen voor gedaan. gedaan. Er is een nieuwe familie in nog ondenkbaar dat Anna van der Dat realiseert Van der Breggen waarden elke dag uit te dragen. wielrennen is op dit moment heel Mede daardoor woon ik hier haar leven gekomen. Anna van der Breggen aan de start van een meer- zich heel goed. Haar ouders waren Dat komt vooral tot uitdrukking in belangrijk, maar tegelijk relatief. Ik met plezier.’ ChristenUnie Noardeast-Fryslan ChristenUnie Noardeast-Fryslan 36 De kracht van Samen De kracht van Samen 37 Recept: Heel Jan Hagel Jan Hagel is een oudhollands koekje dat op de bakplaat wordt gebakken als een grote koek en bestrooid met greinsuiker en amandelschaafsel. Na het bakken wordt de Noardeast- koek direct in rechthoekige koekjes gesneden. Kun je niet aan greinsuiker komen dan kun je eventueel ook gestampte suikerklontjes gebruiken of parelsuiker wat fijner malen. Fryslân Voor 25 tot 30 stuks Voor het deeg: 250 g bloem 1 tl bakpoeder 130 g witte basterdsuiker 1 tl kaneel ¼ tl zout Bakt 180 g roomboter, in blokjes gesneden ½ ei losgeklopt 50 g greinsuiker (of grof gestampte suikerklontjes) 40 g geschaafde amandelen

Werkwijze: Verwarm de oven voor op 180 graden

Doe bloem, bakpoeder, suiker, kaneel en zout in een grote kom en roer het even goed door elkaar. Voeg de boter toe en kneed tot een soepel deeg.

Rol het deeg uit op een bakpapier tot een rechthoekige plak van ongeveer 30 x 35 cm dik. Leg het bakpapier met de plak deeg op de bakplaat. Bestrijk het deeg dun met het losgeklopte ei en bestrooi het met de greins- Bakken met liefde. Dat is de titel van het k ben niet heel erg met politiek bezig’, uiker en de geschaafde amandelen. Druk dit met de receptenboek van Annemarie Pronk. In 2016 bekent ze. ‘Maar ik stem al jaren op de hand wat aan, zodat het niet te los op het deeg ligt. was ze de winnaar van Heel Holland Bakt. ChristenUnie.’ De beste bakker van 2016 was Schuif de bakplaat in het midden van de oven en bak in het voorjaar van 2018 zelfs kandidaat-­ het in 15 tot 20 minuten goudbruin en gaar. ‘Ik vind het fijn om weg te geven en anderen gemeenteraadslid in Den Haag. Ze stond blij te maken’. Dat verklaart de titel van het ‘Iop de 50e plaats van de kandidatenlijst van de Haal de koek uit de oven en snijd met een scherp boek. ‘Het is een kleine moeite.’ Annemarie ­ChristenUnie en trok met smakelijke baksels door mes direct de randen van de koek af. Snijd de koek reageerde meteen positief toen we haar de stad. ‘Het was mijn voornaamste taak om extra ten slotte in stukken van 4 bij 8 cm en laat de koekjes vroegen om een recept. stemmen te werven’, knipoogt ze. verder afkoelen op een rooster. ChristenUnie Noardeast-Fryslan ChristenUnie Noardeast-Fryslan 38 De kracht van Samen De kracht van Samen 39

‘Dokkum heeft een regiofunctie.’ Toerisme is Daarover zijn Etina Keegstra en Bennie goed voor de van Boerum het eens. ‘In Kollum doe werkgelegenheid­ ik mijn boodschappen. Ik ga naar en ook voor de Dokkum als ik gezellig wil winkelen,’ vertelt Etina. ‘Dan moeten de winkels leefbaarheid in goed bereikbaar zijn en heb je ook de dorpen goede parkeervoorzieningen nodig.’

Dokkum is er voor de tina woont in Kollumerzwaag. ‘Er zijn nog maar twee winkels in het dorp.’ Op het hele regio en de toeristen platte­land moet je al snel de auto pakken als je boodschappen doet. In huize Keeg- stra is Etina de manager. ‘Ik dacht dat het makkelijk was, maar ik heb het er in combinatie met de opvoeding van onze kinderen best druk mee.’ Thuis leerde ze ‘Hou het om betrokken te zijn op de omgeving waar ze woont. ‘Ik heb meegekregen dat je altijd wel iets kan bete- kenen voor de mensen in de buurt. Mijn vader was actief in allerlei besturen. Nee, niet in de politiek. Douwe heeft wel in de gemeenteraad gezeten. Ik vond winkel­ de onderwerpen altijd wel interessant en spannend.’ Nu stapt Etina zelf de politiek in.

Gratis parkeren centrum ‘Het komt soms heel dichtbij. Twee keer was er een grote brand in Kollumerzwaag en er was te weinig bluswater. Dat vind ik nogal een probleem. Maar het gaat ook over fatsoenlijke scholen en veiligheid op straat. Nu de kinderen wat ouder zijn, heb ik tijd voor andere dingen. Dan is de plaatselijke politiek een mooie uitdaging.’ Etina is niet iemand die aan de zijlijn staat te mopperen. ‘Zeuren helpt niet.’ Ze is iemand die de mouwen opstroopt. ‘Doe er wat aan! Er is een lekker heleboel vrijwilligerswerk te doen. Dit is iets wat bij mij past.’

‘Een gemeente moet winkelgebieden hebben, waar de inwoners makkelijk kunnen komen. Het moet ook compact' een gezellige uitstraling hebben. Goed onderhouden. Een bloemetje op straat.’ Dat vindt Etina in Dokkum. ‘Daar kun je tot elf uur ’s morgens gratis parkeren. Dat is slim, want hoe krijg je anders mensen in de winkel ChristenUnie Noardeast-Fryslan ChristenUnie Noardeast-Fryslan 40 De kracht van Samen De kracht van Samen 41

voor wie de stad moeilijk bereikbaar is?’ Soms zouden parkeerplaatsen wel wat ruimer mogen zijn. ‘Voor ouderen met een rollator of vaders en moeders met een wandelwagen is het soms een beetje krap. Weet je dat er al gemeenten zijn met gezinsparkeerplaatsen?’

