JOHN ADAMS DIRIGEERT OUDE EN NIEUWE ADAMS Radio
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
7 maart 2020 14.15-16.20 uur serie radio filharmonisch orkest & friends i-4 JOHN ADAMS DIRIGEERT OUDE EN NIEUWE ADAMS Radio Filharmonisch Orkest John Adams dirigent Víkingur Ólafsson piano John Adams 1947 I Still Dance 2019 - nederlandse première Must the Devil Have All the Good Tunes? 2018 - nederlandse première voor piano en orkest I. Gritty, funky, but in strict tempo; Twitchy, bot-like – II. Much slower, gently, relaxed – III. Più mosso: Obsession/Swing pauze Harmonielehre 1985 I. II. The Anfortas Wound III. Meister Eckhardt and Quackie 2 DE NIEUWE Matinee Café Uitzending 59e seizoen 7 maart 2020 3 BROCHURE Na afloop van het concert NPO Radio 4 kunt u in ‘Matinee Café’ de en terugluisteren IS UIT! gesprekken bijwonen van Dit concert wordt live uit- DE SMELTKROES VAN ADAMS Bestel of verleng uw Hans Haffmans en zijn gezonden via NPO Radio 4. abonnement op gasten . Live vanuit Café Via de website concertgebouw.nl/ Viotti (voorheen: Concert- zaterdagmatinee.nl series gebouw Café), als leven- kunt u de gehele uitzen- Eind vorig jaar kreeg de Amerikaanse componist John Adams de U vindt de brochure bij de dige ontmoetingsplaats ding terug luisteren. Enkele prestigieuze Erasmusprijs. Met zijn eigen stijl, zijn tegelijkertijd kassa van het Concert- voor muziekliefhebbers en dagen ná ieder concert dwarse en communicatieve muziek en zijn betrokkenheid bij gebouw, en op topmusici. kunt u het concert (zonder maatschappelijke issues draagt hij het belang van de klassieke zaterdagmatinee.nl live op npo radio 4 pauzeprogramma) terug- muziek voor de wereld van vandaag op alle manieren uit, zo wilt u de brochure thuis nporadio4.nl/ luisteren op luidde de motivatie. En daar is niets teveel mee gezegd. ontvangen? Mail dan naar matineecafe nporadio4.nl/ De componist John Coolidge Adams kijkt daarbij niet alleen info@ concerten vooruit, maar zeker ook terug. Zo is Ludwig van Beethoven, de zaterdagmatinee.nl Meer nieuwe muziek componist die dit jaar aan aandacht geen gebrek heeft, nooit zat 18 april, 14.15 uur Telefoons in de zaal ver weg. Maar al speelt Adams in Absolute Jest (2012) voor strijk- Programmaboekjes Radio Filharmonisch Geconcentreerd luisteren kwartet en orkest weliswaar een spel met citaten uit Beetho- Wist u dat u enkele dagen Orkest, Groot Omroep- is voor de meeste Matinee- vens late strijkkwartetten, hij imiteert nergens. Van Beethoven voor ieder concert het koor, Dima Slobodeniouk bezoekers de ideale manier leert hij wél hoe een grote vorm uit kleine cellen te creëren. programmaboekje al kunt dirigent, Klaas Stok koordi- om van muziek te genie- Bovendien levert Adams, net als Beethoven, ongezouten maat- inzien op onze site? rigent, Stefan Dohr hoorn ten. Daarom vragen wij u schappijkritiek. In die zin is zijn opera The Death of Klinghoffer zaterdagmatinee.nl Rehnqvist Silent Earth wp zoveel mogelijk met elkaar (1990-1991), waarin het draait om de Israëlisch-Palestijnse Abrahamsen Hoorn rekening te houden, de kwestie en het enige slachtoffer van de destijds geruchtmaken- BENT U AL concert np telefoon op ‘stil’ te scha- de kaping van het passagiersschip Achillo Lauro, een moderne VRIEND? Bartók De wonderbaar kelen en geen foto’s te Fidelio. Zijn On the Transmigration of Souls (2002), geschreven om lijke mandarijn maken voordat de muziek de Amerikaanse sentimenten na de aanslag van 11 september www. concertgebouw.nl/ is uitgeklonken. 