PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

Wilamowice, czerwiec 2017 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

ZLECENIODAWCA:

GMINA WILAMOWICE Rynek 1, 43-330 Wilamowice tel.: 33 499 90 00, faks: 33 812 94 31 mail: [email protected], www.gmina.wilamowice.pl

ZLECENIOBIORCA:

EKO – TEAM KONSULTING ul. Goleszowska 16/125, 43-300 Bielsko-Biała tel.: 33 486 53 53, faks: 33 486 54 54, kom. 513 100 869 mail: [email protected], www.eko-team.com.pl

AUTORZY OPRACOWANIA: Agnieszka Chylak Sebastian Kulikowski

INFORMACJE W OPRACOWANIU ZOSTAŁY UDOSTĘPNIONE PRZEZ : 1 Urząd Gminy Wilamowice 2 Starostwo Powiatowe w Bielsku – Białej, 3 Zarząd Dróg Powiatowych w Bielsku – Białej, 4 Zarząd Dróg Wojewódzkich w Katowicach, 5 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach, 6 Generalną Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad Oddział w Katowicach, 7 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Katowicach Oddział w Bielsku – Białej, 8 Śląski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Częstochowie, 9 Regionalną Dyrekcję Ochrony Środowiska w Katowicach, 10 Śląski Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Katowicach, 11 Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa Śląski Oddział Regionalny w Częstochowie, 12 Nadleśnictwo Bielsko, 13 Nadleśnictwo Andrychów, 14 Polską Spółkę Gazownictwa Oddział w Zabrzu, 15 Tauron Dystrybucja S.A. Oddział w Gliwicach, 16 Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gliwicach, 17 Śląski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Katowicach, 18 Zakład Wodociągów i Kanalizacji w Wilamowicach.

Dofinansowano ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach Treści zawarte w publikacji nie stanowią̨ oficjalnego stanowiska organów Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach.

Strona 2 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

SPIS TREŚCI 1. Wstęp ...... 8 1.1. Cel i podstawa opracowania ...... 8 1.2. Metodologia opracowania, zawartość ...... 8 2. Spójność z dokumentami strategicznymi i programowymi ...... 10 3. Ogólna charakterystyka gminy Wilamowice ...... 14 3.1. Położenie ...... 14 4. Ocena stanu środowiska ...... 17 4.1. Ochrona klimatu i jakości powietrza ...... 17 4.1.1. Efekty realizacji dotychczasowego POŚ ...... 17 4.1.2. Opis stanu obecnego ...... 18 4.1.2.1. Klimat na obszarze gminy ...... 18 4.1.2.2. Jakość powietrza na obszarze gminy Wilamowice ...... 19 4.1.2.3. Emisja z emitorów liniowych ...... 25 4.1.2.4. Niska emisja na terenie gminy Wilamowice ...... 28 4.1.2.5. Warunki wykorzystania OZE ...... 29 4.1.3. Analiza SWOT ...... 35 4.1.4. Cele i zadania środowiskowe z zakresu klimatu i jakości powietrza ...... 36 4.2. Zagrożenia hałasem ...... 37 4.2.1. Efekty realizacji dotychczasowego POŚ ...... 37 4.2.2. Opis stanu obecnego ...... 37 4.2.2.1. Hałas drogowy ...... 38 4.2.2.1. Hałas kolejowy i lotniczy ...... 39 4.2.3. Analiza SWOT ...... 40 4.2.4. Cele i zadania środowiskowe w zakresie zagrożeń hałasem ...... 40 4.3. Pola elektromagnetyczne ...... 41 4.3.1. Efekty realizacji dotychczasowego POŚ ...... 41 4.3.2. Opis stanu obecnego ...... 41 4.3.3. Analiza SWOT ...... 42 4.3.4. Cele i zadania środowiskowe w zakresie pól elektromagnetycznych ...... 42 4.4. Gospodarowanie wodami ...... 43 4.4.1. Efekty realizacji dotychczasowego POŚ ...... 43 4.4.2. Opis stanu obecnego ...... 43 4.4.2.1. Wody powierzchniowe ...... 43 4.4.2.2. Monitoring rzek w rejonie gminy Wilamowice ...... 44 4.4.2.3. Wody podziemne ...... 46 4.4.2.4. Monitoring wód podziemnych ...... 47 4.4.3. Ochrona przed powodzią oraz skutkami suszy ...... 47 4.4.4. Analiza SWOT ...... 49 4.4.5. Cele i zadania środowiskowe z zakresu gospodarowania wodami ...... 49 4.5. Gospodarka wodno - ściekowa ...... 50 4.5.1. Efekty realizacji dotychczasowego POŚ ...... 50 4.5.2. Opis stanu obecnego ...... 51 4.5.2.3. Analiza SWOT ...... 54 4.5.3. Cele i zadania środowiskowe z zakresu gospodarki wodno - ściekowej ...... 54 4.6. Zasoby geologiczne ...... 55 4.6.1. Efekty realizacji dotychczasowego POŚ ...... 55 4.6.2. Opis stanu obecnego ...... 55 4.6.2.1. Surowce naturalne gminy Wilamowice ...... 55 4.6.2.2. Osuwiska ...... 56 4.6.3. Analiza SWOT ...... 58 4.6.1. Cele i zadania środowiskowe z zakresu zasobów geologicznych ...... 58 4.7. Gleby ...... 59 4.7.1. Efekty realizacji dotychczasowego POŚ ...... 59

Strona 3 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

4.7.2. Opis stanu obecnego ...... 60 4.7.2.1. Rodzaje i żyzność gleb ...... 60 4.7.2.2. Użytkowanie gruntów ...... 61 4.7.2.3. Gospodarstwa rolne ...... 62 4.7.2.4. Badania gleb ...... 62 4.7.2.5. Instytucje obsługujące rolnictwo ...... 65 4.7.3. Analiza SWOT ...... 67 4.7.1. Cele i zadania środowiskowe z zakresu ochrony gleb ...... 67 4.8. Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów ...... 68 4.8.1. Efekty realizacji dotychczasowego POŚ ...... 68 4.8.2. Opis stanu obecnego ...... 70 4.8.2.1. Ilości zebranych odpadów ...... 72 4.8.2.2. Azbest ...... 75 4.8.3. Analiza SWOT ...... 76 4.8.1. Cele i zadania środowiskowe z zakresu gospodarki odpadami zapobiegania powstawaniu odpadów76 4.9. Zasoby przyrodnicze ...... 77 4.9.1. Efekty realizacji dotychczasowego POŚ ...... 77 4.9.2. Opis stanu obecnego ...... 77 4.9.2.1. Siedliska przyrodnicze mające znaczenie dla ochrony środowiska ...... 77 4.9.2.2. Formy ochrony przyrody na terenie gminy ...... 78 4.9.2.3. Ochrona i zrównoważony rozwój lasów ...... 80 4.9.3. Analiza SWOT ...... 83 4.9.4. Cele i zadania środowiskowe z zakresu ochrony przyrody i zasobów leśnych ...... 83 4.10. Zagrożenia poważnymi awariami ...... 84 4.10.1. Efekty realizacji dotychczasowego POŚ ...... 84 4.10.2. Opis stanu obecnego ...... 84 4.10.3. Analiza SWOT ...... 85 4.10.4. Cele i zadania środowiskowe w zakresie zagrożeń poważnymi awariami ...... 85 5. Zagadnienia horyzontalne ...... 86 5.1. Adaptacja do zmian klimatu ...... 86 5.2. Nadzwyczajne zagrożenia ...... 87 5.3. Działania edukacyjne ...... 88 5.4. Monitoring środowiska ...... 89 6. Harmonogramy realizacji zadań Programu na lata 2017-2020 z perspektywą do roku 2024 ...... 90 6.1. Cele i harmonogram w zakresie ochrony klimatu i jakości powietrza ...... 90 6.2. Cele i harmonogram w zakresie ochrony przed hałasem ...... 93 6.3. Cele i harmonogram w zakresie ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym ...... 95 6.1. Cele i harmonogram w zakresie gospodarowania wodami ...... 96 6.2. Cele i harmonogram w zakresie gospodarki wodno - ściekowej ...... 98 6.3. Cele i harmonogram w zakresie gospodarowania zasobami geologicznymi ...... 101 6.4. Cele i harmonogram w zakresie ochrony gleb ...... 102 6.5. Cele i harmonogram w zakresie gospodarki odpadami ...... 105 6.1. Cele i harmonogram w zakresie ochrony zasobów przyrodniczych w tym leśnych ...... 107 6.2. Cele i harmonogram w zakresie przeciwdziałania poważnym awariom ...... 111 7. System realizacji Programu Ochrony Środowiska ...... 113 8. Streszczenie w języku niespecjalistycznym ...... 114

SPIS RYSUNKÓW RYSUNEK 3.1.1 POŁOŻENIE GMINY WILAMOWICE NA TLE WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO I POWIATU BIELSKIEGO ...... 14 RYSUNEK 3.1.2 LICZBA MIESZKAŃCÓW GMINY WILAMOWICE ...... 16 RYSUNEK 4.1.3.1 PODZIAŁ POLSKI NA STREFY KLIMATYCZNE ...... 18 3 RYSUNEK 4.1.3.2 STĘŻENIE DWUTLENKU SIARKI NA STACJI W BIELSKU BIAŁEJ (ΜG/M ) ...... 21 3 RYSUNEK 4.1.3.3 STĘŻENIE DWUTLENKU AZOTU NA STACJI W BIELSKU BIAŁEJ (ΜG/M ) ...... 21 3 RYSUNEK 4.1.3.4 STĘŻENIE TLENKU WĘGLA NA STACJI W BIELSKU BIAŁEJ (ΜG/M ) ...... 22

Strona 4 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

3 RYSUNEK 4.1.3.5 STĘŻENIE BENZENU NA STACJI W RYBNIKU (ΜG/M ) ...... 22 3 RYSUNEK 4.1.3.6 STĘŻENIE PYŁU PM10 NA STACJI W BIELSKU BIAŁEJ (ΜG/M ) ...... 23 RYSUNEK 4.1.3.7 UDZIAŁ POJAZDÓW NA DROGACH POWIATOWYCH GMINY WILAMOWICE ...... 26 RYSUNEK 4.1.3.8 UDZIAŁ POJAZDÓW NA DROGACH GMINNYCH ...... 27 RYSUNEK 4.1.3.9 EMISJA LINIOWA NA TERENIE GMINY WILAMOWICE W 2015 ROKU (MG) ...... 28 RYSUNEK 4.1.3.10 NISKA EMISJA NA TERENIE GMINY WILAMOWICE W 2015 R...... 29 2 RYSUNEK 4.1.3.11 ENERGIA WIATRU W KWH/(M /ROK) NA WYSOKOŚCI 10 I 30 M N.P.M...... 31 RYSUNEK 4.1.3.12 ŚREDNIE ROCZNE SUMY USŁONECZNIENIA ...... 32 RYSUNEK 4.1.3.13 MAPA ROZKŁADU GĘSTOŚCI ZIEMSKIEGO STRUMIENIA CIEPLNEGO NA OBSZARZE POLSKI ...... 33 RYSUNEK 4.1.4.1 PRZEWIDYWANY PRZEBIEG TRASY S1 W WARIANCIE E PRZEBIEGAJĄCY PRZEZ TEREN GMINY WILAMOWICE ...... 37 RYSUNEK 4.2.2.1 LOKALIZACJA PUNKTÓW BADAŃ HAŁASU KOMUNIKACYJNEGO W LATACH 2012-2015 ...... 39 RYSUNEK 4.6.2.1 POŁOŻENIE OSUWISK NA TERENIE GMINY WILAMOWICE ...... 56 RYSUNEK 4.8.2.2 ILOŚCI ZEBRANYCH ODPADÓW KOMUNALNYCH Z TERENU GMINY WILAMOWICE ...... 74 RYSUNEK 4.9.2.1 PODZIAŁ GEOBOTANICZNY OBSZARU GMINY WILAMOWICE ...... 78 RYSUNEK 4.9.2.2 OBSZARY CHRONIONE NA TERENIE GMINY WILAMOWICE ...... 79 RYSUNEK 4.9.2.3 OBSZARY LEŚNE NA TERENIE GMINY WILAMOWICE ...... 81 RYSUNEK 4.9.2.4 UDZIAŁ PROCENTOWY GATUNKÓW LASOTWÓRCZYCH W NADLEŚNICTWIE ANDRYCHÓW ...... 81 RYSUNEK 4.9.2.5 UDZIAŁ PROCENTOWY DRZEWOSTANÓW W KLASACH WIEKU ...... 82

SPIS TABEL TABELA 2.1. ZESTAWIENIE DOKUMENTÓW STRATEGICZNYCH WRAZ Z ICH CELAMI, OBSZARAMI PROBLEMOWYMI ORAZ ZARYSOWANYMI KIERUNKAMI ROZWOJU ...... 10 TABELA 4.1.3.1. ŚREDNIO DOBOWY RUCH NA DROGACH POWIATOWYCH NA TERENIE GMINY WILAMOWICE W LATACH 2010-2020 ...... 25 TABELA 4.1.3.2. ŚREDNIO DOBOWY RUCH NA DROGACH GMINNYCH NA TERENIE GMINY WILAMOWICE W LATACH 2010- 2020...... 26 TABELA 4.1.3.3 ROCZNA EMISJA SUBSTANCJI SZKODLIWYCH DO ATMOSFERY ZE ŚRODKÓW TRANSPORTU NA TERENIE GMINY WILAMOWICE W 2015 ROKU ...... 27

TABELA 4.1.3.4. STRUKTURA ZUŻYCIA ENERGII PALIW O RAZ EMISJI CO2 W BUDYNKACH UŻYTECZNOŚCI PUBLICZNEJ W 2015 ROKU ...... 28

TABELA 4.1.3.5. STRUKTURA ZUŻYCIA ENERGII PALIW O RAZ EMISJI CO2 W BUDYNKACH MIESZKALNYCH W 2015 ROKU ...... 28 TABELA 4.1.3.6. ZASOBY ENERGII WODNEJ RZEK W REJONIE GMINY WILAMOWICE I MOŻLIWOŚCI ICH TECHNICZNEGO WYKORZYSTANIA ...... 30 TABELA 4.1.3.7. POWIERZCHNIA UPRAW NA TERENIE GMINY WILAMOWICE ...... 34 TABELA 4.1.3.8. ZAPOTRZEBOWANIE NA SŁOMĘ DLA POSZCZEGÓLNYCH GATUNKÓW ZWIERZĄT HODOWANYCH ...... 34 3 TABELA 4.1.3.9. WSKAŹNIK WIELKOŚCI PRODUKCJI BIOGAZU W PRZELICZENIU NA SZTUKI DUŻE [M /SD/D] ...... 35 TABELA 4.1.3.10. POGŁOWIE ZWIERZĄT GOSPODARSKICH W GMINIE WILAMOWICE ORAZ PRODUKCJA BIOGAZU ...... 35 TABELA 4.4.2.1 KLASYFIKACJA STANU/ POTENCJAŁU EKOLOGICZNEGO I STANU CHEMICZNEGO WÓD W 2016 ROKU W PUNKCIE POMIAROWO-KONTROLNYM ZLOKALIZOWANYCH W REJONIE GMINY WILAMOWICE ...... 45 TABELA 4.6.2.1 ZŁOŻA WĘGLA I SUROWCÓW ILASTYCH CERAMIKI BUDOWLANEJ NA TERENIE GMINY WILAMOWICE – STAN NA 31.12.2016 ...... 56 TABELA 4.6.2.2 OSUWISKA NA TERENIE GMINY WILAMOWICE ...... 57 TABELA 4.7.2.1 STRUKTURA UŻYTKOWANIA GRUNTÓW GMINY WILAMOWICE W LATACH 2012-2014 ...... 61 TABELA 4.7.2.2 WYBRANE WŁAŚCIWOŚCI GLEB W PUNKTACH POMIAROWO-KONTROLNYCH W GOCZAŁKOWICACH- ZDROJU, BIELSKU-BIAŁEJ, OŚWIĘCIMIU I WADOWICACH – CHOCZNI W 2010 I 2015 R...... 63 TABELA 4.7.2.3 NAWOZY STOSOWANE W GOSPODARSTWACH ROLNYCH NA TERENIE GMINY W 2010 R...... 64 TABELA 4.7.2.4 DZIAŁALNOŚĆ KONTROLNA WIORIN NA TERENIE GMINY WILAMOWICE W LATACH 2014-2016 ...... 66 TABELA 4.8.2.2 ILOŚCI ZEBRANYCH ODPADÓW NA TERENIE GMINY WILAMOWICE ...... 72 TABELA 4.9.2.1 WYKAZ POMNIKÓW PRZYRODY NA TERENIE GMINY WILAMOWICE ...... 80 TABELA 6.1.1 CELE, KIERUNKI INTERWENCJI I ZADANIA Z ZAKRESU OCHRONY KLIMATU I JAKOŚCI POWIETRZA ...... 90 TABELA 6.1.2 HARMONOGRAM ZADAŃ WŁASNYCH W ZAKRESIE OCHRONY KLIMATU I JAKOŚCI POWIETRZA ...... 91 TABELA 6.1.3 HARMONOGRAM ZADAŃ MONITOROWANYCH W ZAKRESIE OCHRONY KLIMATU I JAKOŚCI POWIETRZA . 92 TABELA 6.2.1 CELE, KIERUNKI INTERWENCJI I ZADANIA Z ZAKRESU OCHRONY PRZED HAŁASEM ...... 93

Strona 5 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

TABELA 6.2.2 HARMONOGRAM ZADAŃ WŁASNYCH W ZAKRESIE ZAGROŻEŃ HAŁASEM ...... 94 TABELA 6.2.3 HARMONOGRAM ZADAŃ MONITOROWANYCH W ZAKRESIE ZAGROŻEŃ HAŁASEM ...... 94 TABELA 6.3.1 CELE, KIERUNKI INTERWENCJI I ZADANIA Z ZAKRESU PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH ...... 95 TABELA 6.3.2 HARMONOGRAM ZADAŃ WŁASNYCH W ZAKRESIE PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH ...... 95 TABELA 6.3.3 HARMONOGRAM ZADAŃ MONITOROWANYCH W ZAKRESIE OCHRONY PRZED ODDZIAŁYWANIEM PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH ...... 96 TABELA 6.1.1 CELE, KIERUNKI INTERWENCJI I ZADANIA Z ZAKRESU GOSPODAROWANIA WODAMI ...... 96 TABELA 6.1.2 HARMONOGRAM ZADAŃ WŁASNYCH Z ZAKRESU GOSPODAROWANIA WODAMI ...... 97 TABELA 6.1.3 HARMONOGRAM ZADAŃ MONITOROWANYCH Z ZAKRESU GOSPODAROWANIA WODAMI ...... 98 TABELA 6.2.1 CELE, KIERUNKI INTERWENCJI I ZADANIA Z ZAKRESU GOSPODARKI WODNO-ŚCIEKOWEJ ...... 98 TABELA 6.2.2 HARMONOGRAM ZADAŃ WŁASNYCH Z ZAKRESU GOSPODARKI WODNO-ŚCIEKOWEJ ...... 99 TABELA 6.2.3 HARMONOGRAM ZADAŃ MONITOROWANYCH Z ZAKRESU GOSPODARKI WODNO-ŚCIEKOWEJ ...... 100 TABELA 6.6.1 CELE, KIERUNKI INTERWENCJI W ZAKRESIE GOSPODAROWANIA ZASOBAMI GEOLOGICZNYMI ...... 101 TABELA 6.6.2 HARMONOGRAM ZADAŃ WŁASNYCH W ZAKRESIE GOSPODAROWANIA ZASOBAMI GEOLOGICZNYMI .... 102 TABELA 6.6.3 HARMONOGRAM ZADAŃ MONITOROWANYCH W ZAKRESIE GOSPODAROWANIA ZASOBAMI GEOLOGICZNYMI ...... 102 TABELA 6.7.1 CELE, KIERUNKI INTERWENCJI W ZAKRESIE OCHRONY GLEB ...... 102 TABELA 6.7.2 HARMONOGRAM ZADAŃ WŁASNYCH W ZAKRESIE OCHRONY GLEB ...... 104 TABELA 6.7.3 HARMONOGRAM ZADAŃ MONITOROWANYCH W ZAKRESIE OCHRONY GLEB ...... 104 TABELA 6.8.1 CELE, KIERUNKI INTERWENCJI W ZAKRESIE GOSPODARKI ODPADAMI I ZAPOBIEGANIA POWSTAWANIA ODPADÓW ...... 105 TABELA 6.8.2 HARMONOGRAM ZADAŃ WŁASNYCH W ZAKRESIE GOSPODARKI ODPADAMI I ZAPOBIEGANIA POWSTAWANIA ODPADÓW ...... 106 TABELA 6.8.3 HARMONOGRAM ZADAŃ MONITOROWANYCH W ZAKRESIE GOSPODARKI ODPADAMI I ZAPOBIEGANIA POWSTAWANIA ODPADÓW ...... 107 TABELA 6.1.1 CELE, KIERUNKI INTERWENCJI I ZADANIA W ZAKRESIE OCHRONY PRZYRODY I LASÓW ...... 107 TABELA 6.1.2 HARMONOGRAM ZADAŃ WŁASNYCH W ZAKRESIE OCHRONY PRZYRODY I LASÓW ...... 109 TABELA 6.1.3 HARMONOGRAM ZADAŃ MONITOROWANYCH W ZAKRESIE OCHRONY PRZYRODY I LASÓW ...... 110 TABELA 6.10.1 CELE, KIERUNKI INTERWENCJI I ZADANIA Z ZAKRESU ZAGROŻEŃ POWAŻNYMI AWARIAMI ...... 111 TABELA 6.10.2 HARMONOGRAM ZADAŃ WŁASNYCH W ZAKRESIE ZAGROŻEŃ POWAŻNYMI AWARIAMI ...... 112 TABELA 6.10.3 HARMONOGRAM ZADAŃ MONITOROWANYCH W ZAKRESIE ZAGROŻEŃ POWAŻNYMI AWARIAMI ...... 112

WYKAZ SKRÓTÓW:

BZT5 - biologiczne zapotrzebowanie na tlen CDPGŚ - Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska ChZT - chemiczne zapotrzebowanie na tlen GDDKiA - Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad GIOŚ - Główny Inspektorat Ochrony Środowiska GUS - Główny Urząd Statystyczny GZWP - Główne Zbiorniki Wód Podziemnych IUNG - Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa KPGO - Krajowy Plan Gospodarki Odpadami KPOŚK - Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych MRP - Mapa zagrożeń powodziowych, mapa ryzyka powodzi NFOŚiGW - Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej ODR - Ośrodek Doradztwa Rolniczego OOŚ - ocena oddziaływania na środowisko ORSIP - Otwarty Regionalny System Informacji Przestrzennej OSO - obszary specjalnej ochrony ptaków OZE - Odnawialne Źródła Energii PIG - Państwowy Instytut Geologiczny PIOŚ - Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska PIS - Państwowa Inspekcja Sanitarna

Strona 6 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

POH - Program Ochrony przed Hałasem POIiŚ - Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko PONE - Program Ograniczania Niskiej Emisji POP - Program Ochrony Powietrza PWiK - Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji RDLP - Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych RDOŚ - Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska RDW - Ramowa Dyrektywa Wodna RLM - Równoważna Liczba Mieszkańców RZGW - Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej SEKAP - System Elektronicznej Komunikacji Administracji Publicznej SIWZ - Specyfikacja Istotnych Warunków Zamówienia SOO - specjalne obszary ochrony siedlisk; WFOŚiGW - Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej WIOŚ - Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska WODR - Wojewódzki Ośrodek Doradztwa Rolniczego WSO - Wojewódzki System Odpadowy WSSE - Wojewódzka Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna ZPK - Zespół Parków Krajobrazowych

Strona 7 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

1. Wstęp 1.1. Cel i podstawa opracowania Podstawą opracowania jest umowa między Eko – Team Konsulting z Bielska Białej, a Gminą Wilamowice na wykonanie dokumentacji pt.: „Program ochrony środowiska dla Gminy Wilamowice na lata 2017-2020 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2024, wraz z Prognozą oddziaływania na środowisko projektu Programu ochrony środowiska”. Każde z wymienionych dwóch opracowań stanowi oddzielny dokument. W związku z wejściem w życie nowelizacji ustawy – Prawo ochrony środowiska nastąpiła zmiana sposobu realizacji krajowej polityki ochrony środowiska. Obecnie jest ona prowadzona na podstawie strategii rozwoju, programów i dokumentów programowych oraz za pomocą wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska. Podstawowym celem sporządzenia i uchwalenia Programu Ochrony Środowiska jest realizacja przez jednostki samorządu terytorialnego polityki ochrony środowiska zbieżnej z założeniami najważniejszych dokumentów strategicznych i programowych. Pierwszy „Program Ochrony Środowiska dla Gminy Wilamowice” został przyjęty Uchwałą Rady Miejskiej Wilamowice nr XXIX/250/02 16 czerwca 2002 roku w sprawie przyjęcia Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Wilamowice, a następnie aktualizacja została przyjęta uchwałą Rady Miejskiej Wilamowice nr XXX/290/09 z dnia 10 listopada 2009 roku w sprawie przyjęcia Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Wilamowice na lata 2009 – 2012. W 2014 roku kolejna aktualizacja Programu Ochrony Środowiska pn.: „Program Ochrony Środowiska dla Gminy Wilamowice na lata 2014-2017 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2021”została przyjęta do realizacji uchwałą Rady Miejskiej uchwałą LII/443/14 z dnia 29 października 2014 roku. Niniejszy „Program…” jest czwartym z kolei dokumentem tego rodzaju i obejmie lata 2017-2020 oraz perspektywę do 2024 roku. Projekt gminnego Programu Ochrony Środowiska opiniowany zostanie przez Zarząd Powiatu Bielskiego. Zapisy ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2016 r. poz. 353, z późn. zm.), stanowią, iż „projekty, polityk, strategii, planów lub programów w dziedzinie przemysłu, energetyki, transportu, telekomunikacji, gospodarki wodnej, gospodarki odpadami, leśnictwa, rolnictwa, rybołówstwa, turystyki i wykorzystywania terenu, opracowywanych lub przyjmowanych przez organy administracji, wyznaczających ramy dla późniejszej realizacji przedsięwzięć́ mogących znacząco oddziaływać́ na środowisko […] wymagają̨ przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko”. W związku z tym dla niniejszego projektu „Programu…” po uzgodnieniu zakresu zostanie opracowana „Prognoza oddziaływania na środowisko postanowień projektu „Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Wilamowice na lata 2017-2020 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2024”. Realizacja postanowień „Programu...” powinna doprowadzić do poprawy stanu środowiska naturalnego, oraz zapewnić skuteczne mechanizmy chroniące środowisko przed degradacją, a także stworzyć warunki dla wdrożenia wymagań prawa.

1.2. Metodologia opracowania, zawartość „Program ochrony środowiska dla Gminy Wilamowice na lata 2017-2020 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2024” został opracowany zgodnie z zapisami ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska (t.j.: Dz. U. z 2017 r., poz. 519 z późn. zm.) jako narzędzie prowadzenia polityki ochrony środowiska w gminie. Polityka ochrony środowiska to stworzenie warunków do działań związanych z ochroną środowiska i zrównoważonym rozwojem, czyli takim rozwojem, który będzie zarówno rozwojem gospodarczym, ekonomicznymi i ekologicznym. W realizacji Programu Ochrony Środowiska istotne jest uspołecznienie całego procesu tworzenia Programu, a następnie jego realizacja i wdrażanie. W związku z tym w trakcie procedur opracowania „Programu…” Gmina Wilamowice zapewni możliwość udziału społeczeństwa na zasadach i w trybie określonych w ustawie z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2016 r. poz. 353, z późn. zm.). Interesariusze w tym służby i inspekcje działające na terenie gminy Wilamowice zostali włączeni w prace nad przygotowaniem niniejszego dokumentu. W związku z tym na etapie zbierania danych i materiałów do opracowania jednostki te zostały poproszone o sprecyzowanie planów i projektów jakie będą realizowane na terenie gminy Wilamowice. Jednocześnie już na etapie opracowania projektu „Programu…” zostały wyznaczone osoby w Urzędzie Gminy Wilamowice do koordynacji i stałej współpracy z Wykonawcą „Programu…”.

Strona 8 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

Po zaopiniowaniu projektu „Programu…” przez Zarząd Powiatu Bielskiego oraz projektu „Programu…” wraz z Prognozą oddziaływania na środowisko przez Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Katowicach i Śląskiego Państwowego Inspektora Sanitarnego w Katowicach „Program ochrony środowiska dla Gminy Wilamowice na lata 2017-2020 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2024” zostanie uchwalony przez Radę Miejską w Wilamowicach. Z wykonania „Programu…” Burmistrz Gminy Wilamowice powinien co dwa lata sporządzać raporty i przedstawiać je Radzie Miejskiej oraz przekazać do organu wykonawczego Powiatu Bielskiego. Program ma za zadanie wyznaczanie ram dla późniejszych przedsięwzięć, realizowanych w zakresie innych programów sektorowych województwa. Kolejnym celem Programu jest zapewnienie efektywnego i sprawnego wykorzystania środków finansowych na działania, wskazane w Programie oraz umożliwienie i wspieranie pozyskiwania środków na realizację określonych zadań środowiskowych przez jednostki samorządowe. Niniejszy dokument został opracowany zgodnie z „Wytycznymi do opracowania wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska” opracowanymi przez Ministerstwo Środowiska we wrześniu 2015 roku. Zgodnie z przytoczonymi wytycznymi zrezygnowano z długich opisów gminy Wilamowice na rzecz zestawień tabelarycznych, grafik rysunkowych i mapek. Do opracowania niniejszego dokumentu zebrano dane pochodzące od jednostek nadrzędnych w stosunku do Gminy Wilamowice – Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego i Powiatu Bielskiego oraz jednostek realizujących jakiekolwiek zadania środowiskowe na terenie gminy w tym m. in. Zarządów Dróg, Nadleśnictwa Andrychów, Śląskiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych, Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gliwicach i innych. Nawiązując do struktury określonej w „Wytycznych do opracowania wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska” Ministerstwa Środowiska (z dnia 2 września 2015 r.) niniejszy dokument zawiera takie elementy jak: • SPIS TREŚCI • WYKAZ SKRÓTÓW • WSTĘP • INFORMACJE O METODOLOGII OPRACOWANIA • INFORMACJE O SPÓJNOŚCI PROGRAMU Z DOKUEMNTAMI WYŻSZEGO SZCZEBLA • CHARAKTERYSTYKĘ GMINY WILAMOWICE • OCENĘ STANU ŚRODOWISKA W ZAKRESIE: o Ochrona klimatu i jakości powietrza, o Zagrożenia hałasem, o Pola elektromagnetyczne, o Gospodarowanie wodami, o Gospodarka wodno – ściekowa, o Zasoby geologiczne, o Gleby, o Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów, o Zasoby przyrodnicze w tym leśne, o Zagrożenia poważnymi awariami. • ZAGADANIENIA HORYZONTALNE • CELE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ORAZ KIERUNKI DZIAŁAŃ I INTERWENCJI PROEKOLOGICZNYCH • HARMONOGRAM REALIZACJI ZADAŃ POWIATOWYCH I MONITOROWANYCH WRAZ Z ICH FINANSOWANIEM • SYSTEM REALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA • STRESZCZENIE W JEZYKU NIESPECJALISTYCZNYM • SPIS TABEL • SPIS RYSUNKÓW Struktura każdego z rozdziałów dotyczących poszczególnych obszarów interwencji obejmuje: • ocenę stanu aktualnego, • efekty realizacji dotychczasowego POŚ, • analizę SWOT.

Strona 9 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

Wymienione powyżej obszary interwencji uwzględniają zagadnienia horyzontalne (przekrojowe dla wszystkich dziedzin) takie jak adaptację do zmian klimatu, nadzwyczajne zagrożenia środowiska, działania edukacyjne oraz monitoring.

2. Spójność z dokumentami strategicznymi i programowymi Aktualnie polityka ochrony środowiska w gminie Wilamowice prowadzona jest zgodnie z zapisami wcześniejszych dokumentów strategicznych (w tym gminnego Programu Ochrony Środowiska z 2014 roku) oraz nadrzędnych programów ochrony środowiska („Program Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do roku 2019 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2024”, „Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Bielskiego na lata 2013-2016”). Istotnym elementem prognozowania strategicznego jest zapewnienie spójności celów rozwoju wyznaczonych w dokumentach programowych i strategicznych opracowanych na poziomie powiatowym, wojewódzkim, krajowym i UE. Poniżej przedstawiono powiązanie „Program ochrony środowiska dla Gminy Wilamowice na lata 2017-2020 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2024” z dokumentami strategicznymi szczebla krajowego, regionalnego i lokalnego. Podczas tworzenia „Programu… dla gminy Wilamowice….” brano pod uwagę założenia aktualnie obowiązujących dokumentów nadrzędnych. Program w swoich założeniach uwzględnia najbardziej istotne kierunki rozwoju zarysowane w dokumentach wyższego szczebla. Cele, obszary problemowe oraz kierunki rozwoju analizowanych strategii prezentuje poniższa tabela.

Tabela 2.1. Zestawienie dokumentów strategicznych wraz z ich celami, obszarami problemowymi oraz zarysowanymi kierunkami rozwoju

Cele wskazane w dokumencie Kierunki interwencji dokumentu strategicznego wpisujące się Nazwa dokumentu strategicznym w cele Programu Ochrony Środowiska dla gminy Wilamowice

NADRZĘDNE DOKUMENTY STRATEGICZNE

Cel 7 - Zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego oraz ochrona i poprawa stanu środowiska, 7.1: Modernizacja infrastruktury i bezpieczeństwo energetyczne, Cel 8 - Wzmocnienie mechanizmów 7.2: Modernizacja sieci elektroenergetycznych i ciepłowniczych, terytorialnego równoważenia 7.4: Realizacja programu inteligentnych sieci w energetyce, rozwoju dla rozwijania Długookresowa Strategia 7.7: Stworzenie zachęt przyspieszających rozwój zielonej i pełnego wykorzystania Rozwoju Kraju Polska gospodarki, potencjałów regionalnych, 2030 7.8: Zwiększenie poziomu ochrony środowiska, Cel 9 - Zwiększenie dostępności terytorialnej Polski poprzez 8.1: Rewitalizacja obszarów problemowych, utworzenie zrównoważonego, 9.1: Sprawna modernizacja, rozbudowa i budowa zintegrowanego spójnego i przyjaznego systemu transportowego. użytkownikom systemu transportowego. I.1.5: Zapewnienie ładu przestrzennego, I.3.3: Zwiększenie bezpieczeństwa obywatela, II.6.1. Racjonalne gospodarowanie zasobami, Średniookresowa I. Sprawne i efektywne państwo, II.6.2. Poprawa efektywności energetycznej, Strategia Rozwoju Kraju 2020 II. Konkurencyjna Gospodarka. II.6.4. Poprawa stanu środowiska, I.6.5. Adaptacja do zmian klimatu, II.7.2. Modernizacja i rozbudowa połączeń transportowych, II.7.3. Udrożnienie obszarów miejskich. 1.1. Racjonalne i efektywne gospodarowanie zasobami kopalin, 1.2. Gospodarowanie wodami dla ochrony przed powodzią, suszą i deficytem wody, 1.3. Zachowanie bogactwa różnorodności biologicznej, w tym Cel 1 - Zrównoważone wielofunkcyjna gospodarka leśna, gospodarowanie zasobami 2.2. Poprawa efektywności energetycznej, Strategia środowiska, 2.7. Rozwój energetyczny obszarów podmiejskich i wiejskich, Bezpieczeństwo Cel 2 - Zapewnienie gospodarce Energetyczne i krajowej bezpiecznego 3.1. Zapewnienie dostępu do czystej wody dla społeczeństwa Środowisko i konkurencyjnego zaopatrzenia i gospodarki, w energię, 3.2. Racjonalne gospodarowanie odpadami, w tym wykorzystanie ich Cel 3 - Poprawa stanu środowiska. na cele energetyczne, 3.3. Ochrona powietrza, w tym ograniczenie oddziaływania energetyki, 3.4. Wspieranie nowych i promocja polskich technologii energetycznych i środowiskowych,

Strona 10 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

3.5. Promowanie zachowań ekologicznych oraz tworzenie warunków do powstawania zielonych miejsc pracy.

Cel - Ograniczenie emisji CO2 do 2020 przy zachowaniu wysokiego I - Poprawa efektywności poziomu bezpieczeństwa energetycznego,

energetycznej, Cel - Ograniczenie emisji SO2, tlenków azotu (w tym NO2, NO3, II - Wzrost bezpieczeństwa dostaw NO5) oraz pyłów do poziomów wynikających z obecnych paliw i energii, i projektowanych regulacji unijnych, Polityka energetyczna Cel - Ograniczenie negatywnego oddziaływania energetyki na stan Polski do 2030 roku III - Rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii wód powierzchniowych i podziemnych, w tym biopaliw, Cel - Minimalizacja składowania odpadów poprzez jak najszersze IV – Ograniczenie odziaływania wykorzystanie ich w gospodarce, energetyki na środowisko. Cel - Zmiana struktury wytwarzania energii w kierunku technologii niskoemisyjnych.

DOKUMENTY SEKTOROWE

Cel 1 - osiągnięcie w możliwie krótkim czasie poziomów dopuszczalnych i docelowych niektórych substancji, 1. Podniesienie rangi zagadnienia poprawy jakości powietrza określonych w dyrektywie poprzez skonsolidowanie działań na szczeblu krajowym oraz 2008/50/WE i 2004/107/WE, powołanie Partnerstwa na rzecz poprawy jakości powietrza, oraz utrzymanie ich na tych 2. Stworzenie ram prawnych sprzyjających realizacji obszarach, na których są efektywnych działań mających na celu poprawę jakości dotrzymywane, a w przypadku powietrza, pyłu PM2,5 także pułapu Krajowy Program 3. Włączenie społeczeństwa w działania na rzecz poprawy jakości stężenia ekspozycji oraz Ochrony Powietrza do powietrza poprzez zwiększenie świadomości społecznej oraz Krajowego Celu Redukcji roku 2020 tworzenie trwałych platform dialogu z organizacjami Narażenia, (z perspektywą do roku społecznymi, 2030) Cel 2 - osiągnięcie w perspektywie 4. Rozwój i rozpowszechnienie technologii sprzyjających do roku 2030 stężeń niektórych poprawie jakości powietrza, substancji w powietrzu na poziomach wskazanych przez 5. Rozwój mechanizmów kontrolowania źródeł niskiej emisji WHO (Światową Organizację sprzyjających poprawie jakości powietrza, Zdrowa) oraz nowych 6. Upowszechnienie mechanizmów finansowych sprzyjających wymagań wynikających z poprawie jakości powietrza. regulacji prawnych projektowanych przepisami prawa unijnego.

Celem Programu jest ograniczenie Aktualizacja Krajowego zrzutów niedostatecznie 1. Budowa sieci kanalizacyjnej, Programu Oczyszczania oczyszczanych ścieków, a co za tym 2. Inwestycje związane z oczyszczalniami ścieków, ścieków komunalnych idzie – ochrona środowiska wodnego 3. Dostosowanie oczyszczalni do art. 5.2. przed ich niekorzystnymi skutkami

1. ograniczenie marnotrawienia żywności, wprowadzenie selektywnego zbierania bioodpadów z zakładów zbiorowego żywienia, 2. osiągnięcie poziomu recyklingu i przygotowania do ponownego użycia frakcji: papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła z odpadów komunalnych w wysokości Cel 1 - Zmniejszenie ilości minimum 40% ich masy do 2020 roku, w 2020 r, recyklingowi powstających odpadów, powinno być poddawane co najmniej 40% całości zwiększanie świadomości wytwarzanych odpadów komunalnych, wykorzystując społeczeństwa na temat zainstalowane moce instalacji, 10% termicznemu należytego gospodarowania przekształcaniu wraz z odzyskiem energii, zaś 50% odpadami komunalnymi, kierowanych do instalacji MBP, Cel 2 - osiągnięcie poziomu 3. po 2020 r, po wybudowaniu planowanych ITPOK Krajowy Plan recyklingu i przygotowania recyklingowi powinno być poddawane 40% odpadów Gospodarki Odpadami do ponownego użycia ogólnej komunalnych, termicznemu przekształcaniu nie więcej niż 2014 masy odpadów komunalnych 30% odpadów, a w instalacji MBP – 30%, w wysokości 50% do 2025 r., 4. po 2025 r. planuje się osiągnąć recykling odpadów Cel 3 - zmniejszenie udziału komunalnych w wysokości 50%, termicznemu przekształcaniu zmieszanych odpadów poddanych zostanie do 30%, metodami biologicznymi 20%, komunalnych w całym strumieniu zbieranych odpadów 5. objęcie wszystkich mieszkańców systemem selektywnego (zwiększenie udziału odpadów zbierania odpadów (selektywne zbieranie odpadów „u źródła”), zbieranych selektywnie). 6. wprowadzenie we wszystkich gminach w kraju systemów selektywnego odbierania odpadów zielonych i bioodpadów – do końca 2021 r., 7. zmniejszenie ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych na składowiska odpadów, aby nie było składowanych w 2020 r. więcej niż 35% masy tych odpadów w stosunku do masy odpadów wytworzonych

Strona 11 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

w 1995 r., 8. zaprzestanie składowania odpadów ulegających biodegradacji selektywnie zebranych, 9. opracowanie wskazań legislacyjnych odnośnie mechaniczno- biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych w związku z uzgadnianiem nowych wymagań BAT dla przetwarzania odpadów (emisje z instalacji, m.in. odory), 10. ograniczenie liczby miejsc nielegalnego składowania odpadów komunalnych.

Cel 1. - Zapewnienie bezpieczeostwa Kierunek działań 1.1- dostosowanie sektora gospodarki wodnej do energetycznego i dobrego stanu zmian klimatu, środowiska, Kierunek działań 1.3 – dostosowanie sektora energetycznego do Cel 2. - Skuteczna adaptacja do zmian klimatu, zmian klimatu na obszarach Kierunek działań 1.4 – ochrona różnorodności biologicznej wiejskich, i gospodarka leśna w kontekście zmian klimatu, Cel 3. - Rozwój transportu w Strategiczny Plan Kierunek działań 2.1 - stworzenie lokalnych systemów warunkach zmian klimatu, Adaptacji dla sektorów monitorowania i ostrzegania przed zagrożeniami, i obszarów wrażliwych Cel 4. - Zapewnienie Kierunek działań 2.2 – organizacyjne i techniczne dostosowanie na zmiany klimatu do zrównoważonego rozwoju działalności rolniczej i rybackiej do zmian klimatu, roku 2020 z perspektywą regionalnego i lokalnego z do roku 2030 (SPA2020) uwzględnieniem zmian klimatu, Kierunek działań 3.2 –zarządzanie szlakami komunikacyjnymi w warunkach zmian klimatu, Cel 5. -Stymulowanie innowacji sprzyjających adaptacji do Kierunek działań 6.1 – zwiększenie świadomości odnośnie do ryzyk zmian klimatu, związanych ze zjawiskami ekstremalnymi i metodami ograniczania ich wpływu, Cel 6. - Kształtowanie postaw społecznych sprzyjających Kierunek działań 6.2 - ochrona grup szczególnie narażonych przed adaptacji do zmian klimatu. skutkami niekorzystnych zjawisk klimatycznych. Działanie 1.1 Wspieranie wytwarzania i dystrybucji energii Oś priorytetowa I Zmniejszenie pochodzącej ze źródeł odnawialnych, emisyjności gospodarki Działanie 1.3 Wspieranie efektywności energetycznej w budynkach, Oś priorytetowa II Ochrona Działanie 2.1 Adaptacja do zmian klimatu wraz z zabezpieczeniem środowiska, w tym adaptacja do i zwiększeniem odporności na klęski żywiołowe, w szczególności zmian klimatu katastrofy naturalne oraz monitoring środowiska, Program Operacyjny Oś priorytetowa IV Infrastruktura Działanie 2.2 Gospodarka odpadami komunalnymi, Infrastruktura drogowa dla miast Działanie 2.3 Gospodarka wodno-ściekowa w aglomeracjach, i Środowisko 2014-2020 Oś priorytetowa VI Rozwój Działanie 2.4 Ochrona przyrody i edukacja ekologiczna, niskoemisyjnego transportu Działanie 2.5 Poprawa jakości środowiska miejskiego, zbiorowego w miastach Działanie 6.1 Rozwój publicznego transportu zbiorowego Oś priorytetowa VII Poprawa w miastach, bezpieczeństwa energetycznego Działanie 7.1 Rozwój inteligentnych systemów magazynowania, przesyłu i dystrybucji energii. Aktualizacja Krajowego Celem KPZL jest zapewnienie warunków do zwiększenia lesistości kraju do 30%, a także optymalnego Programu Zwiększania rozmieszczenia zalesień, ustalenia priorytetów ekologicznych i gospodarczych oraz instrumentów Lesistości 2014 realizacyjnych.

DOKUMENTY O CHARAKTERZE PROGRAMOWYM

Kierunek działań B.2.1: Utworzenie systemu kształtowania i wykorzystania zasobów wodnych, Kierunek działań B.2.2: Poprawa jakości powietrza, Kierunek działań B.2.3: Ochrona przed hałasem, Kierunek działań B.2.4: Uporządkowanie i wdrożenie systemu gospodarki odpadami, Kierunek działań B.2.5: Rewitalizacja terenów zdegradowanych, CEL STRATEGICZNY B.2: Kierunek działań B.2.6: Zachowanie i odtworzenie bio- Wysoka jakość środowiska i georóżnorodności, Strategia Rozwoju naturalnego Kierunek działań B.2.7. Rozwój trwale zrównoważonej Województwa Śląskiego i wielofunkcyjnej gospodarki leśnej, na lata 2000-2020 CEL STRATEGICZNY B.3: Kierunek działań B.3.1: Zagospodarowanie centrów miast oraz Atrakcyjne warunki zamieszkania i zdegradowanych dzielnic, wysoka jakość przestrzeni Kierunek działań B.3.2: Poprawa warunków mieszkaniowych, Kierunek działań B.3.3: Rozbudowa i modernizacja infrastruktury komunalnej, Kierunek działań B.3.4: Rozwój i modernizacja komunikacji publicznej obszarów miejskich, Kierunek działań B.3.5: Kształtowanie ośrodków wiejskich, Kierunek działań B.3.6: Zwiększenie atrakcyjności turystycznej regionu.

Strona 12 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

1. Znacząca poprawa jakości powietrza na obszarze województwa śląskiego związana z realizacją kierunków działań naprawczych, 2. Realizacja racjonalnej gospodarki energetycznej łączącej efektywność energetyczną z nowoczesnymi technologiami, 3. System zrównoważonego gospodarowania wodami powierzchniowymi ipodziemnymi, umożliwiający Cel 1 Powietrze atmosferyczne, zaspokojenie uzasadnionych potrzeb wodnych regionu przy Cel 2 Zasoby wodne, osiągnięciu i utrzymaniu co najmniej dobrego stanu wód, Cel 3 Gospodarka odpadami, 4. Zbudowanie systemu zgodnego z hierarchią postępowania Cel 4 Ochrona Przyrody, z odpadami, w której priorytetem jest zapobieganie Cel 4 Zasoby surowców powstawaniu odpadów, a następnie przygotowanie do Program Ochrony naturalnych, ponownego użycia, recykling i inne metody odzysku oraz wdrożenie modelu gospodarowania odpadami komunalnymi Środowiska Cel 4 Tereny poprzemysłowe, opartego na ich selektywnym zbieraniu i termicznym Województwa Śląskiego Cel 4 Hałas, do roku 2019 przekształcaniu pozostałych odpadów palnych z odzyskiem Cel 4 Elektromagnetyczne energii, z uwzględnieniem promieniowanie niejonizujące, perspektywy do roku 5. Zachowanie, odtworzenie i zrównoważone użytkowanie 2024 Cel 4 Przeciwdziałanie poważnym bioróżnorodności i georóżnorodności oraz ochrona krajobrazu, awariom przemysłowym 6. Zrównoważona gospodarka zasobami surowców naturalnych, przemysłowych, 7. Racjonalna gospodarka zasobami glebowymi, Cel 4 Ograniczenie ryzyka 8. Przekształcenie terenów poprzemysłowych i zdegradowanych wystąpienia poważnych awarii województwa śląskiego zgodnie z wymaganiami przemysłowych oraz ekologicznymi oraz uwarunkowaniami społeczno- minimalizacja ich skutków. ekonomicznymi, 9. Poprawa i utrzymanie dobrego stanu akustycznego środowiska, 10. Utrzymanie wartości natężenia promieniowania elektromagnetycznego na dotychczasowych, niskich poziomach, 11. Ograniczenie ryzyka wystąpienia poważnych awarii przemysłowych oraz minimalizacja ich skutków. Cel I: Rozwój turystyki i przedsiębiorczości w powiecie Cel szczegółowy I.1. Poprawa infrastruktury drogowej i połączeń komunikacyjnych powiatu, Cel szczegółowy I.2. Podniesienie atrakcyjności oferty turystycznej powiatu, Cel szczegółowy I.3. Rozwój przedsiębiorczości. Cel II: Poprawa jakości środowiska naturalnego. Cel I: Rozwój turystyki Cel szczegółowy II.1. Poprawa stanu czystości gleby, i przedsiębiorczości w powiecie Cel szczegółowy II.2. Poprawa stanu czystości powietrza, Strategia Rozwoju Cel II: Poprawa jakości środowiska Cel szczegółowy II.3. Poprawa stanu czystości i zagospodarowania Powiatu Bielskiego naturalnego, wód. do 2020 roku Cel III: Rozwój potencjału ludzkiego Cel III: Rozwój potencjału ludzkiego powiatu. powiatu. Cel szczegółowy III.1. Zwiększenie szans edukacyjnych młodzieży, Cel szczegółowy III.2. Wzrost spójności społecznej, Cel szczegółowy III.3. Poprawa kondycji zdrowotnej mieszkańców powiatu, Cel szczegółowy III.4. Zwiększenie efektywności działania jednostek administracji samorządowej, Cel szczegółowy III.5. Zwiększenie dostępności do kultury i sportu mieszkańców powiatu. Powietrze atmosferyczne (P): Cel długookresowy do 2020 r.: Kontynuacja działań związanych z poprawą jakości powietrza oraz ograniczanie zużycia energii i wzrost wykorzystania energii z odnawialnych źródeł, Powietrze atmosferyczne, Zasoby wodne (W): Zasoby wodne, Cel długookresowy do 2020 r.: Kontynuacja działań dla zapewnienia wysokiej jakości wód powierzchniowych oraz ochrony jakości wód Gospodarka odpadami, Program Ochrony podziemnych, Przyroda i krajobraz, Środowiska Powiatu Gospodarka odpadami (O): Bielskiego aktualizacja Gleby, Cel długookresowy do 2020 r.: Minimalizacja ilości powstających na lata 2013-2016 z Zasoby naturalne, odpadów, wzrost odzysku odpadów i ograniczenie składowania uwzględnieniem Tereny poprzemysłowe, odpadów, perspektywy do roku i zdegradowane, 2020 Przyroda i krajobraz (PK): Hałas, Cel długookresowy do 2020 r.: Zahamowanie strat różnorodności Oddziaływanie pól biologicznej, ekosystemów i krajobrazu, elektromagnetycznych. Gleby (GL): Cel długookresowy do 2020 r.: Racjonalne wykorzystywanie zasobów glebowych, Zasoby naturalne (ZN): Cel długookresowy do 2020 r.: Racjonalne wykorzystywanie

Strona 13 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

zasobów naturalnych, Tereny poprzemysłowe i zdegradowane (TP): Cel długookresowy do 2020 r.: Przekształcenie terenów poprzemysłowych i zdegradowanych zgodnie z wymaganiami ekologicznymi oraz uwarunkowaniami społeczno-ekonomicznymi, Hałas (H): Cel długookresowy do 2020 r.: Zmniejszenie uciążliwości hałasu dla mieszkańców i środowiska poprzez obniżenie jego natężenia do poziomu obowiązujących standardów, Oddziaływanie pól elektromagnetycznych (E): Cel długookresowy do 2020 r.: Ochrona mieszkańców przed nadmiernym promieniowaniem elektromagnetycznym Źródło: opracowanie własne na podstawie aktualnych dokumentów wyższych szczebli

Według ustawy Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2017 r., poz. 519 z późn. zm.) „[…] w celu realizacji polityki ochrony środowiska organ wykonawczy gminy sporządza gminny program ochrony środowiska, uwzględniając cele zawarte w strategiach, programach i dokumentach programowych”, w związku z tym w niniejszym opracowaniu zostaną ujęte powyższe założenia, cele i priorytety na lata 2017-2020, oraz w ramach możliwości z perspektywą do roku 2024, które zapisano w dokumentach wcześniej opracowanych i obejmujących teren gminy Wilamowice.

3. Ogólna charakterystyka gminy Wilamowice 3.1. Położenie Wilamowice to gmina miejsko-wiejska, która położona jest we wschodniej części województwa śląskiego, w północno – wschodniej części powiatu bielskiego. Gmina Wilamowice graniczy: • od północy z gminą Brzeszcze należącą do powiatu oświęcimskiego województwa małopolskiego, • od zachodu z gminą Bestwina należącą do powiatu bielskiego województwa śląskiego, • od południa z gminą Kozy należącą do powiatu bielskiego województwa śląskiego oraz miastem na prawach powiatu Bielsko – Biała, • od wschodu z gminą Kęty należącą do powiatu oświęcimskiego województwa małopolskiego.

Rysunek 3.1.1 Położenie gminy Wilamowice na tle województwa śląskiego i powiatu bielskiego Źródło: www.stat.gov.pl, 2017

Strona 14 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

Obszar gminy usytuowany jest na pograniczu południowej części Kotliny Oświęcimskiej i północnej części Pogórza Śląskiego, w zlewni trzech rzek: Soły, Wisły oraz Łękawki, w odległości około 14 km od granic Bielska – Białej oraz około 16 km od Oświęcimia. Centralną część gminy stanowi miasto Wilamowice, otoczone od północy, wschodu i południa terenami wiejskimi. Gmina Wilamowice stanowi obszar o powierzchni 5 672 ha, gdzie Miasto zajmuje 1 041 ha, a tereny wiejskie 4 631 ha. W skład gminy wchodzą miasto Wilamowice, a także pięć sołectw: Pisarzowice, Dankowice, Stara Wieś, Hecznarowice i Zasole Bielańskie. 1 W zakresie atrakcyjności gospodarczej Gminy Wilamowice decydującą rolę odgrywają̨ funkcje osadnicze, czynniki dotyczące dostępności terenów inwestycyjnych, infrastruktura techniczna oraz dostępność komunikacyjna. Na obszarze gminy dominującą funkcją jest mieszkalnictwo oraz rolnictwo z wyspecjalizowanymi kierunkami, do których zaliczyć można hodowlę ryb oraz szkółkarstwo wynikające z korzystnego mikroklimatu, obecności kompleksów leśnych, stawów oraz z występowania wielu cennych gatunków fauny i flory, które przyczyniają się również do rozwoju funkcji rekreacyjnej. Pod względem geograficznym obszar gminy usytuowany jest na granicy dwóch krain geograficznych o równoleżnikowym przebiegu granic. Część północna i centralna należy do Kotliny Oświęcimskiej, natomiast pozostała część stanowi Wysoczyznę Wilamowicką, nazwaną Podgórzem Wilamowickim. Na południe od Pisarzowic Wysoczyzna Wilamowicka przechodzi stopniowo w karpackie Pogórze Śląskie. Wysokości bezwzględne terenu wahają się od 237 m n. p. m w dolinie Wisły do 355 m n. p. m. w południowej części gminy. Pod względem tektonicznym z kolei południowa część gminy znajduje się w zasięgu Karpat Fliszowych, północna zaś-Zapadliska Przedkarpackiego. Na terenie Wilamowic znajdują się utwory czwartorzędowe, piaszczyste i mułowcowe. Pozostały obszar pokryty jest utworami lessowymi. Występują również utwory fliszowe, co ma bezpośredni związek z tworzeniem się osuwisk. Na terenie Wilamowic znajduje się gęsta sieć rzeczna. Przez północną część gminy przepływa Wisła, natomiast wzdłuż granicy wschodniej Soła.2 Wzdłuż dolin Soły i Wisły znajdują się obszary Natura 2000, do których należy zaliczyć Dolinę Dolnej Soły (około 7% ogólnej powierzchni obszaru), Stawy w Brzeszczach (3065,9 ha) oraz Dolną Sołę (501,0 ha). Transport na terenie gminy odbywa się na drogach powiatowych i gminnych – przez teren gminy Wilamowice nie przebiegają bowiem drogi wojewódzkie ani krajowe. Brak dróg wysokiej klasy nie wpływa jednak na jakość komunikacji w gminie. Łączna długość dróg publicznych na terenie gminy wynosi 157,9 km. W odległości około 7 km, wzdłuż zachodniej granicy gminy, znajduje się droga DK1 relacji Bielsko Biała – Tychy, do której dojazd z centrów Dankowic i Starej Wsi zajmuje około 10 minut. Z kolei w odległości około 4 km od południowej granicy Pisarzowic umiejscowiony jest węzeł na styku dróg ekspresowych S1 i S69 relacji Bielsko - Biała – Zwardoń, dzięki któremu w ciągu około 15 minut można dojechać do Żywca i Cieszyna.3 W perspektywie kilku lat planowana jest budowa odcinka drogi ekspresowej od węzła „Suchy Potok” w Bielsku-Białej do węzła „Kosztowy II” w Mysłowicach przebiegający przez Północną część gminy z jednym węzłem w Starej Wsi. Plany budowy drogi sprawiły, iż wiele terenów budowalnych w Starej Wsi stało się nieatrakcyjnych, a ich właściciele masowo próbują się ich pozbywać za niską cenę. Na terenie gminy Wilamowice usługi związane z autobusowym przewozem osób w ramach komunikacji zbiorowej świadczy PKS Bielsko S.A. oraz Konkret Bus Tomasz Matura. Przez obszar gminy (na odcinku około 2,5 km) przebiega również dwutorowa zelektryfikowana linia kolejowa pierwszej klasy nr 93 Trzebinia – granica państwa. W miejscowości Dankowice natomiast ulokowana jest stacja kolejowa – jedyna na terenie gminy. Atrakcyjne położenie gminy Wilamowice oraz dobrze rozbudowana sieć komunikacji zachęca turystów do odwiedzania terenów gminy. Łatwy dojazd w Beskid Śląski i Żywiecki przyciąga zarówno fanów sportów zimowych jak i zwolenników żeglarstwa oraz paralotniarzy. Dla osób lubiących myślistwo i łowiectwo dużą atrakcję stanowią rozległe, otwarte tereny, a także zbiorniki wodne. Na terenie gminy działają dwa koła łowieckie „Zbik” w Dankowicach i „Knieja” w Pisarzowicach. Bazę turystyczną i rekreacyjno sportową tworzą: • hotel w LKS Wilamowice, • hala sportowa z trybuną, • stadion sportowy z krytą trybuną, • korty do tenisa ziemnego, • Ludowy Klub Sportowy „Pasjonat” w Dankowicach, • Ludowy Klub Sportowy „Wilamowiczanka” w Wilamowicach.

