Poland in the European Union. a Statistical Portrait”

Warszawa Warsaw 2019 PORTRET STATYSTYCZNY POLSKA W UNIIEUROPEJSKIEJ A statisticalportrait Poland intheEuropean Union POLSKA W UNII EUROPEJSKIEJ

Poland in the European Union PORTRET STATYSTYCZNY A statistical portrait

Warszawa Warsaw 2019 Opracowanie publikacji Content-related works Główny Urząd Statystyczny, Departament Opracowań Statystycznych Statistics Poland, Statistical Products Department

Zespół autorski Editorial team Dominika Borek, Ewa Morytz-Balska, Justyna Gustyn, Anna Kozera, Joanna Kozłowska, Marcin Marikin, Marcin Safader, Anna Zielkowska, Maciej Żelechowski

Kierujący Supervisor Magdalena Ambroch, Renata Bielak

Skład i opracowanie graﬁczne Typesetting and graphics Marek Wilczyński

Opracowanie map Map preparation Katarzyna Medolińska, Maciej Zych

ISBN 978-83-7027-716-1

Publikacja dostępna na stronie Publication available on website http:/stat.gov.pl

00-925 WARSZAWA, AL. NIEPODLEGŁOŚCI 208. Informacje w sprawach sprzedaży publikacji — tel. (22) 608 32 10, 608 38 10 Zam. 10/2019/ nakł. Szanowni Państwo,

W dniu 1 maja 2019 r. minęło 15 lat od przystąpienia Polski do Unii Europejskiej. Z tej okazji mam przyjemność przekazać Państwu publikację pt. „Polska w Unii Europejskiej. Portret statystyczny”. Lata obecności Polski w Unii Europejskiej to czas wielu przemian gospodarczych i społecznych, do których przyczyniło się otwarcie granic, uczestnictwo w jednolitym rynku europejskim oraz możliwość wykorzystania funduszy unijnych. To również okres rozwoju polskiej statystyki publicznej jako członka Europejskiego Systemu Statystycznego – czas doskonalenia metodologii i technik badawczych, podejmowania nowych tematów i eksploracji innowacyjnych źródeł danych. Zasoby informacji gromadzone w ramach Europejskiego Systemu Statystycznego zostały wykorzystane w niniejszej publikacji do zaprezentowania przemian, jakie od 2004 r. zaszły zarówno w Polsce, jak i w całej Unii Europejskiej. Oddanie pełnego spektrum tych zmian w zwięzłej formie jest zadaniem niemożliwym. Dlatego w publikacji zostały przedstawione jedynie wybrane zjawiska, uznane przez nas za najlepiej charakteryzujące dokonany przez kraje postęp i aktualne wyzwania społeczne, gospodarcze i środowiskowe. Danym liczbowym i opisom najciekawszych tendencji towarzyszą krótkie informacje o niektórych badaniach prowadzonych w ramach Europejskiego Systemu Statystycznego. Wyrażam nadzieję, że publikacja dostarczy Państwu wiedzy na temat przemian, jakie zaszły w okresie piętnastu lat członkostwa Polski we Wspólnocie. Niech będzie ona również źródłem informacji o działaniach podejmowanych wspólnie przez krajowe urzędy statystyczne, w tym GUS, zapewniających rzetelne i porównywalne dane o otaczającym nas świecie. Czytelników, których niniejsza publikacja zainspiruje do poszukiwania dalszych, bardziej szczegółowych informacji statystycznych o Polsce i Unii Europejskiej, serdecznie zachęcam do skorzystania z innych opracowań Głównego Urzędu Statystycznego i Eurostatu. Życzę Państwu przyjemnej lektury i pasjonującej wędrówki tropem statystyk europejskich.

Prezes Głównego Urzędu Statystycznego

dr Dominik Rozkrut

Warszawa, maj 2019 r. Dear Readers,

On 1st May 2019 fifteen years have passed since Poland’s accession to the European Union. On this occasion I am delighted to present to you a publication entitled ”Poland in the European Union. A statistical portrait”. The Polish presence in the European Union is a time of many economic and social changes enhanced by open borders, participation in the single European market and the possibility of using EU funds. It is also the period of development of the Polish official statistics as a member of the European Statistical System – the time of improving methodology and research techniques, undertaking new topics and exploring innovative data sources. The information resources collected by the European Statistical System were used in this publication to present the changes that have taken place since 2004 both in Poland and in the European Union. Depicting the full spectrum of changes in a concise form is an almost impossible task. Therefore, the publication presents only selected phenomena, acknowledged as the best characterising progress made by countries as well as current social, economic and environmental challenges. The numerical data and descriptions of the most interesting tendencies are accompanied by brief information about selected surveys conducted within the framework of the European Statistical System. I hope that the publication will provide you with knowledge about the changes that have taken place during the fifteen years of Poland’s membership in the European Union. Let it also be a source of information on how the national statistical offices, including Statistics Poland, try to collectively provide reliable and comparable data about the world around us. Readers, who will be inspired by this publication to look for further, more detailed statistical information about Poland and the European Union, I would like to encourage to use other studies of Statistics Poland and Eurostat. I wish you a pleasant reading and a fascinating journey throughout European statistics.

President Statistics Poland

Dominik Rozkrut, Ph.D.

Warsaw, May 2019 Spis treści Table of contents

Wprowadzenie Introduction 9 Społeczeństwo Society 17 Gospodarka Economy 47 Środowisko Environment 71 Bibliograﬁa Bibliography 81 Uwagi ogólne

Jako podstawowe źródło danych prezentowanych w publikacji wykorzystano bazę danych Eurostatu (https://ec.europa.eu/eurostat/data/database). Uzupełnienie stanowiły inne źródła międzynarodowe wymienione na str. 81. Dane dla Polski są w pełni porównywalne z danymi dla Unii Europejskiej ogółem (UE) i krajów członkowskich, mogą się one jednak nieco różnić od danych przedstawionych w innych wydawnictwach GUS. W publikacji wykorzystano najnowsze informacje dostępne w maju 2019 r. Jako podstawowy prezentowany okres przyjęto lata 2004–2018, jednak dla niektórych zagadnień może być on inny ze względu na różną dostępność danych. Większości przeliczeń danych (na 1 mieszkańca oraz na wskaźniki dynamiki i struktury) dokonano w Departamencie Opracowań Statystycznych GUS. Publikacja ma charakter poglądowy, dlatego zdecydowano się na pewne uproszczenia i uogólnienia. Dane dla UE ogółem, niezależnie od prezentowanego roku, dotyczą 28 krajów. W wyjątkowych przypadkach, wobec braku takich informacji dla początkowych lat okresu 2004–2018, wykorzystano dane dla 27 krajów UE, o ile oceniono, że różnica ta nie wpłynie istotnie na przedstawiane tendencje. Nazwy prezentowanych kategorii mogą być skrócone i uproszczone w stosunku do ustalonych przez obowiązujące klasyﬁkacje statystyczne. Dane, w szczególności w opisach tendencji, podano z dużym zaokrągleniem. Suma poszczególnych wartości może nieco różnić się od wartości ogółem. Szczegółowe wyjaśnienia metodologiczne dotyczące pojęć i wskaźników stosowanych w publikacji znajdują się na stronie internetowej Eurostatu – w bazie danych oraz w zakładce Statistics Explained (https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained). General notes

The main source material for data presented in this publication was the Eurostat database (https://ec.europa.eu/eurostat/data/database). Further international data sources used in the publication are listed on page 81. Data for Poland are fully comparable with those for the European Union (EU) and the Member States, however they may subtly differ from those presented in other compilations of Statistics Poland. The publication uses latest data available in May 2019. As a basic presented period years 2004–2018 were taken, though in some cases it could be different due to various data availability. Most of the calculations of data (per capita, dynamic indicators or percentage share) were performed in the Statistical Products Department of Statistics Poland. The publication is of illustrative character, therefore some simplifications and generalisations have been decided on. Data for the EU in total, regardless of the year presented, concern 28 countries. In some cases, when there were no such data for the initial years of the 2004–2018 period, data for 27 EU countries were used, as far as it was assessed that this difference will not significantly affect the trends described. The names of the presented categories may be shortened and simplified in comparison to those established in official statistical classifications. Data, especially in trend descriptions, are presented with considerable rounding. The sum of the individual values may slightly differ from the total value. Detailed methodological notes concerning the basic concepts and indicators used in the publication can be found at the Eurostat website – in the database and in the Statistics Explained tab (https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained).

