102  Biological sciences (03.01.00, 03.02.00, 03.03.00)  УДК 61 ПРЕДВАРИТЕЛЬНАЯ СВОДКА ВИДОВ ВОДНЫХ БЕСПОЗВОНОЧНЫХ ЖИВОТНЫХ ЦЕНТРАЛЬНОГО ПРЕДКАВКАЗЬЯ (СЕВЕРНЫЙ КАВКАЗ) И ПРИЛЕГАЮЩИХ ГОРНЫХ ТЕРРИТОРИЙ Дементьев М.С. Северо-Кавказский федеральный университет (СКФУ), Ставрополь, e-mail: [email protected]

Проведен обзор водных многоклеточных животных Центрального Предкавказья и прилегающих гор- ных территорий (Северный Кавказ). В список внесены животные, которые хотя бы один раз упоминались в источнике информации – личные данные, Интернет и литература. С целью облегчения международного цитирования номенклатурное название и систематическое положение каждого отдельного вида приводилось к принятой в международной практике как международное nomen validum. Были выявлены различия между российской и международной номенклатурой видов. Расширение биоразнообразия в последние годы связа- но с ирригационным объединением водных систем рек Кубани, Терека, Дона и Волги. Работа предназначена для фиксации современного биоразнообразия и определения наиболее перспективных групп животных для дальнейшего изучения молодыми учеными.

Ключевые слова: Центральное Предкавказье, прилегающие горные территории, водные многоклеточные животные, от губок до млекопитающих

PRELIMINARY SUMMARY AQUATIC INVERTEBRATES CENTRAL CISCAUCASIA (NORT CAUCASUS REGION) AND ADJACENT MOUNTAIN AREAS Dementev M.S. North Caucasus Federal University (NCFU), Stavropol, e-mail: [email protected]

A review of aquatic multicellular Central Caucasus and adjacent mountain areas (North Caucasus region). In the list made by animals that even once mentioned in the source of information is personal data, Internet and literature. To facilitate international citation item name and systematic position of the individual was cited to accepted in international practice as an international nomen validum. The differences between Russian and international nomenclature of species. The expansion of biodiversity in recent years is due to the irrigation Association water systems of the rivers Kuban, Terek, Don and Volga. The work is intended for fixation of contemporary biodiversity and identify the most promising groups of animals for further study.

Keywords: Central Ciscaucasia, adjacent mountain areas, water multicellular animals, from sponges to mammals

Основой для этой работы послужили ма- ближается к четырехзначной цифре, но без териалы более чем тридцатилетней практиче- использования их материала, как опублико- ской и научной работы (начиная с 80-х годов ванного (несколько тысяч наименований), прошлого века) на водоемах и инкубацион- так и переданного в частном порядке авто- ных комплексах данного региона. Это личные ру, подобный обзор не мог быть составлен. записи, а также данные из научно-исследова- Некоторые отклонения по сравнению тельских отчетов КрасНИИРХ, ВНИИР, АЗ- с материалами коллег, литературы и отчета- НИИРХ, НПК «Плюс» и других организаций, ми в систематическом плане связаны с тем, где автор был руководителем или ответствен- что в сводке приведены названия видов, ко- ным исполнителем работ. торые учитываются в международной прак- В качестве дополнительного материа- тике в соответствии с существующими база- ла были использованы определительные ми данных – World Register of Marine Species источники и другие публикации по изуча- (WoRMS), Integrated Taxonomic Information емому региону. В этой связи следует отме- System (ITIS), Fauna Europaea (FaEu), Pan- тить и выразить огромную благодарность European Species directories Infrastructure ученым, посвятившим свои исследования (PESI portal), Wikispecies, ZipcodeZoo и не- водным животным региона из Адыгеи, Ка- которые другие. В случаях, когда валидность бардино-Балкарии, Калмыкии, Карачаево- вида расходилась в международных базах Черкесии, Краснодарского и Ставрополь- и российских источниках, предпочтение ского краев, Ростовской области, Северной всегда отдавалось первым. Если в междуна- Осетии (рисунок). Технические возможно- родных базах данных российских названий сти не позволяют привести список работ видов не обнаруживалось, то это специаль- коллег, незримо участвующих в проведен- но оговаривалось в приводимом описании. ном исследовании, так как их число при- В основном это связано с отсутствием обще-  ADVANCES IN CURRENT NATURAL SCIENCES № 6, 2015   БИОЛОГИЧЕСКИЕ науки (03.01.00, 03.02.00, 03.03.00)  103 принятого современного понимания вида, Heteromeyenia stepanowii и Trochospongilla как систематической единицы. В частности, horrida. Вместе с рыбами-акклиматизанта- в литературе все чаще объявляется об об- ми ожидается проникновение, в основном наружении новых видов, валидность кото- в тепловодные водоемы ТЭЦ, и других ви- рых признается по существу лишь самими дов губок. авторами этих работ. Точно также оказыва- Тип CNIDARIA (COELENTERATA) – ется, что несколько «новоявленных» видов Стрекающие или Кишечнополостные в международном понимании признаются как один вид. Всего в России известно до 10 видов Все животные описаны в максимально пресноводных и солоноватоводных стрека- упрощенной систематической последова- ющих животных. В нашем регионе встре- тельности с приближением к традицион- чаются: Hydra circumcincta (син. H. attenu- ной. Это вызвано тем, что в современной ata), H. oligactis, H. oxycnida, H. viridissima зоологической науке представлено множе- (син. Chlorohydra viridissima) и h. vulgaris. ство новых предложений по систематике В перспективе возможно вселение и дру- животных, особенно их отдельных групп. гих видов. Например, для Маныча есть

Центральное Предкавказье и прилегающие горные территории с основными точками наблюдений автора

Подцарство METAZOA – единичное указание на появление Pro- Многоклеточные животные tohydra leuckarti. Например, это солонова- Под этим именем объединяют всех жи- товодная кордилофора каспийская в реке вотных, кроме простейших или одноклеточ- Маныч (Cordylophora caspia) имеющая ных (Protozoa). Всего этих животных суще- только полипные формы с прикреплен- ственно более 1,5 млн видов. ными медузами. Только медузоидное по- коление имеет Maeotias marginata (син. Тип PORIFERA (SPONGIA) – Губки M. inexpectata = Olindias inexpectata). Реже Всего известно до 15 видов европей- встречается эндемик Каспийского моря ских пресноводных губок. В изучаемом Moerisia pallasi (син. Caspionema pallasi). регионе наиболее распространена озерная Появились новые виды, такие как Odessia бадяга (Spongilla lacustris). Реже встреча- maeotica (син. Moerisia maeotica) с медуза- ются другие губки: Ephydatia fluviatilis, ми и полипами. Широко распространилась E. muelleri, Eunapius carteri (ранее Spongilla в совершенно пресных водоемах краспеда- carteri), Eu. fragilis (ранее Spongilla fragilis), куста или амазонская пресноводная медуза

 УСПЕХИ СОВРЕМЕННОГО ЕСТЕСТВОЗНАНИЯ № 6, 2015  104  Biological sciences (03.01.00, 03.02.00, 03.03.00)  Craspedacusta sowerbii (син. C. sowerbyi). baueri, A. carparum, A. hypophthalmichthydis, В местах содержания осетровых рыб ино- A. isoporum, A. markewitschi, A. transversale, гда встречается паразитическая Polypodium Aphanurus stossichi, Apharyngostrigea cornu, hydriforme. В обрастаниях судов в район за- Asymphylodora demeli, A. imitans, A. kubani- падного Маныча проник балтийский вид – cum, A. tincae, Azygia lucii, Bacciger bacci- Garveia franciscana (син. Bougainvillia me- ger, B. сochinensis, Bucephalus polymorphus, gas) и очень вероятно Blackfordia virginica. Bunocotyle cingulata, Bunodera luciopercae, В обрастаниях сетных материалов на Ма- Crepidostomum auriculatum, C. farionis, ныче был встречен полип Clava multicornis. C. metoecus, Deropristis hispida, Diplosto- mum commutatum, Haplosplanchnus pachy- Тип PLATHELMINTHES – somus, Hemiurus appendiculata, Lecithaster Плоские черви confusus, Nicolla skrjabini, Orientocreadium Класс TURBELLARIA – Ресничные siluri, Parasymphylodora markewitschi, Pa- черви или Турбеллярии ratimonia gobii, Phyllodistomum angulatum, Как правило, это свободноживущие пло- Ph. elongatum, Ph. folium, Ph. pseudofolium, ские черви, реже паразитические. В России Ph. simile, Podocotyle atherinae, Pseudopenta- около 100 видов. Существуют указания на gramma symmetricum, Pseudosphaerostomum встречаемость в изучаемом регионе следую- caudotestis, Pygidiopsis genata, Rhipidocotyle щих видов: Archimacrostomum rubrocinctum campanula, Rh. kovalae, Sanguinicola armata, (син. Macrostomum rubrocinctum), Bdello- S. inermis, S. skrjabini, S. volgensis, Skrjabi- cephala punctata, Bothromesostoma personatum, nopsolus semiarmatus, Sphaerostomum bra- Castrada hofmanni, С. lanceola, С. neocomen- mae и S. globiporum. sis, С. perspicua, С. tatarica, С. viridis, Castrella У земноводных и пресмыкающихся truncata, Dalyellia penicilla, D. viridis, Dendro- в регионе встречаются, как минимум, сле- coelopsis lagonakii, Dendrocoelum caucasicum, дующие виды трематод: Ascarops strongyli- D. gefoense, D. lacteum, D. mamkaevi, D. su- na, Astiotrema monticelli, Brandesia turgida, perficiale, Dugesia gonocephala, D. lugubris, Candidotrema loossi, Diplodiscus subclava- D. praecaucasica, D. taurocaucasica, Geocen- tus, Encyclometra colubrimurorum, Glypthel- trophora baltica, Gieysztoria cuspidate, G. expe- mins diana, Gorgodera asiatica, G. cygnoides, dita, G. infundibuliformis, G. rubra, G. triguetra, G. loossi, G. microovata, G. pagensteche- G. virgulifera, Gyratrix hermaphroditus, Macros- ri, G. varsoviensis, Gorgoderina skrjabini, tomum clavistylum, M. finnlandense, M. lutheri, G. vitelliloba, Haematoloechus asper, H. va- M. mosquense, M. rhabdophorum, M. rostratum, riegatus, Halipegus ovocaudatus, Haplometra M. tuba, M. ventrifiavum, M. viride, Mesos- cylindracea, Holostephanus volgensis, Lep- toma craci, M. ehrenbergii, М. essenii, M. lin- tophallus nigrovenosus, Macrodera longicol- gua, M. productum, M. punctatum, M. tetrago- lis, Metaleptophallus gracillimus, Opisthio- num, Microdalyellia armigera, M. brevimana, glyphe ranae, O. rastellus, Oswaldocruzia M. fairchildi, M. fusca, M. picta, M. rossi, Mi- filiformis, Paralepoderma cloacicola, Phyl- crostomum lineare, Myostenostomum tauri- lodistomum angulatum, Plagiorchis molini, cum, Olisthanella isaevi, O. obtuse, O. palmeni, Pleurogenes claviger, P. intermedius, Pleu- O. truncula, Opisthocystis goettei, Opistomum rogenoides medians, P. stromi, Prosotocus pollidum, Otomesostoma auditivum, Pfemaria confusus, Skrjabinoeces breviansa, S. similis gonocephala, Phaenocora typhlops, Ph. rufo- и Telorchis assula. dorsata, Ph. unipunctata, Phagocata armenica, Достаточно часто окончательными хо- Placorhynchus octaculeatus, Plagiostomum зяевами трематод являются птицы, у кото- lemani, Planaria torva, Polycelis nigra, P. ten- рых можно встретить: Allopyge skrjabini, uis, Prorhynchus stagnalis, Pseudosyrtis fluvia- Apatemon fuligulae, A. gracilis, A. minor, tilis, Rhynchomesostoma lutheri, Rh. rostratum, Apharyngostrigea cornu, Ascocotyle coleos- Rhynchoscolex simplex, Sekerana stolzi (син. toma, Bilharziella polonica, Bolboforus con- Jordania stolzi), Stenostomum caudatum, S. leu- fuses, Brachylaemus fuscatus, B. mesostomus, cops, S. unicolor, Strongylostoma cirratum, S. ra- Brachylecithum asovi, B. laniicola, B. loossi, diate и S. simplex. B. magnitestium, Cardiocephaloides longicol- Класс TREMATODA (DIGENEA) – lis, Catatropis verrucosa, Cathaemasia hians, Дигенетические сосальщики Clinostomum complanatum, C. heluans, Co- donocephalus urnigerus, Conodiplostomum В России около 1000 видов. У рыб в изу- perlatum, C. spathula, Cotylotretus cubanicus, чаемом регионе это следующие трематоды: C. cornutus, C. erraticus, C. flabelliformis, Acanthostomum imbutiformis, Allocreadium C. hebraicus, C. pileatus, C. platycephalus,

