Nieuwerkerk-2. Geschiedenis, Bestuur, Johanniskerk, Toren, Dominees, Schoolmeesters, Voorzangers, Molens, Enz
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Uit het boek: Nieuwerkerk-2. Geschiedenis, bestuur, Johanniskerk, toren, dominees, schoolmeesters, voorzangers, molens, enz. Bijeengesprokkeld door Wim Kesteloo. Door ruimtegebrek zijn helaas bijna alle foto’s en tekenimgen verwijderd bij het overzetten naar een internetbestand ! 1 Nieuwerkerk-2. Geschiedenis, Johanniskerk, toren, dominees, schoolmeesters, bestuur, molens, enz. Alles uit deze uitgave mag, met verwijzing naar de auteur, worden gebruikt. Zoals meestal met geschiedenisboeken is er maar een heel klein gedeelte dat hij zelf heeft beleefd, bijna alle kennis komt van dingen die anderen hebben opgeschreven. Die gegevens komen uit vele bronnen, boeken, archiefstukken, internet enzovoort, te veel om op te noemen, een lijst daarvan zou nog saaier zijn dan verschillende onderwerpen in dit boek. Van de stukjes die door anderen zijn geschreven is zoveel mogelijk de naam vermeld, hen, en vele anderen ben ik enorm veel dank verschuldigd. Over het algemeen is er beschreven tot de ramp van 1953. De dingen daarna zijn of door anderen uitvoerig beschreven, of makkelijk op te zoeken. Aanvullingen en verbeteringen zullen dankbaar aanvaard worden. 2019 Auteur: Wim Kesteloo. Druk: Pumbo. 2 Inhoud: Onderwerp: Gebeurtenissen: Tot 1750 1750-1850 1850-1925 Na 1925 Bestuur: Vorsten, ambachtsheren, rentmeesters, burgemeester, raadsleden. Belastingen. Kerk en school: Johanniskerk, RK tijd tot 1574. Reformatie, kerk en dominees 1574-1777. Kerk en de dominees in de oude pastorie, 1778-1886. Het pastoriegebouw in de Kerkstraat. Kerk en dominees, na 1886. Ouderlingen en diakenenlijst. Restauraties en interieur. De afscheiding na 1834. Lagere school,schoolmeester en voorzangers. Landbouwschool. Toren en luidklok. Grafzerken en avondmaalsbekers. Psalmborden, Rehoboth en bibliotheek. Katholiek Apostolische Kerk. Transport. Veerdiensten. Vrachtrijders. RTM. Stroom. Post en telefoon. Diversen. Molens op Nieuwerkerk. Ontwatering Dorpshuizen Grafsteen Capelle. Boerenleenbank. Wagenmaker Pantus. Piet Muus. Bijnamen. Tiendblokken. Kasteeltje? 3 Geschiedenis en gebeurtenissen: Dit gaat over het ontstaan en de gebeurtenissen daarna van het dorp Nieuwerkerk en zijn bewoners tot net na de ramp van 1953. Iemand anders mag het vervolg schrijven, dan misschien tot het weer onder water verdwijnt zoals het al eerder onder meer dan honderd meter water lag. We beginnen met een samenvatting over het ontstaan van Schouwen-Duiveland volgens allerlei wetenschappelijk onderzoek, opgravingen, grondboringen, enzovoort. Vooral de olie-industrie met zijn diepe proefboringen en datering hebben veel informatie opgeleverd. Jammer genoeg is er in de tijdrekening een verschil met datgene wat daarover in de Bijbel staat. Een wijs en gelovig man zei me daarover: “Als we het maar een beetje eens zijn over de schepping, dan raken we het ook wel eens over het aantal jaren”, en zo denken vele gelovige wetenschappers er over. Veel is nog onbekend, maar overal wordt ijverig gezocht naar nieuwe feiten. Ca. 4.600.000.000 jaar geleden. De oudste silicaatdeeltjes van de planeet aarde zijn zo’n 4,6 miljard jaar oud, en dan begint zich over de super-hete, door samenvoeging ontstane vloeibare bol, het dunne laagje te