Shoppen Bennie van Boerum is ondernemer in Dokkum. Hij loopt Etina voor zijn winkel tegen het lijf. Bennie is net ‘Wij moeten bezig met het installeren van het draaiorgel. Het zweet staat op z’n voorhoofd. ‘Ik ben geboren en getogen in Dokkum,’ vertelt hij. Ondertussen haalt hij een zorgen dat de zakdoek tevoorschijn. Bennie zit sinds z’n 15e in de detailhandel. Hij heeft jarenlang voor Blokker gewerkt, maar sinds 2000 heeft hij een eigen winkel in de histo- consument zich rische binnenstad. ‘Een huishoudspeciaalzaak. Ik run de winkel samen met mijn vrouw.’ Hij veegt de zweet- druppels van z’n voorhoofd. Bennie kent het klappen hier lekker voelt' van de zweep en weet hoe je moet verkopen. Bennie Bennie van Boerum: ‘Ik vind deelt zijn kennis op de opleiding detailhandel van de het belangrijk Friese Poort.’ 10 jaar terug heb ik een Outlet geopend, dat niemand een winkel waar studenten ondernemer zijn’. verplicht wordt Het orgel draait. De vrolijke tonen waaieren uit over de om z’n winkel winkelstraat. Bennie is tevreden. Etina staat erbij en op zondag te kijkt ernaar. ‘Dit hoort bij onze gastvrijheid’, benadrukt openen’ Bennie. Kopen via internet is niet gezellig, maar hier in Dokkum is iets te beleven. ‘De mensen willen graag shoppen. Het is onze taak om klantvriendelijk te zijn toevoegen. ‘We hebben een mooie markt gekregen. eerste plaats een verantwoordelijkheid van de onder- openstelling op zondag. Je zal maar moeten werken en goede service te geven. Wij moeten zorgen dat de Dat ging ten koste van parkeerplaatsen. Daar is niets nemers is. ‘De gemeente moet hen wel ondersteunen, van je baas! Dan heb je geen vrije keus. Dat vind ik consument zich hier lekker voelt.’ voor teruggekomen. Mensen kunnen niet allemaal op bijvoorbeeld bij de organisatie van evenementen. erg ingewikkeld.’ de fiets naar het centrum van Dokkum komen. Ook Maak het dan niet te ingewikkeld om ergens een Ondernemersklimaat voor kleine en snelle aankopen is bereikbaarheid heel vergunning voor te krijgen. Doe het samen. Ik vind het Gastvrij voor toeristen Ook Bennie is kandidaat voor de gemeenteraadsver- belangrijk. Amsterdam kun je maar beter niet met de leuk als er op straat iets te beleven is. Dat maakt het Er moeten wel eens beslissingen worden genomen kiezingen. ‘Ik wil voor onze binnenstad opkomen. Het auto binnenrijden, maar dat is hier anders. Dokkum winkelen gezellig.’ waarover de gemeente en de ondernemers een stevige is belangrijk om mee te denken en een goed onder- heeft een regiofunctie.’ discussie hebben. ‘Maar de contacten zijn goed,’ bena- nemersklimaat te scheppen. Dat moeten we met elkaar Een vrij land drukt Bennie. ‘Wij zijn er allemaal van overtuigd dat er doen. Samen kom je verder.’ Etina knikt. ‘Het is belang- Evenementenvergunning Bennie is tevreden over de samenwerking met de kansen zijn voor Dokkum. Die liggen bij het toerisme. rijk dat de ondernemers hier een goede boterham Etina en Bennie lopen een klein stukje bij het draai- gemeente. ‘Vroeger was de binnenstad van de onder- Kijk naar Esonstad. Dat zorgt voor veel extra winkel- kunnen verdienen. Ik vind het niet verstandig om orgel vandaan. Het historische instrument maakt veel nemers. Nu zie je steeds meer dat mensen hier ook publiek. Dokkum is een gezellige stad en de mensen ergens buiten het centrum een nieuwe locatie met kabaal. De twee kunnen elkaar amper verstaan. ‘Ik willen wonen. Daarover hebben we het met elkaar. komen graag hierheen. Het centrum is compact en de winkels neer te zetten, want dat verzwakt de positie kijk als consument naar het centrum van Dokkum Hoe kunnen we aan de wensen van de inwoners en de afstanden zijn makkelijk te overbruggen.’ Etina is het van de winkeliers hier. Daar kun je vlak voor de deur en Bennie als winkelier, maar we hebben zo ongeveer ondernemers tegemoet komen?’ Moeten de winkels daarmee eens. ‘Gastvrijheid moet ons wat waard zijn. parkeren. Hier niet. Het winkelaanbod in de stad moet dezelfde wensen,’ signaleert Etina. ‘Het is voor mij op zondag opengaan? ‘Dat moet je aan de mensen zelf De stoep moet netjes gestraat zijn. Toeristen mogen compleet blijven. Hou het compact. De ene winkel belangrijk om op vrijdagavond lekker door de winkel- overlaten,’ vindt Bennie. ‘Ik blijf dicht op zondag’. Daar niet struikelen over losse stoeptegels.’ Dokkum heeft trekt de andere aan. Dat moet je bij elkaar houden.’ straat te struinen. De variatie maakt het voor mij kijkt Etina niet verbaasd van op. ‘En ik kom op zondag nogal wat bezienswaardigheden. ‘Ik hoor mensen regel- Daarin ziet ze ook een rol voor de gemeente. ‘Die moet aantrekkelijk. Naast de grotere winkels loop ik ook niet winkelen in Dokkum.’ matig zeggen: ‘Hier komen we vast en zeker nog eens zorgen dat de bewijzering en de parkeervoorzieningen graag een klein winkeltje binnen. Omdat ik helemaal ‘Ik ga op zondag naar de kerk,’ zegt Bennie. ‘We leven terug.’ Het noorden heeft genoeg in huis om het op de goed op orde zijn.’ uit Kollum kom, is het voor mij belangrijk dat ik in een vrij land. Ik vind het belangrijk dat niemand kaart te zetten. Toerisme is goed voor de werkgelegen- Bennie geeft Etina lachend een klopje op de schouder. dichtbij de winkels kan parkeren.’ verplicht wordt om z’n winkel op zondag te openen. heid en ook voor de leefbaarheid in de dorpen. Laten ‘Dat heb je goed gezegd.’ Hij kan er nog wel iets aan Ze benadrukt dat de uitstraling van het centrum in de Dat past niet. Er zitten lastige kanten aan de winkel­ we de kansen die er zijn ook pakken!’ ADVERTENTIES ADVERTENTIES

Stichting Vrijwilligers Palliatieve Terminale Zorg – Noordoost Friesland Werkgebied: Dantumadiel, Dongeradeel, Ferwerderadiel en Kollumerland Op zoek naar bijzonder vrijwilligerswerk? Wij zijn op zoek naar ….. U ! Wij zoeken gemotiveerde en betrokken vrijwilligers, die bewust kiezen om “er te zijn” voor mensen die thuis willen sterven. Voor wie? Veel ongeneeslijk zieke mensen willen de laatste fase van hun leven doorbrengen in een vertrouwde omgeving. Bij voorkeur thuis. Wij ondersteunen patiënt en familie ook in het wooncentrum of verpleeghuis. Vrijwilligers gezocht Wij zoeken gemotiveerde en betrokken vrijwilligers die bewust kiezen “er te zijn” voor mensen in de terminale fase. Wij zoeken vooral vrijwilligers die `s nachts willen waken. Een vrijwilliger kan maximaal 2 maal per week worden ingezet. Een VPTZ-vrijwilliger helpt partner, kinderen, familie of vrienden bij wat op dat moment gewenst is voor patiënt en naastbetrokkenen. Een vrijwilliger vormt vaak een rustpunt, zeker bij een eerste confrontatie met het sterven van een dierbare. Bij ons werken Voordat u als vrijwilliger wordt ingezet, krijgt u een basisopleiding en gedurende elke inzet is er deskundige begeleiding en ondersteuning door onze coördinatoren. Het is heel bijzonder, maar ook dankbaar vrijwil- ligerswerk. Reiskosten en basisopleiding worden vergoed. Reageren Denkt u dat de terminale zorg ook uw zorg is? Wilt u zich opgeven of wilt u meer informatie? Neem dan telefonisch of per email contact met ons op. Telefoon : Ankie van der Veen: 06 – 22 14 12 96 óf Lysbeth Vellinga: 06 – 12 06 79 50 E-mail : [email protected] Zie ook : www.vptz-nofriesland.nl