 ADVANCES IN CURRENT NATURAL SCIENCES № 6, 2015   БИОЛОГИЧЕСКИЕ науки (03.01.00, 03.02.00, 03.03.00)  105 Cyathocotyle prussica, Cyclococlum muta- noparyphium sisjakowi, Echinostoma armi- bile, Dendritobilharzia pulverulenta, Diplos- gerum, E. revolutum, Fasciola hepatica (также tomum commutatum, D. flexicaudum, D. ga- у человека), Fasciolopsis buski (также у чело- vium, D. kronschnepi, D. mergi, D. pusillum, века), Holostephanus desmanae, Isthmiophora D. spathaceum, Echinochasmus coaxatus, melis, Ithyogonimus talpae, Lecithodendrium E. mathevossianae, E. ruficapensis, E. schigini, linstowi, L. rysavyi, L. skrjabini, Macrotes- Echinoparyphium aconiatum, E. recurvatum, tophyes ondatrae, Mammoorchipedum isos- Echinostoma academica, E. chloropodis, E. di- tomum, Metorchis bilis (также у человека), etzi, E. sarcinum, Euclinostomum heterosto- Metorchis vulpis, Neoglyphe locellus, Notocot- mum, Eucotyle cohni, Galactosomum agracha- ylus attenuatus, Notocotylus noyeri, Omphalo- nensis, Gigantobilharzia acotylea, Heterophyes metra desmanae, Ophisthorchis felineus (так- fraternus, Himasthla secunda, Hypoderaeum же у человека), Opisthorchis viverrini (также conoideum, Hyptiasmus oculeus, Hysteromor- у человека), Paracoenogonimus skvorzovi, pha platalea, H. triloba, Leucochloridium ho- Paragonimus kellicotti (также у человека), lostomum, L. macrostomum, L. perturbatum, Paramphistomum ichikawai, Pharyngostomum Leyogonimus polyoon, Linstowiella vivipa- cordatum, Plagiorchis arvicolae, P. elegans, rae, Metorchis bilis, M. crassiusculus, M. xan- P. koreanus, P. maculosus, P. muelleri, P. mu- thosomus, Neivaia cymbium, Nematostrigea ris, P. vespertilionis, Prosthodendrium ascidia, serpens, Neodiplostomum canaliculatum, P. chilostomum, P. hurkovaae, P. longiforme, N. spathoides, Notaulus asiaticus, Notocotylus P. megacotyle, P. skrjabini, Pseudamphisto- attenuatus, N. ephemera, N. gibbus, N. imbri- mum truncatum, Psilotrema castoris, P. marki, catus, N. linearis, N. pacifera, N. parviovatus, P. zibethica, Quinqueserialis quinqueserialis, N. ralli, N. regis, N. skrjabin, Opisthorchis Q. wolgaensis, Prosthodendrium ilei, Ruben- simulans, Orchipedum turkestanicum, Orni- strema exasperatum, Skrjabinoplagiorchis po- thobilharzia canaliculata, O. kowalewskii, Or- lonicus, Stichorchis subtriquetrus и Symmetri- nithodiplostomum ptychocheilus, Pachytrema catesticula mordovii. calculus, P. paniceum, Paramonostomum al- Класс CESTODA – Ленточные черви veatum, P. anatis, P. bucephalae, P. elongatum, P. parvum, Parorchis gedoelsti, Paryphosto- Всего известно более 3500 видов. Так mum radiatum, Patagifer bilobus, Pegosomum или иначе, но в изучаемом регионе имеют- saginatum, Petasiger exaeretus, P. megacantha, ся упоминания о следующих видах, в том Philophthalmus lucipetus, Plagiorchis elegans, числе опасных для человека: Bothrimonus P. laricola, P. maculosus, P. marii, P. triangu- fallax, Bothriocephalus scorpii, Caryophyl- laris, Postharmostomum gallinum, Posthodip- laeides fennica, Caryophyllaeus fimbriceps, lostomum cuticola, P. impraeputiatum, Postho- C. laticeps, Cysticercus cellulosae, Digram- vitellum komarovi, Prohyptiasmus robustus, ma interrupta, Diphyllobothrium dendriticum, Prosthogonimus cuneatus, P. lineatus, P. ova- D. mansonoides, D. minus и D. strictum, tus, Psilochasmus longicirratus, P. skrjabini, Dipylidium caninum (иногда у человека), Psilotrema simillimum, Pulvinifer macros- Echinococcus granulosus (также у челове- tomum, Pygidiopsis genata, Renicola lari, ка), E. multilocularis, Fimbriaria fasciolaris, R. paraguinta, R. secunda, Stictodora lari, Stri- Hymenolepis diminuta (также у человека), gea falconis, S. plegadis, S. sphaerula, Tamer- H. nana (также у человека), Ligula colymbi, lania zarudnyi, Tanaisia fedtschenkoi, T. inte- L. intestinalis, L. pavlovskii, L. solidus, Me- gerriorcha, T. longivitellata, Trichobilharzia socestoides corti (также у человека), M. ine- ocellata, Tylodelphys clavata и Uroproctepi- atus (также у человека), M. variabilis (также sthmium bursicola. у человека), Moniezia benedeni, M. expansa, Одновременно в птицах и млекопита- Multiceps multiceps, Nematotaenia dispar, ющих можно встретить также: Apophallus OIIulanus tricuspis, Ophiotaenia europaea, Pa- muhlingi, Cryptocotyle concavum, Echinos- radilepis scolecina, Proteocephalus gobiorum, toma revolutum (также у человека), Haplor- P. osculatus, P. percae, P. subtilis, P. torulosus, chis pumilio, Metagonimus yokogawai (также Schistocephalus pungitii, S. solidus, Silurota- у человека), Notocotylus noyeri, Rossicotre- enia siluri, Sparganum spirometra, Spirometra ma donicum, Stephanoprora denticulate и St- erincei enropaei, Taenia cervi, T. crassiceps, ictodora sawakinensis. T. hydatigena, T. krabbei, T. ovis, T. paren- И, наконец, только у млекопитающих chimatosa, T. pisiformis, T. saginata (также региона можно обнаружить: Alaria alata, у человека), T. solium (также у человека), Brachylecithum rodentini, Dicrocoelium den- T. taeniaeformis, Triaenophorus meridionalis driticum, Echinochasmus perfoliatus, Echi- и T. nodulosus.

 УСПЕХИ СОВРЕМЕННОГО ЕСТЕСТВОЗНАНИЯ № 6, 2015  106  Biological sciences (03.01.00, 03.02.00, 03.03.00)  Класс MONOGENEA – Adoncholaimus aralensis, Alaimus primiti- Моногенетические сосальщики vus, Aphanolaimus aquaticus, A. viviparus, В мире известно около 2 000 видов. Aphelenchoides parietinus, Aporcelaimellus В наших водах присутствуют, как минимум, krygeri, A. obscurus, A. obtusicaudatus, Axo- следующие виды: Ancylodiscoides siluri, An- nolaimus sera, A. spinosus, Brevitobrilus cyrocephalus paradoxus, A. vanbenedeni, Dac- stefanskii, Chromadorina bioculata, Chro- tylogyrus anchoratus, D. cornu, D. crucifer, madorita leuckarti, Chronogaster boettgeri, D. falcatus, D. fallax, D. fraternus, D. inter- Ch. typica, Chrysodorus filiformis, Clarcus medius, D. macrocanthus, D. minor, D. nanus, papillatus, Crocodorylaimus dadayi, Crocodo- D. parvus, D. robustus, D. simplicimalleata, rylaimus flavomaculatus, Cryptonchus tristis, D. sphyrna, D. tuba, D. vastator, D. wunderi Curviditis curvicaudata, Cuticularia oxycerca, и D. zandti, Diclybothrium armatum, Diplo- Daptonema dubium, D. osadchikhae, Diplo- zoon nipponicum, D. paradoxum, Gyrodac- gaster rivalis, Dorylaimus crassus, D. helve- tylus arcuatus, G. medius и G. parvicopula, ticus, D. montanus, D. stagnalis, Ecumenicus Nitzschia sturionis, Paradiplozoon pavlovskii, monohystera, Enoploides fluviatilis, Epitobri- Polystoma integerrimum, Solostamenides mu- lus medius, Ethmolaimus pratensis, Eudorylai- gilis, Tetraonchus monenteron и Thaparoclei- mus carteri, Eu. centrocercus, Ethmolaimus dus magnus. multipapillatus, Eudorylaimus leuckarti, Eu- monhystera dispar, Eumonhystera filiformis, Класс ASPIDOGASTREA – Eu. vulgaris, Eutobrilus grandipapillatus, He- Аспидогастриды terocephalobus elongatus, Hirschmanniella Всего известно до 80 видов. Есть только behningi, H. gracilis, H. oryzae, Idiodorylai- указания на возможности нахождения в реги- mus robustus, Ironus gagarini, I. ignavus, оне двух паразитических видов: Aspidogaster I. Longicaudatus, I. tenuicaudatus, Labronema limacoides (у рыб) и A. conchicola (у моллю- andrassyi, Laevides laevis, Laimydorus pseu- сков). О практической значимости этих жи- dostagnalis, Mesodorylaimus bastiani, M. hof- вотных известно мало. maenneri, M. potus, Microlaimus globiceps, Monhystera lemani, M. paludicola, M. stag- Тип NEMATHELMINTHES – nalis, Monhystrella hastate, Mononchoides Круглые черви striatus, Mononchus truncates, Neoactinolai- Класс GASTROTRICHA – mus dzjubani, Neotobrilus longus, Panagrolai- Брюхоресничные mus hygrophilus, P. rigidus, P. subelongatus, Всего известно около 160 видов. В ре- P. macrolaimus, Paramphidelus dolichurus, гионе достоверно подтверждается наличие Paraphanolaimus anisitsi, P. behningi, Para- следующих видов: Aspidiophorus paradoxus, plectonema pedunculatum, Paravulvus hartin- Chaetonotus larus, Ch. maximus, Dasydytes gii, Paroigolaimella bernensis, Plectus cirratus, ornatus, D. goniathrix, Dichaetura capricornia, P. rhizophilus, P. tenuis, Prodesmodora circu- Haltidytes festinans, Heterolepidoderma ocel- late, Prodorylaimium brigdammense, Prodory- latum, Lepidodermella squamata, Neogossea laimus filiarum, P. longicaudatoides, Rhabdol- antennigera и Polymerurus nodicaudus. aimus terrestris, Semitobrilus longicaudatus, По единичным данным, также могут при- S. pellucidus, Theristus flevensis, Tobrilus сутствовать: Aspidiophorus oculifer, A. ophi- aberrans, T. gracilis, T. helveticus, Tripyla cor- odermus, A. tetrachaetus, Chaetonotus denta- nuta, T. glomerans, Trischistoma monohystera tus, Ch. lancearis, Ch. vechovi, Ch. zelinkai, и Syringolaimus caspersi. Chitonodytes longisetosus, Ch. longispinosus, Известны также паразитические нема- Haltidytes crassus, H. saltitans, Heterolepido- тоды. У некоторых нематод-паразитов раз- derma gracile, Heteroxenotrichula pygmaea, витие завершается на рыбах: Agrachanus Ichthydium diacanthum, I. maximum, I. po- scardinii, Camallanus hypophthalmichthys, dura, Lepidodermella spinifera, Neogossea C. lacustris, C. truncates, Capillaria brevispic- voigti, Polymerurus rhomboides, P. serraticau- ula, Capillospirura argumentosa, C. ovotrichu- dus, P. serraticaudus, Setopus bisetosus, S. du- ria, Cucullanus dogieli, C. sphaerocephalus, bius и Stylochaeta fusiformis. Cystoopsis acipenseris, Desmidocercella nu- midica, Dichelyne minutus, Goezia ascaroides, Класс NEMATODA – Hематоды Philometra abdominalis, Ph. ovata, Ph. rischta, С водной средой в нашем регионе свя- Pseudocapillaria tomentosa, Raphidascaris заны, например, свободноживущие не- acus, Rhabdochona gnedini, Schulmanela pe- матоды, как минимум, следующих ви- truschewskii, Skrjabillanus schigini, S. tincae дов: Achromadora tenax, Acrobeles ciliatus, и Thynnascaris adunca.