vormen waar wij nu met z’n allen op leven. Ongeveer een kwart miljard jaar later zijn er zeeën en een miljard jaar later ontstaan de eerste gassen. Het afkoelingsproces van dat buitenste schilletje duurt nu dus al miljarden jaren, een periode die gepaard gaat met meteorietregens, gigantische vulkanische uitbarstingen en kokend water dat als maar probeert om dat gruwelijk hete geweld tot bedaren te brengen. De afstand tot het midden van de aarde is tegenwoordig ca. 6378 kilometer, en het droge korstje aan de buitenkant waar we met zijn allen op leven is nog steeds slechts 0 tot 45 kilometer dik. Ca. 700.000.000 jaar geleden. Na 4 miljard jaar begint de zaak wat tot rust te komen, er is een drijvende landmassa ontstaan, Rodinia. Van die plaat scheuren zich stukken af die later continenten vormen. Sommige van deze platen drijven weer naar elkaar toe en drukken hele bergketens naar boven. Volgens één van de theorieën ligt de ondergrond van het huidige Nederland op een bepaald moment aan de noordkant van een klein continent, op het zuidelijk halfrond nota bene, ongeveer waar nu Argentinië ligt, en mogelijk net onder water. De zand-, klei- en andere lagen die zich in die tijd afzetten liggen nu een paar kilometer diep onder ons. De schollen drijven uit- en naar elkaar, de tekening geeft aan hoe het er 200 miljoen jaar geleden waarschijnlijk ongeveer uitzag. Hoewel we er niet veel van merken gaat dat proces nog steeds door. Ook nu bewegen een stuk of tien grote en twintig kleinere aardschollen zich met verschillende snelheden in verschillende richtingen over de aarde. Waar platen uit elkaar drijven komen scheuren, waar gloeiende magma en water met elkaar vechten. Op andere plaatsen botsen de schollen en wordt er land omhoog gedrukt. Onder- en boven water zijn nog steeds ca.60 vulkanische uitbarstingen per jaar, en op sommige plaatsen is de aardschil zo dun dat de hitte gebruikt kan worden voor elektriciteitscentrales en verwarming van huizen en kassen. In de afgelopen miljoenen jaren zijn er periodes geweest met enorme hitte of ijselijke koude, en soms waren er erg hoge- en soms erg lage CO2 gehaltes. En er zijn jaren waarbij de aarde in het donker ligt door de vulkaanas in de lucht en bijna alles afsterft. Het zijn langzame, enorme krachten die dingen veranderen zonder dat we er iets aan kunnen doen, om bang van te worden, maar het is net als wat oudere mensen bij de dokter vaak te horen krijgen: “Je mot ur ma mee lere leve”. Ca. 100.000.000 jaar geleden. De aardschol die later Europa en Amerika zal vormen is nu op het noordelijk halfrond beland. Amerika en Europa schuiven eerst naar elkaar toe en dan tamelijk snel uit elkaar, wat veel beweging in de aardkorst veroorzaakt. Nederland wordt omhoog gedrukt, maar door de hoge 4 temperaturen stijgt ook de zeespiegel. Het CO2 gehalte in de lucht is veel hoger dan in 2019. Ca. 25.000.000 jaar geleden. In deze periode botsen Afrika en Europa op elkaar, de Alpen en andere gebergten in Europa krijgen hun vorm. Nederland ligt onderwater en het is tropisch warm in de omgeving. Zo’n 20 miljoen jaar geleden is Nederland een onderdeel van een ondiepe brakke binnenzee tussen Polen en Engeland, een langzaam dalend bekken. Nederland komt op sommige plaatsen 200 meter diep onder water te liggen, maar 10 miljoen jaar later, is het een ondiepe randzee, en in die tijd begint ook de