01 Jaarverslag 2016

JAARVERSLAG 2016 02 03

Gezicht op het IJ en ’s Lands Zeemagazijn te Amsterdam (1664) door Reinier Nooms (1623/24) Olieverf op linnen, 51 x 66 cm, aankoop 2016 04 05

Jaarverslag Het Scheepvaartmuseum 2016

inhoud

Voorwoord 06 Profiel 08 Het Scheepvaartmuseum in 2016 12 Educatie en participatie 24 Financiële positie 26 Collectie en publicaties 29 Organisatie 34 Vooruitblik 36 Verslag van de Raad van Toezicht 38 Jaarrekening 2016 32

Jaarverslag VOORWOORD Jaarverslag Het Scheepvaartmuseum Het Scheepvaartmuseum 2016 2016

“HET SCHEEPVAARTMUSEUM voorwoord BEHEERT EEN VAN ‘S WERELDS BELANGRIJKSTE MARITIEME COLLECTIES.”

Het afgelopen jaar was voor Het exposities en activiteiten, zoals de teld. Hierin belicht het museum het via diverse omzwervingen in de stad maritieme collecties. Dit geeft ons, Scheepvaartmuseum in meerdere exposities ‘The Ultimate Sailor’ en belang van de scheepvaart vanuit uiteindelijk in 1973 haar definitieve plek in een team van ruim 100 enthousiaste opzichten een belangrijk jaar. We ‘Drijfveer’. Hiermee positioneert het Europees perspectief. In juni open- ’s Lands Zeemagazijn. Juist deze locatie professionals, elke dag energie om Het ontwikkelden niet alleen interes- museum zich als relevante culturele den we de fototentoonstelling ‘The is uitermate geschikt om de historie en Scheepvaartmuseum te laten bruisen. sante nieuwe tentoonstellingen, instelling waarin verleden, heden Ultimate Sailor’ waarin vier eigen- relevantie van de scheepvaart voor ons activiteiten en publieksprogram- en toekomst met elkaar verbonden tijdse fotografen hun visie deelden land te illustreren. Hier zijn wij op onze ma’s, maar zijn er ook in geslaagd zijn. op het stereotiepe beeld van de plek. Het schilderij van Reinier Nooms Michael Huijser om met het activiteitenplan zeeman. VOC-schip Amsterdam van 1664 geeft dit nog maar eens prach- Directeur Het Scheepvaartmuseum “Blauwdruk” een basis voor de De Vereeniging Nederlandsch lag afgelopen jaar 25 jaar aan de tig weer. Wij zijn verheugd dat dit werk toekomst neer te leggen. Hiermee Historisch Scheepvaartmuseum steiger, reden om deze bijzondere het afgelopen jaar, dankzij steun van vele hebben wij de BIS-subsidie voor vierde haar 100-jarige bestaan, verjaardag te vieren met een heuse begunstigers, is toegevoegd aan onze de planperiode 2017-2020 zeker waarmee de collectie dit jaar overnachting op het schip. In 2016 collectie. gesteld. In het nieuwe plan is sterk precies 100 jaar bestond. Dit trof het museum de voorbereidingen ingezet op een programmering jubileumjaar is op verschillende om de bibliotheek van het museum In 2016 begon ik als nieuwe directeur rondom jaarthema’s gericht op momenten gevierd met onder an- weer doordeweeks open te stellen van het museum aan de meest gewel- brede doelgroepen. Als toonaan- dere de tentoonstelling ‘Drijfveer’. voor publiek. Dat lukte. Vanaf dige baan die ik mij kan voorstellen. Op gevend maritiem kennisinstituut Alhoewel het museum vanwege het afgelopen 8 mei 2017 zijn de ruim een moment dat het museum opnieuw zoekt het museum in haar nieuwe gastheerschap voor de EU-top 60.000 boeken weer elke werkdag haar basis legde, zijn wij in staat geweest plannen steeds aansluiting met gedurende drie perioden van circa te bewonderen. afgelopen jaar bijna 300.000 bezoekers, actuele maatschappelijke ontwik- een week niet toegankelijk was vele begunstigers en partners aan ons te kelingen en (nieuwe) samenwer- voor publiek, hebben wij met het De Stichting Nederlands Scheep- binden. Wij zijn hen zeer erkentelijk voor kingspartners. Deze doelstelling Pop-Up museum voor de deur en vaartmuseum kent een lange ge- hun steun en bezoek. Samen ‘maken’ wij is meteen in 2016 in de praktijk rondleidingen door de buurt, toch schiedenis. De collectie werd vanaf het museum. Het Scheepvaartmuseum gebracht met verschillende het verhaal van het museum ver- 1916 opgebouwd. Het museum vond beheert een van ‘s werelds belangrijkste 08 09

Jaarverslag Het Scheepvaartmuseum 2016 profiel

De Stichting Nederlands Scheepvaartmuseum Amsterdam, statutair gevestigd te Amsterdam is op 16 december 1994 opgericht. De stichting heeft als doel om bij een zo breed mogelijk publiek de belangstelling voor, en het inzicht in, alle aspecten van de Nederlandse maritieme cultuur, geschiedenis en kunst, mede in internationaal verband, te bevorderen.

handhaven van vrede, internationale handel, en over de relatie met andere VISIE volkeren en culturen. 2. Nederland als maritieme natie: dit Het zeewaartse verhaal is het verhaal is het perspectief om met de collectie dat gaat over reizen naar het onbekende, verhalen te vertellen over de door de over ontdekking en interactie met maritieme sector sterk beïnvloedde uiteenlopende nieuwe culturen, onder- Nederlandse identiteit. nemerschap en durf. Maar ook dilemma’s 3. De zee als bron van inspiratie: die hiermee gepaard gaan, zijn onderdeel hoe lieten en laten kunstenaars, foto- van dit verhaal. Het Scheepvaartmuseum grafen en filmmakers zich inspireren vertelt dit zeewaartse verhaal. Dat doet door de maritieme sector en het museum aan de hand van een mari- omgekeerd? tieme topcollectie, via vernieuwende 4. De zee als nieuwe uitdaging: presentaties en prikkelende verhalen. innovatie in de maritieme sector en Hiermee brengt het museum het de betekenis van de pleziervaart en verleden tot leven, biedt het inspiratie watersport; voor de toekomst en zet het aan tot 5. Amsterdam als havenstad: nadenken. verhalen over de Amsterdamse havens, rederijen, het gebouw ’s Het zeewaartse verhaal wordt inhoudelijk Lands Zeemagazijn en de rol van het gedragen door vijf hoofdthema’s: Marineterrein door de eeuwen heen.

1. Nederlanders en de wereld: vanuit In onze veranderende samenleving wil een internationaal perspectief wordt Het Scheepvaartmuseum een belangrijke de Nederlandse maritieme geschie- positie innemen als relevante erfgoed- denis benaderd. Het Scheepvaart- instelling: een museum dat zich bewust museum vertelt het verhaal over de is van het verleden en hedendaagse ont- historische en actuele relatie van wikkelingen en vastlegt wat geschiedenis Nederlanders met andere naties, het betekent voor de toekomst. 10 11