 ADVANCES IN CURRENT NATURAL SCIENCES № 6, 2015   БИОЛОГИЧЕСКИЕ науки (03.01.00, 03.02.00, 03.03.00)  107 Развитие других паразитических нема- diorhynchus armenicus, M. lagodekhiensis, тод проходит по пищевой цепочке, в том M. micracanthus, M. papillosus, Moniliformis числе до человека. В данном перечислении moniliformis (также у человека), Neoechino- представлена преимущественно та их часть, rhynchus rutili, Plagiorhynchus asymmetricus, хозяева которых связаны непосредственно P. cylindraceus, P. spiralis, Polymorphus acu- с водой (земноводные, ужи, черепахи, во- tis, P. magnus, P. marilis, P. minutus, P. stria- доплавающие птицы, водная полевка, вы- tus, Prosthorhynchus gallinagi, P. gracilis, дра, нутрия): Anisakis simplex, Aonchotheca Pseudoacanthocephalus caucasicus, Sphaeriro- murissylvatici, A. wioletti, Aspiculuris dinniki, stris lancea, S. lanceoides, S. picae и Telosen- A. tetraptera (также у человека), Avioser- tis exiguus. При более полном охвате оби- pens mosgovoyi, Camallanus sp. (несколько тающих в регионе этих животных, а также видов), Chevreuxia revoluta, Contracaecum интродукции их новых видов этот список microcephalum, C. micropapillatum, C. spicu- может быть существенно изменен. ligerum, Cosmocerca commutata, Crenosoma Класс NEMATOMORPHA petrowi, C. vulpis, Decorataria decorata, De- (GORDIACEA) – Волосатики sportesius brevicaudatus, D. invaginatu, Dioc- tophyme renale, Dispharynx nasuta, Echinuria На изучаемой территории встречается, uncinata, Eustrongylides excisus, Eu. mergo- как минимум, 5 видов: Gordionus senkovi, rum, Eu tubifex, Gnathostoma spinigerum, Gordius aquaticus, G. borisphaenicus, Para- G. neoplasticum, G. problematicum, G. pul- chordodes pustulosus и Spinochordodes baeri. chrum, Heligmosomoides laevis, Heligmoso- Тип (класс) ROTIFERA (ROTATORIA) – mum borealis, Neoraillietnema praeputiale, Коловратки Oswaldocruzia filiformis,O xysomatium brevi- caudatum, Paracuaria adunca, Philometroides В России – около 600 водных видов. cyprini, Porrocaecum reticulatum, Pseudoter- В изучаемом регионе к коловраткам, боль- ranova decipiens, Pudica maldonadoi, Rhab- шую часть жизни находящимся в планкто- dias bufonis, Rh. fuscovenosus, Rusguniella не, можно отнести следующие виды: Anu- elongata, Schistorophus longicornis, Skrjabi- raeopsis fissa, Ascomorpha ecaudis, A. ovalis, noclava horrida, Spirocerca lupi, Spiroxis Asplanchna brightwelli, A. priodonta, A. sie- contortus, Streptocara crassicauda, S. recta, boldi, Asplanchnopus hyalinus, A. multiceps, Strongyloides myopotami, S. ratti, Subulura Brachionus angularis, B. asplanchnoides, linstowi, Syncuaria contorta, Synhimantus sir- B. bidentatus, B. budapestinensis, B. calyci- ry, Syphacia arvicolae, S. obvelata, Tetrameres florus, B. dimidiatus, B. diveriscornis, B. fal- fissispina, Thominx aerophilus, Trichinella na- catus, B. forficula, B. guadridentatus, B. ley- tiva, T. spiralis, Trichostrongylus colubriformis digii, B. plicatilis, B. urceolaris, Collotheca (также у человека), T. probolurus, Trichuris discophora, C. pelagica, Colurella adriatica, muris, T. myocastoris, T. spalacis и многие Conochiloides coenobasis, C. dossuarius, другие, в т. ч. завершающие развитие в на- C. coenobasis, C. dossuarius, C. hippocrepis, стоящих наземных животных и предполо- Cyrtonia tuba, Epiphanes macroura, E. senta, жительно присутствующие в регионе. Euchlanis dilatata, Filinia brachiata, F. cornuta, F. longiseta, F. opoliensis, F. terminalis, Gastro- Класс – pus stylifer, Hexarthra fennica, H. mira, H. oxy- Скребни или Колючеголовые uris, Kellicottia longispina, Keratella cochlearis, Всего описано около 1100 видов скреб- K. quadrata, K. tropica, Lecane grandis, L. hasta- ней, в России встречено до 330. В регионе ta, L. lamellata, L. luna, L. stenroosi, L. un- они изучены, в основном, у хозяйствен- guitata, Lepadella patella, L. rhomboidula, но важных животных, а поэтому ниже L. triptera, Mytilina mucronata, Notholca acumi- приводится лишь список скребней, пара- nata, N. squamula, Notommata aurita, Platyias зитирующих в рыбах, птицах и водных patulus, Polyarthra dolichoptera, P. euryptera, млекопитающих изучаемого региона: Acan- P. longiremis, P. luminosa, P. remata, P. vulgaris, thocephaloides incrassatus, A. propinquus, Pompholyx complanata, P. sulcata, Synchaeta anguillae, A. lucii, A. ra- grandis, S. gyrina, S. kitina, S. lakowitziana, nae, Centrorhynchus aluconis, C. bazaleticus, S. littoralis, S. oblonga, S. pectinata, S. stylata, C. buteonis, C. conspectus, C. globocauda- S. tremula, S. vorax, T. capucina, T. heterodacty- tus, C. itatsinis, C. magnus, C. pelrotschenko, la, T. longiseta, T. pussila, T. rattus, T. rousseleti, C. spinosus, C. teres, Corynosoma strumosum, T. stylata и Trichotria pocillum. Filicollis anatis, Leptorhynchoides plagiceph- Менее изучены труднодоступные колов- alus, Macracanthorhynchus catulinus, Me- ратки – обитатели зарослей, ила, прибреж-

 УСПЕХИ СОВРЕМЕННОГО ЕСТЕСТВОЗНАНИЯ № 6, 2015  108  Biological sciences (03.01.00, 03.02.00, 03.03.00)  ного песка и других опорных и защищен- зит ракообразных), C. volvocicola (в ко- ных биотопов. В изучаемом регионе к ним лониях вольвокса), Embata parasitica (на можно отнести: Adineta vaga, Asplanchnopus гаммарусах и осликах), Lecane arcuata (в dahlgreni, Beauchampia crucigera, Cepha- планктоне и как эпибионт на речном раке), lodella auriculata, C. catelina, C. forficula, L. closterocerca (в планктоне и как эпиби- C. gracilis, C. hoodii, Collotheca coronetta, онт в жаберной полости речных рачков), C. mutabilis, C. ornate, Colurella colurus, Proales gigantea (паразит лимней), P. parasita C. obtusa, C. sulcata, C. uncinatа, Dicrano- (паразит вольвоксов), Rotaria rotatoria (на phorus forcipatus, D. grandis, Dipleuchlanis гаммарусах), R. tardigrada (в бентосе, а так- propatula, Dissotrocha aculeatа, Eosphora же на насекомых и пресноводных крабах), ehrenbergi, E. najas, Epiphanes brachionus, Testudinella clypleata (на водяных осликах), Euchlanis calpidia, Eu. meneta, Eu. parva, T. elliptica (на водяных осликах), T. truncata Eu. pyriformis, Eu. triquetra, Filinia passa, (на водяных осликах) и Lecane closterocerca Floscularia ringens, Gastropus hyptopus, (псаммофил и в жаберной полости речных G. minor, Habrotrocha aspera, H. collaris, Ker- рачков). atella paludosa, Lacinularia flosculosa, Lecane Тип NEMERTINI – Немертины arcula, L. bifurca, L. bulla, L. clara, L. cor- nuta, L. crenata, L. curvicornis, L. depressa, В районе соленой части Маныча встре- L. doryssa, L. flexilis, L. furcata, L. galeata, чена солоноватоводная немертина Barentsia L. hamata, L. hornemanni, L. ichthyoura, benedeni. В пресных водоемах на пригра- L. inermis, L. intrasinuata, L. kluchor, L. lu- ничной к изучаемому региону территории naris, L. nana, L. obtuse, L. ohioensis, L. pap- также отмечена Prostoma graecense. uana, L. perpusilla, L. punctata, L. pyriformis, Тип ANNELIDA – Кольчатые черви L. quadridentata, L. sagula, L. signifera, Класс OLIGOCHAETA – L. subtilis, L. sympoda, L. tenuiseta, L. un- Малощетинковые черви gulate, Lepadella acuminate, L. ehrenbergii, L. ovalis, L. quinquecostata, Limnias cerato- В регионе встречены следующие виды, phylli, L. melicerta, Lophocharis oxysternon, включая амфибионтные и паразитические: L. salpina, Macrotrachela ehrenbergi, M. mus- Aeolosoma headleyi, Ae. niveum, Ae. qua- culosa, M. nana, M. plicata, Microcodon cla- ternarium, Ae. tenebrarum, Ae. variegatum, vus, Monommata grandis, M. longiseta, My- Amphichaeta leydigi, A. sannio, Aporrecto- tilina bicarinata, M. trigona, M. unguipes, dea caliginosa, A. longa, Arcteonais lomondi, M. ventralis, M. videns, Notommata collaris, Aulodrilus limnobius, A. pigueti, A. pluri- N. tripus, Philodina citrina, P. megalotrocha, seta, Aulophorus furcatus, Branchiura sow- Plationus polyacanthus, Platyias quadricornis, erbyi, Branchiobdella parasitica, Chaetogaster Polyarthra minor, Rhinoglena frontalis, Rotar- crystallinus, Ch. diaphanus, Ch. diastrophus, ia citrine, Squatinella lamellaris, Testudinella Ch. krasnopolskiae, Ch. langi, Ch. limnaei, mucronata, T. patina, T. reflexa, Trichocerca Ch. setosus, Criodrilus lacuum, Dendrobaena bidens, T. brachyuran, T. cavia, T. dixon-nut- octaedra, Dero digitata, D. dorsalis, D. ob- talli, T. elongate, T. iernis, T. porcellus, T. si- tusa, Eisenia fetida, E. gordejeffi, E. interme- milis, T. taurocephala, T. tenuior, T. tigris, dia (внесена в Красную книгу РФ), E. lu- T. сollaris, T. weberi, Trichotria tetractis, Tri- cens, E. moderata, E. nordenskioldi, E. rosea, pleuchlanis plicata и Wolga spinifera. Есте- E. spelaea, E. uralensis, Eiseniella tetraedra, ственно, что многих из этих коловраток Embolocephalus velutinus, Enchytraeus bu- можно встретить и в планктоне. chholzi, Fridericia bulbosa, Haemonais wald- Отдельно необходимо упомянуть о ко- vogeli, Haplotaxis gordioides, Homochaeta ловратках-паразитах, комменсалах и эпи- naidina, Ilyodrilus templetoni, Isochaetides бионтах: Albertia naidis (в полости тела michaelseni, Limnodrilus claparedianus, Nais и stylaria), Ascomorphella volvocicola L. hoffmeisteri, L. profundicola, L. udekemi- (в колониях вольвокса), Balatro aciliatus anus, L. lineatus, L. variegatus, Lumbricus (в кишечнике Enchytraeus), Brachionus rubellus, L. terrestris, Marionina argentea, rubens (в планктоне и как комменсал на M. riparia, Nais alpina, N. barbata, N. behnin- поверхности тела ветвистоусых ракоо- gi, N. bretscheri, N. elinguis, N. pseudobtusa, бразных), B. variabilis (в планктоне и как N. simplex, N. variabilis, variabilis, Ophido- комменсал на поверхности тела ветвисто- nais serpentina, Paranais litoralis, P. simplex, усых ракообразных), Cephalodella gibba Piguetiella blanci, Potamodrilus fluviatilis, (в планктоне и как эпибионт в жаберной Potamothrix bavaricus, P. bedoti, P. caspicus, полости речных раков), C. gigantea (пара- P. grimmi, P. hammoniensis, P. heuscheri,