En wilt u ons vrijwilligerswerk steunen? Wij kunnen uw bijdrage en steun goed gebruiken! Elk (klein) bedrag is welkom. Rek.nr. NL40 ABNA 0510 9177 55 t.n.v. Stichting Vrienden van Stichting Vrijwillige Terminale Thuiszorg – Noordoost Friesland te Dokkum ChristenUnie Noardeast-Fryslan ChristenUnie Noardeast-Fryslan 44 De kracht van Samen De kracht van Samen 45

‘Hier worden dat is nu nog een ratjetoe. Er moet meer eenduidig- ‘Waar wij wonen is er ook heid komen in de informatieborden. Daar moet verder over nagedacht worden.’ Want van één ding is hij wel overtuigd: ‘Dit gebied moet beter op de kaart komen. Er ’s nachts een hoop kabaal en tegenstrijdige liggen hier volop kansen voor de regio.’ Dark Sky Park een zee van kunstlicht. Hier belangen overbrugd’ Een poosje later staat Jan aan de rand van Nationaal Park Lauwersmeer. ‘Dit is het Dark Sky Park, één van de weinige plekken in het land waar je nog van de duis- kunnen we dat even ontvluchten’ ternis kan genieten.’ Hij komt hier ook graag overdag. Voorbeeldige samenwerking rond Lauwersmeer ‘Ik vind dit een schitterend gebied. Het geeft me rust en ruimte in m’n hoofd. Het is heel ontspannend om hier Werkgelegenheid rond te wandelen. Dat contrasteert met het dagelijks Terug bij Dokkumer Nieuwe Zijlen schetst Jan het leven. Druk, druk, druk. Dat ervaar ik zelf ook. Ik wandel economisch belang voor de regio. ‘Er is één plek waar hier graag rond en kom hier om vlinders en vogels mensen massaal kunnen verblijven: Esonstad. Dat staat Het is een vroege zaterdagmorgen. De zon is te kijken.’ Op het uitkijkpunt­ bij de ‘entree’ van het landelijk op de kaart. Toerisme en recreatie zijn belang- amper op en prikt voorzichtig door de nevel Nationaal Park zit een vogelaar. Hij heeft een stoeltje rijk voor ons. Het levert werk en geld op. Grootschalige uitgeklapt en staart over de vlakte. ‘Ik kom hier naartoe industrie past hier niet. De werkgelegenheid zit in de heen. Jan Dekkema parkeert zijn auto tegen- vanuit Breda. Voor de stilte en voor het donker. Wij landbouw en de recreatieve sector.’ over Herberg De Pater. Hij wijst om zich heen. logeren hier in de buurt, bij vrienden.’ De man komt Jan benadrukt dat die twee elkaar hard nodig hebben. ‘Dit gebied is een voorbeeld voor de hele samen met zijn vrouw vaker naar Noardeast-­ ‘De boeren zijn heel belangrijk voor het overeind gemeente. Zoals hier samengewerkt wordt, zo Fryslân. ‘In de regio waar wij wonen is er houden van de rust en ruimte en de natuur ook ’s nachts een hoop kabaal en een zee die we hier hebben. Meestal kijken we moeten we overal samenwerken.’ van kunstlicht. Hier kunnen we dat naar natuurorganisaties als Natuur- even ontvluchten.’ In de camper zet monumenten en Staatsbosbeheer, z’n vrouw een kop verse koffie. Jan maar we vergeten de landbouw. Die ier komt alles bij elkaar. loopt verder. ‘Geniet ervan!’ draagt in belangrijke mate bij aan Landbouw, recreatie, wat we nu hebben. Dit is bij uitstek watersport en een klein Kleinschalig een plek voor duurzame landbouw.’ beetje natuur. Dat is de ‘Dit gebied is voor veel mensen kracht van dit gebied. de moeite waard. Daar moeten de Het jaar rond Hier wordt samenge- voorzieningen op afgestemd worden. Het unieke karakter van het gebied werkt. Er is een werk- Er zijn - met kleine campings en bed wordt niet altijd meer gezien. ‘We ‘Hgroep Lauwersmeer, waarin allerlei bestuurlijke & breakfasts nodig. De rust en de ruimte wonen er zelf middenin, maar hebben partijen samenwerken, zoals de provincies moeten ‘verkocht’ worden. Nee, de mensen het nauwelijks in de gaten. Ook in de eigen en de gemeenten.’ Jan vertelt erover met veel moeten niet massaal deze kant op komen. Het gaat gemeente moeten we de aandacht vestigen op dit passie. ‘Er zijn een heleboel tegenstrijdige om kleinschalige recreatie. De rust moet blijven.’ En de gebied.’ Bij de sluis geeft Jan nog even een college belangen in dit gebied.’ Hij weet dat boeren en natuur is iets om zuinig op te zijn. ‘Die moet worden cultuurgeschiedenis. ‘Hier is met de stormvloed van natuurbeheerders regelmatig tegenover elkaar beschermd. Er zijn gebieden waar de mensen geen 1717 het hele achterland onder water gelopen. Toen staan. ‘Hier wordt samengewerkt. Tegenstrij- toegang hebben, terwijl er op andere plekken juist weer is besloten een dijk aan te leggen. Het achterland was dige belangen worden overbrugd. De krachten wandelpaden worden aangelegd.’ toen niet meer bereikbaar voor de schepen. Daarom is worden gebundeld. Er wordt een gezamenlijke Nationaal Park Lauwersmeer is niet het enige gebied er een sluis gekomen. Dit is de waterweg die Dokkum koers uitgezet’ met potentie in de regio. ‘Holwerd aan Zee is ook zo’n verbindt met de Waddenzee.’ Het is nu herfst. Er zijn prachtig gebied. Daar is ook weer sprake van tegenstrij- weinig mensen bij de sluizen te vinden. ‘In de zomer is En zo ontstaat er iets moois. ‘De belangen van dige belangen. Rijkswaterstaat is verantwoordelijk voor het hier heel druk met bootjes. Die levendigheid moeten de boeren én de natuurbeheerders worden de dijken. Samen met boeren en recreatieondernemers we het hele jaar rond krijgen. Esonstad helpt daarbij. rechtgedaan. Er worden kleinschalige recrea- kan daar ook iets moois ontstaan. Ook bij Hallum aan We moeten de mensen ook iets bieden. Er moet iets te tieve voorzieningen gerealiseerd.’ Jan loopt naar Zee. Heel veel mensen in Nederland kennen deze regio beleven zijn. Daar ligt een mooie taak voor de gemeente. de informatiepanelen bij de gedenknaald. ‘Kijk, niet. Dat moet veranderen.’ Omarm en ondersteun initiatieven!’ ChristenUnie Noardeast-Fryslan ChristenUnie Noardeast-Fryslan 46 De kracht van Samen De kracht van Samen 47 voor een betere 3. Checkit! 5 tips Overstappen op duurzame en biologische boodschappen is best een grote stap. Eerlijk is eerlijk. Om te beginnen voor je portemonnee. Maar het is ook weer even wennen aan toekomst nieuwe merken en producten. Misschien is het een idee om je voor te nemen elke keer één van de producten op je boodschappenlijstje te vervangen door een biologische variant. Op die manier ben je al heel bewust bezig. Ben je toe aan de grote stap? Dan is Klaas Ate Wijma is de jongste kandidaat van de ChristenUnie Noardeast- Checkit! Echt een aanrader. Met deze app maak je heel simpel een boodschappenlijstje Fryslân. Hij ziet dat er op het gebied van duurzaamheid volop beweging is in met duurzame en gezonde varianten van je favoriete producten. de regio. Ondernemers zijn bezig met energiebesparing. Dat zorgt voor minder thequestionmark.org kosten. ‘De terugverdientijd van die investeringen is over het algemeen kort.’ Hij is blij dat ook inwoners de hand aan de ploeg slaan. ‘Ik kan net als een heleboel andere mensen nog veel meer doen, maar vind het leuk om 5 tips voor een betere toekomst op een rijtje te zetten.’ 4. ‘Klik’ een bos bij elkaar Online kun je veel zoekmachines vinden. Denk maar aan Google, Yahoo! en Bing. Er is een duurzame variant: Ecosia. Deze zoekrobot werd naar aanleiding van de VN- ­ 1. Hoe eerlijk is jouw kleding? klimaatconferentie in Kopenhagen in december 2009 opgestart. Met elke klik Stel, je staat in een kledingwinkel en ziet iets leuks. Hoe kom je er dan achter hoe eerlijk investeer je in de aanplant van bomen. Het bedrijf investeert 80% van de winst in of duurzaam het is? Dat is heel simpel. Ga naar de website rankabrand.nl en tik het ­beplanting over de hele wereld. Zo wordt het meehelpen aan een beter klimaat wel kledingmerk in. Het merk dat je in handen hebt, wordt meteen voorzien van een label heel makkelijk. Via ecosia ‘klik’ je zomaar een heel bos bij elkaar! en daaraan wordt een duurzaam advies gekoppeld, van ‘Houd de hand nog even op de knip’ tot ‘Topmerk: kopen!’ ecosia.org En wil je weten wat de criteria zijn waarop merken worden beoordeeld als het gaat om duurzaamheid en eerlijkheid? Kijk dan op schonekleren.nl.