Jaarverslag PROFIEL PROFIEL Het Scheepvaartmuseum Jaarverslag 2016 Het Scheepvaartmuseum 2016

en daarnaast ook technologische grote aantal werken uit de vroeg- Het Scheepvaartmuseum heeft vooruitgang, interactie tussen ver- moderne tijd. De collectie Crone voor deze tijdelijke tentoonstelling, MISSIE schillende culturen en de reflectie is bijvoorbeeld ongeëvenaard als LOCATIE samen met Daan Roosegaarde, van de maritieme identiteit van het gaat om de vroege Europese Kunstenaar van het jaar, een zaal Het Scheepvaartmuseum wil een Nederland in de kunst. navigatiegeschiedenis. Het Scheepvaartmuseum is geves- ingericht. Deze zaal werd door de groot en breed publiek inspireren tigd in ’s Lands Zeemagazijn. Dit bezoekers van het Pop-Up Museum en verrijken met het zeewaartse Het Scheepvaartmuseum beheert monumentale gebouw uit 1656 werd als één van de beste beoordeeld. verhaal. “ I have visited the een collectie van verschillende ontworpen door Daniel Stalpaert HET MUSEUM TREKT Museum many times 66% BINNENLANDSE vaartuigen, waaronder de als pakhuis van de Admiraliteit van EN 34% BUITENLANDSE and worked closely Koningssloep en één groot varend Amsterdam. Een centraal gelegen Profiel doelgroepen BEZOEKERS. with it on a range of monument; het in 1900 gebouwde pakhuis dat de nieuwe oorlogsvloot projects over more directieschip en ijsbreker van Rijks- snel moest kunnen bevoorraden. In Van het totaal aantal bezoekers aan POSITIONERING than twenty years. waterstaat de Christiaan Brunings. het pakhuis lagen kanonnen, zeilen, Het Scheepvaartmuseum zijn 82.330 In onze veranderende samenleving The Museum is custo- vlaggen en scheepsuitrusting op- bezoekers 17 jaar of jonger. Het mu- wil Het Scheepvaartmuseum een dian to one of the geslagen. Het Scheepvaartmuseum seum trok maar liefst ruim 97.000 belangrijke positie innemen als world’s truly great bevindt zich in hartje Amsterdam, buitenlandse bezoekers, 34% van relevante en erfgoedinstelling: een maritime heritage midden in de levendige Plantage- het totaal aantal bezoekers. In museum dat zich bewust is van het collections, being FELLOWSHIPS buurt en het Oosterdok. 2015 trok het museum nog 30% verleden, de hedendaagse ontwik- especially strong in buitenlandse bezoekers, dit aandeel kelingen en vastlegt wat geschiede- the fields of the Dutch Het Scheepvaartmuseum is ook een neemt derhalve toe. Verder bestaat nis betekent voor de toekomst. Golden Age, navigation kennisinstituut. Het wetenschap- 29% van het totaal aantal bezoekers 289.666 and cartography and pelijke fellowshipprogramma, dat uit cultuurliefhebbers, 28% uit BEZOEKERS IN 2016 shipbuilding.” sinds 2007 bestaat, wordt uitge- BEZOEKERS- gezinnen, en 9% onderwijs-gerela- breid door samenwerking met het PROFIEL teerde bezoekers. De gemiddelde Dr. Kevin Fewster, directeur Maritiem Museum Rotterdam en waardering van het museum door van Royal Museums Greenwich COLLECTIE- enkele universiteiten. Niet alleen zal Bezoekersaantallen bezoekers is een 8,2. Dit is hoger het museum meer fellows werven dan voorgaande jaren, te verklaren PROFIEL De instrumenten- en globecollec- en begeleiden, maar zal het ook Het Scheepvaartmuseum trok in door een stijging van de groep De collectie bestaat uit meer tie is de tweede ter wereld wat stageplaatsen aanbieden aan 2016 in totaal 289.666 bezoekers. buitenlandse toerist. Met name dan 400.000 collectiestukken betreft omvang en samenstelling. studenten maritieme geschiedenis. De oorspronkelijke doelstelling was gezinnen en buitenlandse toeristen en behoort tot de wereldtop van Het museum beheert één van de vastgesteld op het bereiken van zijn zeer positief over het museum. maritieme collecties, vergelijkbaar belangrijkste atlassenverzamelin- Vanuit de Stichting Fellowships 293.100 bezoekers, een verschil De herhaalbezoekintentie ligt rond met onder andere het National gen, waaronder twaalf edities van Scheepvaartmuseum stellen het van -1,17%. Doordat het museum in de 65%. Het doel van het museum Maritime Museum in Greenwich de laat- middeleeuwse Ptolemaeus museum en De Vereeniging Neder- 2016 op een drietal aaneengesloten is het herhaalbezoek te vergroten en het Centraal Marinemuseum atlas. De schilderijencollectie, landsch Historisch Scheepvaart periodes dienst deed als besloten door de programmering te verster- 29% in Sint-Petersburg. Met name de met grote namen als Vroom, Van Museum jaarlijks drie stipendia vergaderlocatie voor de EU-top, was ken. Daarnaast wil het museum met CULTUURLIEFHEBBERS collecties cartografie, navigatie, Wieringen, Backhuysen en Van beschikbaar voor studenten en aca- het museum gedurende drie perio- eigen (social) kanalen en media- scheepsmodellen, schilderkunst de Velde, loopt door tot in de demici uit binnen- en buitenland: den van circa een week niet publiek inzet de afzonderlijke doelgroepen 28% en de wetenschappelijke biblio- 21e eeuw en is hiermee de meest het Dr. Ernst Crone-fellowship, het toegankelijk. Gedurende die peri- gerichter aanspreken en de binding GEZINNEN theek vertegenwoordigen cultureel complete van Nederland. De col- Mr. Peter Rogaar-fellowship en het odes was het XXS Museum op het met het museum vergroten. 9% erfgoed van nationaal en inter- lectie authentieke, contemporaine Prof. J.C.M. Warnsinck-fellowship. Kattenburgerplein wél en bovendien ONDERWIJSGERELATEERD nationaal belang. De mondiale scheepsmodellen en technische Het museum onderhoudt nauwe gratis toegankelijk voor publiek. Dit gemeenschap ziet in onze collectie tekeningen geven een nagenoeg banden met de Vrije Universiteit, mini-museum trok 6.000 bezoekers. 34% zijn eigen geschiedenis en wording compleet beeld van de Nederland- de Universiteit van Amsterdam en Deze bezoekers maken onderdeel uit BUITENLANDS weerspiegeld. De collectie van se scheepsbouw vanaf het eind van de Universiteit Leiden en is onder van het genoemde totaal. De ruim Het Scheepvaartmuseum vertelt de 16e eeuw tot heden. De biblio- andere lid van het Northern Seas 45.000 bezoekers die het Pop-Up het verhaal van 600 jaar handel, theekverzamelingen zijn internatio- Maritime Museums Network en het museum van De Wereld Draait globalisering, migratie, oorlog en naal vermaard bij wetenschappelij- International Congress of Maritime Door in het Allard Pierson Museum vrede, kolonialisme, slavenhandel ke specialisten, met name door het Museums. bezochten, zijn niet meegerekend. 12 13

Jaarverslag Het Scheepvaartmuseum 2016 het scheep vaart museum in 2016

ACTIVITEITEN EN 1. TIJDELIJKE PROGRAMMERING TENTOONSTELLINGEN

Het Scheepvaartmuseum wist het The Ultimate Sailor | under construction publiek in 2016 te verrassen met twee nieuwe tijdelijke tentoonstellingen en Het stereotiepe en soms karikaturale beeld dat we kennen van de een gevarieerd activiteitenprogramma zeeman komt sinds eeuwen tot uitdrukking in onder andere verhalen, voor jong en oud. Dit jaarverslag belicht toneelstukken, prenten en schilderijen. In Het Scheepvaartmuseum zijn een aantal bijzondere activiteiten, veel collectiestukken te vinden die dit beeld illustreren, terwijl het be- tentoonstellingen en programmaonder- roep en de rol van de zeeman inmiddels danig is gewijzigd. Dit inspireer- delen. de het museum het beeld van de zeemens van een update te voorzien door de vier fotografen op dit onderwerp te laten reflecteren. In deze tijdelijke expositie toonden vier fotografen, Koen Hauser, Jan Hoek, “Het is een verademing een Marie-Jose Jongerius en Aisha Zeijpveld, hun visie op de zeeman anno foto-expositie te zien over zee- nu. Het resultaat hiervan was drie uiteenlopende fotoseries en een lui waarin niet alle cliches aan video-installatie die de kijker inspireerden na te denken over beeldvor- bod komen. Dus geen getatoeeerde ming en identiteit. Bij de tentoonstelling verscheen een NRC bijlage in ankers, geen gestreepte truien, een oplage van 900.000 exemplaren. geen geringde oren.”