Wprowadzenie Introduction Introduction

Kraje UE łączy wspólna polityka w wybranych Unia Europejska obszarach oraz jednolity rynek zapewniający European Union swobodny przepływ towarów, usług, kapitału i osób. Państwa spełniające tzw. kryteria kon- Państwa członkowskie Unii Europejskiej wergencji (obecnie 19) tworzą unię gospodar- Member States of the European Union Państwa kandydujące do Unii Europejskiej czo-walutową – strefę euro. Kraje te objęte są Candidate countries to the European Union wspólną polityką monetarną Europejskiego IS Państwa należące do: Banku Centralnego i posługują się wspólną wa- Countries belonging to: Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA) lutą euro. W 1999 r. euro wprowadzono w formie European Free Trade Association (EFTA) strefy euro bezgotówkowej, a banknoty i monety weszły euro area do obiegu w 2002 r. FI strefy Schengen SE Schengen area Swobodny przepływ osób pomiędzy krajami NO europejskimi ułatwiło porozumienie podpisane w 1985 r. w Schengen, znoszące kontrole na gra- nicach pomiędzy państwami sygnatariuszami. EE Obecnie strefa Schengen obejmuje terytorium LV 26 krajów (od 2007 r. Polskę), zamieszkanych IE DK UK przez ponad 420 mln osób. LT

The EU countries have a common policy in some NL PL areas and single market with free movement BE DE of goods, services, capital and people. LU The countries fulﬁlling the so-called conver- CZ SK gence criteria (currently 19) form the economic LI FR CH AT and monetary union – the euro area. Besides HU SI the single currency, they are covered by a com- HR RO mon monetary policy of the European Central RS PT Bank. The euro was introduced in non-cash form ES IT ME BG MK in 1999, while banknotes and coins in 2002. AL The free movement of people among Europe- TR an countries was facilitated by the agreement EL signed in 1985 in Schengen, which abolished border controls between the signatory states. Currently, the Schengen area covers the territo- MT CY ry of 26 countries (Poland from 2007), inhabited by over 420 million people.

10 Wprowadzenie

Kraje członkowskie Unii Europejskiej Kraje kandydujące do Unii Europejskiej Member States of the European Union European Union candidates

Kraj Country Kod Code Rok przystąpienia Accession date Kraj Country Kod Code Belgia Belgium BE 1957 Albania Albania AL Francja France FR 1957 Czarnogóra Montenegro ME Holandia NL 19 7 Macedonia Netherlands 5 North MK Północna Luksemburg Luxembourg LU 1957 Macedonia Serbia RS Niemcy Germany DE 1957 Serbia Turcja TR Włochy Italy IT 1957 Turkey Dania Denmark DK 1973 Irlandia Ireland IE 1973 Kraje EFTA Wielka Brytania United Kingdom UK 1973 EFTA countries Grecja Greece EL 1981 Hiszpania Spain ES 1986 Kraj Country Kod Code Portugalia Portugal PT 1986 Islandia Iceland IS Austria Austria AT 1995 Lichtenstein Liechtenstein LI Finlandia Finland FI 1995 Norwegia Norway NO Szwecja Sweden SE 1995 Szwajcaria Switzerland CH Cypr Cyprus CY2004 Czechy Czech Republic CZ2004 Estonia Estonia EE 2004 Litwa Lithuania LT 2004 Zasady wolnego rynku UE obejmują rów- Łotwa Latvia LV 2004 nież kraje Europejskiego Stowarzyszenia Malta Malta MT 2004 Wolnego Handlu (EFTA), istniejącego Polska Poland PL 2004 od 1960 r. Unia wraz z EFTA (bez Szwajcarii) two- rzą od 1994 r. Europejski Obszar Gospodarczy. Słowacja Slovakia SK 2004 Słowenia Slovenia SI 2004 The EU free market principles embrace also Węgry Hungary HU 2004 the countries of the European Free Tra- existing since 1960. Bułgaria Bulgaria BG 2007 de Association (EFTA), The EU together with EFTA (except for Switzer- Rumunia Romania RO 2007 land) create since 1994 the European Economic Chorwacja Croatia HR 2013 Area.

11 Introduction

Podstawą polityk UE są porównywalne mię- Struktura Europejskiego Systemu Statystycznego dzynarodowo dane zapewniane przez Euro- European Statistical System structure pejski System Statystyczny (ESS). System ten to partnerska współpraca pomiędzy Eurosta- tem, tj. urzędem statystycznym UE, oraz kra- Parlament Europejski Komisja Europejska Rada Unii Europejskiej jowymi urzędami statystycznymi (w tym GUS) European Parliament European Commission Council of the European Union i innymi krajowymi instytucjami tworzącymi statystyki europejskie. ESS obejmuje również kraje Eurostat EFTA. Eurostat przewodzi pracom nad harmo- Urząd Statystyczny nizacją metodologii i rozwojem unijnych staty- Unii Europejskiej Statistical oﬃce Europejski Bank Centralny styk. Opracowuje również wskaźniki dla UE ogó- of the European Union European Central Bank łem. Dane dla poszczególnych państw, zarówno na potrzeby krajowe, jak i UE, są zapewniane przez kraje członkowskie. Prace w tym zakresie koordynują krajowe urzędy statystyczne. Wyso- Krajowe urzędy statystyczne Inne organy krajowe Krajowe Banki Centralne ki standard statystyk gwarantuje przestrzeganie National statistical institutes Other national authorities National Central Banks Europejskiego Kodeksu Praktyk Statystycznych. W Polsce: W Polsce: W Polsce: The EU policies are based on internationally In Poland: In Poland: In Poland: comparable data provided by the European Głównyy Urząd Statystyczny Ministerstwo Finansów Narodowyy Bank Polski Statistics Poland Ministry of Finance National Bank of Poland Statistical System (ESS). The system is a part- Ministerstwo Rolnictwa nership among Eurostat, i.e. the EU statistical i Rozwojuj Wsi Ministryy of Agriculture oﬃce, national statistical institutes (including and Rural Development Statistics Poland) and other national institu- Ministerstwo Spraw Wewnętrznychęyy i Administracji tions that produce European statistics. The ESS Ministryy of the Interior encompasses also EFTA countries. Eurostat pre- and Administration sides over the activities on harmonising metho- Ministerstwo Sprawiedliwości Ministry of Justice dology and developing EU statistics. It also de- Ministerstwo Rodziny, velops indicators for the EU. Data for individual Pracyyy i Politykiy Społecznej Ministryyy of Family, countries, both for national and the EU needs, Labor and Social Policy are provided by the Member States. Works in Ministerstwo Gospodarki Morskiejjgg i Żeglugi Śródlądoweją this area are coordinated by national statistical Ministryy of Maritime Economy institutes. A high standard of statistics guaran- and Inland Navigation Komisja Nadzoru Finansowego tees compliance with the European Statistics Polish Financial Supervision Code of Practice. Authority

Europejski System Statystyczny Europejski System Banków Centralnych European Statistical System European System of Central Banks

12 Wprowadzenie

Dochody Unii Europejskiej według źródeł w 2017 r. Budżet Unii Europejskiej w 2017 r. European Union revenue by sources in 2017 European Union budget in 2017

Zasoby własne oparte na DNB DE GNI-based own resource 4,6% FR Tradycyjne zasoby własne 12,3% IT (bez 20% kosztów poboru) Traditional own resources UK (without 20% of collection costs) ES 12,1% Zasoby własne oparte na podatku VAT NL 56,3% VAT-based own resource PL

Pozostałe przychody BE 14,7% Other revenue SE AT Nadwyżka z roku poprzedniego Surplus from previous year DK IE FI PT CZ EL Wydatki Unii Europejskiej według celów w 2017 r. RO European Union expenditure by purpose in 2017 HU SK 2,4% 1,1% BG HR Trwały wzrost: zasoby naturalne LU 7,2% Sustainable growth: natural resources SI Inteligentny wzrost gospodarczy sprzyjający włączeniu społecznemu LT Smart and inclusive growth LV 48,7% Administracja EE Administration CY 40,6% Bezpieczeństwo i obywatelstwo MT Security and citizenship 02144 6 8 10 12 16% Instrumenty szczególne Special instruments Wkład krajowy Wypłaty z budżetu National contribution Expenditure