rankabrand.nl schonekleren.nl 5. Energieneutraal wonen Een energieneutraal huis is niet alleen goed voor het milieu, maar uiteindelijk ook voor je portemonnee. Er zijn enorm veel goede tips om je huis energieneutraal te maken, maar vaak kost dat wel een paar centen. Gelukkig zijn er volop mogelijkheden om subsidies 2. Energie opwekken? Dat kan overal! te krijgen. De website energiesubsidiewijzer.nl helpt je met het vinden van landelijke, Zonnepanelen, dat zijn toch die dingen op het dak die zonlicht omzetten in energie? provinciale en gemeentelijke subsidiepotjes en leningen. Er staan 250 regelingen Bijna goed! Ze zijn namelijk niet alleen op je dak te gebruiken. Er zijn ook draagbare op de website. Dat helpt bij het nemen van energiebesparende maatregelen binnen zonnepanelen. Die kun je bijvoorbeeld aan je fiets hangen en met de energie die je jouw mogelijkheden. daarmee opwekt, kun je je telefoon opladen. Onderweg naar school of naar je werk. Breng ook even een bezoek aan de Energie Coöperatie Dongeradeel: ecodon.nl. Lekker makkelijk. Wil je weten hoe je aan zo’n hip zonnepaneeltje komt? Kijk dan op webwinkel.anwb.nl. energiesubsidiewijzer.nl edocon.nl webwinkel.anwb.nl ADVERTENTIES ADVERTENTIES

‘ Veel kinderen weten niet beter dan dat er oorlog is’ ZOA is als een van de weinige hulporganisaties actief in levensgevaarlijk Jemen

tekst: ZOA Als een van de weinige hulpverleners in het door oorlog verscheurde Jemen, voelt ZOA’s landendirecteur Corine Verdoold een enorme verantwoordelijkheid om goed te doen. “Ik ben dankbaar voor elk lichtpuntje.”

Een tienjarig meisje staat op het dak van haar huis water te tappen als ze in haar ooghoek een lichtbol langs haar gezicht ziet suizen. Als ze haar hoofd omdraait, ziet ze nog net hoe op driehonderd meter afstand een bom inslaat. De volgende Een kind in Jemen wordt onderzocht op ondervoeding dag zal haar vader met zijn ZOA-collega’s verward het hoofd schudden. De be- zorgdheid neemt bezit van iedereen, een Wat merk je ervan dat je in een oorlog groot verantwoordelijkheidsgevoel. dag lang zal iedereen zich minder goed woont? Het is erg zinvol om hier te zijn. Ondanks kunnen concentreren. Zo gaat dat, vertelt “Je bent extreem alert. Dagelijks horen we de oorlog kunnen we tienduizenden men- Corine, steeds weer opnieuw. bommenjagers overvliegen, die regelma- sen helpen met water, voedsel en voor- tig toeslaan. Het is gevaarlijk en moeilijk lichting over cholera. Steun van donateurs Jemen wordt regelmatig de hel op aar- om toegang te krijgen tot de gebieden is dan ook goud waard; elke gift zorgt dat de genoemd. Waarom wil jij daar zijn? waar we werken en we moeten altijd mensen worden gevoed! Dat maakt me “Hoe raar het ook klinkt, ik ben van checken op welke plekken gevochten dankbaar.” Jemen gaan houden. De mensen hier zijn wordt. Als ik over straat loop of vrienden slachtoffer van een geopolitieke proxyoor- bezoek, bestaat altijd het gevaar dat het “Elke gift zorgt dat er log, maar je merkt dat ze erg weerbaar huis van de buren gebombardeerd wordt. zijn en staan te trappelen om hun land er Maar wat me nog veel meer raakt, is dat mensen worden gevoed” weer bovenop te helpen. Daarnaast zijn we soms niet bij mensen kunnen komen Jemenieten erg gastvrij en laten ze me die het echt nodig hebben, vanwege Wat is jouw gebed voor Jemen? dicht toe in hun families en leefwereld. papieren of veiligheid.” “Ik bid dagelijks voor vrede voor dit land, Het maakt me gelukkig om tussen deze voor een politieke oplossing van het con- mensen te mogen leven.” Zijn er lichtpuntjes? flict. Ook bid ik voor bewaring van mijn “Als je naar het grote verhaal kijkt niet. team en dat de kinderen van dit volk op Er zijn hier heel weinig hulporganisaties, kunnen groeien tot normale mensen. terwijl Jemen de grootste humanitaire Veel kinderen weten niet beter dan dat er crisis van dit moment doormaakt. oorlog is. Ik gun hen allemaal een De angst is dat er eind dit jaar nog eens vredevolle toekomst.” tien miljoen mensen zonder voedsel