Arend Joustra, hoofdredacteur Elsevier 14 15

Jaarverslag HET SCHEEPVAARTMUSEUM IN 2016 HET SCHEEPVAARTMUSEUM IN 2016 Jaarverslag Het Scheepvaartmuseum Het Scheepvaartmuseum 2016 2016

“Achter iedere verzameling 2. PUBLIEKSEVENEMENTEN/ zit het verhaal van een mens: RANDPROGRAMMERING de verzamelaar. Hij heeft de ‘spullen’ bijeengebracht; de objecten zijn als het ware 25 jaar VOC-schip Amsterdam de spiegel van een persoon aan de museumsteiger met zijn specifieke ideeen en drijfveren.” In 2016 vierde het museum nog een jubileum. De replica ring van een 8,5. Na een feestelijke aftrap in maart met de van het VOC-schip Amsterdam kreeg precies 25 jaar bouwers van de De Amsterdam, waren er verschillende Elisabeth Spits en geleden een vaste aanlegplek aan de steiger van Het publieksactiviteiten. Het hoogtepunt van het jubileum Diederick Wildeman, Scheepvaartmuseum en werd toegankelijk voor het grote was het programmaonderdeel ‘Slapen aan boord’. Hierbij conservatoren Het Scheepvaartmuseum publiek. Op die wijze werd een mooie verbinding gemaakt mocht een groep van 25 kinderen samen met één ouder tussen de collectie van het museum. Het schip is al tijdens Pinksteren een nacht aan boord slapen. Gedurende jarenlang één van de grootste publiekslievelingen van het de Piratenweken in de meivakantie was het schip voor de museum en trekt jaarlijks vele nationale en internationale jongste bezoekers net een piratenschip. bezoekers. In 25 jaar trok het schip maar liefst 4 miljoen bezoekers en kan het rekenen op een bezoekerswaarde-

Tentoonstelling ‘Drijfveer | 100 jaar verzamelen’

De collectiegeschiedenis, het verhaal van de ‘Vereeniging’, is in 2016 geïllustreerd aan de hand van de tentoonstelling ‘Drijfveer | 100 jaar verzamelen’. Deze tijdelijke tentoonstelling toont de verzamelgeschiedenis van het museum en omvat topstukken als een brief van Michiel de Ruyter, een globe uit 1613 en meesterwerken van Mesdag en Nooms. Voor ‘Drijfveer’ werden 350 nog niet eerder getoonde objecten op bijzondere wijze bijeengebracht. Niet in chronologische volgorde, maar aan de hand van de verzamelgeschiedenis die hen verbindt. In verschillende zalen is zo ruimte ontstaan voor ‘pronkstuk- ken’, bijzondere verzamelingen of objecten die een bepaalde tijdsgeest vertegenwoordigen. De tentoonstelling ‘Drijfveer’ werd geopend door Joop van Caldenborgh, verzamelaar pur sang en eigenaar van Museum Voorlinden. 16 17

Jaarverslag HET SCHEEPVAARTMUSEUM IN 2016 HET SCHEEPVAARTMUSEUM IN 2016 Jaarverslag Het Scheepvaartmuseum Het Scheepvaartmuseum 2016 2016

100 jaar Vereeniging Nederlandsch Historisch Scheepvaartmuseum

In 2016 vierde de collectie van Het Scheepvaartmuseum haar 100-jarige jubileum. Precies 100 jaar geleden, in 1916, werd de Vereeniging Nederlandsch Historisch Scheepvaartmuseum opgericht. Destijds besloot een aantal welgestelde Amsterdammers gezamenlijk dat de rijke maritieme geschiedenis van Nederland niet verloren mocht gaan voor toekomstige generaties. Zij wilden zoveel mogelijk mensen, jong en oud, in Nederland en daarbuiten, laten beseffen welke rol de Nederlandse scheepvaart in de wereld speelt en heeft gespeeld. Op deze manier is één van de grootste en rijkste maritieme collecties ter wereld bijeengebracht. Het huidige Scheepvaartmuseum is de vrucht van dit particuliere initiatief. In het jubileumjaar zijn verschillende activiteiten gerealiseerd waaronder speciale lezingen, een depotbezoek, de uitgave van het jubileumboek ‘Verzamelaars Verzameld’, het jubileumfeest en de opening van de tentoonstelling ‘Drijfveer | 100 jaar verzamelen’. Het jubileumjaar werd in november afgesloten met een inspirerend museumsymposium waarbij Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Beatrix der Nederlanden aanwezig was. Walvisweken

In de zomer vond de derde editie plaats van de Walvisweken. Deze programmering sluit aan op de vaste tentoonstelling ‘Het verhaal van de walvis’ en belicht via verschillende educatieve activiteiten de relatie tussen mens, dier en natuur. Voor het programma werd samengewerkt met het Wereld Natuur Fonds, Museum In ‘t Houten Huis uit walvis- vaardersdorp De Rijp in Noord-Holland en kennisinstituut Ecomare Texel. In De Rijp, dat tot en met de 18de eeuw actief was in “In al zijn projecten en programma’s zoekt het walvisvaart, konden bezoekers de walvis- Wereld Natuur Fonds (WNF) samenwerking vaartwandeling lopen langs historische met andere partijen. Een van deze partners is plekken. Bij Ecomare waren in de Walviszaal Het Scheepvaartmuseum. Een plek waar skeletten van bultruggen en potvissen te bezoekers in aanraking komen met een van de zien. In Het Scheepvaartmuseum werd een belangrijkste thema’s van het WNF: oceanen speciaal kleuterprogramma en familierond- en de dieren die er in leven. Via de Walvis- leiding aangeboden, alsmede bijzondere weken komen bezoekers van jong tot oud op familiecolleges. De walvisexperts van het een speelse manier meer te weten over de Wereld Natuur Fonds, Ecomare Texel en relatie tussen mens en natuur en het belang Het Scheepvaartmuseum hebben in juli van schone oceanen. Alleen door de handen en augustus iedere woensdagmiddag hun ineen te slaan heeft natuurbescherming kans expertise met een breed publiek gedeeld. van slagen en het Wereld Natuur Fonds is dan Voor het derde jaar op rij is de bezoekers- ook zeer positief over deze samenwerking.” waardering van de Walvisweken gestegen, van 8,0 in 2014 naar 8,4 in 2016 (+5%). De Cynthia van Zwol, Walvisweken werd door maar liefst 27.909 Senior Communicatiemanager Wereld Natuur Fonds bezoekers bezocht. 18 19

Jaarverslag HET SCHEEPVAARTMUSEUM IN 2016 HET SCHEEPVAARTMUSEUM IN 2016 Jaarverslag Het Scheepvaartmuseum Het Scheepvaartmuseum 2016 2016

Samenwerking Amsterdam Light Festival

Tijdens het Amsterdam Light Festival, dat in de wintermaanden in de openbare ruimte van de stad te zien is, was een bijzonder lichtkunstwerk te zien op de gevel van Het Scheepvaartmuseum. Lichtontwerper Reier Pos maakte voor de Water Colors vaarroute het werk ‘Blueprint’, dat geprojecteerd was op de gevel van Het Scheepvaartmuseum. Reier Pos studeerde Architectural Design aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten van Antwerpen en is daarnaast ook docent aan de School of Arts in Amsterdam.

“De architectuur van het strakke pand is opmerkelijk voor die tijd. De regelmaat van vormen die herhaald worden, de vrij rechte lijnen en het stramien zijn bijzonder. Door te werken met laser kan ik het karkas uittekenen en in de buurt komen van een vroegere ontwerptekening.”