13 Introduction

Statystyki europejskie są zbierane, opracowy- Podział kraju według NUTS wane i publikowane w oparciu o Klasyfikację NUTS division for Poland Jednostek Terytorialnych do Celów Staty- stycznych (NUTS). Klasyfikacja dzieli terytorium krajów na trzy poziomy regionalne o określo- nych klasach liczby ludności. Na podstawie NUTS prowadzone są analizy stopnia rozwoju społecz- no-gospodarczego regionów, wykorzystywane do kształtowania polityk regionalnych UE. 1PNPSTLJF Obszar Polski, według wersji NUTS obowiązują- 8BSNJǩTLPNB[VSTLJF cej od 2018 r., jest podzielony na 97 jednostek: .",303&(*0/ 7 makroregionów (grupujących województwa , ;BDIPEOJPQPNPSTLJF ) 1»/0$/: 17 regionów (odpowiadających wojewódz- twom lub ich częściom) oraz 73 podregiony 1PEMBTLJF (grupujące powiaty). ,VKBXTLPQPNPSTLJF .B[PXJFDLJ European statistics are collected, compiled .",303&(*0/ SFHJPOBMOZ 1»/0$/0;"$)0%/* and published on the basis of the Classifica- .",303&(*0/ tion of Territorial Units for Statistics (NUTS). 80+&8»%;580 .";08*&$,*& The classification divides the territory of coun- 8JFMLPQPMTLJF 8BST[BXTLJ tries into three regional levels of specified clas- -VCVTLJF TUPFD[OZ ses of the population. On the basis of NUTS, analyses of socio-economic development of the regions, used to shape EU regional poli- ØE[LJF .",303&(*0/ cies, are conducted. The area of Poland, accor- 84$)0%/* ding to the NUTS version in force from 2018, %PMOPǴMǌTLJF .",303&(*0/ -VCFMTLJF is divided into 97 units: 7 macroregions (gro- .",303&(*0/ $&/53"-/: uping voivodships), 17 regions (corresponding 106%/*080;"$)0%/* to voivodships or their parts and 73 subregions ƴXJǗUPLS[ZTLJF ) 0QPMTLJF (grouping poviats). ƴMǌTLJF

.",303&(*0/ 106%/*08: 1PELBSQBDLJF (SBOJDFNBLSPSFHJPOØX KFEOPTUFL/654 .BPQPMTLJF .BDSPSFHJPOCPVOEBSJFT /654VOJUT (SBOJDFSFHJPOØX KFEOPTUFL/654 3FHJPOCPVOEBSJFT /654VOJUT (SBOJDFQPESFHJPOØX KFEOPTUFL/654 4VCSFHJPOCPVOEBSJFT /654VOJUT

14 Wprowadzenie

Stopień urbanizacji Polski według DEGURBA Klasyfikacja DEGURBA służy do podziału Degree of urbanisation (DEGURBA for Poland jednostek terytorialnych w UE na podstawie gęstości zaludnienia i ciągłości geograficznej w komórkach siatki kilometrowej. Zgodnie z nią lokalne jednostki administracyjne przy- porządkowywane są do trzech grup: „miast”, „małych miast lub przedmieść” oraz „obszarów wiejskich”. Stopień urbanizacji DEGURBA okreś- la charakter obszaru w sposób jednolity dla wszystkich krajów UE. Wykorzystywany jest on m.in. do wyznaczania funkcjonalnych obszarów miejskich oraz pośrednio do typologii obszarów metropolitalnych. W Polsce klasyfikacja ta bazuje na podziale gminnym. The DEGURBA classification divides territorial units in the EU according to the population density and geographical continuity in 1 square kilometre grid cell. It assigns local administrative units to three groups: “cities”, “towns or suburbs” and “rural areas”. The degree of urbanisation determines the nature of the area in a uniform way for all EU countries. It is used, among others, to define functional urban areas and, indirect- ly, typology of metropolitan areas. In Poland, this classification is based on the administrative division into gminas.

Miasta (obszary gęsto zaludnione) Cities (densely populated areas) Małe miasta i przedmieścia (obszary o średniej gęstości zaludnienia) Small towns and suburbs (intermediate density areas) Obszary wiejskie (obszary słabo zaludnione) Rural areas (thinly populated areas)

Społeczeństwo Society Society

Na terytorium 28 krajów UE zamieszkuje ponad Ludność (średnioroczna) w 2017 r. 500 mln osób, tj. o ok. 19 mln więcej niż na tym Average population in 2017 samym obszarze w 2004 r. Prawie dwie trzecie populacji Wspólnoty to mieszkańcy pięciu kra- /BLN jów: Niemiec, Francji, Wielkiej Brytanii, Włoch 1FSLN oraz Hiszpanii. Polska jest szóstym krajem UE o pod względem liczby ludności, a jej mieszkań- o cy (ok. 38 mln) stanowią ok. 7% populacji UE. o W porównaniu z 2004 r. liczba ludności Pol- o ski nieco się zmniejszyła (o ok. 200 tys. osób). o Spadek liczby ludności odnotowano w jednej ;NJBOBXQPSØXOBOJV trzeciej krajów członkowskich. [S $IBOHFJOSFMBUJPOUP In the territory of 28 EU countries there are over 500 million people living, i.e. approx. 19 million more than in the same area in 2004. Almost two thirds of the population constitute the inhabitants of ﬁve countries: Germany, France, the United Kingdom, Italy and Spain. As regards population, Poland is the sixth EU country with about 38 million inhabitants, equating to circa 7% of the EU population. In comparison with 2004, the population of Poland slightly decreased (by approx. 200 thousand persons). The declining population was observed in one third of the Member States.

18 Społeczeństwo

Emigranci według obywatelstwa w 2017 r. Udział osób urodzonych za granicą Emigrants by citizenship in 2017 w ludności ogółem w 2018 r. % Share of persons born in foreign country 100 in the total population in 2018

80 LU 46,5% CY 21,0 60 AT 19,2 SE 18,5 40 MT 17,5

20 BE 16,8 IE 16,8 0 DE 16,6 SK PT HR LT RO BG FR LV PL IT HU EE FI SI EL IE SE NL DE UK BE DK ES AT CZ LU MT CY EE 14,9 Obywatele danego kraju Obywatele innego kraju UE Obywatele kraju spoza UE UK 14,4 Citizens of a given country Citizens of another EU country Citizens of non-EU country ES 13,3 Bezpaństwowcy i nieznani NL 12,9 Stateless and unknown HR 12,9 LV 12,7 FR 12,2 Saldo migracji na 1000 ludności SI 12,1 Net migration per 1000 population DK 11,9 EL 11,9 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 IT 10,2 PT 8,8 PL FI 6,6 -0,2 -0,3 -0,9 -0,5 -0,4 0,0 0,1 -0,3 -0,1 -0,7 -0,3 -0,3 0,3 0,1 HU 5,5 EU LT 4,7 3,4 3,1 2,8 3,1 2,4 1,4 1,5 1,4 1,8 3,5 2,2 3,6 2,4 2,7 CZ 4,4 SK 3,5 RO 2,6 BG 2,2 PL 1,8

19 Society

Mediana wieku w 2018 r. Współczynniki obciążenia demograﬁcznego Median age in 2018 Age dependency ratios

2004 2018 46,3 IT IE 46,0 DE FR SE 44,8 PT UK 44,6 EL BE 44,1 BG DK 43,9 LT FI EE 43,8 SI NL 43,7 HR LV 43,6 ES CZ 43,3 LV EU 43,2 AT CY RO 43,1 EU LU 42,7 FI LT 42,6 HU SI 42,6 NL ES SK 42,3 CZ EL 42,1 RO PL 42,0 EE HR 41,8 DK BG HU 41,6 BE AT 41,6 FR PT 40,6 PL IT 40,6 SE DE MT 40,4 MT 70% 60 50 40 30 20 10 0 0102030 40 50 60 70% 40,2 SK 40,1 UK Współczynnik obciążenia osobami młodymi (ludność w wieku 0–14 lat na 100 osób w wieku 15–64 lata) 39,4 LU Young-age dependency ratio (population aged 0–14 per 100 persons aged 15–64) 37,5 CY Współczynnik obciążenia osobami starszymi (ludność w wieku 65 lat i więcej na 100 osób w wieku 15–64 lata) 37,3 IE Old dependency ratio (population aged 65 and over per 100 persons aged 15–64)