zitten. Dat ik als een van de weinige hulp- Wilt u ZOA’s werk in Jemen steunen? Kijk op Corine Verdoold, ZOA’s landendirecteur Jemen verleners hier mag werken, geeft me een www.zoa.nl hoe u kunt helpen. ChristenUnie Noardeast-Fryslan ChristenUnie Noardeast-Fryslan 50 De kracht van Samen De kracht van Samen 51

dacht: ‘Als ik het niet meteen doe, gemaakt, want ze vinden het Tussen de Friezen dan komt het er niet meer van.’ gevaarlijk, omdat die kaden nog Dan durf je niet meer. Het ging niet in orde zijn. We kennen hier de ontdek je de ziel van de taal goed.’ Dat is niet zo gek, want hij ruige novemberstormen maar al te werd gaandeweg een expert. ‘Yn it goed. Gaan die te keer met zwakke begjin waard ik wolris útlake, mar kaden, dan komt het land achter ik sette gewoan troch. Koartlyn ha die kaden in gevaar en vrezen we ik meidien mei it Grut Frysk Diktee voor overstromingen. Ik deel die en hie mar sa’n njoggen flaterkes. zorg en heb daarom een motie Dêr wie ik tige grutsk op.’ in elkaar gezet, die het college ‘In het begin werd van burgemeester en wethouders Project Vijfhuizen opdracht geeft om de risico’s in Hij heeft jarenlang alleen in de kaart te brengen.’ gemeenteraad gezeten. ‘Ik had alles in m’n portefeuille.’ Het weer- Reddingsactie bij Marrum ik uitgelachen, maar ik hield hem er niet van om dingen Het overtollige water in de polder in beweging te zetten. ‘Dat lukt wordt door de zomerdijk naar de best als kleine fractie. Ik wil een buitendijkse gronden gevoerd. Daar stem geven aan de gewone man, graast vaak vee. ‘In 2006 kwamen die machtige instanties zoals het er 200 paarden vast te zitten op ging gewoon door’ Wetterskip Fryslân tegenover zich een kwelder bij Marrum. Overal vindt.’ Jan Jarig doelt op het project om de dieren heen was water. Dat Vijfhuizen ‘fan swiet nei sâlt’, dat was groot nieuws. Uiteindelijk zijn Hij komt uit een Fries nest, maar is niet in Fryslân een impuls moet geven aan de de paarden gered.’ Een herhaling geboren. ‘Ik woon hier nu 17 jaar. Er was een vacature landbouw en de natuurwikkeling van het drama in 2006 wil Jan op de basisschool in Blije en daar heb ik op gesolliciteerd. en ook aan de waterveiligheid. Jarig voorkomen. ‘De angst bij de Ik zei: ‘Als ik weer naar Friesland ga, wil ik wel ergens ‘Een prachtig project. Er ontstaat grondeigenaren en de pachters is een verbinding tussen het zoete dat een gat van 28 meter al te groot wonen waar ze ook echt Frysk praten. Geen Stadsfrys en binnenwater en het zoute zeewater. is als het opnieuw raar weer gaat al helemaal geen Nederlands.’ Dat is goed voor de buitendijkse worden. Dan lopen de kwelders kwelderplanten en voor de vogels sneller onder water en kan het vee et gaat over Jan Grut Frysk Diktee op het wad. Het gebied wordt niet op tijd weg.’ Jarig van der Tol. Toen Jan Jarig in Blije kwam wonen, ook nog eens toegankelijk voor Hij maakte na zijn rolde hij al snel de gemeenteraad het publiek.’ ‘Er is hier buitendijks nog een ‘terugkeer’ in Fryslân in. ‘Ik logeerde bij mijn voorganger heel stuk land voordat je bij de een hobby van de in de raad van Ferwerderadeel. Hij Maar Jan Jarig is beducht voor Waddenzee bent. Bij Holwerd is Htaal. ‘Ik sprak het al jaren, maar als wilde ermee stoppen en zei tegen de risico’s van het project. Er is dat anders. Daar ben je meteen je tussen de Friezen woont ga je mij: ‘Neem het maar over, joh.’ een afwateringsvaart gegraven bij de zee.’ Het gebied mag niet dat verfijnen. Dan ga je de emoties Dat was niet zo gek, want ik had die uitloopt in een slenk en aan brak worden. De veiligheid moet in de taal proeven en leer je de al ervaring opgedaan in Enschede, weerszijden van vaart en slenk gewaarborgd zijn. ‘Daar ben ik nog mensen ook veel beter kennen. Hilversum en Zoetermeer.’ In het liggen nu kaden, die aan de ene niet helemaal gerust op. De dijken Hier wonen is de ziel ontdekken. begin was het best spannend. kant aansluiten op de zeedijk en zijn niet sterk genoeg, omdat de Friezen zijn heel bescheiden. ‘Ondanks de wisseling van de aan de wadkant op de zogenaamde helling daarvoor eigenlijk te stijl Misschien wel eens te bescheiden. wacht bleven de kiezers de partij Lontkade. Tussen die kades ligt is. Het talud is niet goed en er ligt Ze hebben een mooie vorm van gelukkig trouw. Een paar jaar later zo’n 33 ha. die mag verkwelderen. amper een grasmat op. Gelukkig zelfspot. Een Hollander maakt werden we zelfs de winnaar van ‘Het plan is om die Lontkade over wordt er naar eenmansfractie een hoop kabaal en kouwe drukte. de verkiezingen, terwijl ik ‘m nog een lengte van 28 meter door te geluisterd. Toch ben ik blij dat Hij roept wat en vindt zichzelf steeds zat te knijpen.’ steken. In het oorspronkelijke plan we straks in Noardeast-Fryslân geweldig. Een Fries pelt het af en In de gemeenteraad ging Jan Jarig zou er zelfs een ‘gat’ van 500 meter met een grotere fractie in de zegt: ‘Overdrijf toch niet zo, man.’ meteen van start in het Frysk. ‘Ik komen. De boeren hebben bezwaar raad komen!’ ChristenUnie Noardeast-Fryslan ChristenUnie Noardeast-Fryslan 52 De kracht van Samen De kracht van Samen 53

