"SKADARSKO JEZERO" ("Sl. List RCG", Br. 46/01)
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
PROSTORNI PLAN PODRU ČJA POSEBNE NAMJENE ZA NACIONALNI PARK "SKADARSKO JEZERO" ("Sl. list RCG", br. 46/01) P R V I D I O PRIKAZ STANJA 1. OBUHVATNOST I GRANICE Složenost Nacionalnog parka "Skadarsko jezero" zahtijeva kontrolu širokog podru čja i niza oblasti u njemu. Sa specifi čnim kriterijumima zaštite tretiraju se: - sliv Skadarskog jezera; - zona neposrednog okruženja; - aluvijalni kompleksi; - granice Nacionalnog parka "Skadarsko jezero" utvrđene Zakonom. Sliv Skadarskog jezera Prirodne granice bazena Skadarskog jezera obuhvataju sliv rijeke Mora če i neposredni sliv Jezera, odre đen vododjelnicama površinskih tokova i utvr đen podzemnim slivnim zonama na karstu. Veli čina sliva iznosi 5500 km2, od čega Jugoslaviji pripada 80 % i Albaniji 20 %. Od posebnog zna čaja za podru čje Parka je tretman upotrijebljenih voda u urbanim centrima i industrijskim kompleksima, od uticaja na promjenu kvaliteta slivnih voda, kao i razvojnim planovima predvi đeno energetsko koriš ćenje potencijala sliva (hidro akumulacije), od zna čaja na izmjenu prirodnog protoka Mora če. Na režim Skadarskog jezera posredno uti če sliv Drima, odnosno stepen iskoriš ćavanja njegovog energetskog potencijala, kao i regulacija njegovog korita i korita rijeke Bojane. Rezultat ovog poduhvata je dovo đenje nivoa Jezera u optimalne ekološke i utilitarne okvire radi stvaranja plovne veze Bojanom, izme đu Jezera i Jadranskog mora. Zona neposrednog okruženja Granice zone neposrednog okruženja utvr đene su orografskim crtama padina oboda Jezera, te rubom naplava Zetske ravnice i (uslovno) Kameni čkog polja, u Albaniji. Na jugozapadnom sektoru granica seže do Prostornim planom Republike definisanog Regionalnog parka "Rumija" (kote od 700-900mnm), sa ciljem zaštite i unapre đenja vegetacije (šume pitomog koštanja), faune i pejsaža. Amfiteatralno formirani dio prostora Crmnice je manje eksponiran Jezeru, ali je izuzetnih antropogenih i prirodnih vrijednosti, nastalih uz doline vodotoka. Zona padinskog okruženja obuhvata, u širem smislu, limanski prostor Rijeke Crnojevi ća sa Gornjim malim blatom, ograni čen orografskim konturama po izohipsama od 400-600 mnm. Zaštita zone treba da obezbijedi unapre đenje i o čuvanje prirodnih vrijednosti i ambijenata, najvrednijih panoramskih i vizuelnih doživljavanja Jezera. Prostrane ravnice na sjevernom sektoru Jezera gusto su naseljene, sa dva najve ća gradska centra u slivu, Podgoricom i Skadrom, razvijenom industrijom, infrastrukturom i intenzivnom poljoprivredom. Ove okolnosti, posredno ili neposredno, uti ču ne samo na kvalitet voda donjih tokova sliva, ve ć i na kvalitet vazduha, tla i podzemnih voda (akvi-fera). Najizraženiji uticaj na promjenu kvaliteta sredine, u sve četiri kategorije, imaju tehnološki procesi KAP-a i deponije otpada iz njegovog proizvodnog procesa, zbog neposredne blizine Nacionalnog parka. Nedovoljni kapaciteti stanice za tretiranje otpadnih komunalnih voda Podgorice, posebno kod niskog vodostaja Mora če, neure đena i neadekvatna deponija gradskog otpada na Ćemovskom polju, hemizacija intenzivne poljoprivredne priozvodnje sa uticajem na podzemne vode i