20 Społeczeństwo

Ludność według wieku i płci w 2018 r. (stan w dniu 1 stycznia) Społeczeństwo UE stopniowo się starzeje, Population by age and sex in 2018 (as of 1st January) na co wpływa niska dzietność i wydłużające się trwanie życia. Mediana wieku mieszkańców UE wynosi ok. 43 lata i jest prawie 4 lata wyższa niż 85 lat i wiecej w 2004 r. redni wiek mieszkańców Polski rów- 85 years and over Ś nież się zwiększył od czasu akcesji – o ponad 80–84 4 lata do ok. 40 lat. Niekorzystne zmiany ob- 75–79 serwowane są w strukturze wiekowej ludności. We wszystkich krajach (z wyjątkiem Luksem- 70–74 burga i Cypru) na osoby w wieku produkcyjnym 65–69 przypada obecnie więcej osób w wieku popro- dukcyjnym niż w 2004 r. W większości państw, 60–64 również w Polsce, obciążenie osób w wieku pro- 55–59 dukcyjnym osobami starszymi jest większe niż obciążenie dziećmi. Jest to zasadnicza zmiana 50–54 w porównaniu z 2004 r., kiedy ta relacja przewa nie była odwrotna. 45–49 ż The EU society has been gradually ageing, 40–44 which results from low fertility and extending 35–39 life expectancy. The median age of the EU inhabitants is circa 43 years and it is nearly 30–34 4 years higher than in 2004. The mean age 25–29 of the Polish population has also increased since the EU accession – by more than 4 years 20–24 to circa 40 years. Unfavourable changes have 15–19 been observed in the population structure. In all EU countries (except for Luxembourg and 10–14 Cyprus) there are more persons of post-working 5–9 age for every person of working age than in 2004. In the majority of the Member States, mniej niż 5 lat also in Poland, old-age dependency is higher less than 5 years 10%8 6 4 2 0 0 2 4 6 8 10% than young-age dependency. It is a fundamental change as compared to 2004, when this relation was mostly reverse. PL EU

21 Society

Średni wiek matek w chwili narodzin Współczynnik dzietności pierwszego dziecka w 2017 r. Total fertility rate Mean age of women at birth of ﬁrst child in 2017

31,1 IT FR SE IE DK UK RO CZ LV BE 30,9 ES 2004 1,92 1,75 1,93 1,78 1,75 1,33 1,23 1,29 1,72 30,8 LU 2017 1,90 1,78 1,77 1,75 1,74 1,71 1,69 1,69 1,65 30,4 EL 30,3 IE 29,9 NL LT NL SI EU EE DE BG HU AT SK 29,7 CY 1,27 1,72 1,25 1,50 1,47 1,36 1,33 1,28 1,42 1,25 29,6 DE 1,63 1,62 1,62 1,59 1,59 1,57 1,56 1,54 1,52 1,52 29,6 PT 29,4 DK 29,3 AT FI PL HR LU PT EL IT CY ES MT 29,3 SE 1,80 1,23 1,43 1,66 1,40 1,31 1,34 1,52 1,31 1,40 29,1 EU 1,49 1,48 1,42 1,39 1,38 1,35 1,32 1,32 1,31 1,26 29,1 FI 29,0 BE 29,0 MT Głównym wyzwaniem demograﬁcznym, przed The main demographic challenge for the EU 28,9 UK którym stoją kraje UE, jest zwiększenie dziet- countries is to increase fertility. To ensure ności. Aby populacja mogła stabilnie się roz- stable growth of the population, per every 28,8 SI wijać, na każde 100 kobiet w wieku 15–49 lat 100 women at the age of 15–49 there should 28,7 FR powinno przypadać średnio 210–215 dzieci be on average 210–215 children born 28,6 HR urodzonych w danym roku. Tymczasem w UE in a given year. Meanwhile in the EU there 28,2 CZ na 100 kobiet przypada 159 dzieci, tj. o 9 wię- are 159 children born per 100 women, 28,0 HU cej niż w 2004 r. Największą dzietnością cha- i.e. by 9 more than in 2004. The highest fertility 27,7 EE rakteryzują się Francja, Szwecja i Irlandia, ale is recorded in France, Sweden and Ireland, but 27,5 LT żadnemu z tych krajów nadal nie udało się none of these countries guarantees a simple 27,3 PL zapewnić prostej zastępowalności pokoleń. replacement of generations. Poland belongs Polska pozostaje krajem o jednym z najni szych to the EU countries with the lowest fertility 27,1 SK ż współczynników dzietności w UE, choć liczba rates, although the number of children born 26,9 LV dzieci urodzonych na 100 kobiet w wieku roz- by 100 women of reproductive age increased 26,5 RO rodczym zwiększyła się ze 123 w 2004 r. do 148. from 123 in 2004 to 148. 26,1 BG

22 Społeczeństwo

Średni wiek matek w chwili rodzenia Mieszkanki UE coraz później decydują się na Mean age of women at childbirth macierzyństwo. Rodzące kobiety mają śred- nio ok. 31 lat (o prawie półtora roku więcej niż w 2004 r.), w tym te, które rodzą pierwsze dziec- ko – ok. 29 lat. W Polsce obserwowane są podobne zmiany, przy czym Polki zostają matka- mi ponad rok wcześniej niż przeciętnie w UE (tj. w wieku ok. 30 lat). W większości krajów coraz więcej dzieci rodzi się ze związków po- 2004 2017 zamałżeńskich. Ta tendencja dotyczy również Polski – odsetek urodzeń pozamałżeńskich PL 28,0 PL 29,5 wzrósł (do ok. 24% z ok. 17% w 2004 r.), choć EU 29,3 EU 30,7 nadal należy do najniższych w UE. In the EU women are becoming mothers increasingly later. Women giving birth are on the average approx. 31 years old (by almost one and a half years older than in 2004), of which these giving birth to the ﬁrst child – are circa 29 years old. In Poland similar changes have been observed, but Polish women be- Urodzenia pozamałżeńskie w % urodzeń żywych come mothers above a year earlier than Illegitimate births in % of total live births on the average in the EU (i.e. at the age of approx. 30). In most EU countries more % 60 and more children are being born from illegitimate partnerships. Such a tendency is 50 observed also in Poland, where the percentage of extra-marital births increased (to about 24% 40 from circa 17% in 2004), but it still belongs to the lowest in the EU. 30

0 FR BG SI EE SE DK PT NL BE CZ UK HU ES FI EU AT LV LU SK IE DE MT RO IT LT PL CY HR EL

2004 2016

23 Society

Ruch naturalny na 1000 ludności Vital statistics per 1000 population

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

PL Urodzenia żywe Live births 9,3 9,5 9,8 10,2 10,9 10,9 10,9 10,2 10,1 9,7 9,9 9,7 10,1 10,6 Zgony Deaths 9,5 9,6 9,7 9,9 10,0 10,1 9,9 9,9 10,1 10,2 9,9 10,4 10,2 10,6 Przyrost naturalny Natural increase -0,2 -0,1 0,1 0,3 0,9 0,9 0,9 0,3 0,0 -0,5 0,0 -0,7 -0,2 0,0 EU Urodzenia żywe Live births 10,4 10,4 10,6 10,7 10,9 10,8 10,7 10,5 10,4 10,0 10,1 10,0 10,1 9,9 Zgony Deaths 9,7 9,8 9,6 9,7 9,8 9,8 9,7 9,7 9,9 9,9 9,7 10,3 10,0 10,3 Przyrost naturalny Natural increase 0,8 0,6 0,9 1,0 1,2 1,0 1,0 0,8 0,4 0,2 0,4 -0,2 0,0 -0,4

