Biuletyn Ogrodów Botanicznych, 12: 129–135, 2003

KOLEKCJA ROÂLIN MI¢SO˚ERNYCH WE WROC¸AWSKIM OGRODZIE BOTANICZNYM I SPOSÓB JEJ PREZENTACJI

Collection of carnivorous plants in the Botanical Garden of the Wroc∏aw University and its exposition

Krzysztof SZCZERBI¡SKI

Ogród Botaniczny Uniwersytetu Wroc∏awskiego, ul. Sienkiewicza 23, 50-335 Wroc∏aw

WST¢P znaczàcà rol´ wekologicznej edukacji spo∏e- czeƒstwa. RoÊliny z tej kolekcji zwracajà RoÊliny mi´so˝erne stanowià bardzo zró˝ni- uwag´ i budzà ˝ywe reakcje zwiedzajàcych. cowanà grup´ ponad 500 gatunków roÊlin, wy- Dla grup szkolnych sà pomocà wnauczaniu st´pujàcych prawie na ca∏ej kuli ziemskiej, biologii. Wykorzystywane sà te˝ w trakcie za- z wyjàtkiem najch∏odniejszych jej obszarów. j´ç studenckich. Niektóre z nich, ze wzgl´du Lista znanych gatunków z pewnoÊcià nie jest na swà atrakcyjnoÊç i ∏atwoÊç utrzymania kompletna. W ostatnich latach poszerzono jà wkolekcji, godne sà szerszego rozpropago- o nowe gatunki, pochodzàce g∏ównie ze s∏abiej wania. spenetrowanych rejonów Australii i mo˝na si´ spodziewaç opisów kolejnych gatunków (Low- ROÂLINY MI¢SO˚ERNE IN VITRO rie 1998). Zaskakujàca morfologia, anatomia i fizjolo- W latach 80. wcyklu doÊwiadczeƒ zoptyma- gia czynià z roÊlin mi´so˝ernych wdzi´czny te- lizowano tkankowe metody rozmna˝ania i dal- mat prac badawczych. Tym cenniejszych, ˝e szà kultur´ roÊlin z rodziny Droseraceae, sku- spora ich cz´Êç to endemity lub gatunki piajàc si´ na gatunkach: Dionaea muscipula o znacznej dyspersji, lecz o nielicznych popu- Ellis, Drosera aliciae Raym.-Hamet, D. binata lacjach. Szereg z nich zagro˝onych jest wygi- Labill., D. brevifolia Pursh, D. burkeana ni´ciem ze wzgl´du na zmiany w Êrodowisku Planch., D. burmannii Vahl, D. capensis L., naturalnym. Na czerwonà list´ Mi´dzynarodo- D. capillaris Poir., D. communis A. St.-Hil., wej Unii Ochrony Przyrody (IUCN Red List D. dielsiana Exell et Laundon, D. filiformis 1997) trafi∏o 13 gat. rosiczek (Drosera), 19 Raf., D. gigantea Lindl., D. hamiltonii C.R.P. gat. dzbaneczników (Nepenthes), 12 gat. t∏u- Andrews, D. intermedia Hayne, D. longifolia stoszy (Pinguicula), 13 gat. p∏ywaczy (Utricu- L., D. montana A. St.-Hil., D. natalensis Diels, laria). Rozpoznanie zasobów danego gatunku, D. pygmaea DC., D. ramentacea Burch. ex ekologii, metod rozmna˝ania i dalszej uprawy Harv. et Sond., D. rotundifolia L., D. spathula- tworzy podstawy skutecznej ochrony. Wro- ta Labill., D. venusta Debbert. c∏awski Ogród Botaniczny wpisa∏ si´ w ten W 1984 i 1985 r. wysiewano sterylne nasio- kierunek dzia∏aƒ, tworzàc swoisty bank genów na rosiczek na po˝ywki storczykowe oraz MS dla 29 gatunków, w wi´kszoÊci rosiczek. Ro- i RM. Kie∏kowanie i dalszy wzrost siewek za- dzimym gatunkiem, rzadkim i ginàcym rów- chodzi∏y wtemperaturze 22–24°C i by∏y naj- nie˝ wstrefach subtropikalnych, jestAldro- lepsze na po˝ywce RM. Siewki tworzy∏y przy- vanda vesiculosa L., obj´ta wieloletnimi bada- byszowe rozetki liÊciowe z uÊpionych pàczków niami. Badania te sà modelowym przyk∏adem wliczbie od jednej do kilkunastu. Odcinano je dzia∏aƒ ochronnych uwieƒczonych odtworze- i ukorzeniano na Êwie˝ej po˝ywce, uzyskujàc niem szeregu populacji. materia∏ do dalszego mno˝enia. Tà metodà Wroc∏awska kolekcja roÊlin mi´so˝ernych wcyklu rocznym z jednej rozetki po 4 pasa˝ach liczy w chwili obecnej 98 taksonów i choç mo˝na uzyskaç kilkaset roÊlin (Kuku∏czanka, tylko w cz´Êci jest eksponowana, odgrywa Czàstka, 1987).