 ADVANCES IN CURRENT NATURAL SCIENCES № 6, 2015   БИОЛОГИЧЕСКИЕ науки (03.01.00, 03.02.00, 03.03.00)  109 P. moldaviensis, P. vejdovskyi, Pristina aequi- в международных базах данных. В этой seta, P. longiseta, P. amphibiotica, P. bilobata, связи часть видов, принятых только в рус- P. rosea, Psammoryctides albicola, P. barbatus, скоязычных источниках, из приведенного P. deserticola, P. moravicus, Rhyacodrilus coc- ниже списка исключены. Более или менее cineus, Rhynchelmis limosella, Ripistes para- достоверно в регионе признано наличие sita, Slavina appendiculata, Specaria josinae, следующих видов (без пещерных): Ac- Spirosperma ferox, Stylaria fossularis, S. la- roloxus caucasicus, A. lacustris, A. oblongus, custris, Stylodrilus lemani, S. parvus, Tubifex Aenigmomphiscola europaea, Ae. uvalievae, ignotus, T. nerthus, T. newaensis, T. smirnowi, Ancylus benoitianus, A. capuloides, A. fluvia- T. tubifex, Uncinais uncinata, Vejdovskyella tilis, A. gibbosus, A. jani, Anisus leucostoma, comata, V. intermedia и V. macrochaeta. A. septemgyratus, A. spirorbis, A. strauchi- anus, A. vortex, Aplexa ataxiaca, A. hypno- Класс POLYCHAETA – rum, Armiger bielzi, Bathyomphalus contortus, Многощетинковые черви Bithynia boissieri, B. leachii, B. tentaculata, В настоящее время этот класс насчи- Caspia gmelinii, C. knipowitchi, C. logvinen- тывает более 10 тысяч видов. Очень не- koi, C. makarovi, Caspiohydrobia convexa, многие полихеты перешли к обитанию C. eichwaldiana, Cincinna chersonica, Digyr- в пресных и солоноватых водоёмах, в том cidum bourguignati, Euxinipyrgula azovica, числе в изучаемом регионе это Ficopoma- Eu. milachevitchi, Galba truncatula, Gyraulus tus enigmaticus, Hediste diversicolor (ранее albus, G. crista, G. ehrenbergi, G. gredleri, Nereis diversicolor), Hypania invalida, Hy- G. laevis, Haitia acuta, Hippeutis complana- paniola kowalewskii, Leiochone leiopygos tus, Hydrobia acuta, H. grimmi, H. mabillei, и Manayunkia caspica. Lithoglyphus fuscus, L. naticoides, Lymnaea Класс HIRUDINEA – Пиявки badia, L. berlani, L. blauneri, L. danubialis, L. doriana, L. euphratica, L. fulva, L. glabra, В мире известно около 500 видов пия- L. glutinosa, L. goupili, L. gueretiniana, вок, в России – 62 вида. Есть среди пиявок L. hartmanni, L. obIonga, L. pachyta, L. stag- хищники, но чаще всего они питаются кро- nalis, L. subangulata, L. thiesseae, L. vulnera- вью различных животных, в том числе чело- ta, Myxas glutinosa, Paraelona fausseki, P. mi- века, а поэтому не очень любимы в народе. lachevitchi, Physa fontinalis, Physella acuta, В изучаемом водном тракте они представ- Planorbarius corneus, Planorbis carinatus, лены широко (более 20 видов). Это виды: P. intermixtus, P. kubanicus, P. philippianus, Alboglossiphonia heteroclita, Archaeobdella P. planorbis, P. sieversi, Pseudopaludinella esmonti, Batracobdella paludosa, Caspiob- cissana, P. leneumicra, Radix auricularia, della caspica, C. fadejewi, Erpobdella lineata, R. balthica, R. lagotis, R. peregra, Segmentina E. nigricollis, E. octoculata, Fadejewobdella caucasica, S. distinguenda, S. lineate, S. mal- guingueannulata, Glossiphonia complanata, kae, S. molytes, S. nitida, S. oelandica, S. ser- Haementeria costata, Haemopis sanguisuga, vaini, Stagnicola palustris, Thalassobia rausi- Helobdella stagnalis, Hemiclepsis marginata, ana, Theodoxus astrachanicus, Th. fluviatilis, Hirudo medicinalis, Piscicola fasciata, P. geo- Th. pallasi, Th. sarmaticus, Th. subthermalis, metra, P. respirans и Protoclepsis tessulata. Toffolettia lederi, Turricaspia astrachanica, Также, по причине случайной акклима- T. bogensis, T. boltovskoji, T. lincta, T. mar- тизации человеком, по отдельным данным, tensii, T. sajenkovae, T. spica, T. triton, T. vari- возможна встреча и с другими видами: abilis, T. vinogradovi, Valvata cristata, V. pisci- Caspiobdella tuberculata, Dina stschegolewi, nalis, V. pulchella, Viviparus ater, V. contectus Erpobdella testacea, Glossiphonia concol- и V. viviparus. or, G. verrucata, Herpobdella monostriata, Limnatis nilotica, Trocheta bykowskii и даже Класс BIVALVIA – земноводной Trocheta subviridis. Двустворчатые моллюски Тип MOLLUSCA – В России более 1000 пресноводных Моллюски или Мягкотелые и солоноводных видов. С учетом преиму- Класс GASTROPODA – Брюхоногие щественно международной номенклату- моллюски или Улитки ры видов фауна двусторчатых моллюсков региона, предположительно, представле- Наиболее многочисленный класс в со- на следующими видами: Adacna colorata, ставе типа Mollusca (до 80 % видов). В на- A. glabra, A. laeviuscula, Amesoda draparnal- шем случае приведен перечень только тех dii, Anodonta anatine, A. cygnea, A. falcata, видов, название которых подтверждено A. piscinalis, A. stagnalis, A. zellensis, Bata-

 УСПЕХИ СОВРЕМЕННОГО ЕСТЕСТВОЗНАНИЯ № 6, 2015  110  Biological sciences (03.01.00, 03.02.00, 03.03.00)  vusiana crassa, Cardium casertanum, Cerasto- P. longipalpis, P. nodata, P. obturbans, P. pusil- derma glaucum, Cingulipisidium khurdinensis, la, P. uncata, P. variabilis, Pionopsis lutescens, C. nitidum, Colletopterum anatinum, C. apol- Protzia cabardinica, P. caucasica, P. elongata, lonicum, C. cyreum, C. depressum, C. pisci- Sperchon clupeifer, S. compactilis, S. denti- nale, C. ponderosum, C. subcirculare, Cor- culatus, S. glandulosus, S. plumifer, S. setiger, bicula fluminea, Crassiana crassa, C. musiva, S. tarnogradskii, Sperchonopsis verrucosa, Cyclas boettgeriana, C. rivicola, Cусlосаlух Tiphys ensifer, T. ornatus, T. torris и Unioni- lapponicus, C. solidus, Dreissena polymor- cola crassipes. pha, Monodacna caspia, Pisidium amnicum, Также можно встретить клещей из груп- P. annandalei, P. casertanum, P. henslow- пы морских (Halacaridae): Limnohalacarus anum, P. hispanicum, P. ibericum, P. milium, wackeri, L. weberi и Porohalacarus alpinus. P. moitessierianum, P. nitidum, P. obtusale, Необходимо отметить и гидрофильных P. parvulum, P. personatum, P. pulchellum, панцирных клещей (Oribatida): Hetero- P. subtruncatum, P. supinum, P. tenuilinea- zetes palustris, Hydrozetes lemnae, H. thiene- tum, P. torquatum, Pseudanodonta elongata, manni, Limnozetes ciliatus, L. rugosus, Mala- Sinanodonta woodiana, Sphaerium asiaticum, conothrus mollisetosus, Trimalaconothrus S. corneum, S. lacustre, S. ovale, S. rivicola, glaber, T. novus и Zetomimus furcatus. S. solidum, Pisidium milium, P. tetragonum, Класс INSECTA-ENTOGNATHA – Unio crassus, U. pictorum, U. stevenianus и U. Скрытночелюстные насекомые tumidus. В наших водоемах можно встретить: Тип ARTHROPODA – Членистоногие Axenyllodes bayeri, Ballistura schoetti, Класс ARACHNIDA – Паукообразные Cryptopygus thermophilus, Desoria fennica, Отряд ARANEAE – Пауки D. saltans, Entomobrya nivalis, Heterosmin- Всего их около 42 тыс. видов. В наших thurus novemlineatus, Isotoma viridis, Iso- водах встречается лишь один полностью во- tomurus alticolus, I. palustris, Pachyotoma дный паук – Argyroneta aquatica. Однако не- crassicauda, Podura aquatica, Sminthurides обходимо отметить также околоводных пау- aquaticus, Sminthurinus aureus и s. elegans, ков или посещающих воду временно: Arctosa а также, возможно, Arrhopalites principalis, leopardus, Dolomedes fimbriatus, Larinioides Folsomia candida, Hypogastrura gisini, Isoto- cornutus, Pachygnatha clercki, Pardosa agricola, ma riparia, Mesaphorura italica, M. sylvatica, P. paludicola, P. plumipes, P. riparia, Pirata Sminthurides malmgreni, S. pseudassimilis hygrophilus, P. knorri, P. piscatorius, Sitticus и S. schoetti. caricis и Tetragnatha extensa. Класс INSECTA – ECTOGNATHA – Отряд ACARI – Клещи Открыточелюстные насекомые Отряд PLECOPTERA – Веснянки Это одни из самых заметных обитате- лей водоемов (около 5 тыс. видов). В наших В России отмечено 53 вида. В пределах водоемах встречаются: Arrenurus bicuspida- изучаемого региона встречаются: Agnetina tor, A. cuspidifer, A. globator, A. octagonus, senilis, Amphinemura mirabilis, A. trialetica, Atractides rcuatus, A. gibberipalpis, A. nodi- Brachyptera transcaucasica, Bulgaroperla mi- palpis, A. spinipes, A. subasper, Eylais hama- rabilis caucasica, Capnia arensi, C. caucasica, ta, E. infundibulifera, E. rimosa, E. tullgreni, C. nigra, C. tuberculata, Capnopsis schilleri, E. rubra, E. zschokkei, Hydrachna cruenta, Chloroperla zhiltzovae, Filchneria balcarica, H. geographica, H. globosa, H. goldfeldi, Isoperla bithynica (= I. caucasica), Leuctra H. skorikowi, Hydryphantes dispar, H. koe- collaris, L. delamellata, L. dispinata, L. dis- nikei, H. octoporus, H. placationis, H. ruber, similis, L. furcatella, L. fusca, L. hippopus, Hygrobates calliger, H. diversiporus, H. fluvia- L. martynovi, L. meyi, L. minuta, L. sanainica, tilis, H. longipalpis, H. fluviatilis, H. longipal- L. simplex, L. tarnogradskii, L. torrenticola, pis, H. norvegicus, H. trigonicus, Kongsbergia L. uncinata, L. zangezurica, Nemoura brevi- materna, Lebertia affinis, L. balcarica, L. gla- pennis, N. cinerea, N. elegantula, N. martyno- bra, L. insignis, L. komareki, L. minutipalpis, via, N. monae, Paragnetina transoxonica, Perla L. rivulorum, L. schechteli, L. tuberosa, Lim- caucasica, P. pallida, Perlodes microcephala, nesia koenikei, L. maculata, L. undulata, Lim- Plesioperla sakartvella, Pontoperla katherinae, nohalacarus wackeri, L. weberi, Neumania P. teberdinica, Protonemura aculeata, P. altico- deltoides, N. papillosa, N. spinipes, N. verna- la, P. bacurianica, P. bifida,P . brevistyla, P. cap- lis, Panisopsis thori, Piona carnea, P. clavicor- itata, P. dilatata, P. gladifera, P.microstyla, nis, P. coccinea, P. conglobata, P. discrepans, P. oreas, P. spinulata, P. teberdensis, P. triangu-