Przeciętne trwanie życia w 2017 r. Zgony według przyczyn Life expectancy in 2017 Deaths by causes

PL 79,2 PL 81,8 27,3% 43,3% 5,9% 23,5% EU 81,5 EU 83,5

2004 2017 26,2% 36,7% 8,5% 28,6%

PL 70,6 PL 73,9 EU 75,2 EU 78,3 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100%

Nowotwory Choroby układu krążenia Choroby układu oddechowego Pozostałe Neoplasms Diseases of the circulatory system Diseases of the respiratory system Others

24 Społeczeństwo

Subiektywna ocena stanu zdrowia ludnościa w 2017 r. Przeciętne trwanie życia w zdrowiu w 2016 r. Subjective evaluation of population’s healtha in 2017 Healthy life expectancy in 2016

W latach In years

Bardzo dobry lub dobry Taki sobie (ani dobry, ani zły) Zły lub bardzo zły Very good or good Fair Bad or very bad PL EU

PL 56,0 29,5 14,6 64,6 64,2 EU 67,2 23,6 9,2

PL 62,3 25,3 12,4 61,3 63,5 EU 72,3 20,4 7,3

a W % ogółu ludności danej płci. a In % of total population of a given sex.

W % całkowitej oczekiwanej długości ycia Mieszkańcy UE yją coraz dłu ej. Równie The EU inhabitants live increasingly longer. ż ż ż ż In % of the total life expectancy w Polsce trwanie życia wydłużyło się w po- Also in Poland life expectancy extended równaniu z 2004 r. i to w większym stopniu niż as compared to 2004, even to a greater PL EU średnio w UE. Nadal mieszkańcy Polski żyją extent than on the average in the EU. People nieco krócej niż przeciętny mieszkaniec UE, in Poland live still shorter lives than the average jednak trochę większą część życia niż średnio EU inhabitant, but slightly a greater part w UE spędzają w zdrowiu. Mniej optymistycz- of life than typically in the EU they spent in good 78,8 76,8 nie niż przeciętny mieszkaniec UE, ale coraz health. Less optimistically than the average lepiej, Polacy postrzegają swój stan zdrowia. EU inhabitant, but increasingly better, Poles Przeważnie uważają go za co najmniej dobry. assess their health condition. Mostly they Jako zły ocenia go niespełna 14% mieszkańców, perceive their health as at least good. Negative 82,9 81,2 podczas gdy w 2008 r. było to ponad 16%. assessment of the health status expressed nearly 14% of the Polish population against over 16% in 2008.

25 Society

Uczestnictwo dzieci we wczesnej edukacji Uczestnictwo w wychowaniu przedszkolnym i poziom wykształcenia ludności i opiece staje się coraz bardziej powszechne Pre-primary education participation and educational attainment level of population w krajach UE. Przeciętnie w UE objętych wy- chowaniem przedszkolnym jest ponad 9 % 5 %[JFDJXXJFLVD[UFSFDIMBU dzieci w wieku od czterech lat do rozpoczęcia PCKǗUFXZDIPXBOJFN obowiązkowej edukacji podstawowej. W Polsce QS[FET[LPMOZNXS $IJMESFOBHFEGPVSZFBSTJO od czasu akcesji liczba dzieci uczęszczających QSFQSJNBSZFEVDBUJPOJO do przedszkoli wzrosła ponad dwukrotnie; o poziom partycypacji w edukacji przedszkol- o nej wynosi blisko 85%. W większości krajów UE o dzieci rozpoczynają edukację podstawową o w wieku sześciu lat. Poni ej szóstego roku ycia ż ż o naukę w szkole podstawowej zaczynają ucznio- o wie w Wielkiej Brytanii i na Malcie. W Polsce CSBLEBOZDI obowiązek szkolny dotyczy siedmiolatków, OPEBUB podobnie jak w Bułgarii, horwacji, Estonii, 0TPCZXXJFLVMBUB C XS[XZLT[UBDFOJFN Finlandii, na Litwie, Łotwie oraz w Szwecji. 1PQVMBUJPOBHFEJO CZFEVDBUJPOBMBUUBJONFOUMFWFM Participation of children in early childhood OJFQFOZNQPETUBXP XZN QPETUBXPXZN education and care is becoming increasingly JHJNOB[KBMOZN MFTTUIBOQSJNBSZ common in the EU countries. On the average QSJNBSZBOEMPXFS TFDPOEBSZ in the EU, more than 95% of children from ǴSFEOJNJQPMJDFBMOZN four years to the age of compulsory primary VQQFSTFDPOEBSZBOE QPTUTFDPOEBSZ education are covered by pre-primary OPOUFSUJBSZ XZȈT[ZN education. In Poland since the accession, UFSUJBSZ the number of children attending kindergartens has more than doubled; the participation in pre-primary education amounts close to 85%. In most EU countries, children begin primary education at the age of six. Under the age of six pupils start education in primary school in the United Kingdom and Malta. In Poland compulsory education applies to seven-year- olds, similarly to Bulgaria, Croatia, Estonia, Finland, Lithuania, Latvia and Sweden.

26 Społeczeństwo

Mieszkańcy UE są coraz lepiej wykształceni. The EU inhabitants are becoming better Kobiety (w wieku 25–64 lata) Od 2004 r. zwiększył się odsetek ludności z wy- educated. Since 2004 the percentage z wykształceniem wyższyma w 2018 r. kształceniem wyższym, przy jednoczesnym of the population with tertiary education Women (aged 25–64) with tertiary spadku udziału osób z wykształceniem pod- has increased, while the share of persons with educationa in 2018 stawowym. Podobne zmiany obserwowane primary education has decreased. Similar są w Polsce – udział osób z dyplomem uczelni changes have been observed in Poland FI 52,3% wyższej niemal podwoił się, a osób najsłabiej – the participation of persons with a degree wykształconych jest ponad dwukrotnie mniej in higher education almost doubled, EE 51,3 IE 50,6 niż w roku akcesji. W większości krajów UE ko- and the number of the least educated biety chętniej niż mężczyźni podejmują studia population is over two times less than in the SE 50,1 i częściej mogą pochwalić się wyższym wykształ- year of accession. In most EU countries, women LT 48,8 ceniem. W Polsce w ostatnich latach kobiety sta- are more willing than men to study and more CY 48,4 nowiły blisko 60% ogółu studentów, podczas often they can boast a university degree. UK 45,5 gdy przeciętnie w UE – ok. 54%. In recent years, in Poland women have DK 45,3 accounted for close to 60% of all students, while LU 45,2 in the EU on the average for approx. 54%. BE 44,3 LV 42,3 ES 39,8 FR 39,4 a Ludność w wieku 30–34 lata z wykształceniem wyższym NL 38,9 a Population aged 30–34 with tertiary education SI 38,9 % 60 PL 36,6 EU 34,5 50 BG 34,2 EL 33,1 40 AT 31,8 PT 29,8 30 HR 28,5 20 HU 28,5 SK 28,2 10 MT 27,6 DE 26,4 0 LT CY IE LU SE NL DK UK BE EE FR PL EL FI LV SI ES EU AT SK DE MT HR BG CZ HU PT IT RO CZ 26,1 IT 22,1 2004 2018 RO 19,1 a W % ogółu ludności w danej grupie wieku. a W ogólnej liczbie kobiet w wieku 25–64 lata. a In % of total population in a given age group. a In the total number of women aged 25–64.