obradivo zemljište, te gusto naseljeni poljoprivredni reoni u Donjoj Zeti, bez odgovaraju ćih ure đaja za otpadne vode (oslanjanje na septi čke jame) tako đe negativno uti ču na prostor Parka i predmet su mjera zaštite. Podataka za podru čje Albanije i Skadra nema, ali nedavni akcident u Bajzi (skladištenje pesticida i herbicida) ukazuje na vrlo kriti čnu situaciju i neodgovaraju ći stepen zaštite i kontrole, što je od posebnog zna čaja za kvalitet akvatorijuma Jezera. Kompleksna zaštita kontaktne ravni čarske zone od posebnog je zna čaja, s obzirom da se ista oslanja na najvitalniji dio Nacionalnog parka - mo čvarnu zonu. Aluvijalni kompleksi vodotoka U širem smislu, ovi kompleksi predstavljaju prodiranje prirodnih odlika akvati čnih kompleksa izvan utvr đenih granica Nacionalnog parka. Aluvijalni kompleks toka Mora če i uš ća Cijevne, od Adžovih vrba do Botuna, devastiran je eksploatacijom šljunka. Zbog nagoviještenih smanjenja nanosa, izgradnjom hidroenergetskog sistema na Mora či, potrebno je ubrzati revitalizaciju kompleksa, kao zna čajnog filtera i prirodnog rezervata. S tim u vezi, treba zabraniti dalju eksploataciju šljunka i pijeska, a odgovarajućim mjerama podsta ći ozelenjavanje pješ čanih sprudova i obala. Crmni čko i Orahova čko polje, relativno su male površine. Granica Nacionalnog parka vo đena izohipsom 10 mnm, vješta čki je izdvojila i podijelila ove morfološke cjeline. Da bi se obezbijedio stalni protok Orahova čke rijeke potrebno je staviti pod zaštitu izvorišta (Podgor) i akvifere polja (Sjenokosi), kao i ograni čiti zahvate vode (isklju čivanje vodosnabdijevanja Budve i Bara, nakon izgradnje Regionalnog vodovoda Crnogorskog primorja). Granice Nacionalnog parka Granice Nacionalnog parka, utvr đene čl.12. Zakona o nacionalnim parkovima ("Sl.list RCG", br. 47/91), obuhvataju oko 40.000 ha, odnosno 25.400 ha vodenih površina (slobodnih voda i flotantne vegetacije) i 14.600 ha obodnog kopna i mo čvara, koji pripadaju teritorijama opština Podgorica, Cetinje i Bar. Planom Parka su, u najve ćem obimu, respektovane Zakonom utvr đene granice, kada se iste vode morfološkim reperima na padinama ili prirodnim pojasevima uz sjevernu zonu Zetskih lugova i Šipnice. Izvršena pomjeranja granice, bez bitnijeg odstupanja, oslonjena su na orografske konture, a na podru čju Zete dijelom na granice katastarskih parcela, provjerene na podlogama u razmjeri 1:5000. Ova pomjeranja se odnose na granice Zakonom vo đene niskim saobra ćajnicama, neposredno uz vode Jezera, jer kopneni koridor mora imati dimenziju koja će garantovati zaštitu Jezera, kao i na posebne ambijentalne, istorijske i morfološke cjeline koje je nužno uklju čiti u Nacionalni park, jer su one, saglasno čl.1. Zakona o nacionalnim parkovima, njegov sastavni dio. Na taj na čin: - na prostoru Crmnice, obuhva ćen je atar sela Godinje i brda Besac, iznad Vira; - u reonu Rijeke Crnojevi ća, sa obje strane doline, granica je izdignuta po izohipsi 150 mnm; - iznad Pavlove strane, uklju čen je prostor serpentina na putu za Meterize, koji Planom postaju važna ulazna veduta za Park; - na Gornjem blatu, granica je neznatno pomjerena na sjever, iznad Sinjca; - na podru čju Humskog blata, izvršeno je šire obuhvatanje ovog zna čajnog