De burgemeester onthult alles schip in beweging komt. Een onder- Een groot deel van die begroting ligt laaggeletterdheid tegengaan. nemer zei eens: ‘Als het in mijn vast. Dat gaat bijvoorbeeld over wat je altijd al wilde weten bedrijf zo zou gaan, was ik al lang afspraken met de rijksoverheid. Commissies failliet geweest.’ De gemeente moet Misschien kun je op een begroting Initiatieven kunnen overigens ook Op woensdag 21 november kiest Noardeast-Fryslân een gemeenteraad. De stembureaus zich houden aan allerlei proce- van € 30 miljoen, maar aan € 5 door inwoners van de gemeente dures en wetten en dat is maar miljoen sleutelen.’ ingediend worden. Door jou dus! zijn open van ’s morgens half 8 tot ’s avonds 9 uur. In het buitenland staan er soms lange goed ook.’ Zorgvuldigheid staat Dat kan door je initiatief voor te rijen met kiezers voor de stembureaus. Dat is in Nederland anders. Waarom zou je gaan voorop. Het controleren van het college leggen aan een partij of door in te stemmen? Dat vragen we aan een burgemeester ergens in het midden van het land. De Tweede Kamer controleert spreken tijdens een commissiever- Begroting de regering. Zo controleert de gadering. In een commissievergade- De gemeenteraad stelt elk jaar gemeenteraad ook het college van ring bekijken vertegenwoordigers de begroting vast. Dat is het huis- burgemeester en wethouders en van alle partijen welke punten er op houdboekje van de de burgemeester. Titia Cnossen de agenda van de raadsvergadering Het geheim van de gemeente. Op benadrukt dat gemeenteraads- moeten komen. die manier leden het samen moeten doen: ‘Het bepaalt de is een team. Denk niet zo star in Teleurstelling gemeen- termen van coalitie en oppositie. In de komende jaren worden er gemeenteraad teraad Wat kunnen we voor onze inwo- belangrijke besluiten genomen waar wel ners doen? Dat is de vraag waar het over de toekomst van onze nieuwe en waar om draait. Beoordeel voorstellen gemeente. Gelukkig zijn er veel itia Cnossen is burge- zijn? Wat doen we voor mensen die Burgemeester en wethouders geen op de inhoud en accepteer als de onderwerpen waar alle partijen meester van Woudenberg. in armoede leven? Kunnen we acti- De gemeenteraad benoemt de geld aan uitkomst anders is dan je misschien het over eens zijn. Maar er zijn ook Zij weet het wel: ‘Elke stem viteiten van inwoners stimuleren burgemeester en kiest de wethou- wordt zou willen. Blijven bakkeleien is niet verschillen. ‘Ik wil mensen stimu- Ttelt. Dat merk je bij het met subsidie? ders. Een college van burgemeester uitge- goed. Dat zorgt voor een verkeerde leren om met raadsleden in gesprek tellen van de stemmen. Het komt en wethouders kan meestal geven. ‘ uitstraling. Raadsleden moeten het te gaan. Ook als zij teleurgesteld vaak op 3 of 4 stemmen aan of Zetels rekenen op de steun van de meer- de inwoners makkelijk maken hun zijn over dingen. Het is belangrijk mensen met voorkeur gekozen Wanneer je gaat stemmen heb derheid van de gemeenteraad. vertrouwen aan hen te geven.’ dat wij doorvragen: ‘Waar komt die worden.’ En er is nog iets. ‘De jij met jouw stem invloed op de De partijen die samen het college De burgemeester en de wethouders teleurstelling vandaan?’ Misschien gemeenteraadsleden ken je vaak samenstelling van de gemeen- willen vormen, maken met kunnen door de gemeenteraad op moeten wij onze dienstverlening persoonlijk. Hoe direct wil je het teraad. De gemeenteraad van elkaar afspraken over de vingers worden getikt als de of communicatie verbeteren. Soms hebben?’ Mensen die je vertrouwt, Noardeast-Fryslân heeft straks het programma voor raadsleden vinden dat zij hun werk kunnen we niets veranderen. Als je kun je zomaar een plek geven in 29 zetels. Afhankelijk van hoeveel de komende jaren. niet goed hebben gedaan. bijvoorbeeld geen urgentieverkla- het gemeentebestuur. mensen op een partij stemmen, Dat noemen we het ring voor een woning krijgt, is dat wordt het aantal zetels over de coalitieakkoord. De Een initiatief een teleurstelling. Wij moeten dan Waarover gaan die besluiten? partijen verdeeld. Een partij die hele raadsperiode Het nemen van een besluit is het ons best doen zo’n beslissing goed De gemeenteraad kun je verge- veel stemmen krijgt, bezet in de van 4 jaar krijgt laatste stukje van een lang traject. uit te leggen.’ lijken met de Tweede Kamer. De gemeenteraad dus ook veel zetels. de uitvoering van Het begint vaak met een initia- leden van de gemeenteraad nemen Dat levert die partij veel invloed op. dit programma de tief. Dat komt meestal van de De signalen die inwoners afgeven besluiten die belangrijk zijn voor de nodige aandacht wethouders, die hard aan het aan kandidaat-raadsleden nemen inwoners van Noardeast-Fryslân. ‘Ik vind het een heel mooi moment van de raad om te werk zijn om het coalitieak- zij in hun afwegingen als raadslid De Tweede Kamer maakt wetten en als raadsleden de eed of belofte zien of het college koord uit te voeren. Raadsleden vaak mee. Het werk van de gemeen- de gemeenteraad doet ook zoiets. afleggen,’ vertelt de burgemeester. dat ook echt doet. kunnen invloed uitoefenen op teraad doet ertoe. De besluiten Dat noemen we geen wetten maar ‘Dan zweren de nieuwe raadsleden ‘Het resultaat zo’n initiatief door aanpas- die de raadsleden nemen hebben verordeningen. Die gaan bijvoor- trouw aan de Grondwet en dat een valt de inwo- singen voor te stellen. Zo’n invloed op ons dagelijks leven. beeld over wat er wel en niet mag raadslid niet zomaar wat doet. Hij ners soms aanpassing noemen we een ‘Ik zou daarover wel met iedere op straat, over betaald parkeren en is een onderdeel van de rechtstaat. tegen. Dat amendement. Zij kunnen ook inwoner in gesprek willen gaan,’ over belastingen. En ook over de Je moet er op kunnen vertrouwen snap ik wel. Er een ander voorstel indienen. benadrukt de burgemeester. ‘Dat bouw van een nieuwe sporthal of dat hij niet vooringenomen is. Daar gaat vaak een Dat noemen we een motie. lukt helaas niet. Ga om te beginnen nieuwe scholen. Welke huizen gaan spreken we elkaar als dat nodig is jaar overheen Bijvoorbeeld een motie om werk daarom allemaal stemmen en laat we bouwen en hoe duur mogen die ook op aan.’ voordat het te maken van programma’s die weten voor welke koers je kiest.’ ChristenUnie Noardeast-Fryslan ChristenUnie Noardeast-Fryslan 54 De kracht van Samen De kracht van Samen 55

‘Dit gaat niet alleen over boeren.’ Carola Schouten stapt Een kilo door het weiland. ‘Dit gaat over ons allemaal’. Ze kijkt naar de aardappels die even verderop in de vette klei staan. ‘Een boer krijgt voor een kilo aardappels soms maar 6 cent, aardappels terwijl ze voor pakweg 1,50 euro in de supermarkt liggen.’ voor arola Schouten en Jan Andringa uit Holwerd spreken elkaar in de omgeving waar Carola opgroeide, ergens in het Land van Heusden en Altena. De twee hebben iets met de boerderij. Ze voelen zich hier thuis, in het open veld, tussen Cde aardappels en de koeien. Carola is een boeren- dochter. Toen ze 9 jaar oud was, overleed haar vader bij een ongeluk op het erf. Haar moeder hield samen met haar dochters het melkveebedrijf overeind. Jan was 6 cent 26 jaar boer. Hij verbouwde op de Friese bodem vooral pootaardappelen, maar ook suikerbieten en granen.