27 Society

Coraz mniej młodych mieszkańców UE de- Młodzież w wieku 18–24 lataa niekontynuująca nauki cyduje się przedwcześnie przerwać naukę. Early leavers from education and training (aged 18–24a) W Polsce nauki nie kontynuuje ponad dwa razy % mniej młodych osób niż średnio w UE i trzy razy 50 mniej niż w Hiszpanii, na Malcie oraz w Rumunii. W większości krajów UE edukację częściej 40 porzucają młodzi mężczyźni niż kobiety. Jak wynika z badania Kształcenie dorosłych, 30 będącego częścią statystyk UE dotyczących uczenia się przez całe życie, coraz więcej do- 20 rosłych mieszkańców UE uczestniczy w kształ- ceniu i szkoleniu. Liczba dokształcających się 10 dorosłych Polaków wzrosła od czasu akcesji, ale na podnoszenie kwaliﬁkacji wciąż decyduje- 0 my się znacznie rzadziej niż średnio w UE. ES MT RO IT BG HU PT EE UK EU DE DK SE FR BE SK LV FI CY NL AT LU CZ IE PL EL LT SI HR Fewer and fewer young people in the EU 2004 2018 decide to stop education prematurely. In Poland more than two times fewer young people than EU citizens is not in education and three times fewer than in Spain, Malta and Osoby w wieku 25–64 lataa uczestniczące w kształceniu lub szkoleniu Romania. In most EU countries young men Persons aged 25–64a in education and training leave education more frequently than women. % 30 According to the Adult Education Survey which is a part of the EU statistics on lifelong 25 learning, the increasing number of adult EU citizens is participating in education and 20 training. The number of adult Poles in further education has increased since the accession, 15 but we still decide to improve qualiﬁcations much less frequently than on the average 10 in the EU. 5

0 SE FI DK NL EE FR LU AT UK IE SI EU MT ES PT CZ BE DE IT LV CY LT HU PL EL SK HR BG RO

2004 2018 a W % ogółu ludności w danej grupie wieku. a In % of total population in a given age group.

28 Społeczeństwo

Osoby w wieku 25–64 lata deklarujące znajomość języków obcych w 2016 r. Odsetek uczniów szkół średnich uczących się Persons aged 25–64 reporting knowledge of foreign languages in 2016 dwóch lub więcej języków obcych w 2017 r. Percentage of upper secondary education pupils learning two or more foreign languages in 2017

RO 97,9% PL 45,0% 19,2% 2,8% 32,9% FI 94,0 LU 81,0 FR 77,7 PL 71,9 EU 35,2% 21,0% 8,4% 35,4% LV 68,8 EE 64,8

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100% BG 63,1 SK 57,4 1 język 2 języki 3 języki lub więcej Brak znajomości języka SE 55,0 1 language2 languages 3 languages or more No languages CY 53,5 CZ 51,7 Zapewnienie możliwości nauki języków obcych Providing opportunities for learning foreign SI 48,7 już na wczesnych etapach edukacji to nieusta- languages at the early stages of education jące wyzwanie dla wielu krajów członkowskich. is a continuing challenge for many Member HR 48,5 W UE blisko 80%, a w Polsce 90% uczniów States. In the EU close to 80%, and in Poland MT 47,1 szkół podstawowych uczy się tylko jedne- around 90% of primary school pupils learns IT 38,6 go języka obcego. Wiedzę w zakresie dwóch only one foreign language. Knowledge in two HU 37,3 języków obcych zdobywa poniżej 10% foreign languages obtains below 10% of pupils. AT 36,8 uczniów. Na poziomie szkoły średniej dwa ję- At the secondary education level, nearly 50% zyki obce poznaje już blisko 50% uczniów of pupils in the EU and over 70% in Poland NL 35,8 w UE i ponad 70% w Polsce. Najpopular- learns two foreign languages. The most popular DE 34,3 niejszym językiem nauczanym w szkołach language taught in schools in the EU is English. DK 31,0 w UE jest j. angielski. W dalszej kolejności Subsequently, German, Spanish and French LT 30,2 nauczane są języki: niemiecki, hiszpański i fran- are taught. Similarly in Poland, children most cuski. Podobnie w Polsce, dzieci najczęściej uczą often learn English (approx. 93%), the second ES 21,7 się angielskiego (ok. 93%), drugim językiem jest language is German, which is learned by more PT 6,6 niemiecki, który poznaje ponad 50% uczniów. than 50% of students. UK 3,3 EL 0,8

29 Society

Informacji o sytuacji na unijnym rynku pracy Zatrudnienie w 2018 r. dostarcza badanie siły roboczej – Labour Force Employment in 2018 Survey, prowadzone przez krajowe urzędy statystyczne w oparciu o wytyczne Międzynarodowej 8TLBȇOJL[BUSVEOJFOJBPTØC Organizacji Pracy. Obejmuje ono osoby w wieku XXJFLVMBUB &NQMPZNFOUSBUFPGQFSTPOT 15 lat i więcej, będące członkami wylosowanych BHFE gospodarstw domowych. Jego przedmiotem o jest aktywność ekonomiczna, tj. fakt wyko- o nywania, posiadania lub poszukiwania pracy. o Na podstawie wyników badania obliczane o są wskaźniki takie jak współczynnik aktywności o zawodowej, wskaźnik zatrudnienia czy stopa o bezrobocia. W Polsce badanie to prowadzone 1SBDVKǌDZXFEVH jest od 1992 r. przez GUS, w oparciu o meto- SPE[BKØXE[JBBMOPǴDJ dologię wspólną dla krajów UE, jako &NQMPZNFOUCZ Badanie FDPOPNJDBDUJWJUZ Aktywności Ekonomicznej Ludności (BAEL). SPMOJDUXP BHSJDVMUVSF The EU labour market statistics are provided by QS[FNZTJ CVEPXOJDUXP the Labour Force Survey, conducted by national JOEVTUSZBOE DPOTUSVDUJPO statistical institutes in accordance with the VTVHJJQP[PTUBF guidelines of International Labour Organisation. SPE[BKFE[JBBMOPǴDJ TFSWJDFTBOEPUIFS It covers persons at the age of 15 years and LJOETPGBDUJWJUZ more, members of the sampled households. It examines the situation regarding the economic activity of population, i.e. the fact of working, having or searching for a job. The survey serves as the basis for computation, among others, of activity rate, employment rate or unemployment rate. In Poland, the Labour Force Survey has been conducted since 1992 by Statistics Poland in line with harmonised methodology for the EU countries.

30 Społeczeństwo

Wskaźnik zatrudnienia osób w wieku 15 lat i więcej Employment rate of persons aged 15 and more

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

PL % Ogółem Total 44,0 45,2 46,5 48,550,4 50,4 50,0 50,2 50,2 50,2 51,2 51,9 52,8 53,7 54,2 kobiety females 38,0 38,6 39,6 41,5 42,9 43,2 42,8 42,8 42,9 42,8 43,8 44,7 45,3 46,1 46,6 mężczyźni males 50,6 52,4 54,1 56,4 58,6 58,557,8 58,3 58,2 58,2 59,2 59,8 60,9 62,0 62,5 EU Ogółem Total 51,2 51,7 52,3 53,1 53,4 52,3 51,9 51,8 51,6 51,3 51,7 52,2 52,8 53,554,1 kobiety females 43,7 44,2 44,9 45,7 46,2 45,8 45,5 45,6 45,6 45,6 46,0 46,4 47,1 47,7 48,3 mężczyźni males 59,3 59,7 60,3 61,0 61,1 59,2 58,6 58,4 58,0 57,557,8 58,3 59,0 59,6 60,2

Sytuacja na rynku pracy w UE jest lepsza niż The situation on the labour market Odsetek pracujących o wysokim stopniu w 2004 r. W większości krajów wzrosło zatrud- in the EU is better than in 2004. In the majority zadowolenia z pracy w 2017 r. nienie, a bezrobocie obniżyło się. Polska należy of Member States employment increased and Percentage of employed persons with high do państw, w których odnotowano największą unemployment decreased. Poland is among level of job satisfaction in 2017 poprawę. W 2004 r. należała do krajów o najniż- the countries with the greatest improvements. szym wskaźniku zatrudnienia i najwyższej sto- In 2004, Poland was among the EU countries pie bezrobocia, dwukrotnie większej niż prze- with both the lowest employment rate and ciętna w UE. Wskaźnik zatrudnienia w Polsce the highest unemployment rate, twice nieznacznie przekracza średnią wartość dla UE, as high as the EU average. The employment a stopa bezrobocia kształtuje się na poziomie rate in Poland is currently slightly above najniższym w historii badania BAEL i jest jedną the EU average. The unemployment rate z najmniejszych wśród państw członkowskich. is, however, the lowest throughout the history PL 42,1 EU 42,2 of LFS in Poland and one of the lowest across the EU members.