Reier Pos, ontwerper lichtkunstwerk Blueprint 20 21

Jaarverslag HET SCHEEPVAARTMUSEUM IN 2016 Het Scheepvaartmuseum 2016

Overige activiteiten

Koningssloep Maand van de Geschiedenis Museumnacht In 2015 keerde de Koningssloep, Ter gelegenheid van de Maand van Tijdens Museumnacht was er een na een afwezigheid van 7 jaar, terug de Geschiedenis is een rondleiding zinderend programma bol van naar Het Scheepvaartmuseum. gegeven in het museum. Aan de workshops, interactieve rondleidin- Ter gelegenheid hiervan is een hand van de vele topstukken is de gen en spetterende muziek. Geheel activiteitenprogramma opgezet met rijke maritieme geschiedenis van in het teken van de nieuwe expositie rondleidingen. Dit activiteitenpro- ons land toegelicht. ‘Drijfveer’ werden tal van drijfveren gramma is ook in 2016 doorgezet. belicht en getoond. 400 jaar Australisch- Gastschepen aan de steiger Nederlandse betrekkingen ‘Onder de Sterrenhemel’ (Statenjacht Utrecht en Clipper In 1616 ging VOC-vaarder Dirk In de kerstvakantie organiseerde Stad Amsterdam) Hartog, als eerste Europeaan, aan het museum een speciale familie- In mei lag Statenjacht Utrecht land in West-Australië. Deze bijzon- rondleiding waarin bezoekers aangemeerd bij Het Scheepvaart- dere gebeurtenis markeert de band liggend onder een sterrenhemel 3. TIJDELIJKE TENTOONSTELLINGEN museum. Utrecht, het schip uit de van 400 jaar tussen Nederland en kennis maakten met de wereld van bioscoopfilm ‘Michiel de Ruyter’, Australië. In Het Scheepvaart- het navigeren. De rondleiding werd BUITEN HET SCHEEPVAARTMUSEUM is een reconstructie van een museum vond ter gelegenheid uiteraard afgesloten met een kijkje 18e-eeuws admiraliteitsjacht. daarvan een lezing plaats. in de tentoonstelling ‘De navigatie- EU-top en Het Scheepvaartmuseum XXS In oktober lag Clipper Stad instrumenten’. Amsterdam, bekend van SAIL 2015, Het Scheepvaartmuseum is er bijzonder trots op in 2016 vergaderloca- niet voor publiek toegankelijk. Dit vormde aangemeerd bij het museum. Het tie voor de informele ministeriële raden te zijn geweest. Het museum aanleiding om pal tegenover het museum, schip is gemodelleerd naar het verwelkomde zo vele topambtenaren en ministers. Samen met het midden op het Kattenburgerplein, een tijde- koopvaardijschip De Amsterdam Marine Etablissement maakte het museum onderdeel uit van de lijk ‘XXS’ museum te openen. Hierbij kwam de uit 1854. Het werd gebouwd op centrale vergaderlocatie voor de EU-top midden in de hoofdstad. maritieme Europese geschiedenis tot leven de Amsterdamse Oranjewerf door Gedurende deze besloten vergaderingen was het museum tijdelijk via rondleidingen en een toelichting door werkloze schoolverlaters. museumgidsen. De plek zorgde bovendien voor een informele en persoonlijke ontmoeting met bezoekers. Uiteindelijk trok dit bezoekers- centrum ruim 6.000 bezoekers. 22 23

Jaarverslag HET SCHEEPVAARTMUSEUM IN 2016 HET SCHEEPVAARTMUSEUM IN 2016 Jaarverslag Het Scheepvaartmuseum Het Scheepvaartmuseum 2016 2016

‘Horizon’, pop-up tentoonstelling De Wereld Draait Door “De raad is positief over 4. OVERIGE het aangepaste activiteitenplan. Het gekozen In het voorjaar van 2016 opende de tweede editie van het Pop-Up museum van tv-pro- profiel is helder en de gramma De Wereld Draait Door zijn deuren in het Allard Pierson museum in Amsterdam. Toekenning BIS subsidie 2017-2020 bijbehorende thema’s Maar liefst elf musea en negen gastconservatoren deden mee aan dit tijdelijke museum. aansprekend. Het museum Naast Het Scheepvaartmuseum, participeerden onder andere het Kröller-Müller Museum, Voor de subsidieperiode 2017-2020 heeft het museum met het activi- werkt deze thema’s in Nationaal Militair Museum, Museum Boerhaave en het Teylers Museum. Daan Roosegaarde, teitenplan ‘Blauwdruk’ ruimschoots voldaan aan de voorwaarden voor het aangepaste plan goed Kunstenaar van het jaar in 2016, creëerde voor Het Scheepvaartmuseum de expositie verstrekking van de BIS subsidie. In het nieuwe plan is sterk ingezet op uit in de verschillende ‘Horizon’. De horizon werd weergegeven door ruim twintig schilderijen uit de periode 1666- een programmering voor brede doelgroepen rondom jaarthema’s. activiteiten.” 1956 op ooghoogte naadloos tegen elkaar te presenteren. Met een speciale spot, die een Als toonaangevend maritiem kennisinstituut zoekt het museum in

golf van licht bood, werden de bijzondere objecten uit het depot van Het Scheepvaart- haar nieuwe plannen steeds aansluiting met actuele maatschappelijke Raad voor de Cultuur museum belicht en verbonden tot één geheel. ontwikkelingen en (nieuwe) samenwerkingspartners.

“We hebben allemaal een eerste en derde horizon. De eerste horizon gaat over huur betalen, eten en werken. De derde horizon gaat over het nieuwe ons: waar wil ik naartoe en waar word ik gelukkig van? De horizon. De lijn die ons allemaal verbindt. Dat is de inspiratie voor deze zaal.”

Daan Roosegaarde, kunstenaar en gastconservator ‘Horizon’ 24 25

Jaarverslag Het Scheepvaartmuseum 2016 educatie en participatie

Het Scheepvaartmuseum werkt Het Scheepvaartmuseum samen vatorium van Amsterdam opgezet, nauw samen met verschillende met het Gerrit van der Veen College en lezingen ontwikkeld samen scholen uit primair onderwijs (PO) voor de zogenaamde kunstdagen met de Vrije Academie. Ook is een en voortgezet onderwijs (VO). Voor van deze school. In totaal heeft Vrijheidsmaaltijd met het Comité het PO is in 2016 in co-creatie met Het Scheepvaartmuseum in 2016 4/5 mei Amsterdam aangeboden en de Goeman Borgesiusschool een 25.141 leerlingen uit het PO en VO is in de Maand van de Geschiedenis nieuw Sint Nicolaasprogramma ontvangen. samengewerkt met Dutch Culture ontwikkeld. Daarnaast is er een sa- en de RCE. menwerking gestart met de nieuw opgerichte, en in de buurt van In 2016 zijn 588 activiteiten voor het museum gelegen Alan Turing gezinnen georganiseerd, 382 activi- school. Deze school is één van de teiten voor jong en oud en nog eens vier winnende initiatieven van de PARTICIPATIE 272 activiteiten voor individuele door de Gemeente Amsterdam ge- bezoekers/cultuurliefhebbers. ïnitieerde wedstrijd ‘Onze Nieuwe Zowel voor gezinnen, cultuurlief- School’. Voor het VO is in co-creatie hebbers als buitenlandse toeristen met drie VO-scholen uit Amster- vond er in 2016 een breed scala dam de pilot ‘Bootkamp’ gestart. aan activiteiten plaats. Voor deze Een programma waarbij de brug- activiteiten heeft het museum sa- klasleerlingen kennismaken met mengewerkt met een groot aantal elkaar en een ‘teambuilding- pro- partners uit het culturele, weten- gramma’ volgen aan boord van het schappelijke en maatschappelijke VOC-schip Amsterdam. ‘Bootkamp’ veld. Zo heeft Ecomare zich aange- is met de docenten grondig geëva- sloten bij de succesvolle Walviswe- lueerd en wordt het komende jaar ken in de zomervakantieperiode, uitgebreid met andere VO-scholen zijn de maandelijkse Zeeconcerten in Amsterdam. Daarnaast werkt in samenwerking met het Conser- 26 27

Jaarverslag FINANCIËLE POSITIE Jaarverslag Het Scheepvaartmuseum Het Scheepvaartmuseum 2016 2016