1 Program ochrony środowiska dla gminy Wilamowice na lata 2014 – 2017 2 na podstawie „Strategii Rozwoju Gminy Wilamowice 2016-2025” IRP Sp. z o.o. Bielsko – Biała, 2016 3 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Wilamowice 2016

Strona 15 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

Corocznie w maju lub czerwcu na terenie gminy Wilamowice odbywają się „Wilamowskie Śmiergusty”. Obchody te połączone są z promocją gminy, bogatym programem artystycznym, integracją z innymi gminami, a także z promocją zdrowego żywienia dzięki Lokalnej Grupie Rybackiej „Bielska Kraina” z Bielska – Białej. Wiosną i jesienią swoje święto mają także wilamowscy ogrodnicy i szkółkarze. Odbywają się wówczas tzw. „Święto kwitnącej azalii” i „Babie lato”. Od kilku lat w trakcie tych świąt gminę w ciągu tygodnia odwiedza około 100 tys. turystów z terenu województwa śląskiego oraz z odległych zakątków polski, a nawet z Czech i Słowacji. 4 Powierzchnia gminy zajmuje 5672 ha, użytki rolne natomiast stanowią 4092 ha, czyli 72% obszaru. Pomimo wysokich walorów przyrodniczych Wilamowic, lasy i grunty leśne zajmują zaledwie około 433 ha (to jest 7,6% powierzchni). Biorąc pod uwagę jakość gleb (o najwyższych klasach bonitacji) można zauważyć, że gmina Wilamowice posiada bardzo dobre warunki dla produkcji rolnej. Gleby występujące w gminie zaliczane są do klas IIIa i IIIb, a także do IVa i IVb. Według danych na koniec 2016 roku na terenie gminy mieszkało 17017 osób.

18000 16618 16765 16858 17017 16029 16136 16354 16000

14000

12000 ogółem 10000 mężczyźni 8000 kobiety 6000

4000

2000

0 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Rysunek 3.1.2 Liczba mieszkańców gminy Wilamowice Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego Na przestrzeni kilku ostatnich lat zaobserwowano wzrost liczebności populacji w gminie Wilamowice. Ma to związek z wciąż utrzymującym się na dodatnim poziomie przyrostem naturalnym (w 2016 roku na poziomie 72) oraz z korzystnie kształtującym się wskaźnikiem salda migracji wewnętrznych (w 2016 roku na poziomie 76). Analizując wskaźnik obciążenia demograficznego ludności w wieku nieprodukcyjnym (na 100 osób w wieku produkcyjnym), można zauważyć, że zmniejszył sie on w przypadku gminy Wilamowice z poziomu 63,4 w roku 2012 do poziomu 63 w roku 2016. Z kolei wskaźnik dla ludności w wieku poprodukcyjnym (wobec ludności w wieku poprodukcyjnym) wzrósł z poziomu 15,5 w roku 2012 do poziomu 16,8 w roku 2016. Wskaźnik ludności w wieku przedprodukcyjnym na 100 osób natomiast spadł z poziomu 21,1 w roku 2012 do poziomu 20,2 w roku 2016. Na terenie gminy na koniec 2016 roku działało 1 418 podmiotów gospodarczych, z czego 1,9% w sektorze publicznym, zaś 98,1% w sektorze prywatnym. Liczba podmiotów gospodarczych w latach 2010 – 2016 ulegała systematycznemu wzrostowi. Porównując ostatecznie rok 2016 z rokiem 2010, można zauważyć́ wzrost liczby podmiotów gospodarczych o około 13%. Największy udział wśród podmiotów sektora prywatnego stanowiły osoby fizyczne prowadzące działalność́ gospodarczą na koniec w 2016 roku stanowiły 83,6% wszystkich podmiotów tego sektora. Obszar na którym znajduje się gmina Wilamowice należy do doliny podkarpackiej stanowiącej pas przejściowy między górami i kotlinami podgórskimi. Średnia roczna temperatura powietrza dla tego regionu wynosi od około 8 do 100C, natomiast maksymalne i minimalne temperatury osiągają odpowiednio około 370C oraz 310C. Na postawie wskaźników temperatury, a także biorąc pod uwagę relacje z położeniem geograficznym, obszar gminy Wilamowice sytuuje się w obrębie dwóch mezoregionów klimatycznych – Kotliny Oświęcimskiej oraz Podgórza Śląskiego. Szczegółowe parametry charakteryzujące mezoregion Kotliny Oświęcimskiej są następujące:

4 Program ochrony środowiska dla gminy Wilamowice na lata 2014 – 2017

Strona 16 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

• średnia temperatura 7,7 – 8,00C; • maksymalna temperatura od +35 do + 36 0C; • minimalna do -310C; • okres z przymrozkami 80 - 88 dni w roku; • czas trwania okresu letniego 90 dni; • okres wegetacji krótszy o 1 - 2 dni niż na Wysoczyźnie Wilamowskiej; • średnia roczna suma opadów 750 mm. Z kolei szczegółowe parametry charakteryzujące mezoregion Pogórza Śląskiego osiągają następujące wartości: • średnia temperatura 7,5 – 7,60C; • maksymalna temperatura od +35 do + 37 0C; • minimalna do -300C; • okres termicznej zimy krótszy niż 80 dni; • czas trwania okresu letniego 85 dni; • okres wegetacji wydłuża się do 225 dni; • średnia roczna suma opadów 950 mm. 5 Na mezoklimat Wilamowic znaczący wpływ mają czynniki lokalne takie jak ukształtowanie, a także pokrycie terenu oraz warunki wodne. W obszarach usytuowanych w dolinach rzecznych występują inwersje temperatur, co związane jest z powstawanie tzw. zastoisk zimnego powietrza. Sprzyja to tworzeniu się mgieł radiacyjnych. Tereny te charakteryzują znaczne dobowe amplitudy temperatur i wilgotności, a naturalna wentylacja jest utrudniona. Umiarkowanie korzystne warunki mezoklimatyczne występują z kolei na terasach rzecznych, a także na wysoczyźnie. 6

4. Ocena stanu środowiska 4.1. Ochrona klimatu i jakości powietrza 4.1.1. Efekty realizacji dotychczasowego POŚ Cel długookresowy zapisany w dotychczasowym Programie Ochrony Środowiska KONTYNUACJA DZIAŁAŃ́ ZWIĄZANYCH Z POPRAWĄ JAKOŚCI POWIETRZA ORAZ OGRANICZANIE ZUŻYCIA ENERGII I WZROST WYKORZYSTANIA ENERGII Z ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ Zadania Podjęte działania Efekt ze wskaźnikiem Gmina Wilamowice w latach 2014-2016 przeprowadziła termomodernizacje obiektów publicznych oraz mniejszych inwestycji obejmujących prace związane z ograniczeniem niskiej emisji. W 2014 roku Gmina zrealizowała inwestycje "Przebudowa budynku Zespołu Szkół w Wilamowicach" w ramach której wykonano nową konstrukcje dachu w formie ramy stalowej, nowego pokrycia dachowego z dachówki ceramicznej, izolacji cieplnej połaci dachowej - wełna mineralna, montaż okien dachowych, wymiana stolarki drzwiowej. Wartość zadania: 849.837,83 zł brutto W 2016 roku zakończono kolejne ważne inwestycje, które niewątpliwe ograniczyły zużycie energii końcowej jak i poprawiły jakość powietrza tj.: • "Przebudowa budynku szkoły w Hecznarowicach". Wartość zadania: 1.100.294,22 zł brutto. Termomodernizacja Termomodernizacja obiektów • "Rozbudowa i przebudowa istniejącego budynku na potrzeby 2 obiektów użyteczności publicznej przedszkola w Dankowicach". Wartość zadania: 729.414,00 zł użyteczności publicznej brutto. Nie można pominąć wykonanych inwestycji o mniejszym nakładzie finansowym, natomiast równie ważne bo wpływające na poprawę jakości powietrza. Łącznie w latach 2014-2016: • wymieniono 3 kotły w budynku LKS Wilamowiczanka oraz w budynku biblioteki w Hecznarowicach ul. Kościelna 3, w budynku byłej ochronki w Wilamowicach ul. Rynek 8 • przeprowadzono 2 remonty elewacji w Domu Ludowym w Zasolu Bielańskim oraz w budynku Estrady w Starej Wsi, • wykonano 2 remonty instalacji elektrycznej w budynku Urzędu Gminy w Wilamowicach, w budynku Domu Nauczyciela w Pisarzowicach • wymieniono stolarkę okienną i drzwiową, remont instalacji

5 Program ochrony środowiska dla gminy Wilamowice na lata 2014 – 2017 6 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Wilamowice na lata 2012-2027

Strona 17 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

gazowej i elektrycznej w Klubie dziecięcym w Pisarzowicach • wymieniono 16 okien w budynku Ośrodka Zdrowia w Pisarzowicach oraz w budynku LKS Wilamowiczanka. W listopadzie 2016 r. Gmina przyjęła do realizacji "Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Wilamowice", zawierający elementy opracowano PGN Opracowanie i realizacja Programu PONE. Gmina Wilamowice nie planuje opracowania innych zawierający elementy Ograniczenia Niskiej Emisji dokumentów z tego zakresu. Na lata 2017-2019 Gmina Wilamowice PONE planuje realizację programu wymiany kotłów w ramach PONE w ilości 100 wymian rocznie. Gmina Wilamowice zrealizowała zadanie w 2016 r. w ramach innego Budowa chodnika przy ul. Szkolnej w wybudowano 1,157 km zadania tj. remont drogi gminnej ul. Szkolnej w Hecznarowicach Hecznarowicach chodnika w km 0+000 do 1+157 Gmina Wilamowice zrealizowała zadanie w 2014 r. w ramach którego Budowa chodnika przy ul. wybudowano 0,753 km wybudowano chodnik prawostronny o szer. 1,78 m na długości 752,90 Mickiewicza w Dankowicach chodnika m. Zadanie realizowane w 2015 r. na zlecenie Gminy Wilamowice. Wybudowano chodnik dla pieszych o długości 1.376 mb przy drodze Budowa chodnika w ciągu ulicy wybudowano 1,376 km powiatowej - ulicy Starowiejskich w Starej Wsi. Początek chodnika Starowiejskiej w Starej Wsi chodnika to granica z Wilamowicami, a koniec stanowi skrzyżowanie z ul. Wierzbową w Starej Wsi. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych o wykonanych inwestycjach gminnych i działaniach na terenie gminy Wilamowice

4.1.2. Opis stanu obecnego 4.1.2.1. Klimat na obszarze gminy Obszar, na którym znajduje się gmina Wilamowice, podobnie jak całe województwo śląskie i Polska, leży w strefie klimatu umiarkowanego ciepłego o cechach przejściowych między klimatem oceanicznym a kontynentalnym. Klimat Polski kształtują ścierające się ze sobą masy powietrza: oceanicznego, kontynentalnego, arktycznego i śródziemnomorskiego. Pogodę i klimat kształtują głównie masy powietrza docierające do Polski z sektora zachodniego, znad Oceanu Atlantyckiego. Te zróżnicowane masy powietrza wywołują dużą zmienność i nieregularność stanów pogody. Dużą różnorodnością pogody cechuje się też obszar, na którym leży gmina Wilamowice. Teren gminy Wilamowice należy do doliny podkarpackiej, która stanowi pas przejściowy między górami i kotlinami podgórskimi. Gmina miejsko-wiejska Wilamowice usytuowana jest w III strefie klimatycznej.

Rysunek 4.1.2.1 Podział Polski na strefy klimatyczne Źródło: http://www.is.pw.edu.pl

Strona 18 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

Obszar gminy Wilamowice pod względem klimatycznym należy do dzielnicy podkarpackiej, która stanowi pas przejściowy między górami i kotlinami podgórskimi, o średniej rocznej temperaturze od 8 – 10ºC. Opierając się na wskaźnikach temperatury powietrza oraz uwzględniając relacje z położeniem geograficznym, obszar gminy Wilamowice sytuuje się w obrębie dwóch mezoregionów klimatycznych – Kotliny Oświęcimskiej i Pogórza Śląskiego. Mezoregion Kotliny Oświęcimskiej charakteryzuje średnia temperatura 7,7 – 8,0 ºC, absolutnie maksymalne temperatury sięgają +35 – 36 ºC, zaś absolutnie minimalne do -31 ºC. Zima jest dłuższa o 3 – 10 dni, lato wydłuża się do 90 dni a okres wegetacyjny jest o 1 – 2 dni krótszy niż na Wysoczyźnie Wilamowickiej. Okres z przymrozkami trwa 80 – 88 dni w roku, średnia roczna suma opadów wynosi 750 mm. Mezoregion Pogórza Śląskiego posiada mniejsze ilościowe zróżnicowanie klimatyczne. Średnia roczna temperatura zmienia się w zakresie 7,5 – 7,6 ºC, absolutna maksymalna temperatura sięga 35 – 37 ºC, zaś absolutna temperatura minimalna nie spada poniżej -30 ºC. Okres termicznej zimy jest krótszy niż 80 dni podobnie jak lato, które trwa przeciętnie 85 dni, natomiast okres wegetacyjny wydłuża się do 225 dni. W ciągu roku spada tutaj 950 mm opadu, a liczba dni z opadem wynosi 175 w roku. Niekorzystne warunki mezoklimatyczne występują w dnach dolin rzecznych, charakteryzują się silnym wychładzaniem związanym z inwersją temperatury, powstawaniem tzw. zastoisk zimnego powietrza, tworzeniem się mgieł radiacyjnych i zagrożeniem przymrozkami. Dobowe amplitudy temperatury i wilgotności są znaczne, zaś naturalna wentylacja słaba.

4.1.2.2. Jakość powietrza na obszarze gminy Wilamowice Ochrona powietrza polega na zapewnieniu jak najlepszej jego jakości, w szczególności przez: • utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej dopuszczalnych dla nich poziomów lub co najmniej na tych poziomach; • zmniejszanie poziomów substancji w powietrzu co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane; • zmniejszanie i utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej poziomów docelowych albo poziomów celów długoterminowych lub co najmniej na tych poziomach. Na stan powietrza w gminie Wilamowice mają wpływ następujące czynniki: • emisja zorganizowana pochodząca ze źródeł punktowych i powierzchniowych oraz niska emisja, • emisja ze środków transportu i komunikacji (emisja liniowa), • emisja niezorganizowana. Zazwyczaj głównym źródłem zanieczyszczeń powietrza jest emisja substancji toksycznych pochodzących z procesów spalania paliw stałych, ciekłych i gazowych w celach energetycznych i technologicznych, na terenie gminy Wilamowice zanieczyszczanie pochodzi głównie ze spalania paliw stałych na potrzeby ogrzania budynków oraz spalania paliw silnikowych w pojazdach. W kolejnych podrozdziałach opisano systemy energetyczne znajdujące się na terenie gminy i określono ich wpływ na stan powietrza atmosferycznego. Podstawową masę zanieczyszczeń odprowadzanych do atmosfery stanowi dwutlenek węgla. Jednak najbardziej uciążliwe składniki spalin to przede wszystkim dwutlenek siarki, tlenki azotu, tlenek węgla i pył. W mniejszych ilościach emitowane są również chlorowodór, różnego rodzaju węglowodory aromatyczne i alifatyczne. Wraz z pyłem emitowane są również metale ciężkie, pierwiastki promieniotwórcze i wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, a wśród nich benzoalfapiren, uznawany za jedną z bardziej znaczących substancji kancerogennych. W pyle zawieszonym ze względu na zdolność wnikania do układu oddechowego, wyróżnia się frakcje o ziarnach: powyżej 10 mikrometrów i pył drobny poniżej 10 mikrometrów (PM10). Ta druga frakcja jest szczególnie niebezpieczna dla człowieka, gdyż jej cząstki są już zbyt małe, by mogły zostać zatrzymane w naturalnym procesie filtracji oddechowej. Przy spalaniu odpadów z produkcji tworzyw sztucznych opartych na polichlorku winylu do atmosfery mogą dostawać się substancje chlorowcopochodne, a wśród nich dioksyny i furany. O wystąpieniu zanieczyszczeń powietrza decyduje ich emisja do atmosfery, natomiast o poziomie w znacznym stopniu występujące warunki meteorologiczne. Przy stałej emisji, zmiany stężeń zanieczyszczeń są głównie efektem przemieszczania, transformacji i usuwania ich z atmosfery. Stężenie zanieczyszczeń zależy również od pory roku. I tak: • sezon zimowy, charakteryzuje się zwiększonym zanieczyszczeniem atmosfery, głównie przez niską emisję, • sezon letni, charakteryzuje się zwiększonym zanieczyszczeniem atmosfery przez skażenia wtórne powstałe w reakcjach fotochemicznych. Ocenę stanu powietrza atmosferycznego przeprowadzono w oparciu o dane z lat 2013-2015 pochodzące z Systemu monitoringu jakości powietrza województwa śląskiego oraz opracowania Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Katowicach pt.: „Piętnasta roczna ocena jakości powietrza

Strona 19 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024 w województwie śląskim, obejmująca 2016 rok”. Piętnastą ocenę przeprowadzono w pięciu wyodrębnionych strefach na terenie województwa śląskiego: • strefa śląska (gmina Wilamowice), • aglomeracja górnośląska, • aglomeracja rybnicko-jastrzębska, • miasto Bielsko-Biała, • miasto Częstochowa. Podstawę klasyfikacji stref w oparciu o wyniki rocznej oceny jakości powietrza stanowiły: • dopuszczalny poziom substancji w powietrzu, • poziom docelowy, • poziom celu długoterminowego, określone rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz.U. 2012, poz. 1031). Ocenę przeprowadzono z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych: • ze względu na ochronę zdrowia ludzi – dla wszystkich stref, • ze względu na ochronę roślin – dla strefy śląskiej.

Ocena pod kątem ochrony zdrowia obejmuje: dwutlenek azotu NO2, dwutlenek siarki SO2, benzen C6H6, ołów Pb, arsen As, nikiel Ni, kadm Cd, benzo(a)piren B(a)P, pył PM10, pył PM2,5, ozon O3, tlenek węgla CO2. W ocenie pod kątem ochrony roślin uwzględnia się: dwutlenek siarki SO, tlenki azotu NO, ozon O. W wyniku oceny każdej strefie przypisano klasę dla każdego zanieczyszczenia, oddzielnie ze względu na ochronę zdrowia ludzi i ze względu na ochronę roślin. Z klasyfikacji pod kątem ochrony roślin wyłączone są strefy: aglomeracje powyżej 250 tys. mieszkańców i miasta powyżej 100 tys. mieszkańców. Strefy zaliczono: • do klasy A – jeżeli stężenia zanieczyszczeń na terenie strefy nie przekroczyły poziomów dopuszczalnych, poziomów docelowych, • do klasy C – jeżeli stężenia zanieczyszczeń na terenie strefy przekroczyły poziomy dopuszczalne, poziomy docelowe. Zaliczenie strefy do określonej klasy wiąże się z podjęciem działań na rzecz poprawy jakości powietrza (klasa C) lub dążeniem do utrzymania dobrej jakości (klasa A). W przypadku, gdy jest przekroczony poziom dopuszczalny substancji określane są obszary przekroczeń, opracowywane lub aktualizowane Programy Ochrony Powietrza (POP). Należy kontrolować stężenia substancji i prowadzić działania mające na celu obniżenia stężeń przynajmniej do poziomów dopuszczalnych. Natomiast, gdy przekroczony jest poziom docelowy należy dążyć do osiągnięcia wymaganej prawem normy za pomocą ekonomicznie uzasadnionych działań technicznych i technologicznych. W tym przypadku również obowiązuje opracowanie lub aktualizacja POP.

Ocena według kryteriów odniesionych do ochrony zdrowia ludzi Dwutlenek siarki Jakość powietrza w zakresie dwutlenku siarki określono na podstawie pomiarów automatycznych ze stacji zlokalizowanych poza terenem gminy Wilamowice, w Bielsku Białej ul. Kossak-Szczuckiej. Stężenia dwutlenku siarki w 2016 roku wykazały: • brak przekroczeń dopuszczalnej częstości 24 razy przekraczanie poziomów dopuszczalnych stężeń 1- godzinnych 350 µg/m3, w 2016 roku najwyższe stężenie 1 godzinne wyniosło 130µg/m3, • najwyższe stężenie 24 godzinne wyniosło 60 µg/m3 (48% poziomu dopuszczalnego wynoszącego 125 µg/m3).

Strona 20 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

30

25

20

15

10

5

0

2014 2015 2016

Rysunek 4.1.2.2 Stężenie dwutlenku siarki na stacji w Bielsku Białej (µg/m3) Źródło: http://powietrze.katowice.wios.gov.pl

Na rysunku powyżej przedstawiono stężenie dwutlenku siarki w latach 2014-2016. Maksymalne stężenie wyniosło 27,9 µg/m3 w styczniu 2016 r., natomiast średnio roczne stężenie nie przekroczyło normy 20 µg/m3 i wyniosło 8,3 µg/m3 (średnioroczne stężenie w 2015 r. 9,8 µg/m3). Na żadnym stanowisku nie została przekroczona dopuszczalna częstość przekraczania poziomu dopuszczalnego, wynosząca 3 dni w roku. Strefa śląska w której zlokalizowana jest gmina otrzymała klasę A dla dwutlenku siarki.

Dwutlenek azotu Jakość powietrza w zakresie dwutlenku azotu określono na podstawie pomiarów automatycznych ze stacji zlokalizowanych poza terenem gminy Wilamowice, w Bielsku Białej, ul. Kossak-Szczuckiej. Wartości średnie roczne dwutlenku azotu nie przekroczyły wartości dopuszczalnej 40 µg/m3, wynosząc od 24% do ok. 75%. Stężenia maksymalne 1 - godzinne (poziom dopuszczalny 200 µg/m3) nie zostały przekroczone na stacji Bielsku Białej, maksymalną wartość osiągnęły w okresie zimy 14 µg/m3.

35 30 25 20 15 10 5 0

2014 2015 2016

Rysunek 4.1.2.3 Stężenie dwutlenku azotu na stacji w Bielsku Białej (µg/m3) Źródło: http://powietrze.katowice.wios.gov.pl Na rysunku powyżej przedstawiono stężenie dwutlenku azotu w latach 2014-2016. Maksymalne stężenie wyniosło 29 µg/m3 w styczniu 2016 r., natomiast średnio roczne stężenie w 2016 r. nie przekroczyło normy 40 µg/m3 i wyniosło 20 µg/m3 (21 µg/m3 w 2015 r.) Strefa śląska w której zlokalizowana jest gmina Wilamowice otrzymała klasę A dla dwutlenku azotu.

Tlenek węgla Jakość powietrza w zakresie tlenku węgla określono na podstawie pomiarów automatycznych ze stacji zlokalizowanych poza terenem gminy Wilamowice, w Bielsku Białej, ul. Kossak-Szczuckiej.

Strona 21 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

4000 3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 0

2014 (nie badano) 2015 2016

Rysunek 4.1.2.4 Stężenie tlenku węgla na stacji w Bielsku Białej (µg/m3) Źródło: http://powietrze.katowice.wios.gov.pl

Maksymalne stężenia 8 godzinne tlenku węgla nie przekroczyły poziomu dopuszczalnego (10000 µg/m3) na stanowisku i wynosiły od 6% do 35% wartości dopuszczalnej. Najwyższa wartość wystąpiła w Bielsku Białej w styczniu 2016 r. 3504 µg/m3, natomiast najwyższe stężenie w 2015 r. wystąpiło w listopadzie 3032 µg/m3. Strefa śląska w której zlokalizowana jest gmina otrzymała klasę A dla tlenku węgla.

Benzen Jakość powietrza w zakresie benzenu określono na podstawie pomiarów automatycznych ze stacji zlokalizowanych poza gminą Wilamowice oraz poza powiatem bielskim. Najbliżej granic gminy Wilamowice stacja monitoringowa dla benzenu znajduje się w miejscowości Rybnik ul. Borki.

9 7,6 7,9 8 6,3 7 5,65,6 6 4,7 4,9 4,34,5 4,2 4,4 5 3,6 4 2,4 2,6 3 2,2 2,2 1,61,5 1,4 1,4 2 1 1,2 1,1 1,3 1 0

2015 2016

Rysunek 4.1.2.5 Stężenie benzenu na stacji w Rybniku (µg/m3) Źródło: http://powietrze.katowice.wios.gov.pl

Nie stwierdzono przekroczenia dopuszczalnego poziomu substancji 5 µg/m³ – stężenie średnie roczne wyniosło 3,8 µg/m³ w 2016 r. i 3,1 µg/m³ 2015 r. Najwyższe stężenie maksymalne odnotowano w listopadzie 2015 r. 7,9 µg/m³. Strefa śląska w której zlokalizowana jest gmina Wilamowice otrzymała klasę A dla benzenu.

Pył PM10 W województwie śląskim prowadzone są pomiary automatyczne pyłu PM10, których wyniki co godzinę zamieszczane są na stronie internetowej WIOŚ. Taki system pozwala, po zamknięciu doby pomiarowej, na szybkie informowanie społeczeństwa o osiągniętych stężeniach, ewentualnych przekroczeniach norm i reakcję w przypadku przekroczenia przez stężenie dobowe wartości poziomu dopuszczalnego, poziomu informowania (200 µg/m³) bądź poziomu alarmowego (300 µg/m³). W przypadku ich przekroczenia wojewódzki inspektor ochrony środowiska powiadamia wojewódzki zespół zarządzania kryzysowego oraz zarząd województwa. W roku 2016 na żadnym stanowisku nie odnotowano tak wysokich stężeń, a jedynie przekroczenia normy dla doby wynoszącej 50 µg/m³.

Strona 22 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

Ocenę jakości powietrza wykonano na podstawie pomiarów automatycznych na stacji zlokalizowanej poza obszarem gminy Wilamowice tj. w Bielsku Białej. Klasyfikacja wyników odnosi się do dwóch wartości kryterialnych: stężeń 24-godzinnych i średniej dla roku.

90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

2014 2015 2016

Rysunek 4.1.2.6 Stężenie pyłu PM10 na stacji w Bielsku Białej (µg/m3) Źródło: http://powietrze.katowice.wios.gov.pl

W latach 2014-2016 pomiary pyłu PM10 prowadzono poza terenem gminy Wilamowice, w Bielsku Białej, gdzie stwierdzono przekroczenia dopuszczalnej częstości przekroczeń dopuszczalnego poziomu w roku kalendarzowym dla 24 -godzin. Stężenia średnie dla roku wynosiło 47 µg/m³ (przy normie 40 µg/m³). Najwyższe stężenie maksymalne odnotowano w styczniu 2016 r. 80 µg/m³. Strefa śląska w której zlokalizowana jest gmina Wilamowice otrzymała klasę C dla pyłu PM10.

Arsen, kadm, nikiel i benzo(a)piren (BaP) – całkowita zawartość w pyle zawieszonym PM10. Klasyfikację dla wyżej wymienionych substancji wykonano w oparciu o uzyskane stężenia średnie dla roku odnoszone do poziomu docelowego. Za podstawę klasyfikacji przyjęto pomiary manualne ze stacji zlokalizowanych poza gminą. Na żadnym stanowisku pomiarowym nie odnotowano przekroczeń poziomów docelowych dla metali. Benzo(a)piren należy do grupy wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA). Jest to związek trwały w środowisku, posiada zdolność do adsorpcji na powierzchni pyłów (np. PM10 i PM2,5). Powstaje w wyniku niepełnego spalania związków organicznych. W wyniku działalności człowieka uwalniany jest do środowiska ze spalania paliw kopalnych, odpadów, wypalania traw oraz działalności przemysłowej. Obecny jest również w spalinach samochodowych i dymie papierosowym. Pomiary benzo(a)pirenu prowadzono poza granicami gminy Wilamowice. W okresie letnim oraz zimowym na stanowiskach w Rybniku i Godowie były obserwowane najwyższe stężenia benzo(a)pirenu, które wynosiły zimą 16 ng/m3 w Godowie i 19 ng/m3 w Rybniku, latem - 2 ng/m3. Średnioroczne stężenia benzo(a)pirenu w strefie śląskiej zostały przekroczone i wyniosły od 5 do 9 ng/m3 (wartość docelowa 1 ng/m3). Strefa śląska w której zlokalizowana jest gmina Wilamowice, otrzymała klasę C dla benzo(a)pirenu ze względu na przekroczenia poziomu docelowego. Dla pozostałych zanieczyszczeń arsenu, kadmu, niklu, ołowiu strefa śląska otrzymała klasę A.

Ozon Ozon jest zanieczyszczeniem wtórnym powstającym w wyniku reakcji fotochemicznych przy sprzyjających warunkach meteorologicznych, w atmosferze zawierającej tzw. prekursory ozonu (np.: tlenki azotu, węglowodory) pochodzące ze źródeł antropogenicznych, głównie transportu drogowego. Powstawaniu ozonu sprzyja wysoka temperatura, duże nasłonecznienie i duża wilgotność powietrza. Podstawę klasyfikacji stref stanowi jeden parametr – stężenie 8-godzinne odnoszące się do poziomu docelowego oraz poziomu celu długoterminowego. W województwie śląskim pomiary ozonu prowadzone są przez WIOŚ na stacjach pomiarów automatycznych. Wyniki badań stężeń ozonu wykazały, iż dopuszczalna częstość przekroczenia poziomu docelowego 8 - godzinnego, uśredniona za okres trzech lat była wyższa niż 25 dni. Również dopuszczalna częstość przekroczenia poziomu celu długoterminowego na wszystkich stanowiskach była wyższa niż 25 dni. W związku z powyższym wszystkie strefy zaliczono do klasy A dla ozonu (poziom docelowy).

Strona 23 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

W przypadku celu długoterminowego stwierdzono przekroczenie wartości normatywnej 120 µg/m³ w odniesieniu do najwyższej wartości stężeń 8-godzinnych spośród średnich kroczących w roku kalendarzowym. Dlatego w tym przypadku ozon otrzymał klasę D2 w odniesieniu do celu długoterminowego.

Ocena według kryteriów odniesionych do ochrony roślin Ozon Ze względu na ochronę roślin - przekroczenie poziomu docelowego oraz przekroczenie poziomu celu długoterminowego ozonu wyrażonego jako AOT40 - na stacji tła regionalnego wskaźnik ten uśredniony dla kolejnych 5 lat wyniósł 22396 (µg/m3)*h, przy poziomie docelowym wynoszącym 18000 (µg/m3)*h i uśredniony dla roku wyniósł 29983 (µg/m3)*h, przy poziomie celu długoterminowego wynoszącym 6000 (µg/m3)*h. Przez 16 dni występują pomiędzy godzinami 11-19 w okresie czerwiec – wrzesień epizody ozonowe, w których stężenia 1 godzinne przekroczyły 180 µg/m3, wartość progową informowania społeczeństwa o ryzyku wystąpienia poziomu alarmowego. Najwyższe stężenie 1 godzinne ozonu (213 µg/m3) wystąpiło w Złotym Potoku 18 lipca o godzinie 15 i nie przekroczyło poziomu alarmowego, wynoszącego 240 µg/m3. Na podstawie otrzymanych wyników strefę śląską zaliczono do klasy A. W strefie śląskiej przekroczony jest poziom celu długoterminowego (6000 µg/m³h). Termin osiągnięcia poziomu celu długoterminowego wyznaczono na rok 2020.

Dwutlenek siarki i tlenki azotu Podstawą klasyfikacji były wyniki pomiarów automatycznych prowadzonych w stałych punktach pomiarowych. Średnie roczne stężenia dwutlenku siarki wahały się od 3 µg/m³ do 4 µg/m³. Natomiast średnie roczne stężenia tlenków azotu wynosiły od 13 do 19 µg/m³. Nie odnotowano przekroczeń dopuszczalnego poziomu wymienionych substancji przy zachowaniu okresu uśredniania stężeń jako wartości średniej dla roku kalendarzowego i odrębnie wartości średniej z okresu zimowego. W roku 2016 w województwie śląskim kontynuowano pomiary dwutlenku siarki i tlenków azotu metodą pasywną, uznawaną za metodę wskaźnikową. W każdym powiecie zlokalizowano jedno stanowisko pomiarowe służące do oceny stężeń SO2 i NO. Próbniki pasywne znajdujące się głównie na terenach pozamiejskich, rolniczych, wyraźnie pokazują problem związany ze spalaniem paliw do celów grzewczych, co jest widoczne w sezonie zimowym, kiedy odnotowywane jest podwyższenie stężeń wymienionych substancji. Należy jednak podkreślić, że normy jakości powietrza dotyczące dwutlenku siarki i tlenków azotu nie są na tych obszarach przekraczane. Sejmik Województwa Śląskiego Uchwałą Nr IV/57/3/2014 z dnia 17 listopada 2014 roku przyjął „Program ochrony powietrza dla terenu województwa śląskiego mającego na celu osiągnięcie poziomów dopuszczalnych substancji w powietrzu oraz pułapu stężenia ekspozycji”. W ramach opracowywania Programu ochrony powietrza zgodnie z wymogami rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 11 września 2012 r. w sprawie programów ochrony powietrza oraz planów działań krótkoterminowych ujęto wszystkie wymagane elementy, jednakże ze względu na szczególny charakter Programu ochrony powietrza zastosowano niestandardowy układ dokumentów. Dokument główny zawiera najistotniejsze elementy, które stanowią diagnozę problemu, ocenę możliwości zmian stanu obecnego oraz kierunki działań naprawczych wraz z planowanymi efektami do osiągnięcia w 2020 roku. Drugą część Programu ochrony powietrza stanowi uzasadnienie podejmowanych działań w Programie, metodykę opracowania Programu, metodykę sposobu oceny jakości powietrza oraz analizy prawne i ekonomiczne, a także wymagane elementy opisowe i załączniki graficzne. Dokumenty te należy zatem traktować spójnie jako elementy całości. Ich treść koreluje i wzajemnie się uzupełnia. Poprawa jakości powietrza w roku 2020 ma nastąpić poprzez realizację działań naprawczych, zaplanowanych w ramach Programu ochrony powietrza w odniesieniu do wszystkich źródeł emisji. Efektem realizacji Programu powinno być zmniejszenie wielkości emisji zanieczyszczeń emitowanych do powietrza, głównie ze źródeł powierzchniowych, a także komunikacyjnych i przemysłowych. Weryfikacja postępów realizacji zadań zostanie przeprowadzona przy aktualizacji Programu w 2017 roku na podstawie danych z roku 2016. Zgodnie z zapisami „Programu ochrony powietrza dla stref województwa śląskiego mającego na celu osiągnięcie poziomów dopuszczalnych substancji w powietrzu oraz pułapu stężenia ekspozycji” poszczególne jednostki samorządu terytorialnego odpowiedzialne są za realizację poszczególnych działań z zakresu: 1. Ograniczenia emisji ze źródeł spalania paliw o małej mocy (do 1 MW). 2. Ograniczenia emisji ze źródeł komunikacyjnych. 3. Ograniczenia emisji ze źródeł punktowych. 4. Polityki planowania przestrzennego. 5. Działań wspomagających.

Strona 24 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

6. Działań zarządzających ochroną powietrza. 7. Działań wspomagających realizowanych warunkowo. Działania przewidziane do realizacji przez gminę Wilamowice to działanie 1, 2, 4, 5.

4.1.2.3. Emisja z emitorów liniowych Jednym z podstawowych czynników środowiskotwórczych, związanych z komunikacją jest zanieczyszczenie powietrza występujące w sąsiedztwie dróg. Pojazdy samochodowe poruszające się po drogach, emitują do atmosfery duże ilości różnorodnych substancji toksycznych, powstających w wyniku spalania paliwa napędowego, a także na skutek wzajemnego oddziaływania opon i nawierzchni dróg oraz zużywania się niektórych elementów pojazdu (powstają wtedy zanieczyszczenia w postaci pyłów gumowych, azbestowych, kamiennych oraz rdzy, sadzy itp.). Jest to problem narastający, zwłaszcza na terenie miast i centrum gmin. Mimo prowadzonej tam modernizacji układów komunikacyjnych, wskutek lawinowo narastającej liczby samochodów, płynność ruchu w godzinach szczytu jest zakłócona. Obecność spalin samochodowych najdotkliwiej odczuwana jest w letnie oraz w słoneczne dni, ponieważ oprócz toksycznych spalin tworzy się bardzo szkodliwa dla zdrowia, przypowierzchniowa warstwa ozonu pochodzenia fotochemicznego. Na terenie gminy występują drogi powiatowe oraz w znaczącej przewadze drogi gminne. Przez obszar gminy nie przebiegają drogi krajowe ani drogi wojewódzkie. Łączna długość dróg publicznych na terenie gminy wynosi 142,68 km, do których możemy zaliczyć: • drogi gminne o długości 104 km, • drogi powiatowe o długości 38,678 km, w tym 9 odcinków: - 4444S Czechowice – Bestwina – Dankowice – Jawiszowice – 4,742 km, - 4484 S Pisarzowice – Kozy, ul. Szkolna – 3,096 km, - 4485 S Bielsko – Wilamowice – Jawiszowice, ul. Bielska – 4,188 km, - 4486 S Harszówki – Pisarzowice, ul. Jasne. Kęcka, Krakowska – 3,463 km, - 4487 S Hecznarowice przez wieś, ul. Odsole – 3,436 km, - 4488 S Stara Wieś – Wilamowice – Hecznarowice – Kęty – 6,135 km, - 4489 S Kaniówek – Dankowice – Stara Wieś – 8,361 km, - 4490 S Zasole Bielańskie – Wilamowice – 3,334 km, - 4491 s Bielany – Zasole Bielańskie – 1,923 km. Na drogach powiatowych zlokalizowanych jest również 6 mostów i 2 kładki, głównie nad potokami Pisarzówka, Dankówka, Słonica. Łączna długość mostów i kładek wynosi 95,24 mb. Zarządcami dróg, do właściwości, których należą sprawy z zakresu planowania budowy, modernizacji, utrzymania i ochrony dróg, są następujące organy: • dróg powiatowych –Zarząd Dróg Powiatowych w Bielsku-Białej, • dróg gminnych – władze Gminy Wilamowice. Utrzymanie dróg we właściwym stanie technicznym, daje możliwość szybkiego i dogodnego komunikowania się, stanowiąc podstawę do podnoszenia atrakcyjności terenu gminy Wilamowice. Stan techniczny dróg powiatowych, według ZDP w Bielsku Białej, jest średni i dobry. W znacznym stopniu drogi powiatowe są wyremontowane, ponadto poddawane są na bieżąco remontowi cząstkowemu. Również stan techniczny obiektów mostowych jest średni i dobry. Raz w roku przeprowadzane są przeglądy techniczne, a co pięć lat przeglądy rozszerzone. Na drogach krajowych i wojewódzkich regularnie co 5 lat (z wyłączeniem miast na prawach powiatu) Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad przeprowadza Generalny Pomiar Ruchu (GPR), którego celem jest zilustrowanie aktualnego poziomu natężenia ruchu na poszczególnych odcinkach sieci dróg oraz wskazanie prognozy ruchu w perspektywie kolejnych 5, 10 oraz 15 lat. W roku 2015 na sieciach dróg krajowych oraz wojewódzkich został przeprowadzony Generalny Pomiar Ruchu (GPR), który stanowi podstawowe źródło informacji o ruchu drogowym również na pozostałych odcinkach dróg publicznych (gminnych i powiatowych).

Tabela 4.1.2.1. Średnio dobowy ruch na drogach powiatowych na terenie gminy Wilamowice w latach 2010-2020

Procentowy udział Liczba pojazdów w roku Liczba pojazdów w roku Liczba pojazdów w roku 2020 Drogi powiatowe pojazdów na drodze 2010 (poj/dobę) 2015 (poj/dobę) - prognoza (poj/dobę)

Samochody osobowe 80,20% 2848 3836 5167

Motocykle 0,40% 14 19 26

Samochody dostawcze 6,50% 231 311 419

Strona 25 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

Samochody ciężarowe 2,01% 71 96 129 bez przyczepy Samochody ciężarowe 4,89% 174 234 316 z przyczepą Autobusy 1,30% 46 62 84

Ciągniki rolnicze 0,61% 21 29 39

SUMA 100,00% 3551 4783 6443 Źródło: opracowanie własne na podstawie GPR 2015 1,30% 4,89% 0,61% 2,01% Samochody osobowe 6,50% Motocykle 0,40%

Samochody dostawcze

Samochody ciężarowe bez przyczepy

Samochody ciężarowe z przyczepą

Autobusy

80,20%

Rysunek 4.1.2.7 Udział pojazdów na drogach powiatowych gminy Wilamowice Źródło: opracowanie własne na podstawie GPR 2015 Spośród wszystkich pojazdów poruszających się po drogach powiatowych znajdujących się w gminie, największy udział mają samochody osobowe 80,2%, co świadczy o dominacji transportu prywatnego. Samochody ciężarowe oraz samochody dostawcze stanowią łącznie 13,4%. Najmniejszy udział przypadł pojazdom wykorzystywanym rolniczo, autobusom oraz motocyklom 2,3%.

Tabela 4.1.2.2. Średnio dobowy ruch na drogach gminnych na terenie gminy Wilamowice w latach 2010-2020

Procentowy udział Liczba pojazdów w roku Liczba pojazdów w roku Liczba pojazdów w roku 2020 Drogi powiatowe pojazdów na drodze 2010 (poj/dobę) 2015 (poj/dobę) - prognoza (poj/dobę)

Samochody osobowe 85,20% 849 1143 1540

Motocykle 0,80% 8 11 14

Samochody dostawcze 5,10% 51 68 92 Samochody ciężarowe 1,00% 10 13 18 bez przyczepy Samochody ciężarowe 2,90% 29 39 52 z przyczepą Autobusy 2,00% 20 27 36

Ciągniki rolnicze 3,00% 30 40 54

SUMA 100,00% 996 1342 1807 Źródło: opracowanie własne na podstawie GPR 2015

Strona 26 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

2,90%2,00% 3,00% 1,00% 5,10% Samochody osobowe 0,80% Motocykle

Samochody dostawcze

Samochody ciężarowe bez przyczepy

Samochody ciężarowe z przyczepą

Autobusy 85,20%

Rysunek 4.1.2.8 Udział pojazdów na drogach gminnych Źródło: opracowanie własne na podstawie GPR 2015

Podobnie jak na drogach powiatowych, wygląda sytuacja na drogach gminnych. Największy udział wśród pojazdów poruszających się po drogach gminnych zajmuje transport prywatny tzn. pojazdy osobowe 85,2%. Samochody ciężarowe oraz samochody dostawcze stanowią łącznie 9%. Najmniejszy udział przypadł pojazdom wykorzystywanym rolniczo, autobusom oraz motocyklom 5,8%. Do obliczeń emisji szkodliwych substancji do powietrza wykorzystano dane powyżej, średnie spalanie różnego rodzaju paliw przez pojazdy oraz liczbę kilometrów dróg publicznych na terenie gminy Wilamowice. Ponadto wykorzystano program licencjonowany OPERAT2000 do wyliczenia substancji emitowanych do powietrza.

Tabela 4.1.2.3 Roczna emisja substancji szkodliwych do atmosfery ze środków transportu na terenie gminy Wilamowice w 2015 roku

Emisja max. Emisja Nazwa emitora Nazwa zanieczyszczenia (mg/s) (Mg/rok)

tlenek węgla 19,093 6,024 benzen 0,172 0,061 węglowodory alifatyczne 2,939 0,929 drogi powiatowe węglowodory aromatyczne 0,882 0,281 tlenki azotu 11,627 3,666 pył ogółem 6,733 2,077 dwutlenek siarki 0,908 0,293 tlenek węgla 3,591 1,136 benzen 0,033 0,012 węglowodory alifatyczne 0,552 0,171 drogi gminne węglowodory aromatyczne 0,166 0,049 tlenki azotu 2,187 0,697 pył ogółem 12,709 3,666 dwutlenek siarki 0,171 0,049 Źródło: opracowanie własne, do obliczeń użyto Programu OPERAT2000

Strona 27 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

7,000 6,024 6,000 5,000 3,666 3,666 4,000

3,000 2,077 2,000 1,136 0,929 0,697 0,281 0,293 1,000 0,061 0,012 0,171 0,049 0,049 0,000 em em gla gla ł ł ę ę benzen benzen ogó ogó ł ł glowodory glowodory glowodory glowodory glowodory py py tlenkiazotu tlenkiazotu ę ę ę ę alifatyczne alifatyczne tlenekw tlenekw aromatyczne aromatyczne w w w w dwutlenek siarki dwutlenek siarki dwutlenek drogi powiatowe drogi gminne

Rysunek 4.1.2.9 Emisja liniowa na terenie gminy Wilamowice w 2015 roku (Mg) Źródło: opracowanie własne, do obliczeń użyto Programu OPERAT2000

W skali gminy Wilamowice transport samochodowy odpowiada za ok. 5 % wszystkich zanieczyszczeń. Samochody są głównym źródłem emisji tlenku węgla (37,5%), pyłu całkowitego (30%), tlenków azotu (23%), ponadto odpowiadają również za emisję węglowodorów alifatycznych i aromatycznych (ok. 7,5%), benzenu, pyłów oraz dwutlenku siarki niecałe 2%. Udział samochodów w emisji zanieczyszczeń jest o wiele większy na obszarach o dużym natężeniu ruchu.

4.1.2.4. Niska emisja na terenie gminy Wilamowice Niska emisja to emisja szkodliwych pyłów i gazów przez emitory znajdujące się na wysokości nie większej niż 40 m. Jej źródłem jest nieefektywne spalanie paliw w domach i samochodach oraz kotłowniach przemysłowych. Wprowadzane do powietrza na tej wysokości zanieczyszczenia gromadzą się wokół miejsca powstania wyrządzając szkody lokalnie (zazwyczaj są to miejsca zwartej zabudowy mieszkalnej). Niska emisja została szczegółowo omówiona w przyjętym do realizacji w 2016 r. „Planie gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Wilamowice”. W niniejszym rozdziale skupiono się na wynikach inwentaryzacji niskiej emisji przeprowadzonej w ramach PGN. W ramach PGN wydzielono sektory: budynki użyteczności publicznej, budynki mieszkalne, transport, oświetlenie uliczne. Poniższe tabele przedstawiają zużycie energii z podziałem na poszczególne nośniki energii w budynkach użyteczności publicznej oraz mieszkalnych w 2015 roku. Sektor transport został omówiony w rozdziale dotyczącym emisji liniowej.

Tabela 4.1.2.4. Struktura zużycia energii paliw o raz emisji CO2 w budynkach użyteczności publicznej w 2015 roku

Ilość Energia finalna Emisja CO2 Rodzaj paliwa Mg m³ MWh Mg CO2

energia elektryczna 310,27 257,99

węgiel 1,5 10,42 2,78

gaz ziemny 260 752,00 2 923,03 521,5

razem 1,5 260 752,00 3243,72 782,27 Źródło: Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Wilamowice

Na obszarze gminy Wilamowice znajdują się budynki użyteczności publicznej o zróżnicowanym przeznaczeniu, wieku i technologii wykonania. Głównym źródłem energii na cele komunalne w budynkach użyteczności publicznej jest gaz ziemny, który stanowi 91,6% wykorzystanej energii finalnej. Do obliczeń niskiej emisji zinwentaryzowano 31 obiektów publicznych, w których łączne zapotrzebowanie na energię finalną wynosi 32 43,72 MWh. Natomiast emisja gazów cieplarnianych wyniosła 782,92 Mg, w tym 782,27 Mg dwutlenku węgla oraz 0,65 Mg pozostałych zanieczyszczeń: SO2 - 0,086 Mg, NO2 0,400 Mg, CO 0,146 Mg, pył 0,015 Mg, sadza 0,00075 Mg , BaP 0,000021 Mg.

Tabela 4.1.2.5. Struktura zużycia energii paliw o raz emisji CO2 w budynkach mieszkalnych w 2015 roku

Strona 28 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

Ilość Energia finalna Emisja CO2 Rodzaj paliwa Mg m³ MWh Mg CO2

węgiel 12 845,98 0 89 215,35 23 765,07

miał 2 783,21 0 14 690,36 5 566,43

flotokoncentrat 481,87 0 2 543,40 963,74

ekogroszek 2 219,92 0 19 117,54 4 106,86

muł 1 684,88 0 8 425,09 3 369,76

koks 39,88 0 299,12 94,11

gaz ziemny 0 1 034 765,70 11 599,72 2 069,53

olej opałowy 0 6,65 67,58 18,48

biomasa 1 365,52 0 4 552,09 0

gaz płynny 0 0,66 4,65 1,06

energia elektryczna 0 0 987,33 820,97

SUMA 21 421,26 1 034 773,01 151 502,23 40 776,01 Źródło: Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Wilamowice

Do obliczeń niskiej emisji zinwentaryzowano 1420 obiektów mieszkalnych, w których łączne zapotrzebowanie na energię finalną wynosi 151 502,23 MWh. Natomiast emisja gazów cieplarnianych wyniosła 40 777,70 Mg, w tym 40 776,01 Mg dwutlenku węgla oraz 1,692 Mg pozostałych zanieczyszczeń: SO2 0,37246 Mg, NO2 0,04323 Mg, CO 0,93753 Mg, pył 0,32267 Mg, sadza 0,01603 Mg, BaP 0,00028 Mg.

1 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0 SO₂ NO₂ CO pył sadza BaP

budynki użyteczności publicznej budynki mieszkalne

Rysunek 4.1.2.10 Niska emisja na terenie gminy Wilamowice w 2015 r. Źródło: Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Wilamowice

Łącznie emisja gazów cieplarnianych, której źródłem są emitory do 40 m od powierzchni ziemi, na terenie gminy Wilamowice wynosi 41 559 Mg. Trzeba podkreślić fakt, iż 41 558 Mg emisji stanowi dwutlenek węgla, natomiast pozostałe gazy i pyły wynoszą 2,334 Mg, w tym SO2 0,45872 Mg, NO2 0,44287 Mg, CO 1,08326 Mg, pył 0,3378 Mg, sadza 0,01678 Mg, BaP 0,000301 Mg.

4.1.2.5. Warunki wykorzystania OZE W działaniach związanych z przejściem na gospodarkę niskoemisyjną, największego potencjału upatruje się w odnawialnych źródłach energii, które zastąpić mogą wysokoemisyjne źródła konwencjonalne, działania termomodernizacyjne obiektów oraz przedsięwzięcia poprawy efektywności energetycznej (w szczególności modernizacji oświetlenia), które sprzyjają obniżeniu zapotrzebowania energetycznego budynków i infrastruktury technicznej.

Energia wody

Strona 29 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

Potencjał energetyczny wody jest nierównomiernie rozłożony na terenie Polski. Przeważająca jego część (około 67,9%) występuje w dorzeczu Wisły, 17,6% w dorzeczu Odry, zaledwie 2,0% to rzeki Przymorza oraz Warmii i Mazur, natomiast pozostałe 12,5% stanowi mała energetyka. Do rzek o dużym potencjale energetycznym zaliczyć można przede wszystkim Wisłę, Dunajec, San, Bug, Odrę, Bóbr i Wartę. W celu oszacowania potencjału energetycznego rzek, najistotniejsze znaczenie mają dwa czynniki, tj. spadek koryta rzeki oraz przepływy wody. Polska jest krajem nizinnym, o stosunkowo małych opadach i dużej przepuszczalności gruntów, co znacznie ogranicza zasoby energetyczne rzek. Ponadto rzeczywiste możliwości wykorzystania zasobów energetycznych są ograniczone m.in. przez sprawność urządzeń, istniejące warunki terenowe (np. zabudowa), bezzwrotny pobór wody dla celów nieenergetycznych, konieczność zapewnienia minimalnego przepływu wody w korycie rzeki poza elektrownią. Powyższe ograniczenia powodują zmniejszenie potencjału teoretycznego, a wynik końcowy określany jest jako potencjał techniczny. Pod względem hydrograficznym obszar gminy znajduje się w zlewni rzeki Wisły, którą stanowi prawobrzeżny fragment dorzecza ujściowego Soły, mającej źródła w Beskidzie Żywieckim. Spośród stałych cieków, północno – zachodni fragment gminy przecina prawy dopływ Wisły – Dankówka. Południową zaś i środkową część gminy odwadnia lewy dopływ Soły – Pisarzówka i jej dopływy: Czerwonka, Słonica i Harszówka.

Tabela 4.1.2.6. Zasoby energii wodnej rzek w rejonie gminy Wilamowice i możliwości ich technicznego wykorzystania Zasoby teoretyczne Zasoby techniczne Obszar lub rzeka Udział w całości Stopień wykorzystania Udział w całości w GWh w GWh zasobów teoretycznych zasobów energii zasobów Dorzecze Wisły 16 457 71,5% 9270 56,3% 77,6% Wisła górna 1 238 5,4% 518 41,8% 4,3% Soła 282 1,2% 90 31,9% 0,8% Źródło: „Odnawialne źródła energii” Wojciech Matuszek Elektrownie Szczytowo-Pompowe SA, ELEKTROENERGETYKA NR 1/2005 (52)

W Polsce potencjał wodno-energetyczny jest nierównomiernie rozłożony na terenie kraju. Przeważająca jego część, bo aż około 68 % występuje w dorzeczu Wisły, z tego aż połowa to potencjał odcinka dolnej Wisły od ujścia Pilicy do morza; zaledwie 17,6 % w dorzeczu Odry; około 2,1 % rzeki Przymorza oraz Warmii i Mazur niezwiązane z dorzeczem Wisły oraz 12,5% mała energetyka. Do rzek o dużym potencjale energetycznym zalicza się Wisłę, Dunajec, San, Bug oraz Odrę, Bóbr i Wartę. Największa koncentracja istniejących elektrowni wodnych średniej i dużej mocy w Polsce jest na zachodzie i południu kraju; najsłabsze zagęszczenie – w Polsce centralnej, a na wschodzie kraju praktycznie nie występują. Najkorzystniejsze pod względem zasobów MEW są rejony południowe Polski (podgórskie), zaś ze względu na istniejącą zabudowę hydrotechniczną także zachodnie i północne.

Energia wiatru Trwający obecnie rozwój technologiczny siłowni wiatrowych pozwala na szersze wykorzystanie energii wiatru do produkcji energii elektrycznej. Wiatr jest przekształconą formą energii słonecznej – to ruch cząstek powietrza wywołany nierównomiernym nagrzewaniem się powierzchni Ziemi w wyniku działania promieniowania słonecznego. Około 25% tej energii stanowi ruch mas powietrza przylegających bezpośrednio do powierzchni ziemi. Jeśli uwzględni się różne rodzaje strat, oraz możliwości rozmieszczenia urządzeń przetwarzających energię wiatru, mają one potencjał energetyczny o mocy 40 TW. Energia wiatrowa jest ekologicznie czysta - do jej wytworzenia niepotrzebne jest wykorzystanie jakiegokolwiek paliwa. Zastosowanie siłowni wiatrowych do produkcji energii, powoduje redukcję emisji gazów cieplarnianych, w tym CO2, oraz poprawę jakości powietrza, poprzez brak emisji SO2, NOx i pyłów do atmosfery. Ponadto wiatr jest niewyczerpalnym i odnawialnym źródłem energii. Wybór miejsca pod lokalizację siłowni wiatrowych powinien opierać się na analizie warunków wiatrowych. Wstępna ocena może zostać dokonana w oparciu o atlasy i mapy wietrzności. Zasoby energii wiatru są silnie związane z lokalnymi warunkami klimatycznymi i terenowymi. Decydują one o tym, czy dany obszar jest korzystnym miejscem do zbudowania siłowni wiatrowej.