2001 op de Twin Towers te transcenderen – is dat werk niet vriendenvandematinee.nl matinee bedoeld als een Alle Menschen werden Brüder voor de ontwrichte De ZaterdagMatinee Amerikaanse maatschappij? En met zijn ontluisterende schets Podium Witteman op social media van de negentiende-eeuwse goudzoekersmentaliteit in zijn Zondag in de uitzending: violist Christiaan Bor en cel- Via Facebook, Twitter jongste opera Girls of the Golden West (2017), die in februari 2019 list Godfried Hoogeveen, die ooit nog les kregen van en Insta gram houdt de tijdens het Opera Forward Festival bij De Nationale Opera zijn Jascha Heifetz en Gregor Piatigorsky. Zij kijken terug Matinee u op de hoogte Europese première beleefde, lijkt hij in te haken op actuele op hun kamermuziekcarrière in het Reizend Muziekge- van het laatste nieuws zaken als racisme en seksisme; de #MeToo-associatie is evident. zelschap. Het Busch Trio komt voor hen optreden. Als rond de concerten. Desondanks staat voor Adams vast dat hij, ondanks zijn betrok- Jonge Held ontvangt Paul Witteman de elfjarige paniste Volg ons, en praat mee! kenheid, de wereld niet kan veranderen. “Ik denk niet dat kunst Huayu Gu uit Roermond – zij speelt een Mozartsonate. veel invloed heeft en levens kan redden,” relativeerde hij zondag 8 maart, 18.10 uur, npo 2 zichzelf en zijn collega’s. “Bill Gates gaat met miljoenen dollars podiumwitteman.nl naar India, verzorgt een inentingsprogramma en verandert 4 levens. Kunst werkt zo niet. Kunst, muziek, geeft een spirituele Dus baseerde ik mij op het minimalisme en schreef opera’s, 5 betekenis aan het leven. En nog veel belangrijker: kunst biedt oratoria, orkestwerken, strijkkwartetten en zelfs een Broadway- plezier.” show om de taal van het minimalisme te verrijken met andere stijlinvloeden.” En dat is precies wat Adams deed in een werk Eerste inspiratiebron: minimal music als Harmonielehre, en wat hij nog steeds doet in recentere com- En dat plezier, die communicatie met de luisteraar, leeft Adams posities als de vrolijke ‘concertouverture’ I Still Dance en zijn nu al decennialang uit met bekende en zeer gewaardeerde meest recente pianoconcert Must the Devil Have All the Good troeven: de echo’s van Mahler, Rachmaninov, Sibelius en de Tunes? negentiende-eeuwse esthetiek, vermengd met de repetitieve patronen van Philip Glass, Terry Riley en Steve Reich. Toen hij I Still Dance in de vroege jaren zeventig met de muziek van laatste drie Als een rechtgeaard Amerikaan beschouwt Adams ook ragtime, kennismaakte, gingen zijn oren open; hij noemt het minima- blues, rock en pop als legitieme inspiratiebronnen. Zo gooide lisme zelfs een van de belangrijkste revoluties in de muziekge- hij in zijn eerste ‘echte’ pianoconcert Century Rolls (1996) met schiedenis van de twintigste eeuw. Deze componisten gingen “polymorphous-perverse pleasure” de invloeden van Debussy, immers terug naar de fundamenten van de muziek: puls, Ravel, Satie, Gershwin en ragtime-pianist Jelly Roll Morton op tonaliteit en herhaling. Opeens wist hij zeker: Boulez, Stockhau- een hoop. En zo speelt hij in I Still Dance uit 2019 net zo gemak- sen en al die andere seriële componisten die dachten dat ze de kelijk met gegevens als de barokke toccata, jazzelementen, de muziekgeschiedenis konden veranderen, zaten helemaal fout. discobeat uit de jaren zeventig en de traditie van de Japanse “Ik vond het minimalisme alleen