 ADVANCES IN CURRENT NATURAL SCIENCES № 6, 2015   БИОЛОГИЧЕСКИЕ науки (03.01.00, 03.02.00, 03.03.00)  111 lata, P. vernalis, P. viridis, Siphonoperla hajas- unguiculatum, Rhithrogena alpestris, Rh. tanica, Taeniopteryx caucasica и T. nebulosa. caucasica, Rh. dagestanica, Rh. decolorata, Rh. expectata, Rh. iridina, Rh. joostiana, Rh. Отряд ODONATA – Стрекозы klausnitzeriana, Rh. laciniosa, Rh. lucida, Rh. Всего на территории России водится до potamalis, Rh. stackelbergi, Rh. teberdensis, 150 видов стрекоз, из которых в изучаемом Rh. umbrosa, Rh. zhiltzovae, Serratella ignita, регионе можно встретить: Aeshna affinis,A e. S. maculocaudata, Siphlonurus lacustris и Tor- cyanea, Ae. grandis, Ae. isoceles, Ae. juncea, leya major. Ae. mixta, Ae. serrata, Ae. viridis, Anax impe- Отряд HETEROPTERA – rator (внесен в Красную книгу РФ), A. par- Полужесткокрылые или Клопы thenope, Brachytron hafniense, B. pratense, Ca- laeschina microstigma, Calopteryx intermedia, В настоящее время известно свыше C. splendens, C. virgo, Chalcolestes parvidens, 30 000 видов клопов, распространенных C. viridis, Coenagrion armatum, C. hastulatum, по всему земному шару. В регионе можно C. lunulatum, C. ornatum, C. puella, C. pulchel- встретить: Aphelocheirus aestivalis, Aqua- lum, C. syriacum, Cordulegaster boltonii, C. in- rius paludum, Arctocorisa carinata, A. germari, signis, Cordulia aenea, Crocothemis erythraea, Callicorixa gebleri, C. praeusta, C. producta, Enallagma cyathigerum, Epitheca bimaculata, Corixa affinis, C. dentipes, C. jakowleffi, Erythromma najas, E. viridulum, Gomphus fla- C. panzeri, C. punctata, Cymatia coleoptrata, vipes, G. vulgatissimus, Hemianax ephippiger, C. rogenhoferi, Gerris argentatus, G. asper, Ischnura elegans, I. fountaineae, I. Pumilio, G. caucasicus, G. costae, G. lacustris, G. late- I. senegalensis, Lestes barbarus, L. dryas, L. ma- ralis, G. odontogaster, G. thoracicus, Glaeno- crostigma, L. sponsa, L. virens, Leucorrhinia corisa propinqua, Hebrus montanus, H. pilipes, caudalis, L. dubia, L. pectoralis, L. rubicunda, H. ruficeps, Heliocorisa vermiculata, Hes- Libellula depressa, L. fulva, L. quadrimaculata, perocorixa linnaei, H. parallela, H. sahlbergi, Lindenia tetraphylla, Nehalennia speciosa, On- Hydrometra gracilenta, H. stagnorum, Ilyoco- ychogomphus assimilis, O. flexuosus, O. forci- ris cimicoides, Limnoporus rufoscutellatus, patus, O. lefebvrii, Ophiogomphus cecilia, Or- Mesovelia furcata, M. thermalis, Micronecta thetrum anceps, O. brunneum, O. cancellatum, griseola, M. poweri, M. pusilla, Microvelia O. coerulescens, O. sabina, Pantala flavescens, reticulata, Nepa cinerea, Notonecta glauca, Platycnemis dealbata, P. pennipes, Pyrrhosoma N. lutea, N. reuteri, N. viridis, Ochterus mar- nymphula, Selysiothemis nigra, Somatochlora ginatus, Paracorixa caspica, P. concinna, Plea flavomaculata, S. metallica, Sympecma fusca, minutissima, Ranatra linearis, Sigara assimilis, S. gobica, S. paedisca, Sympetrum decolora- S. daghestanica, S. distincta, S. falleni, S. iac- tum, S. depressiusculum, S. flaveolum, S. fon- tans, S. lateralis, S. imitata, S. longipalis, S. ni- scolombii, S. meridionale, S. pedemontanum, grolineata, S. scotti, S. semistriata, S. striata, S. sanguineum, S. striolatum, S. tibiale, S. vul- Velia affinis и V. saulii. gatum и Tetrix tenuicornis. Отряд MEGALOPTERA – Вислокрылки Отряд EPHEMEROPTERA – Поденки В изучаемом регионе можно встретить В изучаемом регионе можно встретить представителей только одного рода это- следующие виды: Acentrella inexpectata, го отряда – Sialis abchasica, S. fuliginosa, Baetis baksan, B. braaschi, B. buceratus, S. klingstedti и S. zhiltzovae. B. digitatus, B. gadeai, B. gracilis, B. ilex, Отряд NEUROPTERA – Сетчатокрылые B. lutheri, B. muticus, B. niger, B. rhodani, B. vardarensis, B. vernus, Caenis horaria, Эта относительно небольшая группа – C. macrura, Choroterpes picteti, Cloeon dip- 6 тыс. видов воды. Окукливание осмилов terum, C. inscriptum, Ecdyonurus aurantiacus, происходит вне воды, на берегу, по окон- E. ornatipennis, E. venosus, Electrogena late- чании зимовки. В пределах изучаемого ре- ralis, E. squamata, E. zimmermanni, Epeorus гиона можно встретить следующие виды, alpestris, E. assimilis, E. caucasicus, E. mag- связанные с водой: Osmylus elegantissimus, nus, E. nigripilosus, E. sinitshenkovae, E. sol- O. fulvicephalus, O. multiguttatus и sisyra dani, E. zaitsevi, E. znojkoi, Filchneria bal- terminalis. carica, Habroleptoides caucasica, H. confuse, Отряд COLEOPTERA – Habrophlebia fusca, Heptagenia coerulans, Жесткокрылые или Жуки H. flava, H. samochai, H. sulphurea, Oligo- neuriella tskhomelidzei, Palingenia fuliginosa, Всего в России обитает около 700 видов P. longicauda, P. sublongicauda, Procloeon водных жуков. На изучаемой территории

 УСПЕХИ СОВРЕМЕННОГО ЕСТЕСТВОЗНАНИЯ № 6, 2015  112  Biological sciences (03.01.00, 03.02.00, 03.03.00)  можно встретить следующих водных и око- minus, H. signatellus, Hydrophilus aterrimus, ловодных жуков: Acilius sulcatus, A. amoenus, H. piceus, Hydroporus angustatus, H. discretus, A. biguttatus, A. bipustulatus, A. caraboides, H. erythrocephalus, H. jacobsoni, H. kozlovs- A. congener, A. conspersus, A. dilatatus, A. fal- kii, H. marginatus, H. memnonius, H. palustris, dermanni, A. fulvaster, A. glacialis, A. guttatus, H. planus, H. pubescens, H. tessellatus, Hydro- A. labiatus, A. lineatus, A. melanarius, A. nebu- vatus cuspidatus, Hygrotus confluens, H. cor- losus, A. paludosus, A. pseudoclypealis, A. stur- pulentus, H. enneagrammus, H. flaviventris, mii, A. undulates, A. unguicularis, A. zimmer- H. impressopunctatus, H. inaequalis, H. markli- manni, Anacaena limbata, A. lutescens, Augyles ni, H. parallellogrammus, H. polonicus, H. ver- flavidus, A. hispidulus, A. sericans, Aulonogy- sicolor, Hyphydrus ovatus, Ilybius adygheanus, rus concinnus, Berosus frontifoveatus, B. ful- I. ater, I. chalconotus, I. cinctus, I. fenestratus, vus, B. luridus, B. signaticollis, B. spinosus, I. fuliginosus, I. montanus, I. neglectus, I. qua- Bidessus alienus, B. nasutus, B. pusillus, driguttatus, I. satunini, I. subaeneus, I. subti- B. unistriatus, Cercyon convexiusculus, C. bi- lis, I. vittiger, Laccobius albipes, L. alternus, fenestratus, C. granarius, C. granarius, Chae- L. decorus, L. gracilis, L. hindukuschi, L. mi- tarthria seminulum, Coelostoma orbiculare, nutus, L. obscuratus, L. simulatrix, L. sinuatus, Colymbetes fuscus, C. semenowi, C. striatus, L. striatulus, L. syriacus, Laccophilus hyalinus, Copelatus haemorrhoidalis, Cybister laterali- L. minutus, L. poecilus, Limnebius nitidus, marginalis, Cymbiodyta marginella, Cyphon L. papposus, L. parvulus, Limnius volckmari, coarctatus, C. konsbergensis, C. laevipennis, Limnoxenus niger, Macroplea appendiculata, C. padi, C. palustris, C. pubescens, C. ruficeps, M. mutica, Microcara testacea, Nebrioporus C. variabilis, Donacia aequidorsis, D. aquatica, airumlus, N. depressus, N. steppensis, N. sua- D. bicolora, D. cinerea, D. crassipes, D. impres- vis, Noterus clavicornis, N. crassicornis, Ocht- sa, D. marginata, D. simplex, D. versicolorea, hebius angusi, O. delyi, O. exculptus, O. fausti, Dryops auriculatus, D. lutulentus, D. rufipes, O. gibbosus, O. impressus, O. marinus, O. me- D. similaris, Dytiscus circumcinctus, D. circu- ridionalis, O. minimus, O. peisonis, O. remotus, mflexus, D. dimidiatus, D. lapponicus, D. mar- O. subaeneus, O. viridis, Orectochilus villosus, ginalis, D. persicus, D. thianschanicus, Elmis Oreodytes alpinus, O. davisii, Paracymus ae- rietscheli, Enochrus affinis, E. bicolor, E. coarc- neus, Parahelichus angulicollis, Peltodytes cae- tatus, E. fuscipennis, E. melanocephalus, sus, Plateumaris braccata, P. discolor, P. sericea, E. ochropterus, E. quadripunctatus, E. testaceus, Platambus lunulatus, P. maculatus, Pomatinus Eretes sticticus, Esolus angustatus, Graphoderus substriatus, Porhydrus lineatus, P. obliquesig- austriacus, G. cinereus, G. zonatus, Graptodytes natus, Potamophilus acuminatus, Praehelichus bilineatus, G. granularis, G. pictus, Gyrinus asiaticus, P. solskyi, Prehelichus longus, P. sols- caspius, G. colymbus, G. dejeani, G. distinctus, kyi, Prionocyphon serricornis, Rhantus bistria- G. marinus, G. minutus, G. natator, G. paykulli, tus, Rh. frontalis, Rh. notaticollis, Rh. suturalis, G. substriatus, G. suffriani, Haliplus confinis, Riolus subviolaceus, R. syriacus, Scarodytes H. flavicollis, H. fluviatilis, H. fulvus, H. fur- halensis, Scirtes hemisphaericus, S. orbicularis, catus, H. heydeni, H. lineatocollis, H. lineola- Spercheus emarginatus, Stenelmis consobrina tus, H. maculatus, H. obliquus, H. ruficollis, и Stictotarsus griseostriatus. H. variegates, H. wehnckei, Helichus hintoni, Отряд HYMENOPTERA – H. solskyi, H. substriatus, Helochares lividus, Перепончатокрылые H. obscurus, Helophorus aequalis, H. alter- nans, H. angustatus, H. aquaticus, H. brevipal- В этой связи можно указать на присут- pis, H. discrepans, H. flavipes, H. granularis, ствие некоторых конкретных видов в изуча- H. griseus, H. lapponicus, H. longitarsis, H. mi- емом регионе, в некоторой степени, предпо- cans, H. minutus, H. montenegrinus, H. nanus, ложительно. Вероятнее всего, это Ademon H. nubilus, H. obscurus, H. similis, H. syriacus, decrescens, Agriotypus armatus, Aprostocetus Heterocerus fenestratus, H. flexuosus, H. fos- citripes, A. natans, A. zerovae, Chaenusa con- sor, H. obsoletus, H. parallelus, Hydaticus jungens, Hygroplitis rugulosus, H. russatus, continentalis, H. grammicus, H. schelkovniko- Mestocharis bimacularis, Opius caesus и Tet- vi, H. seminiger, H. transversalis, Hydraena rastichus rimskykorsakovi. caucasica, H. dentipalpis, H. krasnodarensis, Отряд TRICHOPTERA – Ручейники H. pontica, H. pulchella, H. riparia, H. solo- dovnikovi, Hydrobius fuscipes, Hydrochara В настоящее время учёными описано affinis, H. caraboides, H. dichroma, H. flavipes, более 15 тыс. видов, широко распростра- Hydrochus crenatus, H. elоngatus, H. flavipen- ненных на всех континентах, кроме Ан- nis, H. nodulifer, H. roberti, Hydroglyphus ge- тарктиды. В изучаемом регионе, как ми-