129 Krzysztof Szczerbiƒski

Dionaea muscipula Ellis ujawni∏a du˝y po- mi, t∏ustoszami i p∏ywaczami oraz jeden eg- tencja∏ regeneracyjny na po˝ywce RM z dodat- zemplarz Heliamphora heterodoxa Steyerm. kiem NAA i kinetyny (0,2 i 1,0 ppm). Izolowa- ustawione sà w akwariach z centymetrowà ne liÊcie umieszczone na po˝ywce tworzy∏y warstwà wody. wzd∏u˝ nerwu blaszki i ogonka ok. 20 dodatko- Drosera pygmaea DC. z grupy australij- wych roÊlin w ciàgu 4–6 miesi´cy. Z ka˝dej skich rosiczek miniaturowych pochodzi z nich pobierano po 20 liÊci do dalszego mno- z wczeÊniejszej uprawy in vitro i zachowuje ju- ˝enia. Wykazano, ˝e z jednego liÊcia wciàgu wenilnà form´ z niedorozwojem blaszek liÊcio- roku mo˝na uzyskaç 4000 ukorzenionych roÊlin wych. Nie tworzy te˝ gemm (organów wegeta- (Kuku∏czanka i inni 1989). Kultury prowadzo- tywnego rozmna˝ania typowych dla tej grupy no wtemperaturze 22–26°C przy oÊwietleniu rosiczek), a egzemplarze kwitnàce nie zawiàzu- o nat´˝eniu 1500–3500 lx. jà nasion. Przedstawicielem australijskiej grupy Obecnie do uprawy roÊlin mi´so˝ernych in rosiczek bulwiastych w tej kolekcji jest Drose- vitro stosuje si´ g∏ównie zmodyfikowanà po- ra gigantea Lindl., osiàgajàca tu wysokoÊç za- ˝ywk´ MS, wypróbowanà w badaniach nad ledwie 5–7 cm (w naturze do 1 m) i Drosera rozmna˝aniem Drosera intermedia Hayne, peltata Thunb. Na stanowiskach naturalnych o rozcieƒczeniu makroelementów 1/2 (Kromer obie grupy cechuje wyraêna sezonowoÊç wege- i in. 2000). tacji, uwarunkowana ró˝nà dost´pnoÊcià wody Metodà kultur tkankowych rozmna˝ane sà wcyklu rocznym. Bardzo dobrze utrzymujà si´ te˝: Aldrovanda vesiculosa L., Byblis liniflora rzadkie wkolekcjach roÊlin mi´so˝ernych ro- Salisb., Darlingtonia californica Torr., Droso- siczki z grupy petiolaris: Drosera neocaledo- phyllum lusitanicum Link, Nepenthes raffle- nica Raym.-Hamet i Drosera paradoxa ‘White siana Jack, Sarracenia alata (A. Wood) Flower’ o d∏ugich ogonkach liÊciowych. Na ro- A. Wood i Sarracenia minor Walter (tabela 1). siczkach z wymienionych wy˝ej grup skupia O ile przeniesienie rosiczek ze sterylnych si´ L. Lowrie, stosujàc takà typologi´ w opisie kultur do uprawy w pod∏o˝u torfowym nie na- gatunków australijskich (1998). str´cza problemów, to w przypadku Byblis lini- Wymienione wczeÊniej gatunki sà bardzo flora uda∏o si´ to wminionych latach zaledwie Êwiat∏o˝àdne i majà mniejsze wymagania co do dwukrotnie. Podobnie Darlingtonia californi- wilgotnoÊci powietrza, natomiast Drosera ade- ca okaza∏a si´ byç gatunkiem trudno adaptujà- lae F. Muell., D. prolifera C.T. White i D. schi- cym si´ do nowych warunków uprawy. zandra Diels wymagajà rozproszonego Êwiat∏a Aldrovanda vesiculosa by∏a obiektem po- i ocienienia, a maksymalnà wilgotnoÊç atmos- g∏´bionych studiów autekologicznych, a po fery wokó∏ roÊlin zapewnia szczelne przykrycie skutecznym namno˝eniu mo˝liwe by∏o wpro- powierzchni akwarium taflà szklanà. Rosiczki wadzenie gatunku w latach 90. do wytypowa- te rozwijajà du˝e, bardzo efektowne liÊcie nych naturalnych zbiorników wodnych. z wyraênymi gruczo∏kami. LiÊcie D. adelae W 2000 r. na oÊmiu stanowiskach stwierdzono osiàgajà d∏ugoÊç 10 cm. znaczny przyrost liczby osobników w reintro- Mi´dzy rosiczkami rosnà epifityczne, po∏u- dukowanych populacjach (Kamiƒski 2002). dniowoamerykaƒskie p∏ywacze Utricularia Mo˝na tu mówiç o odsuni´ciu groêby wygini´- longifolia Gardn. var. forgetiana (Sander) Hort cia zagro˝onego wkraju gatunku. ex Nichols i drobnolistne higrofity: Utricularia capensis Spreng., U. dichotoma Labill., U. livi- ROÂLINY MI¢SO˚ERNE da E. Mey., U. sandersonii Oliv., które ch´tnie W SZKLARNIACH KOLEKCYJNYCH kwitnà, ale sà bardziej Êwiat∏o˝àdne. W warunkach szklarni ciep∏ej przez ca∏y rok Wspó∏praca z Ogrodem Botanicznym wLi- trzymane sà te˝ t∏ustosze: Pinguicula agnata bercu, b´dàcym centrum badaƒ nad roÊlinami Casper, P. ‘Aphrodite’, P. moctezumae Zamiu- mi´so˝ernymi wRepublice Czeskiej, stanowi- do Ruiz et R.Z. Ortega, P. primuliflora Wood ∏a inspiracj´ do rozbudowy kolekcji. Jej cz´Êç et Godfrey, P. ‘Sethos’, P. ‘Weser’, które sà tu pozostaje wszklarniach kolekcyjnych o wyso- rozmna˝ane z sadzonek liÊciowych. Pinguicula kiej wilgotnoÊci powietrza, gdzie temperatura ‘Aphrodite’ powsta∏a ze skrzy˝owania gatun- latem dochodzi do 30°C. Doniczki z rosiczka- ków P. agnata i odkrytego w1994 r. P. mocte-