temperatuur te zakken. Het oostelijke gedeelte van Nederland ligt dan boven water, Zeeland ligt nog steeds onder water, aan de rand van een deltagebied. Ca. 2.500.000 jaar geleden. De aarde koelt af, de drie ijstijden worden afgewisseld met subtropische temperaturen in Nederland. Het Nauw van Calais is nog gesloten. De schommelingen zorgen er voor dat het land dan weer boven, en dan weer onder water ligt. Ongeveer elke 100.000 jaar is er een nieuwe ijstijd, tot twee keer toe komen de gletsjers over half Nederland en deponeren stuwwallen. Tijdens zo’n ijstijd trekt de zee zich terug, wereldwijd staat de zee ca. 120 meter lager in de koudste periode. In die periodes lijkt Nederland nog het meest op een droge steppe met dennenbossen waarin muskusossen, wisenten en neushoorn-achtigen leven. Tussen de ijsperiodes zijn de temperaturen soms iets hoger dan tegenwoordig, dan is er hoogveen en bos, bevolkt met hertensoorten. Ca. 70.000 jaar geleden. Na een periode waarbij de temperatuur ruim 1 graad boven de tegenwoordige ligt volgt er weer een ijstijd maar de gletsjers komen deze keer net niet tot Nederland. Het landschap heeft iets weg van een Alpenweide, er leven rendieren, wisenten, wolven en hyena’s. De Rijn en de Schelde brengen veel zand en grind en zorgen samen met de gletsjers voor behoorlijke afzettingen, de delta vult op en groeit, Nederland krijgt ongeveer de vorm die het nu heeft. De aarde is iets anders gekanteld dan tegenwoordig. Vrij recent zijn er Neanderthaler gereedschappen uit die tijd gevonden in Drente. Een mensachtig gevormde variant steekt vanuit de woestijn in Ethiopië over naar het groenere Arabische schiereiland. Ca. 30.000 jaar geleden. Jagers en verzamelaars beginnen zich vanuit het oosten over de rest van Europa uit te breiden. Korte tijden van veel ijs en wat warmere periodes wisselen elkaar af. Ca. 15.000 jaar geleden. Het einde van de laatst bekende ijstijd nadert. De zeespiegel is zo laag dat mensen en dieren bij de Beringzee van Amerika naar Azië kunnen lopen. In Zeeland staat het water 30 tot 40 meter lager dan tegenwoordig, de Noordzee staat droog, en dit land maakt deel uit van een toendragebied tussen de ijkap en de Alpen. Maar in de volgende 5000 jaar loopt de temperatuur snel op en stijgt het water, er komt hier wel vegetatie, maar nog geen bomen. Ca. 7000 jaar geleden. Het water blijft stijgen, eerst met meer dan 75 cm per eeuw, de afgelopen eeuw met ca. 5 cm. De baai die tot nu toe de Noordzee vormde wordt groter en dieper, Engeland wordt een eiland en het Ancylusmeer verandert in de Oostzee. Ca. 6000 jaar geleden staat het water hier nog steeds 8 meter lager dan tegenwoordig. Ca. 5000 jaar geleden stabiliseert de zaak en verandert de temperatuur nauwelijks meer. Hier ontstaat een getijdengebied, de sedimenten die zich vormen worden later tot de Calais afzettingen gerekend. In heel Zeeland en Holland leven nog maar ca. 2000 mensen. In verschillende delen van de wereld ontstaat schrift, in velerlei vormen en op velerlei materialen, zoals steen, klei, papyrus, was, perkament enzovoort. Ook de geschiedenis, die tot nu toe alleen mondeling (soms zingend) werd bewaard voor het nageslacht, kan men nu vastleggen, een heel wat betrouwbaarder manier! Ca. 4000 jaar geleden. Nu het wereldgebeuren in wat rustiger vaarwater gekomen is kunnen we wat meer aandacht 5 geven aan onze naaste omgeving.