 ADVANCES IN CURRENT NATURAL SCIENCES № 6, 2015   БИОЛОГИЧЕСКИЕ науки (03.01.00, 03.02.00, 03.03.00)  113 нимум, можно встретить следующие виды: Отряд LEPIDOPTERA – Чешуекрылые Agapetus oblongatus, Agraylea multipunctata, или Бабочки A. sexmaculata, Agrypnia obsoleta, A. pag- В этом отряде насчитывается более etana, A.varia, Allotrichia pallicornis, Anabo- 150 тыс. видов, в том числе на территории lia brevipennis, A. furcata, A. laevis, Apa- России до 9 тыс. Большинство подобных tania stigmatella, A. subtilis, Asynarchus видов встречаются в нашем регионе. Это zhiltzovae, Badukiella prohibita, B. subnigra, Acentria ephemerella (на рдесте, элодее, Brachycentrus subnubilus, Ceraclea annu- харе, роголистнике), Cataclysta lemnata (на licornis, C. fulva, C. nigronervosa, C. seni- ряске), Elophila nymphaeata (на кувшинке), lis, Chaetopterygella abchazica, Ch. kelensis, Elophila rivulalis, Kasania arundinalis, Nym- Cheumatopsyche lepida, Cyrnus crenaticor- phula stagnata и Parapoynx stratiotata. nis, C. flavidus, C. trimaculatus, Dinarthrum chaldyrence, D. longiplicatum, D. mesoplica- Отряд DIPTERA – Двукрылые tum, Dolophilodes ornatus, Drusus amanaus, Подотряд NEMATOCERA – D. caucasicus, D. simplex, Ecnomus tenellus, Длинноусые двукрылые E. palpates, Glossosoma capitatum, G. tunce- По существу это наиболее многочис- liensis, G. unguiculatum, Goerodes batumic- ленная по видовому разнообразию группа us, Grammotaulius nigropunctatus, G. nitidus, водных насекомых в изучаемом регионе: Halesus digitatus, H. tessellatus, Holocen- Ablabesmyia monilis, Acamptocladius sub- tropus picicornis, H. stagnalis, Hydropsyche montanus, Acricotopus lucens, Aedes aegypti, acuta, H. angustipennis, H. bulgaromanorum. Ae. cinereus, Ae. cretinus, Ae. vexans, Alluau- H. contubernalis, H. exocellata, H. instabi- domyia quadripunctata, A. splendida, Anatopy- lis, H. modesta, H. ornatula, H. pellucidula, nia plumipes, Anopheles algeriensis, A. atropar- H. sciligra, Hydroptila angulata, H. angus- vus, A. claviger, A. hyrcanus, A. maculipennis, tata, H. dampfi,H . forcipata, H. pulchricornis, A. messeae, A. plumbeus, A. superpictus, An- H. sparsa, H. taurica, H. tineoides, H. vectis, tocha alpigena, A. vitripennis, Baeotendipes Ironoquia dubia, Kelgena kelensis, K. minima, noctivagus, Benthalia carbonaria, Bezzia albi- Lasiocephala basalis, Leptocerus tineiformis, cornis, B. annulipes, B. bicolor, B. circumda- Limnephilus affinis, L. auricula, L. binota- ta, B. flavicornis, B. kuhetiensis, B. nigrita, tus, L. decipiens, L. extricates, L. flavicornis, B. nobilis, B. xanthogaster, Boreoheptagyia L. fuscinervis, L. griseus, L. hirsutus, L. in- legeri, Brillia modesta, Camptocladius sterco- cisus, L. lunatus, L. microdentatus, L. pecu- rarius, Ceratopogon magniforceps, Chaobo- liaris, L. politus, L. rhombicus, L. sparsus, rus crystallinus, Ch. Flavicans, Ch. pallidus, L. stigma, L. vittatus, Lithax incanus, Lype Cheilotrichia cinerascens, Chernovskiia ma- phaeopa, Micrasema anatolicum, M. bifolia- crocera, Ch. orbicus, Chironomus alpestris, tum, Molanna angustata, Mystacides azureus, Ch. annularius, Ch. anthracinus, Ch. aprilinus, M. longicornis, M. niger, Neureclipsis bimac- Ch. balatonicus, Ch. bernensis, Ch. cingula- ulata, Notidobia ciliaris, N. forsteri, Oecetis tus, Ch. commutatus, Ch. curabilis, Ch. entis, furva, Oe. intima, Oe. lacustris, Oe. notata, Ch. heterodentatus, Ch. lacunarius, Ch. luri- Oe. ochracea, Orthotrichia costalis, Oxyethira dus, Ch. melanescens, Ch. melanotus, Ch. mu- falcate, O. mirabilis, Parasetodes respersellus, ratensis, Ch. Nuditarsis, Ch. nudiventris, Philopotamus tenuis, Phryganea bipunctata, Ch. obtusidens, Ch. pallidivittatus, Ch. para- Ph. grandis, Plectrocnemia latissima, Polycen- thummi, Ch. piger, Ch. plumosus, Ch. pseu- tropus auriculatus, P. flavomaculatus,P otamo- dothummi, Ch. riparius, Ch. tentans, Ch. uli- phylax latipennis, P. luctuosus, Psychomia ginosus, Ch. usenicus, Cladopelma virescens, pusilla, Ptilocolepus colchicus, P. dilatatus, Clinohelea unimaculata, Clinotanypus nervo- Rhyacophila abchasica, Rh. armeniaca, Rh. sus, Clunio marinus, Coquillettidia (Mansonia) bacurianica, Rh. cupressorum, Rh. fasciata, richiardii, Corynoneura celeripes, Corynoneura Rh. forcipulata, Rh. nubila, Rh. obliterate, Rh. scutellata, Cricotopus algarum, C. bicinctus, subovata, Schizopelex cachetica, Sericosto- C. caducus, C. fuscus, C. intersectus, C. orna- ma grusiense, Setodes punctatus, S. viridis, tus, C. salinophilus, C. sylvestris, C. tibialis, Silo proximus, Stactobia caspersi, Steno- Crypteria limnophiloides, Cryptochironomus phylax alex, S. nycterobius, S. permistus, albofasciatus, C. defectus, C. obreptans, C. psit- S. solotarewi, Thremma anomalum, Tinodes tacinus, C. redekei, C. rostratus, C. supplicans, difficilis, T. sanctus, T. valvatus, Triaenodes C. ussouriensis, Culex hortensis, C. mimeticus, bicolor, T. internus, T. kawraiskii, T. reuteri, C. modestus, C. pipiens, C. theileri, C. territans, Tricholeiochiton fagesii, Wormaldia joosti, Culicoides abchazicus, C. achrayi, C. albicans, W. khourmai и W. subnigra. C. bulbostylus, C. circumscriptus, C. clintoni,  УСПЕХИ СОВРЕМЕННОГО ЕСТЕСТВОЗНАНИЯ № 6, 2015  114  Biological sciences (03.01.00, 03.02.00, 03.03.00)  C. comosioculatus, C. deltus, C. desertorum, Phalacrocera replicata, Phylidorea ferruginea, C. duddingstoni, C. fagineus, C. fascipennis, Pilaria discicollis, P. fuscipennis, Polypedilum C. festivipennis, C. furcillatus, C. gejgelensis, acifer, P. bicrenatum, P. convictum, P. exsec- C. heliophilus, C. helveticus, C. homochrous, tum, P. nubeculosum, P. pedestre, P. scalaenum, C. ibericus, C. impunctatus, C. longicollis, P. sordens, Potthastia gaedii, P. longimanus, Pri- C. manchuriensis, C. maritimus, C. minutissi- onocera pubescens Prionocera turcica Probezzia mus, C. newsteadi, C. nubeculosus, C. pallidi- seminigra, Procladius choreus, P. ferrugineus, cornis, C. parroti, C. pictipennis, C. pulicaris, P. imicola, Prodiamesa olivacea, Propsilocerus C. punctatus, C. puncticollis, C. reconditus, jacuticus, Prosimulium gigas, P. rachiliense, C. riethi, C. saevus, C. salinarius, C. scoticus, Psectrocladius barbimanus, P. obvius, P. psi- C. shaklawensis, C. simulator, C. stepicolus, lopterus, P. simulans, P. sordidellus, P. varius, C. stigma, C. subfasciipennis, C. subneglectus, P. ventricosus, Pseudolimnophila lucorum, Psy- C. vexans, C. zhogolevi, Culiseta alaskaensis, choda phajaenoides, Ptychoptera minuta, P. con- C. annulata, C. fumipennis, C. longiareolata, taminata, P. scutellaris, Robackia demeijerei, Si- C. morsitans, C. ochroptera, Cylindrotoma di- mulium adornatum, S. alizadei, S. angustifurca, stinctissima, Dactylolabis aberrans, Dasyhe- S. angustipes, S. angustitarse, S. aureum, S. bal- lea flaviventris, D. modesta, D. pallidiventris, canicum, S. bertrandi, S. bezzii, S. bukovskii, Demicryptochironomus vulneratus, Diamesa S. corpulentum, S. cryophilum, S. dahestani- bertrami, D. insignipes, D. kasymovi, D. la- cum, S. elatum, S. equinum, S. erythrocepha- titarsis, D. lavillei, D. longipes, D. martae, lum, S. fontanum, S. fontium, S. gomphocor- D. modesta, D. vaillanti, Dicranomyia caledo- ne, S. kiritshenkoi, S. krymense, S. lineatum, nica, D. didyma, D. fusca, D. mitis, D. mode- S. longipalpe, S. lundstromi, S. maculatum, sta, D. transsilvanica, D. tristis, D. ventralis, S. maritimum, S. monticola, S. monticoloides, Dicranota candelisequa, D. subtilis, Dicranota S. montium, S. morsitans, S. noelleri, S. polare, bimaculata Dicrotendipes lobiger, D. nervosus, S. promorsitans, S. pseudequinum, S. rubtzovi, D. pulsus, Dixa frizzi, Dixella obscura, Ellipte- S. schamili, S. shevtshenkovae, S. silvaticum, roides lateralis, Eloeophila maculata, E. submar- S. simulans, S. subtile, S. tarnogradskii, S. tu- morata, Endochironomus albipennis, E. tendens, berosum, S. variegatum, S. vernum, S. vulgare, Eukiefferiella quadridentata, Euphylidorea line- Sphaeromias pictus, S. flavirostris, Symplec- ola, Fleuria lacustris, Forcipomyia velox, Glyp- ta hybrida, S. pilipes, Synendotendipes impar, totendipes barbipes, G. cauliginellus, G. glau- Synorthocladius semivirens, S. punctipennis, cus, G. paripes, Gonomyia lucidula, Harnischia S. vilipennis, Tanypus kraatzi, Tanytarsus syl- curtilamellata, Hexatoma fuscipennis, Hoplo- vaticus, Thaumalea testacea, Thienemannimyia labis vicina, Hydrobaenus pilipes, Ilisia macu- geijskesi, Th. lentiginosa, Tipula benesignata, lata, Lauterborniella agrayloides, Leptoconops T. caesia, T. couckei, T. fulvipennis, T. lateralis, bezzii, L. bidentatus, L. borealis, L. camelorum, T. lucifera, T. luteipennis, T. marginella, T. mel- Limnophila schranki, Limnophyes minimus, lea, T. montium, T. obscuriventris, T. oleracea, Lipiniella araenicola, Macropelopia adaucta, T. paludosa, T. pruinosa, T. saginata, T. stigma- M. nebulosa, Mallochohelea inermis, M. seti- tella, T. subaurita, T. subcunctans, T. subsignata, gera, Metriocnemus hirticollis, Micropsectra T. theowaldi, T. unca, T. variicornis, Tricyphona recurvata, Microtendipes pedellus, Mochlonyx immaculata, Uranotaenia unguiculata, Xeno- fuliginosus, Molophilus griseus, Monodiame- chironomus xenolabis и Zalutschia mucronata, sa bathyphila, Nanocladius dichromus, Natar- а также неустановленные представители се- sia punctata, Nilobezzia formosa, Ochlerotatus мейств Dixidae, Psychodidae и Thaumaleidae. behningi, O. cantans, O. caspius, O. cataphylla, Подотряд BRACHYCERA – O. communis, O. cyprius, O. detritus, O. dian- Короткоусые двукрылые taeus, O. excrucians, O. flavescens,O . genicula- tus, O. leucomelas, O. pulcritarsis, O. pullatus, В нашем регионе можно встретить, O. punctor, O. riparius, O. sticticus, O. subdi- с некоторыми допущениями следующих versus, Odontomesa fulva, Orthocladius rivi- мух так или иначе связанных с водой: Anep- cola, O. rivulorum, O. thienemanni, Palpomyia siomyia flaviventris, Anticheta analis, Argyra flavipes, P. lineata, P. schmidti, P. spinipes, P. ti- argentina, A. diaphana, A. grata, A. ilonae, bialis, Parachironomus biannulatus, P. gracilior, A. leucocephala, A. skufjini, Atherix ibis, At- P. kuzini, P. vitiosus, Paracladius conversus, Pa- richops crassipes, Atylotus fulvus, A. kerteszi, radelphomyia senilis, Parakiefferiella triquetra, A. latistriatus, A. loewianus, A. pallitarsis, Paratanytarsus austriacus, P. dissimilis, Paraten- A. quadrifarius, A. rusticus, Atylotus flavogut- dipes nudisquama, Pedicia occulta, P. zernyi, tatus, Campsicnemus curvipes, C. filipes, Phaenopsectra flavipes, Phalacrocera replicata C. lumbatus, C. magius, C. picticornis, C. pu-