130 Kolekcja roÊlin mi´so˝ernych

Tabela 1. Wykaz roÊlin mi´so˝ernych w kolekcji Ogrodu Botanicznego Uniwersytetu Wroc∏awskiego. Table 1. List of carnivorous plants in the collection of the Botanical Garden of the Wroclaw University.

Lp. Lokalizacja Takson Kultury Szklarnie Ekspozycja Dzia∏ tkaninowe kolekcyjne szklarniowa systematyki 12 3456 1. Aldrovanda vesiculosa L. x x 2. Byblis filifolia Planch. x 3. Byblis liniflora Salisb. x 4. Cephalotus follicularis Labill. x 5. Darlingtonia californica Torrey x 6. Dionaea muscipula Ellis x x x x 7. Dionaea muscipula ‘Akai Ryu’ x 8. Drosera adelae F. Muell. x 9. Drosera admirabilis Debbert x 10. Drosera aliciae R. Hamet x x x 11. Drosera anglica Huds. x 12. Drosera binata Labill. x x x x 13. Drosera binata ‘Multifida’ x x 14. Drosera brevifolia Pursh x 15. Drosera burkeana Planch. x 16. Drosera burmannii Vahl. x 17. Drosera capensis L. x x x x 18. Drosera capensis ‘Alba’ x x 19. Drosera capensis ‘Giant’ x x 20. Drosera capillaris Poir. x x 21. Drosera collinsiae N.E. Br. x 22. Drosera communis A. St.-Hil. x x 23. Drosera cuneifolia L. ex Jackson x 24. Drosera dielsiana Exell. et Laundon x x 25. Drosera filiformis Raf. x 26. Drosera gigantea Lindl. x x 27. Drosera hamiltonii C.R.P. Andrews x 28. Drosera hillaris Cham. et Schltdl. x x x x 29. Drosera intermedia Hayne x x 30. Drosera kaieteurensis Brumm.-Ding. x x 31. Drosera lovellae F.M. Bailey x x 32. Drosera madagascariensis DC. x 33. Drosera montana A. St.-Hil. x x 34. Drosera natalensis Diels x x 35. Drosera paradoxa ‘White Flower’ x 36. Drosera peltata Lehm. x 37. Drosera petiolaris R. Br. ex DC. x 38. Drosera prolifera C.T. White x 39. Drosera pulchella Lehm. x 40. Drosera pygmaea DC. x x 41. Drosera ramentacea Burch. ex Harv. et Sond. x 42. Drosera roraima (Klotzsch ex Diels) Maguire et Laundon x 43. Drosera rotundifolia L. x x 44. Drosera schizandra Diels x 45. Drosera spathulata Labill. x x x 46. Drosera venusta Debbert x x 47. Drosophyllum lusitanicum Link x