Strona 30 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

Rysunek 4.1.2.11 Energia wiatru w kWh/(m2/rok) na wysokości 10 i 30 m n.p.m. Źródło: "Energia & Przemysł" - marzec 2007 na podstawie danych prof. Haliny Lorenc, IMiGW

Po analizie powyższej mapy wywnioskować można, iż potencjał energetyczny wiatru na obszarze gminy Wilamowice mieści się w zakresie 500-750 kWh/(m2/rok), na wysokości 30 m nad powierzchnią terenu. Na podstawie dołączonej mapy gmina w całym obszarze posiada niekorzystne warunki wykorzystania wiatru. Warunki lokalne terenu mogą sytuację tą dodatkowo polepszyć albo pogorszyć. Przed przystąpieniem do realizacji projektu należy przeprowadzić dokładne badania warunków wiatrowych, jednak jest to kosztowna inwestycja. Przyczyną zakłóceń przepływu wiatru mogą być przeszkody terenowe związane ze środowiskiem geograficznym (góry), przyrodniczym (lasy) czy działalnością człowieka. Na terenie gminy Wilamowice wg Urzędu Regulacji Energetyki nie ma elektrownia wiatrowych7.

Energia słońca Energia słoneczna jest powszechnie dostępnym, ekologicznie czystym i najbardziej naturalnym z istniejących źródeł energii. Najefektywniej może być wykorzystana lokalnie, zaspokajając zapotrzebowanie na ciepłą wodę użytkową i ogrzewanie pomieszczeń. Dużą zaletą jest jej łatwa adaptacja, zwłaszcza do celów gospodarstwa domowego. Praktyczne wykorzystanie energii promieniowania słonecznego wymaga oszacowania potencjalnych i rzeczywistych zasobów energii słonecznej na danym obszarze i parametryzacji warunków meteorologicznych dostosowanych do potrzeb technologii przetwarzania energii promieniowania słonecznego w energię elektryczną lub cieplną. Istotny wpływ na ilość promieniowania słonecznego, jaka dociera do Ziemi ma przejrzystość powietrza. Parametr przezroczystości powietrza ulega wahaniom w ciągu dnia w zależności od warunków meteorologicznych. Ponadto, zmniejszenie przejrzystości powietrza może być wywołane również przez zawieszone w nim liczne cząsteczki pyłu i dymu.

7 http://www.ure.gov.pl/uremapoze/mapa.html

Strona 31 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

Rysunek 4.1.2.12 Średnie roczne sumy usłonecznienia Źródło: "Energia & Przemysł" - marzec 2007 na podstawie danych prof. Haliny Lorenc, IMiGW

Gmina Wilamowice położona jest na obszarze rejonu południowego, gdzie średnioroczna suma promieniowania słonecznego wynosi 900-950 kWh/m2, natomiast średnie sumy usłonecznienia w ciągu roku wahają się w granicach 1400-1450 h/rok. Powyższe warunki sprawiają, że gmina dysponuje dobrymi warunkami dla rozwoju energetyki słonecznej. Preferowanym kierunkiem rozwoju energetyki słonecznej powinno być zatem instalowanie indywidualnych małych instalacji fotowoltaicznych na budynkach mieszkalnych i użyteczności publicznej.

Energia ziemi Źródłem energii geotermalnej jest wnętrze Ziemi o temperaturze około 5 400°C, generujące przepływ ciepła w kierunku powierzchni. W celu wydobycia wód geotermalnych na powierzchnię wykonuje się odwierty do głębokości zalegania tych wód. W pewnej odległości od otworu czerpalnego wykonuje się drugi otwór, którym wodę geotermalną po odebraniu od niej ciepła, wtłacza się z powrotem do złoża. Wody geotermalne są z reguły mocno zasolone, jest to powodem szczególnie trudnych warunków pracy wymienników ciepła i innych elementów armatury instalacji geotermalnych. Wody głębinowe mają różny poziom temperatur. Z uwagi na zróżnicowany poziom energetyczny płynów geotermalnych (w porównaniu do klasycznych kotłowni) można je wykorzystywać: • do ciepłownictwa (m.in.: ogrzewanie niskotemperaturowe i wentylacja pomieszczeń, przygotowanie ciepłej wody użytkowej), • do celów rolniczo - hodowlanych (m.in.: ogrzewanie upraw pod osłonami, suszenie płodów rolnych, ogrzewanie pomieszczeń inwentarskich, przygotowanie ciepłej wody technologicznej, hodowla ryb w wodzie o podwyższonej temperaturze), • w rekreacji (m.in.: podgrzewanie wody w basenie), • przy wyższych temperaturach do produkcji energii elektrycznej. W zależności od głębokości, z której eksploatowana jest energia geotermalna, wyróżnia się: • geotermię płytką (niskiej entalpii) – wykorzystującą energię cieplną gruntu z głębokości do ok. 100 m za pomocą pomp ciepła, • geotermię głęboką (wysokiej entalpii) - pozyskującą energię cieplną z wnętrza Ziemi, z głębokości kilku kilometrów.

Strona 32 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

Rysunek 4.1.2.13 Mapa rozkładu gęstości ziemskiego strumienia cieplnego na obszarze Polski Źródło: https://www.mos.gov.pl/ (Szewczyk & Gientka, 2009)

Analizując powyższe mapy rozkładu gęstości strumienia cieplnego można stwierdzić, iż budowa instalacji geotermalnych wysokiej entalpii w gminie Wilamowice jest uzasadniona. Według mapy gęstość strumienia cieplnego w rejonie gminy wynosi od 80 do 90 mW/m2. Wykonane głębokie wiercenia [Sokołowski i in. 1998] pozwoliły stwierdzić istnienie w podłożu gminy Wilamowice wód geotermalnych, których występowanie związane jest ze skomplikowanym rozwojem geologicznym przedmiotowego obszaru, który stwarzał wyjątkowe warunki dla rozwoju zbiorników wód geotermalnych. Położenie gminy w obrębie dwóch wielkich jednostek geostrukturalnych (Karpat i Zapadliska Przedkarpackiego) oraz dwóch prowincji geotermalnych (karpackiej i przedkarpackiej) jest korzystne dla zagadnień rozwoju geoenergetyki w gminie. Wody takie mogą być wykorzystywane np. w ciepłownictwie, suszarnictwie, chłodnictwie, warzywnictwie balneologii, rekreacji. Należy zaznaczyć, że eksploatacja energii geotermalnej powoduje również problemy ekologiczne, z których najważniejszy polega na kłopotach związanych z emisją szkodliwych gazów uwalniających się z płynu. Dotyczy to przede wszystkim siarkowodoru (H2S), który powinien być pochłonięty w odpowiednich instalacjach, podrażających koszt produkcji energii. Inne potencjalne zagrożenia dla zdrowia powoduje radon (produkt rozpadu radioaktywnego uranu) wydobywający się wraz z parą ze studni geotermalnej. Jednakże na terenie całej gminy można wykorzystać geotermię płytką przy zastosowaniu indywidualnych pomp ciepła. Pompa ciepła jest urządzeniem przenoszącym ciepło z ogólnie dostępnego środowiska cechującego się niewyczerpalnymi zasobami energii, tj. gruntu, wody lub powietrza (dolne źródło ciepła) do górnego źródła ciepła w postaci ciepła o wyższej temperaturze.

Biomasa Słoma8 to „dojrzałe lub wysuszone źdźbła roślin zbożowych”, a także wysuszone rośliny strączkowe, len czy rzepak. Charakteryzuje się dużą zawartością suchej masy (około 85%). W energetyce zastosowanie znajduje słoma wszystkich rodzajów zbóż oraz rzepaku i gryki, natomiast szczególnie cenną jest słoma żytnia, pszenna, rzepakowa i gryczana oraz osadki kukurydzy. Do celów projektowych przyjęto zużycie słomy pochodzącej z upraw zboża oraz rzepaku na terenie gminy Wilamowice. W poniższej tabeli przedstawiono powierzchnię poszczególnych upraw.

8 źródło: „Mała Encyklopedia Rolnicza”

Strona 33 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

Tabela 4.1.2.7. Powierzchnia upraw na terenie gminy Wilamowice Uprawa jednostka Powierzchnia ogółem ha 2 432 zboża razem ha 1 806 zboża podstawowe z mieszankami zbożowymi ha 1 759 ziemniaki ha 182 buraki cukrowe ha 8,17 rzepak i rzepik razem ha 336 Źródło: Bank Danych Lokalnych, Powszechny Spis Rolny

Słoma jest wykorzystywana głównie jako pasza lub podściółka w hodowli zwierząt gospodarskich, zaś do celów energetycznych wykorzystuje się jedynie jej nadwyżki. Wykorzystanie nadwyżek w celach energetycznych pozwala uniknąć ich spalania na polach, chroniąc tym samym stan środowiska naturalnego. W związku z powyższym, w obliczeniach projektowych należy uwzględnić ilość słomy koniecznej do produkcji zwierzęcej. Zapotrzebowanie na słomę jest różne w zależności od gatunku zwierząt. Zapotrzebowanie na słomę dla poszczególnych gatunków zwierząt hodowanych przedstawiono w tabeli poniżej.

Tabela 4.1.2.8. Zapotrzebowanie na słomę dla poszczególnych gatunków zwierząt hodowanych Zwierzęta hodowane Zapotrzebowanie na słomę (kg/szt.)/rok Bydło 2 555 Trzoda chlewna 730 Drób 1 Źródło: Ocena produkcji i potencjalnych możliwości wykorzystania słomy do celów grzewczych, Inżynieria Rolnicza 6(104)/2008

Na terenie gminy Wilamowice pod uprawę zbóż oraz rzepaku i rzepiku wykorzystuje się 336 ha. Po zebraniu i przetworzeniu zbóż oraz rzepaku średnio pozostaje 4 do 6 t/ha słomy. Przyjmując, że jest to przeciętnie 5 t/ha z upraw tych, uwzględniając zapotrzebowanie poszczególnych hodowlanych gatunków zwierząt na słomę ze zbóż, na terenie gminy można uzyskać na cele energetyczne około 1 680 ton słomy. Wartość opałowa słomy wynosi 15 MJ/kg, zatem potencjał energetyczny słomy pochodzącej z produkcji rolnej wyniesie 25,2 GJ/rok. Po uzyskaniu słomy z produkcji rolnej należy poddać ją procesowi peletyzacji w celu zwiększenia udziału biomasy nawet do 30% w ogólnym bilansie paliwa spalanego w kotłach energetycznych oraz do celów transportowych. Łączna powierzchnia gruntów odłogowych i ugorowych w gminie Wilamowice wynosi 159 ha. W celu zaopatrzenia gminy w energię, grunty te można wykorzystać do uprawy roślin energetycznych. Podana wartość powierzchni gruntów jest jedynie teoretyczna. Należy uwzględnić, iż nie wszystkie tereny nadają się do uprawy roślin, zakładając jako powierzchnię do zagospodarowania w celu uprawy roślin energetycznych wartość 70% z 159 ha = 111 ha. Warunki klimatyczne i glebowe Polski umożliwiają wykorzystanie pod uprawy energetyczne następujących roślin: • wierzba wiciowa, • ślazowiec pensylwański, • słonecznik bulwiasty, • trawy wieloletnie, • tradycyjne gatunki rolnicze. W obliczeniach projektowych przeanalizowano możliwość pozyskania energii z uprawy słonecznika bulwiastego (Helianthus tuberosus), potocznie zwanego topinamburem. Jego uprawa jest najbardziej efektywna na glebach średnich, przewiewnych, o dużej zasobności w składniki pokarmowe i dostatecznej wilgotności. Rośnie również dobrze na glebach gliniastych oraz na bardziej suchych i żyznych stanowiskach. Topinambur posiada wiele cech istotnych z punktu widzenia wykorzystania energetycznego. Głównymi cechami jest wysoki potencjał plonowania oraz niska wilgotność uzyskiwana w sposób naturalny, bez konieczności energochłonnego suszenia. Kolejną zaletą topinamburu jest możliwość pozyskania zarówno części nadziemnych (które po zaschnięciu mogą być spalane w specjalnych piecach do spalania biomasy lub współspalane z węglem), jak i podziemnych organów spichrzowych. W polskich warunkach średni plon topinamburu kształtuje się na poziomie 10-16 t s.m. ha, a jego wartość opałowa wynosi około 15-16 MJ/kg suchej masy. Szacując przeciętny plon topinamburu na 15 t s.m./ha można stwierdzić, że na terenie gminy Wilamowice, wykorzystując 70% dostępnych ugorów i odłogów, można byłoby wyprodukować 1 665 ton s.m. topinamburu, tj. 24,975 GJ/rok energii.

Strona 34 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

Biogaz Najczęściej stosowanymi substratami do produkcji biogazu rolniczego są nawozy naturalne, wśród których wymienić należy gnojowicę oraz obornik. Obliczenie możliwego zysku energetycznego z biomasy pochodzącej z hodowli zwierząt opiera się na wskaźniku wielkości produkcji biogazu oraz wykorzystaniu liczby sztuk dużych zwierząt. W tabeli poniżej przedstawiono wskaźnik wielkości produkcji biogazu w przeliczeniu na sztuki duże zwierząt.

Tabela 4.1.2.9. Wskaźnik wielkości produkcji biogazu w przeliczeniu na sztuki duże [m3/SD/d] Bydło Trzoda chlewna Drób 1,5 1,5 3,75 Źródło: Odchody zwierząt jako substrat dla biogazowni [http://bio-gazownie.edu.pl/]

Ze względu na niezbyt wielką liczbę ferm zwierzęcych surowce pochodzenia zwierzęcego uzupełniane są substratami roślinnymi lub innymi wysokoenergetycznymi rodzajami biomasy. W poniższej tabeli przedstawiono liczbę zwierząt w gospodarstwach na terenie gminy. Zakładając, że z 1m3 biogazu można wyprodukować 2,1 kWh energii elektrycznej (przy zakładanej sprawności układu 33%) potencjał energetyczny przedstawia się następująco:

Tabela 4.1.2.10. Pogłowie zwierząt gospodarskich w gminie Wilamowice oraz produkcja biogazu Liczba zwierząt Biogaz Produkcja energii Rodzaj zwierząt [szt.] [m3/rok] [MWh/rok] Byki 128 192,00 0,96 Krowy 66 99,00 0,495 Lochy 502 753,00 3,765 Knury 4 317 6 475,50 32,3775 Kury 20 087 75 326,25 376,63125 SUMA 82 845,75 414,23 Źródło: Bank Danych Lokalnych, Powszechny Spis Rolny, www.biogazownie.fwie.pl

Jak ukazuje powyższa tabela najwięcej biogazu i energii elektrycznej można pozyskać wykorzystując kurze odchody. Łączny potencjał energetyczny nawozów naturalnych pochodzenia zwierzęcego jest duży i wynosi 165,6 MWh/rok. Biorąc pod uwagę trudności z zebraniem całości zwierzęcych odchodów przyjęto redukcję zysku energetycznego o 40 %.

4.1.3. Analiza SWOT Ochrona klimatu i jakości powietrza MOCNE STRONY SŁABE STRONY czynniki wewnętrzne czynniki wewnętrzne Nadmierne straty energetyczne związane m.in. z brakiem izolacji cieplnej budynków Korzystne warunki dla rozwoju i wykorzystania odnawialnych Większość budynków jednorodzinnych opalanych węglem źródeł energii (pompy ciepła, solary i fotowoltaika) kamiennym Brak dużych emitorów zanieczyszczenia powietrza Spalanie paliw stałych niskiej jakości Dotychczasowe doświadczenie i aktywna postawa gminy Niedostatecznie rozwinięta infrastruktura towarzysząca ciągom Wilamowice w zakresie działań zmniejszających zużycie energii komunikacyjnym (np. chodniki, parkingi, trasy rowerowe) oraz emisję gazów cieplarnianych Niska świadomość społeczna dotycząca racjonalnego wykorzystania energii i źródeł odnawialnych Napływ zanieczyszczeń z poza granic gminy SZANSE ZAGROŻENIA czynniki zewnętrzne czynniki zewnętrzne Brak środków zewnętrznych na sfinansowanie inwestycji Integracja z UE i wpływ środków pomocowych Niedostateczna świadomość ekologiczna społeczeństwa Regulacje ogólnokrajowe i międzynarodowe zobowiązujące do Brak zainteresowania ze strony mieszkańców ekologicznymi podniesienia jakości powietrza źródłami energii Postęp technologiczny Wzrost liczby pojazdów na drogach publicznych, i tym samym wzrost emisji szkodliwych substancji w powietrzu Źródło: opracowanie własne

Strona 35 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

4.1.4. Cele i zadania środowiskowe z zakresu klimatu i jakości powietrza Zgodnie z zapisami ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska (t.j.: Dz. U. z 2017 r., poz. 519, z późn. zm.) ochrona powietrza polega na zapewnieniu jak najlepszej jego jakości, w szczególności przez: • utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej dopuszczalnych dla nich poziomów lub co najmniej na tych poziomach; • zmniejszanie poziomów substancji w powietrzu co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane; • zmniejszanie i utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej poziomów docelowych albo poziomów celów długoterminowych lub co najmniej na tych poziomach. Rozwój gospodarczy gminy Wilamowice w dużym stopniu oddziałuje na lokalną gospodarkę ekoenergetyczną, determinując nie tylko skutki ekonomiczne i społeczne występujące w obszarze gminy, lecz również sąsiednich gmin. Celem gminy Wilamowice jest dalszy rozwój gospodarczy przy jednoczesnym zachowaniu wysokiej jakości środowiska naturalnego. W szczególności oznacza to ograniczenie zapotrzebowania na energię końcową i pierwotną wśród wszystkich uczestników rynku energii. W tym celu gmina Wilamowice w 2016 roku opracowała Plan gospodarki niskoemisyjnej, w którym zaplanowała szereg celów i zadań służących zmniejszeniu zapotrzebowania na energię końcową w obiektach użyteczności publicznej oraz mieszkalnych. Cele szczegółowe to: • Definiowanie wzorcowej roli sektora publicznego w zakresie oszczędnego gospodarowania energią – zagadnienie to zostało uwzględnione w wielu krajowych dokumentach strategicznych, • Zwiększenie efektywności wykorzystania energii i paliw w nieruchomościach prywatnych, budynkach użyteczności publicznej, • Wzrost świadomości lokalnej społeczności mającej wpływ na lokalną gospodarkę niskoemisyjną, • Wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii na terenie gminy, • Promocja efektywnego energetycznie oświetlenia na terenie Gminy, • Promocja zrównoważonego transportu publicznego, niepublicznego. W harmonogramie realizacji zadań własnych i monitorowanych zapisano w niniejszym Programie zadania zarówno dotyczące opracowania dokumentów planistycznych w dziedzinie energetyki i zaopatrzenia w ciepło, energie elektryczną i paliwa gazowe, realizacji Programu Ochrony Powietrza, PGN, poprawy warunków energetycznych w budynkach użyteczności publicznej i mieszkalnych, a także poprawy jakości dróg w tym efektywności oświetlenia. W 2015 roku weszła w życie poprawka art. 96 w ustawie Prawo Ochrony Środowiska, która otrzymała nazwę w potocznym języku „ustawy antysmogowej”. 7 kwietnia 2017 Sejmik Śląski przegłosował uchwałę antysmogową dla całego województwa śląskiego. To drugi region w kraju, który taką uchwałę ma, po Małopolsce, która przyjęła ją w styczniu 2017. Główne zasady obowiązujące w uchwale: • Zakaz używania paliw złej jakości, mułów, • Zakaz używania drewna o wilgotności powyżej 20 proc., • Wymiana starych kotłów w ciągu 10 lat, • Koleje Śląskie za darmo, gdy normy pyłów zostaną przekroczone. Nowe przepisy w woj. śląskim mają obowiązywać od września 2017 roku. Od 1 września 2017 roku obowiązuje zakaz używania paliw, których stosowanie powoduje wysoką emisję trujących substancji do atmosfery, czyli węgla brunatnego, mułów i flotokoncentratów oraz wilgotnego drewna. Sama uchwała nie zakazuje spalania węgla czy drewna, ma spowodować natomiast stosowanie odpowiednich jakościowo paliw stałych w odpowiednich urządzeniach grzewczych. W latach 2014-2016 GDDKiA zakończyła etap opracowywania wariantowych przebiegów trasy i ich oceny pod względem możliwości uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach dla jednego z 5 wariantów, jego społecznej akceptacji, pozytywnej opinii władz samorządowych. W czerwcu 2016 r. Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Katowicach wydał decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia wg wariantu E. Od decyzji złożono odwołanie do Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska, gdzie toczy się postępowanie odwoławcze. Niezależnie od w/w postępowania GDDKiA kontynuuje przygotowania i zgodnie z planem ukończenie Koncepcji Programowej przewidywane jest na III kwartał 2018 r. Rozpoczęcie prac budowlanych planowane jest na III kwartał 2020 r., zakończenie na koniec 2022 r.

Strona 36 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

Rysunek 4.1.4.1 Przewidywany przebieg trasy S1 w wariancie E przebiegający przez teren gminy Wilamowice Źródło: opracowanie własne na podstawie materiałów GDDKiA oraz googlemaps

Szacunkowy koszt całkowity inwestycji – Budowa drogi ekspresowej S1 od węzła „Kosztowy II” w Mysłowicach do węzła Suchy Potok” w Bielsku Białej wynosi 3 569 000 zł. W wybranym wariancie droga ekspresowa na terenie gminy będzie zaczynać się na północy w Dankowicach w okolicach ul. Kresowej. Następnie będzie krzyżować się na wysokości ul. Mickiewicza w Dankowicach. Następnie będzie biegła na południe wzdłuż ul. Bielskiej i ul. Krakowskiej w Starej Wsi. Dalej trasa będzie przebiegać na południu do granicy gminy Wilamowice w okolicach ul. Czernichowskiej w Pisarzowicach.

4.2. Zagrożenia hałasem 4.2.1. Efekty realizacji dotychczasowego POŚ

Cel długoterminowy zapisany w dotychczasowym Programie Ochrony środowiska ZAPEWNIENIE SPRZYJAJĄCEGO KOMFORTU AKUSTYCZNEGO ŚRODOWISKA

Cele krótkoterminowe Podjęte działania Efekt ze wskaźnikiem W okresie raportowanym przystąpiono uchwała nr XLIII/378/14 Rady Miejskiej w Wilamowicach z dnia 14 lutego 2014 r. Uwzględnianie w Studium do sporządzania miejscowego planu zagospodarowania Uwarunkowań i Kierunków przestrzennego Gminy Wilamowice w miejscowościach Zagospodarowania Przestrzennego Pisarzowice, Wilamowice i Zasole Bielańskie, a następnie zadanie nie zostało zrealizowane. oraz gminnym MPZP zapisów o uchwałą nr LII/442/14 Rady Miejskiej w Wilamowicach z dopuszczalnych poziomach dźwięku dnia 29 października 2014 r. unieważniono poprzednia i egzekwowanie tych zapisów uchwałę. W związku z tym w okresie raportowanym 2014-2016 nie dokonywano zmian w planach zagospodarowania przestrzennego i nie uchwalano nowych planów. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych o wykonanych inwestycjach gminnych i działaniach na terenie gminy Wilamowice

4.2.2. Opis stanu obecnego Ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska, w szczególności poprzez utrzymanie poziomu hałasu poniżej dopuszczalnego lub co najmniej na tym poziomie, ewentualnie zmniejszanie poziomu hałasu co najmniej do dopuszczalnego, gdy nie jest on dotrzymany. W przypadku stwierdzenia przez organ ochrony środowiska, na podstawie pomiarów własnych, pomiarów dokonanych przez wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska lub pomiarów podmiotu obowiązanego do ich prowadzenia, że poza zakładem, w wyniku jego działalności, przekroczone są dopuszczalne poziomy hałasu, organ ten wydaje decyzję o dopuszczalnym poziomie hałasu. Oceny stanu akustycznego środowiska i obserwacji zmian dokonuje się w ramach państwowego monitoringu środowiska na podstawie wyników pomiarów poziomów hałasu określonych wskaźnikami hałasu LDWN i LN

Strona 37 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024 oraz z uwzględnieniem pozostałych danych, w szczególności demograficznych oraz dotyczących sposobu zagospodarowania i użytkowania terenu. Klimat akustyczny kształtują zarówno duże, jak i małe przedsiębiorstwa działające na terenie gminy Wilamowice. Do największych przedsiębiorców można zaliczyć: • Zakład Rzeźniczo - Przetwórczy w Pisarzowicach, • Biba Styl – producent odzieży w Wilamowicach, • Eko – Wtór skup surowców wtórnych w Wilamowicach, • Siat – Pol producent siatki ogrodzeniowej w Hecznarowicach, • Famar producent katalizatorów w Dankowicach • Piekrania Wilamowice w Wilamowicach, • Polwent producent maszyn w Dankowicach, • Fabryka Kos w Wilamowicach, • Certech w Wilamowicach, • Fox Fitting w Wilamowicach. Większe przedsiębiorstwa wprowadzają zazwyczaj u siebie rozwiązania technologiczne przyczyniające się do ograniczenia emisji hałasu powodującego uciążliwość dla mieszkańców. Na terenie gminy Wilamowice działają również mniejsze firmy mogące wpływać na klimat akustyczny. Należą do nich firmy prowadzące działalność handlowo-usługową, produkcyjną, transportową, budowlaną: warsztaty samochodowe, niewielkie zakłady stolarskie oraz takie, które prowadzą prace polegające na cięciu, kuciu, szlifowaniu i spawaniu. Odrębnym zagadnieniem na terenie niewielkich miejscowości takich jak sołectwa gminy Wilamowice jest hałas powodowany przez kuranty kościelne. W niektórych kościołach montowane są urządzenia nagłaśniające wygrywające od wczesnych godzin rannych do godzin wieczornych pieśni kościelne. Funkcjonowanie małych zakładów jest czasem źródłem konfliktów mieszkańców z przedsiębiorcami, gdyż zakłady te stwarzają uciążliwości i dyskomfort akustyczny mieszkańców. Większość uciążliwości powodowanych emisją hałasu wynika z niewłaściwej lokalizacji przedsiębiorstw, z których działalnością nierozłącznie jest związana emisja hałasu. W związku z tym bardzo ważnym celem jest lokowanie działalności stwarzających uciążliwości w miejscach zapisanych w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego o przeznaczeniu na działalność produkcyjną i przemysłową, a nie na terenach zabudowy mieszkaniowej. Do chwili obecnej Starosta Bielski, który może wydać decyzję o dopuszczalnym poziomie hałasu, wydał jedną decyzję o dopuszczalnej emisji hałasu dla przedsiębiorstwa działającego na terenie gminy Wilamowice jest to skup złomu z Zasola Bielańskiego (decyzja Starosty Bielskiego nr ZR-OŚ/H-7644/07/JR). W latach 2014-2016 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach przeprowadził na terenie Wilamowice kontrole emisji hałasu przemysłowego, najczęściej odbywa się to na podstawie zgłoszenia uciążliwości: • w 2014 roku w tartaku w Pisarzowicach – nie stwierdzono naruszeń obowiązujących przepisów, • w 2015 roku w PPUH Gamex w Pisarzowicach – nie stwierdzono naruszeń obowiązujących przepisów, • w 2016 roku nie prowadzono kontroli w zakresie emisji hałasu przemysłowego. Na podstawie tych badań można stwierdzić, iż emisja hałasu przemysłowego na terenie gminy nie stanowi znaczącego problemu i uciążliwości dla mieszkańców w skali gminy.

4.2.2.1. Hałas drogowy Pod pojęciem hałasu drogowego rozumie się hałas pochodzący od środków transportu, jest to hałas typu liniowego. Głównym źródłem emisji hałasu na terenie gminy Wilamowice są drogi powiatowe, na terenie gminy jest ich 9 odcinków o łącznej długości 38,678 km oraz drogi gminne. Drogi powiatowe są w stanie technicznym dobrym i średnim, są w znacznym stopniu wyremontowane i poddawane na bieżąco cząstkowym remontom. Drogi gminne także są na bieżąco remontowane, i ich stan ze względu na małe obciążenie jest raczej dobry. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach corocznie prowadzi badania hałasu komunikacyjnego. Na terenie powiatu bielskiego w latach 2012-2015 prowadzono badania w gminach • Kozy – 2012 rok, • Wilamowice – 2013 rok, • Wilkowice, Jaworze – 2015 rok.

Strona 38 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

Rysunek 4.2.2.1 Lokalizacja punktów badań hałasu komunikacyjnego w latach 2012-2015 Źródło: http://www.katowice.pios.gov.pl/index.php?tekst=monitoring/informacje/stan2015/halas/mapa

Na terenie gminy Wilamowice w 2013 roku Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach prowadził w ostatnich latach badania hałasu komunikacyjnego w miejscowości Pisarzowice przy ulicy Bielskiej. Wyniki wskazywały na: o przekroczenie dopuszczalnego poziomu hałasu LDWN o 3,5 dB, o brak przekroczeń dopuszczalnego poziomu hałasu LN, o przekroczenie dopuszczalnego poziomu hałasu LAeq D o 4,6 dB, o przekroczenie dopuszczalnego poziomu hałasu LAeq N o 4 dB. OPIS SKRÓTÓW LDWN - Długookresowy średni poziom dźwięku A wyrażony w decybelach, LN - Długookresowy średni poziom dźwięku A wyrażony w decybelach, z uwzględnieniem pory nocy (od godz. 22.00 do godz. 6.00), LAeq D - Równoważny poziom hałasu dla pory dnia (od godz. 6.00 do godz. 22.00), LAeq N - Równoważny poziom hałasu dla pory nocy (od godz. 22.00 do godz. 6.00).

Charakter gminy Wilamowice jest związany głównie z mieszkalnictwem, droga, na której badano poziom hałasu jest główną drogą przez miejscowość Pisarzowice prowadzącą z Bielska – Białej w kierunku Oświęcimia, podobny charakter ma droga z Bestwiny w kierunku Kęt i należy sądzić iż natężenia hałasu w jej okolicy będzie porównywalne. Pozostałe drogi na terenie gminy cechuje mniejsze natężenie ruchu i można przypuszczać iż emisja hałasu komunikacyjnego w ich sąsiedztwie będzie mniejsza. Przeciwdziałanie hałasowi komunikacyjnemu jest działaniem długookresowym rozłożonym na lata. Typowym sposobem ochrony przed hałasem jest nawierzchnia o obniżonej hałaśliwości oraz stosowanie ekranów akustycznych. Na terenie gminy dominują drogi bitumiczne (beton asfaltowy), w obecnej chwili należy się skupić na bieżących remontach dróg i poprawie ich funkcjonalności. Aktualnie na terenie gminy Wilamowice Powiatowy zarząd Dróg w Bielsku-Białej w latach 2017-2020 planuje przebudowy około 6 km dróg powiatowych. Bardzo ważnym elementem rozwoju gminy jest właściwe planowanie przestrzenne, które powinno polegać przede wszystkim na zakazie lokalizacji budynków podlegających ochronie akustycznej na terenach, które znajdują się w zasięgach oddziaływania hałasu o poziomie przekraczającym wartości dopuszczalne.

4.2.2.1. Hałas kolejowy i lotniczy Przez północno – zachodnią część gminy Wilamowice na odcinku około 2,5 km przebiega dwutorowa zelektryfikowana linia kolejowa pierwszej klasy nr 93 Trzebina – granica państwa. Jedyna stacja kolejowa na terenie gminy znajduje się w miejscowości Dankowice. Aktualnie Koleje Śląskie planują skorzystać z dotacji unijnych w latach 2014-2020 w zakresie wyposażenia eksploatowanych pojazdów w Śląską Kartę Usług Publicznych (ŚKUP) oraz zakupu nowoczesnego taboru w ilości 17 sztuk.

Strona 39 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

Hałas lotniczy nie występuje na terenie gminy Wilamowice. W odległości około 10 km położone jest małe lotnisko w Kaniowie. Pas startowy w Kaniowie nie wpływa znacząco na klimaty akustyczny sąsiedniej gminy Bestwina. W Parku Techniki Lotniczej trwa produkcja lekkich dwumiejscowych samolotów, zarówno do zastosowań profesjonalnych, jak i latania amatorskiego. Nowe maszyny są testowane i oblatywane na miejscu, a więc startują z lotniska w Kaniowie. Lotnisko w Kaniowie jest dostępne tylko dla samolotów tej firmy, nie ma możliwości lądowań i startów innych samolotów. W 2014 roku w wykonano pomiary hałasu w 5 punktach pomiarowych na terenie lotniska. Wyniki wyniosły: 74 dB, 86 dB, 75 dB, 68 dB, 57 dB. W związku z tym starty samolotów ustalono na kierunek północny z dala od terenów zamieszkałych dla których zmierzone wartości emisji hałasu mogą być uciążliwe9. Dalsze lotnisko sportowe zlokalizowane jest w Bielsku-Białej w odległości około 20 km. Najbliżej położony Port Lotniczy Katowice Pyrzowice zlokalizowany jest w odległości 71 km, oraz Port Lotniczy Kraków Balice w odległości 72 km.

4.2.3. Analiza SWOT Zagrożenie hałasem MOCNE STRONY SŁABE STRONY czynniki wewnętrzne czynniki wewnętrzne Lokalizacja na terenie gminy rozwiniętej sieci dróg powiatowych, Brak aktualnych badań hałasu drogowego, co nie daje co daje dobrą dostępność komunikacyjną gminy rzeczywistego obrazu skali zagrożenia SZANSE ZAGROŻENIA czynniki zewnętrzne czynniki zewnętrzne Stałe zwiększanie się ilości pojazdów na drogach, i ciągły rozwój Możliwość rozwoju poprzez dogodny dojazd do gminy ze wszystkich mieszkalnictwa i usług w gminie, co może docelowo przyczyniać się kierunków do dyskomfortu dla mieszkańców Źródło: opracowanie własne

4.2.4. Cele i zadania środowiskowe w zakresie zagrożeń hałasem Hałas jest elementem wpływającym, na jakość życia ludności, zwłaszcza na obszarach zurbanizowanych. Poprawa jakości środowiska na tych obszarach musi obejmować, oprócz szeregu działań wyszczególnionych w paragrafach dotyczących jakości powietrza i jakości wód działania ukierunkowane na ochronę przed hałasem, zwłaszcza pochodzącym ze środków transportu. Zapisy Programu Ochrony Środowiska Województwa Śląskiego do roku 2019 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2024 zawierają cel „Poprawa i utrzymanie dobrego stanu akustycznego środowiska”. Realizacja celu, którym jest zmniejszenie uciążliwości hałasu dla mieszkańców i środowiska poprzez jego obniżenie do poziomu obowiązujących standardów winna być poprzedzona dokładnym rozpoznaniem klimatu akustycznego. Działania takie prowadzi przede wszystkim Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska. W pierwszej kolejności, rozpoznaniem klimatu akustycznego należy objąć obszar gdzie skala zagrożenia hałasem jest największa ze względu na stopień urbanizacji i istniejącą sieć dróg oraz główne ciągi komunikacyjne. Zarządzający drogą lub linią kolejową zaliczonymi do obiektów, których eksploatacja może powodować negatywne oddziaływanie akustyczne na znacznych obszarach sporządza, co pięć lat mapę akustyczną terenu, na którym eksploatacja obiektu może powodować przekroczenie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku. W związku z planowaną budową odcinka drogi ekspresowej S1 od węzła „Suchy Potok” w Bielsku – Białej do węzła „Kosztowy II” istotnym elementem opracowywanej Koncepcji Programowej, której ukończenie planowane jest w III kwartale 2018 roku będzie ocena uciążliwości akustycznej poszczególnych odcinków drogi oraz budowa ekranów akustycznych czy nasadzeń zieleni izolacyjnej. W harmonogramie realizacji zadań zapisano cele i zadania szczególnie zmierzające do ograniczenia emisji hałasu poprzez modernizację dróg, a także w razie potrzeby zmniejszenie uciążliwości hałasowych dla mieszkańców w postaci remontów i modernizacji dróg w tym wymiany nakładek asfaltowych w celu zmniejszenia emisji hałasu. Uzupełnieniem tych działań ( także w razie potrzeby) będą kontrole przedsiębiorstw z których działalnością nierozerwalnie jest związana emisja hałasu oraz wprowadzanie do Miejscowych Planów Zagospodarowania Przestrzennego gmin zapisów poświęconych ochronie przed hałasem gdyż działanie zakładów nie powinno powodować przekroczeń standardów, jakości środowiska i dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku poza terenem, do którego prowadzący instalację ma tytuł prawny. Harmonogram zadań do realizacji w tym zakresie zawarto w rozdziale 6.2.

9 dane zaczerpnięte z Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Bestwina, 2015

Strona 40 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

4.3. Pola elektromagnetyczne 4.3.1. Efekty realizacji dotychczasowego POŚ Cel długoterminowy zapisany w dotychczasowym Programie Ochrony środowiska OBNIŻENIE POZIOMÓW PONADNORMATYWNEGO PROMIENIOWANIA ELEKTROMAGNETYCZNEGO W ŚRODOWISKU Cele krótkoterminowe Podjęte działania Efekt ze wskaźnikiem W związku z tym w okresie raportowanym 2014-2016 nie Preferowanie mało konfliktowych dokonywano zmian w planach zagospodarowania lokalizacji źródeł promieniowania Zadanie nie zostało zrealizowane przestrzennego i nie uchwalano nowych planów. W związku elektromagnetycznego z tym nie było realizowane to zadanie. System monitoringu stworzony jest przez WIOŚ. Rozporządzenie określa zakres i sposób prowadzenia przez wojewódzkich inspektorów ochrony środowiska badań poziomów pól elektromagnetycznych. Na obszarze województwa, dla każdego roku kalendarzowego z trzyletniego cyklu pomiarowego, wyznacza się po 15 Stworzenie systemu monitoringu punktów pomiarowych w dostępnych dla ludności miejscach. środowiska w celu określenia Łącznie na terenie województwa wyznacza się 135 punktów System monitoringu jest aktualnego poziomu pomiarowych dla trzyletniego cyklu pomiarowego, po stworzony i realizowany. elektromagnetycznego 45 punktów pomiarowych dla każdego roku. promieniowania niejonizującego. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska w 2016 roku przeprowadził badania promieniowania niejonizującego w miejscowości Wilamowice przy ulicy Więźniów Oświęcimia. Wyniki badań nie wykazały przekroczeń dopuszczalnych poziomów promieniowania. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych o wykonanych inwestycjach gminnych i działaniach na terenie gminy Wilamowice

4.3.2. Opis stanu obecnego Głównymi instalacjami emitującymi pola elektromagnetyczne są: • linie przesyłowe wysokiego, średniego i niskiego napięcia oraz stacje transformatorowe, instalacje radiokomunikacyjne, takie jak: o stacje bazowe telefonii komórkowej, o stacje radiowe i telewizyjne. Przeprowadzona analiza widma pola elektrycznego wysokiej częstotliwości na terenie województwa śląskiego na potrzeby opracowania Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego w badanych punktach wykazała, że głównymi źródłami promieniowania elektromagnetycznego w przeważającej liczbie przypadków są stacje bazowe telefonii komórkowej.10 Na terenie gminy Wilamowice źródłem niejonizującego promieniowania elektromagnetycznego są: • linie przesyłowe energii elektrycznej o wysokiego napięcia (napowietrzne o długości 7,47 km), o średniego napięcia (napowietrzne o długości 74,1 km oraz kablowe o długości 3,74 km), o 689 stacji transformatorowych,11 • stacje bazowe telefonii komórkowej: o sieci Aero2, i Plusa w Starej Wsi przy ulicy Pańskiej na maszcie Plusa, o sieci Play, Orange, T-Mobile, i NetWorkS! w Pisarzowicach przy ulicy Floriana na dachu remizy OSP, o sieci Plus w Pisarzowicach przy ulicy Cmentarnej na działce 1068/5, o sieci T-Mobile, Orange i NetWorkS! w Wilamowicach przy ulicy Paderewskiego 9 na wieży kościoła, o sieci Play w Wilamowicach przy ulicy Paderewskiego 4 na ceglanym kominie.12 Aktualnie zniesiono obowiązek pozwoleń na lokalizację instalacji emitującej pola elektromagnetyczne, niezbędne jest tylko zgłodzenia instalacji do Starostwa. Zgodnie z ustawą Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. 2017 r., poz. 519, z późn. zm.) Starosta Bielski prowadzi rejestr instalacji mogących negatywnie oddziaływać na środowisko, których emisja nie wymaga pozwolenia. Na koniec marca 2017 roku rejestr zawiera 7 pozycje instalacji emitujących promieniowanie elektromagnetyczne.13

10 na podstawie POŚ dla Województwa Śląskiego do roku 2019 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2024 11 pismo TAURON Dystrybucja S.A z 23 marca 2017roku 12 dane na podstawie lokalizatora sieci komórkowych http://beta.btsearch.pl 13 dane Powiatu Bielskiego, marzec 2017

Strona 41 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

Zadania w zakresie oceny poziomów promieniowana elektromagnetycznego i ich zmian dokonuje Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska. Badania w ostatnich latach w bliskiej odległości od gminy Wilamowice wykonano: • w 2014 roku w Bielsku-Białej (0,67 V/m), • w 2015 roku w Czernichowie (0,18 V/m), Bielsku-Białej (0,08 V/m), Czechowicach-Dziedzicach (1,34 V/m) oraz w Szczyrku (1,13 V/m), • w 2016 roku w Wilamowicach (1,33 V/m), Bielsku-Białej (1,35 V/m) i w Jaworzu (0 V/m). Wyniki badań w województwie śląskim zmierzonych wartości natężeń pól elektromagnetycznych promieniowania dla obowiązującego zakresu częstotliwości od 3 MHz do 3000 MHz nie przekroczyła w żadnym przypadku wartości dopuszczalnej składowej elektrycznej wynoszącej 7 V/m (zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymywania tych poziomów - Dz. U. Nr 192, poz. 1883). We wszystkich punktach pomiarowych wartości były na zdecydowanie niższym niż dopuszczalny poziom, co świadczy o znikomym zagrożeniu negatywnymi skutkami promieniowania elektromagnetycznego na terenie gminy Wilamowice, a także okolicznych gmin. Co więcej, zmierzony w odstępach 3 lat poziom natężeń pól elektromagnetycznych promieniowania utrzymuje się na podobnym poziomie. Pomiary monitoringowe promieniowania elektromagnetycznego kontynuowane będą w kolejnych latach łącznie w 45 punktach pomiarowych rozmieszczonych na terenie całego województwa śląskiego. W ramach działalności kontrolnej Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach corocznie prowadzi kontrole przedsiębiorstw w zakresie ograniczenia uciążliwości związanych z ponadnormatywnym promieniowaniem elektromagnetycznym, wyniki badań w województwie śląskim najczęściej nie wskazują na uchybienia w działalności stacji telefonii komórkowej czy linii wysokiego napięcia w latach 2014-2016 badania objęły: • w 2014 roku Stację bazową telefonii komórkowej w Wilamowicach (Paderewskiego 4) i Stację bazową telefonii komórkowej w Pisarzowicach (Floriana 24) - w obu przypadkach nie stwierdzono nieprawidłowości, • w 2015 roku Stację bazową telefonii komórkowej w Wilamowicach (Paderewskiego 9) - nie stwierdzono nieprawidłowości, • w 2016 roku Stację bazową telefonii komórkowej w Pisarzowicach (Floriana 23) - nie stwierdzono nieprawidłowości. Według informacji WIOŚ podobne kontrole będą prowadzone w kolejnych latach.14 Mając na uwadze rozwój sieci elektroenergetycznej oraz zagęszczanie sieci stacji bazowych telefonii komórkowej, należy podkreślić, że coraz więcej mieszkańców powiatu żyje w pobliżu urządzeń emitujących PEM. Problemem może być stałe przebywanie w bliskiej odległości od źródła promieniowania.

4.3.3. Analiza SWOT Pola elektromagnetyczne MOCNE STRONY SŁABE STRONY czynniki wewnętrzne czynniki wewnętrzne Brak przekroczeń dopuszczalnych poziomów promieniowania Brak obwarowań lokalizacyjnych dla instalacji emitujących elektromagnetycznego promieniowanie elektromagnetyczne w PZP SZANSE ZAGROŻENIA czynniki zewnętrzne czynniki zewnętrzne Możliwa lokalizacja instalacji emitujących promieniowanie Swobodny rozwój turystyczny i rekreacyjny elektromagnetyczne w dowolnej lokalizacji Źródło: opracowanie własne

4.3.4. Cele i zadania środowiskowe w zakresie pól elektromagnetycznych Głównym celem w zakresie ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym jest monitoring prowadzony przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach występujących pól elektromagnetycznych w środowisku i utrzymanie promieniowania na bezpiecznym dla zdrowia poziomie. Dysponując wynikami przeprowadzonych pomiarów poziom pól elektromagnetycznych w sytuacji stwierdzenia przekroczenia poziomów dopuszczalnych promieniowania możliwa będzie zamiana anten na mniej emisyjne w celu zmniejszenia oddziaływania na środowisko.

14 pismo WIOŚ w Katowicach Delegatura w Bielsku – Białej, nr DBIN.77016.8.217.MK z 31 marca 2017 r.

Strona 42 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

Zapisy Programu Ochrony Środowiska Województwa Śląskiego do roku 2019 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2024 powielają ten cel jako „Utrzymanie wartości natężenia promieniowania elektromagnetycznego na dotychczasowych, niskich poziomach”. W harmonogramie realizacji zadań w celu ograniczenia oddziaływania na środowisko i zdrowie ludzi, zapisano, iż należy: • preferować mało konfliktowe lokalizacje źródeł promieniowania niejonizującego, • kontynuować badania monitoringowe środowiska pod kątem promieniowana elektromagnetycznego - jest to zadanie realizowane przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach. W związku z rozwojem systemu usług telekomunikacyjnych potencjalnie wzrośnie poziom promieniowania elektromagnetycznego pochodzącego z emisji anten przekaźnikowych telefonii komórkowej, co w sytuacji przekroczenia dopuszczalnych poziomów promieniowania będzie wymagało interwencji. Natomiast w związku z intensywnym rozwojem budownictwa mieszkalnego, wzrastać będzie gęstość linii energetycznych o napięciu 110 kV i wyższych, które nie powinny być lokalizowane w sąsiedztwie terenów mieszkalnych i jest to zadanie gminy Wilamowice. Podstawowym elementem ochrony przed polami elektromagnetycznymi jest jednak informacja o występujących poziomach pól. Zniesiony został obowiązek posiadania pozwolenia na emitowanie pól elektromagnetycznych, jednocześnie nałożono obowiązek wykonania pomiarów natężenia pól elektromagnetycznych na prowadzących instalacje i użytkowników urządzeń emitujących pola elektromagnetyczne. Pomiary należy przeprowadzać bezpośrednio po rozpoczęciu użytkowania instalacji lub urządzenia i każdorazowo w przypadku zmiany warunków pracy urządzenia. Na poziomie powiatu prowadzony jest w formie rejestru wykaz danych dotyczących źródeł promieniowania elektromagnetycznego. Harmonogram zadań do realizacji w tym zakresie zawarto w rozdziale 6.3.

4.4. Gospodarowanie wodami 4.4.1. Efekty realizacji dotychczasowego POŚ W poprzedniej wersji POŚ z 2014 r. nie zaplanowano zadań dotyczących monitoringu jakości wód oraz ochrony przeciwpowodziowej. Niemniej jednak w poniższych rozdziałach przedstawiono działania realizowane w latach 2014-2016, a dotyczących gospodarowania wodami na terenie gminy Wilamowice.

4.4.2. Opis stanu obecnego 4.4.2.1. Wody powierzchniowe Teren gminy Wilamowice leży w obrębie działu wodnego pomiędzy Wisłą i Sołą, a rzeki te mają zasadniczy wpływ na kształtowanie się stosunków hydrologicznych terenu. Obszar ten posiada bardzo rozwinięty system wód powierzchniowych, który tworzą naturalne cieki, stawy oraz bardzo rozbudowana i wciąż rozwijana sieć otwartych rowów melioracyjnych. Pod względem hydrograficznym obszar gminy znajduje się w zlewni rzeki Wisły, którą stanowi prawobrzeżny fragment dorzecza ujściowego Soły, mającej źródła w Beskidzie Żywieckim. Spośród stałych cieków, północno – zachodni fragment gminy przecina prawy dopływ Wisły – Dankówka. Obszar ten należy do Zlewni Małej Wisły i podlega Regionalnemu Zarządowi Gospodarki w Gliwicach. Południową zaś i środkową część gminy odwadnia lewy dopływ Soły – Pisarzówka i jej dopływy: Czerwonka, Słonica i Harszówka. Cieki te są zasilane przez opady atmosferyczne, a mniejszym stopniu przez wody roztopowe i podziemne. Zlewnia Soły podlega Regionalnemu Zarządowi Gospodarki Wodnej w Krakowie. Wzdłuż dolin rzecznych, a zwłaszcza w dolinie Wisły są usytuowane kaskadowo znaczne kompleksy stawów hodowlanych. Występują też zbiorniki naturalne. Zbiorniki sztuczne stanowią głównie stawy rybne, posiadające na tym terenie dość bogatą tradycję. Niektóre ze zbiorników pełnią też funkcje rekreacyjne. Koncentracja zbiorników występuje głównie w północnej części gminy – podmokłej dolinie Wisły i Soły (Dankowice i Zasole Bielańskie, gdzie zajmują powierzchnię prawie 100 ha), oraz na wierzchowinie Pogórza Wilamowickiego w okolicy Starej Wsi i Pisarzowic – na powierzchni około 37 ha. Stawy te często zasilane są przez wody gruntowe, a poziom ich lustra wody układa się w sposób zbliżony do wód gruntowych. Zbiorniki naturalne występują wzdłuż meandrującej Wisły i Soły w formie starorzeczy – wiślisk i solisk, często będących w stanie zaniku. Do najważniejszych zbiorników w gminie Wilamowice zalicza się: • stawy: Młyński, Czarny, Filik, Żabio – wzdłuż których koncentruje się zabudowa Starej Wsi, • stawy: Foksowiec, Staronowy, Duży Dankowski, Mały Dankowski, Antoni Przygoniec, Młyński – zlokalizowane w rejonie Dankowic, • stawy Leżaje – znajdujące się w Wilamowicach tuż przy granicy z Zasolem Bielańskim.

Strona 43 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

Rysunek 4.4.2.1 Wody powierzchniowe na terenie gminy Wilamowice Źródło: http://geoportal.kzgw.gov.pl/imap/

4.4.2.2. Monitoring rzek w rejonie gminy Wilamowice Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 21 lipca 2016 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz. U. z 2016 r. poz. 1187) oraz rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie klasyfikacji stanu ekologicznego, potencjału ekologicznego i stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych (Dz. U. z 2011 r. Nr 258, poz. 1549), badania wód powierzchniowych prowadzone są w ramach 4 rodzajów monitoringu: • diagnostycznego • operacyjnego • badawczego • obszarów chronionych Z danych Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej wynika, że gmina Wilamowice położona jest w rejonie czterech jednolitych części wód powierzchniowych tj. Łękawka (niewielka zachodnia część gminy), Dankówka (część północno-zachodnia oraz środkowa gminy), Młynówka Oświęcimska (północno wschodnia część gminy), Pisarzówka (środkowa część gminy), Soła od zb. Czaniec do ujścia (południowa część gminy). Przy sporządzaniu oceny stanu jednolitych części wód powierzchniowych wykorzystano „Wyniki badań wód powierzchniowych prowadzonych w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska w 2016 roku, wartości minimalne, maksymalne i średnioroczne wskaźników – rzeki” prowadzonych w 2016 r. w następujących jednolitych części wód powierzchniowych na terenie gminy Wilamowice: • PLRW2000621329789 Pisarzówka, • PLRW20006211569 Dankówka (punkt zlokalizowany poza terenem gminy). W poniższej tabeli zamieszczono wyniki badań, które zostały uwzględnione w aktualnej ocenie wód powierzchniowych w rejonie gminy Wilamowice oraz wyniki klasyfikacji poszczególnych elementów.

Strona 44 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

Tabela 4.4.2.1 Klasyfikacja stanu/ potencjału ekologicznego i stanu chemicznego wód w 2016 roku w punkcie pomiarowo-kontrolnym zlokalizowanych w rejonie gminy Wilamowice

Silnie Substancje zmieniona szczególnie Nazwa Klasa Nazwa punktu lub Klasa Klasa elementów szkodliwe – Stan/ jcw, której Kod jcw, której elementów Stan Lp Kod ppk pomiarowo- sztuczna elementów hydromorfo specyficzne potencjał Stan ocenie ocenie służy ppk fizyko chemiczny kontrolnego jcw biologicznych logicznych zanieczyszczenia ekologiczny służy ppk chemicznych (T-tak, N- syntetyczne i nie) niesyntetyczne

powyżej Dankówka - PLRW2000621156 IV poziomu 1 Dankówka PL01S1301_3946 ujście do Małej T II nie badano SŁABY nie badano ZŁY 9 dopuszczalne Wisły (fitobentos) go

PLRW2000621329 Pisarzówka - IV 2 Pisarzówka PL01S1301_2144 T II I nie badano SŁABY nie badano ZŁY 789 ujście do Soły (fitobentos)

* - w nawiasach podano przekroczone wskaźniki które decydują o jakości wody Źródło: Klasyfikacja stanu/ potencjału ekologicznego i stanu chemicznego wód w 2016 roku, WIOŚ Katowice

Strona 45 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

Omówienie wyników oceny – jcwp Pisarzówka (PLRW2000621329789): • Elementy biologiczne – na podstawie badań fitobentosu (indeks MMI) wody zaliczono do IV klasy, • Elementy hydromorfologiczne – zmienionej jcw przypisano dobry stan – II klasa. Dla II klasy jakości wód, kształt koryta, zmienność szerokości i głębokości, prędkości przepływu, warunki podłoża oraz warunki i struktura stref nadbrzeżnych muszą odpowiadać całkowicie warunkom niezakłóconym przez człowieka, lub muszą być zbliżone do tych warunków. • Elementy fizykochemiczne (grupy 3.1-3.5) – nie wystąpiło przekroczenie stężeń średniorocznych i maksymalnych dla wskaźników – jcwp osiągnęła klasę I, • Elementy fizykochemiczne (grupa 3.6) – nie badano, • Elementy chemiczne (grupa 4.1-4.2) – nie badano, • Pisarzówka osiągnęła słaby potencjał/stan ekologiczny oraz nie spełniła wymagań dodatkowych dla obszaru chronionego (obszary wrażliwe na eutrofizację). W efekcie końcowym stan jej wód określono jako zły. Omówienie wyników oceny – jcwp Dankówka (PLRW20006211569): • Elementy biologiczne – na podstawie badań fitobentosu (indeks MMI) wody zaliczono do IV klasy, • Elementy hydromorfologiczne – zmienionej jcw przypisano dobry stan – II klasa. Dla II klasy jakości wód, kształt koryta, zmienność szerokości i głębokości, prędkości przepływu, warunki podłoża oraz warunki i struktura stref nadbrzeżnych muszą odpowiadać całkowicie warunkom niezakłóconym przez człowieka, lub muszą być zbliżone do tych warunków. • Elementy fizykochemiczne (grupy 3.1-3.5) –wystąpiło przekroczenie stężeń średniorocznych i maksymalnych dla wskaźników tlen rozpuszczony, BZT5, azot amonowy, fosforany – jcwp osiągnęła klasę powyżej poziomu dopuszczalnego, • Elementy fizykochemiczne (grupa 3.6) – nie badano, • Elementy chemiczne (grupa 4.1-4.2) – nie badano, • Dankówka osiągnęła słaby potencjał/stan ekologiczny oraz nie spełniła wymagań dodatkowych dla obszaru chronionego (obszary wrażliwe na eutrofizację). W efekcie końcowym stan jej wód określono jako zły. Obserwując monitoring jakości wód powierzchniowych w rejonie gminy Wilamowice w latach 2014-2016 można stwierdzić, iż stan pozostaje bez zmian.

4.4.2.3. Wody podziemne Poziom wód gruntowych w gminie jest zróżnicowany. W sąsiedztwie rzek, rozczłonkowujących teren i w rejonie licznych stawów, wody podziemne występują stosunkowo płytko na kilku poziomach, nawet już na głębokości 0,5 m. Na wierzchowinach wody gruntowe zalegają znacznie głębiej. Główny poziom mioceński jest słabo rozpoznany. Poziom czwartorzędowy reprezentowany jest przez warstwę wodonośną zalegającą na głębokości 4 – 15 m. Wody podziemne i gruntowe pojawiają się w pokrywach zwietrzelinowych Podgórza Wilamowickiego oraz ilasto – piaszczystych utworach mioceńskich, przykrytych żwirowo – piaszczystymi aluwiami rzecznymi Kotliny Oświęcimskiej, gdzie występują jako wody zalegające na głębokości do 2 m w utworach młodszego holocenu, wypełniających doliny rzeczne. Wody denne wzdłuż Soły i jej dopływów podlegają oddziaływaniu czynników zewnętrznych, dlatego są podatne na zanieczyszczenia. Szybko reagują na opady, a ich temperatura zależy od temperatury powietrza atmosferycznego. Wody aluwialne łączą się stopniowo z wodami wgłębnymi, których zwierciadło w obrębie działów międzydolinnych układa się na głębokości do 10 m, wykazując znaczne choć powolne wahania, sięgające 4 m. Czwartorzędowy kompleks utworów zdeponowanych na nieprzepuszczalnym podłożu mioceńskim odznacza się dużą retencyjnością wód podziemnych i stanowi podstawowe piętro wodonośne. Głównym źródłem zasilania tego poziomu jest infiltracja opadów oraz dopływ wód podziemnych z podłoża fliszowego, występującego w południowej części gminy – na kontakcie nasunięcia karpackiego z zapadliskiem w przybliżeniu wzdłuż linii Bestwina – Stara Wieś – Hecznarowice. W podgórskiej części gminy wody gruntowe gromadzą się w utworach gliniasto – gruzowych oraz piaskowcach trzeciorzędowych na głębokości poniżej 6 m, wykazując duże wahania poziomu zwierciadła. Ich zbiorniki odznaczają się mniejszą zasobnością w porównaniu z terenami Kotliny Oświęcimskiej. W podłożu gminy znajduje się silnie zagrożony infiltrującymi w głąb zanieczyszczeniami, Główny Zbiornik Wód Podziemnych nr 446 – Dolina rzeki Soły, o zasobach dyspozycyjnych 15 tyś. m3/d. Jest to czwartorzędowy zbiornik porowy, związany z holoceńskimi dolinami rzecznymi. Tworzą go utwory piaszczyste, piaszczysto – żwirowe, lokalnie zaglinione.