erg simpel, zoiets als het taikodrum en de Afrikaanse djembé. kubisme in zijn jongste dagen. Ik zag het als mijn taak om, net De concertouverture I Still Dance is een kort spektakelstuk à la als mensen als Picasso en Stravinsky vóór mij, een radicale Short Ride in a Fast Machine uit 1986 en het in 1995 voor Simon John Adams ontwikkeling in de kunst van diepte en betekenis te voorzien. Rattle gecomponeerde Lollapalooza. Adams schreef het voor zijn Michael Tilson Thomas goede vriend Michael Tilson Thomas, ter viering van diens vijfentwintigste en laatste seizoen als chef-dirigent van de San Francisco Symphony, het orkest waarmee Adams al een goede band heeft sinds Edo de Waart er van 1977 tot 1985 de scepter zwaaide. Adams droeg I Still Dance op aan Tilson Thomas en diens partner Joshua Robison, een voormalig turner en een “uitstekend swing-danser”, ter “erkenning van beider niet aflatende jeugdige vitaliteit”. En vitaliteit is precies wat het explosieve werk uitstraalt. De basis wordt gevormd door een stuwende puls, waarbij de basgitaar een belangrijke rol speelt. Die stuwkracht roept direct de vroege werken van Adams in herinnering, maar hier is zij gelaagder dan voorheen. Uit het steeds complexer wordende ritmische veld schieten melodische RICCARDO MUSACCHIO aanzetten naar voren die maar geen volledig statement lijken te willen worden en de energie vooral verder vergroten. Uiteinde- KRISTEN LOKEN lijk bereikt dit korte werk een “zachte landing”, zoals Adams het noemt. De dans komt tot stilstand in een lichte zweem van melancholie. 6 Must the Devil Have All the Good Tunes? Harmonielehre 7 De basgitaar speelt ook een prominente rol in het energieke De ‘Good Tunes’ lijken in dit pianoconcert ver te zoeken. Het is pianoconcert Must the Devil Have All the Good Tunes? Na het ingeto- bovendien eerder een zoektocht naar een melodie dan een gen Eros Piano (1986) en het vertrouwd doordenderende Century klassiek pianoconcert met duidelijk te onderscheiden thema’s. Rolls is dit Adams’ derde pianoconcert, een eendelig werk Zoals vaker bij Adams zorgt vooral de textuur voor de opwin- waarin de traditionele verdeling snel-langzaam-snel wel te ding en de herkenning. Elementen uit de popmuziek, ragtime herkennen is. Hij schreef het in 2018 voor de viering van het en jazz gaan hand in hand met bijna tsjaikovskiaanse gebaren honderdjarig bestaan van het Los Angeles Philharmonic. De in de piano. In andere werken vond Adams zelfs een plek voor suggestieve titel kwam Adams de inspiratie van Schönberg en de naoorlogse avant-garde. Niet tegen in een artikel in een oud voor niets verwees hij met titels als Harmonielehre en Chamber exemplaar van de New Yorker over Symphony (1992) naar Schönbergs werk. Zijn Common Tones in journaliste, sociaal activiste en Simple Time uit 1979 valt zelfs vrij eenvoudig op te vatten als een medegrondlegger van de Catholic tonale versie van avant-garde klassiekers als Threnos voor de Worker Movement, Dorothy Day. De slachtoffers van Hiroshima van Penderecki of Atmosphères van zinsnede deed hem denken aan de Ligeti, bijeengehouden door een obstinate ritmische puls en Totentanz. “Niet alleen op de wijze een notie van richting. van Liszt, maar ook op een meer Die notie van (harmonische) richting, vol welhaast mahleriaan- funky Amerikaanse manier.” Die se grandeur, onderscheidde Adams al vroeg van hardcore funky manier uit zich direct met ‘minimalisten’ als Steve Reich en Philip Glass.