131 Krzysztof Szczerbiƒski

12 3456 48. Heliamphora heterodoxa Steyerm. x 49. Nepenthes × coccinea Mast. x 50. Nepenthes × mixta Veitch x 51. Nepenthes rafflesiana Jacks. x x 52. Nepenthes veitchii Hook. x 53. Nepenthes ventricosa Blanco × N. hirsuta?x 54. Pinguicula agnata Casper x x 55. Pinguicula ‘Aphrodite’ x x 56. Pinguicula cyclosecta Casper x 57. Pinguicula ehlersiae Speta et Fuchs x 58. Pinguicula esseriana B. Kirchner x 59. Pinguicula grandiflora Lam. x 60. Pinguicula grandiflora f. pallida (Gaud.) Casper x 61. Pinguicula gypsicola T.S. Brandegee x 62. Pinguicula jaumavensis Debbert x 63. Pinguicula ‘Kewensis’ x 64. Pinguicula laueana Speta et Fuchs x 65. Pinguicula macrophylla Humb., Bonpl. et Kunth x 66. Pinguicula moctezumae Zamiudo Ruiz et R.Z. Ortega x 67. Pinguicula moranensis Humb. x 68. Pinguicula moranensis ‘Alba’ x 69. Pinguicula oblongiloba A. DC. x 70. Pinguicula primuliflora Wood et Gofrey x 71. Pinguicula rectifolia Speta et Fuchs x 72. Pinguicula ‘Weser’ x x 73. Pinguicula zecheri Speta et Fuchs x 74. Pinguicula zecheri Speta et Fuchs × P. moranensis Humb. x 75. Sarracenia alata (Alph. Wood) Alph. Wood x 76. Sarracenia cv. x 77. Sarracenia flava L. x 78. Sarracenia leucophylla Raf. x x 79. Sarracenia minor Walt. x x 80. Sarracenia psittacina Michx. x 81. Sarracenia purpurea L. x 82. Sarracenia purpurea L. subsp. venosa (Raf.) Wherry x 83. Sarracenia × catesbaei Elliot × S. psittacina Michx. x 84. Sarracenia × wrigleyana hort. x 85. Utricularia capensis Spreng. x x 86. Utricularia dichotoma Labill. x 87. Utricularia gibba L. x 88. Utricularia humboldtii Schomb. x 89. Utricularia livida E. Mey. x x 90. Utricularia longifolia var. forgetiana (Sander) hort. ex Nichols. x 91. Utricularia monanthos (Hook. f.) x 92. Utricularia paulineae Lowrie x 93. Utricularia pentadactyla P. Taylor x 94. Utricularia reticulata Sm. x x 95. Utricularia sandersonii Oliv. x x 96. Utricularia scandens Benj. x x 97. Utricularia subulata L. x 98. Utricularia tridentata Sylven x

132 Kolekcja roÊlin mi´so˝ernych

Fot. 1. Byblis liniflora Salisb. Fot. 4. Dionaea muscipula Ellis – fragment witryny Fig. 1. Byblis liniflora Salisb. wzbli˝eniu Fig. 4. Dionaea muscipula Ellis – focus at the part of glasscase.

Fot. 2. Australijska rosiczka Drosera schizandra Diels Fot. 5. Drosera capensis ‘Rubra’ wwitrynie Fig. 2. Australian sundew Drosera schizandra Diels. Fig. 5. Drosera capensis ‘Rubra’ in the glasscase.