Strona 46 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

Wykonane głębokie wiercenia pozwoliły stwierdzić istnienie w podłożu gminy Wilamowice wód geotermalnych, których występowanie związane jest ze skomplikowanym rozwojem geologicznym przedmiotowego obszaru, który stwarzał wyjątkowe warunki dla rozwoju zbiorników wód geotermalnych. Rozporządzeniem Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gliwicach z dnia 27 lipca 2017 roku ustanowiono strefy ochronne dla ujęcia wody podziemnej w Dankowicach.

4.4.2.4. Monitoring wód podziemnych Celem monitoringu jakości wód podziemnych jest dostarczenie informacji o stanie chemicznym wód, śledzenie jego zmian oraz sygnalizacja zagrożeń, na potrzeby zarządzania zasobami wód podziemnych i oceny skuteczności podejmowanych działań ochronnych związanych z osiągnięciem dobrego stanu ekologicznego, określonego przez Ramową Dyrektywę Wodną (RDW). Oceny stanu chemicznego w jednolitych częściach wód (JCWPd) i w poszczególnych punktach badawczych dokonano w oparciu o Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 21 grudnia 2015 roku w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu jednolitych części wód podziemnych (Dz. U. z 2016 r., poz. 85), które wyróżnia pięć klas jakości wód: • klasa I – wody bardzo dobrej jakości, • klasa II – wody dobrej jakości, • klasa III – wody zadowalającej jakości, • klasa IV – wody niezadowalającej jakości, • klasa V – wody złej jakości oraz dwa stany chemiczne wód ocenione na podstawie średniej wartości poszczególnych wskaźników ze wszystkich punktów zlokalizowanych w analizowanej JCWPd: • stan dobry (klasy I, II i III), • stan słaby (klasy IV i V). Na terenie gminy Wilamowice oraz na terenie samego powiatu bielskiego nie prowadzono monitoring jakości wód podziemnych w latach 2013-2016. Ostanie badania przeprowadzono w 2012 r., a ich wyniki przedstawiono w Programie z 2014 r.

4.4.3. Ochrona przed powodzią oraz skutkami suszy Według Prawa wodnego (t.j. Dz. U. z 2017 r. poz. 1121 z późn. zm.) powódź, to czasowe pokrycie przez wodę terenu, który w normalnych warunkach nie jest pokryty wodą, w szczególności wywołane przez wezbranie wody w ciekach naturalnych, zbiornikach wodnych, kanałach oraz od strony morza, z wyłączeniem pokrycia przez wodę terenu wywołanego przez wezbranie wody w systemach kanalizacyjnych. Główne zagrożenie powodziowe jest wywoływane dużą prędkością płynącej wody i jej energią, która powoduje niszczenia ciężkiej zabudowy koryt (opaski, mury, progi), a także budowli nad korytem rzek, takich jak kładki, przepusty, mosty i in. Przyczyną podtopień i powodzi są na ogół: • bardzo intensywne opady burzowe (określane jako oberwanie chmury), obejmujące najczęściej niewielkie obszary o dużych nachyleniach zboczy, powodujące gwałtowne i krótkotrwałe (do kilku godzin) lokalne wezbrania wód, • opady rozlewne tj. trwające kilka dni opady o wysokim natężeniu (od kilkudziesięciu do 100 mm w ciągu doby), obejmujące większa część zlewni. Kotlina Oświęcimska jest obszarem nakładania się fal powodziowych Wisły i Soły. W ostatnich latach obserwuje się tendencję wzrostową ilości i wielkości wezbrań. Wśród karpackich dopływów Wisły, Soła odznacza się drugim po Dunajcu potencjałem powodziowym. Wybudowanie na niej zbiorników retencyjnych, znacznie zmniejszyło wielkość fali powodziowej w 1997 r., dzięki czemu tylko 10 % powierzchni gminy ucierpiało w wyniku tej powodzi. Soła odznacza się dużą zmiennością odpływów miesięcznych. Maksymalny odpływ przypada na lipiec i jest wynikiem ulewnych i rozlewnych opadów, minimalny przypada we wrześniu. Soła charakteryzuje się niskim udziałem zasilania podziemnego. Soła odznacza się dużą zasobnością w wodę, o czym świadczy średni roczny przepływ w przekroju Oświęcim – 25 m3/s. Obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi dla cieków płynących przez gminę Wilamowice, występują na następujących dopływach Soły: • Pisarzówka – na odcinku ok. 16,0 km od ujścia Soły, • Słonica – na odcinku ok. 10,0 km od ujścia Pisarzówki. Z w/w opracowania wynika, że zidentyfikowane historycznie obszary zalewowe (zagrożone powodzią) obejmowały gminę Wilamowice i dotyczyły cieków: Pisarzówka, Słonnica, Wilamówka, Dankówka, Czerwonka i Hecznarówka. Przyczyną wystąpienia podtopień na wymienionych obszarach były długotrwałe opady deszczu, ulewy i zahamowanie odpływu w istniejącej sieci odwadniającej. W zlewni rzeki Soły

Strona 47 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024 nie występują typowe obszary bezodpływowe, charakterystyczne dla rozległych terenów o małych różnicach wysokości. Za działania związane z ochroną przeciwpowodziową odpowiada, zgodnie z ustawą Prawo wodne, dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej (RZGW). RZWG są również odpowiedzialne za prowadzenie działań informacyjnych i koordynację w razie powodzi lub suszy na podległym terenie. W granicach gminy Wilamowice RZGW w Gliwicach administruje rzeką Wisła na odcinku o długości 1,34 km. W latach 2014-2016 na terenie gminy nie podjęto żadnych działań inwestycyjnych czy bieżących prac. Zgodnie z Dyrektywą 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim, państwa członkowskie zobligowały się do sporządzenia: • wstępnej oceny ryzyka powodziowego do grudnia 2011 r., • map zagrożenia i map ryzyka powodziowego do grudnia 2013 r., • planów zarzadzania ryzykiem powodziowym do grudni 2015 r. Wstępna ocena ryzyka powodziowego (WORP) jest pierwszym z czterech dokumentów planistycznych wymaganych Dyrektywą 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim (Dyrektywa Powodziowa). Celem wstępnej oceny ryzyka powodziowego jest wyznaczenie obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi, czyli obszarów, na których istnieje znaczące ryzyko powodziowe lub na których wystąpienie dużego ryzyka jest prawdopodobne. Zgodnie z art. 88 c ust. 1 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (tekst jednolity Dz. U. z 2017 r., poz. 1121 z późn. zm.) za przygotowanie wstępnej oceny ryzyka powodziowego odpowiedzialny jest Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej. Wstępna ocena ryzyka powodziowego została opracowana w ramach projektu „Informatyczny System Osłony Kraju przed nadzwyczajnymi zagrożeniami” (ISOK) finansowanego z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka. Projekt realizowany jest przez Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej – Państwowy Instytut Badawczy (IMGW) w konsorcjum z Krajowym Zarządem Gospodarki Wodnej (KZGW), Głównym Urzędem Geodezji i Kartografii (GUGiK), Rządowym Centrum Bezpieczeństwa (RCB) oraz Instytutem Łączności. Wstępna ocena ryzyka powodziowego została wykonana przez Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej – Centra Modelowania Powodziowego w Gdyni, w Krakowie, w Poznaniu, we Wrocławiu, w konsultacji z Krajowym Zarządem Gospodarki Wodnej. W ramach WORP zostały zidentyfikowane znaczące powodzie historyczne, jak również powodzie, które mogą wystąpić w przyszłości (tzw. powodzie prawdopodobne), które stanowiły podstawę do wyznaczenia obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi. Dla obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi, wskazanych we wstępnej ocenie ryzyka powodziowego zostały wykonane w 2013 r. dokładne mapy zagrożenia powodziowego i mapy ryzyka powodziowego. Plan zarządzania ryzykiem powodziowym (PZRP) jest końcowym, czwartym dokumentem planistycznym wymaganym Dyrektywą 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim (Dyrektywa Powodziowa). W grudniu 2016 r. został opracowany Plan Zarządzania Ryzykiem Powodziowym (Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18.10.2016 r. w sprawie przyjęcia Planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszaru dorzecza Wisły), w którym dla gminy Wilamowice przeanalizowano ryzyko powodziowe pochodzące z rzeki Wisły i jej dopływów. W PZRP w ujęciu obszarów gmin w regionie wodnym Środkowej Odry (266 analizowanych gmin) wyznaczono obszary, które sklasyfikowano według 5-stopniowej skali ryzyka powodziowego. Są to poziomy ryzyka: bardzo wysoki, wysoki, umiarkowany, niski i bardzo niski. Dla obszaru gminy Wilamowice poziom ryzyka powodziowego zidentyfikowano jako podwyższony poziom ryzyka powodziowego (3 stopień w 5 stopniowej skali). Jako działanie strategiczne dla regionu górnej Wisły zaplanowano: • Budowa lewego wału na rzece Soła w km 17+700 - 17+810 na długości 0,43 km w miejscowości Wilamowice i Kęty, • Budowa prawego wału na rzece Pisarzówka w km 3+440 – 4+250 na długości 0,59 km w miejscowości Wilamowice. Do działań strategicznych w regionie wodnym Małej Wisły na terenie gminy Wilamowice zaliczono regulacje koryta cieku Łękawka od ujścia do mostu w miejscowości Bestwinka Bestwińska w rejonie działki 1088/1 (w zakresie 1+843-4+465). W tym odbudowa koryta cieku na łącznej dł. 2,622 km. Główny element ochrony przeciwpowodziowej stanowią wały przeciwpowodziowe. W gminie Wilamowice, administrowaną przez Śląski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Oddział w Bielsku – Białej, w wykazie znajdują się następujące wały przeciwpowodziowe: • rzeka Soła: Hecznarowice – wał lewy o długości 2,792 km, • rzeka Dankówka: Dankowice – wał lewy o długości 2,070 km, – wał prawy o długości 1,985 km, • rzeka Łękawka – Dankowice – wał prawy o długości 0,370 km,

Strona 48 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

• rzeka Mała Wisła – Dankowice – wał prawy o długości 1,550 km. Śląski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Oddział w Bielsku – Białej administruje 7 ciekami na terenie gminy o długości 6,7 km, w tym: • Czerwonka w Pisarzowicach na długości 1,3 km, • Dankówka w Dankowicach, Starej Wsi, Wilamowicach na długości 6,7 km, • Harszówka w Hecznarowicach i Pisarzowicach na długości 1,5 km, • Pisarzówka w Hecznarowicach i Pisarzowicach na długości 9,4 km, • Słonica w Pisarzowicach na długości 3,5 km, • Wilamówka w Zasolu Bielańskim na długości 2,2 km, • Starowiejski w Dankowicach i Starej Wsi na długości 1,44 km. W latach 2014-2016 ŚZMiUW w Katowicach zrealizował głównie zadania związane z usuwanie klęsk żywiołowych powstałych w 2013 i 2014 r., w tym: • na potoku Pisarzówka w Hecznarowicach, Pisarzowicach na długości 1 940 m, • na potoku Wilamówka w Wilamowicach i Zasolu Bielańskim na długości 260 m, • na potoku Dankówka w Dankowicach i Starej Wsi na długości 1 290 m, • na potoku Harszówka w Hecznarowicach w obrębie ul. Św. Wojciecha i Oświęcimskiej na długości 100 m, • na podstawie wału lewego rzeki Soły od strony odwodnej na długości 0,07 km w Hecznarowicach, Ponadto ŚZMiUW w Katowicach utrzymywał cieki i wały przeciwpowodziowe w ramach prac bieżących, w tym: • wał rzeki Małej Wisły i wał cieku Łękawka w Dankowicach na długości 1,92 km, • wał rzeki Soły w Hecznarowicach na długości 2,792 km, • potok Dankówka na długości 2,3 km wraz z wałami przeciwpowodziowymi na długości 4,055 km w Dankowicach, • potok Wilamówka w Zasolu Bielańskim na długości 0,38 km, • wał rzeki Małej Wisły i wał potoku Łękawka w Dankowicach na długości 3,47 km, Województwo śląskie na tle innych regionów Polski nie jest narażone na susze w szczególny sposób. Obszarami Polski narażonymi na susze są przede wszystkim Wielkopolska i wschodnia część Mazowsza. Województwo śląskie, dzięki położeniu na południu Polski, gdzie roczne sumy opadów są wyższe niż w regionach położonych dalej na północ, jest jednym z mniej suchych obszarów Polski. Niemniej jednak duża gęstość zaludnienia, wysoki stopień zagospodarowania regionu powoduje, że stałe i pewne dostawy wody do celów spożywczych mają ogromne znaczenie. Niski poziom opadów utrzymujący się przez wiele miesięcy oznacza straty w wielu gałęziach gospodarki (m.in. rolnictwo, turystyka). Na ogół jednak nie występuje zagrożenie stabilności dostaw wody pitnej dla mieszkańców.

4.4.4. Analiza SWOT Gospodarowanie wodami MOCNE STRONY SŁABE STRONY czynniki wewnętrzne czynniki wewnętrzne Zaburzenie stosunków wodnych na niektórych obszarach Wystarczające zasoby ilościowe wód podziemnych Obniżanie się poziomu wód gruntowych Dobre zasoby i jakość wód powierzchniowych Brak badań jakości wód podziemnych Wpływ zanieczyszczeń spoza terenu gminy na stan czystości wód SZANSE ZAGROŻENIA czynniki zewnętrzne czynniki zewnętrzne Określenie map zagrożeń powodziowego (MZP) oraz map ryzyka Niedostateczne rozpoznanie niekorzystnych oddziaływań człowieka powodziowego (MRP) na środowisko (np. w zakresie zanieczyszczeń obszarowych) Źródło: opracowanie własne

4.4.5. Cele i zadania środowiskowe z zakresu gospodarowania wodami Inwestycje w zakresie przeciwdziałania skutkom powodzi wykraczają znacznie poza możliwości gminy Wilamowice, możliwe jest jednak zwiększenia bezpieczeństwa powodziowego mieszkańców poprzez działania niezwiązane bezpośrednio z inwestowaniem w urządzenia przeciwpowodziowe. W zasadzie wszystkie przedsięwzięcia można podzielić na czynne i bierne. Bardzo często ich rodzaj wymuszony jest własnością. Do działań biernych należą:

Strona 49 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

• monitoring powodziowy dla całej gminy oparty na koncepcji pozyskiwania skutecznej informacji o opadzie i odpływie w warunkach powodziowych, współpracujący z istniejącą i planowaną siecią IMGW, • system ostrzeżeń gwarantujący mieszkańcom i użytkownikom terenów zalewowych możliwie szybkie powiadomienie o nadchodzącym zagrożeniu, • wyposażenie drużyn ratowniczych w specjalistyczny sprzęt niezbędny do efektywnego prowadzenia akcji przeciwpowodziowej, w tym wyposażenie magazynów ochrony przeciwpowodziowej, • opracowanie materiałów informacyjnych z podstawowymi danymi umożliwiającymi identyfikację przez każdego mieszkańca zagrożonego obszaru zagrożenia powodziowego w jego otoczeniu. Do działań aktywnych należą: • bieżące remonty budowli regulacji rzek i potoków, • bieżące remonty, stała konserwacja i renowacja przepustów, rowów i innych urządzeń odprowadzających wodę lub zabezpieczających odpływ, • wycinka drzew i krzewów w korytach cieków, co przeciwdziała podnoszeniu się poziomu zwierciadła wód odpływowych oraz niszczeniu mostów i brzegowych ubezpieczeń dróg, • systematyczne oczyszczanie z rumowiska koryt powyżej zapór przeciwrumowiskowych i stopni wodnych, stabilizujących dno cieków. Za działania związane z ochroną przeciwpowodziową odpowiada, zgodnie z ustawą Prawo wodne, dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej (RZGW). Z jego inicjatywy jest opracowanie projektu planu ochrony przeciwpowodziowej w regionie wodnym. RZGW są również odpowiedzialne za prowadzenie działań informacyjnych i koordynację w razie powodzi lub suszy na podległym terenie. Ochronę przed powodzią prowadzi się zgodnie z planami ochrony przeciwpowodziowej na obszarze kraju, planami ochrony przeciwpowodziowej regionu wodnego, a w szczególności przez: • zachowanie i tworzenie wszelkich systemów retencji wód, budowę i rozbudowę zbiorników retencyjnych, suchych zbiorników przeciwpowodziowych oraz polderów przeciwpowodziowych, • racjonalne retencjonowanie wód oraz użytkowanie budowli przeciwpowodziowych, a także sterowanie przepływami wód, • funkcjonowanie systemu ostrzegania przed niebezpiecznymi zjawiskami zachodzącymi w atmosferze oraz hydrosferze, • kształtowanie zagospodarowania przestrzennego dolin rzecznych lub terenów zalewowych, budowanie oraz utrzymywanie wałów przeciwpowodziowych, a także kanałów ulgi. Z analizy przeprowadzonej w rozdziale dotyczącym wód można stwierdzić, iż ich stan ulega powolnej poprawie. Oceniając te tendencje należy pamiętać, że o stanie wód powierzchniowych decydują nie tylko wskaźniki fizykochemiczne, ale i biologiczne czy hydromorfologiczne. Oznacza to, że przywrócenie czystości wodom powierzchniowym nie spowoduje automatycznie dobrego stanu wód. Przywrócenie właściwych dla danej części wód elementów biologicznych będzie często procesem bardziej długotrwałym. W harmonogramie realizacji zadań własnych i monitorowanych zamieszczono zadania dotyczące prowadzenia monitoringu wód powierzchniowych i podziemnych, działania edukacyjne, promocyjne, propagujące i upowszechniające wiedzę o konieczności, celach, zasadach i sposobach ochrony wód, w szczególności skierowane do dzieci i młodzieży, a także budowę, przebudowę, modernizację budowli przeciwpowodziowych oraz działania inwestycyjne i utrzymaniowe związane z melioracjami wodnymi szczegółowymi oraz rowami odwadniającymi tereny zurbanizowane. Harmonogram zadań do realizacji w tym zakresie zawarto w rozdziale 6.4.

4.5. Gospodarka wodno - ściekowa 4.5.1. Efekty realizacji dotychczasowego POŚ Cel długookresowy zapisany w dotychczasowym Programie Ochrony środowiska KONTYNUACJA DZIAŁAŃ DLA ZAPEWNIENIA WYSOKIEJ JAKOŚCI WÓD POWIERZCHNIOWYCH ORAZ OCHRONY JAKOŚCI WÓD PODZIEMNYCH Zadania Podjęte działania Efekt ze wskaźnikiem Budowa kolektora wód opadowych w rejonie ulicy Zadanie zaplanowane do realizacji przez Gminę Wilamowice. opracowano projekt Szkolnej i ulicy Nadbrzeżnej w W 2014 r. opracowano projekt. Pisarzowicach (projekt) Przebudowa przepustu Zadanie zaplanowane do realizacji przez Gminę Wilamowice. p/powodziowego w ciągu ul. W 2014 r. wykonano przepust w ciągu ul. Szkolnej wybudowano przepust Szkolnej w Hecznarowicach w Hecznarowicach Budowa kanalizacji sanitarnej Zadanie zaplanowane do realizacji przez Zakład Wodociągów budowa i rozbudowa

Strona 50 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

w Pisarzowicach i Kanalizacji. Łącznie na ternie miejscowości Pisarzowice 3 328,21 mb sieci kanalizacji i Hecznarowicach i Hecznarowice powstało 3 328,21 mb sieci kanalizacji sanitarnej sanitarnej oraz 210 szt. oraz 210 szt. przyłączy, w tym: przyłączy • rozbudowa sieci kanalizacyjnej w Pisarzowicach w rejonie ul. Bielskiej, Wodnej, Jaśminowej, Szkolnej, Krzemieniowe Pola, Głogowa, Pańskiej, Bielskiej, Kolonia, Kwiatowej, Chabrowej, Stawowej – 3 180,8 mb, • budowa sieci kanalizacyjnej w Hecznarowicach w rejonach ul. Szkolnej, Św. Jana, Jana Pawła II – 147,41 mb. Obecnie zadanie zaplanowane do realizacji przez Zakład Wodociągów i Kanalizacji jest w trakcie realizacji. Rozbudowa istniejącej mech.-biolog. oczyszczalni ścieków typu ARBF o Qmax 400 m3/d (wydajność 3200RLM) na oczyszczalnię mech.- biolog. pracującą w systemie przepływowym w oparciu niskoobciążony nitryfikująco-denitryfikujący osad czynny z tlenową stabilizacją osadu o średniodobowej przepustowości 1174 m3/d. Przedsięwzięcie zapewni optymalizację procesów mechaniczno-biologicznego oczyszczania ścieków dla uzyskania poziomu oczyszczania ścieków, zgodnego z przepisami ochrony Rozbudowa oczyszczalni środowiska i wymogami Dyrektywy 91/271/EWG. Budowa ścieków w Zasolu Bielańskim kanalizacji sanitarnej grawitacyjno-tłocznej (długość 6,87 km) wraz w trakcie realizacji wraz z projektem z trzema przepompowniami ścieków (zbiorniki polimerobetonowe, w każdym zbiorniku dwie pompy zatapialne pracujące naprzemiennie wraz z osprzętem i armaturą) wraz z agregatami prądotwórczymi stacjonarnymi, systemem monitorowania. Termin realizacji zadania to miesiąc lipiec 2017 r. do sierpnia 2019 r. Całkowity koszt operacji wynosi 14.071.943,16 zł., z czego dofinansowanie w kwocie 6.269.274,91 zł pochodzi z RPO WSL 2014-2020 (wniosek złożony w ramach osi priorytetowej: V. Ochrona środowiska i efektywne wykorzystywanie zasobów dla działania: 5.1. Gospodarka wodno- ściekowa dla poddziałania: 5.1.2. Gospodarka wodno-ściekowa RIT). Zadanie zrealizowane w 2014 r. Zakres prac obejmował: Budowa kanału • kanał odwadniający – roboty ziemne i przygotowawcze, odwadniającego • kanał odwadniający – roboty montażowe, wybudowano kanał w Pisarzowicach z wylotem do odwadniający cieku Pisarzówka w • wylot kanalizacji deszczowej do Pisarzówki w km 7+575, Pisarzowicach • włączenie rowów przydrożnych oraz kanalizacji Dn 500. Zadanie zaplanowane do realizacji przez Zakład Wodociągów i Kanalizacji. Łącznie na ternie gminy Wilamowice powstało 1 797,95 mb sieci wodociągowej sanitarnej oraz 28 szt. przyłączy, w tym: • budowa wodociągu w Hecznarowicach w rejonie powstało 1 797,95 mb sieci Wymiana sieci wodociągowej ul. Odsole, Rodzinnej 369,5 mb, wodociągowej sanitarnej • budowa wodociągu w Pisarzowicach w rejonie oraz 28 szt. przyłączy ul. Pięknej, Kęckiej, Krzemieniowe Pola 356,4 mb, • wymiana i budowa sieci w Wilamowicach w rejonie ul. Jana Pawła II, Pułaskiego, Słonecznej, F. Biesika, Ogrodowa, K.Danka 927,3 mb Źródło: opracowanie własne na podstawie danych o wykonanych inwestycjach gminnych i działaniach na terenie gminy Wilamowice

4.5.2. Opis stanu obecnego 4.5.2.1. Zaopatrzenie w wodę Właścicielem sieci wodociągowej na większości przedmiotowego obszaru jest Gmina Wilamowice, a jej administratorem - Zakład Wodociągów i Kanalizacji w Wilamowicach z siedzibą przy ul. Sienkiewicza 2a w Wilamowicach. Źródłem poboru wody dla potrzeb zaopatrzenia mieszkańców gminy Wilamowice w wodę przeznaczoną do spożycia jest jedno ujęcie, zakup hurtowy wody oraz indywidualne studnie: • ujęcie lokalne wody pitnej zlokalizowane w Dankowicach. Produkcja własna na SUW w Dankowicach (174 tys. m3/rok) – zaopatruje w wodę mieszkańców Dankowic i Starej Wsi, • zakup wody od następujących dostawców: - Górnośląskie Przedsiębiorstwo Wodociągów w Katowicach (282 tys. m3/rok) – zakup wody dla Hydroforni Hecznarowice, zaopatrującej w wodę sołectwo Hecznarowice oraz dla Hydroforni Wilamowice zaopatrującej w wodę miasto Wilamowice i sołectwo Zasole Bielańskie, GPW zaopatruje również część sołectwa Pisarzowice,

Strona 51 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

- Miejski Zakład Wodociągów i Kanalizacji w Kętach (47 tys. m3/rok) – zaopatruje sołectwo Pisarzowice, przysiółek Harszówki i część sołectwa Hecznarowice, - Przedsiębiorstwo Komunalne „KOMBEST” Bestwina (3,6 tys. m3/rok) – zaopatruje sołectwo Stara Wieś i przysiółek Kamieniec, - Dystrybucja wody przez „AQUA”S.A. w Bielsku-Białej – zaopatruje w wodę za pośrednictwem własnej sieci wodociągowej część sołectwa Pisarzowice. Zaopatrzenie w wodę realizowane jest ze zbiornika Czaniec na rzece Sole, po uzdatnieniu w stacji wodociągowej w Kobiernicach, • indywidualne studnie gospodarskie (ujęcia własne wody pitnej). Łączna długość sieci wodociągowej na terenie gminy Wilamowice wynosi 196 km, wykonana głównie z PCV oraz stali i PE. Liczba przyłączy wodociągowych – 3531 szt., długość około 80 km. Plany modernizacji sieci wodociągowej przewidują rozbudowę sieci wodociągowej w Wilamowicach ul. Reymonta, ul. Ogrodowa, w Hecznarowicach ul. Szkolna, w Zasolu Bielańskim w rejonie ul. Pięknej i Wrotnowskiej. Na terenie gminy Wilamowice ustanowiono strefę ochrony pośredniej obejmujący zlewnię rzeki Soły od zbiornika Czaniec do Mostu Jagiellońskiego w miejscowości Oświęcim. Teren ten obejmuje część Miasta Oświęcim, a także tereny miejscowości: Rajsko, Wilczkowice, Przecieszyn, Skidzin, Brzeszcze – część, Zasole, Łęki, Zasole Bielańskie, Bielany, Wilamowice, Nowa Wieś, Hecznarowice, Pisarzowice, Kęty – część, Kozy, Kobiernie, Bujaków i Czaniec – część15. Na terenie ochrony pośredniej zabrania się: • wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi, z wyłączeniem spełniających wymagania określone w przepisach odrębnych: - wód opadowych i roztopowych, o których mowa w art. 9 ust. 1 pkt 14 lit. c ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. – Prawo wodne, - ścieków pochodzących z oczyszczalni komunalnych, przydomowych i przemysłowych, - ścieków pochodzących z obiektów chowu lub hodowli ryb łososiowatych lub ryb innych niż łososiowate; • rolniczego wykorzystania ścieków; • stosowania środków ochrony roślin, które według zezwolenia na wprowadzanie środków ochrony roślin do obrotu są klasyfikowane jako niebezpieczne dla środowiska; • stosowania nawozów naturalnych i organicznych, w postaci stałej lub płynnej, w okresie od 1 listopada do 31 marca, z wyjątkiem nawozów stosowanych pod uprawy pod osłonami (szklarnie, inspekty, namioty foliowe); • lokalizowania ferm chowu lub hodowli zwierząt, bez posiadania szczelnej płyty gnojowej; • urządzania pryzm kiszonkowych i obornikowych bez szczelnej izolacji od podłoża; • przechowywania lub składowania odpadów promieniotwórczych; • lokalizowania magazynów ropy naftowej, produktów ropopochodnych (z wyłączeniem gazu płynnego), substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego oraz substancji priorytetowych w dziedzinie polityki wodnej, a także rurociągów do ich transportu; • lokalizowania składowisk odpadów komunalnych, niebezpiecznych, innych niż niebezpieczne i obojętne oraz obojętnych; lokalizowania zakładów przemysłowych, których instalacje zaliczone są do przedsięwzięć mogących zawsze znacząco lub potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko określonych w przepisach odrębnych; • lokalizowania nowych ujęć wód powierzchniowych i podziemnych, w tym na potrzeby zwykłego korzystania z wód, w odległości mniejszej niż 2000 m od granicy terenu ochrony bezpośredniej ujęcia wody „Zasole”, z wyłączeniem ujęć wykonywanych w ramach rozbudowy i modernizacji ujęcia „Zasole”; • dokonywania zmian stosunków wodnych nieuzasadnionych potrzebami odnowienia lasu oraz wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu, z wyjątkiem prac związanych z zabezpieczeniem przeciwpowodziowym lub budową, odbudową, utrzymaniem i remontem urządzeń wodnych; • wydobywania kamienia, żwiru, piasku oraz innych materiałów, a także wycinania roślin z wód lub brzegu, z wyjątkiem prac związanych z utrzymaniem i remontem urządzeń wodnych; • prowadzenia robót ziemnych w pasie do 50 m po obu stronach cieków bez wcześniejszego powiadomienia użytkownika ujęcia wody; • budowy torów kolejowych, dróg krajowych, wojewódzkich i powiatowych oraz mostów na ich ciągach, a także urządzania parkingów bez ujmowania wód opadowych i roztopowych w systemy kanalizacji deszczowej zamkniętej lub otwartej w postaci rowów izolowanych oraz bez urządzeń

15 ROZPORZĄDZENIE NR 24/2016 DYREKTORA REGIONALNEGO ZARZĄDU GOSPODARKI WODNEJ W KRAKOWIE z dnia 22 lipca 2016 r. w sprawie ustanowienia strefy ochronnej ujęcia wody powierzchniowej „Zasole” z rzeki Soły w miejscowości Oświęcim

Strona 52 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

zapewniających oczyszczenie ich przed wprowadzeniem do wód lub ziemi do poziomu wymaganego przepisami odrębnymi; • mycia pojazdów mechanicznych poza myjniami usługowymi; • lokalizowania nowych cmentarzy oraz grzebania zwłok zwierzęcych w odległości mniejszej niż 500 m od studzień, źródeł i strumieni.

4.5.2.2. Odbiór ścieków Siecią kanalizacyjną objętych jest ok. 58% mieszkańców gminy Wilamowice. Dla porównania w 2014 roku siecią kanalizacyjną było objętych 47% mieszkańców. Obecnie długość sieci kanalizacyjnej wynosi około 171,378 km i podłączonych do niej jest około 9888 mieszkańców. Porównując długość sieci kanalizacyjnej z 2014 r. można zauważyć wyraźny wzrost o 12 km. Aktualnie na terenie gminy Wilamowice funkcjonują 3 komunalne oczyszczalnie ścieków w Pisarzowicach, w Zasolu-Bielańskim (mechaniczno – biologiczna z podwyższonym usuwaniem biogenów), w Dankowicach (mechaniczno –biologiczna). Odbiornikiem ścieków dla oczyszczalni w Pisarzowicach jest potok Pisarzówka (bezpośredno)/Soła /Wisła, dla oczyszczalni w Dankowicach potok Dankówka (bezpośredno) Wisła, dla oczyszczalni w Zasolu Bielańskim rzeka Soła (bezpośredni) Wisła. W latach 2014-2016 WIOŚ w Katowicach przeprowadził kontrolę przestrzegania przepisów prawa w zakresie gospodarki wodno-ściekowej na terenie wszystkich oczyszczalni ścieków. Podczas czynności kontrolnych nie stwierdzono naruszeń przepisów. Zadania w gospodarce ściekowej wynikają ze zobowiązań międzynarodowych Polski (stanowisko negocjacyjne w negocjacjach z UE w sprawie wdrażania Dyrektywy 91/271/EWG) i zapisów Prawa Wodnego oraz aktualnego stanu gospodarki ściekowej. Działania inwestycyjne wyznacza także Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych. Do końca 2010 roku powinny zostać osiągnięte następujące cele: • wyposażenie aglomeracji powyżej 100 000 RLM w oczyszczalnie ścieków z podwyższonym usuwaniem biogenów do wartości nieprzekraczalnych 10 mg N/dm3 i 1 mg P/dm3 oraz niezbędna modernizacja i rozbudowa istniejącej w tych aglomeracjach sieci kanalizacyjnej, • wyposażenie aglomeracji o wielkości 15 000 - 100 000 RLM w biologiczne oczyszczalnie ścieków z podwyższonym usuwaniem miogenów, • wyposażenie aglomeracji o wielkości 2 000 – 15 000 RLM w biologiczne oczyszczalnie ścieków z podwyższonym usuwaniem miogenów, • wyposażenie zakładów sektora rolno-spożywczego w oczyszczalnie ścieków zapewniające osiągnięcie wprowadzonych standardów emisji zanieczyszczeń, • wyposażenia zakładów przemysłu rolno-spożywczego o wielkości 4000 RLM, odprowadzających ścieki bezpośrednio do wód, w urządzenia zapewniające wymagane przez polskie prawo standardy ochrony wód oraz Program wyposażenia w oczyszczalnie ścieków aglomeracji < 2 000 RLM, posiadających w dniu przystąpienia Polski systemy kanalizacji sanitarnej. Cele te nie zostały osiągnięte . 21 kwietnia 2016 roku Rada Ministrów przyjęła aktualizację Krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych 2015 (IVAKPOŚK). Przyjęta przez rząd aktualizacja zawiera listę zadań zaplanowanych przez samorządy do realizacji w latach 2015-2021. W związku z powyższym opracowana została aktualizacja Master Planu dla wdrażania dyrektywy Rady 91/271/EWG, w którym wyodrębniono zbiór podstawowych danych dotyczących ilości, wielkości oraz planów inwestycyjnych i potrzeb finansowych aglomeracji Wilamowice. W ramach Master Planu na terenie gminy Wilamowice zgłoszona została: • rozbudowa oczyszczalni ścieków wraz z budową kanalizacji sanitarnej w Zasolu Bielańskim. Termin rozpoczęcia prac lipiec 2017 – koniec 2019 r., • budowa kanalizacji sanitarnej o długości 4,8 km w Wilamowicach, • budowa kanalizacji sanitarnej o długości 5,1 km w Dankowicach w rejonie ul. Podlesie, Leśna, Oświęcimska, Sosnowa. Biorąc jednak pod uwagę interpretację Komisji Europejskiej należy tak planować granice aglomeracji, aby w jak największym stopniu cały produkowany przez aglomerację ładunek ścieków był zbierany siecią kanalizacyjną i odprowadzany na oczyszczalnię ścieków. Dlatego też, w aglomeracjach ujętych w KPOŚK powinien zostać osiągnięty blisko 100% poziom obsługi zbiorczymi systemami kanalizacyjnymi (%RLM korzystających z systemu kanalizacyjnego). Pozostała ludność aglomeracji nieobsługiwana przez zbiorcze systemy kanalizacyjne będzie natomiast korzystać z innych systemów oczyszczania ścieków. Oznacza to, że cały ładunek zanieczyszczeń powstających w aglomeracji powinien być doprowadzany do oczyszczalni obsługującej aglomerację bądź usuwany w innych systemach oczyszczania ścieków (pojedyncze systemy lub inne właściwe systemy), które powinny zapewnić ten sam poziom ochrony środowiska. Każdy przypadek stosowania systemów indywidualnych do odprowadzania bądź odprowadzania

Strona 53 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024 i oczyszczania ścieków z terenu aglomeracji wymagać będzie szczegółowych wyjaśnień. W każdym wypadku jednak oczyszczalnia obsługująca aglomerację powinna być przystosowana do usuwania 100% ładunku zanieczyszczeń powstających w aglomeracji. Na terenie gminy Wilamowice uchwalono dwie aglomeracje pod nazwą Dankowice (uchwała IV/55/12/2014), Zasole Bielańskie (uchwała V/27/7/2016), dla których wpisano priorytet 3 tj. Aglomeracje, które przez realizację planowanych działań inwestycyjnych – po dniu 31 grudnia 2021 r., spełnią warunki dyrektywy 91/271/EWG dotyczące jakości i wydajności oczyszczalni oraz zagwarantują wyposażenie w sieć kanalizacyjną co najmniej na poziomie: • 95% - aglomeracje o RLM < 100 000 (aglomeracja Dankowice i Zasole Bielańskie), • 98% - aglomeracje o RLM ≥ 100 000. Obecnie aglomeracje Dankowice i Zasole Bielańskie nie spełniają wymogów Priorytetu III. Wskaźnik wyposażenia aglomeracji w sieć kanalizacyjną (% RLM korzystających z sieci) w 2016 r. wynosił 74% dla aglomeracji Dankowice oraz 87% dla aglomeracji Zasole Bielańskie.

4.5.2.3. Analiza SWOT Gospodarka wodno-ściekowa MOCNE STRONY SŁABE STRONY czynniki wewnętrzne czynniki wewnętrzne 2 oczyszczalnie ścieków usuwające związki biogenów Niedostatecznie rozwinięta sieć kanalizacji sanitarnej Wysoki stopień zaopatrzenia w wodociągi Duża liczba zbiorników bezodpływowych w porównaniu do liczby Pomoc samorządów w finansowaniu przydomowych oczyszczalni przydomowych oczyszczalni ścieków Brak kanalizacji deszczowych na terenach zabudowanych SZANSE ZAGROŻENIA czynniki zewnętrzne czynniki zewnętrzne Integracja z UE i wpływ środków pomocowych, Niedostateczne rozpoznanie niekorzystnych oddziaływań człowieka Regulacje ogólnokrajowe i międzynarodowe zobowiązujące do na środowisko (np. w zakresie zanieczyszczeń obszarowych) podniesienia jakości środowiska Niedostateczna pula środków finansowych Źródło: opracowanie własne

4.5.3. Cele i zadania środowiskowe z zakresu gospodarki wodno - ściekowej Podstawowym działaniem w zakresie gospodarki wodnościekowej jest likwidacja lub ograniczenie oddziaływania źródeł zanieczyszczenia wód powierzchniowych – punktowych, obszarowych i liniowych. Głównym czynnikiem zagrażającym czystości wód jest nieuporządkowana gospodarka ściekowa, stąd też priorytetowym działaniem będą inwestycje z tego zakresu oraz racjonalizujące użytkowanie wody. W celu poprawy jakości wód powierzchniowych, konieczna będzie likwidacja niekontrolowanych zrzutów ścieków bytowych do rzek płynących przez teren gminy Wilamowice. W tym celu należy wykonać szczegółową inwentaryzację punktów zrzutu ścieków oraz systematycznie ją aktualizować. Następnym, niezwykle ważnym zadaniem jest inwentaryzacja stanu technicznego zbiorników bezodpływowych (szamb), które obecnie funkcjonują na terenach nieskanalizowanych. Bardzo często zbiorniki te są nieszczelne i są źródłem zanieczyszczenia wód. Powinna być prowadzona kontrola stanu technicznego szamb, a po przyłączeniu posesji do sieci kanalizacyjnej – możliwie szybka ich likwidacja. Należy również propagować budowę przydomowych oczyszczalni ścieków na terenach, na których obecnie nie przewiduje się budowy sieci kanalizacyjnej. W zakładach produkcyjnych, również w tych małych, należy promować wprowadzanie zamkniętych obiegów wody jako elementu pozwalającego na ograniczenie zrzutu zanieczyszczonych wód do środowiska, a także zmiany technologii, poprawę stanu zakładowych sieci wodociągowych. W zakresie ochrony wód podziemnych jednym ze sposobów ochrony biernej będzie przestrzeganie zasad ustalonych dla stref i obszarów ochronnych ujęć wód podziemnych, na których obowiązują zakazy, nakazy i ograniczenia w zakresie korzystania z wody i użytkowania gruntów. Strefa ochrony bezpośredniej (grupa bezwzględnie obowiązujących nakazów) ma na celu eliminację zagrożenia powstającego w związku z ujęciem wody. Ustalenia związane z ochroną wód podziemnych przed zanieczyszczeniem zawarte powinny zostać w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Zadania w gospodarce ściekowej wynikają ze zobowiązań międzynarodowych Polski (stanowisko negocjacyjne w negocjacjach z UE w sprawie wdrażania Dyrektywy 91/271/EWG) i zapisów Prawa Wodnego oraz aktualnego stanu gospodarki ściekowej. Działania inwestycyjne wyznacza Krajowy program oczyszczania ścieków komunalnych oraz Master Plan - aktualizacja z 2015 roku. Harmonogram zadań do realizacji w tym zakresie zawarto w rozdziale 6.5.

Strona 54 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

4.6. Zasoby geologiczne 4.6.1. Efekty realizacji dotychczasowego POŚ Cel długoterminowy zapisany w dotychczasowym Programie Ochrony środowiska POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA POD WZGLĘDEM ZIEMI, W TYM ZWIĘKSZENIE ATRAKCYJNOŚCI GMINY

Cele krótkoterminowe Podjęte działania Efekt ze wskaźnikiem

W „Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego gminy Wilamowice” (załącznik nr 1 do Uchwały nr XX/158/16 Rady Miejskiej w Wilamowicach Wprowadzenie zapisów Studium z dnia 27 kwietnia 2016 r.) określono, iż w odniesieniu Uwarunkowań i Kierunków do terenów złóż niezbędne jest takie prowadzenie polityki Zagospodarowania Przestrzennego przestrzennej, które umożliwi ich eksploatację. Wprowadzono zapisy do SUiKZP oraz w MPZP o dotyczące umożliwienia niezagospodarowywaniu terenów Jedną z wytycznych do miejscowych planów eksploatacji złóż. potencjalnej eksploatacji złóż zagospodarowania przestrzennego zapisaną w Studium kopalin w trakcie aktualizacji Planów Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego jest dopuszczenie eksploatacji udokumentowanych złóż i utrzymania istniejącego, prawnie potwierdzonego zagospodarowania i użytkowania terenów. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych o wykonanych inwestycjach gminnych i działaniach na terenie gminy Wilamowice

4.6.2. Opis stanu obecnego Złoża kopalin to naturalne skupienia minerałów, których wydobycie może przynieść korzyść gospodarczą. Są rozmieszczone nierównomiernie w przyrodzie, a ich występowanie i możliwość wykorzystania zależą w dużej mierze od budowy geologicznej. Zasady poszukiwania, dokumentowania oraz korzystania z kopalin regulowane są przepisami ustawy z dnia 9 czerwca 2011 roku prawo geologiczne i górnicze (t.j.: Dz. U. z 2016 r., poz. 1131 z późn. zm.). W ustawie tej rozstrzygnięto sprawę własności złóż kopalin oraz uregulowano problem ochrony zasobów poprzez wymóg ujmowania ich w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego oraz obowiązek kompleksowego i racjonalnego wykorzystania kopalin. Posiadający koncesję na wydobycie złoża kopaliny jest zobowiązany zastosować środki niezbędne zarówno do ochrony złoża jak i do ochrony wód powierzchniowych i podziemnych a także do ochrony powierzchni ziemi. Po zakończonej eksploatacji zobowiązany jest prowadzić rekultywację oraz przywracać do właściwego stanu elementy przyrodnicze. Obszary poeksploatacyjne należy sukcesywnie i na bieżąco poddawać rekultywacji. Obowiązek ten ciąży na osobie powodującej utratę albo ograniczenie wartości użytkowej gruntu. Koszty rekultywacji ciążą na sprawcy. W przypadku złóż nieeksploatowanych, które zostały udokumentowane złoże zabezpiecza się, jako zaplecze surowcowe. W 2015 roku zostały opracowane mapy rozmieszczenia wszystkich surowców na terenie całej Polski pn.: „Bilans złóż zasobów kopalin w Polsce według stanu na 30 grudnia 2015 roku”.

4.6.2.1. Surowce naturalne gminy Wilamowice Na obszarze gminy Wilamowice występują złoża kopalin, które zaliczyć można do dwóch zasadniczych grup: • surowce energetyczne – węgiel kamienny – 1 złoże, • surowce skalne – surowce ilaste ceramiki budowlanej – 3 złoża. Złoże węgla kamiennego „Dankowice” znajduje się w północno-zachodniej części gminy. Należy ono do Górnośląskiego Zagłębia Węglowego, największego z trzech zagłębi węglowych położonych na terytorium Polski (78.9% udokumentowanych zasobów bilansowych węgla kamiennego). Zgodnie z danymi Państwowego Instytutu Geologicznego – Państwowego Instytutu Badawczego złoże ma formę pokładową i jest szczegółowo rozpoznane. Złoże nie jest eksploatowane. W złożu „Dankowice” występuje także metan (jako kopalina towarzysząca), jednak nie jest on obecnie ujęty w bilansie zasobów. Parametry skał ilastych występujących na obszarze gminy Wilamowice sprawiają, że są one dobrymi surowcami do produkcji ceramiki budowlanej. Na terenie gminy występują 3 złoża pokładowe glin ceramiki budowlanej (2 w Pisarzowicach, 1 w Wilamowicach), zajmujące łącznie powierzchnię 6,46 ha. Obecnie żadne nie jest eksploatowane. Informacje odnośnie poszczególnych złóż zawiera tabela poniżej.

Strona 55 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

Tabela 4.6.2.1 Złoża węgla i surowców ilastych ceramiki budowlanej na terenie gminy Wilamowice – stan na 31.12.2016 Zasoby geologiczn Koncesje na Nazwa Forma Powierzchnia Stan przemy wydob Lp. Kopalina e użytkowanie złoża złoża złoża [ha] zagospodarowania słowe ycie bilansowe złoża [tys. t] [tys. t] [tys. t] zasoby węgiel 1 Dankowice pokładowa 680,00 rozpoznane 115 684 - - - kamienny szczegółowo gliny Pisarzowice eksploatacja złoża 2 ceramiki pokładowa 1,23 172 - - - I zaniechana budowlanej gliny zasoby Pisarzowice 3 ceramiki pokładowa 1,26 rozpoznane 69 - - - II - poziom budowlanej szczegółowo CARBO- gliny TECH- eksploatacja złoża 4 Wilamowice ceramiki pokładowa 3,97 249 - - CERAMIKA zaniechana budowlanej Spółka z o.o. - w upadłości Źródło: opracowanie własne na podstawie serwisu MIDAS Państwowego Instytutu Geologicznego - Państwowego Instytutu Badawczego, http://geoportal.pgi.gov.pl/portal/page/portal/midas [dostęp 10 maja 2017] oraz danych Urzędu Gminy Wilamowice

Na obszarze gminy Wilamowice stwierdzono także istnienie wód geotermalnych, jednak możliwości ich gospodarczego wykorzystania nie zostały szczegółowo rozpoznane. W latach 2014-2016 Starosta Bielski nie wydawał koncesji na eksploatację i poszukiwanie kopalin. Eksploatacja złóż glin ceramiki budowlanej na terenie gminy miała miejsce od lat 60- tych XX wieku. Złoża wydobywane były sposobem odkrywkowym, który w znaczący sposób wpływa na środowisko – powoduje zmiany użytkowania terenu, szczególnie w przypadku rozpoczęcia działalności zakładu górniczego w miejsce gruntów ornych czy lasów. Dużym problemem jest także obniżenie poziomu wód podziemnych, co niejednokrotnie skutkuje zmniejszeniem przepływu (a w skrajnych przypadkach zanikiem) cieków powierzchniowych. Wraz z zaprzestaniem działalności górniczej zdegradowany teren powinien zostać poddany rekultywacji. Zgodnie z danymi Starostwa Powiatowego w Bielsku-Białej w latach 2014-2016 na terenie gminy Wilamowice nie prowadzono prac rekultywacyjnych.

4.6.2.2. Osuwiska Zgodnie z rejestrem prowadzonym przez Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy w ramach Projektu System Osłony Przeciwosuwiskowej (SOPO) na terenie gminy Wilamowice znajduje się 59 udokumentowanych osuwisk, z czego 4 to małe fragmenty osuwisk położonych na granicy z gminą Kęty.

Rysunek 4.6.2.1 Położenie osuwisk na terenie gminy Wilamowice Źródło: Źródło: Marszałek S., Maleszyk M., 2010, Rejestr osuwisk, gm. Wilamowice, pow. bielski, woj. śląskie, http://geoportal.pgi.gov.pl/portal/page/portal/SOPO [dostęp 10 maja 2017]

Strona 56 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

Łączna powierzchnia osuwisk to 39,22 ha (z czego 3,45 ha to osuwiska położone na obszarze gminy Wilamowice i Kęty). Zdecydowana większość (46) to osuwiska małe, o powierzchni mniejszej niż 0,5 ha. Dwa największe osuwiska (6,76 i 9,62 ha) znajdują się na terenie Starej Wsi. Szczegóły zawiera poniżej.

Tabela 4.6.2.2 Osuwiska na terenie gminy Wilamowice Nr w systemie Lp. Typ osuwiska Powierzchnia [ha] Położenie SOPO 1 18619 KRO złożony - zmienny 0,34 Wilamowice - na granicy z miastem Kęty 2 18620 KRO złożony - zmienny 2,73 Wilamowice - na granicy z miastem Kęty 3 18621 KRO zsuw translacyjny 0,28 Wilamowice - na granicy z miastem Kęty 4 18625 KRO zsuw translacyjny 0,1 Wilamowice - na granicy z miastem Kęty 5 32795 KRO zsuw 0,06 Stara Wieś Górna 6 32796 KRO zsuw 0,05 Stara Wieś Górna 7 32797 KRO zsuw 1,3 Stara Wieś Górna 8 32798 KRO zsuw 0,25 Stara Wieś Górna 9 32799 KRO zsuw 0,29 Stara Wieś Górna 10 32800 KRO zsuw 6,76 Stara Wieś Górna 11 32801 KRO zsuw 1,03 Stara Wieś Górna 12 32802 KRO zsuw 0,49 Stara Wieś Górna 13 32803 KRO zsuw 0,08 Stara Wieś Górna 14 32804 KRO zsuw 0,13 Stara Wieś Górna 15 32805 KRO zsuw 0,06 Stara Wieś Górna 16 32806 KRO zsuw 0,2 Stara Wieś Górna 17 32807 KRO zsuw 0,1 Stara Wieś Górna 18 32808 KRO zsuw 9,62 Stara Wieś Górna 19 32809 KRO zsuw 0,19 Stara Wieś Górna 20 32810 KRO zsuw 0,07 Stara Wieś Górna 21 32811 KRO zsuw 0,14 Stara Wieś Górna 22 32812 KRO zsuw 0,23 Stara Wieś Górna 23 32813 KRO zsuw 0,43 Stara Wieś Górna 24 32814 KRO zsuw 0,7 Stara Wieś Górna 25 32815 KRO zsuw 0,5 Stara Wieś Górna 26 32816 KRO zsuw 0,37 Stara Wieś Górna 27 32817 KRO zsuw 1,44 Stara Wieś Górna 28 32818 KRO zsuw 0,6 Stara Wieś Górna 29 32819 KRO zsuw 0,47 Stara Wieś Górna 30 32820 KRO zsuw 0,37 Stara Wieś Górna 31 32821 KRO zsuw 0,07 Stara Wieś Górna 32 32822 KRO zsuw 0,14 Stara Wieś Górna 33 32823 KRO zsuw 0,16 Stara Wieś Górna 34 32824 KRO zsuw 0,09 Stara Wieś Górna 35 32825 KRO zsuw 0,07 Stara Wieś Górna 36 32826 KRO zsuw 0,16 Stara Wieś Górna 37 32827 KRO zsuw 0,29 Stara Wieś Górna 38 32828 KRO zsuw 0,43 Stara Wieś Górna 39 32829 KRO zsuw 0,09 Stara Wieś Górna 40 32830 KRO zsuw 0,05 Stara Wieś Górna 41 32831 KRO zsuw 0,07 Czernichów Dolny

Strona 57 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

42 32832 KRO zsuw 0,07 Czernichów Dolny 43 32833 KRO zsuw 0,13 Stara Wieś Górna 44 32834 KRO zsuw 0,09 Pisarzowice 45 32835 KRO zsuw 0,09 Czernichów Dolny 46 32836 KRO zsuw 0,86 Pisarzowice 47 32837 KRO zsuw 0,06 Harszówki Górne 48 32838 KRO zsuw 0,07 Harszówki Górne 49 32839 KRO zsuw 2,88 Stara Wieś Dolna 50 32840 KRO zsuw 0,7 Stara Wieś Dolna 51 32841 KRO zsuw 0,33 Stara Wieś Górna 52 32842 KRO zsuw 0,41 Stara Wieś Górna 53 32843 KRO zsuw 1,7 Hecznarowice 54 32844 KRO zsuw 0,05 Harszówki Górne 55 32846 KRO zsuw 0,39 Stara Wieś Dolna 56 32847 KRO zsuw 0,1 Nadsole 57 32848 KRO zsuw 0,07 Kamieniec 58 32849 KRO zsuw 0,06 Stara Wieś Górna 59 32850 KRO zsuw 0,16 Stara Wieś Górna 60 Ogółem - 39,22 - Źródło: Marszałek S., Maleszyk M., 2010, Rejestr osuwisk, gm. Wilamowice, pow. bielski, woj. śląskie, http://geoportal.pgi.gov.pl/portal/page/portal/SOPO [dostęp 10 maja 2017]

Dominacja osuwisk małych, o charakterze zsuwu sprawia, że teren gminy cechuje niskie zagrożenie związane z ruchami masowymi. Pomimo tego, obszary osuwiskowe powinny w szczególny sposób zostać uwzględnione w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, a same osuwiska powinny podlegać okresowemu monitoringowi. Zagrożenia związane z ruchami masowymi ziemi zostały ujęte w „Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego gminy Wilamowice” (załącznik nr 1 do Uchwały nr XX/158/16 Rady Miejskiej w Wilamowicach z dnia 27 kwietnia 2016 r.). Tereny osuwiskowe przedstawiono na mapie oraz podkreślono, że ich przeznaczenie pod zabudowę powinno być ograniczone. Zgodnie z danymi Starostwa Powiatowego w Bielsku-Białej w latach 2014-2017 nie prowadzono na terenie gminy żadnych działań w zakresie likwidacji osuwisk.

4.6.3. Analiza SWOT Zasoby geologiczne MOCNE STRONY SŁABE STRONY czynniki wewnętrzne czynniki wewnętrzne

Małe zagrożenie osuwiskami i ruchami masowymi. Brak prowadzenia prac rekultywacyjnych oraz likwidacji osuwisk.

SZANSE ZAGROŻENIA czynniki zewnętrzne czynniki zewnętrzne Zwiększające się zapotrzebowanie na surowce skalne Brak monitoringu osuwisk prowadzonego przez Państwowy Instytut wykorzystywane w budownictwie. Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy.

Źródło: opracowanie własne

4.6.4 Cele i zadania środowiskowe z zakresu zasobów geologicznych W ustawie Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2017 r., poz. 519 z późń. zm.) oraz ustawie z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz. U. z 2014, poz. 1789 z późń. zm.) a także w ustawie z dnia 9 czerwca 2011 roku Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. z 2016, poz. 1351 z późn. zm.), dokonano regulacji dotyczących ochrony zasobów środowiskowych pod względem szkód i odpowiedzialności za działania naprawcze, a także ochrony złóż kopalin, wód podziemnych i innych składników środowiska w związku z wykonywaniem prac i robót geologicznych i wydobywaniem kopalin.

Strona 58 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

Zapisy Programu Ochrony Środowiska Województwa Śląskiego do roku 2019 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2024 powielają ten cel w niezmienionej formie „Promocja i wykorzystywanie lokalnych surowców naturalnych”. W harmonogramie realizacji zadań w celu ochrony mieszkańców przed niekorzystnymi oddziaływaniami geologicznymi zapisano zadania związane z regulacją kwestii eksploatacji oraz ochrony terenów strategicznych złóż. Ze względu na występowanie na obszarze gminy Wilamowice złóż węgla kamiennego i surowców ilastych użytkownicy złóż powinni prowadzić eksploatację w sposób niezagrażający środowisku, a infrastrukturę uszkodzoną w wyniku eksploatacji i powierzchnię ziemi narażoną na zmiany ukształtowania na bieżąco przywracać do poprzedniego stanu. Harmonogram zadań do realizacji w tym zakresie zawarto w rozdziale 6.6.