Er is nog een overeenkomst. De twee hebben iets met politiek. Carola werd in 2017 met gejuich onthaald als de nieuwe minister van Landbouw en ook van Natuurbeheer en Visserij. Dat had veel te maken met haar afkomst, die ze niet verloochent. ‘Schouten heeft gevoel bij wat de boerderij inhoudt. Het is een manier van leven. Dat hoef je haar echt niet uit te leggen, ’ zei een boer nadat hij de kersverse minister had rond­ geleid in zijn stallen.

Nadat Jan stopte met boeren is hij gewasschadere- gelaar geworden. ‘Ik kom bij heel veel boeren op het erf. Wat ik daar hoor moet op de politieke agenda komen.’ Daarom stelde Jan zich kandidaat voor de gemeenteraadsverkiezingen. ‘Er moeten ook nuchtere plattelanders met gevoel voor de sector in de lokale politiek zitten.’

‘De boer kan niet zonder Kringlooplandbouw Carola wijst naar het veldje met aardappels. ‘Kijk, de natuur en de natuur als consument besteden we nog maar 11% van ons inkomen aan voedsel.’ Daar weet Jan alles niet zonder de boer’ van. De supermarkten halen klanten binnen met ChristenUnie Noardeast-Fryslan ChristenUnie Noardeast-Fryslan 56 De kracht van Samen De kracht van Samen 57

­concurrerende prijzen. Er schiet voor de boer maar Groen en rood en tomaten afkeurden, omdat er een ‘schoonheids- een habbekrats over. ’Is er nog wel toekomst voor onze Er danst een fotograaf om het duo heen. ‘Even een foto foutje’ aan zat. Toen zei iedereen verontwaardigd: ‘Dat boeren?’ Het antwoord van Carola laat aan duidelijk- maken’. Dat valt niet mee, want er staat een stevige maakt toch niet uit. Als de smaak maar goed is.’ Die heid niets te wensen over. ‘Als we zo doorgaan niet’. bries op de uitgestrekte weilanden. De haren van reactie van de consumenten had impact. Daar keken Carola waaien steeds in haar gezicht. Daar heeft Jan de supermarkten toch van op. Daarom zeg ik: ‘Dit raakt Het gesprek valt even stil. De twee lopen steeds verder geen last van. Terwijl de fotograaf een plaatje probeert ons allemaal. Het gaat over ons dagelijks voedsel. Hier weg van de bebouwde kom. Jan beleeft het gesprek te schieten, praten de twee onverstoorbaar verder. spelen we allemaal een rol in’. als iets bijzonders. Hij heeft er naar uitgekeken. Diep ‘Terug naar de landbouw’, oppert Jan. ‘De landbouw- van binnen is de Fries nog steeds boer. De zorgen van visie is door landbouw- en natuurorganisaties posi- Het tweetal nadert de eerste huizen van het dorp. Daar de sector raken hem. Hoe moet het nu verder? ‘Het tief ontvangen. Hier en daar klinkt ook een kritische gaan ze weer uit elkaar. Jan heeft in de gaten dat de probleem is dat er steeds meer voedsel geproduceerd noot. Laat de minister niet te veel aan de sector zelf minister de lat hoog legt. In de eerste plaats voor zich- moet worden voor steeds minder geld en met steeds over? Moet ze niet de regie nemen? Jan wil weten hoe zelf. En dan is ze ook nog vicepremier. ‘Hoe houdt u dat strengere regels’. Carola heeft er een dikke streep dat zit. ‘Ik zeg niet: ‘Veel succes ermee.’ Ik neem mijn vol?’ ‘Als je dingen doet waar je blij van wordt, krijg je onder gezet tijdens de presentatie van haar nieuwe verantwoordelijkheid en ga de regie pakken. Het gaat daar ook wel weer energie van.’ Er is nog iets. ‘En soms landbouwvisie. ‘We putten de aarde uit en gooien ook erom dat steeds meer boeren kringlooplandbouw gaan op tijd gaan slapen. Dat probeer ik ook wel.’ nog eens een heleboel voedsel weg. De huidige voed- toepassen. Ik weet dat er in Friesland al veel boeren selproductie is onhoudbaar.’ Daarom stuurt ze aan op zijn die zo werken, maar we zijn er nog niet.’ Ze is Spin in het web vernieuwing: ‘Nederland moet over pakweg 10 jaar ook realist. ‘Wij kunnen natuurlijk wel een heleboel ‘Ik geloof dat boeren er baat bij hebben als we land- koploper zijn in kringlooplandbouw.’ De basis daarvan willen, maar de boer moet er ook een boterham mee bouw en natuur in samenhang benaderen’, concludeert is de bodem. ‘Wat we aan de bodem onttrekken, kunnen verdienen.’ Carola. ‘De kennis en wijsheid van boeren moeten we moeten we ook weer aan de bodem teruggeven. Ik gebruiken om de natuur te beschermen. We genieten noem dat ‘boeren met boerenverstand.’ Dat hadden Dat herkent Jan. ‘Ik heb ergens gelezen over een boer met z’n allen van onze natuur. Het is verdraaid nog aan onze voorouders al in de gaten.’ Terug naar vroeger komen. Het is soms net alsof je van de boer bent óf die best groen wil werken, maar niet rood wil staan.’ toe onze verantwoordelijkheid om de soms kwetsbare staat gelijk aan innovatie. ‘Dat is iets waar Nederland van de natuur, terwijl ik denk dat die twee elkaar heel Carola knikt. ‘Dat bedoel ik. Het gaat over het voedsel natuur door te geven aan onze kinderen.’ goed in is. Dan kunnen we onze sterke positie in de hard nodig hebben. De boer kan niet zonder de natuur van ons allemaal. Over de kwaliteit ervan en over de wereld behouden.’ en de natuur niet zonder de boer. Ik heb ze bij elkaar prijs. Dat raakt ons allemaal.’ Het veldje met aardap- Jan is gecharmeerd van dat idee, maar ziet dat het gebracht. Dat vond ik een feest! Er was soms sprake pels is inmiddels uit het zicht verdwenen, maar Jan nog niet overal lukt. ‘De boeren en natuurorganisaties Uit de loopgraaf van een stevig debat, maar we gingen altijd goed komt er toch nog even op terug. ‘Die boer is een heel hebben soms heel uiteenlopende belangen. Het water- Jan ziet dat veel mensen Carola waarderen. Ze vinden uit elkaar.’ seizoen aan het werk voor die kilo aardappels waarvoor peil in het Lauwersmeer gaat met 40 cm omhoog. haar betrokken en betrouwbaar. De kijkers van hij van de supermarkt maar 6 cent krijgt. Dat kan toch Boeren zijn als de dood voor vernatting en verzilting. EenVandaag hebben haar verkozen tot meest gewaar- Dat maakt verschil niet?’ Dat houdt ook Carola bezig. ‘Boeren moeten meer Natuurorganisaties lopen geen risico. Dat komt va deerde minister van Nederland. Carola is niet iemand Het typeert de manier van werken van Carola. Dat macht krijgen in de onderhandelingen met de tussen- bij de boeren. Enorm frustrerend. Boeren houden van die alleen maar op de winkel past. ‘Er speelt veel in valt de mensen in haar omgeving op. ‘Ze staat voor handel en de supermarkten. Zij moeten met elkaar de natuur, maar je mag ze niet overvragen.’ Carola deze sector. Toen ik begon nam ik mij voor om met een de sector en straalt warmte uit,’ weet Marc Calon van een blok kunnen vormen. Als boeren tegen oneerlijke herkent het spanningsveld. ‘Daar kan jij een rol in heleboel boeren, tuinders en vissers te gaan praten. LTO. De minister zoekt de verbinding. En die manier handelspraktijken aanlopen, moeten ze dat ergens spelen. Als lokale politicus sta je dicht bij de mensen. En ik heb met chef-koks aan tafel gezeten, met de van werken ziet ze ook graag bij anderen. ‘In de politiek kunnen melden. Er moet een meldpunt komen waar Hoe kun je de boer en de natuur helpen?’ Het valt kleinste vissers en alles daartussenin. Iedereen zei: ‘Zet word je afgerekend op resultaat. Dat snap ik wel, maar geschillen beslecht kunnen worden. Daar ga ik werk Carola op dat de ChristenUnie vertegenwoordigd is op een stip op de horizon.’ Boeren moeten investeringen eigenlijk is het vreemd. Het is ook heel belangrijk op van maken.’ alle bestuurlijke niveaus en daardoor kan verbinden doen voor minstens 10 jaar. Dat vraagt om duidelijk- welke manier je iets bereikt.’ Ze kijkt veelbetekenend en ook resultaat kan bereiken. ‘Onderschat de water- heid voor de lange termijn.’ Die stip op de horizon is naar Jan. ‘Ik hoop dat mensen ons als politici van de Supermarkten schappen niet. Die zijn heel belangrijk voor landbouw er gekomen met de nieuwe landbouwvisie die Carola ChristenUnie daaraan herkennen. Dat we luisteren Carola wil openheid over de prijzen die aan de boer en natuur. Daar hebben wij ook overal mensen zitten. presenteerde: ‘Landbouw, natuur en voedsel: waardevol naar iedereen. Ik moet moeilijke beslissingen nemen. betaald worden. ‘Ik wil in de krant niet alleen lijstjes Gemeenteraadsleden zijn misschien wel de spin in en verbonden. Nederland als koploper in kringloop­ Dat veroorzaakt soms boosheid of teleurstelling, zien met goedkope supermarkten, maar ook lijstjes het web. Je bent in de positie om mensen bij elkaar landbouw.’ Een dag na de presentatie kopte Trouw: ‘Het want het is onmogelijk om het iedereen naar de zin met de prijs die de supermarkten aan de boer betalen. te brengen en te verbinden, om in goed overleg echt roer gaat om in de landbouw.’ te maken. Ik vind het belangrijk dat mensen ervaren Dan kan je bij de wekelijkse boodschappen zelf bepalen dingen voor elkaar te krijgen. Het begint altijd met dat ze serieus genomen zijn en dat je zorgvuldig bent. wat je een eerlijke prijs voor de boer vindt.’ Ze blijft praten. Dat je gaat luisteren naar elkaar. Dat je hoort De minister haast zich om te zeggen dat ze die visie Dat maakt voor mij verschil.’ Dat betekent niet dat de er op hameren dat de toekomst van de landbouw een wat de ander zegt en wat hij doet en waarom hij niet alleen bedacht heeft. ‘Ik heb mensen uitgenodigd minister treuzelt. Ze is volgens Calon ‘rechtdoorzee’ zaak is van ons allemaal en onderstreept dat met een dat belangrijk vindt. Dat kan eraan bijdragen dat je om mee te denken die niet zomaar bij elkaar aan tafel en ‘niet bang’ en ‘als mensen er een rommeltje van voorbeeld: ‘In de zomermaanden protesteerden consu- meer begrip krijgt voor iemands positie. En zo kom je schuiven. Daarvoor moesten ze soms uit hun loopgraaf maken is ze keihard.’ menten tegen supermarkten die komkommers verder!’ ChristenUnie Noardeast-Fryslan De kracht van De kracht van Samen 59 Colofon