Fot. 3. Meksykaƒskie t∏ustosze (Pinguicula) Fot. 6. Drosera spathulata Labill. na ˝ywym Spha- Fig. 3. Mexican butterworts (Pinguicula). gnum sp. – dzia∏ systematyki roÊlin Fig. 6. Drosera spathulata Labill. on the live Spha- gnum sp. – the Section of Plant System.

133 Krzysztof Szczerbiƒski zumae. Oba pochodzà ze Êrodkowego Meksyku ków posiadamy: S. alata (A. Wood) A. Wood, i sà okreÊlane mianem stenoendemitów – ga- S. flava L., S. leucophylla Raf., S. minor Wal- tunków o wyst´powaniu ograniczonym do bar- ter, S. psittacina Michx., S. purpurea L. dzo ma∏ego obszaru (Studniãka 1997). Ekspozycj´ uzupe∏niajà subtropikalne p∏y- wacze i rosiczki, które znajdziemy te˝ w szklar- EKSPOZYCJA SZKLARNIOWA niach nieudost´pnionych zwiedzajàcym: D. ali- ciae, D. burkeana, D. capillaris, D. communis, Edukacyjnà i popularyzacyjnà rol´ dobrze D. dielsiana, D. spathulata. NowoÊcià w witry- spe∏nia witryna w ch∏odniejszej cz´Êci szklarni nie sà dwie roÊliny z australijskiego rodzaju wystawowej z wytypowanymi gatunkami roÊlin Byblis: B. filifolia Planch. i B. liniflora Salisb. mi´so˝ernych o mniejszych wymaganiach Oba gatunki sà jednoroczne, kwitnà i zawiàzu- uprawowych. Rosnà one w kuwetach fotogra- jà nasiona. Pochodzà z czeskiej prywatnej ko- ficznych o perforowanym dnie, wype∏nionych lekcji komercyjnej. mieszaninà wysokiego torfu i piasku w propor- Komentarzem do ekspozycji jest plakat za- cji 3:1. Niezb´dnà wilgotnoÊç pod∏o˝a uzysku- poznajàcy zwiedzajàcych z systematykà, wy- je si´ wsposób ciàg∏y metodà podsiàkowà. Sto- st´powaniem i specyficznymi przystosowania- sowana jest odsta∏a woda deszczowa, a w razie mi roÊlin mi´so˝ernych. jej braku woda wodociàgowa pozbawiona soli wapnia i magnezu przy u˝yciu kwasu cytryno- ROÂLINY MI¢SO˚ERNE wego. ˚ywy mech torfowiec maskuje brzegi W DZIALE SYSTEMATYKI ROÂLIN kuwet. RoÊliny sà przez ca∏y rok doÊwietlane dwiema lampami sodowymi. Nat´˝enie Êwiat∏a Od wiosny 2001 r. prezentowana jest w dzia- dochodzi do kilkunastu tysi´cy luksów i jest le systematyki rodzina Droseraceae. Na po- wystarczajàce do intensywnego wybarwienia trzeby ekspozycji zaadaptowano p∏ytki betono- roÊlin. W s∏oneczne dni temperatura wwitrynie wy basen o powierzchni 7,5 m2. Jest on wype∏- jest stabilizowana za pomocà wentylatora na niony kwaÊnym torfem i pokryty mchem tor- poziomie 26–28°C. fowcem. Z poczàtkiem maja obsadza si´ go ro- Na powierzchni 2,25 m2 zgromadzono 44 siczkami Drosera binata i D. binata ‘Multifi- gatunki, odmiany naturalne i uprawne roÊlin da’ wliczbie kilkunastu sztuk orazD. capensis mi´so˝ernych, wytrzymujàcych w okresie zi- – kilkudziesi´ciu sztuk. Osiàgajà one tutaj mak- mowym spadek temperatury do ok. 5°C. RoÊli- symalne, charakterystyczne dla taksonu roz- ny przechodzà wtedy spoczynek zimowy. Dro- miary i intensywnie czerwonà barw´. Obficie sera binata, D. capensis, jej odmiany ‘Alba’ te˝ kwitnà i zawiàzujà nasiona okazy D. rotun- i ‘Rubra’ oraz Dionaea muscipula pozostajà do difolia i D. intermedia. Na zaaran˝owanym tor- wiosny w stanie bezlistnym. Natomiast meksy- fowisku dobrze rosnà mucho∏ówki. Przed na- kaƒskie t∏ustosze o sukulentowym charakterze staniem przymrozków sà one zabierane wraz tworzà na zim´ rozetki drobnych liÊci i tracà z subtropikalnymi rosiczkami do szklarni mi´so˝erny charakter. Dotyczy to gatunków: ch∏odnej. Pozostawione 4 mucho∏ówki pod Pinguicula ehlersiae Speta et Fuchs, P. esse- przykryciem z opad∏ych z drzew liÊci dobrze riana B. Kirchner, P. moranensis Humb., znios∏y zim´ 2002/2003. Wysadzono te˝ Bonpl. et Kunth, P. oblongiloba A. DC., wos∏onie wysokich rosiczek kilkanaÊcie drob- P. rectifolia Speta et Fuchs, P. zecheri Speta et nych siewek Sarracenia purpurea L., niezgod- Fuchs. Gatunki P. cyclosecta Casper i P. lau- nie z ich przynale˝noÊcià systematycznà. Osià- eana Speta et Fuchs zachowujà liÊcie wraz z ich gn´∏y one znacznie wi´ksze rozmiary i lepszà charakterystycznym zabarwieniem – fioleto- kondycj´ ni˝ siewki pozostawione w szklarni. wym pierwszego i czerwonym drugiego gatun- Poniewa˝ ma∏o jest danych na temat doboru ku. W stanie bezlistnym zimuje europejska Pin- gatunków roÊlin mi´so˝ernych do sezonowej guicula grandiflora Lam. i jej odmiana uprawy na wolnym powietrzu w klimacie Êrod- P. grandiflora var. pallida. kowoeuropejskim, celowe wydaje si´ przete- Dla kapturnic (Sarracenia) typowe jest za- stowanie innych gatunków. Drosera binata sychanie pu∏apkowych liÊci w okresie spoczyn- i D. capensis dotychczas doskonale si´ spraw- ku. Z wyst´pujàcych w Ameryce P∏n. 8 gatun- dzi∏y. Z poczàtkiem lata 2003 r. wysadzono te˝