4.7. Gleby 4.7.1. Efekty realizacji dotychczasowego POŚ Cel długoterminowy zapisany w dotychczasowym Programie Ochrony środowiska POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA POD WZGLĘDEM GLEB Cele krótkoterminowe Podjęte działania Efekt ze wskaźnikiem Gmina Wilamowice nie prowadziła w latach 2014-2016 Koordynacja badań gleb na poziom badań gleb. Badania gleb były wykonywane przez rolników Brak przeprowadzonych badań pH i pozyskiwanie dofinansowania we własnym zakresie. gleb. na wapnowanie gleb kwaśnych Gmina Wilamowice nie pozyskała w latach 2014-2016 Brak akcji wapnowania gleb. środków na wapnowanie gleb/ Zadanie racjonalnego użytkowania zasobów naturalnych w gospodarstwach rolnych prowdzą sami rolnicy, Informacje o ich działaniach nie są danymi dostępnymi. Na terenie gminy Wilamowice prowadzona jest kontrola ilości zużytych nawozów mineralnych i środków ochrony Racjonalne użytkowanie zasobów Kontrole oraz stosowania roślin naturalnych (zapobieganie degradacji środków ochrony roślin są i erozji gleb) Zadanie to realizowane jest przez samych rolników prowadzone na bieżąco w gospodarstwach rolniczych. WIORiN* w 2016 przeprowadziła na terenie gminy Wilamowice 1 kontrolę obrotu środkami ochrony roślin oraz 2 kontrole stosowania środków ochrony roślin – w żadnym przypadku nie stwierdzono nieprawidłowości. Coroczna aktualizacja wykazu informacji o terenach na których stwierdzono przekroczenie standardów jakości gleby i ziemi ze szczególnym uwzględnieniem obszarów na których obowiązek rekultywacji obciąża starostę̨ . Art. 109 ust. 2 ustawy Prawo ochrony środowiska stanowił, Okresowa kontrola zawartości metali że starosta prowadzi okresowe badania jakości gleby i ziemi. Starosta Bielski nie prowadził ciężkich, składników nawozowych Do chwili zmiany ustawy (zmiana w 2014 roku) Minister w ostatnich latach badań jakości oraz odczynu pH w glebach Środowiska nie skorzystał z delegacji art. 9 ust. 3 cytowanej gleby i ziemi. użytkowanych rolniczo ustawy i nie określił w drodze rozporządzenia zakresu i sposobu prowadzenia badań, sposobu wyborów punktów do pobory próbek, wymaganej częstotliwości badań oraz sposobu prezentacji wyników badań. W związku z tym Starosta Bielski nie prowadził w ostatnich latach badań jakości gleby i ziemi. W gminie Wilamowice mieszkańcy tworzą kompostowniki z odpadków zielonych powstających w gospodarstwie domowym i rolnym. Powstały kompost wykorzystywany jest Mieszkańcy tworzą Podnoszenie jakości struktury gleb do nawożenia przydomowych ogródków. Tworzenie i wykorzystują kompost na poprzez wykorzystanie kompostu i używanie kompostu wiąże się z przywiązania do własne potrzeby. tradycyjnego wykorzystywania wszystkich substancji powstających w gospodarstwie. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa przyznaje co roku dopłaty bezpośrednie osobom Coroczne przyznawanie przez prowadzącym działalność rolniczą co najmniej na 1 ha Udzielania dopłat bezpośrednich dla ARiMR dopłat dla rolników, użytków rolnych i utrzymującym go w dobrej kulturze rolnej. rolników który złożą wniosek i spełnią W latach 2014-2016 rolnicy z województwa śląskiego złożyli wymogi. łącznie 141 737 wniosków o przyznanie płatności obszarowych. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych o wykonanych inwestycjach gminnych i działaniach na terenie gminy Wilamowice *WIORIN Wojewódzka Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Katowicach

Strona 59 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

4.7.2. Opis stanu obecnego Ustawa Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2017 r., poz. 519 z późn. zm.) ochronę gleb uznaje za integralną część ochrony powierzchni ziemi. Polega ona m.in. na: • zachowaniu jak najlepszego stanu gleby poprzez zapobieganie: o erozji wodnej i wietrznej, o spadkowi zawartości próchnicy glebowej, o zagęszczaniu, przez co rozumie się wzrost gęstości objętościowej i zmniejszanie porowatości gleby, o zasoleniu na skutek gromadzenia się w glebie soli rozpuszczalnych, o działaniom powodującym zakwaszanie; • minimalizacji stopnia i łagodzeniu skutków zasklepienia gleby poprzez: o ograniczanie do niezbędnego minimum powierzchni gleby objętej zabudową, o zachowywanie lub tworzenie powierzchni biologicznie czynnych gleby, zdolnych do łagodzenia degradującego działania terenów zabudowanych i zanieczyszczeń środowiska. Zwrócono także uwagę na zapobieganie niszczeniu gleby oraz racjonalne wykorzystanie jej warstwy próchnicznej. Zanieczyszczenie powierzchni ziemi ocenia się na podstawie przekroczenia dopuszczalnych zawartości substancji powodujących ryzyko w glebie lub w ziemi, przy czym jeżeli stwierdzone w niej zawartości substancji są pochodzenia naturalnego gleby lub ziemi nie uznaje się za zanieczyszczone.

4.7.2.1. Rodzaje i żyzność gleb Rodzaj gleb, a co za tym idzie ich właściwości chemiczne, fizyczne oraz biologiczne, wynikają z budowy geologicznej podłoża (skały macierzystej) oraz ukształtowania terenu i warunków klimatycznych. Obszar gminy Wilamowice pokryty jest głównie utworami czwartorzędowymi, na których wykształciły się: • gleby bielicowe i pseudobielicowe, • gleby brunatne wyługowane, • gleby brunatne deluwialne (namyte), • mady brunatne, • mady glejowe. Gleby pseudobielicowe rozwinęły się na spłaszczeniach wierzchowinowych i stokach o małym nachyleniu (6°) z lessowatych utworów pyłowych. Największą powierzchnię zajmują w Wilamowicach, Pisarzowicach, i Starej Wsi, mniejszy udział mają zaś w Hecznarowicach i Zasolu Bielańskim. Stanowią dominujący typ gleby w gminie (ok. 78% gruntów ornych). Gleby brunatne rozwinęły się na podłożu utworów pyłowych w środowisku lasów mieszanych i liściastych. Występują płatami lub wąskimi pasami w Dankowicach i Zasolu Bielańskim. W okolicach Wilamowic są płytkie, często zalesione. W skali całej gminy stanowią 11% gruntów ornych. Mady powstały w wyniku akumulacji materiału nanoszonego przez rzeki w obrębie teras zalewowych. W dolinie Wisły i dolnym odcinku doliny Dankówki występują mady terenów równinnych. W ich skład wchodzą gliny lekkie i pyły oraz piaski i żwiry. Dolinę Soły, Pisarzówki i górną część doliny Dankówki wyścielają mady terenów podgórskich, nieco lżejsze od nizinnych, czasem szkieletowe z otoczakami skał fliszowych. Wartość użytkowa mad jest zróżnicowana. Na terenach podmokłych, szczególnie w Kotlinie Oświęcimskiej w sąsiedztwie koryt Wisły, Soły i Dankówki oraz w lokalnych zagłębieniach terenowych występują enklawy gleb hydrogenicznych i semihydrogenicznych, w których zachodzą procesy glejowe. Na jakość i żyzność gleb wpływa sposób ich zagospodarowania i użytkowania. Gleba, jako układ dynamiczny, podlega ciągłym przemianom. Procesy naturalne, takie jak wykorzystywanie przez rośliny substancji mineralnych jako substancji pokarmowych oraz wypłukiwanie rozpuszczalnych składników przez wody prowadzi do jej zubożenia. Na gleby wpływa także działalność człowieka, w szczególności substancje wprowadzane przez niego do środowiska gruntowo-wodnego. Gleby w gminie Wilamowice cechują się dobrą jakością i dużą żyznością. O rolniczej przydatności gleb decyduje dominacja kompleksu pszennego, który zajmuje 50% powierzchni gminy, zaś 19% zajmuje kompleks zbożowo-pastewny. Występujące w gminie gleby zaliczane są do klas bonitacyjnych IIIa i IIIb, oraz IVa i IVb, przy czym gleby najwyższych klas znajdują się w północnej części gminy. Z tego względu, oraz zważając na nizinny charakter terenu (wzniesienia do 300 m n.p.m.), gleby te użytkowane są jako grunty orne. Gleby położone w dolinach rzek charakteryzują gorsze warunki dla rolnictwa – przeznaczono je głównie na użytki zielone.

Strona 60 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

4.7.2.2. Użytkowanie gruntów Występowanie na terenie gminy gleb dobrej jakości i dużej żyzności sprawia, że znaczna część gminy jest wykorzystywana rolniczo. W 2014 r. użytki rolne stanowiły prawie 90% powierzchni gminy, zauważalny jest jednak nieznaczny spadek w stosunku do roku 2012.

Tabela 4.7.2.1 Struktura użytkowania gruntów gminy Wilamowice w latach 2012-2014 2012 2013 2014 Lp. Wyszczególnienie ha % ha % ha % 1 powierzchnia ogółem 5 734 100,00 5 734 100,00 5 734 100,00 2 powierzchnia lądowa 5 679 99,04 5 673 98,94 5 672 98,92 3 użytki rolne, w tym: 4 607 80,35 4 597 80,17 4 582 79,91 4 grunty orne 3 630 63,31 3 621 63,15 3 593 62,66 5 sady 15 0,26 15 0,26 17 0,30 6 łąki trwałe 181 3,16 179 3,12 181 3,16 7 pastwiska trwałe 250 4,36 250 4,36 252 4,39 8 grunty rolne zabudowane 181 3,16 183 3,19 185 3,23 9 grunty pod stawami 339 5,91 338 5,89 341 5,95 10 grunty pod rowami 11 0,19 11 0,19 13 0,23 grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione, w 11 498 8,69 494 8,62 494 8,62 tym: 12 lasy 442 7,71 442 7,71 441 7,69 13 grunty zadrzewione i zakrzewione 56 0,98 52 0,91 53 0,92 14 grunty pod wodami, w tym: 55 0,96 61 1,06 62 1,08 grunty pod wodami powierzchniowymi 15 52 0,91 58 1,01 58 1,01 płynącymi grunty pod wodami powierzchniowymi 16 3 0,05 3 0,05 4 0,07 stojącymi 17 grunty zabudowane i zurbanizowane, w tym: 543 9,47 550 9,59 562 9,80 18 tereny mieszkaniowe 213 3,71 219 3,82 223 3,89 19 tereny przemysłowe 18 0,31 17 0,30 19 0,33 20 tereny inne zabudowane 31 0,54 31 0,54 34 0,59 21 tereny zurbanizowane niezabudowane 0 0,00 0 0,00 0 0,00 22 tereny rekreacji i wypoczynku 14 0,24 14 0,24 15 0,26 23 tereny komunikacyjne - drogi 255 4,45 257 4,48 258 4,50 24 tereny komunikacyjne - kolejowe 12 0,21 12 0,21 13 0,23 25 tereny komunikacyjne - inne 0 0,00 0 0,00 0 0,00 26 użytki kopalne 0 0,00 0 0,00 0 0,00 27 użytki ekologiczne 0 0,00 0 0,00 0 0,00 28 nieużytki 23 0,40 24 0,42 25 0,44 29 tereny różne 8 0,14 8 0,14 9 0,16 Źródło: BDL GUS, 2017

W strukturze użytków rolnych (co zobrazowano na wykresie) dominują grunty orne – stanowią ponad 78% powierzchni wszystkich użytków rolnych. Drugą grupą są łąki i pastwiska trwałe zajmujące łącznie ponad 9% powierzchni użytków rolnych. Szczególną grupę stanowią grunty pod stawami (ponad 7% powierzchni użytków rolnych).

Strona 61 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

7,44% 0,28% 4,04% 5,50% grunty orne 3,95% 0,37% sady

łąki trwałe 78,42%

Wykres 4.7.2.1 Struktura użytków rolnych w gminie Wilamowice Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS, 2016

4.7.2.3. Gospodarstwa rolne Zgodnie z danymi Powszechnego Spisu Rolnego z 2010 r. na terenie gminy Wilamowice znajduje się 1 746 gospodarstw rolnych, wśród których przeważają gospodarstwa małe – do 1 ha włącznie (dane te zamieszczono na wykresach poniżej). Stanowią one prawie 77% wszystkich gospodarstw rolnych. Zwraca także uwagę fakt, że ich łączna powierzchnia to jedynie 21% powierzchni wszystkich gospodarstw rolnych w gminie. Pod względem powierzchni największy udział mają gospodarstwa o wielkości 15 ha i więcej – zajmują nieco ponad 31% powierzchni.

20 20 67 0,88% 0,88% 2,95%

799,83 20,84% 422 do 1 ha włącznie 1 197,77 18,55% 1 - 5 ha 31,21% 5 - 10 ha 1 039,47 27,09% 10 - 15 ha 267,22 1 746 15 ha i więcej 6,96% 76,75% 533,16 13,89%

Liczba gospodarstw rolnych Powierzchnia gospodarstw rolnych [ha] Wykres 4.7.2.2 Liczba i powierzchnia gospodarstw rolnych wg wielkości w 2010 r. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Średnia powierzchnia gospodarstwa rolnego w gminie to 1,69 ha. Gospodarstwo najczęściej jest podzielone na wiele fragmentów – dla gminy charakterystyczna jest szachownica pól. Dominacja małych gospodarstw i duże rozdrobnienie gruntów wpływają na niekorzystną strukturę agrarną. Użytki rolne w dobrej kulturze utrzymuje 2008 gospodarstw (nieco ponad 88% wszystkich gospodarstw) na powierzchni 2 990,47 ha (prawie 78% powierzchni wszystkich użytków rolnych). Najczęściej uprawianymi roślinami są zboża (głównie pszenica i jęczmień), rośliny przemysłowe oraz rzepak i rzepik. Rolnicy w mniejszym stopniu zajmują się uprawą ziemniaków, kukurydzy i warzyw. W ostatnich latach rozwija się szkółkarstwo – ze względu na zwiększający się popyt zwiększa się uprawa krzewów ozdobnych, drzew i kwiatów. Wśród zwierząt hodowlanych przeważa drób, w szczególności kury. Drugą co do liczebności grupą jest trzoda chlewna. Produkcja gospodarstw rolnych nastawiona jest w głównej mierze na obsługę lokalnego rynku.

4.7.2.4. Badania gleb Ocena oraz badania i obserwacje stanu gleby i ziemi dokonywane są w ramach programu „Monitoring chemizmu gleb ornych Polski” stanowiącego elementem państwowego monitoringu środowiska. Celem programu jest ocena stanu zanieczyszczenia i zmian właściwości gleb w wymiarze czasowym i przestrzennym. Obowiązek prowadzenia badań wynika wprost z ustawy Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2017 r., poz. 519 z późn. zm.). Realizacja programu „Monitoring chemizmu gleb ornych Polski” rozpoczęła się w 1995 r. Próbki glebowe były pobierane w 5-letnich odstępach czasowych z 216 stałych punktów pomiarowo-kontrolnych, zlokalizowanych

Strona 62 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024 na gruntach ornych charakterystycznych dla pokrywy glebowej kraju. Ostatnie badania były wykonane w latach 2015-2017 przez Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowy Instytut Badawczy (IUNG). Baza danych gromadzonych od 1995 r. pozwala na śledzenie zmian i identyfikację potencjalnych zagrożeń dla wielofunkcyjności gleb użytkowanych rolniczo, m.in. ubytku materii organicznej, zanieczyszczenia i zasolenia. Wyniki badań pozwalają na ocenę jakości gleb i stanu ich zanieczyszczenia, w zależności od wielu czynników: • regionalnego zróżnicowania produkcji rolniczej, • intensyfikacji produkcji rolniczej, • oddziaływania przemysłu i transportu, • warunków środowiskowych decydujących o przebiegu procesów glebowych. Na terenie gminy Wilamowice nie prowadzono badań monitoringowych gleb. Najbliżej położone punkty pomiarowo-kontrolne zlokalizowane są w Goczałkowicach – Zdroju, Bielsku – Białej, Oświęcimiu i Wadowicach – Choczni. Wyniki badań gleb we wskazanych punktach nie reprezentują stanu gleb na terenie gminy, dają jednak ogólny obraz gleb w całym regionie. Najważniejsze cechy gleb w najbliższych badanych punktach pomiarowo-kontrolnych w 2010 i 2015 r.: • zawartość pierwiastków przyswajalnych dla roślin znacznie spadła w 2015 r. w stosunku do 2010 r. w Goczałkowicach – Zdroju, Bielsku – Białej i Wadowicach – Choczni; w Oświęcimiu wzrosła zawartość fosforu i potasu, • zawartość pierwiastków śladowych we wszystkich punktach utrzymywała się znacznie poniżej dopuszczalnych poziomów, • zawartość wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA) znacznie przekracza dopuszczalne normy w Bielsku – Białej (najwyższy zanotowany poziom w Polsce w 2010 r.) i Oświęcimiu (najwyższy zanotowany poziom w Polsce w 2015 r. - gleba osiągnęła 4° zanieczyszczenia – gleby silnie zanieczyszczone); należy podkreślić, że pomimo spadku poziomu zanieczyszczeń w 3 z 4 punktów ich poziom jest wciąż bardzo wysoki (Goczałkowice – Zdrój - 2° zanieczyszczenia, Wadowice i Bielsko – Biała - 3° zanieczyszczenia). • zawartość próchnicy we wszystkich punktach nieznacznie spadła, jednak jest wyższa porównaniu do przeciętnych wartości dla Polski (1,94%), • odczyn pH poddanej badaniom gleby spadł we wszystkich punktach; jako przedział optymalny dla procesów biologicznych, związanych z metabolizmem większości gatunków roślin i mikroorganizmów glebowych przyjmuje się wartości pH w KCl od 5,5 do 7,2 – wartości takie osiągnęły badane gleby w Bielsku – Białej oraz Oświęcimiu, natomiast odczyn gleb w Goczałkowicach – Zdroju i Wadowicach – Choczni był bardziej kwaśny. Wybrane właściwości gleb szczegółowo prezentuje tabela poniżej.

Tabela 4.7.2.2 Wybrane właściwości gleb w punktach pomiarowo-kontrolnych w Goczałkowicach-Zdroju, Bielsku-Białej, Oświęcimiu i Wadowicach – Choczni w 2010 i 2015 r. Punkt pomiarowo-kontrolny Dopuszcza Wyszczególnieni Goczałkowice- Wadowice - lna Lp. Jednostka Bielsko-Biała Oświęcim e Zdrój Chocznia zawartość w glebie 2010 2015 2010 2015 2010 2015 2010 2015

1 Zawartość pierwiastków przyswajalnych dla roślin Fosfor 1.1 mg*100 g-1 13 10,8 105 42,7 20,6 34,4 2,1 1,8 - przyswajalny Potas 1.2 mg*100 g-1 18,4 7,9 43,1 23,5 14,9 18 22,1 20,6 - przyswajalny Magnez 1.3 mg*100 g-1 17,2 13,3 17,4 13,7 21,7 16,3 14,4 10,5 - przyswajalny Siarka 1.4 mg*100 g-1 1,44 1,23 3,54 2,62 1,28 0,92 1 0,75 - przyswajalna 1.5 Azot amonowy mg*kg-1 n.o. 9,46 n.o. 17,92 n.o. 7,93 n.o. 13,19 -

1.6 Azot azotanowy mg*kg-1 n.o. <1,00 n.o. 13,16 n.o. 7,95 n.o. 2,83 -

2 Całkowita zawartość pierwiastków śladowych

2.1 Kadm mg*kg-1 0,89 1,01 1,06 0,87 0,44 0,42 0,71 0,81 2

2.2 Miedź mg*kg-1 9,4 8,2 28,5 20,1 14 16,4 12,3 14,7 100

Strona 63 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

2.3 Chrom mg*kg-1 15 14,9 17,3 16,7 15,8 16,4 13,8 19,4 150

2.4 Nikiel mg*kg-1 9,7 9,5 15,5 14,4 22,1 20,1 9,4 13 100

2.5 Ołów mg*kg-1 34,7 32,8 55,9 38,9 23,3 25,4 45,4 47,6 100 212, 2.6 Cynk mg*kg-1 119,3 108,3 129,6 92 115,5 107 104,9 300 6 2.7 Kobalt mg*kg-1 4,18 3,7 8,55 7,87 6,64 6,52 4,71 6,07 20 Wielopierścienio we węglowodory 6015 4903 3 µg*kg-1 1135,3 602,8 5537,9 8352,9 2408,0 1418,6 1400* aromatyczne ,9 ,3 suma 13 WWA 4 Próchnica % 2,29 2,26 4,82 3,75 2,47 2,28 3,72 3,24 - Odczyn "pH " w 5 pH 5,3 5,0 7,2 6,8 5,9 5,8 4,5 3,7 - zawiesinie KCl n.o. – nie ocenianio; * – suma dla 10 wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych Źródło: Monitoring Chemizmu Gleb Ornych Polski, 2017; Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1 września 2016 r. w sprawie sposobu prowadzenia oceny zanieczyszczenia powierzchni ziemi (Dz.U. 2016 poz. 1395)

Zdecydowana większość WWA (wielopierścieniowe węglowodorowy aromatyczne) pochodzi ze źródeł antropogenicznych takich jak: procesy przemysłowe związane ze spalaniem ropy naftowej i węgla, ciepłownictwo, transport drogowy, spalanie odpadów miejskich i przemysłowych. Wysoka zawartość WWA w glebie świadczy o dużej antropopresji na środowisko. W Oświęcimiu i Bielsku – Białej znajdują się duże zakłady przemysłowe, przebiegają przez nie drogi krajowe i wojewódzkie. Cały region jest także gęsto zaludniony, a w sezonie grzewczym często występuje tu smog. Wszystkie te czynniki mogą mieć wpływ na wysoki poziom WWA. Zgodnie z opracowanymi przez IUNG zaleceniami w zakresie zanieczyszczenia gleb WWA, uprawa roślin na glebach 2°, 3° i 4° zanieczyszczenia stwarza pewne niebezpieczeństwo ich skażenia przez WWA. Na glebach zanieczyszczonych w stopniu 2 należy ograniczyć uprawę roślin do produkcji żywności o niskiej zawartości substancji szkodliwych, przeznaczonej głównie dla dzieci i niemowląt. Poważne niebezpieczeństwo zanieczyszczenia płodów rolnych, w tym szczególnie warzyw korzeniowych i liściastych może mieć miejsce w przypadku gleb zanieczyszczonych w stopniu 4. Zaleca się także ograniczenie przeznaczania gleb 3° i 4° na użytki zielone (wypas zwierząt i produkcja siana). Należy mieć na uwadze, że przytoczone wyniki badań gleb nie odnoszą się całkowicie do stanu gleb w gminie Wilamowice. Przez gminę nie przebiegają drogi krajowe ani wojewódzkie, przez co zanieczyszczenia pochodzące z transportu będą niższe. Z kolei zanieczyszczenia WWA będą mniej więcej uśrednionymi wartościami z okolicznych punktów pomiarowych ze względu na rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń pyłowych wraz z przemieszczającymi się masami powietrza oraz powstawanie zanieczyszczeń in situ. Z punktu widzenia rolnictwa badane gleby w różnym stopniu nadają się do uprawy. Odczyn gleb nie jest w pełni optymalny, przez co wymagane są dodatkowe zabiegi agrotechniczne. Zróżnicowanie zawartości składników przyswajalnych wymaga z kolei indywidualnego podejścia i stosowania odpowiednich nawozów. Szczególnie niepokojąca jest bardzo wysoka zawartość wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych, która osiąga najwyższe w skali kraju wartości. Dla zapewnienia roślinom składników pokarmowych niezbędne jest nawożenie gleb. Gospodarstwa rolne w gminie bardzo często stosują nawozy naturalne – obornik i gnojowicę. Wśród nawozów sztucznych najczęściej używane są nawozy mineralne (stosuje je ponad połowa gospodarstw), wieloskładnikowe (stosuje je prawie połowa gospodarstw) i azotowe. Przeciętne zużycie na 1 ha użytków rolnych waha się od 38,4 kg w przypadku nawozów fosforowych do 158,5 kg dla nawozów mineralnych. Zużycie w gminie nie odbiega znacznie od średniej krajowej.

Tabela 4.7.2.3 Nawozy stosowane w gospodarstwach rolnych na terenie gminy w 2010 r. Liczba gospodarstw Zużycie Lp. Nawozy użytkujących nawozy czystego składnika [dt] na 1 ha użytków rolnych [kg] 1 mineralne 963 4 845 158,5 2 azotowe 684 2 480 81,1 3 fosforowe 26 1 174 38,4 4 potasowe 30 1 192 39,0 5 wapniowe 85 2 829 92,6 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS

Strona 64 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

Zważając na przytoczone wyniki badań gleb należy stwierdzić, że za terenie gminy nie występują nadzwyczajne zagrożenia związane ze skażeniem chemicznym powierzchni ziemi i gleb. Największym problemem jest wysoki poziom WWA w glebie. Uprawy oraz stosowane nawożenie są adekwatne do warunków glebowych, dzięki czemu zmniejszone jest ryzyko wyjałowienia gleby. Należy dążyć do utrzymywania gleb w dobrej kulturze rolnej oraz zapobiegać nadmiernej emisji WWA do atmosfery m.in. poprzez działania ograniczające niską emisję i spalanie odpadów.

4.7.2.5. Instytucje obsługujące rolnictwo Tematyką rolnictwa oraz wspieraniem rolników zajmuje się na terenie gminy i powiatu bielskiego szereg instytucji. W zakresie działalności mają m.in. pomoc w pozyskiwaniu środków finansowych, zachęty do prowadzenie produkcji w dobrej kulturze rolnej, kontrole jakości oraz szkolenia. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa Śląski Oddział Regionalny w Częstochowie prowadzi działania mające na celu poprawę stabilizacji finansowej rolników oraz wspierające dalszą restrukturyzację i modernizację gospodarstw rolnych. Agencja zajmuje się wdrażaniem Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 (PROW 2014-2020), którego głównym celem jest poprawa konkurencyjności rolnictwa. W ramach PROW 2014-2020 w województwie śląskim dofinansowanie można uzyskać na przedsięwzięcia związane z następującymi obszarami: • wsparcie inwestycji w gospodarstwach rolnych, typ operacji Modernizacja gospodarstw rolnych (poddziałanie 4.1), • wsparcie inwestycji w przetwarzanie produktów rolnych, obrót nimi lub ich rozwój, typ operacji Przetwórstwo i marketing produktów rolnych (poddziałanie 4.2), • wsparcie inwestycji w tworzenie i rozwój działalności pozarolniczej, typ operacji Rozwój przedsiębiorczości – rozwój usług rolniczych (poddziałanie 6.4), • wsparcie inwestycji w odtwarzanie gruntów rolnych i przywracanie potencjału produkcji rolnej zniszczonego w wyniku klęsk żywiołowych, niekorzystnych zjawisk klimatycznych i katastrof, typ operacji Inwestycje odtwarzające potencjał produkcji rolnej (poddziałanie 5.2), • pomoc na rozpoczęcie pozarolniczej działalności gospodarczej na obszarach wiejskich, typ operacji Premie na rozpoczęcie działalności pozarolniczej (poddziałanie 6.2), • pomoc w rozpoczęciu działalności gospodarczej na rzecz młodych rolników, typ operacji Premie dla młodych rolników (poddziałanie 6.1), • pomoc na rozpoczęcie działalności gospodarczej na rzecz rozwoju małych gospodarstw, typ operacji Restrukturyzacja małych gospodarstw (poddziałanie 6.3). Jednym z ważniejszych działań w ramach PROW jest program rolnośrodowiskowy stanowiący system płatności rolnośrodowiskowych przyznawanych rolnikom, którzy dobrowolnie przyjmują na siebie zobowiązania rolnośrodowiskowe. Głównym celem programu jest poprawa środowiska przyrodniczego i obszarów wiejskich, w szczególności: • przywracanie walorów lub utrzymanie stanu cennych siedlisk użytkowanych rolniczo oraz zachowanie różnorodności biologicznej na obszarach wiejskich, • promowanie zrównoważonego systemu gospodarowania, • odpowiednie użytkowanie gleb i ochrona wód, • ochrona zagrożonych lokalnych ras zwierząt gospodarskich i lokalnych odmian roślin uprawnych. Program obejmuje 9 pakietów rolnośrodowiskowych. W ramach każdego pakietu znajdują się warianty rolnośrodowiskowe, które zawierają zestawy zadań, wykraczających poza obowiązujące podstawowe wymagania, i które nie pokrywają się z innymi instrumentami Wspólnej Polityki Rolnej (WPR). Ochrony gleb i wód w PROW 2007-2014 dotyczył pakiet 8, zaś w PROW 2014-2020 dotyczy pakiet 2. Płatność rolnośrodowiskowa wypłacana jest w formie zryczałtowanej i stanowi rekompensatę utraconego dochodu, dodatkowych poniesionych kosztów oraz ponoszonych kosztów transakcyjnych. Program jest pomocą wieloletnią, wypłacaną corocznie, po wykonaniu określonego zestawu zadań w ramach danego wariantu (pakietu). Płatności rolnośrodowiskowe określono w przeliczeniu na hektar powierzchni, sztukę zwierzęcia gospodarskiego lub metr bieżący elementu liniowego. W odniesieniu do powierzchni obowiązują górne limity płatności, w zależności od uprawy. Płatność jest udzielana do gruntów rolnych użytkowanych jako grunty orne, łąki, pastwiska oraz sady (tylko w przypadku realizacji pakietu rolnictwo ekologiczne i pakietu zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie). Rolnicy gospodarujący na terenie gminy Wilamowice w latach 2014-2016 otrzymali płatności rolnośrodowiskowe na łącznie 109,15 ha, z czego: • Pakiet 1. Rolnictwo zrównoważone: 60,23 ha, • Pakiet 2. Rolnictwo ekologiczne: 28,37 ha,

Strona 65 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

• Pakiet 6. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie: 0,8 ha, • Pakiet 8. Ochrona gleb i wód: 19,75 ha. Agencja zajmuje się także obsługą płatności bezpośrednich do gruntów rolnych oraz obsługą wniosków w ramach części priorytetów Programu Operacyjnego Rybactwo i Morze na lata 2014-2020. Śląski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Częstochowie zajmuje się m.in.: • podnoszeniem wiedzy i kwalifikacji zawodowych rolników, • wdrażaniem nowoczesnych metod gospodarowania, • udzielaniem pomocy w organizowaniu się rolników w zespołowe formy działania i grupy producenckie, • popularyzowaniem ekologicznych metod gospodarowania oraz przedsięwzięć dotyczących ochrony środowiska naturalnego, • podejmowaniem inicjatyw zmierzających do rewitalizacji i wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich, • wdrażaniem instrumentów Wspólnej Polityki Rolnej. Śląski Ośrodek Doradztwa Rolniczego Oddział Bielsko – Biała przeprowadził w 2014 r. dwa szkolenia uzupełniające w zakresie stosowania środków ochrony roślin sprzętem naziemnym. W szkoleniach mogli wziąć udział zainteresowani rolnicy – w sumie uczestniczyło w nich 72 rolników. Otrzymane przez nich zaświadczenie ukończenia szkolenia upoważnia do wykonywania zabiegów środkami ochrony roślin w produkcji rolnej, leśnictwie oraz nabywania i stosowania środków ochrony roślin. Na lata 2017 – 2020 ośrodek planuje działania z zakresu bieżącej ochrony gleb. Śląska Izba Rolnicza to samorząd rolniczy działający na rzecz rozwiązywania problemów rolnictwa i reprezentujący interesy zrzeszonych w nim podmiotów. Prowadzone działania dotyczą m.in.: • tworzenia rynku rolnego oraz poprawy warunków zbytu płodów rolnych i produktów rolnych, • prowadzenia analiz kosztów i opłacalności produkcji rolnej, • gromadzenia, przetwarzania i przekazywania informacji gospodarczych na potrzeby producentów rolnych oraz innych przedsiębiorców, • doradztwa w zakresie działalności rolniczej, wiejskiego gospodarstwa domowego oraz uzyskiwania przez rolników dodatkowych dochodów, • podejmowania działań na rzecz rozwoju infrastruktury rolnictwa i wsi oraz poprawy struktury agrarnej, • kształtowania świadomości ekologicznej producentów rolnych, • promowania produktów rolnych na rynku krajowym i zagranicznym. • współpracy z administracją publiczną w zakresie ochrony środowiska, zdrowia i wiejskiego dziedzictwa kulturowego. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach prowadzi m.in. kontrolę warunków stosowania i przechowywania nawozów, nawozów oznaczonych znakiem "NAWÓZ WE" oraz środków wspomagających uprawę roślin na obszarach szczególnie narażonych na spływy azotu ze źródeł rolniczych. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Katowicach zajmuje się nadzorem nad obrotem i stosowaniem środków ochrony roślin, nadzorem fitosanitarnym oraz nadzorem nasiennym. Inspektorat co roku przeprowadza liczne kontrole w zakresie swojej działalności. Na terenie gminy Wilamowice w latach 2014-2016 przeprowadzono łącznie 147 kontroli materiału siewnego, sprzedaży środków ochrony roślin, ich stosowania oraz pozostałości w płodach rolnych. W trakcie kontroli nie wykryto nieprawidłowości. Dokonano także 178 obserwacji fitosanitarnych, w rezultacie których stwierdzono występowanie licznych organizmów kwarantannowych.

Tabela 4.7.2.4 Działalność kontrolna WIORiN na terenie gminy Wilamowice w latach 2014-2016 Ilość w latach Lp. Wyszczególnienie Uwagi 2014 2015 2016 1 Kontrole materiału siewnego 18 18 21 Nie stwierdzono nieprawidłowości w tym kontroli kukurydzy pod Nie stwierdzono uprawy odmian 1 3 4 kątem GMO genetycznie modyfikowanych Kontrole punktów 2 prowadzących obrót środkami 6 7 5 Nie stwierdzono nieprawidłowości ochrony roślin Kontrole stosowania środków 3 17 20 19 Nie stwierdzono nieprawidłowości ochrony roślin

4 Próby pobrane do badania 2 1 (truskawka) 5 Nie stwierdzono przekroczeń pozostałości środków ochrony (orzech laskowy (3 groch + 2 najwyższych dopuszczalnych

Strona 66 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

roślin w płodach rolnych + truskawka) truskawka) poziomów pozostałości środków ochrony roślin Stwierdzono występowanie: • kukurydza – ploniarka zbożówka, omacnica prosowianka, fuzarioza kolb kukurydzy, • ziemniak – stonka ziemniaczana, zaraza ziemniaczana, 71 82 25 • truskawka – szara pleśń, (w uprawach: (w uprawach: (w uprawach: • rzepak ozimy – słodyszek kukurydzy, kukurydzy, ziemniaków, rzepakowy, chowacz Obserwacje fitosanitarne roślin ziemniaków, ziemniaków, truskawek, brukwiaczek, chowacz 5 pod kątem występowania truskawek, truskawek, rzepaku czterozębny, chowacz organizmów kwarantannowych rzepaku rzepaku ozimym, podobnik, sucha zgnilizna ozimym, ozimym, pszenicy kapustnych, pryszczarek pszenicy pszenicy ozimej) kapustnik, ozimej) ozimej) • pszenica ozima – mszyca czeremchowo-zbożowa, mączniak prawdziwy, mszyca zbożowa, skrzypionki, rdza brunatna pszenicy, łamliwość źdźbła, zgorzel podstawy źdźbła, pryszczarek zbożowiec, septorioza plew pszenicy, fuzarioza kłosów. Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Katowicach Oddział w Bielsku-Białej, 2017

Stowarzyszenie Lokalna Grupa Rybacka Bielska Kraina powstało na podstawie wspólnej inicjatywy oddolnej 3 sektorów: gospodarczego (przedsiębiorcy, w tym gospodarstwa rybackie), społecznego (organizacje pozarządowe – w tym związane z rybactwem, osoby fizyczne) oraz publicznego (5 z 10 gmin powiatu bielskiego, Powiat Bielski), mocą uchwały podjętej 15 października 2009 r. na Zebraniu Członków Założycieli. Celem powstania był zrównoważony rozwój społeczno-gospodarczy obszaru zależnego od rybactwa poprzez promowanie wzrostu gospodarczego, tworzenie miejsc pracy oraz wspieranie zdolności do zatrudnienia i mobilności na rynku pracy, a także aktywizacja i włączenie społeczności obszarów zależnych od rybactwa. Stowarzyszenie pozyskuje środki zewnętrzne na potrzeby realizacji projektów nakierowanych na modernizację, innowacyjność, rozwój kompetencji oraz wsparcie aktywności gospodarczej niezwiązanej z podstawową działalnością rybacką, a także działania na rzecz ochrony środowiska w zakresie poprawy wykorzystania potencjału wodnego Bielskiej Krainy. Stowarzyszenie Lokalna Grupa Rybacka Bielska Kraina prowadzi szereg szkoleń, w szczególności związanych z pozyskiwaniem środków unijnych.

4.7.3. Analiza SWOT Gleby MOCNE STRONY SŁABE STRONY czynniki wewnętrzne czynniki wewnętrzne Brak nadzwyczajnych zagrożeń związanych ze skażeniem chemicznym powierzchni ziemi i gleb. Wysoki stopień zanieczyszczenia gleb wielopierścieniowymi Uprawy i stosowane nawożenie adekwatne do warunków węglowodorami aromatycznymi. glebowych. Duża ilość instytucji wspomagających rolników. SZANSE ZAGROŻENIA czynniki zewnętrzne czynniki zewnętrzne Fundusze zewnętrzne na modernizację rolnictwa oraz ochronę środowiska (w tym gleb). Ograniczanie emisji substancji niebezpiecznych z przemysłu. Wysoki poziom emisji zanieczyszczeń, w szczególności pochodzenia przemysłowego, transportowego i komunalnego. Zaostrzanie norm emisji spalin. Ograniczanie niskiej emisji. Źródło: opracowanie własne

4.7.4 Cele i zadania środowiskowe z zakresu ochrony gleb W celu ekonomicznej i ekologicznej racjonalizacji wykorzystania gleb należy dążyć do ograniczania wykorzystania gleb w sposób niezgodny z ich walorami przyrodniczymi, dostosowania formy

Strona 67 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024 zagospodarowania do naturalnego potencjału gleb, eliminacji produkcji rolniczej lub odpowiedniej zmiany upraw na glebach zanieczyszczonych. Czynnikami które znacznie różnicują jakość rolniczej przestrzeni produkcyjnej w gminie Wilamowice i sugerują zmianę wykorzystania obszarów obecnie rolniczych są warunki klimatyczne, agroklimat oraz warunki wodne. Zapisy Programu Ochrony Środowiska Województwa Śląskiego do roku 2019 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2024 wskazują na potrzebę realizacji celu: „Rozwój rolnictwa ekologicznego, w oparciu o zasadę dobrej praktyki rolniczej, w celu produkcji zdrowej żywności”. Starosta w razie potrzeby może zlecić badania zanieczyszczeń gruntu na terenach poprzemysłowych stwarzających zagrożenie dla środowiska i mieszkańców. Wśród zadań monitorowanych zapisano zadania realizowane przez Ośrodek Doradztwa Rolniczego Oddział w Bielsku-Białej takie jak promocja rolnictwa ekologicznego, oraz określenie przydatności terenów do produkcji zdrowej żywności. Istotnym elementem jest także ograniczanie przekwalifikowanie wyłączeń działek o wysokich klasach jakości gleb z produkcji rolnej, zadanie to powinno być realizowane przez właścicieli gruntów w połączeniu z powiatem bielskim wydającym decyzje oraz burmistrzem gminy ustalającym zapisy Planu Zagospodarowania Przestrzennego. Na terenie gminy Wilamowice roczna powierzchni wyłaczeń jest niewielka, w ostatnich latach wynosiła: • w 2014 roku – 0,65 ha, • w 2015 roku – 0,61 ha, • w 2016 roku – 0,69 ha. Właściciele terenów o najkorzystniejszym wskaźniku waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej powinni dążyć do minimalizowania obszarów o bardzo kwaśnym lub kwaśnym odczynie gleb. Prowadzone analizy wskazują, że nawet 80 % przebadanych gleb na użytkach rolnych województwa śląskiego charakteryzuje się odczynem bardzo kwaśnym i kwaśnym. Stąd wapnowanie powinno być potraktowane jako podstawowy i obligatoryjny zabieg ograniczający ujemne skutki antropopresji. Zadanie to powinno być realizowane przez rolników prowadzących produkcję rolniczą. Ważnym zadaniem w zakresie ochrony ziemi i gleb jest coroczna kontrola stosowanych nawozów i środków ochrony roślin dokonywana przez samych rolników. Realizacja tego zadania przyczyni się do ograniczenia zanieczyszczenia, a także niepotrzebnej degradacji środowiska glebowego na terenie gminy Wilamowice. Cennym działaniem, przyczyniającym się do zwiększenia świadomości ekologicznej i rolniczej, jest organizacja spotkań informacyjnych, konferencji, szkoleń i akcji informacyjnych połączonych z praktycznymi zajęciami dla rolników, zainteresowanych produkcją rolną a także właścicieli gospodarstw predestynujących do ekologicznych i agroturystycznych. Działania takie są przeprowadzane przez Śląski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Częstochowie oddział w Bielski-Białej, a także Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w Częstochowie. Zadaniem, które zarówno teraz jak i w przyszłości może się przyczynić do poprawy stanu nie tylko gleb, ale i całego środowiska jest organizacja w szkołach dla dzieci i młodzieży kilku lekcji o tematyce ochrony środowiska i metodach dbania o jego zasoby i naturalny charakter. Zadanie to będzie realizowane przez gminę Wilamowice. Harmonogram zadań do realizacji w tym zakresie zawarto w rozdziale 6.7.

4.8. Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów 4.8.1. Efekty realizacji dotychczasowego POŚ Cel długoterminowy zapisany w dotychczasowym Programie Ochrony środowiska OGRANICZENIE UCIĄŻLIWOŚCI ODPADÓW DLA ŚRODOWISKA ORAZ ZWIĘKSZENIE ICH GOSPODARCZEGO WYKORZYSTANIA Cele krótkoterminowe Podjęte działania Efekt ze wskaźnikiem Gmina Wilamowice nie posiada narzędzi do kontrolowania podmiotów gospodarczych w zakresie prawidłowości prowadzenia gospodarki odpadami. W okresie 2014-2016 działania takie prowadzone były przez Wojewódzki Inspektorat ochrony Środowiska w Katowicach Kontrola podmiotów prowadzących Delegatura w Bielsku-Białej. W tym czasie prowadzono kontrole: działalność w zakresie odbierania, kontrole corocznie prowadzi zbierania, transportu, odzysku • w 2014 roku – w Zakładzie Wodociągów i Kanalizacji WIOŚ i unieszkodliwiania odpadów w Wilamowicach – nie stwierdzono naruszeń, • w 2015 roku w firmie Certech w Wilamowicach – nie stwierdzono naruszeń, w Gminie Wilamowice – nie stwierdzono naruszeń, w Piekarni w Wilamowicach – stwierdzono naruszenie obowiązujących przepisów, zostały wydane zarządzenia pokontrolne, które zostały zrealizowane,

Strona 68 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

• w 2016 roku w firmie Biba w Wilamowicach, Plastechnobud w Starej Wsi i Aga Kompozyt w Pisarzowicach gdzie stwierdzono naruszenia obowiązujących przepisów, zostały wydane zarządzenia pokontrolne, które zostały zrealizowane, w Gminie Wilamowice - nie stwierdzono naruszeń. Wydawanie decyzji w sprawie W latach 2014-2016 nie były wydawane decyzje nakazujące nie było potrzeby realizacji usuwania odpadów z miejsc na ten usunięcie odpadów z miejsc nieprzeznaczonych do ich zadania cel nieprzeznaczonych składowania lub magazynowania. Sprawozdania z funkcjonowania Corocznie regularnie wykonywane są sprawozdania corocznie wykonywane są systemu gospodarki odpadami z gospodarki odpadami komunalnymi. sprawozdania komunalnymi W Gminie Wilamowice funkcjonuje system gospodarowania odpadami komunalnymi zgodnie z obowiązującymi przepisami. Z dniem 1 lipca 2017r. wchodzi w życie Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 29 grudnia 2016 r. w sprawie szczegółowego sposobu selektywnego zbierania wybranych frakcji odpadów (Dz. Prowadzenie i doskonalenie U. 2017 r. poz. 19). W związku z tym Gmina jest zobowiązana gospodarka odpadami selektywnego zbierania odpadów uregulować kwestie zbierania i odbioru odpadów ulegających prowadzona jest prawidłowo komunalnych biodegradacji (dot. to głownie odpadów kuchennych). Ponieważ i na bieżąco doskonalona umowa na odbieranie i zagospodarowanie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, na których zamieszkują mieszkańcy kończy się w 2017 r. wymóg selektywnego zbierania i odbierania odpadów ulegających biodegradacji zgodnie z zapisami Rozporządzenia musi być wdrożony od 01.01.2018 r. Na terenie gminy wśród mieszkańców są wykonywane doraźne kontrole w zakresie podpisanych umów na odbiór odpadów przez właścicieli nieruchomości niezamieszkałych oraz odbiór nieczystości ciekłych przez wszystkich właścicieli nieruchomości. Kontrolowanie zawieranych umów Kontrole dokonywane są w odpowiedzi na zgłoszenia sąsiednich przez właścicieli nieruchomości właścicieli nieruchomości. kontrole prowadzone są doraźnie niezamieszkałych W wyniku przeprowadzanych kontroli nie wszczęto żadnego postępowania, w sytuacji stwierdzonych uchybień zobowiązywano właścicieli nieruchomości do uregulowania obowiązków w zakresie odbioru odpadów i nieczystości przez przedsiębiorców co później było weryfikowane. Aktualnie Gmina posiada umowę na usuwanie i zagospodarowanie odpadów o charakterze komunalnym z terenów zaśmieconych. Odbywa się to po interwencyjnym telefonicznym lub pisemnym zgłoszeniu. Dotyczy to głównie Bieżąca likwidacja miejsc odpadów w pasach drogowych i skwerach zielonych gdzie odpady zadanie jest realizowane na nielegalnego składowania odpadów pojawiają się nieregularnie, w różnych ilościach i na różnych zasadzie sprzątania terenów (tzw. dzikie wysypiska) odcinkach. przydrożnych Gmina Wilamowice nie ewidencjonuje tego rodzaju odpadów jako dzikie wysypiska i nie wykazuje ilości zlikwidowanych wysypisk. Nie posiada także informacji o miejscach gdzie w sposób ciągły i nielegalny deponowane są odpady. Gmina Wilamowice osiągnęła następujące poziomy recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami oraz ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania. Osiągnięty poziom ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych do składowania: - w 2014 roku – 0 %, - w 2015 roku – 0 %, - w 2016 roku – 0 %. Osiągnięty poziom recyklingu, przygotowania do ponownego użycia następujących frakcji odpadów komunalnych: papieru, Uzyskanie wymaganych metali, tworzyw sztucznych i szkła: przepisami prawa poziomów - w 2014 roku – 22 %, Gmina uzyskuje wymagane selektywnego gromadzenia - w 2015 roku – 21,5 %, poziomy recyklingu odpadów - w 2016 roku – 23 %. Osiągnięty poziom recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami innych niż niebezpieczne odpadów budowlanych i rozbiórkowych – podmioty odbierające odpady komunalne nie wykazały masy odebranych innych niż niebezpieczne odpadów budowlanych i rozbiórkowych: - w 2014 roku – b.d., - w 2015 roku – b.d., - w 2016 roku – 89%. W okresie sprawozdawcznym 2014-2016 wymagane prawem poziomy recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami oraz ograniczenia masy odpadów

Strona 69 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania zostały osiągnięte. Gmina Wilamowice w 2010 roku wykonała inwentaryzację wyrobów zawierających azbest i opracowania Program usuwania azbestu. W okresie raportowanym 2014-2016 nie dokonywano aktualizacji inwentaryzacji. Od 2005 roku mieszkańcy mają możliwość zgłoszenia Aktualizacja inwentaryzacji zdemontowanych wyrobów zawierających azbest do odbioru. wyrobów zawierających azbest W okresie raportowanym usunięto z terenu gminy następujące nie przeprowadzono aktualizacji i bieżące usuwanie wyrobów ilości azbestu: inwentaryzacji, wyroby zawierających azbest z terenu w 2014 roku – 88,977 Mg, azbestowe usuwane są corocznie gminy w 2015 roku – 47,49 Mg, w 2016 roku – 89,36 Mg. Koszty poniesione na ten cel pochodziły ze środków budżetu Gminy Wilamowice, w latach 2014-2016 wydatkowano na ten cel 77,088,79 złotych. W kolejnych latach planuje się kolejne tego rodzaju akcje. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych o wykonanych inwestycjach gminnych i działaniach na terenie gminy Wilamowice

4.8.2. Opis stanu obecnego W 2017 roku uchwałą Nr V/37/7/2017 z dnia 24 kwietnia 2017 roku Sejmik Województwa Śląskiego przyjął „Plan gospodarki odpadami dla województwa śląskiego 2022” W obowiązującym Planie określono regiony gospodarki odpadami komunalnymi i regionalne instalacje do przetwarzania odpadów komunalnych w poszczególnych regionach gospodarki odpadami komunalnymi oraz instalacje zastępcze do obsługi tych regionów. Zgodnie z wojewódzkim Planem gospodarki odpadami 2022 aktualnie gospodarkę̨ komunalną regionu III obsługują̨ regionalne instalacje: • PPHU KOMART Sp. z o.o., ul. Szpitalna 7, 44-194 Knurów, • COFINCO POLAND Sp. z o.o., ul. Graniczna 29, 40-017 Katowice, • Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych EMPOL Sp. z o.o., 34-451 Tylmanowa, osiedle Rzeka 133, • SEGO Sp. z o.o., ul. Oskara Kolberga 65, 44-251 Rybnik, • BEST-EKO” Sp. z o.o., ul. Gwarków 1, 44-240 Żory, • Zakład Gospodarki Odpadami S.A., ul. Krakowska 315 d, 43-300 Bielsko-Biała, • BESKID ŻYWIEC Sp. z o.o., ul Kabaty 2, 34-300 Żywiec, • MASTER - Odpady i Energia Sp. z o.o., ul. Lokalna 11, 43-100 Tychy. Według informacji zawartych w PGO WŚ gminy Wilamowice i Miedźna obszarowo należące do regionu III zdecydowały się na realizację zadań z zakresu gospodarki odpadami komunalnymi w ramach RGOK WPGO dla woj. małopolskiego. Województwo Małopolskie przyjęło uchwałą nr XXXIV/510/17 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 27 marca 2017 Plan Gospodarki Odpadami, Województwa Małopolskiego na lata 2016-2022 w którym zostały wyszczególnione kwestie przynależności gmin położonych na granicy województwa śląskiego i małopolskiego. Województwo Małopolskie wraz z gminami Wilamowice i Miedźna zaklasyfikowano do Regionu Małopolskiego. Dla gminy Wilamowice oznacza to możliwość korzystania ze składowisk zlokalizowanych na terenie województwa małopolskiego, w tym szczególnie: • Składowiska odpadów innych niż niebezpieczne i obojętnych w Kętach, ul. Kęckie Góry Północne, • Składowiska odpadów innych niż niebezpieczne i obojętnych w Brzeszczach, ul. Graniczna 48. W gospodarce odpadami komunalnymi dąży się do: • objęcia zorganizowanym systemem odbierania odpadów komunalnych 100% mieszkańców, • zapewnienia objęcia wszystkich mieszkańców systemem selektywnego zbierania odpadów, • zmniejszenia ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych na składowiska odpadów, aby nie było składowanych: o w 2010 r. więcej niż 75%, o w 2013 r. więcej niż 50%, o w 2020 r. więcej niż 35%, masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r. Od 1 lipca 2013 r. wprowadzony nowy system odpadami komunalnymi reguluje: Regulamin utrzymania czystości i porządku przyjęty uchwałą Rady Miejskiej nr XIV/85/15 z dnia 21 października 2015 roku. Gmina

Strona 70 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

Wilamowice uchwałami z 2015 i 2016 roku określiła szczegółowy sposób i zakres świadczenia usług w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości zamieszkałych i zagospodarowania tych odpadów w zamian za uiszczoną przez właściciela nieruchomości opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi. W razie konieczności Uchwały są modyfikowane, a ostatnia zmiana została wprowadzona w 2016 roku. Wprowadzone prawo miejscowe reguluje kwestie związane z gospodarką odpadami komunalnymi na terenie gminy. Uchwałą nr XXIX.233.16 Rady Miejskiej w Wilamowicach z dnia 24 listopada 2016 r. ustalono wysokość opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Opłata uiszczana jest w trybie kwartalnym w wysokości 10,00 zł miesięcznie za mieszkańca. Ustalono także stawkę opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, jeżeli odpady komunalne nie są zbierane i odbierane w sposób selektywny w wysokości 22,00 zł. miesięcznie za mieszkańca. Gmina Wilamowice ustaliła także stawki opłat ponoszonych przez właścicieli nieruchomości którzy pozbywają się z terenu nieruchomości nieczystości ciekłych oraz właścicieli nieruchomości, którzy nie są zobowiązani do ponoszenia opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi na rzecz Gminy Wilamowice. W ramach ponoszonej przez mieszkańców opłaty i wprowadzonego systemu odbierana jest każda ilość wytworzonych odpadów. W ramach systemu właściciele nieruchomości zamieszkałych sortują odpady komunalne „u źródła” z podziałem następujące frakcje: • papier i tekturę – w workach niebieskich, • szkło bezbarwne i kolorowe – w workach białych, • metal, tworzywa sztuczne, opakowania wielomateriałowe – w workach żółtych, • popiół i żużle – w pojemnikach, • odpady zmieszane – w pojemnikach, Częstotliwość odbierania wszystkich rodzajów odpadów komunalnych jest zgodna z obowiązującym Regulaminem Utrzymania Czystości i Porządku oraz z szczegółowym sposobem i zakresem świadczenia usług w zakresie obierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości zamieszkałych i zagospodarowania tych odpadów. Obecnie na terenie gminy funkcjonuje jeden punkt selektywnej zbiórki odpadów komunalnych w Wilamowicach przy ulicy Paderewskiego. Właściciele nieruchomości zamieszkałych mają możliwość przekazania do punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych selektywnie zbieranych frakcji: szkła (bezbarwnego i kolorowego), papieru i tektury, metalu, tworzyw sztucznych, opakowań wielomateriałowych, odpadów biodegradowalnych w tym odpadów zielonych w przypadku kiedy pozbycie się tych odpadów jest konieczne poza ustaloną częstotliwością̨ bezpośrednio z terenu nieruchomości. Do punktu selektywnego zbierania odpadów można dostarczyć także odpady typu: przeterminowane leki i chemikalia (np. opakowania lub resztki z chemii kuchennej gospodarstwa domowego, resztki po farbach, lakierach, rozpuszczalnikach), zużyte baterie i akumulatory, zużyte świetlówki i żarówki oraz dodatkowo: odpady zielone (m.in. trawa, liście, gałęzie), zużyty sprzęt elektyczny i elektroniczny, meble i inne odpady wielkogabarytowe, zużyte opony (z samochodów osobowych). Transport odpadów do punktu właściciele zapewniają we własnym zakresie i na własny koszt. Usługę polegającą na odbiorze i zagospodarowaniu odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, na których zamieszkują mieszkańcy w Gminie Wilamowice w latach 2014-2016 oraz w chwili obecnej realizuje firma Sanit-Trans Sp. z o.o., z Międzyrzecza Górnego, która została wyłoniona w drodze zamówienia publicznego. Zmieszane odpady komunalne oraz odpady zielone odebrane od właścicieli nieruchomości były przekazywane: • w 2014 roku do Zakładu Gospodarki Odpadami, ul. Krakowska 315d, 43-300 Bielsko-Biała, który posiada statut Regionalnej Instalacji Przetwarzania Odpadów Komunalnych (RIPOK), • w 2015 roku zmieszane odpady komunalne oraz odpady zielone odebrane od właścicieli nieruchomości były przekazywane do Zakładu Gospodarki Odpadami, ul. Krakowska 315d, 43-300 Bielsko-Biała oraz do Master – Odpady i Energia Sp. z o.o., ul. Lokalna 11, 43-100 Tychy, które posiadają status Regionalnych Instalacji Przetwarzania Odpadów Komunalnych (RIPOK), • w 2016 roku zmieszane odpady komunalne oraz odpady zielone odebrane od właścicieli nieruchomości były przekazywane do Zakładu Gospodarki Odpadami, ul. Krakowska 315d, 43-300 Bielsko-Biała, Master – Odpady i Energia Sp. z o.o., ul. Lokalna 11, 43-100 Tychy oraz do BESKID ŻYWIEC Sp. z o.o., ul. Kabaty 2, 34-300 Żywiec, które posiadają status Regionalnych Instalacji Przetwarzania Odpadów Komunalnych (RIPOK). Dla pozostałych opadów selektywnie zebranych zastosowanie miała hierarchia postępowania z odpadami i zasada bliskości, z uwzględnieniem spełnienia przez poszczególne instalacje przetwarzania odpadów wymagań

Strona 71 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024 najlepszej dostępnej techniki zgodnie z przepisami ustawy z 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. 2016 r. poz. 1987, z późn. zm). Właściciele nieruchomości zgodnie z Regulaminem Utrzymania Czystości i Porządku na terenie gminy powinni pozbywać się nieczystości ciekłych z terenu nieruchomości w sposób systematyczny, proporcjonalnie do zużytej wody, nie dopuszczając do przepełnienia się zbiorników bezodpływowych, gwarantując zachowanie czystości i porządku na terenie nieruchomości, jednak nie rzadziej niż raz na kwartał. Głównymi obecnymi celami w zakresie gospodarki odpadami na terenie gminy jest doskonalenie systemu selektywnej zbiórki odpadów komunalnych oraz redukcja strumienia odpadów komunalnych zmieszanych kierowanych do regionalnej instalacji przetwarzania odpadów komunalnych.