 ADVANCES IN CURRENT NATURAL SCIENCES № 6, 2015   БИОЛОГИЧЕСКИЕ науки (03.01.00, 03.02.00, 03.03.00)  115 milio, C. simplicissimus, C. umbripennis, N. podagrica, N. tenur, Notiphila nigricornis, Chelifera flavella, Ch. precabunda, Chrysoga- Ochthera mantis, Odontomyia angulata, O. an- ster cemiteriorum, Ch. coemiteriorum, Ch. sol- nulata, O. cephalonica, O. discolor, O. hydro- stitialis, Chrysopilus asiliformis, Ch. crista- leon, O. microleon, O. ornata, O. tigrina, tus, Ch. helvolus, Ch. laetus, Ch. splendidus, O. viridula, Orthonevra brevicornis, O. nobi- Chrysops caecutiens, Ch. concavus, Ch. fla- lis, Oxycera analis, O. leonina, O. locuples, vipes, Ch. italicus, Ch. relictus, Ch. rufipes, O. meigenii, O. pardalina, O. trilineata, Pan- Ch. sejunctus, Ch. viduatus, Chrysotus alpi- gonia tigris, Pangonius pyritosus, Parydra cola, Ch. cilipes, Ch. cupreus, Ch. femoratus, coarctata, Pherbellia albocostata, Ph. cine- Ch. gramineus, Ch. laesus, Ch. neglectus, rella, Ph. clathrata, Ph. dorsata, Ph. griseola, Ch. obscuripes, Ch. pennatus, Ch. pulchellus, Ph. schoenherri, Ph. coryleti, Philipomyia Ch. suavis, Clinocera appendiculata, C. schu- rohdendorfi, Rhaphium appendiculatum, Rh. manni, C. stagnalis, Coenosia dubiosa, C. in- brevicorne, Rh. caliginosum, Rh. commune, termedia, C. nigridigita, C. pumila, C. pyg- Rh. crassipes, Rh. discigerum, Rh. lanceola- maea, C. rhaensis, C. testacea, C. tigrina, tum, Rh. laticorne, Rh. penicillatum, Rh. sua- C. verralli, Dichaeta caudata, Dictya umbra- ve, Riponnensia splendens, Scatella paludum, rum, Discomyza incurva, Ditaeniella grise- S. stagnalis, Sciapus contristans, S. polozhent- scens, Dolichocephala irrorata, Dolichopus sevi, Sepedon sphegea, S. spinipes, Setacera agilis, D. brevipennis, D. campestris, D. cilife- aurata, Silvius alpinus, S. latifrons, S. zaitze- moratus, D. ciscaucasicus, D. claviger, D. cla- vi, Spaziphora hydromyzina, Stratiomys ce- vipes, D. diadema, D. griseipennis, D. hila- nisia, S. chamaeleon, S. equestris, S. longi- ris, D. jaxarticus, D. latilimbatus, D. lepidus, cornis, S. singularior, Sybistroma discipes, D. linearis, D. lineatocornis, D. litorellus, Sympycnus aeneicoxa, S. desoutteri, S. sim- D. longicornis, D. nitidus, D. nubilus, D. pen- plicipes, Syntormon fuscipes, S. metathesis, natus, D. picipes, D. plumipes, D. plumitarsis, S. monile, S. pallipes, S. pumilum, S. subiner- D. popularis, D. sabinus, D. simplex, D. un- mis, S. submonile, Tabanus armenicus, T. au- gulatus, D. urbanus, D. wahlbergi, D. zernyi, tumnalis, T. bifarius, T. bovinus, T. bromius, Elgiva cucularia, Ephydra afghanica, E. attica, T. brunneocalosus, T. caucasicus, T. colchi- E. glauca, E. macellaria, E. murina, E. pseu- dicus, T. cordiger, T. glaucopis, T. hauseri, domurina, E. riparia, Eristalis alpina, E. arbu- T. indrae, T. leleani, T. maculicornis, T. miki, storum, E. interrupta, E. lineata, E. pertinax, T. portschinskii, T. quatuornotatus, T. regula- E. pratorum, E. rupium, E. tenax, E. vitripen- ris, T. rupium, T. sabuletorum, T. spectabilis, nis, Haematopota crassicornis, H. grandis, T. spodopterus, T. subparadoxus, T. sudeti- H. italica, H. pallens, H. pallidula, H. plu- cus, T. tergestinus, T. tergestinus, Teichomyza vialis, H. scutellata, H. subcylindrica, H. tur- fusca, Teuchophorus bipilosus, T. calcara- kestanica, Halmopota insignis, H. dichaeta, tus, T. monacanthus, T. spinigerellus, The- Helophilus continuus, H. parallelus, H. pen- rioplectes tricolor, Wiedemannia beckeri, dulus, H. trivittatus, Hercostomus caucasicus, W. braueri, W. caucasica, W. chvalai, W. fal- H. chaerophylli, H. chetifer, H. chrysozygos, laciosa, W. klausnitzeri, W. pseudovaillanti, H. convergens, H. fugax, H. fuscipennis, W. vaillanti, W. zetterstedti, Xanthochlorus H. gavarniae, H. longiventris, H. nigriplantis, fulvus, X. luridus, X. ornatus и X. tenellus. H. parvilamellatus, H. sahlbergi, Hybomi- Класс CRUSTACEA – Ракообразные tra acuminata, H. bimaculata, H. caucasica, Отряд ANASTRACA – Жаброноги H. ciureai, H. distinguenda, H. erberi, H. mon- tana, H. morgani, morgani, H. peculiaris, В изучаемом регионе встречаются: Arte- H. sareptana, Hydrophorus balticus, H. prae- mia salina, Branchinecta ferox, Branchinectel- cox, H. viridis, Ilione rossica, I. turcestanica, la media, Branchipus schaefferi, Chirocepha- Limnellia quadrata, L. stenhammari, Limnia lus diaphanus, Ch. horribilis, Ch. Udmilae, unguicornis, Limnophora exuta, L. riparia, Li- Ch. skorikowi, Drepanosurus birostratus, spe flavicincta, L. flavinervis, L. hydromyzi- Streptocephalus torvicornis и Tanymastix stag- na, L. melaleuca, L. nubilipennis, L. pygmaea, nalis. L. tentaculata, Lispocephala alma, Nemo- Отряд PHYLLOPODA – rius vitripennis, Nemotelus aerosus, N. an- Листоногие раки chora, N. argentifer, N. bipunctatus, N. bra- Подотряд NOTOSTRACA – Щитни chystomus, N. brevirostris, N. jakowlewi, N. nigrinus, N. obscuripes, N. pantherinus, В регионе достоверно можно встре- N. signatus, N. uliginosus, Neoascia dispar, тить всего 2 вида: Lepidurus apus и Triops N. interrupta, N. interrupta, N. pavlovskii, cancriformis.