• Niet (helemaal) nakomen van de prestatieafspraken met OCW in het kader van het culturele BIS infrastruc- RISICOBEHEERSING tuur, met mogelijke korting op subsidie tot gevolgd. - In 2016 heeft het museum een uitgebreide toelichting financiele Risicomanagement is een integraal onderdeel van het gegeven aan OWC over de prestaties in de periode gevoerde beleid en ligt formeel vast, verdeeld in de 2013-2016. Het museum schat in dat deze toelichting onderdelen: strategie, operationeel, financieel, financiële voldoende zekerheid biedt. verslaglegging en weten regelgeving. De directie is goed • Ontwikkeling in de bekostiging van de subsidie in het positie op de hoogte van de belangrijkste risico’s en onzekerhe- kader van de Erfgoedwet. Dit risico is door de individuele den binnen de branche en meent dat de interne risicoma- musea niet te mitigeren. Met de Museumvereniging en nagement- en control systemen waarmee de organisatie OCW wordt gezamenlijk gewerkt aan een nieuwe brede risico’s beheerst, adequaat werken. Operationele bekostigingssystematiek. en financiële risico’s (prijs-, liquiditeits-, koers- en rente- risico’s) zijn vastgelegd in de managementinformatie en Operationeel: worden periodiek geanalyseerd. De bewaking van de • Tekortkomingen in het ICT beleid, beveiliging en Het startpunt voor een onderne- Ten eerste is er een bedrag eigen inkomsten strategie voor de financiële positie en het bijstellen op basis van de finan- waarborgen van privacy met betrekking tot de Wet mend Scheepvaartmuseum is een (€ 581.894) afkomstig uit de subsi- toekomst zijn eventuele bijdragen ciële risico’s vindt periodiek plaats. Per kwartaal wordt er Datalekken. solide financiële positie en een die gereserveerd voor vervanging van Het Compagnie Fonds, Het een herijkte jaarresultaatprognose opgesteld. De grootste - D e risico’s zijn erkend in de managementletter van sluitende jaarexploitatie. In 2016 van bedrijfsinstallaties. Daarnaast Scheepvaartmuseum Enterprise, risico’s die de organisatie loopt zijn: de accountant. In 2017 stelt het museum hiervoor is een resultaat behaald van € 1,4 is er geld gereserveerd voor terug- de Vereeniging Nederlandsch adequate procedures op. miljoen. Conform de richtlijnen betaling van te veel ontvangen sub- Historisch Scheepvaartmuseum Strategisch/financieel: • Tekortkomingen in scheiding van functies in systemen in het Handboek Verantwoording sidie voor huisvesting (€ 409.160), en de inkomsten uit de kaartver- • Tegenvallende bezoekersaantallen en/of teruglopende - In het afgelopen jaar zijn de bevoegdheden in ver- Cultuursubsidies Instellingen van subsidie voor verbetering van de koop (in 2016: € 2,3 miljoen). Het omzet, waardoor de financiële positie kan worden verschillende systemen aangepast, waardoor de risico’s het Ministerie Onderwijs, Cultuur veiligheid naar aanleiding van de eigen vermogen van het museum zwakt. De volgende maatregelen zijn hiervoor getroffen: zijn geminimaliseerd en Wetenschap (OCW) worden na Schiphol-brand (€ 205.000) en een bedraagt eind 2016 € 5,3 miljoen, - Het museum bewaakt de jaarresultaten periodiek - Het museum voert vaker controles op systemen uit resultaatbepaling nog een aantal bijdrage van de BankGiro Loterij waarvan € 3,8 miljoen is bestemd gedurende het jaar door het opstellen van een om de bevoegdheden blijvend te monitoren. verplichte reserveringen gemaakt. voor tentoonstellingsprojecten in voor vervanging van bedrijfsinstal- resultaat- en liquiditeitsprognoses. Deze prognoses 2017 (€ 95.947). Het resterende laties en € 0,6 miljoen bestaat uit en mogelijke acties die hieruit voortkomen worden In de begroting van 2017 is een bezoekersaantal van bedrag wordt toegevoegd aan het gereserveerde gelden van OCW. besproken met de Raad van Toezicht. 316.000 opgenomen, dat met de programmering en bestemmingsfonds OCW (€ 55.128) Van het resterende besteedbare - Opstellen van een vermogensbeleid waarin de hoogte activiteiten voor dat jaar realistisch is. en de algemene reserve (€ 33.097). deel van het eigen vermogen van de vereiste buffers voor risico en contiuniteit Met een liquiditeitsratio van 3,70 (€ 0,9) miljoen is € 0,7 miljoen be- worden gedefinieerd. (2015: 3,58) kan het museum op stemd voor toekomstige uitgangen • De verantwoordelijkheid voor het beheer en onderhoud tijd aan alle kortlopende verplich- en € 0,2 miljoen vrij besteedbaar van de huisvestiging is per 1 januari 2017 in het kader van tingen voldoen. De solvabiliteit is (algemene reserve). De reserves en de nieuwe Erfgoedwet naar Het Scheepvaartmuseum toegenomen tot 36% (2015: 28%). bestemmingsfondsen zijn geoor- overdragen. De volgende maatregelen zijn getroffen: GELIEERDE INSTELLINGEN De basisbegroting van het museum merkt, met uitzondering van de - Er is een meerjarig onderhoudsplan opgesteld dat wordt opgesteld zonder de project- algemene reserve. OCW bepaalt in in 2017 zal worden opgenomen in de planning- en Stichting Het Scheepvaartmuseum kosten waarbij alle reguliere kosten 2017 hoe het bestemmingsfonds control cyclus. Enterprise (HSME) en HSME BV inclusief de personeelskosten zijn OCW 2013-2016 besteed gaat - D e formatie van de organisatie is uitgebreid. gedekt. Projecten worden gefinan- worden. Gezien de lage algemene - P er 1 januari 2017 gaat het museum een nieuw con- Het Scheepvaartmuseum heeft de zakelijke exploitatie cierd door middel van een mix van reserve is het de wens van het tract aan met het Rijksvastgoedbedrijf waarin risico’s ondergebracht in de Stichting Het Scheepvaartmuseum eigen inkomsten, waaronder een museum om het bestemmings- die voortvloeien uit onderhoud in eerdere periodes Enterprise (HSME). Daarnaast is op 30 december 2015. groot aantal langdurige relaties fonds OCW toe te voegen aan de zijn gemitigeerd. Het Scheepvaartmuseum Enterprise BV (HSME BV) opge- met sponsoren, fondsen en de algemene reserve. - (E uropese) aanbesteding van contracten voor onder- richt. HSME BV verzorgt vanaf 1 januari 2016 de commer- BankGiro Loterij. Onderdeel van de houd, om het onderhoudsplan te kunnen uitvoeren. ciële exploitatie van Het Scheepvaartmuseum. Daarmee 28 29