4.8.2.1. Ilości zebranych odpadów Na terenie gminy Wilamowice według danych na koniec 2016 roku jest 17017 mieszkańców natomiast 16095 mieszkańców ma złożone deklaracje śmieciowe, z których wynika iż 115 mieszkańców nie zadeklarowało segregacji odpadów, pozostałe 15980 mieszkańców zadeklarowało segregację odpadów. Odpady odbierane są według ustalonego harmonogramu, który dostarczany jest do każdego gospodarstwa domowego oraz zamieszczany jest na stronie internetowej gminy Wilamowice. Częstotliwości odbioru odpadów komunalnych to: • 1 raz w miesiącu odpady selektywnie gromadzone (papier, szkło, plastik+metale+odpady wielomateriałowe), • 2 razy w miesiącu odpady zmieszane, • 2 razy w miesiącu popiół, • 2 razy w miesiącu odpady zielone w czasie maj – październik, • odpady wielkogabarytowe, opony, ZSEE oraz baterie, świetlówki i chemikalia są odbierane raz w roku spod posesji według ustalonego harmonogramu. Wszystkie wymienione powyżej odpady komunalne takie jak: • przeterminowane leki, • baterie i akumulatory, • chemikalia, • zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, • meble i odpady wielkogabarytowe, • zużyte opony z samochodów osobowych, dostawczych, ciężarowych i traktorów, • odpady budowlane i rozbiórkowe pochodzące z prowadzenia drobnych prac nie wymagających pozwolenia na budowę, ani zgłoszenia zamiaru prowadzenia robót do starosty (niezanieczyszczone odpady betonowe oraz gruz betonowy i ceglany), mieszkańcy mogą dostarczyć do Punktu Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych zlokalizowanego w Wilamowicach przy ulicy Spółdzielczej 2. O wszystkich wprowadzanych zmianach mieszkańcy są na bieżąco informowani poprzez nową zakładkę na stronie internetowej gminy Wilamowice „GOSPODARKA ODPADAMI”. Są tam umieszczone akty prawne, szczegółowe zasady i system segregacji, informacje o opłatach i sposobach ich uiszczania, a także harmonogram zbiórki odpadów. Według sprawozdania dotyczącego gospodarowania odpadami za 2016 rok z terenu gminy Wilamowice zebrano i odebrano od mieszkańców następujące ilości odpadów:

Tabela 4.8.2.1 Ilości zebranych odpadów na terenie gminy Wilamowice Kod Masa odebranych Masa odebranych Odebranych Odpadów komunalnych z Rodzaj odebranych odpadów komunalnych odpadów w PSZOK odpadów terenu gminy [Mg] komunalnych [Mg] Żużle, popioły paleniskowe i pyły z kotłów (z wyłączeniem 10 01 01 1909,590 pyłów z kotłów wymienionych w 10 01 04) 15 01 02 1,680 Opakowania z tworzyw sztucznych 311,500 17 02 03 1,440 15 01 04 Opakowania z metali 1,400

15 01 05 Opakowania wielomateriałowe 5,100

15 01 06 Zmieszane odpady opakowaniowe 416,420

Strona 72 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

15 01 07 Opakowania ze szkła 301,230 4,600 17 02 02 17 01 02 Gruz ceglany 3,740 14,400 13,240 17 01 82 Inne niewymienione odpady

Zmieszane odpady z budowy, remontów i demontażu inne 17 09 04 1,920 niż wymienione w 17 09 01, 17 09 02 i 17 09 03 Zużyte urządzenia elektryczne i elektroniczne inne niż 5,401 20 01 36 10,380 wymienione w 20 01 21, 20 01 23 i 20 01 35 11,403 109,180 20 02 03 Inne odpady nieulegające biodegradacji

Niesegregowane (zmieszane ) 20 03 01 1366,700 odpady komunalne 20 03 07 Odpady wielkogabarytowe 61,300 68,840 20 03 99 Odpady komunalne niewymienione w innych podgrupach 6,710

15 01 01 Opakowania z papieru i tektury 53,190

20 01 23* Urządzenia zawierające freony 6,601 20 01 34 Baterie i akumulatory inne niż wymienione w 20 01 33 0,060 Farby, tusze, farby drukarskie, kleje, lepiszcze i żywice inne 20 01 28 1,245 niż wymienione w 20 01 27 16 01 03 Zużyte opony 22,500 20 01 21* Lampy fluorescencyjne i inne odpady zawierające rtęć 0,050 Materiały izolacyjne inne niż wymienione w 17 06 01 i 17 06 17 06 04 0,220 03 Elementy usunięte ze zużytych urządzeń inne niż 16 02 16 0,005 wymienione w 16 02 15 20 02 01 Odpady zielone 172,240 20 01 32 Leki inne niż wymienione w 20 01 31 0,133 17 01 82 Inne niewymienione odpady 62,000 Odpady innych materiałów ceramicznych i elementów 17 01 03 2,900 wyposażenia Zmieszane odpady z budowy, remontów i demontażu inne 17 09 04 niż wymienione 13,320 w 17 09 01, 17 09 02 i 17 09 03 Razem 4571,600 389,038 Źródło: Sprawozdania z gospodarowania odpadami z 2016 roku oraz z Analizy gospodarowania odpadami za 2016 rok

Dla porównania w 2004 roku odebrano od mieszkańców około 43 Mg odpadów selektywnie gromadzonych oraz 864 Mg odpadów zmieszanych, w 2009 roku odebrano od mieszkańców 359 Mg odpadów selektywnie gromadzonych oraz 1557 Mg odpadów zmieszanych. Selektywna zbiórka w 2014 roku obejmowała odpady zmieszane oraz selektywnie gromadzony papier, szkło, metal i plastik. Zorganizowanym wywozem odpadów w 2009 roku objętych było około 2124 gospodarstwa domowych. Aktualnie objętych jest 4292 właścicieli gospodarstw domowych, co wynika ze złożonych deklaracji. Dane zamieszczone w tabeli powyżej wskazują iż od 2004 ilości oddawanych przez mieszkańców odpadów wzrosły o około 450%, natomiast od 2009 roku znacząco zmieniły się proporcje zbieranych odpadów a ilości nieznacznie wzrosły ( 2009 roku 1447 Mg zmieszanych i 359 Mg selektywnie gromadzonych, w 2013 roku 433,6 Mg zmieszanych i 1116 Mg selektywnie gromadzonych, w 2016 roku 1366,7 Mg zmieszanych i 3594,6 Mg selektywnie gromadzonych)16.

16 dane Gminy Wilamowice 2017

Strona 73 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

5000 4500 4000 3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 0 2004 2009 2013 2016

odpady zmieszane odpady selektywnie gromadzone

Rysunek 4.8.2.1 Ilości zebranych odpadów komunalnych z terenu gminy Wilamowice Źródło: Dane UG Wilamowice, 2017, oraz dane zamieszczone w POŚ dla Gminy Wilamowice, 2014

Jak wynika z tabeli i wykresu zamieszczonych powyżej z roku na rok z terenu gminy zbieranych jest coraz więcej odpadów, wszystkich rodzajów w tym szczególnie odpadów segregowanych i wydzielanych ze strumienia odpadów wytwarzanych na terenie gminy. Nowy system funkcjonuje od połowy roku 2013 i na podstawie danych powyżej widać trend polegający na zwiększeniu ilości zebranych i odebranych odpadów selektywnie gromadzonych z terenu gminy w porównaniu do lat poprzednich. Gmina Wilamowice osiągnęła następujące poziomy recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami oraz ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania: • w 2014 roku: o osiągnięty poziom ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych do składowania – 0%. Wymagany poziom dla roku 2014 został osiągnięty. o osiągnięty poziom recyklingu, przygotowania do ponownego użycia następujących frakcji odpadów komunalnych: papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła – 22%. Wymagany poziom dla roku 2014 został osiągnięty. o osiągnięty poziom recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami innych niż niebezpieczne odpadów budowlanych i rozbiórkowych odmioty odbierające odpady komunalne nie wykazały masy odebranych innych niż niebezpieczne odpadów budowlanych i rozbiórkowych. • w 2015 roku: o osiągnięty poziom ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych do składowania – 0%. Wymagany poziom dla roku 2015 został osiągnięty. o osiągnięty poziom recyklingu, przygotowania do ponownego użycia następujących frakcji odpadów komunalnych: papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła – 21,5%. Wymagany poziom dla roku 2015 został osiągnięty. o osiągnięty poziom recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami innych niż niebezpieczne odpadów budowlanych i rozbiórkowych odmioty odbierające odpady komunalne nie wykazały masy odebranych innych niż niebezpieczne odpadów budowlanych i rozbiórkowych. • w 2016 roku: o osiągnięty poziom ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych do składowania – 0%. Wymagany poziom dla roku 2016 został osiągnięty. o osiągnięty poziom recyklingu, przygotowania do ponownego użycia następujących frakcji odpadów komunalnych: papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła – 23%. Wymagany poziom dla roku 2016 został osiągnięty. o osiągnięty poziom recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami innych niż niebezpieczne odpadów budowlanych i rozbiórkowych podmioty odbierające odpady

Strona 74 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

komunalne nie wykazały masy odebranych innych niż niebezpieczne odpadów budowlanych i rozbiórkowych. Na bieżąco mieszkańcy mają możliwość zgłaszania do Urzędu Gminy faktu zaistnienia dzikich wysypisk odpadów na terenie gminy Wilamowice. W razie potrzeby miejsca składowania odpadów głównie na terenach przydrożnych są na bieżąco lokalizowane i likwidowane, należy zaznaczyć, iż w ciągu ostatnich dwóch lat ilość pojawiających się wysypisk zmniejszyła się, co niewątpliwie jest spowodowane brakiem limitów w ilościach oddawanych odpadów.

4.8.2.2. Azbest Na terenie Gminy Wilamowice od wielu już lat przeprowadzane są akcje usuwania azbestu i unieszkodliwiania odpadów zawierających azbest z budynków będących własnością osób fizycznych, zlokalizowanych na terenie gminy. Gmina Wilamowice przy udziale środków Powiatowego Funduszu Gospodarki Wodnej i Ochrony Środowiska, do końca 2009 roku pokrywała koszty wywozu i utylizacji odpadów azbestowych powstających przy wymianie lub likwidacji pokryć dachowych i elewacji z budynków mieszkalnych i gospodarskich osób fizycznych. Odbiór odpadów zawierających azbest odbywał się przez wyspecjalizowaną firmę, posiadającą uprawnienia do przewozu odpadów niebezpiecznych, wyłonioną w drodze przetargu. W latach 2005- 2009, odpady azbestowe odbierane były przez n/w firmy specjalistyczne: • PPHU „ABBA EKOMED” Sp. z o.o. ul. Moniuszki 11/13 87-100 Toruń, • „Ekotop” ul. Glogera 4 nr lok 4 42-200 Częstochowa, • Środowisko i Innowacje Sp. z o.o. Dobrów 8, 28-142 Tuczępy, i składowane na składowiskach odpadów niebezpiecznych głównie były to: • Składowisko odpadów niebezpiecznych zlokalizowane 97-500 Radomsko, ul. Reymonta 62 (administrowanych przez Zakłady „Metalurgia SA”), • Składowisko odpadów "Za rzeką Białą" zlokalizowane 33-101 Tarnów, ul. Kwiatkowskiego 8 (administrowanym przez Jednostkę Ratownictwa Chemicznego Sp. z o.o.), • Składowisko odpadów niebezpiecznych zawierających azbest zlokalizowane 28-142 Tuczępy, Dobrów 8. W latach 2005-2009 z terenu Gminy Wilamowice usunięto 451 Mg tego typu odpadów. W 2010 roku na terenie gminy Wilamowice przeprowadzono terenową inwentaryzację wyrobów zawierających azbest.. Na podstawie inwentaryzacji stwierdzono, iż na obszarze gminy zlokalizowanych było 82166 m2 wyrobów zawierających azbest co według przelicznika Bazy Azbestowej odpowiada około 903,82 Mg. Rzeczywista ilość to około 1310 Mg. Największe nagromadzenie płyt azbestowo-cementowych około 34% zewidencjonowano na terenie sołectwa Pisarzowice, a najmniej 4,5% na terenie Zasola Bielańskiego, wynika to z ilości gospodarstw domowych położonych na obszarze poszczególnych miejscowości. Wyroby zawierające azbest na terenie gminy to w 46% płyty faliste, a w 44% płyty płaskie typu "karo”. Ponad 76 % wszystkich zinwentaryzowanych wyrobów zawierających azbest stanowiły wyroby w III stopniu pilności, co oznacza konieczność kontroli ich stanu w okresie do 5 lat. 19 % wszystkich zinwentaryzowanych wyrobów stanowiły wyroby w II stopniu pilności co oznacza przeprowadzenie kontroli w terminie do jednego roku. Tylko niespełna 2 % stanowiły wyroby w I stopniu pilności co oznacza pilne usuniecie lub zabezpieczenie. Na tej podstawie opracowano Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest dla Gminy Wilamowice W latach 2010-2016 gmina nadal usuwała wyroby zawierające azbest ze środków budżetowych. W latach 2010- 2016 usunięto z terenu gminy 663,467 Mg wyrobów zawierających azbest z 279 posesji. Koszty poniesione na ten cel wyniosły 237,2 tys. złotych. W latach 2010-2016, odpady azbestowe odbierane były przez n/w firmy specjalistyczne: • P.H.U.P. "EURO-GAZ" Sp. j. Zgórsko Leśna 48, 26-052 Nowiny, • Firma Remontowo-Budowlana "RAGAR" os. 1000 Lecia 35/16, 31-610 Kraków, • Środowisko i Innowacje Sp. z o.o. Dobrów 8, 28-142 Tuczępy, i składowane na składowisku odpadów niebezpiecznych: • Składowisko odpadów niebezpiecznych zawierających azbest zlokalizowane, Tuczępy, Dobrów 8. Dzięki wyżej wymienionym działaniom z terenu gminy Wilamowice od 2015 roku do końca 2016 roku usunięto 1115,347 Mg wyrobów zawierających azbest. Według danych inwentaryzacyjnych oraz danych pochodzących z gminy o ilościach usuniętych wyrobów zawierających azbest do końca 2016 roku na terenie gminy pozostało do usunięcia 239,473 Mg (według

Strona 75 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024 przelicznika Bazy Azbestowej 11 kg). Zgodnie z „Programem usuwania azbestu z terenu województwa śląskiego do roku 2032” z terenu gminy Wilamowice do końca 2015 powinno się usunąć: • do końca 2015 roku 19% wyrobów, • do końca 2022 roku 40% wyrobów. Zakładając pierwotną ilość wyrobów zawierających azbest na terenie gminy na poziomie 1354,82** Mg, do końca 2015 roku usunięto 1025,987 Mg to oznacza, że z terenu gminy usunięto 75,72% wyrobów. Wskaźnik wojewódzki został osiągnięty. Aktualnie kluczowym elementem jest utrzymanie skuteczności usuwania wyrobów zawierających azbest oraz przeprowadzenie aktualizacji inwentaryzacji terenowej wyrobów zawierających azbest w celu oszacowania realnej ilości wyrobów do usunięcia po 8 latach od poprzedniej inwentaryzacji. **suma 451 Mg ilości usuniętej w latach 2005-2009 oraz 903,82 Mg i ilości zinwentaryzowanej w 2010 roku

4.8.3. Analiza SWOT Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów MOCNE STRONY SŁABE STRONY czynniki wewnętrzne czynniki wewnętrzne Prawie wszyscy mieszkańcy gospodarują odpadami zgodnie z przepisami Pojawiające się miejsca składowania odpadów Osiągnięcie zakładanych poziomów odzysku Brak aktualizacji inwentaryzacji azbestu Wysoka skuteczność usuwania azbestu SZANSE ZAGROŻENIA czynniki zewnętrzne czynniki zewnętrzne Uszczelnienie systemu gospodarki odpadami Niebezpieczeństwo przywożenia odpadów na teren gminy Źródło: opracowanie własne

4.8.4 Cele i zadania środowiskowe z zakresu gospodarki odpadami zapobiegania powstawaniu odpadów Zapisy Strategii Rozwoju Województwa Śląskiego na lata 2000-2020 ujmują kierunek działania jakim jest: „Uporządkowanie i wdrożenie systemu gospodarki odpadami”. Dobrymi wskaźnikami jest fakt iż gmina Wilamowice prowadzi gospodarkę odpadami zgodnie z założeniami nowelizacji ustawy o odpadach, posiada nowy Regulamin utrzymania czystości i porządku oraz prowadzi coroczną sprawozdawczość. Głównymi celami do realizacji szczególnie przez gminę Wilamowice w zakresie gospodarki odpadami jest doskonalenie systemu selektywnej zbiórki odpadów komunalnych oraz redukcja strumienia odpadów komunalnych zmieszanych kierowanych na składowisko. Dla realizacji tego celu do harmonogramu realizacji zadań wpisano działania polegające na doskonaleniu selektywnej zbiórki odpadów komunalnych, w oparciu o zbieranie selektywne oraz poprawy skuteczności zbiórek odpadów wielkogabarytowych, biodegradowalnych, odpadów niebezpiecznych, znalezienie nowej, należącej do Gminy Wilamowice lokalizacji PSZOK a oraz kontynuacja działań związanych z usuwaniem wyrobów zawierających azbest z terenu gminy Wilamowice. Przepisy prawne nakładają na gminę osiąganie w danych latach określonych poziomów odzysku odpadów. Aktualnie wszystkie poziomy są osiągane. Ważnym elementem jest świadomość ekologiczna społeczeństwa, biorącego aktywny udział w procesie zagospodarowania odpadów. Edukacja ekologiczna jest procesem, którego głównym celem jest ukształtowanie aktywnej i odpowiedzialnej postawy mieszkańców gminy Wilamowice w sferze konsumpcji, a także postępowania z odpadami. W zakresie gospodarki odpadami świadomość ekologiczna społeczeństwa jest nadal niewystarczająca, dlatego też konieczne jest przeprowadzanie edukacji ekologicznej. Właściwie ukierunkowana edukacja ekologiczna mieszkańców przyczyni się do zwiększenia efektywności prowadzonej selektywnej zbiórki odpadów, co zapewni pozyskanie surowców wtórnych, zmniejszenie ilości odpadów trafiających na składowiska oraz zmniejszenie szkodliwości tych odpadów.

Strona 76 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

4.9. Zasoby przyrodnicze 4.9.1. Efekty realizacji dotychczasowego POŚ Cel długookresowy zapisany w dotychczasowym Programie Ochrony środowiska ZAHAMOWANIE STRAT RÓŻNORODNOŚCI BIOLOGICZNEJ, EKOSYSTEMÓW I KRAJOBRAZU Zadania Podjęte działania Efekt ze wskaźnikiem Zadanie zaplanowane do realizacji przez Gminę Wilamowice. Działania promocyjne dotyczące walorów Promocja walorów przyrodniczych przyrodniczych Gmina prowadzi na bieżąco w trakcie akcji gminy ze szczególnym cyklicznych, imprez masowych takich jak „Wilamowskie Działania realizowane w ciągu uwzględnieniem obszarów Śmiergusty” oraz w trakcie trwania imprez każdego roku w miarę potrzeb NATURA2000 w poszczególnych sołectwach. Artykuły promujące gminę i jej walory zamieszczane są w lokalnej gazetce, a także okresowo na stronie internetowej gminy. Zadanie realizowane przez RDOŚ w Katowicach, która uruchomiła GEOPORTAL na stronie www.geoportal.rdos.katowice.pl Serwis umożliwia przeglądanie i wydruk map dotyczących ochrony przyrody Stworzenie systemu oraz korytarzy ekologicznych na terenie województwa Uruchomiono portal na stronach informatycznego o obiektach śląskiego. Zawiera także informacje o występowaniu internetowych RDOŚ i GDOŚ i obszarach chronionych siedlisk i gatunków znajdujących się w bazie RDOŚ. Jednocześnie na stronie GDOŚ uruchomiono możliwość pobierania gotowych i aktualnych danych geoprzestrzennych form ochrony przyrody. Lasy państwowe administrowane są przez Nadleśnictwo Andrychów (zasięg pokrywa 99% powierzchni lasów Realizacja zadań: gospodarczych, Gminy Wilamowice), oraz Nadleśnictwo Bielsko. hodowlanych i ochronnych – Zgodnie z informacjami z nadleśnictw w latach 2014-2016 Działanie realizowane na bieżąco zgodnie z planami urządzania lasów nie realizowano zadań gospodarczych i hodowlanych na przez Nadleśnictwo Andrychów państwowych terenie lasów Gminy. Nadleśnictwo Andrychów w latach 2017-2020 na terenie Gminy Wilamowice planuje odnowienia na pow. ok. 1,55 ha – koszt ok. 13 000 zł. Realizacja zadań: gospodarczych, W celu prawidłowej gospodarki lasami na terenie Gminy Opracowanie uproszczonego hodowlanych i ochronnych – Wilamowice, Starosta Bielski w 2014 r. zlecił opracowanie planu urządzenia lasów nie zgodnie z uproszczonymi planami uproszczony plany urządzenia lasów dla miejscowości stanowiących własność Skarbu urządzania lasów prywatnych Wilamowice, Pisarzowice, Dankowice, Hecznarowice. Państwa

4.9.2. Opis stanu obecnego 4.9.2.1. Siedliska przyrodnicze mające znaczenie dla ochrony środowiska Zgodnie z przyrodniczo – leśną regionalizacją Polski, gmina Wilamowice położona jest w podokręgu Bielskim (H.1a.1.b.), okręg Pogórza Śląskiego, Kraina Karpat Zachodnich, Dział Zachodniokarpacki. Roślinność gminy Wilamowice na większości obszarów zatraciła naturalny charakter. Stosunkowo najmniej przekształcone zbiorowiska roślinne znajdują się w dolinach rzecznych, w tym szczególnie w dolinie Soły. Terasę zalewową głównych rzek, zwłaszcza Soły zajmują łęgi wierzbowo – topolowe (typowe dla teras zalewowych rzek podgórskich) i nadrzeczne wikliny z dębem i innymi drzewami z bujnym runem. Występuje tu kilka gatunków wierzby. Te właśnie obszary zachowały najbardziej naturalną postać. Wiklina umacnia brzegi rzek. Terasę nadzalewową tworzą świeże łęgi, w podłoże których często stanowią przesuszone żwirowiska (szczególnie nad Sołą) z roślinnością zbliżoną do siedlisk piaszczystych. Wyższe tarasy rzeczne i zbocza zajmują płaty lasów gospodarczych dębowo – bukowo – grabowych, częściowo iglastych. Łęg wierzbowo – topolowy jest nad Sołą, w porównaniu z innymi karpackimi dopływami Wisły, zbiorowiskiem dominującym w krajobrazie. Zajmuje ponad 50 % terasy zalewowej rzeki. Najczęściej spotykanym gatunkiem drzewa w tym siedlisku jest wierzba krucha, której towarzyszą: topola czarna, czeremcha, jesion i olsza czarna, oraz często sadzone i rozprzestrzeniające się w sposób naturalny mieszańce topoli kanadyjskiej. Gatunkiem zupełnie obcym w łęgach jest pojawiająca się obficie na przesuszonych miejscach robinia akacjowa. Spotykane w terenie płaty tego łęgów w dolinie Soły, wykazują duże zróżnicowanie będące wynikiem antropopresji. Do rzadkości należą płaty, które można by uznać za naturalne. W większości są to powierzchnie o nadmiernie przerzedzonym drzewostanie, zaburzonym stanie drzewostanów i przesuszonym podłożu.

Strona 77 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

Rysunek 4.9.2.1 Podział geobotaniczny obszaru gminy Wilamowice Źródło: Matuszkiewicz J.M., 1994, 42.5. Krajobrazy roślinne i regiony geobotaniczne 1:2 500 000. 1. Krajobrazy roślinne, 2. Regiony geobotaniczne (w:) Atlas Rzeczypospolitej Polskiej, IGiPZ PAN, Główny Geodeta Kraju, Warszawa

Liczne w gminie stawy hodowlane, charakteryzują się występowaniem przybrzeżnych zbiorowisk szuwarowych. Rejony stawów, to głównie wilgotne łąki, które zatraciły swoją pierwotną roślinność. Najcenniejsze powierzchnie gminy Wilamowice, z dobrze zachowaną naturalną roślinnością znajdują się w Zasolu Bielańskim obok oczyszczalni. W Starej Wsi występuje natomiast, znajdujący się w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin, gatunek – kotewka orzech wodny (Trapa natans), którego środowiskiem życia są starorzecza i stawy rybne. Obecność stawów i cieków wodnych powoduje występowanie w gminie gatunków płazów, ryb i ptaków. W lasach występują m. in. zające szaraki, sarny, lisy, tchórze, wiewiórki, jeże, ryjówki, kuny, łasice. Żyją tu również stawonogi – głównie pająki, w tym jeden z największych będący pod ochroną – tygrzyk paskowany. Dość bogata jest w gminie fauna ptaków: wilga, sikora, dzięcioł, zięba, kowalik, sójka, szpak, kos – gatunki typowe dla nizinnych lasów liściastych. W rejonie gminy występuje kilkanaście gniazd bociana, które są jedynym chronionym gatunkiem fauny na tym terenie. W okresach lęgowych, ochronie podlega też zwierzyna płowa, dzikie ptactwo i ryby. Najbardziej atrakcyjne walory krajobrazowo – przyrodnicze cechują fragmenty miejscowości: • część Doliny Fareckiej w Dankowicach, • północne i wschodnie stoki doliny rzeki Dankówki w Dankowicach i Starej Wsi, • Góra Frejdy i południowe stoki cieku przepływającego przez Starą Wieś • Kompleksy stawów: Staw Foksowie i Staw Młyński w Dankowicach, kompleks stawów na granicy Dankowic i Starej Wsi, zespoły stawów w Pisarzowicach oraz stawy w Harszówkach, Stawy Leżaje w Wilamowicach, stawy w Zasolu Bielańskim.

4.9.2.2. Formy ochrony przyrody na terenie gminy Obiekty i obszary chronione, wymienione w ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2016 r., poz. 2134 z późn. zm) na terenie gminy Wilamowice przedstawiono na mapie poniżej. Natura 2000 OSO Dolina Dolnej Soły Obszar Specjalnej Ochrony Natura 2000 o powierzchni 4 023,6 ha. Obszar położony jest w większości na terenie województwa małopolskiego. W województwie śląskim, w gminie Wilamowice znajduje się jedynie część ostoi o powierzchni ok. 290 ha. Obszar obejmuje 20- kilometrowy fragment rzeki Soły i jej dolinę wraz ze stawami hodowlanymi i żwirowniami. Dolina dolnej Soły należy do ważniejszych ostoi lęgowych ptaków wodno-błotnych w południowej części kraju. Jest to jedna z najważniejszych krajowych ostoi lęgowych ślepowrona Nycticorax nycticorax (113–120 par lęgowych, ponad 30% ogólnokrajowej populacji lęgowej), bączka Ixobrychus minutus (12–20 par lęgowych, ponad 2% ogólnokrajowej populacji lęgowej), czernicy Aythya fuligula (245–334 par lęgowych, ponad 1% ogólnokrajowej populacji lęgowej) i rybitwy białowąsej Chlidonias hybrida (32–61 par lęgowych, ponad 7% ogólnokrajowej populacji lęgowej). Na uwagę zasługują także dość liczne populacje lęgowe sieweczki rzecznej Charadrius dubius (31–50 par lęgowych, ok. 1% ogólnokrajowej populacji lęgowej), rybitwy rzecznej Sterna hirundo (63–91 par lęgowych, blisko 2% ogólnokrajowej populacji lęgowej) i śmieszki Larus

Strona 78 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024 ridibundus (ponad 2000 par lęgowych, ok. 3% ogólnokrajowej populacji lęgowej). Zagrożeniem dla ostoi jest zaniechanie lub zmiana użytkowania stawów hodowlanych, likwidacja wysp na stawach, likwidacja szuwarów i roślinności wodnej na stawach, regulacja Soły i wycinanie zakrzaczeń nadrzecznych, eksploatacja żwiru w korycie Soły. Sprawujący nadzór nad obszarem: Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Krakowie. W 2012 r. przystąpiono do sporządzenia projektu planu zadań ochronnych dla obszaru.

Rysunek 4.9.2.2 Obszary chronione na terenie gminy Wilamowice Źródło: http://geoserwis.gdos.gov.pl/mapy

Natura 2000 OSO Stawy w Brzeszczach Obejmuje obszar 3065,9 ha, w tym 1589,7 ha położone w powiecie bielskim (gmina Wilamowice: Dankowice, Bestwinka Bestwińska, Bestwinka Kaniowska). Obszar obejmuje kompleksy stawów hodowlanych w dolinie górnej Wisły, położone po obu stronach rzeki. Zgodnie z Standardowym Formularzem Danych w obszarze ochronie podlegają 4 gatunki ptaków w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG: bączek Ixobrychus minutus, ślepowron Nycticorax nycticorax, rybitwa rzeczna Sterna hirundo, rybitwa białowąsa Chlidonias hybrida oraz 5 gatunków ptaków migrujących nie wymienionych w Załączniku I Dyrektywy 79/409/EWG: zausznik Podiceps nigricollis, krakwa Anas strepera, czernica Aythya fuligula, krwawodziób Tringa totanus, mewa śmieszka Larus ridibundus.

Natura 2000 SOO Dolna Soła Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk Natura 2000 o powierzchni 501,0 ha. Obejmuje fragment rzeki Soły z przylegającymi polami uprawnymi, łąkami oraz stawami hodowlanymi i wydzielony został w granicach obszaru Natura 2000 OSO Dolina Dolnej Soły. Soła zachowała na tym odcinku charakter naturalnej rzeki, posiada szerokie kamieniste koryto oraz oferuje różnorodność siedlisk, wśród których powierzchniowo dominują lasy łęgowe. Teren ten jest również ważnym miejscem dla płazów, w szczególności licznie reprezentowanych przez kumaka nizinnego, któremu często towarzyszą traszki – grzebieniasta i zwyczajna. W 2012 r. przystąpiono do sporządzenia projektu planu zadań ochronnych dla obszaru. Oprócz wyżej wymienionych form ochrony przyrody na terenie gminy Wilamowice ustanowiono pomniki przyrody ożywionej i nieożywionej. Zestawienie pomników przyrody zamieszczono w tabeli poniżej.

Strona 79 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

Tabela 4.9.2.1 Wykaz pomników przyrody na terenie gminy Wilamowice

Data Obowiązująca podstawa Nazwa Obwód na utworzenia prawna wraz z oznaczeniem Opis pomnika Wys. L.p. pomnika wysokości Miejscowość pomnika miejsca ogłoszenia aktu przyrody [m] przyrody 1,3 [cm] przyrody prawnego

Rozporządzenie Nr 8/96 Buk pospolity (Fagus 1 Buk pospolity 1996-12-06 Wojewody Bielskiego z dnia 365 19 Dankowice sylvatica) 06.12.1996 r. Aleja Lipowa o dł. ok. 1,5 km obejmuje 145 sztuk drzew w wieku 130 Rozporządzenie Nr 8/96 lat. Głównie lipy 2 Aleja Lipowa 1996-12-06 Wojewody Bielskiego z dnia drobnolistne, ale również 135-265 18-21 Dankowice 06.12.1996 r. gatunki takie jak: dąb szypułkowy, klon jawor, grab pospolity, robinia akacjowa. Decyzja Prezydium WRN w Dąb Dąb szypułkowy 3 1968-04-26 Krakowie z dnia 26.04.1968 r. 425 19 Stara Wieś szypułkowy (Quercus robur) RL-op-8311/133/68 Zabytkowy Ochrona skupisk drzew w drzewostan Uchwała nr XXI/208/12 Rady granicach lokalizacji rosnący wokół Miejskiej w Wilamowicach z obejmuje obszar o 4 Parafii RK w 2012-07-25 124-327 14-42 Stara Wieś 25 lipca 2012 r. (Dz. Urz. z 23 promieniu 15 m od Starej Wsi - sierpnia 2012, poz 3495) zewnętrznej krawędzi pni skupisko 35 poszczególnych drzew sztuk drzew Źródło: http://katowice.rdos.gov.pl, 2016

W miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego gminy Wilamowice zaproponowano do objęcia ochroną użytek ekologiczny obejmujący część lasu na południe od Starej Wsi (Las Starowiejski oddział 76). Ważnym elementem współpracy pomiędzy gminami w zakresie ochrony przyrody jest przynależność Gminy do Stowarzyszenia Lokalna Grupa Rybacka Bielska Kraina. Działa ona w ramach Osi 4 PO RYBY i jest jedną z dwóch grup w województwie śląskim, która bierze udział w ogólnopolskim konkursie „O wybór lokalnej grupy rybackiej do realizacji lokalnej strategii rozwoju obszarów rybackich”. Funkcjonuje w oparciu o Ustawę z dnia 3 kwietnia 2009 r. o wspieraniu zrównoważonego rozwoju sektora rybackiego z udziałem Europejskiego Funduszu Rybackiego oraz aktów wykonawczych. Swoim zasięgiem obejmuje 5 gmin powiatu bielskiego o najwyższym współczynniku rybackości tj.: Jaworze, Jasienica, Czechowice-Dziedzice, Bestwina i Wilamowice. Zgodnie ze Statutem Stowarzyszenia jego celami są: • działania na rzecz zrównoważonego rozwoju obszarów rybackich, • aktywizowanie i integrowanie społeczności zamieszkujących obszary zależne od rybactwa, • realizacja lokalnej strategii rozwoju obszarów rybackich (LSROR) opracowanej przez lokalną grupę rybacką (LGR), • łagodzenie skutków zmian strukturalnych w sektorze rybackim, • poprawa jakości życia społeczności rybackich, związanych z rybołówstwem, • działanie na rzecz ochrony środowiska, zachowania dziedzictwa kulturowego oraz naturalnych wartości obszarów rybackich.

4.9.2.3. Ochrona i zrównoważony rozwój lasów Lasy w gminie Wilamowice położone są w V – Śląskiej krainie przyrodniczo – leśnej, dzielnicy 6 – Kędzierzyńsko – Rybnickiej. Ogólna powierzchnia lasów na terenie gminy – wg stanu na dzień 31.12.2016 r. wynosi 447 ha. Stopień lesistości gminy jest bardzo niski i wynosi 7,59 %. Jest to wynikiem istnienia wysokich klas bonitacyjnych gleb w gminie i związanej z tym występowaniem dobrych kompleksów przydatności rolniczej. Lasy państwowe stanowią ok. 145,9 ha powierzchni lasów, w tym: Nadleśnictwo Andrychów, obręb Andrychów – 101 ha; Nadleśnictwo Bielsko, obręb Wapienica – 23 ha; Nadleśnictwo Chrzanów – 1 ha, głównie w kompleksie leśnym w części południowo – wschodniej, graniczącej z Gminą Kęty (Pisarzowice – Harszówki) oraz w niewielkich enklawach w Starej Wsi i Hecznarowicach. Lasy niepaństwowe zajmują powierzchnię ok. 287,7 ha – głównie, jako niewielkie rozproszone enklawy, z reguły przylegające do zwartych kompleksów Lasów Państwowych.

Strona 80 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

Rysunek 4.9.2.3 Obszary leśne na terenie gminy Wilamowice Źródło: PGL Lasy Państwowe

Lasy państwowe Na terenie Nadleśnictwa Andrychów przeważają siedliska górskie, które stanowią 62,3% powierzchni. Na pozostałym obszarze występują siedliska wyżynne - 28,8% oraz niżowe 8,9%. Siedliska nizinne znajdują się prawie wyłącznie w jego północnej i zachodniej części. Siedliska wyżynne położone są w podgórskiej części. Cała południowa część nadleśnictwa (w Beskidzie Małym), obejmująca 56,9 % obrębu Andrychów to siedliska górskie. Udział siedlisk leśnych: • lasy nizinne - 8,9 %, • lasy wyżynne - 28,8 %, • lasy górskie - 62,2 %, • bory górskie - 0,1 %.

4,60 3,90 4,95

9,69 39,52

11,21

12,07 14,06 buk świerk sosna jodła dąb modrzew brzoza pozostałe

Rysunek 4.9.2.4 Udział procentowy gatunków lasotwórczych w nadleśnictwie Andrychów Źródło: Nadleśnictwo Andrychów

Aktualnie w składzie gatunkowym Nadleśnictwa odnotowuje się dalszy spadek udziału świerka o 14,06% na korzyść głównie gatunków uznawanych za domieszkowe. Powierzchnia podstawowych gatunków

Strona 81 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024 lasotwórczych na siedliskach praktycznie nie uległa zmianie. Daje zauważyć się jednocześnie wzrost potencjału życiowego jedlin i drzewostanów z dużym udziałem tego gatunku. Obecnie gatunkiem panującym w Nadleśnictwie Andrychów jest buk. Jego przeciętna zasobność na koniec mijającego 10-lecia wynosi 299 m³ / ha i jest większa o 73 m³/ ha od zasobności w roku 1995. Drugim po buku gatunkiem panującym nadal pozostaje świerk. Obecna przeciętna zasobność świerczyn wynosi 276 m³ / ha. Daje to wzrost o 43% porównując zasobność z początku mijającego 10-cio lecia wynosząca wówczas 193 m³ / ha. Drzewostany sosnowe zajmują 13,1% ogólnej powierzchni Nadleśnictwa i 13,9% zasobności. Brak jest szczególnie wyraźnych zmian w udziale powierzchniowym sośnin. Przeciętna zasobność wynosi 308 m³ / ha. Jodła, jako kolejny gatunek panujący, stanowi w omawianym Nadleśnictwie 11,2% ogólnej powierzchni i stanowi 11,6% ogólnego zapasu. Dąb, jako gatunek panujący zajmuje 9,9% ogólnej powierzchni Nadleśnictwa i 7,7% zapasu. Zasadnicza część drzewostanów dębowych zajmuje siedliska Lśw (las świeży) i Lw (las wilgotny). Przeciętna zasobność drzewostanów dębowych wynosi zaledwie 227m³ /ha.

5,1 16,3 14,4

8,5

21,4 34,3

I klasa II klasa III klasa IV klasa V klasa VI klasa i starsze

Rysunek 4.9.2.5 Udział procentowy drzewostanów w klasach wieku Źródło: Nadleśnictwo Andrychów

Rozpiętość klasy wieku wynosi 20 lat (np. I klasa wieku – drzewostany w wieku do 20 lat, II klasa – 21 – 40 lat, III klasa – 41 – 60 lat itd.). Nadleśnictwo Andrychów prowadzi swoją działalność gospodarczą w oparciu o Plan Urządzania Lasu. Plan ten określa zadania obligatoryjne i fakultatywne w ciągu 10-lecia (2005-2014). Drzewostany Nadleśnictwa Andrychów zakwalifikowano do I strefy uszkodzeń przemysłowych oraz do III stopnia zagrożenia pożarowego. Stan zdrowotny lasów gminy Wilamowice jest zadawalający. W starszych drzewostanach miejscami występuje opieńka, a sporadycznie na terenach porolnych drzewa atakowane są przez hubę korzeniową. Obecnie brak jest czynników mogących zdecydowanie wpłynąć na pogorszenie stanu zdrowotnego lasów. Stan sanitarny lasów jest dobry. Sporadycznie lub miejscami występujący posusz jest usuwany na bieżąco pod nadzorem pracowników administracji leśnej.

Lasy niestanowiące własności Skarbu Państwa Lasy niestanowiące własności Skarbu Państwa zajmują 43,4% całkowitej powierzchni lasów w gminach, w których położone jest Nadleśnictwo, z czego: • lasy stanowiące własność osób fizycznych stanowią 35,2 %, • lasy stanowiące własność osób prawnych stanowią 8,2 %. Całość tych lasów z reguły występuje w dużym rozproszeniu głównie, jako niewielkie enklawy śródpolne lub na zboczach jarów i dolin rzecznych. Enklawy lasów prywatnych na terenie gminy nie mają praktycznie żadnego połączenia z kompleksami należącymi do Lasów Państwowych – co wpływa na skrajną nieracjonalność – z przyrodniczego i ekonomicznego punktu widzenia – prowadzonej gospodarki leśnej. Lasy we wsiach gminy Wilamowice, będące własnością osób fizycznych nie zostały uznane za lasy ochronne, jednakże ze względu na ich glebochronny i wodochronny charakter, powinny być podjęte działania mające na celu nadanie im kategorii ochronności właściwej do pełnionej przez nie funkcji na całej powierzchni występowania w gminie.

Strona 82 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

4.9.3. Analiza SWOT

Zasoby przyrodnicze

MOCNE STRONY SŁABE STRONY czynniki wewnętrzne czynniki wewnętrzne występowanie potencjalnie cennych obszarów przyrodniczo – niewielkie kompleksy leśne na terenie gminy krajobrazowych na terenach leśnych i wzdłuż dolin rzek brak wystarczającej liczby form ochrony przyrody przeprowadzona waloryzacja gminy Wilamowice wypalanie traw SZANSE ZAGROŻENIA czynniki zewnętrzne czynniki zewnętrzne ograniczanie lokalnych źródeł zanieczyszczeń rozprzestrzenianie się obcych gatunków fauny i flory właściwa pielęgnacja szaty roślinnej niezgodny z siedliskiem skład gatunkowy drzewostanów oraz zalesianie nieużytków niewłaściwa ich struktura przebudowa drzewostanów leśnych w kierunku bardziej odpornych zarastanie małych zbiorników, oczek wodnych – biotopów rzadkich na zanieczyszczenia gatunków oraz uzupełnienia gatunkami gatunków płazów rodzimymi zagrożenia biotyczne (szkodniki), abiotyczne (susze, wiatry), zapewnienie odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa pożarowego zagrożenia antropogeniczne (zła jakość powietrza) obszarów leśnych Źródło: opracowanie własne

4.9.4. Cele i zadania środowiskowe z zakresu ochrony przyrody i zasobów leśnych Istotnym działaniem w kierunku ochrony przyrody i krajobrazu są przedsięwzięcia gminy w kierunku rozwoju terenów zielonych oraz utrzymania i pielęgnacji założeń parkowych. W budżecie gminy, kwoty przeznaczane na utrzymanie terenów zieleni stanowią istotny wydatek. Ilość proponowanych do objęcia ochroną prawną obiektów i obszarów o znaczących, ponadlokalnych walorach przyrodniczych, świadczy o konieczności podjęcia skutecznych działań dla ich ochrony: zarówno przez władze samorządowe gminy, administrację Lasów Państwowych oraz właścicieli gruntów, na których powyższe proponowane obiekty i obszary się znajdują. Formy ochrony przyrody przewidziane w ustawie o ochronie przyrody pełnią przede wszystkim rolę lokalnych węzłów i korytarzy ekologicznych. Winny one być powiązane przestrzennie z podobnymi strukturami na terenie sąsiadujących terenów. W stosunku do niektórych ekosystemów warunkiem zachowania wysokich walorów jest wprowadzenie ochrony czynnej (dotyczy cennych zbiorowisk nieleśnych) w sytuacji, bowiem zaniechania tradycyjnego użytkowania niektórych typów zbiorowisk bardzo szybko dochodzi do wycofywania się np. gatunków słabych konkurencyjnie, a często należących jednocześnie do grupy gatunków ginących. Dla ochrony całości dziedzictwa przyrodniczego gminy oraz kształtowania systemu terenów zieleni należy podjąć następujące zadania: • wdrożenie proponowanych obiektów i obszarów chronionych na mocy przepisów ustawy o ochronie przyrody – w ramach Ekologicznego Systemu Obszarów Chronionych (ESOCh), poprzez utworzenie projektowanego rezerwatu przyrody, powołanie pomników przyrody, propozycji użytków ekologicznych, stanowisk dokumentacyjnych, bieżące zgłaszanie uwag i wniosków, udział w konsultacjach, • utworzenie nowych form ochrony przyrody, w tym użytek ekologiczny Las Starowiejski, • kreowanie wspólnej polityki ochrony przyrody dolin rzecznych oraz ich dopływów, korytarzy ekologicznych o randze regionalnej, tereny zieleni łęgowej, • koncepcja rekreacyjno wypoczynkowego zagospodarowania terenów przywodnych w dolinach rzeki Wisły i Soły wraz z ich dopływami, • koordynacja rozwoju sieci tras i ścieżek rowerowych, • wsparcie organizacyjne rekultywacji i rewitalizacji przeobrażonych i zdegradowanych terenów, • promocja rozwoju rolnictwa ekologicznego, agroturystyki: programy rolnośrodowiskowe, jako formy zmiany wizerunku nieefektywnej gospodarki rolnej, • wsparcie działań organizacji ekologicznych, instytucji naukowych w zakresie ochrony czynnej wybranych gatunków fauny i flory.

Strona 83 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

4.10. Zagrożenia poważnymi awariami 4.10.1. Efekty realizacji dotychczasowego POŚ W programie Ochrony środowiska z 2014 roku nie zaplanowano żadnych zadań dotyczących poważnych awarii.

4.10.2. Opis stanu obecnego Na terenie gminy Wilamowice nie są zlokalizowane zakłady przemysłowe zaliczane do zakładów stwarzających zagrożenie wystąpienia awarii przemysłowej w tym: • zakładów o zwiększonym ryzyku wystąpienia awarii (ZZR), • zakładów o dużym ryzyku wystąpienia awarii (ZDR). Szczegółowe kryteria zaklasyfikowania zakładu do jednej z w/w kategorii określone są w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 23 stycznia 2016 roku w sprawie rodzajów i ilości substancji niebezpiecznych, których znajdowanie się w zakładzie decyduje o zaliczeniu go do zakładu o zwiększonym ryzyku albo zakładu o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej. Na terenie gminy Wilamowice działają 4 jednostki Ochotniczej Straży Pożarnej w Wilamowicach, Pisarzowicach, Hecznarowicach, Starej Wsi i w Dankowicach. W 2015 roku otwarto Centrum Zarządzania Kryzysowego i stworzono stanowisko kierowania Komendanta Miejskiego PSP w Bielsku-Białej, które posiada trzy podstawowe, niezależne stanowiska dyspozytorskie PSP, ma możliwość „zdalnego” rozgłaszania alarmów i otwierania bram wyjazdowych w jednostkach oddalonych od Bielska – Białej. Wydzielone są także stanowiska komputerowe dla zespołów zarządzania kryzysowego z miasta Bielsko-Biała oraz powiatu bielskiego na wypadek zdarzeń szczególnych. Koszt budowy Centrum Zarządzania Kryzysowego kosztowało 1,2 mln zł. W starostwie Powiatowym w Bielsku – Białej funkcjonuje Wydział Zarządzania Kryzysowego wykonujący zadania w zakresie ochrony przeciwpowodziowej, przeciwpożarowej, a także zapobiegania innym nadzwyczajnym zagrożeniom życia i zdrowia oraz środowiska. Funkcję Powiatowego Centrum Zarządzania Kryzysowego pełni Komenda Miejska Państwowej Straży Pożarnej w Bielsku - Białej. Istotne zagrożenie niesie za sobą transport substancji niebezpiecznych przez teren gminy. Wyznaczanie tras odbywa się tylko w przypadku transportu substancji szczególnie niebezpiecznych, gdy występuje konieczność ich eskorty przez policję bądź straż pożarną. W pozostałych przypadkach, jeśli znaki drogowe tego nie zabraniają, transport odbywa się po trasach dogodnych z punktu widzenia przewoźnika. Wydział Ruchu Drogowego Komendy Miejskiej Policji w Bielsku Białej w latach 2013-2016 przeprowadził 78 kontroli pojazdów wykonujących przewozy towarów niebezpiecznych na terenie działania Komendy czyli na terenie całego powiatu bielskiego. Podczas tych kontroli nie stwierdzono naruszeń obowiązujących przepisów, a stan pojazdów transportujących ładunki był prawidłowy17. Lokalnym zagrożeniem dla chemizmu wód i gleb mogłyby być dzikie składowiska odpadów, których bieżące usuwanie ogranicza niekorzystne ich oddziaływanie na środowisko. Powstałe zagrożenia w transporcie drogowym a także w wypadku wystąpienia pożarów, zalań czy podtopień zwalczane są przez odpowiednie jednostki straży pożarnej. Na terenach rolniczych często przyczyną zanieczyszczeń wód może być niewłaściwe magazynowanie i stosowanie nawozów i środków ochrony roślin. Zagrożenie dla środowiska w tym przypadku zależy od rozpuszczalności środków w wodzie i stopnia ich toksyczności. Na terenie gminy Wilamowice nie ma ujawnionych i zewidencjonowanych mogilników, które mogłyby być znaczącym źródłem zanieczyszczeń dla chemizmu wód i gleb. Na terenie gminy Wilamowice kontrole punktów obrotu środkami ochrony roślin, stosowania środków ochrony roślin oraz pozostałości środków ochrony roślin w płodach rolnych prowadził Wojewódzki Inspektorat Ochrony roślin, Nasiennictwa w Katowicach, Oddział w Bielsku – Białej. W latach 2014-2016 wykonano 18 kontroli punktów sprzedaży środków ochrony roślin, w żadnym przypadku nie stwierdzono nieprawidłowości. Niemniej jednak środki ochrony roślin bez klas toksyczności można zakupić w większości sklepów ogrodniczych i kwiaciarskich. Kontrole WIORIN dotyczyły także stosowania środków ochrony roślin, w analogicznym czasie przeprowadzono 56 kontroli stosowania tych substancji na terenie gminy – również w żadnym przypadku nie stwierdzono nieprawidłowości. Badania prowadzono także w płodach rolnych w poszukiwaniu pozostałości środków ochrony roślin. Na terenie gminy badano groch, truskawki, orzechy laskowe, w żadnej z badanych prób nie stwierdzono pozostałości po środkach ochrony roślin.18

17 na podstawie pisma Komendy Miejskiej Policji w BB z dnia 24 stycznia 2017 18 pismo WIORIN w Katowicach, Oddział w Bielsku-Białej nr OBB.021.3.2017 z dnia 30.03.2017

Strona 84 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

W zakresie ograniczenia substancji chemicznych w środowisku niezbędne są szkolenia dotyczące odpowiedzialnego stosowania chemikaliów i postępowania z ich odpadami, wspierane finansowo przez fundusze ekologiczne oraz propagowanie produktów z substancji ulegających biodegradacji (np. torby na zakupy i naczynia jednorazowego użytku). Istotnym zadaniem dla samorządów jest dalsza realizacja zadań w zakresie budowy sieci kanalizacji sanitarnej, oraz przydomowych oczyszczalni ścieków, co spowoduje zmniejszenie się ilości związków biogennych trafiających do gleby i wód powierzchniowych poprzez nieszczelne zbiorniki bezodpływowe, a także bezpośredni zrzut ścieków surowych do cieków i potoków. Ważnym przedsięwzięciem w tym zakresie jest również rozbudowa (na terenach jeszcze niezwodociągowanych) i uszczelnianie (na terenach zwodociągowanych) sieci wodociągowej co przyczyni się do zapewnienia mieszkańcom wody zdatnej do picia.

4.10.3. Analiza SWOT Zagrożenia poważnymi awariami MOCNE STRONY SŁABE STRONY czynniki wewnętrzne czynniki wewnętrzne Prawidłowe funkcjonowanie jednostek OSP będących w razie brak potrzeby w stałej gotowości SZANSE ZAGROŻENIA czynniki zewnętrzne czynniki zewnętrzne Zmniejszenie zagrożenia wypadkowego i pożarowego poprzez Zagrożenia wypadkowe związane złym stanem niektórych dróg remonty i modernizacje budynków oraz dróg Źródło: opracowanie własne

4.10.4. Cele i zadania środowiskowe w zakresie zagrożeń poważnymi awariami Zapisy Programu Ochrony Środowiska Województwa Śląskiego do roku 2019 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2024 ujmują kierunek działania jakim jest „Ograniczenie ryzyka wystąpienia poważnych awarii przemysłowych oraz minimalizacja ich skutków”. W harmonogramie realizacji zadań własnych dla gminy Wilamowice zapisano, iż istotne jest wsparcie jednostek straży pożarnej w sprzęt do ratownictwa techniczno-chemiczno-ekologicznego oraz edukacja społeczeństwa na rzecz kreowania prawidłowych zachowań w sytuacji wystąpienia zagrożeń środowiska i życia ludzi. Zagrożenia chemiczne i pożarowe wynikają głównie z gęstości zaludnienia, charakteru zabudowy i stopnia uprzemysłowienia. Na zagrożenia pożarowe wpływa sąsiedztwo lokalizacji budynków i występowanie w nich palnych elementów konstrukcyjnych (stropy, więźba dachowa, schody i pokrycia dachów) oraz magazynowane środki i materiały łatwopalne (paliwo, smary, farby, oleje, tworzywa chemiczne, tarcica, opał itp.). W celu minimalizacji takich zagrożeń w harmonogramie zapisano, iż ważne są kontrole większych przedsiębiorstw prowadzone przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach, który bada w jaki sposób są przestrzegane przepisy BHP oraz zasady przeciwdziałania awariom. Podobne wewnętrzne kontrole prowadzą sami przedsiębiorcy w celu ochrony pracowników, środowiska, mienia i okolicznych terenów. Zapobieganie awariom drogowym, prowadzone jest poprzez stałe remonty i modernizacja dróg oraz doraźne kontrole Policji transportów z ładunkami niebezpiecznymi, a także w razie potrzeby wyznaczanie tras przewozu materiałów niebezpiecznych. Istotne jest kierowanie transportów z substancjami niebezpiecznymi wyznaczonymi trasami (jeśli takie są), a także prawidłowe oznakowanie pojazdów przewożących niebezpieczne ładunki. W sytuacji kiedy dochodzi do zanieczyszczenia środowiska podmiotem odpowiedzialnym za usunięcie skutków awarii w środowisku jest sprawca awarii, natomiast w przypadku nieustalenia podmiotu odpowiedzialnego działania związane się usuwaniem skutków zdarzenia przejmuje Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Katowicach. Ważkim zadaniem realizowanym przez samorząd gminy Wilamowice jest kontynuacja działań edukacyjnych społeczeństwa w celu wyrobienia w ludności nawyków prawidłowych zachowań w sytuacji wystąpienia zagrożeń środowiska i życia ludzi z tytułu zagrożenia zdrowia i życia. Działania te realizowane są poprzesz akcje edukacyjno-szkoleniowe a dla dzieci poprzez zabawę. Gmina Wilamowice takie zadania realizuje także poprzez zamieszczanie na stronach internetowych czy na łamach lokalnej prasy poradników jak mieszkańcy powinni zachować się w sytuacji zagrożenia czy katastrofy.

Strona 85 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

5. Zagadnienia horyzontalne Celem niniejszego rozdziału jest przedstawienie czterech zagadnień horyzontalnych, stanowiących fundament wszystkich działań zapisanych w niniejszym „Programie Ochrony Środowiska dla Gminy Wilamowice na lata 2017-2020 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2024”. Każdy obszar interwencji i każdy kierunek działań powinien być spójny z czterema zagadnieniami horyzontalnymi jakim są: • adaptacja do zmian klimatu, • nadzwyczajne zagrożenia, • edukacja ekologiczna, • monitoring środowiska. Wszystkie obszary interwencji na których opiera się niniejszy „Program…” zawierają aspekty każdego z czterech działań horyzontalnych. Istotnym jest także, iż w każdej dziedzinie środowiskowej prowadzona jest edukacja ekologiczna, a nadzwyczajne zagrożenia czy awarie mogą wpływać na wszystkie obszary środowiska od przyrody po powietrze wody i gleby. A w celu kontroli stanu i podjęcia ewentualnych szybkich kroków niezbędny jest monitoring środowiska i stała kontrola jego stanu.