31 Society

Stopa bezrobocia według płci Stopa bezrobocia Unemployment rate by sex Unemployment rate % 20

PL 19,8% PL 3,9% 15 EU 9,9% EU 7,1%

10 2004 2018 5

PL 18,5% PL 3,9% EU 8,7% EU 6,6% 0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

PL EU

Osoby żyjące w gospodarstwach Stopa bezrobocia długotrwałego bez osób pracującycha Long-term unemployment rate Persons living in jobless householdsa

% 15

2010 2018 12 PL 10,4% PL 7,5% EU 10,5% EU 9,0% 9

0 EL ES IT SK FR HR LV PT BG BE CY SI IE LT RO FI DE LU HU NL AT EE SE DK MT UK PL CZ a W % ogółu ludności w wieku 18–59 lat. a In % of total population aged 18–59. 2004 2018

32 Społeczeństwo

Stopa bezrobocia osób młodych (15–24 lata) W szczególnie trudnej sytuacji na rynku pracy Youth unemployment rate (15–24 years) są osoby młode. W porównaniu z 2004 r. sto- % pa bezrobocia wśród osób w wieku 15–24 lata 45 w UE zmniejszyła się, ale nadal jest ponad 40 dwukrotnie wyższa niż wskaźnik ogółem. 35 W Polsce bezrobocie wśród osób młodych jest trzykrotnie wyższe niż przeciętne w kraju, 30 choć obniżyło się w dużo większym stopniu 25 niż w innych państwach członkowskich. 20 Wyzwaniem pozostaje aktywizacja osób, 15 które nie kontynuują edukacji ani nie pra- cują. W UE stanowią one ok. 10% ludno- 10 ści w wieku 15–24 lata, tj. nieco mniej 5 niż w 2004 r. W Polsce ten odsetek również się 0 zmniejszył i obecnie kształtuje się poni ej prze- EL ES IT HR FR PT CY FI SE RO BE EU SK LU IE BG LV EE PL UK LT HU AT DK MT SI NL CZ DE ż ciętnej dla UE (podczas gdy w 2004 r. był od niej 2004 2018 wyższy). Young people are in an extremely diﬃcult situation on the labour market. In comparison Odsetek osób młodych (15–24 lata) niepracujących, nieuczących się i niedokształcających się with 2004 the unemployment rate of persons Percentage of young people (15–24 years) neither in employment nor in education and training aged 15–24 decreased in the EU, but it is still (NEET) more than double the total unemployment rate. In Poland, the youth unemployment rate % is three times higher than on the average in the 30 country, however it declined much more than 25 in other Member States. Activation of people neither in employment nor education is still 20 a challenge. In the EU, they account for about 10% of population aged 15–24, i.e. slightly 15 less than in 2004. In Poland, the share of such people also decreased and currently it is lower 10 than the EU average (while in 2004 it was higher).

0 IT BG RO EL HR CY ES FR HU EU UK SK IE EE BE PL FI PT LT LV MT DK AT SI SE DE CZ LU NL

2004 2018

33 Society

Udział kobiet na stanowiskach Wskaźnik zróżnicowania wynagrodzenia ze względu na płeća w 2017 r. kierowniczycha w 2018 r. Gender pay gapa in 2017 Share of women in managerial % 30 positionsa in 2018 25 44,8% LV 42,5 PL 20 39,2 LT 38,6 HU 15 38,6 SE 10 38,6 BG 38,5 SI 5 36,3 UK 0 36,1 EE EE CZ DE UK AT SK FI PT LV FR LT NL ES DK HU IEb CY BG SE ELb MT HR SI PL BE IT LU RO 36,0 IE a Procentowa różnica pomiędzy wynagrodzeniami mężczyzn i kobiet. b 2014 r. 34,5 FR a Percentage diﬀerence in earnings of men and women. b 2014. 34,0 PT 33,9 BE W porównaniu z 2004 r. w krajach UE, w tym In EU countries, including Poland, situation 32,1 ES w Polsce, poprawiła się sytuacja kobiet na ryn- of women on the labour market has improved 32,1 SK ku pracy, choć nadal jest gorsza niż mężczyzn. as compared to 2004, but it still is worse than 31,9 FI We wszystkich krajach UE zatrudnienie wśród of men. In all EU Member States, employment 31,6 RO kobiet jest niższe niż wśród mężczyzn; w więk- of women is lower than of men. In the majority 31,6 AT szości państw kobiety pozostają bardziej of countries women are still more endangered 30,0 HR zagrożone bezrobociem. Kobiety również zara- by unemployment. Women also earn less than 29,4 DE biają mniej od mężczyzn – średnio w UE o 16%. men – on the average in the EU by 16%. In most 28,9 MT W większości krajów, w tym w Polsce, dyspro- EU countries, of which in Poland, the gender pay 27,5 EL porcje w zarobkach są jednak mniejsze niż kilka- gap is smaller than a dozen years ago. naście lat wcześniej. 27,0 IT 26,8 CZ 26,7 DK 25,7 NL 25,0 LU 17,2 CY a W ogólnej liczbie pracujących na stanowiskach kierownicznych. a In the total numer of employed persons in managerial positions.

34 Społeczeństwo

Wielkość gospodarstw domowych Mieszkańcy UE żyją w stosunkowo niewielkich Size of households gospodarstwach domowych. W większości państw przybywa najmniejszych, zwłaszcza Przeciętna liczba osób w 1-osobowych, gospodarstw domowych. Jedno- gospodarstwie domowym cześnie ubywa tych, które tworzą co najmniej w 2017 r. Average number of persons 3 osoby. Polska pod tym względem nieco odbie- in household in 2017 ga od innych krajów – w porównaniu z 2005 r. 2,7 – 2,8 odsetek 1-osobowych gospodarstw domowych 2,5 – 2,6 nieznacznie się zmniejszył. Natomiast częściej 2,3 – 2,4 niż kiedyś gospodarstwa domowe tworzą 2 oso- 2,1 – 2,2 by. W większości państw UE poprawiły się wa- 2,0 runki mieszkaniowe i coraz mniej osób zajmuje lokale o powierzchni niewystarczającej w sto- Gospodarstwa domowe w 2015 r. mieszkające sunku do ich potrzeb. W Polsce ok. 40% ludno- na obszarach: ści nadal yje w przepełnionych mieszkaniach, Households in 2015 ż living in areas: ale ten odsetek się zmniejsza (w 2005 r. w takiej gęsto zaludnionych sytuacji znajdowało się ponad 0% mieszkań- densely populated 5 o średniej ców naszego kraju). gęstości zaludnienia with an intermediate density The EU residents live in relatively small house- słabo zaludnionych holds. In the majority of countries the number thinly populated of the smallest, especially one-person house- brak danych no data holds is increasing. Simultaneously, the number of those formed by at least three persons is decreasing. Poland diﬀers slightly in this regard from other countries – as compared to 2005 the percentage of one-person households dropped slightly. However, more often than before, households are formed by 2 persons. In most EU countries housing conditions have improved and less people live in houses with insuﬃcient space in relation to their needs. In Poland, about 40% of the population still live in overcrowded houses, however the percentage is decreasing (in 2005 in a such situation there were over 50% of the inhabitants of our country).