samen Woordzoeker Redactie Los de woordzoeker op en plaats Schipper & Oosterwijk - Partners in Lijst 3 de letters in de juiste volgorde in communicatie de oplossingsbalk onder de puzzel. Daarmee maak je kans op ‘Koken Foto’s met passie’ van Han Wilmink. De oplossing kun je per mail sturen aan ChristenUnie Zwolle, Corrinne Bax, [email protected]. Fotografie Henk Gaasbeek Ommen, Gemeente Woudenberg en Let op! Schipper & Oosterwijk De sluitingsdatum is zaterdag 1 december a.s. De winnaar wordt op Concept www.noardeast-fryslan.christenunie.nl Schipper & Oosterwijk - Partners in bekendgemaakt. Veel puzzelplezier! communicatie

R W U O B D N A L P O O L G N I R K Vormgeving en beeldbewerking U S U S R U C S P A H C S R E D U O idd.nu U D O R P S A M B A S S A D E U R S T V R I J W I L L I G E R S W E R K Advertenties Schipper & Oosterwijk - Partners in L S J I W R E D N O S P E O R E B G communicatie U L A A R T U E N E I G R E N E O E [email protected] C S T A G E P L E K K E N T R O P S S M D G L R E T S E E M E G R U B G Contact D A E S A E I N U N E T S I R H C T ChristenUnie Noardeast-Fryslân N N O A R D E A S T F R Y S L A N E www.noardeast-fryslan.christenunie.nl A T H E R I N D E L I N G A N J U M L E O E M E A O A E E Z N E D D A W E L L D U H L K Z R E D U O H T E W T Z W E L J S K S L E P P A D R A A T O E O L I Y U J E U G D Z O R G M A R R M O R R M N E M E N R E D N O L G D R K V F R A A B W U O R T E B P R A A N E T B M A N E R E D U O D

AARDAPPELS FRYSLAN OUDERSCHAPSCURSUS ANJUM HERINDELING PLATTELANDSCULTUUR ARMOEDE HOLWERD SPORT BEROEPSONDERWIJS JEUGDZORG STAGEPLEKKEN BETROUWBAAR KOLLUM VRIJHEID BURGEMEESTER KRINGLOOPLANDBOUW VRIJWILLIGERSWERK CHRISTENUNIE MANTELZORG WADDENZEE Lid worden Noardeast-Fryslân DOKKUM MIENSKIP WETHOUDER DONGERADEEL NOARDEASTFRYSLAN ZONDAG Help de ChristenUnie DORPSAMBASSADEURS ONDERNEMEN om verschil te maken: ENERGIENEUTRAAL OUDERENAMBTENAAR noardeast-fryslan. Oplossing: christenunie.nl/lidworden Wij zijn Present.

Jij ook? Studio 24-7 Foto:

Als problemen zich opstapelen... kun jij van betekenis zijn

stichting www.stichtingpresent.nl

Stichting Present advertentie oktober 210x297mm v3.indd 1 18-10-18 09:10 AAN DE BEWONERS VAN DIT ADRES