 УСПЕХИ СОВРЕМЕННОГО ЕСТЕСТВОЗНАНИЯ № 6, 2015  116  Biological sciences (03.01.00, 03.02.00, 03.03.00)  Подотряд CONCHOSTRACA – A. acutulus, A. bacillifer, A. dentifer, A. du- Раковинные листоногие раки dichi, A. fischeri, A. lobulifer, A. pectini- Эта группа представлена следующими cornis, A. salinus, A. similis, A. wierzejskii, видами: Cyzicus tetracerus, Eocyzicus orien- Bryocamptus minutus, B. tarnogradskyi, talis, E. propinquus, E. tadei, Eoleptestheria ti- B. vejdovskyi, Bryocamptus (Rheocamptus) cinensis, Leptestheria dahalacensis и Limnadia aquaeductus, B. (Rh.) spinulosus, B. (Rh.) lenticularis. zschokkei, Calanipeda aquaedulcis, Cantho- camptus staphylinus, Caspicyclops mirabilis, Подотряд CLADOCERA – Cletocamptus confluens, C. retrogressus, Col- Ветвистоусые раки pocyclops dulcis, C. longispinosus, Cyclops В настоящее время насчитывается око- strenuus, C. vicinus, Diacyclops bicuspida- ло 400 видов морских и пресноводных вет- tus, D. bisetosus, Diaptomus castor, Ectino- вистоусых. С большой вероятностью в ре- soma melaniceps, Ectocyclops rubescens, гионе эта группа животных представлена E. macruroides, E. macrurus, E. orthosty- следующими видами: Acroperus harpae, Alo- lis, E. serrulatus, E. persistens, Epactophanes na affinis, A. costata, A. guttata, A. interme- richardi, Eudiaptomus arnoldi, Eu. gracilis, dia, A. quadrangularis, A. rectangula, Alonella Eu. graciloides, Eu. siewerthi, Eu. transylvani- excisa, A. exigua, A. nana, Alonopsis elongata, cus, Eu. Vulgaris, Eu. zachariasi, Eurytemora Anchistropus emarginatus, Bosmina coregoni, affinis, Eu. grimmi, Eu. Lacustris, Eu. velox, B. longirostris, B. longispina, Bosminopsis Gigantodiaptomus amblyodon, G. superbus, deitersi, Bunops serricaudata, Bythotrephes Halectinosoma abrau, Halicyclops cryptus, longimanus, Camptocercus rectirostris, Cer- H. validus, Harpacticus uniremis, Hemidiap- copagis pengoi, C. socialis, Ceriodaphnia tomus ignatovi, H. rylovi, H. tarnogradskii, affinis, C. cornuta, C. dubia, C. laticaudata, Heterocope appendiculata, H. borealis, H. cas- C. megalops, C. megops, C. pulchella, C. qua- pia, H. saliens, Heterolaophonte uncinata, drangula, C. reticulate, C. rotunda, C. setosa, Leptocaris brevicornis, Limnocalanus macru- Chydorus gibbus, Ch. latus, Ch. ovalis, Ch. pi- rus, Limnocletodes behningi, Macrocyclops ger, Ch. sphaericus, Cornigerius arvidi, C. bi- albidus, M. fuscus, Maraenobiotus brucei, cornis, C. maeoticus, Daphnia atkinsoni, M. insignipes, Megacyclops gigas, M. viri- D. carinata, D. cucullata, D. galeata, D. hya- dis, M. leuckarti, M. gracilis, M. minutus, lina, D. longispina, D. lumholtzi, D. magna, M. bicolor, M. varicans, Mesochra lilljeborgi, D. obtusa, D. pulex, D. pulicaria, D. similis, M. pygmaea, Mesocyclops vermifer, Metadi- Diaphanosoma brachyurum, D. chankensis, aptomus asiaticus, Microarthridion littorale, D. dubium, D. mongolianum, Dunhevedia Mixodiaptomus incrassatus, M. kupelwieseri, crassa, Eurycercus lamellatus, Graptoleberis M. laciniatus, M. tatricus, M. theeli, Moraria testudinaria, Ilyocryptus acutifrons, I. agi- mrazeki, Nannopus palustris, Neolovenula lis, I. sordidus, Kurzia latissima, Leydigia alluaudi, Nitocrella (= Nitokra) hibernica, acanthocercoides, L. leydigi, Macrothrix da- N (= N) lacustris, Nitokra typica, Occidodi- dayi, M. hirsuticornis, M. laticornis, M. ro- aptomus behningi, O. brehmi, O. dischensis, sea, Megafenestra aurita, Moina brachiata, Onychocamptus mohammed, Paracyclops af- M. macrocopa, M. microphthalma, M. micru- finis, P. dilatatus, P. fimbriatus, P. imminutus, ra, M. rectirostris, Monospilus dispar, Oxyure- P. poppei, Pesceus schmeili, Phyllognathopus lla tenuicaudis, Peracantha truncate, Pleuroxus coecus, Ph. paludosus, Sinodiaptomus sarsi, aduncus, P. striatus, P. trigonellus, P. uncina- Speocyclops demetiensis, S. tauricus, Thermo- tus, Podonevadne trigona, Polyphemus pedicu- cyclops crassus, Th. dybowskii, Th. oithonoi- lus, Pseudochydorus globosus, Rhynchotalona des, Th. rylovi, Th. vermifer, Tisbe furcata rostrata, Scapholeberis aurita, S. kingi, S. mu- и Tropocyclops prasinus. cronata, Sida crystallina, Simocephalus con- Видовое разнообразие паразитических gener, S. exspinosus, S. lusaticus, S. mixtus, веслоногих раков в наших водах существен- S. serrulatus, S. vetulus и streblocerus serri- но меньше. Достоверно в регионе можно caudatus. встретить: Achtheres percarum, Caligus lacus- tris, Clavellisa emarginata, Dichelesthium ob- Отряд COPEPODA – longum, Ergasilus auritus, E. briani, E. sieboldi, Веслоногие ракообразные Lamproglena pulchella, Lernaea cyprinacea, В нашем регионе встречаются Acan- Paraergasilus rylovi, Platyrhinus resinosus, thocyclops kieferi, A. venustus, A. vernalis, Pseudotracheliastes stellatus, P. stellifer, Sin- Acanthodiaptomus denticornis, Apocyclops ergasilus polycolpus, Thersitina gasterostei, dengizicus, Arctodiaptomus acutilobatus, Tracheliastes maculatus и T. polycolpus.

 ADVANCES IN CURRENT NATURAL SCIENCES № 6, 2015   БИОЛОГИЧЕСКИЕ науки (03.01.00, 03.02.00, 03.03.00)  117 Отряд RANCHIURA – Карпоеды tans Vejdovsky 1882 или близкие к нему виды. или Карповые вши В целом карстовые воды в гидробиологиче- ском отношении практически не изучены. Это Argulus foliaceus и a. japonicus – одни из наиболее опасных паразитов, нано- Отряд THERMOSBAENACEA – сящих ущерб рыбоводным хозяйствам. Термосбеновые ракообразные Подкласс OSTRACODA – Учитывая обилие в регионе широко из- Ракушковые ракообразные вестных термальных позмемных вод (район КавМинвод) гидробилогическое изучение Как минимум, в наших водоемах можно этих вод очень перспективно. Конкретные встретить: Bentocypria curvifurcata, Candona названия видов не известны. candida, C. elegans, C. neglecta, C. schwejeri, C. weltneri, Cyclocypris laevis, C. ovum, Отряд ISOPODA – Равноногие Cypretta dubiosa, Cypria ophtalmica, C. rep- Однако в нашем регионе можно встре- tans, Cyprideis littoralis, Cypridopsis aculeata, тить лишь несколько видов: Asellus aquaticus, C. hartwigi, C. vidua, Cypris bispinosa, A. monticola, Jaera sarsi и Proasellus infirmus. C. pubera, Cyprois marginata, Darwinula ste- vensoni, Dolerocypris fasciata, D. sinensis, Отряд AMPHIPODA – Бокоплавы Eucypris inflata, Eu. pigra, Eu. virens, Fa- baeformiscandona balatonica, F. holzkampfi, Cписок видов региона во многом пред- Herpetocypris chevreuxi, H. reptans, Hete- ставлен как предположительный: Akerogam- rocypris incongruens, H. rotundatus, H. salina, marus contiguous, A. knipowitschi, A. subnu- Hungarocypris madaraszi, Ilyocypris bradyi, dus, Amathillina cristata, Axelboeckia spinosa, I. gibba, Ilyodromus olivaceus, Leptocythere Chaetogammarus warpachowskyi, Chelicoro- lopatica, L. quinquetuberculata, L. relicta, phium chelicorne, Ch. curvispinum, Ch. mae- L.striatocostata, Limnocythere inopinata, oticum, Ch. robustum, Ch. sowinskyi, Com- Loxoconcha pontica, Notodromas monacha, pactogammarus compactus, Dikerogammarus Potamocypris arcuata, P. fallax, P. steueri, fluviatilis, D. haemobaphes, Echinogammarus P. villosa, P. zschokkei, Pseudocandona albi- ischnus, E. warpachowskyi, Euxinia maeoti- cans, P. compressa, Stenocypria fischeri,S tran- cus, Eu. Sarsi, Eu. weidemanni, Gammarus desia vavrai, Tonnacypris lutaria, Trajancypris balcanicus, G. crispus, G. insensibilis, G. ki- clavata, а также несколько видов, не указан- schineffensis, G. komareki, Gmelina aestua- ных в международных системах, – Candona rica, G. costata, Iphigenella acanthopoda, stummeri, Eucypris serrata, Herpetocypris fon- Kuzmelina kusnezowi, Niphargogammarus tinalis, Ilyocypris divisa, Leptocythere bacua- intermedius, Niphargoides corpulentus, Ni- na, L. gracilloides, L. longa и L. reticulata. phargus ablaskiri, N. aquilex, Obesogammarus crassus, O. obesus, Orchestia cavimana, Pan- Подкласс MALACOSTRACA – dorites podoceroides, Paraniphargoides mota- Высшие ракообразные si, Pontogammarus abbreviatus, P. aestuarius, Отряд MYSIDA – Мизиды P. borceae, P. robustoides, Euxinia sarsi, Iphi- В регионе можно встретить Diamysis genella shablensis, Stenogammarus carausui, bahirensis, D. pengoi, Hemimysis anomala, S. compressus, S. macrurus, Yogmelina coco- Katamysis warpachowskyi, Limnomysis lita, Y. pusilla и Zernovia volgensis. benedeni, Mesopodopsis slabberi, Paramysis Отряд DECAPODA – baeri, P. intermedia, P. lacustris и P. ullskyi. Десятиногие ракообразные Отряд CUMACEA – Кумовые раки В реках предгорья в изучаемом регио- В регионе встречаются следующие не изредка можно встретить пресноводного виды: Caspiocuma campylaspoides, Pseu- краба – Potamon potamios. На севере в соло- documa cercaroides, Pterocuma graciloi- новатоводных водоемах можно также найти des, P. pectinatum, P. rostrata, P. sowinskyi, черноморскую травяную креветку (Palaemon Schizorhynchus bilamellatus, Sch. eudorel- adspersus). Есть также сведения о наличии loides, Sch. knipowitchi, Sch. scabriusculus креветок в пещерных водах, но об их видо- и Volgocuma telmatophora. вой принадлежности ничего не известно. Однако чаще всего встречается длин- Отряд (надотряд) SYNCARIDA – нопалый рак (Astacus leptodactylus). На Синкариды востоке и севере территории можно встре- В регионе они совершенно не изучены, но тить толстопалого рака (Astacus pachypus), установлено, что присутствует Bathynella na- а в рыбоводных хозяйствах и широкопалого  УСПЕХИ СОВРЕМЕННОГО ЕСТЕСТВОЗНАНИЯ № 6, 2015  118  Biological sciences (03.01.00, 03.02.00, 03.03.00)  рака (Astacus astacus). Встречаемые изредка может считаться законченным. Прежде все- «голубые» раки всего лишь мутации обыч- го, это свзяно с недостаточной изученно- ных речных раков. стью отдельных групп животных региона. Кроме того, это связано с гидрологическим Тип TARDIGRADA – Тихоходки объединением водных ресурсов водных В России их около 120 видов. В изуча- бассейнов юга России. За счет постройки емом регионе можно отметить, как мини- каналов вода из Кубани и Терека поступает мум, следующих тихоходок, более или ме- в бассейн Дона, который, в свою очередь, нее связанных с водой: Dactylobiotus dispar, соединен с нижней Волгой. Естественно, Diphascon pingue, D. prorsirostre, D. scoti- что далеко не все животные могут переме- cum, Echiniscus baius, Hypsibius convergens, щаться против течения или преодолевать H. dujardini, Isohypsibius austriacus, I. gilvus, плотины. С другой стороны, межхозяй- I. jakieli, I. marcellinoi, I. tuberculatus, Macro- ственные перевозки, водозаборы с переда- biotus allani, M. altitudinalis, M. ascensionis, чей воды на участки выше плотин, неучиты- M. echinogenitus, M. harmsworthi, M. per- ваемые перевозки населения, деятельность sonatus, M. walteri, Milnesium tardigradum, аквариумистов и другие возможности спо- Ramazzottius caucasicus, R. oberhaeuseri собствуют расселению новых для региона и R. subanomalus. животных. В Центральном Предкавказье Тип ECTOPROCTA (BRYOZOA) – как раз находится центр этого гидрологиче- Мшанки ского объединения. Формированию нового биоразнообра- В России их около 50 пресноводных зия способствует также изменение кли- и солоноватоводных видов. В регионе мата, качества воды, появление теплового встречаются, как минимум, следующие загрязнения и ряд других причин. Кроме виды пресноводных и солоноватоводных того, поготовлены обоснования на аккли- мшанок, как обрастателей различных по- матизацию в регионе более 100 живот- груженных в воду предметов: Bowerbankia ных, в т.ч. водных. Таким образом, в бли- gracilis, Conopeum seurati, Cristatella muce- жайшие десятилетия биоразнообразие do, Electra crustulenta, Fredericella australien- водных животных в регионе будет суще- sis, F. indica, F. sultana, Hislopia placoides, ственно изменяться. К настоящему време- Hyalinella punctata, Internectella bulgarica, ни проведено лишь две эколого-система- Lophopodella carteri, Paludicella articulata, тические расшифровки из приведенных Pectinatella magnifica, Plumatella casmiana, списков [1, 2]. P. emarginata, P. fruticosa, P, fungosa, Список литературы P. repens, Schizomavella auriculata, Sch. li- 1. Дементьев М.С. Биоразнообразие мошек (Simuliidae) nearis, Urnatella gracilis, Victorella muelleri Центрального Предкавказья и прилегающих горных терри- и V. pavida. торий // Актуальные вопросы ветеринарной биологии. – 2014. – № 4(24). – С. 25–30. Заключение 2. Дементьев М.С. Биоразнообразие слепней (DIPTERA, TABANIDAE) Центрального Предкавказья В целом проведенный обзор водных и прилегающих горных территорий // Наука. Инновации, мноклеточных животных, конечно же, не Технологии. – 2014. – № 4. – С. 184–190.

 ADVANCES IN CURRENT NATURAL SCIENCES № 6, 2015 