5.1. Adaptacja do zmian klimatu W 2013 roku Ministerstwo Środowiska opracowało „Strategiczny plan adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektywą do roku 2030”. Dokument ten został opracowany przez Ministerstwo Środowiska na podstawie analiz wykonanych przez Instytut Ochrony Środowiska Państwowy Instytut Badawczy w ramach projektu pn. "Opracowanie i wdrożenie Strategicznego Planu Adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu KLIMADA". Oddziaływania związane z prognozowanymi zmianami klimatu będą z różnym natężeniem wzmacniane wskutek działalności człowieka, zarówno poprzez podejmowanie aktywności gospodarczej (wydobycie kopalin, kierunkowa gospodarka leśna i hodowla zwierząt oraz rolnictwo), jak i jej zaniechania (porzucanie łąk i muraw, zanik tradycyjnych form wykorzystania terenu). Oddziaływania te są wielokierunkowe i mogą znacznie wzmocnić niekorzystne oddziaływanie prognozowanych zmian warunków klimatycznych w powiązaniu z nieprawidłowym zagospodarowaniem terenu. W kontekście zmian klimatu istnieje konieczność zmian treści planowania przestrzennego tak, żeby odpowiadały na problemy, które dotychczas nie były, bądź nie musiały być przedmiotem rozstrzygnięć planistycznych, albo miały marginalne znaczenie w toku procesu planistycznego. Biorąc pod uwagę horyzontalny i interdyscyplinarny charakter gospodarki przestrzennej wdrażanie działań adaptacyjnych w tym sektorze przyczynia się do ograniczenia skutków zmian klimatu nie tylko w zagospodarowaniu przestrzennym, ale także w większości obszarów życia gospodarczego i społecznego. Przewidywane zmiany w reżimie hydrologicznym na całej powierzchni kraju w bezpośredni sposób oddziałują na różnorodność biologiczną. Z racji zwiększonej częstotliwości występowania suszy letnich i wiosennych oraz nawalnych deszczów w tym gradu należy liczyć się ze wzrastającą liczbą sytuacji ekstremalnych, czyli powodzi, suszy, osuwisk ziemi oraz erozji wodnej w korytach cieków. Problem zmian w reżimie hydrologicznym dotyczy również siedlisk wód słodkich, płynących lub stojących. Grupa ta jest narażona na zmiany wskutek wzrostu opadów nawalnych, okresów suchych, procesów eutrofizacji i zaburzeń przepływu wód w zbiornikach. Co więcej, w wyniku prognozowanych zmian klimatycznych będzie postępował zanik małych powierzchniowych zbiorników wodnych (bagien, stawów, oczek wodnych, małych płytkich jezior a także potoków i małych rzek). Stanowi to zagrożenie dla licznych gatunków które pośrednio bytują na tych terenach, bądź korzystają z nich jako rezerwuarów wody pitnej i może skutkować wyginięciem lub migracją gatunków. 19 Proces ocieplania i zwiększanie ryzyka suszy sprzyja rozwojowi chorób i szkodników. Wydłużony okres z dodatnimi temperaturami w jesieni z intensywnymi opadami rozmiękczającymi glebę w połączeniu z osłabieniem drzew przez choroby i szkodniki może dodatkowo zwiększać wrażliwość lasów na wiatry i sprzyjać zwiększaniu wiatrołomów. Przeprowadzone analizy wykazały, że należy oczekiwać zwiększenia częstości lat ze stratami plonów wynikających z niekorzystnego przebiegu pogody. W zakresie produkcji zwierzęcej zmiany klimatyczne, a tym samym zwiększenie zmienności plonowania upraw i pastwisk może wywołać braki pasz w gospodarstwach i wzrost cen. Wzrost średniej temperatury powietrza

19 Scenariusze Zmian Klimatu do 2030 r. i wpływ na sektory i obszary wrażliwe, Strategiczny plan adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020

Strona 86 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024 będzie miał pozytywne skutki m.in. w postaci wydłużenia okresu wegetacyjnego, skrócenia okresu grzewczego oraz wydłużeniu sezonu turystycznego.20 Pomiędzy zagospodarowaniem przestrzennym i warunkami klimatycznymi zachodzi ścisły związek wzajemnego oddziaływania. W kontekście zmian klimatu istnieje konieczność zmian treści planowania przestrzennego tak, żeby odpowiadały na problemy, które dotychczas nie były, bądź nie musiały być przedmiotem rozstrzygnięć planistycznych, albo miały marginalne znaczenie w toku procesu planistycznego. Biorąc pod uwagę horyzontalny i interdyscyplinarny charakter gospodarki przestrzennej wdrażanie działań adaptacyjnych w tym sektorze przyczynia się do ograniczenia skutków zmian klimatu nie tylko w zagospodarowaniu przestrzennym, ale także w większości obszarów życia gospodarczego i społecznego. To powoduje, że planowanie przestrzenne, będące najważniejszym instrumentarium gospodarki przestrzennej, urasta do jednego z najistotniejszych kreatorów przestrzennej organizacji systemów społeczno gospodarczych i ekologicznych, decydujących o adaptacji polskiej przestrzeni do spodziewanych zmian klimatu, a tym samym uwarunkowań środowiskowych i łagodzenia skutków społeczno ekonomicznych tych zmian. Zmiany klimatu i potencjalne skutki tych zmian zostały wzięte pod uwagę w niniejszym dokumencie poprzez realizację celów i kierunków działań jakie zostały zapisane w Strategicznym planie adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektywą do roku 2030”. Cele te to przede wszystkim: Cel 1. - Zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego i dobrego stanu środowiska, Cel 2. - Skuteczna adaptacja do zmian klimatu na obszarach wiejskich, Cel 3. - Rozwój transportu w warunkach zmian klimatu, Cel 4. - Zapewnienie zrównoważonego rozwoju regionalnego i lokalnego z uwzględnieniem zmian klimatu, Cel 5. -Stymulowanie innowacji sprzyjających adaptacji do zmian klimatu, Cel 6. - Kształtowanie postaw społecznych sprzyjających adaptacji do zmian klimatu. W ramach poszczególnych kierunków interwencji wszystkie te cele zostały wzięte pod uwagę i w ramach nich zaplanowane zadania dotyczące energetyki, edukacji mieszkańców, zarządzania szlakami komunikacyjnymi w celu minimalizacji zagrożeń powodowanych przewozem substancji niebezpiecznych. Wśród kluczowych działań o charakterze horyzontalnym, które według zapisów Strategicznego planu adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektywą do roku 2030” na poziomie województwa powinny być realizowane należy wymienić: • edukacja w zakresie zmian klimatu i ograniczenia ich skutków, • monitoring zmian wrażliwości gospodarki i społeczeństwa oraz (w dalszej perspektywie) postępu we wdrażaniu regionalnych i lokalnych strategii / planów adaptacyjnych, • planowanie przestrzenne na poziomie regionalnym i lokalnym z uwzględnieniem zmian klimatu i adaptacji, • rozwój usług zdrowotnych ze szczególnym uwzględnieniem wrażliwości mieszkańców na występowanie fal upałów, • ograniczenie skutków zagrożeń w rolnictwie, lasach i ekosystemach wynikających z pojawiania się inwazyjnych gatunków i chorób, a także uwzględnienie przystosowania gatunkowego lasów do oczekiwanego wzrostu temperatury w procesie zalesień, • promocja właściwego gospodarowania na obszarach rolnych, wsparcie technologiczne gospodarstw oraz doradztwo technologiczne uwzgledniające aspekty dostosowania budownictwa i produkcji rolnej do zmieniających się warunków klimatycznych, • uwzględnienie trendów klimatycznych w procesie projektowania i budowy infrastruktury transportowej.

5.2. Nadzwyczajne zagrożenia Zarówno jako nadzwyczajne zagrożenie dla środowiska, jak i poważną awarię należy traktować zdarzenia, takie jak: pęknięcie i rozszczelnienie instalacji rurociągów transportowych, wybuch, awaria zbiornika, katastrofa autocysterny lub cysterny kolejowej przewożącej substancję niebezpieczną, awaria obiektów jądrowych i hydrotechnicznych, itp. Na zagrożenia pożarowe wpływa także sąsiedztwo lokalizacji budynków i występowanie w nich palnych elementów konstrukcyjnych (stropy, więźba dachowa, schody i pokrycia dachów) oraz magazynowane środki i materiały łatwopalne (paliwo, smary, farby, oleje, tworzywa chemiczne, tarcica, opał itp.). Na terenie gminy Wilamowice działają jednostki Ochotniczych Straży Pożarnych w każdym sołectwie prócz Zasola Bielańskiego. Zadania Powiatowego Centrum Zarządzania Kryzysowego Powiatu Bielskiego pełnione są przez Stanowisko Kierowania Komendanta Miejskiego Państwowej Straży Pożarnej w Bielsku Białej.

20 Strategiczny plan adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektywą do roku 2030”

Strona 87 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

Do zadań Centrum Zarządzania Kryzysowego należy: • pełnienie całodobowego dyżuru w celu zapewnienia przepływu informacji na potrzeby zarządzania kryzysowego, • współdziałanie z centrami zarządzania kryzysowego organów administracji publicznej, • nadzór nad funkcjonowaniem systemu wykrywania i alarmowania oraz systemu wczesnego ostrzegania ludności, • współpraca z podmiotami realizującymi monitoring środowiska, • współdziałanie z podmiotami prowadzącymi akcje ratownicze, poszukiwawcze i humanitarne, • dokumentowanie działań podejmowanych przez centrum, • realizacja zadań stałego dyżuru na potrzeby podwyższania gotowości obronnej państwa. Powstałe zagrożenia w transporcie drogowym a także w wypadku wystąpienia pożarów, zalań, podtopień czy likwidacji gniazd szerszeni (tylko na terenach publicznych) zwalczane są przez odpowiednie jednostki straży pożarnej. Na terenach rolniczych często przyczyną zanieczyszczeń wód może być niewłaściwe magazynowanie i stosowanie nawozów i środków ochrony roślin. Zagrożenie dla środowiska w tym przypadku zależy od rozpuszczalności środków w wodzie i stopnia ich toksyczności. Nadzwyczajne zagrożenia, do których może dojść na terenie gminy Wilamowice w trakcie normalnego funkcjonowania sprecyzowano w rozdziale 4.10 dotyczącym zagrożeń poważnymi awariami. W rozdziale tym wyspecyfikowano jednostki, które zajmują się identyfikacją zdarzeń, ratowaniem zdrowia, życia i mienia oraz usuwaniem skutków awarii, opisano także kompetencje organów do realizacji zadań w tym zakresie. W rozdziale 6.10. wymieniono cele i obszary interwencji w tych kwestiach, a także zadania, które przyczynią się do minimalizacji zagrożeń oraz skutecznego usuwania skutków potencjalnych zdarzeń.

5.3. Działania edukacyjne W zakresie edukacji ekologicznej najważniejszym celem, który należy osiągnąć jest wykształcenie świadomości ekologicznej i przekonanie młodej i dojrzałej części społeczeństwa o konieczności myślenia i działania według zasad ekorozwoju. Jest to cel dalekosiężny, wykraczający poza horyzont 2020 roku, do którego można się zbliżać poprzez stopniowe podnoszenie świadomości ekologicznej. Ustawa Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. Dz. U. 2017 poz. 519 z późn. zm. narzuca obowiązek uwzględniania problematyki ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju w programach nauczania wszystkich typów szkół, a także kursów prowadzących do uzyskania kwalifikacji zawodowych. W środkach masowego przekazu w publikacjach i audycjach również istnieje obowiązek popularyzacji ochrony środowiska i kształtowania pozytywnego stosunku do przyrody. Organy administracji, instytucje koordynujące działania związane z ochroną środowiska oraz te, które kierują i zarządzają działalnością naukową i naukowo-badawczą w zakresie ekologizacji są zobowiązane uwzględniać w swoich planach i działaniach bieżących i długoterminowych zagadnienia dotyczące ekologii i ochrony przyrody. Na wszystkich etapach edukacji od przedszkolnej poprzez podstawową, gimnazjalną i wyższą placówki nauczania obejmujące swym działaniem jakąkolwiek edukację dzieci i młodzieży zawierają w swoich programach działania dziedziny nauki lub dyscypliny naukowe wiążące się z ochroną środowiska. Postawy społeczne i realizowana w całym okresie programowania szeroko pojęta edukacja ekologiczna ma na celu stałe podnoszenie świadomości zarówno dzieci i dorosłych. Wynika to z faktu, iż wśród społeczeństw gorzej wykształconych powszechnie akceptowane są postawy antyekologiczne (dewastacja zasobów przyrody, brak oszczędzania wody, segregacji odpadów), a brak perspektyw na polepszenie lub zmianę sytuacji będzie tylko pogłębiać patologiczne zachowania. Edukacja ekologiczna prowadzona jest przez wszystkie jednostki oświatowe podległe Gminie Wilamowice, a także inne jednostki położone poza terenem gminy Wilamowice w tym Lokalną Grupę Rybacką Bielską Krainą oraz Fundację Arka. Gmina Wilamowice powinna w dalszym ciagu współpracować z placówkami oświatowymi, organizacjami społecznymi i instytucjami, przy organizowaniu festynów, prelekcji, wystaw, spotkań, wycieczek o tematyce ekologicznej i przyrodniczej, organizować akcje oraz pomagać przy realizacji programów szkolnych promujących idee zbierania surowców wtórnych w celu ich właściwego zagospodarowania. Właściwie ukierunkowana edukacja ekologiczna mieszkańców nie tylko przyczyni się do zwiększenia efektywności prowadzonej selektywnej zbiórki odpadów, co zapewni pozyskanie surowców wtórnych, zmniejszenie ilości odpadów trafiających na składowiska oraz zmniejszenie szkodliwości tych odpadów, ale także do oszczędzania wody, niespalania odpadów w domowych kotłach, ale także dbałości szacunku o całości otaczającej nas przyrody i środowiska. Czynnikami, które decydują o sukcesie realizowanej akcji edukacji ekologicznej to rzetelna informacja oraz umiejętność komunikowania się ze społeczeństwem.

Strona 88 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

W zakresie wszystkich aspektów ochrony środowiska potrzebne są działania edukacyjne zarówno dla dzieci, młodzieży jak i dla dorosłej części społeczeństwa. Z tego powodu zadania dotyczące eduacji ekologiczne w umieszczono w harmonogramach we wszystkich rozdziałach dotyczących poszczególnych obszarów interwencji.

5.4. Monitoring środowiska Monitoring środowiska prowadzony jest corocznie przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska mając na względzie jakość życia obecnego i przyszłych pokoleń, realizując politykę państwa, dba o zapewnienie dobrego stanu środowiska i racjonalne korzystanie z jego zasobów. Zadania Inspektoratu polegają miedzy innymi na działalności inspekcyjnej oraz monitoringu środowiska. Działalność inspekcyjna polega na prowadzeniu kontroli instalacji i przedsiębiorstw oddziałujących na środowisko w celu sprawdzenia czy są przestrzegane przepisy prawa czy stwierdzane są naruszenia. W sytuacji stwierdzenie nieprzestrzegania obowiązujących przepisów wydawane są zarządzenia pokontrolne, a w razie ich niezrealizowania wystawiane są mandaty karne. Monitoring środowiska prowadzony jest w zakresie powietrza, wód powierzchniowych, wód podziemnych, hałasu, pól elektromagnetycznych, gleby i ziemi (na poziomie krajowym). Zgodnie z zapisami Programu Ochrony Środowiska Województwa Śląskiego do roku 2019 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2024, które ujmują wszystkie obszary interwencji wraz z ich monitoringiem w zakresie każdej dziedziny środowiskowej w niniejszym „Programie Ochrony Środowiska dla Gminy Wilamowice na lata 2017-2020 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2024” zapisano zadania: • Realizacja zadań monitoringowych jakości powietrza w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska wraz z rozbudową sieci mobilnych stanowisk pomiarowych, • Rozwój systemu informacyjnego dotyczącego monitoringu jakości, powietrza i stanu jakości powietrza w skali lokalnej, • Bieżący monitoring poziomów hałasu w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska, • Kontynuacja monitoringu pól elektromagnetycznych oraz rejestru terenów, na których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów w środowisku, • Prowadzenie monitoringu wód powierzchniowych i podziemnych w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska oraz udostępnianie wyników tego monitoringu. W związku z tym zagadnienia te są wzięte pod uwagę i ich założenia będą realizowane na obszarze gminy Wilamowice w ramach niniejszego „Programu…”.

Strona 89 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

6. Harmonogramy realizacji zadań Programu na lata 2017-2020 z perspektywą do roku 2024

6.1. Cele i harmonogram w zakresie ochrony klimatu i jakości powietrza Tabela 6.1.1 Cele, kierunki interwencji i zadania z zakresu ochrony klimatu i jakości powietrza

Wskaźnik Obszar Podmiot lp. Cel Kierunek interwencji Zadania Ryzyka interwencji Nazwa Wartość Wartość odpowiedzialny (+ źródło danych) bazowa docelowa A B C D E F G H I J Aktualizacja "Planu Gospodarki zmiana Liczba aktualizacji Niskoemisyjnej dla gminy w przepisach PGN oraz Założeń… Wilamowice " oraz „Założeń do planu Zadanie własne: Gmina 1 2 prawnych zaopatrzenia w ciepło, energię Wilamowice źródło danych: dotyczących elektryczną i paliwa gazowe dla gminy Gmina Wilamowice dokumentów Wilamowice” Roczne zużycie energii przez oświetlenie Modernizacja i budowa oświetlenia Zadanie własne: Gmina brak środków uliczne (MWh/rok) 726 581 ulicznego gminy Wilamowice Wilamowice finansowych źródło danych: Gmina Wilamowice Roczne zużycie energii cieplnej Poprawa efektywności energetycznej Zadanie własne: Gmina brak środków Znacząca (MWh/rok) 2 933 2 346 budynków użyteczności publicznej poprawa jakości Skuteczne wdrażanie Wilamowice finansowych źródło danych: (5 obiektów) powietrza na planów i programów Gmina Wilamowice obszarze gminy służących ochronie Wilamowice Roczne zużycie energii powietrza w skali 1 związana cieplnej lokalnej i wojewódzkiej Zadanie Poprawa efektywności energetycznej brak środków z realizacją (MWh/rok) 151 502 121 202 poprzez osiągnięcie monitorowane: Gmina budynków mieszkalnych finansowych kierunków źródło danych: zakładanych efektów Wilamowice działań Gmina Wilamowice ekologicznych

Ochrona powietrza i klimatu i powietrza Ochrona naprawczych Roczne zużycie energii cieplnej Zadanie brak Poprawa efektywności energetycznej (MWh/rok) 16 556 13 245 monitorowane: zaangażowania budynków przedsiębiorstw źródło danych: przedsiębiorstwa przedsiębiorców przedsiębiorstwa Ilość budynków Monitoring zużycia paliw i nośników objętych monitoringiem energii w budynkach użyteczności Zadanie własne: Gmina brak środków 0% 100% źródło danych: publicznej, system zarządzania energią Wilamowice finansowych Gmina Wilamowice w budynkach użyteczności publicznej

Liczba akcji na rok Organizacja akcji społecznych związanych z ograniczeniem emisji, Zadanie własne: Gmina brak środków źródło danych: 5-10 10-15 efektywnością energetyczną oraz Wilamowice finansowych Gmina Wilamowice wykorzystaniem odnawialnych źródeł

Strona 90 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

energii

Czy funkcjonuje system Rozwój systemu informacyjnego informacyjny dla Zadanie dotyczącego monitoringu jakości brak środków mieszkańców tak tak monitorowane: WIOŚ powietrza i stanu jakości powietrza finansowych źródło danych: Katowice w skali lokalnej WIOŚ Liczba kontroli Zadanie zakładów w ciągu roku Sukcesywna kontrola uciążliwych brak środków 3 5 monitorowane: WIOŚ źródło danych: źródeł zanieczyszczeń finansowych Katowice WIOŚ brak środków Długość dróg Wdrożenie finansowych rowerowych (km) Modernizacja i budowa ścieżek Zadanie własne: Gmina b.d. 5 mechanizmów brak źródło danych: rowerowych na terenie gminy Wilamowice ograniczających porozumienia Gmina Wilamowice negatywny wpływ z właścicielami transportu na jakość Liczba odcinków dróg powietrza poprzez Zadanie własne: Gmina budowanych efektywną politykę Wilamowice i przebudowywanych transportową do poziomu Budowa i przebudowa dróg gminnych, brak środków 8 10 źródło danych: nie powodującego powiatowych Zadanie finansowych Gmina Wilamowice, negatywnego monitorowane: Powiat ZDP w Bielsku Białej oddziaływania na jakość Bielski powietrza Liczba ekologicznych jednostek napędowych Zadanie Wybór przewoźnika dla transportu, w komunikacji monitorowane: brak środków 0 5 którego tabor wyposażony jest publicznej przedsiębiorstwa finansowych w ekologiczne jednostki napędowe źródło danych: komunikacyjne Gmina Wilamowice

Tabela 6.1.2 Harmonogram zadań własnych w zakresie ochrony klimatu i jakości powietrza

Podmiot odpowiedzialny Szacunkowe koszty realizacji zadania Dodatkowe Obszar lp. Zadanie za realizację (w tys. zł) Źródła finansowania informacje interwencji (+ jednostki włączone) rok 2017 rok 2018 rok 2019 rok 2020 do 2024 o zadaniu A B C D E F G H I J K Aktualizacja "Planu Gospodarki

Niskoemisyjnej dla gminy Wilamowice " środki Gminy Wilamowice (100%), Zadanie własne: Gmina aktualizacja oraz „Założeń do planu zaopatrzenia 80 80 (możliwe dofinansowanie ze środków Wilamowice co 3 lata

w ciepło, energię elektryczną i paliwa WFOŚiGW/NFOŚiGW (50%) gazowe dla gminy Wilamowice” 1 Modernizacja i budowa oświetlenia Zadanie własne: Gmina środki Gminy Wilamowice, 172,573 b.d. i klimatu ulicznego gminy Wilamowice Wilamowice POIiŚ/RPO 2014-2020

Ochrona powietrza powietrza Ochrona Poprawa efektywności energetycznej środki Gminy Wilamowice (20%), Zadanie własne: Gmina budynków użyteczności publicznej 3 750,00 b.d. POiŚ/RPO 2014-2020, Wilamowice (5 budynków) WFOŚiGW/NFOŚiGW (80%)

Strona 91 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

Monitoring zużycia paliw i nośników energii w budynkach użyteczności Zadanie własne: Gmina 10 10 10 10 40 środki Gminy Wilamowice (100%) publicznej, system zarządzania energią Wilamowice w budynkach użyteczności publicznej Organizacja akcji społecznych związanych z ograniczeniem emisji, środki Gminy Wilamowice (100%) Zadanie własne: Gmina efektywnością energetyczną oraz 5 5 5 5 50 (możliwe dofinansowanie ze środków Wilamowice wykorzystaniem odnawialnych źródeł WFOŚiGW/NFOŚiGW) (80%) energii środki Gminy Wilamowice (20%), Modernizacja i budowa ścieżek Zadanie własne: Gmina 1 332,260 1 500,00 POiŚ/RPO WSL 2014-2020, rowerowych na terenie gminy Wilamowice NFOŚiGW/WFOŚiGW (80%) środki Gminy Wilamowice (40%), Budowa i przebudowa dróg gminnych na Zadanie własne: Gmina 4 409,00 5 000,00 POiŚ/RPO WSL 2014-2020, długości ok. 3,6 km Wilamowice NFOŚiGW/WFOŚiGW (60%) Wybór przewoźnika dla transportu, Zadanie własne: Gmina którego tabor wyposażony jest w Koszty administracyjne bez kosztowo Wilamowice ekologiczne jednostki napędowe Źródło: koszty zamieszczone w tabeli pochodzą danych udostępnionych przez instytucje realizujące zadania, WPF i WPI Gminy Wilamowice, a także szacunków własnych autorów POŚ dla Gminy Wilamowice, w niektórych przypadkach nie było możliwości oszacowania kosztów ze względu na brak informacji o szczegółowym zakresie zadania

Tabela 6.1.3 Harmonogram zadań monitorowanych w zakresie ochrony klimatu i jakości powietrza

Podmiot odpowiedzialny Szacunkowe koszty Dodatkowe Obszar lp. Zadanie za realizację realizacji zadania Źródła finansowania informacje interwencji (+ jednostki włączone) (w tys. zł) o zadaniu

A B C D E F G

środki mieszkańców (30%), POiŚ/RPO Poprawa efektywności energetycznej budynków zakres ustalany Zadanie monitorowane: mieszkańcy 110 000,00 WSL 2014-2020, NFOŚiGW/WFOŚiGW mieszkalnych na bieżąco (70%)

Poprawa efektywności energetycznej budynków Zadanie monitorowane: środki własne przedsiębiorstwa (50%), 315,00 przedsiębiorstw przedsiębiorstwa POiS/RPO WSL 2014-2020 (50%) środki mieszkańców (30%), POiŚ/RPO Wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii Zadanie monitorowane: mieszkańcy 45 927,168 WSL 2014-2020, NFOŚiGW/WFOŚiGW w mieszkalnictwie 1 (70%) działanie Rozwój systemu informacyjnego dotyczącego środki WIOŚ (30%), POiŚ/RPO WSL aktualnie jest Zadanie monitorowane: WIOŚ monitoringu jakości powietrza i stanu jakości powietrza 30 2014-2020, NFOŚiGW/WFOŚiGW realizowane i Katowice

Ochrona powietrza i klimatu i powietrza Ochrona w skali lokalnej (70%) będzie kontynuacją

Zadanie monitorowane: WIOŚ Sukcesywna kontrola uciążliwych źródeł zanieczyszczeń Koszty administracyjne bez kosztowo Katowice

Strona 92 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

Budowa i przebudowa dróg powiatowych na długości Zadanie monitorowane: Powiat środki powiatu bielskiego (50%), 3 500 6,9 km Bielski POiŚ/RPO WSL 2014-2020 (50%)

Źródło: koszty zamieszczone w tabeli pochodzą danych udostępnionych przez instytucje realizujące zadania, WPF i WPI Gminy Wilamowice, a także szacunków własnych autorów POŚ dla Gminy Wilamowice, w niektórych przypadkach nie było możliwości oszacowania kosztów ze względu na brak informacji o szczegółowym zakresie zadania

6.2. Cele i harmonogram w zakresie ochrony przed hałasem Tabela 6.2.1 Cele, kierunki interwencji i zadania z zakresu ochrony przed hałasem

Wskaźnik Obszar Podmiot lp. Cel Kierunek interwencji Zadania Ryzyka interwencji Nazwa Wartość Wartość odpowiedzialny (+ źródło danych) bazowa docelowa A B C D E F G H I J Liczba zmiana przedsiębiorstw Ograniczenie hałasu przemysłowego w przepisach badanych pod kątem na skutek zwiększenia działalności Zadanie 2 2 prawnych emisji hałasu kontrolnej i inspekcyjnej oraz monitorowane: WIOŚ dotyczących wdrażania zaleceń pokontrolnych źródło danych: kompetencji WIOŚ Czy zostały wprowadzone do PZP Stosowanie odpowiednich zapisów zapisy dot. w planach zagospodarowania Zadanie własne: Gmina brak zmian ograniczenia emisji nie tak przestrzennego, umożliwiających Wilamowice w planach hałasu ograniczenie emisji hałasu do źródło danych: Zmniejszenie liczby środowiska Gmina Wilamowice mieszkańców narażonych na asem ł Poprawa ponadnormatywny hałas Redukcja hałasu przemysłowego ha i utrzymanie Ilość przedsiębiorstw (w tym m.in. wyciszanie hal oraz gdzie stwierdzono hałasujących maszyn i urządzeń przez Zadanie 1 dobrego stanu brak potrzeby naruszenia 0 0 zastosowanie odpowiednich rozwiązań monitorowane: akustycznego realizacji środowiska źródło danych: takich jak np. obudowy przedsiębiorstwa WIOŚ dźwiękochłonne, tłumiki dźwięku, izolacje akustyczne) Ochrona przed przed Ochrona Ilość akcji edukacyjnych Edukacja ekologiczna w zakresie Zadanie własne: Gmina dotyczących hałasu 1 2 zapobiegania nadmiernej emisji hałasu Wilamowice źródło danych: Gmina Wilamowice Rozwój sieci Ilość punktów monitoringu poziomu brak środków pomiaru hałasu na emisji hałasu do Bieżący monitoring poziomów hałasu Zadanie finansowych terenie gminy 1 1 środowiska oraz w ramach Państwowego Monitoringu monitorowane: WIOŚ na realizacje źródło danych: narażenia mieszkańców Środowiska zadania WIOŚ na ponadnormatywny hałas

Strona 93 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

Tabela 6.2.2 Harmonogram zadań własnych w zakresie zagrożeń hałasem Podmiot odpowiedzialny Szacunkowe koszty realizacji zadania Obszar Dodatkowe informacje lp. Zadanie za realizację (w tys. zł) Źródła finansowania interwencji o zadaniu (+ jednostki włączone) rok 2017 rok 2018 rok 2019 rok 2020 do 2024 A B C D E F G H I J K

Stosowanie odpowiednich zapisów w planach zagospodarowania asem

ł Zadanie własne: Gmina w ramach aktualizacji przestrzennego, umożliwiających Koszty administracyjne Środki Gminy Wilamowice Wilamowice PZP

d ha d ograniczenie emisji hałasu 1 do środowiska

Edukacja ekologiczna w zakresie środki Gminy Wilamowice, Zadanie własne: Gmina możliwość szukania zapobiegania nadmiernej emisji 2 2 5 2 30 środki zewnętrzne Wilamowice sponsorów w zakresie

Ochrona prze Ochrona hałasu WFOSiGW

Źródło: koszty zamieszczone w tabeli pochodzą danych udostępnionych przez instytucje realizujące zadania, WPF i WPI Gminy Wilamowice, a także szacunków własnych autorów POŚ dla Gminy Wilamowice, w niektórych przypadkach nie było możliwości oszacowania kosztów ze względu na brak informacji o szczegółowym zakresie zadania

Tabela 6.2.3 Harmonogram zadań monitorowanych w zakresie zagrożeń hałasem

Podmiot odpowiedzialny Szacunkowe koszty Obszar Dodatkowe informacje lp. Zadanie za realizację realizacji zadania Źródła finansowania interwencji o zadaniu (+ jednostki włączone) (w tys. zł)

A B C D E F G

Ograniczenie hałasu przemysłowego na skutek ilość przedsiębiorstw

zwiększenia działalności kontrolnej i inspekcyjnej oraz Zadanie monitorowane: WIOŚ koszty administracyjne środki WIOŚ do kontroli ustalana wdrażania zaleceń pokontrolnych jest przez WIOŚ asem ł Bieżący monitoring poziomów hałasu w ramach Zadanie monitorowane: WIOŚ - środki WIOŚ Państwowego Monitoringu Środowiska 1 Redukcja hałasu przemysłowego (w tym m.in. wyciszanie koszty w zależności hal oraz hałasujących maszyn i urządzeń przez środki własne przedsiębiorstw, Zadanie monitorowane: od ilości zastosowanie odpowiednich rozwiązań takich jak np. 1 000 fundusze unijne (w tym RPO,

Ochrona przed ha przed Ochrona przedsiębiorstwa przedsiębiorstw obudowy dźwiękochłonne, tłumiki dźwięku, izolacje POIiŚ) realizujących zadania akustyczne)

Źródło: koszty zamieszczone w tabeli pochodzą danych udostępnionych przez instytucje realizujące zadania, WPF i WPI Gminy Wilamowice, a także szacunków własnych autorów POŚ dla Gminy Wilamowice, w niektórych przypadkach nie było możliwości oszacowania kosztów ze względu na brak informacji o szczegółowym zakresie zadania

Strona 94 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

6.3. Cele i harmonogram w zakresie ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym Tabela 6.3.1 Cele, kierunki interwencji i zadania z zakresu pól elektromagnetycznych

Wskaźnik Obszar Podmiot lp. Cel Kierunek interwencji Zadania Ryzyka interwencji Nazwa Wartość Wartość odpowiedzialny (+ źródło danych) bazowa docelowa A B C D E F G H I J zmiana Ograniczanie oddziaływania pól w przepisach elektromagnetycznych m.in. poprzez Zadanie dotyczących preferowanie nisko konfliktowych monitorowane: praw Liczba punktów lokalizacji źródeł promieniowania Gmina Wilamowice właścicielskich, z przekroczeniami Utrzymanie wartości elektromagnetycznego ryzyko sprzeciwu dopuszczalnych mieszkańców natężenia poziomów promieniowania Monitoring poziomów pól 1 promieniowania 0 0 zmiana elektromagnetycznego elektromagnetycznych Gromadzenie danych nt. instalacji w przepisach elektromagnetycznego Zadanie własne: na dotychczasowych, emitujących pola elektromagnetyczne prawnych niskich poziomach Starosta Bielski źródło danych: wymagających zgłoszeń dotyczących elektromagnetycznym WIOŚ kompetencji

Ochrona przed promieniowaniem promieniowaniem przed Ochrona Zadanie wzrost liczby Kontynuacja monitoringu pól monitorowane: źródeł elektromagnetycznych WIOŚ w Katowicach promieniowania

Tabela 6.3.2 Harmonogram zadań własnych w zakresie pól elektromagnetycznych Podmiot odpowiedzialny Szacunkowe koszty realizacji zadania Obszar Dodatkowe informacje lp. Zadanie za realizację (w tys. zł) Źródła finansowania interwencji o zadaniu (+ jednostki włączone) rok 2017 rok 2018 rok 2019 rok 2020 do 2024 A B C D E F G H I J K

Ograniczanie oddziaływania pól elektromagnetycznych m.in. zadanie realizowane poprzez preferowanie nisko Zadanie własne: Gmina koszty administracyjne środki Gminy Wilamowice w trakcie planowania

nym konfliktowych lokalizacji źródeł Wilamowice (uzgodnienia realizowane w ramach obowiązków służbowych) lokalizacji instalacji promieniowania

Ochrona przed Ochrona elektromagnetycznego elektromagnetycz promieniowaniem promieniowaniem Źródło: koszty zamieszczone w tabeli pochodzą danych udostępnionych przez instytucje realizujące zadania, WPF i WPI Gminy Wilamowice, a także szacunków własnych autorów POŚ dla Gminy Wilamowice, w niektórych przypadkach nie było możliwości oszacowania kosztów ze względu na brak informacji o szczegółowym zakresie zadania

Strona 95 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

Tabela 6.3.3 Harmonogram zadań monitorowanych w zakresie ochrony przed oddziaływaniem pól elektromagnetycznych

Podmiot odpowiedzialny Szacunkowe koszty Obszar Dodatkowe informacje lp. Zadanie za realizację realizacji zadania Źródła finansowania interwencji o zadaniu (+ jednostki włączone) (w tys. zł)

A B C D E F G

działanie aktualnie jest Zadanie monitorowane: WIOŚ Kontynuacja monitoringu pól elektromagnetycznych - środki WIOŚ realizowane w cyklach w Katowicach 3 letnich 1 koszty administracyjne wynikające z prowadzenia działanie będzie Gromadzenie danych nt. instalacji emitujących pola Zadanie monitorowane: Starosta ewidencji środki Powiatu Bielskiego kontynuacją realizowanego Ochrona przed Ochrona elektromagnetyczne wymagających zgłoszeń Bielski

promieniowaniem promieniowaniem (w ramach obowiązków już działania

elektromagnetycznym służbowych) Źródło: koszty zamieszczone w tabeli pochodzą danych udostępnionych przez instytucje realizujące zadania, WPF i WPI Gminy Wilamowice, a także szacunków własnych autorów POŚ dla Gminy Wilamowice, w niektórych przypadkach nie było możliwości oszacowania kosztów ze względu na brak informacji o szczegółowym zakresie zadania

6.4 Cele i harmonogram w zakresie gospodarowania wodami Tabela 6.4.1 Cele, kierunki interwencji i zadania z zakresu gospodarowania wodami Wskaźnik Obszar Kierunek Podmiot lp. Cel Zadania Ryzyka interwencji Nazwa Wartość Wartość interwencji odpowiedzialny (+ źródło danych) bazowa docelowa A B C D E F G H I J

Osiągnięcie Prowadzenie monitoringu wód System powierzchniowych i podziemnych Ocena JCWP wody wody i utrzymanie Zadanie w ramach Państwowego Monitoringu zrównoważonego powierzchniowe powierzchniowe co najmniej monitorowane: brak źródło danych: Środowiska oraz udostępnianie wyników gospodarowania WIOŚ stan zły stan dobry dobrego stanu WIOŚ, PIG wodami jednolitych części tego monitoringu w tym wzmocnienie powierzchniowymi wód monitoringu wód 1 i podziemnymi, powierzchniowych Ilość Działania edukacyjne, promocyjne, Zadanie własne: umożliwiający i podziemnych przeprowadzonych propagujące i upowszechniające wiedzę Gmina zaspokojenie zgodnie brak odarowanie wodami odarowanie o konieczności, celach, zasadach działań edukacyjnych Wilamowice zainteresowania uzasadnionych 2-3 rocznie 2-3 rocznie z obowiązującymi i sposobach ochrony wód, sposobach w gminie Zadanie mieszkańców Gosp potrzeb wodnych Planami ochrony przed powodzią i suszą, gminy regionu źródło danych: gospodarowania w szczególności skierowane do dzieci monitorowane: Gmina Wilamowice wodami dla i młodzieży KZGW, RZGW

Strona 96 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

dorzeczy Wisły Kanały i cieki Odbudowa Odbudowa uregulowane koryt rzek koryt rzek źródło danych: i potoków 11 i potoków 11 Zadanie niewystarczające ŚZMiUW km km Utrzymanie i bieżące remonty cieków monitorowane: środki Długość konserwacji Utrzymanie Utrzymanie i urządzeń ochrony przeciwpowodziowej ŚZMiUW finansowe koryt cieków wałów wałów źródło danych: na długości na długości ŚZMiUW 4 km 4 km Zadanie własne: Liczba magazynów Gmina przeciwpowodziowych Utrzymywanie, doposażenie Wilamowice niewystarczające na terenie gminy 0 1 i optymalizacja wykorzystania środki Zadanie źródło danych: magazynów przeciwpowodziowych finansowe monitorowane: Gmina Wilamowice Powiat Bielski Wyznaczanie i uwzględnianie Liczba zmian mpzp w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego uwzględniających przedłużający ustaleń planów zarządzania ryzykiem Zadanie własne: zarządzanie ryzykiem się etap 0 100% powodziowym oraz granic obszarów Gmina powodziowym opiniowania zalewowych, w tym obszarów Wilamowice i uzgadniania źródło danych: szczególnego zagrożenia powodzią, Gmina Wilamowice na których obowiązują zakazy wynikające z ustawy Prawo wodne

Tabela 6.4.2 Harmonogram zadań własnych z zakresu gospodarowania wodami Podmiot Szacunkowe koszty realizacji zadania odpowiedzialny Dodatkowe Obszar (w tys. zł) lp. Zadanie za realizację Źródła finansowania informacje interwencji do roku (+ jednostki rok 2017 rok 2018 rok 2019 rok 2020 o zadaniu włączone) 2024 A B C D E F G H I J K zadanie Utrzymywanie, doposażenie środki Gminy Wilamowice (możliwe Zadanie własne: realizowane

i optymalizacja wykorzystania 2 2 2 2 20 dofinansowanie ze środków Gmina Wilamowice jako magazynów przeciwpowodziowych WFOŚiGW/NFOŚiGW) kontynuacja Wyznaczanie i uwzględnianie w miejscowych planach 1 zagospodarowania przestrzennego ustaleń planów zarządzania ryzykiem w trakcie Zadanie własne: powodziowym oraz granic obszarów realizacja wg potrzeb środki Gminy Wilamowice aktualizacji Gmina Wilamowice zalewowych, w tym obszarów PZP

Gospodarowanie wodami Gospodarowanie szczególnego zagrożenia powodzią, na których obowiązują zakazy wynikające z ustawy Prawo wodne Źródło: koszty zamieszczone w tabeli pochodzą danych udostępnionych przez instytucje realizujące zadania, WPF i WPI Gminy Wilamowice, a także szacunków własnych autorów POŚ dla Gminy Wilamowice, w niektórych przypadkach nie było możliwości oszacowania kosztów ze względu na brak informacji o szczegółowym zakresie zadania

Strona 97 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

Tabela 6.4.3 Harmonogram zadań monitorowanych z zakresu gospodarowania wodami Podmiot odpowiedzialny Szacunkowe koszty Dodatkowe Obszar lp. Zadanie za realizację realizacji zadania Źródła finansowania informacje interwencji (+ jednostki włączone) (w tys. zł) o zadaniu A B C D E F G Prowadzenie monitoringu wód powierzchniowych i podziemnych w ramach Państwowego Monitoringu Zadanie monitorowane: realizacja jako 20 środki WIOŚ Środowiska oraz udostępnianie wyników tego WIOŚ, PIG kontynuacja monitoringu w tym wzmocnienie monitoringu wód

Działania edukacyjne, promocyjne, propagujące i upowszechniające wiedzę o konieczności, celach, Zadanie monitorowane: KZGW, zasadach i sposobach ochrony wód, sposobach ochrony 30 środki KZGW, RZGW zadanie ciągłe RZGW przed powodzią i suszą, w szczególności skierowane do dzieci i młodzieży 1

Utrzymanie i bieżące remonty cieków i urządzeń ochrony Zadanie monitorowane: 36 000 środki ŚZMiUW przeciwpowodziowej ŚZMiUW Gospodarowanie wodami Gospodarowanie

Utrzymywanie, doposażenie i optymalizacja Zadanie monitorowane: Powiat w razie 10 Środki Powiatu Bielskiego wykorzystania magazynów przeciwpowodziowych Bielski potrzeby

Źródło: koszty zamieszczone w tabeli pochodzą danych udostępnionych przez instytucje realizujące zadania, WPF i WPI Gminy Wilamowice, a także szacunków własnych autorów POŚ dla Gminy Wilamowice, w niektórych przypadkach nie było możliwości oszacowania kosztów ze względu na brak informacji o szczegółowym zakresie zadania

6.5 Cele i harmonogram w zakresie gospodarki wodno - ściekowej Tabela 6.5.1 Cele, kierunki interwencji i zadania z zakresu gospodarki wodno-ściekowej

Wskaźnik Obszar Kierunek Podmiot lp. Cel Zadania Ryzyka interwencji Nazwa Wartość Wartość interwencji odpowiedzialny (+ źródło danych) bazowa docelowa A B C D E F G H I J Długość kanalizacji łączna długość Zadanie sanitarnej wraz z Budowa, rozbudowa i modernizacja sieci brak środków 177 km monitorowane: źródło danych: przyłączami, kanalizacji sanitarnej i deszczowej finansowych ZWiK ZWiK wynosi 171 km 1 Skanalizowanie ciekowa

ś Rozbudowa oczyszczalni ścieków Zadanie gminy brak środków 58% 60% w Zasolu Bielańskim wraz z budową monitorowane: finansowych Gospodarka wodno wodno Gospodarka źródło danych: sieci kanalizacyjnej w Zasolu Bielańskim ZWiK ZWiK

Strona 98 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

Zadanie własne: Zwodociągowanie Rozwój Budowa, rozbudowa i modernizacja ujęć Gmina gminy i dostosowanie wody, stacji uzdatniania wody oraz Wilamowice brak środków 100% 100% System źródło danych: instalacji i urządzeń infrastruktury służącej do zbiorowego Zadanie finansowych służących zrównoważonego ZWiK zaopatrzenia w wodę monitorowane: zrównoważonej gospodarowania ZWiK wodami i racjonalnej gospodarce wodno- Zadanie własne: powierzchniowymi Działania edukacyjne, promocyjne, ściekowej dla Gmina i podziemnymi, propagujące i upowszechniające wiedzę Wilamowice umożliwiający Ilość zrealizowanych potrzeb ludności o konieczności, celach, zasadach i przemysłu Zadanie brak zaspokojenie akcji edukacyjnych i sposobach oszczędnego użytkowania monitorowane: zainteresowania uzasadnionych /rocznie 5 10 wody oraz najważniejszych sprawach ZWiK, Śląski mieszkańców potrzeb wodnych źródło danych: związanych z odprowadzaniem Państwowy gminy regionu przy Gmina Wilamowice i oczyszczaniem ścieków, w Wojewódzki osiągnięciu i szczególności skierowane do dzieci Inspektor utrzymaniu co i młodzieży Sanitarny najmniej dobrego stanu wód Liczba Osiągnięcie przydomowych i utrzymanie Prowadzenie ewidencji zbiorników Zadanie własne: brak kadr oczyszczalni 137 150 co najmniej bezodpływowych oraz przydomowych Gmina i przeszkolonych źródło danych: dobrego stanu oczyszczalni ścieków Wilamowice pracowników Gmina Wilamowice jednolitych części wód Liczba kontroli powierzchniowych podmiotów i podziemnych wprowadzających zgodnie Prowadzenie kontroli przestrzegania Zadanie brak środków ścieki do wód lub 3/rok 3/rok z obowiązującymi przez podmioty warunków wprowadzania monitorowane: finansowych ziemi Planami ścieków do wód lub do ziemi WIOŚ Katowice gospodarowania źródło danych: wodami dla WIOŚ dorzeczy Wisły

Tabela 6.5.2 Harmonogram zadań własnych z zakresu gospodarki wodno-ściekowej

Podmiot Szacunkowe koszty realizacji zadania Dodatkowe Obszar odpowiedzialny (w tys. zł) lp. Zadanie za realizację Źródła finansowania informacje interwencji do roku rok 2017 rok 2018 rok 2019 rok 2020 o zadaniu (+ jednostki włączone) 2024 A B C D E F G H I J K Budowa, rozbudowa infrastruktury Zadanie własne: służącej do zbiorowego zaopatrzenia 380 Gminy Wilamowice oraz EFRR Gmina Wilamowice w wodę

Działania edukacyjne, promocyjne, 1 propagujące i upowszechniające wiedzę środki Gminy Wilamowice ciekowa

ś Zadanie własne: o konieczności, celach, zasadach 2 2 2 2 20 ew. dofinansowanie ze środków Gmina Wilamowice i sposobach oszczędnego użytkowania WFOŚiGW/NFOŚiGW 80%) Gospodarka wodno wodno Gospodarka wody oraz najważniejszych sprawach związanych z odprowadzaniem

Strona 99 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

i oczyszczaniem ścieków, w szczególności skierowane do dzieci i młodzieży Prowadzenie ewidencji zbiorników Zadanie własne: bezodpływowych oraz przydomowych 25 25 środki Gminy Wilamowice Gmina Wilamowice oczyszczalni ścieków Budowa, rozbudowa i modernizacja sieci Zadanie własne: środki Gminy Wilamowice, 1 500 1 500 kanalizacji sanitarnej i deszczowej Gmina Wilamowice NFOŚiGW/WFOŚiGW Budowa, rozbudowa i modernizacja Zadanie własne: urządzeń służących do oczyszczania Gmina Wilamowice środki Gminy Wilamowice, 100 100 ścieków komunalnych i NFOŚiGW/WFOŚiGW zagospodarowywania osadów ściekowych Budowa, rozbudowa i modernizacja ujęć Zadanie własne: wody, stacji uzdatniania wody oraz Gmina Wilamowice środki Gminy Wilamowice, 200 200 infrastruktury służącej do zbiorowego NFOŚiGW/WFOŚiGW zaopatrzenia w wodę Budowa, rozbudowa i modernizacji Zadanie własne: urządzeń służących do optymalizacji Gmina Wilamowice wykorzystania istniejącej infrastruktury środki Gminy Wilamowice, 500 500 wodno-kanalizacyjnej (w tym systemy NFOŚiGW/WFOŚiGW sterowania, monitoringu i przesyłania danych) Źródło: koszty zamieszczone w tabeli pochodzą danych udostępnionych przez instytucje realizujące zadania, WPF i WPI Gminy Wilamowice, a także szacunków własnych autorów POŚ dla Gminy Wilamowice, w niektórych przypadkach nie było możliwości oszacowania kosztów ze względu na brak informacji o szczegółowym zakresie zadania

Tabela 6.5.3 Harmonogram zadań monitorowanych z zakresu gospodarki wodno-ściekowej

Podmiot odpowiedzialny Szacunkowe koszty Dodatkowe Obszar lp. Zadanie za realizację realizacji zadania Źródła finansowania informacje interwencji (+ jednostki włączone) (w tys. zł) o zadaniu

A B C D E F G Działania edukacyjne, promocyjne, propagujące

i upowszechniające wiedzę o konieczności, celach, Zadanie monitorowane: spółki środki spółek wodno-kanalizacyjnych zasadach i sposobach oszczędnego użytkowania wody wodno-kanalizacyjne, Śląski 25274 (50%), NFOŚiGW/WFOŚiGW ZWiK wg potrzeb oraz najważniejszych sprawach związanych Państwowy Wojewódzki Inspektor oraz EFRR

ciekowa z odprowadzaniem i oczyszczaniem ścieków, Sanitarny ZWiK ś w szczególności skierowane do dzieci i młodzieży 1 Rozbudowa oczyszczalni ścieków w Zasolu Bielańskim Zadanie monitorowane: ZWiK 13 843 ZWiK oraz EFRR wraz z budową sieci kanalizacyjnej w Zasolu Bielańskim

Budowa, rozbudowa i modernizacja ujęć wody, stacji Gospodarka wodno wodno Gospodarka uzdatniania wody oraz infrastruktury służącej do Zadanie monitorowane: ZWiK 30 ZWiK oraz EFRR zbiorowego zaopatrzenia w wodę

Strona 100 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

Działania edukacyjne, promocyjne, propagujące i upowszechniające wiedzę o konieczności, celach, Zadanie monitorowane: ZWiK, Śląski zasadach i sposobach oszczędnego użytkowania wody Państwowy Wojewódzki Inspektor 10/rok ZWiK oraz najważniejszych sprawach związanych Sanitarny z odprowadzaniem i oczyszczaniem ścieków, w szczególności skierowane do dzieci i młodzieży

Prowadzenie kontroli przestrzegania przez podmioty Zadanie monitorowane: WIOŚ koszty administracyjne środki WIOŚ warunków wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi Katowice

Źródło: koszty zamieszczone w tabeli pochodzą danych udostępnionych przez instytucje realizujące zadania, WPF i WPI Gminy Wilamowice, a także szacunków własnych autorów POŚ dla Gminy Wilamowice, w niektórych przypadkach nie było możliwości oszacowania kosztów ze względu na brak informacji o szczegółowym zakresie zadania

6.6 Cele i harmonogram w zakresie gospodarowania zasobami geologicznymi Tabela 6.6.1 Cele, kierunki interwencji w zakresie gospodarowania zasobami geologicznymi Wskaźnik Obszar lp. Cel Kierunek interwencji Zadania Podmiot odpowiedzialny Ryzyka interwencji Nazwa Wartość Wartość (+ źródło danych) bazowa docelowa A B C D E F G H I J

Współdziałanie organów koncesyjnych w celu ochrony zmiana Zadanie monitorowane: rejonów występowania w przepisach Organy administracji

logicznymi udokumentowanych złóż objętych prawnych geologicznej szczebla Ochrona i zrównoważone koncesją oraz eliminacja dotyczących wojewódzkiego, Racjonalne Liczba zmian wykorzystanie zasobów nielegalnego wydobycia poprzez kompetencji i efektywne w PZP kopalin oraz ograniczanie w razie system kontroli 1 gospodarowania 0 presji na środowisko, źródło danych: potrzeby zasobami Gmina związanej z eksploatacją Ujęcie występowania ̇ Zadanie monitorowane: ze złóż Wilamowice kopalin i prowadzeniem prac strategicznych złóż węgla poszukiwawczych kamiennego w wojewódzkim planie Zarząd Województwa brak zagospodarowania przestrzennego, Śląskiego strategicznych a następnie w planach Zadanie własne Gmina złóż zagospodarowania przestrzennego Wilamowice gminy Wilamowice Gospodarowanie zasobami geo zasobami Gospodarowanie

Strona 101 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

Tabela 6.6.2 Harmonogram zadań własnych w zakresie gospodarowania zasobami geologicznymi

Podmiot odpowiedzialny Szacunkowe koszty realizacji zadania Dodatkowe Obszar lp. Zadanie za realizację (w tys. zł) Źródła finansowania informacje interwencji (+ jednostki włączone) rok 2017 rok 2018 rok 2019 rok 2020 do 2024 o zadaniu A B C D E F G H I J K

Ujęcie występowania w razie strategicznych złóż wojewódzkim potrzeby planie zagospodarowania Zadanie własne: Gmina środki Gminy Wilamowice, 1 koszty administracyjne (uzgodnienie zapisów w PZP) w trakcie przestrzennego, a następnie w Wilamowice WFOSIGW aktualizacji zasobami planach zagospodarowania

geologicznym PZP

Gospodarowanie Gospodarowanie przestrzennego gminy Wilamowice Źródło: koszty zamieszczone w tabeli pochodzą danych udostępnionych przez instytucje realizujące zadania, WPF i WPI Gminy Wilamowice, a także szacunków własnych autorów POŚ dla Gminy Wilamowice, w niektórych przypadkach nie było możliwości oszacowania kosztów ze względu na brak informacji o szczegółowym zakresie zadania

Tabela 6.6.3 Harmonogram zadań monitorowanych w zakresie gospodarowania zasobami geologicznymi

Podmiot odpowiedzialny Szacunkowe koszty Dodatkowe Obszar lp. Zadanie za realizację realizacji zadania Źródła finansowania informacje interwencji (+ jednostki włączone) (w tys. zł) o zadaniu

A B C D E F G

Zadanie monitorowane: Organy realizacja tylko Współdziałanie organów koncesyjnych w celu ochrony 1 administracji geologicznej szczebla koszty administracyjne środki budżetu Państwa w razie ym rejonów występowania udokumentowanych złóż̇ wanie wanie wojewódzkiego, Marszałek potrzeby zasobami geologiczn Gospodaro Źródło: koszty zamieszczone w tabeli pochodzą danych udostępnionych przez instytucje realizujące zadania, WPF i WPI Gminy Wilamowice, a także szacunków własnych autorów POŚ dla Gminy Wilamowice, w niektórych przypadkach nie było możliwości oszacowania kosztów ze względu na brak informacji o szczegółowym zakresie zadania

6.7 Cele i harmonogram w zakresie ochrony gleb Tabela 6.7.1 Cele, kierunki interwencji w zakresie ochrony gleb Wskaźnik Obszar Podmiot lp. Cel Kierunek interwencji Zadania Ryzyka interwencji Nazwa Wartość Wartość odpowiedzialny (+ źródło danych) bazowa docelowa A B C D E F G H I J Promocja rolnictwa Zadanie ekologicznego oraz monitorowane:

rozpowszechnianie dobrych Ośrodek Zachowanie funkcji Ochrona i zapewnienie Ilość działań praktyk rolnych i leśnych, Doradztwa środowiskowych, małe właściwego sposobu promocyjnych zgodnych z zasadami Rolniczego 1 5 5 gospodarczych, zainteresowanie użytkowania powierzchni zrównoważonego rozwoju w Bielsku-Białej źródło danych: społecznych rolników ziemi PZDR Zadanie Ochrona gleb Ochrona i kulturowych gleb Waloryzacja terenów pod względem ich przydatności monitorowane: do produkcji zdrowej żywności Ośrodek Doradztwa

Strona 102 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

Rolniczego w Bielsku-Białej Zadanie Ilość punktów monitorowane: brak punktów Kontrola poziomu pomiarowych Główny pomiarowych na 0 1 zanieczyszczeń gleb - rozwój Inspektorat terenach rolniczych źródło danych: sieci monitoringu gleb GIOŚ Ochrony gminy Wilamowice Środowiska Czy zidentyfikowano brak możliwości Sporządzanie i aktualizacja historyczne Zadanie prognozowania wykazu potencjalnych brak potrzeby zanieczyszczenia? nie monitorowane: identyfikacji historycznych zanieczyszczeń realizacji Starosta Bielski źródło danych: historycznych powierzchni ziemi Powiat Bielski GIOŚ zanieczyszczeń Zachowanie Zadanie Ilość kontroli możliwie dobrego Zapobieganie monitorowane: stosowania środków stanu gleb zanieczyszczeniom gleb Zarząd ochrony roślin 19 19 rolniczych metalami ciężkimi, Województwa źródło danych: promieniotwórczymi oraz Śląskiego, PIORiN*** środkami ochrony roślin WIORiN Stosowanie dobrych praktyk rolniczych mających na celu Zadanie przeciwdziałanie: - spadkowi monitorowane: Powierzchnia terenów brak środków zawartości próchnicy, - Ośrodek przeznaczonych na inne finansowych na wzrostowi gęstości Doradztwa cele niż rolnicze realizacje zadania gruntów wymagających wartość zależna objętościowej i zmniejszaniu Rolniczego decyzyjnego zezwolenia b.d. od przeznaczenia porowatości, zasolenia oraz w Bielsku-Białej na wyłączenia terenów zakwaszania gleb z produkcji rolniczej Ograniczenie do niezbędnego presja na nowe źródło danych: Minimalizacja minimum powierzchni gleby Zadanie własne: tereny pod Powiat Bielski stopnia i łagodzenie objętej zabudową w tym Gmina budownictwo zasklepiania gleb przeznaczania gruntów na cele Wilamowice mieszkaniowe inne niż rolne Utrzymanie i systematyczne aktualizowanie bazy danych Zadanie własne: Przekształcenie terenów brak potrzeby o terenach poprzemysłowych Gmina poprzemysłowych i realizacji zdegradowanych i zdegradowanych (ORSIP, Wilamowice Powierzchnia terenów Rewitalizacja województwa śląskiego OPI-TPP) zdegradowanych terenów zgodnie z wymaganiami 0 0 Badania zanieczyszczeń gruntu źródło danych: Gmina poprzemysłowych brak identyfikacji ekologicznymi oraz i wód na terenach Wilamowice i zdegradowanych Zadanie właściciela terenu, uwarunkowaniami poprzemysłowych monitorowane: niewystarczający społeczno – stwarzających największe Starosta Bielski budżet na realizacje ekonomicznymi zagrożenie dla środowiska zadań i zdrowia ludzi

Strona 103 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

Tabela 6.7.2 Harmonogram zadań własnych w zakresie ochrony gleb

Podmiot odpowiedzialny Szacunkowe koszty realizacji zadania Dodatkowe Obszar lp. Zadanie za realizację (w tys. zł) Źródła finansowania informacje interwencji (+ jednostki włączone) rok 2017 rok 2018 rok 2019 rok 2020 do 2024 o zadaniu A B C D E F G H I J K Ograniczenie do niezbędnego minimum powierzchni gleby kontynuacja Zadanie własne: Gmina objętej zabudową w tym koszty administracyjne wynikające z wydawania dokumentów środki Gminy Wilamowice realizowanego Wilamowice przeznaczania gruntów na cele działania inne niż rolne 1 Utrzymanie i systematyczne środki własne Gminy aktualizowanie bazy danych działanie będzie Ochrona gleb Ochrona Zadanie własne: Gmina Wilamowice, środki Zarządu o terenach poprzemysłowych koszty administracyjne wynikające z wydawania dokumentów realizowane Wilamowice Województwa Śląskiego, i zdegradowanych (ORSIP, OPI- w razie potrzeby dofinansowanie WFOŚiGW TPP)