izvorišta. Granica Nacionalnog parka, saglasno izloženim stavovima, po činje na državnoj granici SR Jugoslavije i Republike Albanije, na mjestu gdje je presijeca put Ostros - Zogaj. Odavde granica ide ka zapadu kosom iznad Ckla, LJubanovi ća i Demirovi ća; penje se, preko Čačeva, po kotama visova 384, 333 i 304 i spušta na uvalu Husi ći; nastavlja stazama podnožja padina, obuhvataju ći Bobovište i Bjace; izlazi na ždrijelo Donje Briske, obuhvataju ći zaliv Mr čiluke; odakle skre će prema sjeveru i izlazi na kotu 284. Od ove kote granica ponovo skre će na sjeverozapad, idu ći putem iznad Besa i Donjih Muri ća; nastavlja preko kota 209 (Mas Grops) i 301, obuhvataju ći Dra čevicu, pa produžavaju ći putem do iznad sedla Vinogradi i padinom (izohipsa 150 mnm), obuhvata Liman i Donje Krnjice. Od Gornjih Krnjica granica skre će na zapad, presijecaju ći Leki ća polje kod Zalaza (kota 244); zatim presijeca put Vir - Ostros na koti 154; obuhvata vrelo Sopot i lu čno obilazi Godinje po kotama 283 i 235, a od Nika ča ide putem na uvalu Čelišta. Granica zatim skre će grebenom od kote 357 do kote 302 i spušta se na put Vir - Limljani. Idu ći ovim putem ka jugu, obuhvata Crmni čko polje (izohipsa 10 mnm) do kanala Bistrice. Odavde skre će na sjever i ide kolskim putem do raskrsnice sa Jadranskom magistralom; produžava uvalom zapadno od Umca i izlazi na put Dupilo - Vir, a zatim, rubom serpentina kod Ba ćena, izlazi na put Rijeka Crnojevi ća - Vir. Ovim putem ide do ispod Rije čana, odakle skre će na zapad do Lipova dola. Granica obuhvata krater Obodske pećine i izbija na LJubotinjski put; obuhvativši crkvu na Koš ćelama ide putem Cetinje -Rijeka Crnojevi ća do serpentine sjeverno od O ćevi ća. Ka istoku granica nastavlja od kote 154, padinama ispod Velje kule, do Šin đona, na putu Rijeka Crnojevi ća - Podgorica; produžava ovim putem do Brestova, obuhvataju ći uvalu Pavlove strane na sjeveru, a zatim ide grebenom, preko Zlogore, do kote 196. Odavde granica, preko donjih rubova uvale Druši ća i kote 223 izbija na put Rvaši - Dodoši; ovim putem ide do mjesta Kra čedo, pa grebenom Velje Bobije do kote 436. Na sjeveru obuhvata uvalu Gornjeg Malog blata, do iznad Begove glavice i vrela Sinjac; vra ća se na jug grebenom visova na kotama 214, 219, 221, 125 do Lijepe plo če; potom se spušta, obilazi Ponare i kanalom Šegrtnice izbija na Mora ču, a dalje slijedi magistralni put do rijeke Klade. Odavde, skre ćući na istok, granica presijeca Jadransku magistralu i idu ći lokalnim putem, ispod Kurila i Valeza, izbija na rijeku Plavnicu; zatim presijeca put Golubovci - Plavnica; pomjera se na sjever i, slijede ći lokalne puteve, obuhvata vrelo Žgurli ć ispod Gostilja i Pijavnik; produžava putem i izbija na Veliku Mrku, kod Mljaca. Granica se odavde, obuhvataju ći Šipnicu, vezuje kod Starog Vignja za put Goši ći - Dališani, a dalje, ispod naselja Podhum, slijedi granice katastarskih parcela iznad Dolišana. Od kote 9,5 mnm u ovom naselju granica skre će na sjever preko Huma (kote 276 i 115) i idu ći rubnim padinama obuhvata Humsko blato. Iznad Hotskog zaliva nastavlja grebenom od visa Kolešes do Hamala (kota 242), na državnoj granici. Na vodenom ogledalu Skadarskog jezera granice Nacionalnog parka odre đene