134 Kolekcja roÊlin mi´so˝ernych kilkadziesiàt sztuk D. hillaris Cham. et Kamiƒski R. 2002, Efekty introdukcji Aldrovan- Schltdl., D. lovellae F.M. Bailey i D. spathula- da vesiculosa L. wPolsce. Proceedings of The ta Labill. Rosiczki te bardzo dobrze znios∏y wa- 4th International Carnivorous Plants Conferen- runki zewn´trzne i zakwit∏y. ce, Tokyo, June 21-23, 2002, p. 153-154. First published by Laboratory of Plant Chromosome SUMMARY and Gene Stock Gratuade School of the Scien- ce. Hiroshima University, Higashi-Hiroshima. The carnivorous plants are the group of ap- Kromer K., Nowak T., Wojtuƒ B., Potura∏a D. proximately 500 species wide dispersed all 2000, Rozmna˝anie in vitro populacji Drosera over the world besides the coldest regions. intermedia pochodzàcych z Gór Izerskich. Lots of them are endemits or very rare and are Biuletyn Ogrodów Botanicznych, 9: 147-152. threatened. The Botanical Garden of the Kuku∏czanka K. 1991, Micropropagation and in Wroc∏aw University has collected 98 species vitro germplasm storage of Droseraceae. Bota- of carnivorous plants from different genera. nic Garden Micropropagation News, 1: 38-42. Most of them are grown in pots placed in Kuku∏czanka K., Czàstka B. 1987, Rozmna˝anie a container of shallow water (capillary beds). rosiczek (Drosera L.) wwarunkach in vitro. 29 species stay in vitro as the tissue culture. Biuletyn Ogrodów Botanicznych, Muzeów For visitors the plants are exhibited in the glas- i Zbiorów, 31: 61-64. scase of the greenhouse and in the open at the Kuku∏czanka K., Czàstka B., Arczewska A. Section of Plant System. 1989, Regeneration from leaves of Dionaea muscipula Ellis cultured in vitro, Acta Horti- LITERATURA culturae 251: 155-160. Lowrie A. 1988, Carnivorous Plants of Australia. IUCN Red List of Threatened Plants 1997, University of Western Australia Press. http://www.wcmc.org.uk/species/plants/cate- Studniãka M. 1997, Pinguicula moctezumae: a new gories.html (27.04.2003). species in culture. IPSG Newsleter, 8: 19-21.

135