Źródło: koszty zamieszczone w tabeli pochodzą danych udostępnionych przez instytucje realizujące zadania, WPF i WPI Gminy Wilamowice, a także szacunków własnych autorów POŚ dla Gminy Wilamowice, w niektórych przypadkach nie było możliwości oszacowania kosztów ze względu na brak informacji o szczegółowym zakresie zadania ** ORSIP - Otwarty Regionalny System Informacji Przestrzennej OPI - TPP - Ogólnodostępna Platforma Informacji – Tereny Przemysłowe i Zdegradowane

Tabela 6.7.3 Harmonogram zadań monitorowanych w zakresie ochrony gleb

Podmiot odpowiedzialny Szacunkowe koszty Dodatkowe Obszar lp. Zadanie za realizację realizacji zadania Źródła finansowania informacje interwencji (+ jednostki włączone) (w tys. zł) o zadaniu

A B C D E F G

koszty administracyjne kontynuacja Sporządzanie i aktualizacja wykazu potencjalnych Zadanie monitorowane: Starosta (w ramach obowiązków środki własne powiatu bielskiego realizowanego historycznych zanieczyszczeń powierzchni ziemi Bielski służbowych) działania

Promocja rolnictwa ekologicznego oraz Zadanie monitorowane: Ośrodek środki Ośrodka Doradztwa Rolniczego

rozpowszechnianie dobrych praktyk rolnych i leśnych, Doradztwa Rolniczego w Bielsku- 30 w Bielsku-Białej, dofinansowanie działanie zgodnych z zasadami zrównoważonego rozwoju Białej WFOŚiGW aktualnie jest realizowane 1 Zadanie monitorowane: Ośrodek środki Ośrodka Doradztwa Rolniczego będzie jako Waloryzacja terenów pod względem ich przydatności Doradztwa Rolniczego w Bielsku- 10 w Bielsku-Białej, dofinansowanie kontynuacja do produkcji zdrowej żywności Ochrona gleb Ochrona Białej WFOŚiGW aktualnie nie ma punktów Kontrola poziomu zanieczyszczeń gleb - rozwój sieci Zadanie monitorowane: Główny 100 środki GIOŚ monitoringu monitoringu gleb Inspektorat Ochrony Środowiska na terenie gminy

Strona 104 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

Zadanie monitorowane: Zarząd środki Ośrodka Doradztwa Rolniczego w w zależności od Zapobieganie zanieczyszczeniom gleb metalami ciężkimi, Województwa Śląskiego, Ośrodek 60 Bielsku-Białej, Wojewódzkiej Inspekcji ilości badanych promieniotwórczymi oraz środkami ochrony roślin Doradztwa Rolniczego w Bielsku- Ochrony Roślin i Nasiennictwa próbek Białej Stosowanie dobrych praktyk rolniczych mających na celu Zadanie monitorowane: Ośrodek środki Ośrodek Doradztwa Rolniczego w przeciwdziałanie: - spadkowi zawartości próchnicy, - Doradztwa Rolniczego w Bielsku- 10 Bielsku-Białej, dofinansowanie wzrostowi gęstości objętościowej i zmniejszaniu Białej WFOŚiGW porowatości, zasolenia oraz zakwaszania gleb Utrzymanie i systematyczne aktualizowanie bazy Zadanie monitorowane: Zarząd danych o terenach poprzemysłowych i zdegradowanych 100 środki województwa śląskiego (50%) Województwa Śląskiego (ORSIP, OPI-TPP) Źródło: koszty zamieszczone w tabeli pochodzą danych udostępnionych przez instytucje realizujące zadania, WPF i WPI Gminy Wilamowice, a także szacunków własnych autorów POŚ dla Gminy Wilamowice, w niektórych przypadkach nie było możliwości oszacowania kosztów ze względu na brak informacji o szczegółowym zakresie zadania

6.8 Cele i harmonogram w zakresie gospodarki odpadami Tabela 6.8.1 Cele, kierunki interwencji w zakresie gospodarki odpadami i zapobiegania powstawania odpadów

Wskaźnik Obszar Kierunek lp. Cel Zadania Podmiot odpowiedzialny Ryzyka interwencji Nazwa Wartość Wartość interwencji (+ źródło danych) bazowa docelowa A B C D E F G H I J Czy gmina wykonuje Opracowywanie sprawozdań roczne sprawozdanie z funkcjonowania systemu gospodarki Zadanie własne: Gmina

tak tak brak

ść odpadami komunalnymi oraz analiz Wilamowice

źródło danych: Gmina Wilamowice gospodarowania odpadami Czy na terenie gminy prowadzona jest zbiórka zdawczo Doskonalenie i rozwijanie systemu zbierania małogabarytowych zużytych Zadanie własne: Gmina baterii i akumulatorów tak tak baterii i akumulatorów ze źródeł Wilamowice źródło danych: rozproszonych Gmina Wilamowice Ilość skontrolowanych Racjonalna przedsiębiorstw w zakresie Wzmacnianie kontroli prawidłowego postepowania z odpadami Zadanie monitorowane: 1 gospodarka gospodarowania odpadami 2-4 rocznie 2-4 rocznie odpadami ze szczególnym uwzględnieniem WIOŚ źródło danych: odpadów niebezpiecznych WIOŚ Czy osiągnięto zakładane ustawą o odpadach Zmniejszenie ilości odpadów poziomy zmniejszania niska skuteczność

owe funkcjonowanie i rozwój gospodarowania gospodarowania rozwój i owefunkcjonowanie komunalnych ulegających Zadanie własne: Gmina odpadów nie tak ł zbiórek odpadów biodegradacji, unieszkodliwianych Wilamowice arka odpadami i zapobieganie powstawaniazapobieganie odpadami odpadówarka i biodegradowalnych biodegradowalnych przez składowanie źródło danych: Prawid Gmina Wilamowice Gospod odpadami oraz zgodna z przepisami prawa sprawo prawa przepisami z zgodna oraz odpadami w razie Sukcesywne zapobieganie i usuwania Zadanie własne: Gmina brak dzikich Ilość usuniętych dzikich 0 wysypisk rocznie potrzeby dzikich wysypisk odpadów Wilamowice wysypisk

Strona 105 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

źródło danych: Gmina Wilamowice Ilość działań rocznie w tym Kontynuacja edukacji ekologicznej zakresie w zakresie prawidłowej gospodarki Zadanie własne: Gmina kilka kilka źródło danych: odpadami na obszarze gminy Wilamowice Gmina Wilamowice Wilamowice Czy zbudowano nowy brak środków PSZOK Budowa PSZOK-a na terenie Zadanie własne: Gmina finansowych, nie tak źródło danych: należącym do Gminy Wilamowice Wilamowice sprzeciwy Gmina Wilamowice mieszkańców Osiąganie celów określonych Ilości usuniętych wyrobów w przyjętym „Programie usuwania brak środków zawierających azbest 239,473 azbestu z terenu województwa Zadanie własne: Gmina finansowych 1115 Mg źródło danych: Mg śląskiego do roku 2032” w tym Wilamowice na usuwanie Gospodarowanie Gmina Wilamowice sukcesywne usuwanie azbestu z terenu azbestu odpadami gminy innymi niż komunalne Czy gmina aktualizuje nie Aktualizacja inwentaryzacji realizowane okresowo PUA Zadanie własne: Gmina (PUA tak i programu usuwania azbestu w miarę środków źródło danych: Wilamowice 2010) i wyrobów zawierających azbest, finansowych Gmina Wilamowice

Tabela 6.8.2 Harmonogram zadań własnych w zakresie gospodarki odpadami i zapobiegania powstawania odpadów

Podmiot odpowiedzialny Szacunkowe koszty realizacji zadania Dodatkowe Obszar lp. Zadanie za realizację (w tys. zł) Źródła finansowania informacje interwencji (+ jednostki włączone) rok 2017 rok 2018 rok 2019 rok 2020 do 2024 o zadaniu A B C D E F G H I J K działanie Sprawozdania z funkcjonowania Zadanie własne: Gmina środki własne Gminy będzie systemu gospodarki odpadami Koszty administracyjne Wilamowice Wilamowice realizowane komunalnymi corocznie

Aktualizacja inwentaryzacji środki własne Gminy Zadanie własne: Gmina aktualizacja i Programu usuwania wyrobów - 15 - - 15 Wilamowice Ministerstwa Wilamowice co 5 lat zawierających azbest Rozwoju (80%)

Osiąganie celów określonych 1 w przyjętym „Programie usuwania środki własne Gminy odpadów azbestu z terenu województwa Zadanie własne: Gmina 30 30 30 30 120 Wilamowice środki mieszkańców śląskiego do roku 2032” - Wilamowice środki WFOSIGW sukcesywne usuwanie azbestu z terenu gminy Zmniejszenie ilości odpadów komunalnych ulegających Zadanie własne: Gmina środki własne Gminy 10 10 10 10 40 biodegradacji, unieszkodliwianych Wilamowice Wilamowice Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawania powstawania zapobieganie i odpadami Gospodarka przez składowanie – doskonalenie

Strona 106 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

Sukcesywane zapobieganie Zadanie własne: Gmina środki własne Gminy w razie i usuwanie dzikich wysypisk 5 5 5 5 20 Wilamowice Wilamowice potrzeby odpadów

Edukacja ekologiczna w zakresie środki własne Gminy Zadanie własne: Gmina prawidłowej gospodarki odpadami 5 5 5 5 50 Wilamowice dofinansowanie Wilamowice na obszarze gminy Wilamowice WFOSiGW

koszty Budowa PSZOK-a na terenie Zadanie własne: Gmina według środki własne Gminy - - - - należącym do Gminy Wilamowice Wilamowice dokumentacj Wilamowice dofinansowanie UE i projektowej

Źródło: koszty zamieszczone w tabeli pochodzą danych udostępnionych przez instytucje realizujące zadania, WPF i WPI Gminy Wilamowice, a także szacunków własnych autorów POŚ dla Gminy Wilamowice, w niektórych przypadkach nie było możliwości oszacowania kosztów ze względu na brak informacji o szczegółowym zakresie zadania

Tabela 6.8.3 Harmonogram zadań monitorowanych w zakresie gospodarki odpadami i zapobiegania powstawania odpadów Podmiot odpowiedzialny Szacunkowe koszty Źródła Dodatkowe informacje lp. Obszar interwencji Zadanie za realizację realizacji zadania finansowania o zadaniu (+ jednostki włączone) (w tys. zł) A B C D E F G

W zależności od ilości Wzmacnianie kontroli prawidłowego postepowania z odpadami 1 Zadanie monitorowane: WIOŚ koszty administracyjne środki WIOŚ przedsiębiorstw do ze szczególnym uwzględnieniem odpadów niebezpiecznych skontrolowania i zapobieganie Gospodarka odpadami odpadami Gospodarka powstawania odpadów powstawania

Źródło: koszty zamieszczone w tabeli pochodzą danych udostępnionych przez instytucje realizujące zadania, WPF i WPI Gminy Wilamowice, a także szacunków własnych autorów POŚ dla Gminy Wilamowice, w niektórych przypadkach nie było możliwości oszacowania kosztów ze względu na brak informacji o szczegółowym zakresie zadania

6.9 Cele i harmonogram w zakresie ochrony zasobów przyrodniczych w tym leśnych Tabela 6.9.1 Cele, kierunki interwencji i zadania w zakresie ochrony przyrody i lasów

Wskaźnik Obszar Podmiot lp. Cel Kierunek interwencji Zadania Ryzyka interwencji Nazwa Wartość Wartość odpowiedzialny (+ źródło danych) bazowa docelowa A B C D E F G H I J

Ochrona Zachowanie, Liczba działań/akcji Podejmowanie działań Edukacja dzieci, młodzieży Zadanie własne: brak 1 przyrody odtworzenie edukacyjnych 10 rocznie 10 rocznie z zakresu pogłębiania i dorosłych w zakresie ochrony i Gmina Wilamowice zainteresowania i krajobrazu i zrównoważone i udostępniania wiedzy zachowania walorów krajobrazu i mieszkańców użytkowanie źródło danych: o zasobach przyrody oraz promocja tych Zadanie

Strona 107 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

bioróżnorodności Gmina Wilamowice, przyrodniczych walorów monitorowane: i georóżnorodności Nadleśnictwo Andrychów, i walorach Nadleśnictwo oraz ochrona Powiat Bielski krajobrazowych gminy, Andrychów, Powiat

krajobrazu w tym prowadzenie Bielski badań naukowych, Przebudowa i częściowa wymiana Liczba nasadzeń/wycinka inwentaryzacji Zadanie własne: składu gatunkowego zadrzewień drzew przyrodniczej Gmina Wilamowice przydrożnych wzdłuż odcinków brak środków 0/0 100/0 i monitoringu oraz źródło danych: dróg, nowe nasadzenia zieleni Zadanie finansowych działania z zakresu Gmina Wilamowice, PZD wysokiej, prace pielęgnacyjno - monitorowane: ZDP w Bielsku Białej edukacji ekologicznej. w Bielsku Białej konserwacyjne zieleni przydrożnej Liczba działań promocyjnych Zadanie monitorowane: zgodnie brak źródło danych: Promocja działań Powiatowy Zespół - z planami zainteresowania Powiatowy Zespół proekologicznych dla rolników Doradztwa działalności rolników Doradztwa Rolniczego Rolniczego w Bielsku w Bielsku Białej Białej Wilamowice

Liczba korytarzy ekologicznych w planach Wyznaczenie i ochrona korytarzy przedłużający się Zadanie własne: zagospodarowania 0 1 ekologicznych w planach okres uchwalenia Ochrona Gmina Wilamowice zagospodarowania przestrzennego planów przyrody źródło danych: i krajobrazu Gmina Wilamowice Liczba parków i skwerów wybudowanych/ Budowa, modernizacja oraz Zadanie własne: brak środków zmodernizowanych 0 2 pielęgnacja parków i skwerów Gmina Wilamowice finansowych źródło danych:

Gmina Wilamowice

Zrównoważony rozwój

Liczba nowych ścieżek infrastruktury turystycznej na obszarach przyrodniczo cennych, i szlaków pieszych Zadanie własne: brak środków 0 2-3 w tym: rozbudowa sieci ścieżek źródło danych: Gmina Wilamowice finansowych rowerowych i szlaków pieszych, Gmina Wilamowice zagospodarowanie terenów rekreacyjnych

Uporządkowanie ewidencji Liczba nowych gruntów zalesionych poprzez

uproszczonych inwentaryzację i sporządzanie Zadania brak środków planów/inwentaryzacji 1/1 2/2 uproszczonych planów urządzania monitorowane: finansowych źródło danych: lasów prywatnych oraz Powiat Bielski Powiat Bielski zwiększenie lesistości poprzez Zwiększenie Zrównoważony rozwój zalesienia lesistości lasów Powierzchnia odnowienia Realizacja zadań: gospodarczych, Zadanie lasów państwowych (ha) hodowlanych i ochronnych – monitorowane: brak środków 0 1,55 źródło danych: zgodnie z planami urządzania Nadleśnictwo finansowych Nadleśnictwo Andrychów lasów państwowych Andrychów

Powierzchnia odnowienia 0 0,5 Realizacja zadań: gospodarczych, Zadanie brak środków

Strona 108 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

lasów prywatnych (ha) hodowlanych i ochronnych – monitorowane: finansowych źródło danych: zgodnie z uproszczonymi planami Nadleśnictwo urządzania lasów prywatnych Andrychów Nadleśnictwo Andrychów Ochrona Powierzchnia lasów objęta przyrody i uproszczonymi planami Wzmocnienie kontroli gospodarki Zadanie brak środków krajobrazu urządzenia lasów (%) 90 100 leśnej na obszarach nowych monitorowane: finansowych źródło danych: nasadzeń i w lasach prywatnych. Powiat Bielski Powiat Andrychów Powierzchnia zalesień na rok (ha) Zalesianie terenów o niskich Zadanie brak źródło danych: 0 1,5 klasach bonitacyjnych gleb monitorowane: zainteresowania Nadleśnictwo Andrychów, i gruntów porolnych właściciele gruntów zalesieniami Powiat Andrychów

Tabela 6.9.2 Harmonogram zadań własnych w zakresie ochrony przyrody i lasów Podmiot Szacunkowe koszty realizacji zadania odpowiedzialny Dodatkowe Obszar (w tys. zł) lp. Zadanie za realizację Źródła finansowania informacje interwencji do roku (+ jednostki rok 2017 rok 2018 rok 2019 rok 2020 o zadaniu włączone) 2024 A B C D E F G H I J K Edukacja dzieci, młodzieży i dorosłych środki Gminy Wilamowice (ew. w zakresie ochrony i zachowania walorów Zadanie własne: 2 2 2 2 20 dofinansowanie ze środków krajobrazu i przyrody oraz promocja tych Gmina Wilamowice WFOŚiGW/NFOŚiGW 80%) walorów Przebudowa i częściowa wymiana składu

gatunkowego zadrzewień przydrożnych Zadanie własne: wzdłuż odcinków dróg, nowe nasadzenia 10 10 12 12 120 środki Gminy Wilamowice Gmina Wilamowice zieleni wysokiej, prace pielęgnacyjno - konserwacyjne zieleni przydrożnej Wyznaczenie i ochrona korytarzy 1 Zadanie własne: wg ekologicznych w planach środki Gminy Wilamowice yrody i krajobrazu i yrody Gmina Wilamowice potrzeb zagospodarowania przestrzennego środki Gminy Wilamowice (ew. Budowa, modernizacja oraz pielęgnacja Zadanie własne: 100 100 500 dofinansowanie ze środków parków i skwerów Gmina Wilamowice

Ochrona prz Ochrona WFOŚiGW/NFOŚiGW 80%) Zrównoważony rozwój infrastruktury środki Gminy Wilamowice, (ew. turystycznej na obszarach przyrodniczo Zadanie własne: dofinansowanie ze środków cennych, w tym: rozbudowa sieci ścieżek 100 100 500 Gmina Wilamowice WFOŚiGW/NFOŚiGW 80%), rowerowych i szlaków pieszych, POIiŚ/RPO WiM 2014-2020 zagospodarowanie terenów rekreacyjnych Źródło: koszty zamieszczone w tabeli pochodzą danych udostępnionych przez instytucje realizujące zadania, WPF i WPI Gminy Wilamowice, a także szacunków własnych autorów POŚ dla Gminy Wilamowice, w niektórych przypadkach nie było możliwości oszacowania kosztów ze względu na brak informacji o szczegółowym zakresie zadania

Strona 109 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

Tabela 6.9.3 Harmonogram zadań monitorowanych w zakresie ochrony przyrody i lasów

Podmiot odpowiedzialny Szacunkowe koszty Dodatkowe Obszar lp. Zadanie za realizację realizacji zadania Źródła finansowania informacje interwencji (+ jednostki włączone) (w tys. zł) o zadaniu

A B C D E F G

Edukacja dzieci, młodzieży i dorosłych w zakresie Zadanie monitorowane: Nadleśnictwo środki Nadleśnictwa, Powiatu Bielskiego, ochrony i zachowania walorów krajobrazu i przyrody 20/rok Andrychów, Powiat Bielski NFOŚiGW/WFOŚiGW oraz promocja tych walorów

Przebudowa i częściowa wymiana składu gatunkowego zadrzewień przydrożnych wzdłuż odcinków dróg, nowe Zadanie monitorowane: PZD 50/rok środki Powiatu Bielskiego nasadzenia zieleni wysokiej, prace pielęgnacyjno - w Bielsku Białej konserwacyjne zieleni przydrożnej

Zadanie monitorowane: Zespół środki Zespołu Doradztwa Rolniczego Promocja działań proekologicznych dla rolników Doradztwa Rolniczego w Bielsku 25/rok w Bielsku Białej Białej

Uporządkowanie ewidencji gruntów zalesionych poprzez inwentaryzację i sporządzanie uproszczonych planów Zadanie monitorowane: Powiat w razie 10/rok środki Powiatu Bielskiego urządzania lasów prywatnych oraz zwiększenie lesistości Bielski potrzeby poprzez zalesienia 1 Realizacja zadań: gospodarczych, hodowlanych Zadanie monitorowane: Nadleśnictwo i ochronnych – zgodnie z planami urządzania lasów 150 Środki Nadleśnictwa Andrychów Andrychów państwowych Ochrona przyrody i krajobrazu i przyrody Ochrona Realizacja zadań: gospodarczych, hodowlanych Zadanie monitorowane: Powiat i ochronnych – zgodnie z uproszczonymi planami 10/rok środki Powiatu Bielskiego Bielski urządzania lasów prywatnych

Wzmocnienie kontroli gospodarki leśnej na obszarach Zadanie monitorowane: Powiat w razie koszty administracyjne środki Powiatu Bielskiego nowych nasadzeń i w lasach prywatnych Bielski potrzeby

Zalesianie terenów o niskich klasach bonitacyjnych gleb Zadanie monitorowane: właściciele w razie 15/rok środki właścicieli terenów i gruntów porolnych gruntów potrzeby

Źródło: koszty zamieszczone w tabeli pochodzą danych udostępnionych przez instytucje realizujące zadania, WPF i WPI Gminy Wilamowice, a także szacunków własnych autorów POŚ dla Gminy Wilamowice, w niektórych przypadkach nie było możliwości oszacowania kosztów ze względu na brak informacji o szczegółowym zakresie zadania

Strona 110 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

6.10 Cele i harmonogram w zakresie przeciwdziałania poważnym awariom Tabela 6.10.1 Cele, kierunki interwencji i zadania z zakresu zagrożeń poważnych awarii

Wskaźnik Obszar lp. Cel Kierunek interwencji Zadania Podmiot odpowiedzialny Ryzyka interwencji Nazwa Wartość Wartość (+ źródło danych) bazowa docelowa A B C D E F G H I J

Przeciwdziałanie poważnym awariom Ilość kontroli i naruszeń (prowadzenie kontroli zakładów, Zadanie monitorowane: źródło danych: 0/0 0/0 szkoleń, badań przyczyn, tak aby owych WIOŚ, przedsiębiorstwa ł WIOŚ zmniejszyć ryzyko wystąpienia poważnych awarii) anie awariomanie ł Ilość jednostek OSP Wsparcie OSP w sprzęt do które dostały wsparcie Zadanie własne: Gmina brak środków - 5 ratownictwa techniczno-chemiczno- Zmniejszenie zagrożenia Wilamowice finansowych źródło danych: ekologicznego instalacji przemys Przeciwdzia Gmina Wilamowice oraz minimalizacja skutków w przypadku wystąpienia awarii Usuwanie skutków poważnych awarii Zadanie monitorowane: awarie 1 w środowisku sprawcy awarii ne ne

ż Ilość PA na terenie gminy Zadanie monitorowane: realizacja tylko

Powa 0 0 Wojewoda, Marszałek w razie źródło danych: Zapobieganie lub usuwanie skutków Woj. Śląskiego i inne konieczności WIOŚ zanieczyszczenia środowiska organy ochrony środowiska i organy rodowiska ś administracji

Kreowanie właściwych Zadanie własne Gmina ludzi i Edukacja społeczeństwa na rzecz zachowań społeczeństwa Ilość akcji edukacyjnych kreowania prawidłowych zachowań Wilamowice brak w sytuacji wystąpienia 2 2 w sytuacji wystąpienia zagrożeń zaangażowania źródło danych: zagrożeń środowiska i życia Zadanie monitorowane: Minimalizacja skutków awarii dla awarii skutków Minimalizacja środowiska i życia ludzi z tytułu mieszkańców Gmina Wilamowice ludzi z tytułu wystąpienia Policja, PSP, WIOŚ, poważnych awarii awarii przemysłowych Sanepid

Strona 111 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

Tabela 6.10.2 Harmonogram zadań własnych w zakresie zagrożeń poważnymi awariami

Podmiot odpowiedzialny Szacunkowe koszty realizacji zadania Dodatkowe Obszar lp. Zadanie za realizację (w tys. zł) Źródła finansowania informacje interwencji (+ jednostki włączone) rok 2017 rok 2018 rok 2019 rok 2020 do 2024 o zadaniu A B C D E F G H I J K w ramach Wsparcie OSP w sprzęt do posiadanych Zadanie własne: Gmina

nymi ratownictwa techniczno- 30 30 30 30 300 środki Gminy Wilamowice środków

ż Wilamowice chemiczno-ekologicznego wsparcie może być większe 1 Edukacja społeczeństwa na rzecz działanie awariami enia powaenia

ż kreowania prawidłowych będzie Zadanie własne: Gmina zachowań w sytuacji wystąpienia 5 5 5 5 20 środki Gminy Wilamowice realizowane Wilamowice

Zagro zagrożeń środowiska i życia ludzi z w razie tytułu poważnych awarii potrzeby Źródło: koszty zamieszczone w tabeli pochodzą danych udostępnionych przez instytucje realizujące zadania, WPF i WPI Gminy Wilamowice, a także szacunków własnych autorów POŚ dla Gminy Wilamowice, w niektórych przypadkach nie było możliwości oszacowania kosztów ze względu na brak informacji o szczegółowym zakresie zadania

Tabela 6.10.3 Harmonogram zadań monitorowanych w zakresie zagrożeń poważnymi awariami Podmiot odpowiedzialny Szacunkowe koszty Dodatkowe Obszar lp. Zadanie za realizację realizacji zadania Źródła finansowania informacje interwencji (+ jednostki włączone) (w tys. zł) o zadaniu A B C D E F G

Przeciwdziałanie poważnym awariom (prowadzenie Zadanie monitorowane: WIOŚ, środki własne przedsiębiorstw, środki kontroli zakładów, szkoleń, badań przyczyn, tak aby - przedsiębiorstwa WIOŚ działanie zmniejszyć ryzyko wystąpienia poważnych awarii) aktualnie jest realizowane Kontrola zakładów o zwiększonym i dużym ryzyku będzie jako wystąpienia poważnej awarii wraz z egzekwowaniem Zadanie monitorowane: WIOŚ koszty administracyjne środki własne WIOŚ kontynuacja przez zakłady wymagań dotyczących zapobiegania poważnym awariom Zadanie monitorowane: sprawcy w zależności od skali

nymi awariami nymi Usuwanie skutków poważnych awarii w środowisku środki sprawcy awarii

ż awarii awarii 1 realizacja w środki wojewody, Marszałka Woj. Zapobieganie lub usuwanie skutków zanieczyszczenia w zależności od skali razie potrzeb Zadanie monitorowane: RDOŚ Śląskiego i innych organów ochrony środowiska awarii

enia powaenia środowiska ż Poprawa nadzoru nad logistyką transportową, w tym realizacja

Zagro wyprowadzenie transportu substancji niebezpiecznych Zadanie monitorowane: zarządcy dróg koszt znaków środki zarządców dróg w razie poza obszary zamieszkałe potrzeby Edukacja społeczeństwa na rzecz kreowania Zadanie monitorowane: Policja, PSP, prawidłowych zachowań w sytuacji wystąpienia zagrożeń 120 środki Policji, PSP, Policji, PSP, WIOŚ WIOŚ, Sanepid środowiska i życia ludzi z tytułu poważnych awarii Źródło: koszty zamieszczone w tabeli pochodzą danych udostępnionych przez instytucje realizujące zadania, WPF i WPI Gminy Wilamowice, a także szacunków własnych autorów POŚ dla Gminy Wilamowice, w niektórych przypadkach nie było możliwości oszacowania kosztów ze względu na brak informacji o szczegółowym zakresie zadania

Strona 112 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

7 System realizacji Programu Ochrony Środowiska Ustawy określają narzędzia prawne wykorzystywane dla realizacji zadań w dziedzinie ochrony środowiska, jak również nakładają na organy administracji samorządowej obowiązki w tym zakresie. Organami ochrony środowiska w myśl art. 376 ustawy Prawo ochrony środowiska są: • wójt, burmistrz lub prezydent miasta, • starosta, • sejmik województwa, • marszałek województwa, • minister właściwy do spraw środowiska. Na poziomie gminy Wilamowice organem administracji samorządowej jest Burmistrz. Po opracowaniu projektu „Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Wilamowice na lata 2017-2020 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2024” dokumentacja ta zostanie przekazana do konsultacji do Urzędu Gminy. Grupa robocza stanowiąca Wydział Spraw Gospodarczych przenalizuje projekt dokumentu pod kątem zgodności z wstępnymi założeniami. W razie potrzeby zostaną wprowadzone niezbędne poprawki i uzupełnienia. Według ustawy z dnia 3 października 2008 roku o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2016 roku, poz. 353 ze zm.) w toku opracowania dokumentacji dotyczącej mieszkańców należy przeprowadzić konsultacje społeczne. Na 21 dni projekt „Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Wilamowice na lata 2017-2020 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2024” zostanie zamieszczony jako projekt na stronie internetowej w Biuletynie Informacji Publicznej Urzędu Gminy oraz będzie do wglądu w Wydziale Spraw Gospodarczych. Jednocześnie zgodnie z ustawą z dnia 3 października 2008 roku o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2016 roku, poz. 353 ze zm.) w trakcie prac została wystosowana prośba do Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska i Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego o zakres prognozy oddziaływania na środowisko. Na tej podstawie zostanie opracowania Prognoza oddziaływania na środowisko. W toku opiniowania dokumentacji projekt „Programu…” wraz z Prognozą zostanie zaopiniowany przez Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska i Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Katowicach. Jednocześnie projekt „Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Wilamowice na lata 2017-2020 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2024” zostanie skierowany do opiniowania przez Zarząd Powiatu Bielskiego. Po uzyskaniu wymaganych opinii projekt „Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Wilamowice na lata 2017-2020 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2024” zostanie przyjęty uchwałą Rady Miejskiej w Wilamowicach. Gmina zakłada rozpowszechnianie informacji o konsultacjach społecznych dotyczących „Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Wilamowice na lata 2017-2020 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2024” w sposób zwyczajowo przyjęty - poprzez stronę internetową Gminy Wilamowice (www.wilamowice.pl) i tablicę ogłoszeń gminy. W tym momencie rozpocznie się jego realizacja. Według ustawy z dnia 3 października 2008 roku o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2016 roku, poz. 353 z późn. zm.) organy administracji są obowiązane udostępniać każdemu informacje o środowisku i jego ochronie znajdujące się w ich posiadaniu lub które są dla nich przeznaczone. Wśród opracowań, stanowiących dokumenty jawne, które powinny zostać udostępnione przez Gminę Wilamowice znajduje się zarówno projekt Programu Ochrony Środowiska jak i również po przyjęciu uchwałą Rady Miejskiej w Wilamowicach - Program Ochrony Środowiska. Dlatego też na podstawie art. 21. pkt. 2 ppt. 23 Ustawy z dnia 3 października 2008 roku o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2016 roku, poz. 353 ze zm.) Gmina Wilamowice udostępni na stronie internetowej Gminy Wilamowice w/w dokument. Elementem polityki ekologicznej Wilamowic jest współpraca z instytucjami zajmującymi się badaniem stanu środowiska, przetwarzaniem uzyskanych danych oraz ich upowszechnianiem. Bezpośrednim wskaźnikiem zaawansowania realizacji zadań objętych programem ochrony środowiska będzie ciągły monitoring oraz kontrola podejmowanych działań. Dla prawidłowej oceny realizacji „Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Wilamowice na lata 2017-2020 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2024” należy określić wskaźniki będące miernikami stopnia realizacji „Programu...”. W rozdziale 6 dotyczącym celów i kierunków interwencji „Programu…” przedstawiono w każdej z dziesięciu dziedzin środowiskowych wskaźniki określające stan środowiska i stopień zmian zachodzących w nim.

Strona 113 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

Należy pamiętać, iż organ wykonawczy gminy (Burmistrz) co dwa lata sporządza i przedstawia Radzie Miejskiej Raporty z wykonania POŚ. Organ wykonawczy przedkłada także Raport do wiadomości Zarządu Powiatu Bielskiego. W wykonywanych co dwa latach raportach z realizacji „Programu…” będzie można wykorzystać przedstawione w rozdziale 6 wskaźniki w celu oceny postępów w realizacji „Programu…”. W raportach tych zostanie dokonana ewaluacja realizowanych zadań i poziomu osiągnięcia zakładanych wskaźników.

8 Streszczenie w języku niespecjalistycznym W rozdziale pierwszym wskazano zasadność wykonania Programu Ochrony Środowiska oraz jego strukturę i zawartość. Podstawowym celem sporządzenia i uchwalenia Programu Ochrony Środowiska jest realizacja przez jednostki samorządu terytorialnego polityki ochrony środowiska zbieżnej z założeniami najważniejszych dokumentów strategicznych i programowych. Pierwszy „Program Ochrony Środowiska dla Gminy Wilamowice” został przyjęty Uchwałą Rady Miejskiej Wilamowice nr XXIX/250/02 16 czerwca 2002 roku w sprawie przyjęcia Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Wilamowice, a następnie aktualizacja została przyjęta uchwałą Rady Miejskiej Wilamowice nr XXX/290/09 z dnia 10 listopada 2009 roku w sprawie przyjęcia Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Wilamowice na lata 2009 – 2012. W 2014 roku kolejna aktualizacja Programu Ochrony Środowiska pn.: „Program Ochrony Środowiska dla Gminy Wilamowice na lata 2014-2017 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2021”została przyjęta do realizacji uchwałą Rady Miejskiej uchwałą LII/443/14 z dnia 29 października 2014 roku. Niniejszy „Program…” jest czwartym z kolei dokumentem tego rodzaju i obejmie lata 2017-2020 oraz perspektywę do 2024 roku. Projekt gminnego Programu Ochrony Środowiska opiniowany jest przez Zarząd Powiatu Bielskiego. Realizacja postanowień „Programu...” powinna doprowadzić do poprawy stanu środowiska naturalnego, oraz zapewnić skuteczne mechanizmy chroniące środowisko przed degradacją, a także stworzyć warunki dla wdrożenia wymagań prawa. „Program Ochrony Środowiska dla Gminy Wilamowice na lata 2017-2020 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2024” został opracowany zgodnie z zapisami ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska (t.j.: Dz. U. z 2017 r., poz. 519 z późn. zm.) jako narzędzie prowadzenia polityki ochrony środowiska w gminie. W związku z tym w trakcie procedur opracowania „Programu…” Gmina Wilamowice zapewni możliwość udziału społeczeństwa na zasadach i w trybie określonych w ustawie z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2016 r. poz. 353, z późn. zm.). Po zaopiniowaniu projektu „Programu…” przez Zarząd Powiatu Bielskiego oraz projektu „Programu…” wraz z Prognozą oddziaływania na środowisko przez Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Katowicach i Śląskiego Państwowego Inspektora Sanitarnego w Katowicach „Program ochrony środowiska dla Gminy Wilamowice na lata 2017-2020 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2024” zostanie uchwalony przez Radę Miejską w Wilamowicach. Z wykonania „Programu…” Burmistrz Gminy Wilamowice powinien co dwa lata sporządzać raporty i przedstawiać je Radzie Miejskiej oraz przekazać do organu wykonawczego Powiatu Bielskiego. Nawiązując do struktury określonej w „Wytycznych do opracowania wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska” Ministerstwa Środowiska (z dnia 2 września 2015 r.) niniejszy dokument zawiera takie elementy jak: • SPIS TREŚCI • WYKAZ SKRÓTÓW • WSTĘP • INFORMACJE O METODOLOGII OPRACOWANIA • INFORMACJE O SPÓJNOŚCI PROGRAMU Z DOKUEMNTAMI WYŻSZEGO SZCZEBLA • CHARAKTERYSTYKE GMINY WILAMOWICE • OCENĘ STANU ŚRODOWISKA W ZAKRESIE: o Ochrona klimatu i jakości powietrza, o Zagrożenia hałasem, o Pola elektromagnetyczne, o Gospodarowanie wodami,

Strona 114 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

o Gospodarka wodno – ściekowa, o Zasoby geologiczne, o Gleby, o Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów, o Zasoby przyrodnicze w tym leśne, o Zagrożenia poważnymi awariami. • ZAGADANIENIA HORYZONTALNE • CELE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ORAZ KIERUNKI DZIAŁAŃ I INTERWENCJI PROEKOLOGICZNYCH • HARMONOGRAM REALIZACJI ZADAŃ POWIATOWYCH I MONITOROWANYCH WRAZ Z ICH FINANSOWANIEM • SYSTEM REALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA • STRESZCZENIE W JEZYKU NIESPECJALISTYCZNYM • SPIS TABEL • SPIS RYSUNKÓW Struktura każdego z rozdziałów dotyczących poszczególnych obszarów interwencji obejmuje: • ocenę stanu aktualnego, • efekty realizacji dotychczasowego POŚ, • analizę SWOT.

W rozdziale drugim wykazano spójność dokumentacji z innymi opracowaniami wykonanymi we wcześniejszym czasie na poziomie krajowym, wojewódzkim i powiatowym. Aktualnie polityka ochrony środowiska w gminie Wilamowice prowadzona jest zgodnie z zapisami wcześniejszych dokumentów strategicznych (w tym gminnego Programu Ochrony Środowiska z 2009 roku) oraz nadrzędnych programów ochrony środowiska („Program Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do roku 2019 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2024”, „Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Bielskiego na lata 2013-2016”). Niniejszy dokument wykazuje także spójność z innymi dokumentami szczebla krajowego, regionalnego, wojewódzkiego i powiatowego.

Rozdział trzeci opisuje położenie i ogólne warunki panujące w gminie Wilamowice. Obszar gminy usytuowany jest na pograniczu południowej części Kotliny Oświęcimskiej i północnej części Pogórza Śląskiego, w zlewni trzech rzek: Soły, Wisły oraz Łękawki, w odległości około 14 km od granic Bielska – Białej oraz około 16 km od Oświęcimia. Centralną część gminy stanowi miasto Wilamowice, otoczone od północy, wschodu i południa terenami wiejskimi. Gmina Wilamowice stanowi obszar o powierzchni 5 672 ha, gdzie Miasto zajmuje 1 041 ha, a tereny wiejskie 4 631 ha. W skład gminy wchodzą miasto Wilamowice, a także pięć sołectw: Pisarzowice, Dankowice, Stara Wieś, Hecznarowice i Zasole Bielańskie. 21 Powierzchnia gminy zajmuje 5672 ha, użytki rolne natomiast stanowią 4092 ha, czyli 72% obszaru. Pomimo wysokich walorów przyrodniczych Wilamowic, lasy i grunty leśne zajmują zaledwie około 433 ha (to jest 7,6% powierzchni). Biorąc pod uwagę jakość gleb (o najwyższych klasach bonitacji) można zauważyć, że gmina Wilamowice posiada bardzo dobre warunki dla produkcji rolnej. Gleby występujące w gminie zaliczane są do klas IIIa i IIIb, a także do IVa i IVb. Według danych na koniec 2016 roku na terenie gminy mieszkało 17017 osób.

Rozdział czwarty to rozległa ocena stanu środowiska podzielona na dziesięć podrozdziałów wyszczególnionych w rozdziale pierwszym. W ramach oceny wyszczególniono stan realizacji najważniejszych zadań we wszystkich dziedzinach środowiskowych, przytoczono wyniki badań środowiska i porównano je z wynikami z lat poprzednich wskazując na trend poprawy lub pogorszenia stanu środowiska. W każdej z dziedzin środowiskowych stworzono analizę SWOT oceniającą szanse, zagrożenia oraz mocne i słabe strony gminy Wilamowice. Ocenę stanu powietrza atmosferycznego przeprowadzono w oparciu o dane z lat 2013-2015 pochodzące z Systemu monitoringu jakości powietrza województwa śląskiego oraz opracowania Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Katowicach pt.: „Piętnasta roczna ocena jakości powietrza w województwie śląskim, obejmująca 2016 rok”.

21 Program ochrony środowiska dla gminy Wilamowice na lata 2014 – 2017

Strona 115 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

Jakość powietrza w zakresie dwutlenku siarki określono na podstawie pomiarów automatycznych ze stacji zlokalizowanych poza terenem gminy Wilamowice, w Bielsku Białej ul. Kossak-Szczuckiej. Na żadnym stanowisku nie została przekroczona dopuszczalna częstość przekraczania poziomu dopuszczalnego, wynosząca 3 dni w roku. Strefa śląska w której zlokalizowana jest gmina otrzymała klasę A dla dwutlenku siarki. Strefa śląska w której zlokalizowana jest gmina Wilamowice otrzymała klasę A dla dwutlenku azotu, tlenku węgla, benzenu. W latach 2014-2016 pomiary pyłu PM10 prowadzono poza terenem gminy Wilamowice, w Bielsku Białej, gdzie stwierdzono przekroczenia dopuszczalnej częstości przekroczeń dopuszczalnego poziomu w roku kalendarzowym dla 24-godzin. Stężenia średnie dla roku wynosiło 47 µg/m³ (przy normie 40 µg/m³). Najwyższe stężenie maksymalne odnotowano w styczniu 2016 r. 80 µg/m³. Strefa śląska w której zlokalizowana jest gmina Wilamowice otrzymała klasę C dla pyłu PM10. Głównym źródłem emisji hałasu na terenie gminy Wilamowice są drogi powiatowe, na terenie gminy jest ich 9 odcinków o łącznej długości 38,678 km oraz drogi gminne. Drogi powiatowe są w stanie technicznym dobrym i średnim, są w znacznym stopniu wyremontowane i poddawane na bieżąco cząstkowym remontom. Drogi gminne także są na bieżąco remontowane, i ich stan ze względu na małe obciążenie jest raczej dobry. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach corocznie prowadzi badania hałasu komunikacyjnego. Na terenie powiatu bielskiego w latach 2012-2015 prowadzono badania w gminach • Kozy – 2012 rok, • Wilamowice – 2013 rok, • Wilkowice, Jaworze – 2015 rok. Na terenie gminy Wilamowice w 2013 roku Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach prowadził w ostatnich latach badania hałasu komunikacyjnego w miejscowości Pisarzowice przy ulicy Bielskiej. Wyniki wskazywały na: • przekroczenie dopuszczalnego poziomu hałasu LDWN o 3,5 dB, • brak przekroczeń dopuszczalnego poziomu hałasu LN, • przekroczenie dopuszczalnego poziomu hałasu LAeq D o 4,6 dB, • przekroczenie dopuszczalnego poziomu hałasu LAeq N o 4 dB. Wyniki badań w województwie śląskim zmierzonych wartości natężeń pól elektromagnetycznych promieniowania dla obowiązującego zakresu częstotliwości od 3 MHz do 3000 MHz nie przekroczyła w żadnym przypadku wartości dopuszczalnej składowej elektrycznej wynoszącej 7 V/m (zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymywania tych poziomów - Dz. U. z 2003 Nr 192, poz. 1883). We wszystkich punktach pomiarowych wartości były na zdecydowanie niższym niż dopuszczalny poziom, co świadczy o znikomym zagrożeniu negatywnymi skutkami promieniowania elektromagnetycznego na terenie gminy Wilamowice, a także okolicznych gmin. Co więcej, zmierzony w odstępach 3 lat poziom natężeń pól elektromagnetycznych promieniowania utrzymuje się na podobnym poziomie. Przy sporządzaniu oceny stanu jednolitych części wód powierzchniowych wykorzystano „Wyniki badań wód powierzchniowych prowadzonych w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska w 2016 roku, wartości minimalne, maksymalne i średnioroczne wskaźników – rzeki” prowadzonych w 2016 r. w następujących jednolitych części wód powierzchniowych na terenie gminy Wilamowice: • PLRW2000621329789 Pisarzówka, • PLRW20001221327899 Łękawka (punkt zlokalizowany poza terenem gminy). Na terenie gminy Wilamowice oraz na terenie samego powiatu bielskiego nie prowadzono monitoringu jakości wód podziemnych w latach 2013-2016. Obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi dla cieków płynących przez gminę Wilamowice, występują na następujących dopływach Soły: • Pisarzówka – na odcinku ok. 16,0 km od ujścia Soły, • Słonica – na odcinku ok. 10,0 km od ujścia Pisarzówki. Z w/w opracowania wynika, że zidentyfikowane historycznie obszary zalewowe (zagrożone powodzią) obejmowały gminę Wilamowice i dotyczyły cieków: Pisarzówka, Słonnica, Wilamówka, Dankówka, Czerwonka i Hecznarówka. Przyczyną wystąpienia podtopień na wymienionych obszarach były długotrwałe opady deszczu, ulewy i zahamowanie odpływu w istniejącej sieci odwadniającej. W zlewni rzeki Soły nie występują typowe obszary bezodpływowe, charakterystyczne dla rozległych terenów o małych różnicach wysokości.

Strona 116 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

Plany modernizacji sieci wodociągowej przewidują rozbudowę sieci wodociągowej w Wilamowicach ul. Reymonta, ul. Ogrodowa, w Hecznarowicach ul. Szkolna, w Zasolu Bielańskim w rejonie ul. Pięknej i Wrotnowskiej. Siecią kanalizacyjną objętych jest ok. 58% mieszkańców gminy Wilamowice. Dla porównania w 2014 roku siecią kanalizacyjną było objętych 47% mieszkańców. Obecnie długość sieci kanalizacyjnej wynosi około 171,378 km i podłączonych do niej jest około 9888 mieszkańców. Porównując długość sieci kanalizacyjnej z 2014 r. można zauważyć wyraźny wzrost o 12 km. Aktualnie na terenie gminy Wilamowice funkcjonują 3 komunalne oczyszczalnie ścieków w Pisarzowicach, w Zasolu Bielańskim (mechaniczno – biologiczna z podwyższonym usuwaniem biogenów), w Dankowicach (mechaniczno –biologiczna). Odbiornikiem ścieków dla oczyszczalni w Pisarzowicach jest potok Pisarzówka (bezpośredni) /Soła /Wisła, dla oczyszczalni w Dankowicach potok Dankówka (bezpośredni) Wisła, dla oczyszczalni w Zasolu Bielańskim rzeka Soła (bezpośredno) Wisła. Na obszarze gminy Wilamowice występują złoża kopalin, które zaliczyć można do dwóch zasadniczych grup: • surowce energetyczne – węgiel kamienny – 1 złoże, • surowce skalne – surowce ilaste ceramiki budowlanej – 3 złoża. Złoże węgla kamiennego „Dankowice” znajduje się w północno zachodniej części gminy. Należy ono do Górnośląskiego Zagłębia Węglowego, największego z trzech zagłębi węglowych położonych na terytorium Polski (78.9% udokumentowanych zasobów bilansowych węgla kamiennego). Zgodnie z rejestrem prowadzonym przez Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy w ramach Projektu System Osłony Przeciwosuwiskowej (SOPO) na terenie gminy Wilamowice znajduje się 59 udokumentowanych osuwisk, z czego 4 to małe fragmenty osuwisk położonych na granicy z gminą Kęty. Występowanie na terenie gminy gleb dobrej jakości i dużej żyzności sprawia, że znaczna część gminy jest wykorzystywana rolniczo. W 2014 r. użytki rolne stanowiły prawie 90% powierzchni gminy, zauważalny jest jednak nieznaczny spadek w stosunku do roku 2012. Zważając na wyniki badań gleb należy stwierdzić, że na terenie gminy nie występują nadzwyczajne zagrożenia związane ze skażeniem chemicznym powierzchni ziemi i gleb. Największym problemem jest wysoki poziom WWA w glebie. Uprawy oraz stosowane nawożenie są adekwatne do warunków glebowych, dzięki czemu zmniejszone jest ryzyko wyjałowienia gleby. Należy dążyć do utrzymywania gleb w dobrej kulturze rolnej oraz zapobiegać nadmiernej emisji WWA do atmosfery m.in. poprzez działania ograniczające niską emisję i spalanie odpadów. Od 1 lipca 2013 r. wprowadzony nowy system odpadami komunalnymi reguluje: Regulamin utrzymania czystości i porządku przyjęty uchwałą Rady Miejskiej nr XIV/85/15 z dnia 21 października 2015 roku. Gmina Wilamowice uchwałami z 2015 i 2016 roku określiła szczegółowy sposób i zakres świadczenia usług w zakresie obierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości zamieszkałych i zagospodarowania tych odpadów w zamian za uiszczoną przez właściciela nieruchomości opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi. W razie konieczności Uchwały są modyfikowane, a ostatnia zmiana została wprowadzona w 2016 roku. Od 2004 ilości oddawanych przez mieszkańców odpadów wzrosły o około 450%, natomiast od 2009 roku znacząco zmieniły się proporcje zbieranych odpadów a ilości nieznacznie wzrosły (2009 roku 1447 Mg zmieszanych i 359 Mg selektywnie gromadzonych, w 2013 roku 433,6 Mg zmieszanych i 1116 Mg selektywnie gromadzonych, w 2016 roku 1366,7 Mg zmieszanych i 3594,6 Mg selektywnie gromadzonych)22. Zgodnie z „Programem usuwania azbestu z terenu województwa śląskiego do roku 2032” z terenu gminy Wilamowice do końca 2015 powinno się usunąć: • do końca 2015 roku 19% wyrobów, • do końca 2022 roku 40% wyrobów. Zakładając pierwotną ilość wyrobów zawierających azbest na terenie gminy na poziomie 1354,82** Mg, do końca 2015 roku usunięto 1025,987 Mg to oznacza, że z terenu gminy usunięto 75,72% wyrobów. Wskaźnik wojewódzki został osiągnięty. Ogólna powierzchnia lasów na terenie gminy – wg stanu na dzień 31.12.2016 r. wynosi 447 ha. Stopień lesistości gminy jest bardzo niski i wynosi 7,59 %. Jest to wynikiem istnienia wysokich klas bonitacyjnych gleb w gminie i związanej z tym występowaniem dobrych kompleksów przydatności rolniczej. Lasy państwowe stanowią ok. 145,9 ha powierzchni lasów, w tym: Nadleśnictwo Andrychów, obręb Andrychów – 101 ha; Nadleśnictwo Bielsko, obręb Wapienica – 23 ha; Nadleśnictwo Chrzanów – 1 ha, głównie w kompleksie leśnym w części południowo – wschodniej, graniczącej z Gminą Kęty (Pisarzowice – Harszówki) oraz w niewielkich enklawach w Starej Wsi i Hecznarowicach.

22 dane Gminy Wilamowice 2017

Strona 117 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

Na terenie gminy Wilamowice działają 4 jednostki Ochotniczej Straży Pożarnej w Wilamowicach, Pisarzowicach, Hecznarowicach, Starej Wsi i w Dankowicach. W 2015 roku otwarto Centrum Zarządzania Kryzysowego i stworzono stanowisko kierowania Komendanta Miejskiego PSP w Bielsku Białej, które posiada trzy podstawowe, niezależne stanowiska dyspozytorskie PSP, ma możliwość „zdalnego” rozgłaszania alarmów i otwierania bram wyjazdowych w jednostkach oddalonych od Bielska – Białej.

W rozdziale piątym opisano zagadnienia horyzontalne będące fundamentem każdej z dziedzin środowiskowych. Każdy obszar interwencji i każdy kierunek działań powinien być spójny z czterema zagadnieniami horyzontalnymi jakim są: • adaptacja do zmian klimatu • nadzwyczajne zagrożenia • edukacja ekologiczna • monitoring środowiska. Wszystkie obszary interwencji na których opiera się niniejszy „Program…” zawierają aspekty każdego z czterech działań horyzontalnych. Istotnym jest także, iż w każdej dziedzinie środowiskowej prowadzona jest edukacja ekologiczna, a nadzwyczajne zagrożenia czy awarie mogą wpływać na wszystkie obszary środowiska od przyrody po powietrze wody i gleby. A w celu kontroli stanu i podjęcia ewentualnych szybkich kroków niezbędny jest monitoring środowiska i stała kontrola jego stanu.

Rozdział szósty jest zestawieniem celów, i zadań środowiskowych podzielonych na zadania własne Gminy Wilamowice wraz z potencjalnymi i możliwymi źródłami finansowania oraz zadania monitorowane, które realizowane będą na terenie gminy, ale niejednokrotnie bez zaangażowania finansowego Gminy Wilamowice.

Rozdział siódmy jest opisem systemu realizacji Programu Ochrony Środowiska, procedur opiniowania, konsultacji społecznych oraz procesu wdrażania. Wskazano także obowiązki Gminy Wilamowice w zakresie raportowania realizacji Programu w odstępach dwuletnich.

Rozdział ósmy jest streszczeniem całości dokumentu.

Strona 118 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

BIBLIOGRAFIA 1. Bank danych regionalnych www.stat.gov.pl, 2. Czternasta roczna ocena jakości powietrza w województwie śląskim, obejmująca 2015 rok, 2016, 3. Geografia regionalna Polski, J. Kondracki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998 r, 4. Geomorfologia Polski. Tom 1. Polska Południowa Góry i Wyżyny, praca zbiorowa pod redakcją M. Klimaszewskiego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1972, 5. GMO – problemy gospodarcze i ochrony przyrody dr hab. Krzysztof Kasprzak, ekspert Polskiej Izby Ekologii, 6. Hydrologia regionalna Polski – tom I, wody słodkie, Państwowy Instytut Geologiczny, 2007, 7. Hydrologia regionalna Polski – tom II, wody mineralne, lecznicze i termalne oraz kopalniane, Państwowy Instytut Geologiczny, 2007, 8. Informacja o stanie środowiska w 2013 roku, 2014, 9. Informacja o stanie środowiska w 2014 roku, 2015, 10. Informacja o stanie środowiska w 2015 roku, 2016, 11. Informacja o stanie środowiska w 2016 roku, 2017, 12. Klasyfikacja stanu/ potencjału ekologicznego i stanu chemicznego wód w 2015 r., WIOŚ Katowice, 13. Klimat Polski, A. Woś, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999, 14. Korytarze ekologiczne w województwie śląskim-koncepcja do planu zagospodarowania przestrzennego województwa. Etap I – J. B. Parusel, K. Skowrońska, A. Wower, Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska, 2007, 15. Krajowy program oczyszczania ścieków komunalnych, Druga Aktualizacja KPOŚK została zatwierdzona przez Radę Ministrów w dniu 2 marca 2010 r. (AKPOŚK 2009), 16. Kształtowanie krajobrazu, a ochrona przyrody, pod red. K. Buchwalda i W. Engelhardta, PWRiL, Warszawa 1975, 17. Mapa geologiczna Polski w skali 1:200 000, H. Jurkiewicz, J. Woiński, IG Warszawa 1977, 18. Mapa obszarów Głównych Zbiorników Wód Podziemnych (GZWP) w Polsce wymagających szczególnej ochrony, A. Kleczkowski, AGH Kraków, 1990, 19. Monitoring chemizmu gleb ornych Polski w latach 2010-2012, 2012, 20. Monitoring chemizmu gleb ornych w Polsce w latach 2015-2017, 2017, Inspekcja Ochrony Środowiska 21. Ocena jakości wód podziemnych w województwie śląskim w roku 2012, WIOŚ w Katowicach, 22. Odnawialne źródła energii i możliwości ich wykorzystania na obszarach nieprzemysłowych województwa Śląskiego, 2005, 23. Opracowanie ekofizjograficzne do planu zagospodarowania przestrzennego województwa śląskiego, 24. Piętnasta roczna ocena jakości powietrza w województwie śląskim, obejmująca 2016 rok, 2017, 25. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Śląskiego, 26. Podsumowanie wyników badań monitoringowych pól elektromagnetycznych, prowadzonych w dwóch trzyletnich cyklach, obejmujących lata 2008 – 2016, 2017, 27. Polska 2025. Długookresowa Strategia Trwałego Rozwoju i Zrównoważonego Rozwoju, Rządowe Centrum Studiów Strategicznych przy współpracy z Ministerstwem Środowiska, Warszawa czerwiec 2000r, 28. Program ochrony powietrza dla stref województwa śląskiego, w których stwierdzone zostały ponadnormatywne poziomy stężeń substancji w powietrzu, 2010, 29. Raport o stanie środowiska w województwie śląskim w 2013 roku, 2014, 30. Raport o stanie środowiska w województwie śląskim w 2014 roku, 2015, 31. Raport o stanie środowiska w województwie śląskim w 2015 roku, 2016, 32. Sprawozdanie z monitoringowego pomiaru pól elektromagnetycznych, 2011, 2012, 2013, 2014, 2015, 2016 33. Strategia Ochrony Przyrody Województwa Śląskiego, 2012, 34. Strategia Rozwoju Systemu Transportu Województwa Śląskiego, 2013, 35. Strony internetowe: www.cdpgs.katowice.pl, www.geoportal.gov.pl, www.gdos.gov.pl, www.natura2000.gdos.gov.pl, katowice.rdos.gov.pl; http://www.arimr.gov.pl, www.sir-katowice.pl/, http://www.czwa.odr.net.pl/, http://www.minrol.gov.pl/, http://www.gios.gov.pl/chemizm_gleb, https://www.pgi.gov.pl/, http://www.bielskakraina.pl/, 36. Śląski Monitoring Powietrza, 2017, 37. Trzynasta roczna ocena jakości powietrza w województwie śląskim, obejmująca 2014 rok, 2015,

Strona 119 z 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WILAMOWICE NA LATA 2017-2020 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2024

38. Zestawienie gmin (i miast wykazujących grunty do zalesienia) uporządkowane na podstawie liczny punktów odzwierciedlających ich preferencje zalesieniowe; wariant III – środowiskowy – Krajowy program zwiększania lesistości, 2003.

Strona 120 z 120