FINANCIËLE POSITIE Jaarverslag Jaarverslag Het Scheepvaartmuseum Het Scheepvaartmuseum 2016 2016

zet zij de meeste activiteiten voort Het vermogen van HSME BV blijft gedaan aan de Vereeniging Neder- van de Stichting HSME. De Stichting naar verwachting verder groeien landsch Historisch Scheepvaart- collectie en HSME is 100% aandeelhouder en wordt benut om de vermogens museum. Het betreft een bijdrage van HSME BV geworden. HSME BV van de Stichting HSME (VOC schip) van € 100.000 voor de aankoop geeft uitvoering aan de plannen en Het Scheepvaartmuseum te van het schilderij van Nooms en van Het Scheepvaartmuseum om versterken. een bijdrage van € 50.000 voor publicaties de commerciële exploitatie onder de aanschaf van een Nederlands eigen regie uit te voeren. Hieronder Het Scheepvaartmuseum heeft zich scheepsmodel Huis Tijdverdrijf. vallen het publieksrestaurant, de garant gesteld voor de aflossing van Beide aankopen zijn te zien in de winkel en de catering. Daarnaast de lening (€ 1,5 miljoen) bij de tentoonstelling ‘Drijfveer’. levert HSME BV diensten aan het Triodos bank. De lening van de museum, vooral met betrekking tot Triodos bank is door HSME BV afge- publieksopvang, organisatie van re- sloten voor specifieke investeringen Vereeniging Nederlands latie-ontvangsten en evenementen. die bij de vernieuwing zijn gedaan Historisch Scheepvaart- Collectieplan Registratie achterstanden Techni- in de sfeer van de commerciële museum sche Tekeningen. Het doel van dit Het Scheepvaartmuseum heeft in dienstverlening. HSME BV heeft In 2016 heeft het museum in het project is om de juridische status, 2011 de start van Stichting HSME in 2016 € 350.000 afgelost op de De Vereeniging Nederlands kader van de nieuwe erfgoedwet standplaatsregistratie én fysieke financieel ondersteund met een lening bij Triodos, per einde jaar Historisch Scheepvaartmuseum officieel de taak voor het beheer van nummering te verbeteren. De afron- lening. In 2016 is de vijfde termijn staat er nog € 150.000 open. De (VNHSM) is geen gelieerde partij de collectie toegewezen gekregen. ding van het Technische Tekeningen van deze tienjarige lening afgelost directie heeft er alle vertrouwen in in de zin van de richtlijnen voor In 2016 is het bestaande collectie- project staat nu gepland in de en zijn verder alle crediteuren- dat, op basis van het resultaat van de jaarrekening. VNHSM heeft een plan geactualiseerd. Voor de periode zomer van 2017. Alle nieuwe aan- schulden aan het museum volgens de afgelopen jaren en de meerjaren eigen bestuur waarin het museum 2017-2020 stelt het Collectieplan winsten van 2016 zijn geregistreerd verwachting afgelost. Naast de liquiditeitsprognose, er jaarlijks een geen invloed uitoefent of kan uitoe- een aantal beleidsprioriteiten, door middel van opname in Adlib. aflossing van de schulden is er voor gift kan worden gedaan aan Het fenen. De Vereeniging is eigenaar namelijk het vergroten van de toe- Vier maal per jaar vindt er verwer- het eerst een gift aan het museum Scheepvaartmuseum en het eigen van de collectie en heeft deze als gankelijkheid van de collectie, het vingsoverleg plaats, waar goed “Verzamelen in 1916 verstrekt van € 100.000, die voor vermogen verder wordt versterkt. bruikleen ter beschikking gesteld intensiveren van de zichtbaarheid gedocumenteerde en (financieel) en in 2016 is voor de het museum vrij besteedbaar is. aan de staat. De staat heeft de van de collectie en het stimuleren verantwoorde verwervingen worden Vereeniging helemaal Om de activiteiten van de Stich- collectie in beheer gegeven aan Het en borgen van de kennisfunctie. Er besproken. niet zo verschillend. ting HSME in HSME BV te kunnen Scheepvaartmuseum wordt een informatiebeleidsplan Het Compagnie Fonds Wij willen een bepaald voortzetten, zijn alle activa en opgesteld om deze ambities te verhaal vertellen en passiva van de stichting in 2016 Het Compagnie Fonds (HCF) is in kunnen uitvoeren. Dit informatie- Jubileumaankopen geschiedenis vasthouden, overgebracht naar HSME BV en 2008 opgericht om particulieren beleidsplan is in februari 2017 daar zoeken we de worden deze vanaf 1 januari 2016 actief en duurzaam bij het museum gereed. Het in 2014 opgestelde Plan De Vereeniging markeerde haar juiste objecten bij. Die voor rekening en risico van HSME te betrekken in de rol van mecenas van Aanpak registratie achterstan- 100-jarige bestaan met vier aan- zijn misschien niet BV geëxploiteerd. In 2016 is de en ambassadeur. Het fonds biedt den naar aanleiding van de aanbe- kopen die samen de rijkdom en altijd zo makkelijk financiële positie van de Stichting de mogelijkheid kapitaal te vormen velingen van de inspecties van Audit reikwijdte van de collectie van Het te vinden, maar wij HSME en HSME BV verbeterd. Het om zowel voor de korte als de lange Commissie Collectiebeheer van de Scheepvaartmuseum benadrukken. kennen ons verhaal en eigen vermogen groeide van een termijn museale projecten moge- Vereeniging Nederlands Historisch Hiertoe kocht de Vereeniging, mede kunnen daarmee goed negatief saldo van 976.000 naar lijk te maken. De stichting heeft Scheepvaartmuseum en de Erf- met steun van Het Compagnie richting bepalen.” een negatief saldo van € 300.000, een van het museum onafhankelijk goedinspectie wordt in dit informa- Fonds, een authentiek 17de eeuws mede door een uitstekend resultaat bestuur. Het Compagniefonds heeft tiebeleidsplan geïntegreerd. scheepsmodel aan van het oorlogs- Rutger van Slobbe, in HSME BV in 2016 van €419.000. in 2016 twee belangrijke bijdragen In 2016 is Het Scheepvaartmuseum fregat Huis Tijdverblijf. Het model voorzitter Vereeniging Nederlandsch verder gegaan met het deelproject werd in 1654 op de Amsterdamse Historisch Scheepvaartmuseum 30 31

Jaarverslag COLLECTIE EN PUBLICATIES Jaarverslag Het Scheepvaartmuseum Het Scheepvaartmuseum 2016 2016

marinewerf naast het Zeemagazijn Publicaties Het jubileumgeschenk van 1946, Publicaties Een jachthaven aan de gemaakt, waarmee de betekenis Diederick Wildeman, Zeemagazijn nr. 1 (2016), p. 11 Elisabeth Spits, Loosdrechtse Plassen ervan voor het museum groot is. conservator zeevaartkunde & conservator schepen en in Zeemagazijn nr 2 (augustus 2016) bibliotheek collecties (selectie): techniek Daarnaast werd het unieke schil- Nieuwe tentoonstelling: Drijfveer | derij van Reinier Nooms ‘Gezicht Diederick Wildeman Mythe, 100 jaar verzamelen, Spelevaren sinds de Gouden Schepen van de Gouden Eeuw op het IJ met ‘s Lands Zeemagazijn’ Hoop en werkelijkheid: de Zeemagazijn nr. 2 (2016), p. 13 Eeuw in Wild van Water, de kunst in Fryslân, historisch tijdschrift. uit 1664 aangekocht. Het schilderij ontdekking van Kaap Hoorn van het genieten (Zwolle Wbooks Jaargang 22 nummer 1. toont ‘s Lands Zeemagazijn, de lo- in: Pieter Kroon, e.a, Atlas van 2016) catie van Het Scheepvaartmuseum, Kaap Hoorn: kaartbeeld van Wat zij droeg, draagt de gezien vanaf de toenmalige Buiten- zuidelijk Zuid-Amerika 1500-1725. herinnering, Zeemagazijn nr. 3 Eeuwfeest Scheepvaartmuseum kant, nu de Prins Hendrikkade. Het Bussum: Thoth, 2016. p. 31-41. (2016), p. 11 De jonge Dirk in Zeemagazijn in Scheepshistorie nr. 22 museum kocht twee foto’s die deel nr. 1 (2016) uitmaakten van de expositie ‘The Ultimate Sailor’ aan. Het betreft Diederick Wildeman Zeemanssouvenirs, Zeemagazijn de foto ‘Meisje Loos’ van Aisha Zeekaarten als historische bron nr. 3 (2016), p. 12 HuisTijdverdrijf in Zeemagazijn Verzamelaars verzameld: Zeijpveld (cover van dit jaarverslag) In: Marc Hameleers ed. e.a, nr. 1 (2016) een eeuw collectioneren in Het en ‘Nachtwacht’ van Marie-Jose Cartografie: visies op de kaart Scheepvaartmuseum. Zwolle: Jongerius. De aansluiting van deze ’s-Gravenhage: Stichting Archief- WBooks, 2016. Henk Dessens, werken op de collectiestrategie van publicaties 2016 (Stichting Archief- Publicaties Verzamelaars Verzameld Elisabeth Spits, Diederick het museum was een belangrijke publicaties Jaarboek ; 15) Sara Keijzer, in Zeemagazijn nr. 2 (2016) Wildeman, Sarah Bosmans (red). motivatie voor deze aankoop. p. 208-217. conservator fotografie en film

Keijzer, S.C., Registratiegraad Publicaties De fotograaf, de scheepvaart- Cecile Bosman, maatschappij en de zolderkast, In 2016 zijn in totaal 252.850 conservator maritieme kunst Fotografisch geheugen, 89 (2016) records geregistreerd, waarvan p.28 2.638 nieuwe aanwinsten betrof. Het uitzicht van Michiel de Het gaat hier zowel om museale Ruyter. Een must-have voor Het als registreerde records vanuit de Scheepvaartmuseum’, in: Bulletin Keijzer, S.C., bibliotheek. Vereniging Rembrandt, oktober Inland Shipping: binnenvaart- 2016. schippers door de ogen van fotograaf Niels Helmink, Kwaliteitszorg in: Zeemagazijn (2016) Publicaties Het Scheepvaartmuseum is in 2016 Sarah Bosmans, verder gegaan met het actualiseren conservator kunstnijverheid Keijzer, S.C. en Tabarki, F., van het handboek Collectiebeheer. Voltooiing vermijdend. The ulti- Aan de hand van SPECTRUM (inter- Inventarisatie van ‘De walvis in mate sailor: under construction, nationale standaard op het gebied Nederland’ – Matthijs Jacobus in: NRC Handelsblad 11 juni 2016 van collectie-management) wordt (Thijs) Mol, in: Verzamelaars de administratieve organisatie Verzameld, E. Spits, D. Wildeman verbeterd. Er zijn nu vier procedures en S. Bosmans (red.), Zwolle/ aangepast én geïmplementeerd. Amsterdam 2016, pp. 14-21 32 33

COLLECTIE EN PUBLICATIES Jaarverslag Het Scheepvaartmuseum 2016 34 35

Jaarverslag ORGANISATIE Het Scheepvaartmuseum 2016

Organisatie

Nieuwe directeur Veiligheidsplan den gekoppeld aan meer ervaren De culturele diversiteit is Het Scheepvaartmuseum is groot. Bij benadering (in verband met vrijwilligers. Jongeren tot 24 jaar privacy gerespecteerde gegevens) bestaat 20% van het personeel uit personen met een gedeeltelijk Begin juli trad Michael Huijser aan Het Scheepvaartmuseum heeft maken voor bijna 6% deel uit van niet-Nederlandse achtergrond. als directeur van het museum en een integraal veiligheidsplan. Het ons personeelsbestand. Zeven werd met zijn komst een stevige beleid is uitgewerkt in organisatori- Wajong jongeren hebben vanaf basis voor de koers van het mu- sche, bouwkundige en elektrotech- 2010 ervaring kunnen opdoen in Het WNT seum gelegd. Michael Huijser is nische maatregelen die zorgen dat Scheepvaartmuseum, daarnaast ruim twintig jaar werkzaam in de onveilige situaties tot het minimum was er ruimte voor zes werkerva- De Wet Normering Topinkomens is van toepassing. Het Scheepvaartmuseum voldoet aan de norm. internationale kunsten museum- worden beperkt. Het integrale ringsplekken. Het Scheepvaart- wereld. Eerder was hij onder meer veiligheidsplan draagt eraan bij museum is trots dat bijna 20% van directeur van Het Rembrandthuis, dat Het Scheepvaartmuseum zijn het personeelsbestand bestaat uit Samenstelling raad van toezicht het Zuiderzeemuseum en manager kernactiviteiten permanent kan ouderen in de leeftijdscategorie van de kunsthal Manarat al Saadivat uitvoeren. Een calamiteitenplan is van 55 tot 65 jaar. Het personeel in Benoeming Herbenoeming Aftreden in de Verenigde Arabische Emiraten. onderdeel van het veiligheidsplan. deze categorie zijn absolute experts Huijser brengt veel museale erva- waardoor kennis binnen de organi- Voorzitter: Mr. Dhr. W.B. Hoekstra 2016 2020 2024 ring naar het museum en weet dit satie behouden blijft. De man-vrouw te combineren met een flinke dosis Diversiteit verdeling binnen het museum is 51% Leden: M. Borsboom VADM 2013 2017 2021 creativiteit en ondernemerschap. vrouw en 49% man. Het museum Het Scheepvaartmuseum hecht een kent een Management Team van Mw. Mr. T.L. Nagel 2011 2015 2019 De medewerkers maken Het groot belang aan diversiteit. Het negen personen, waarvan vier Mw. ir. M.Tiemstra 2010 2014 2018 Scheepvaartmuseum tot wat het is. museum heeft een publieke functie vrouwen. Het Scheepvaartmuseum wil een en wil graag een open ontmoetings- ir. A.J.M. Valk CBE 2014 2018 2022 werkgever zijn die zijn medewer- plaats zijn voor iedereen, ongeacht kers inspireert, motiveert om het leeftijd, sexe, culturele achtergrond beste uit zichzelf te halen en zich- of geloofsovertuiging. Deze visie Samenstelling Directie zelf te blijven ontwikkelen. Daarbij wordt vertaald in het HR-beleid. richt het museum zich specifiek Algemeen directeur: dhr. M. Huijser op de gedefinieerde kernwaarden: Een aantal groepen vraagt momen- Directeur Collecties dhr. H. Dessens gastgerichtheid, integriteit en teel om meer aandacht. Jongeren, ondernemerschap. Het museum net afgestudeerden zonder werk- verwacht dat zijn medewerkers ervaring, zijn welkom in Het Organisatiestructuur deze kern- en merkwaarden actief Scheepvaartmuseum. Dit doet het uitdragen en zich optimaal inzetten museum onder andere middels het De interne organisatiestructuur en het personeelsbestand is afgestemd op de om de doelstellingen van de orga- nieuwe vrijwilligersplan, waarbij omvang van de activiteiten van het museum. nisatie te realiseren. jongeren zonder werkervaring wor- 36 37

Jaarverslag VOORUITBLIK Jaarverslag Het Scheepvaartmuseum Het Scheepvaartmuseum 2016 2016

Vooruitblik

In 2017 staat een aantal hoogwaardige tentoonstellingen een nieuwe plaat voor China, is er maar één ter wereld. Eind 2017 zal de Virtual Reality Experience ‘Dare to ‘de hoogste, de eerste en de grootste’, maar wat zeggen gepland. Ten eerste zal de wereldkaart van Joan Blaeu De tentoonstelling belicht de meest verrassende details Discover’ aan boord van het VOC-schip geopend worden. deze termen over de echte kwaliteit van dingen?” tentoongesteld worden in de tentoonstelling ‘Blaeu’s van de kaart, de politieke context van de kaart en vertelt wereld in kaart | meester-cartograaf in de Gouden Eeuw.’ meer over de Amsterdamse firma Blaeu. In 2018 zal de tentoonstelling/installatie ‘Sea of Tran- Daarnaast staat er een tentoonstelling gepland over het Het object is één van de absolute topstukken en dateert quility’ te zien zijn. De Belgische kunstenaar Hans Op de legendarische Cruiseschip De Oranje. uit 1648. Deze wereldkaart van Joan Blaeu heeft een In het najaar van 2017 opent de nieuwe tentoonstelling Beeck brengt acteurs in een digitaal vormgegeven wereld indrukwekkend formaat van meer dan 2 bij 3 meter en ’Game Changers | maritieme innovaties’ die ingaat op van een mysterieuze cruise liner. Hij gaat in op de waan- In 2019 is het thema jaar ‘De Nieuwe wereld’ en in 2020 bood destijds de meest actuele kennis van de wereld. maritieme innovaties door de jaren heen. zin van steeds grotere cruiseschepen, of zoals hij het zelf ‘Oorlog en Vrede’. Van deze versie van de kaart, met tekst van Blaeu en verwoordt: “Wij gebruiken tegenwoordig begrippen als 38 39

Jaarverslag VERSLAG VAN DE RAAD VAN TOEZICHT Jaarverslag Het Scheepvaartmuseum Het Scheepvaartmuseum 2016 2016

Verslag van de Raad van Toezicht

De directie verschaft de Raad van Vergaderfrequentie Tot slot heeft de raad een vijfde Governance Code Tot slot Toezicht, gevraagd en ongevraagd, en focus en zesde lid geworven voor de Cultuur tijdig en volledig de informatie die raad van Toezicht zodat specifieke Afgelopen jaar wist het museum nodig is voor een goede taakver- De directeur heeft tussentijds kennis en ervaring uit de vastgoed- De Raad van Toezicht en de directie een gedegen basis onder het beleid vulling. Het inhoudelijk beleid en overleg met individuele leden van en museale sector is toegevoegd. hanteren de principes van goed en strategie te leggen. Met het plan de concretisering en implementatie de Raad van Toezicht en ingestelde Onder andere de invoering van cultureel bestuur zoals in de nieuwe Blauwdruk is de richting voor 2017- daarvan maken deel uit van die commissies. De Raad van Toezicht de Erfgoedwet en de gewijzigde Governance Code Cultuur is samen- 2020 neergelegd en is volop gestart informatie. Daarnaast betreft het heeft in 2016 zes maal vergaderd. rol van het museum in relatie tot gevat. In de reglementen voor de met implementatie en realisatie. financiële prognoses, management- Er is geen frequente afwezigheid van het gebouwbeheer heeft geleid Raad van Toezicht en de directie Door de Raad van Toezicht met rapportages en overige (beleids- één van de leden geconstateerd. tot die besluiten. Net als andere zijn de verantwoordelijkheden, twee leden te versterken, bouwt matige) presentaties. Naast de reguliere agendapunten jaren heeft de Raad van Toezicht taken en de manier van samen- het museum gezamenlijk verder lag afgelopen jaar de focus op de eenmaal buiten aanwezigheid werken vastgelegd. aan een succesvolle toekomst. voortgang van het activiteitenplan van de algemeen directeur verga- De Raad van Toezicht dankt de ‘Blauwdruk’ in verband met de derd om haar eigen functioneren directie, alle medewerkers en hernieuwde BIS-aanvraag. De Raad te bespreken. De directie en de Samenstelling vrijwilligers zeer hartelijk voor hun van Toezicht is intensief betrokken Raad van Toezicht van de Stichting inzet het afgelopen jaar. geweest bij de werving, monitoring Nederlands Scheepvaartmuseum Tot 1 april 2016 nam mevrouw en ondersteuning van de nieuwe Amsterdam vormen het bestuur Tiemstra het voorzitterschap van Wopke Hoekstra directeur Michael Huijser. Daarnaast en van daaruit de directie en Raad de Raad van Toezicht waar. Vanaf 1 Voorzitter Raad van Toezicht is voor de Raad van Toezicht een van Toezicht van de Stichting Het april is ondergetekende benoemd nieuwe voorzitter geworven. Er Scheepvaartmuseum Enterprise. tot voorzitter van de Raad van Toe- vonden monitoringgesprekken met zicht van Het Scheepvaartmuseum. de ondernemingsraad en afvaardi- gingen van het managementteam plaats. 40 41

Jaarverslag JAARREKENING 2016 Jaarverslag Het Scheepvaartmuseum Het Scheepvaartmuseum 2016 2016

BALANS PER 31 DECEMBER 2016

EUR EUR ACTIEF 31 december 2016 31 december 2015 jaar Vaste activa Materiële vaste activa 6.939.878 8.630.562 Financiële vaste activa 320.000 400.000 7.259.878 9.030.562 Vlottende activa rekening Voorraden 42.375 23.951 Vorderingen: • Debiteuren 294.613 414.310 • Vooruitbetaalde kosten 19.942 54.401 2016 • Omzetbelasting 266.881 191.466 • Overige vorderingen 402.245 310.295 Liquide middelen 6.219.191 4.028.473 7.245.247 5.102.896 14.505.125 14.133.458

PASSIEF 31 december 2016 31 december 2015

Eigen vermogen Algemene reserve 196.506 163.408 Vervangingsreserve bedrijfsinstallaties 3.782.963 3.201.069 Bestemmingsfonds OCW 152.046 96.917 Bestemmingsfonds huisvesting OCW 492.382 83.216 Bestemmingsfonds Veiligheid depot 205.000 0 Bestemmingsfonds BankGiroLoterij 452.110 356.163 Totaal Eigen vermogen 5.281.006 3.900.773

Voorzieningen 718.143 723.589

Langlopende schulden Investeringsbijdragen 6.558.025 8.111.327 6.558.025 8.111.327

Kortlopende schulden en overlopende passiva Schulden aan leveranciers en handelskredieten 374.902 333.425 Vooruit ontvangen bedragen 760.000 25.201 Loonbelasting 127.926 127.050 Overige schulden 685.123 912.093 1.947.951 1.397.769 14.505.125 14.133.458 42 43

Jaarverslag JAARREKENING 2016 Het Scheepvaartmuseum 2016

CATEGORIALE EXPLOITATIEREKENING OVER 2016

EUR EUR EUR 2016 Begroting 2016 2015 Directe opbrengsten: • Publieksinkomsten 2.324.064 2.395.240 2.595.737 • Sponsorinkomsten 169.660 270.000 199.000 • Overige inkomsten 3.217 0 5.023 Indirecte opbrengsten 751.894 468.000 446.010 Totale opbrengsten (A1) 3.248.835 3.133.240 3.245.770

Structurele subsidie OCW Cultuur Nota: • Onderdeel huren 5.985.365 6.073.143 6.073.143 • Onderdeel exploitatiebijdrage 3.600.227 3.543.819 3.547.959 Structurele subsidie provincie 0 0 0 Structurele subsidie gemeente 0 0 0 Overige (niet structurele) subsidies/bijdragen: 0 0 0 Bijdragen uit publieke middelen 1.186.586 871.821 954.624 Bijdragen uit private middelen: • Waarvan particulieren incl. vrienden 334.686 361.818 514.796 • Waarvan bedrijven 197.077 97.077 191.954 • Waarvan private fondsen 258.392 268.692 441.148 • Waarvan goede doelenloterijen 529.305 483.445 529.531 Totaal subsidies/bijdragen (A2) 12.091.638 11.699.815 12.253.154 Totale baten (A = A1 + A2) 15.340.473 14.833.055 15.498.924

Salarislasten 4.175.922 3.891.873 4.330.999 Afschrijvingen 1.751.399 1.708.749 1.928.059 Huur 4.767.640 5.109.281 5.078.877 Aankopen 125.236 50.000 56.669 Overige lasten 3.165.236 3.523.833 3.098.034 Totale lasten (B) 13.985.433 14.283.736 14.492.638

Saldo uit gewone bedrijfsvoering (A - B) 1.355.040 549.319 1.006.286 Saldo rentebaten/-lasten 25.193 20.000 50.729 Saldo overige buitengewone baten/lasten 0 0 0 Mutatie aankoopfonds 0 0 0 Resultaat voor bestemming 1.380.233 569.319 1.057.015

Bestemming resultaat Mutatie vervangingsreserve bedrijfsinstallaties 581.894 569.320 677.244 Mutatie bestemmingsfonds OCW 2013 - 2016 55.128 0 71.529 Mutatie bestemmingsfonds huisvesting OCW 409.166 0 41.608 Mutatie bestemmingsfonds Brandveiligheid Depot 205.000 0 0 Mutatie bestemmingsfonds BankGiroLoterij 95.947 0 222.935 Mutatie Algemene reserve 33.098 0 43.699 44

Het Scheepvaartmuseum | Kattenburgerplein 1 Amsterdam | www.hetscheepvaartmuseum.nl