200 km

35 Society

Odsetek ludności zamieszkującej Gospodarstwa domowe według liczby osób w 2017 r. przeludnione mieszkania w 2017 r. Households by number of persons in 2017 Percentage of the population living in an overcrowded household in 2017

47,0% RO PL 24,0% 25,9% 20,1% 15,3% 7,9% 6,8% 41,9 BG 41,9 LV 40,5 HU 40,5 PL 2,0% 39,9 HR EU 32,6% 31,2% 16,1% 13,7% 4,3% 36,4 SK 29,0 EL 27,1 IT 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100% 23,7 LT 1 osoba 2 osoby 3 osoby 4 osoby 5 osób 6 i więcej osób 16,0 CZ 1 person 2 persons 3 persons 4 persons 5 persons 6 and more persons 15,7 EU 15,1 AT 13,5 EE 13,5 SE Wskaźnik gniazdownictwa (osoby w wieku 25–34 lata mieszkające z rodzicami) 12,8 SI Share of young adults aged 25–34 living with their parents 9,3 PT % 60 8,6 DK 8,3 LU 50 7,7 FR 7,2 DE 40 6,1 FI 30 5,1 BE 5,1 ES 20 4,1 NL 10 3,4 UK

3,0 MT 0 2,8 IE HR SK EL IT MT BG PT PL ES RO SI HU CY LV CZ LU LT EU IE BE EE AT DE UK FR NL SE FI DK

2,8 CY 2005 2017

36 Społeczeństwo

Wskaźnik zagrożenia ubóstwem w 2017 r. Jednym z celów polityk UE jest rozwój sprzy- At-risk-of-poverty rate in 2017 jający włączeniu społecznemu. Wsparciem dla decyzji podejmowanych w tym obszarze są dane pochodzące z Europejskiego Badania o Warunków Życia Ludności (EU-SILC), w Polsce o prowadzonego przez GUS od 2005 r. Jego wyni- o ki wskazują, że ok. 17% członków gospodarstw domowych w UE jest zagro onych ubóstwem. o ż W większości krajów członkowskich nie udało o się zmniejszyć skali tego zjawiska w porówna- ;NJBOBXQQSPD XQPSØXOBOJV[S niu z 2005 r. Polska jest jednym z nielicznych 1FSDFOUBHFQPJOUDIBOHF państw, w którym odnotowano poprawę. JOSFMBUJPOUP Obecnie zagrożenie ubóstwem w Polsce jest niższe niż przeciętnie w UE, podczas gdy w 2005 r. należało do najwyższych. One of the goals of EU policies is to achieve inclusive growth. Data from the European

Union Statistics on Income and Living Conditions (EU-SILC), in Poland conducted by Statistics Poland since 2005, support decision-making processes in this area. CSBLEBOZDI OPEBUB Its results indicate that approx. 17% of households’ members in the EU are at risk of poverty. The most of Member States have failed to reduce the scale of this phenomenon as compared to 2005. Poland is one of the few countries where improvements have been observed. Currently, the poverty risk in Poland is lower than on the average in the EU, while in 2005 it was among the highest.

37 Society

Wybrane symptomy deprywacji materialnej Selected symptoms of material deprivation

Odsetek gospodarstw domowych deklarujących brak możliwości realizacji następujących potrzeb ze względów finansowych: 2010 2017 Percentage of households declaring inability to satisfy following needs for financial reasons: PL EU PL EU Opłacenie tygodniowego wyjazdu wszystkich członków gospodarstwa domowego na wypoczynek raz w roku 59,9 37,3 38,4 30,0 Payment for one week annual holiday of all household's members Jedzenie mięsa lub ryb (lub wegetariańskich odpowiedników) co drugi dzień 15,8 8,8 6,3 7,9 Consumption of meat or fish (or vegetarian equivalents) every second day Ogrzewanie mieszkania odpowiednio do potrzeb 14,8 9,5 6,0 7,8 Keeping home adequately warm Pokrycie niespodziewanego wydatkua 50,6 36,8 34,8 33,8 Covering an unexpected expensesa Terminowe dokonywanie opłat związanych z mieszkaniem, spłat rat i kredytów 15,3 12,1 10,3 9,1 Timely adjust payments related to housing, repayment instalments and credits Posiadanie samochodu 11,9 8,2 7,0 6,8 Possesing a car a W wysokości 60% mediany miesięcznych ekwiwalentnych dochodów do dyspozycji. a Of 60% of the median of monthly equivalised disposable income.

Sytuacja materialna gospodarstw domowych Material situation of households in the majori- w większości krajów UE jest coraz lepsza, ty of EU countries is getting better and its im- a jej poprawę widać szczególnie w państwach, provement is particularly visible in countries które wstąpiły do UE w ciągu ostatnich 15 lat. that have joined the EU within the last 15 years. Polska w 2005 r. była jednym z krajów o naj- In 2005, Poland was one of the countries with większym odsetku gospodarstw domowych the highest percentage of households in a dif- w trudnej sytuacji materialnej – ponad 30% ficult material situation – over 30% of them z nich ze względów finansowych nie mogło could not afford to satisfy 4 out of 9 basic ne- sobie pozwolić na zaspokojenie co najmniej eds for financial reasons. Currently, approx. 6% 4 z 9 potrzeb uznanych za podstawowe. Obec- of the population in our country is struggling nie z takimi trudnościami boryka się ok. 6% with such difficulties, i.e. slightly less than populacji w naszym kraju, tj. nieco mniej niż the EU average. przeciętnie w UE.

38 Społeczeństwo

Subiektywna ocena sytuacji dochodowej gospodarstw domowych Współczynnik Giniego Subjective evaluation of household income situation Gini coeﬃcient

Odsetek gospodarstw domowych, które określiły, że „wiążą koniec z końcem”: BG Percentage of households which declared that they ”make ends meet”: LT LV 2010 2017 ES PL 14,1 PL 6,8 PT Z wielką trudnością EL EU 10,6 With great difficulty EU 7,7 RO UK PL 20,5 PL 15,3 IT EE EU 15,9 Z trudnością EU 13,9 With difficulty LU CY EU PL 36,7 PL 35,3 IE HR EU 29,1 Z pewną trudnością EU 29,5 With some difficulty FR PL DE PL 21,0 PL 30,2 MT EU 26,0 Dość łatwo EU 28,2 HU Fairly easily SE AT DK PL 6,5 PL 9,5 NL EU 14,1 Łatwo EU 15,4 BE Easily FI CZ SI PL 1,3 PL 2,8 SK EU 4,4 EU 5,3 Bardzo łatwo 010 20 30 40 50 Very easily 2005 2017

39 Society

Spożycie skorygowane na mieszkańca Ceny konsumpcyjne według HICP w 2018 r. w 2017 r. (UE=100) Consumer prices by HICP in 2018 Actual individual consumption per capita in 2017 (EU=100) Zmiana w skali roku Annual change 151,1 LU 3,0 – 4,1% 120,2 UK 2,5 – 2,9 120,0 DK 2,0 – 2,4 119,3 AT 1,5 – 1,9 118,5 DE 1,0 – 1,4 113,6 NL 0,7 – 0,9 113,2 BE Zmiana w porównaniu z 2004 r. 112,7 SE Change in relation to 2004 74,9% 111,3 FI 60,0 106,1 IE 50,0 105,7 FR 40,0 30,0 101,1 IT 20,0 94,0 CY 10,0 0,0 91,8 ES 83,5 PT 83,0 LT 78,1 MT 78,1 SI 75,9 EL 75,4 CZ 72,8 SK 70,5 EE 69,2 PL 66,8 LV 64,4 RO 60,8 HR 59,1 HU 49,2 BG 200 km

40 Społeczeństwo

Struktura spożycia indywidualnego w sektorze gospodarstw domowych w 2017 r. Gospodarstwa domowe w UE największą część Structure of individual consumption expenditure of households sector in 2017 swoich środków przeznaczają na użytkowa- nie mieszkania i nośniki energii. Wydatki te obcią ają bud ety w większym stopniu ni Żywność i napoje bezalkoholowe -4,3 ż ż ż w 2004 r. Kolejnymi pozycjami zwykle są wy- Food and non-alcoholic beverages -0,1 datki na transport oraz na żywność i napoje bezalkoholowe; choć w większości krajów ich Napoje alkoholowe, wyroby tytoniowe i narkotyki -1,2 Alcoholic beverages, tobacco and narcotics -0,3 udział w budżetach zmniejszył się w porówna- niu z 2004 r. Zmiany, które zaszły w strukturze

Odzież i obuwie 0,5 wydatków polskich gospodarstw domowych Clothing and footwear -0,5 były zbliżone do tendencji przeważających w UE, z wyjątkiem wydatków na transport, Użytkowanie i wyposażenie mieszkaniaa 0,6 które pochłaniają większą część naszych bu- Housing, furnishings and household equipmenta 1,3 dżetów niż kilkanaście lat temu. Gospodarstwa domowe w Polsce nadal wydają znakomitą Zdrowie 1,5 część swoich dochodów, a relatywnie mało Health 0,6 oszczędzają: w 2016 r. stopa oszczędności wy- niosła niewiele ponad 4% przy średniej dla UE Transport i łączność 0,8 ok. 10%. Transport and communications -0,7 Households in the EU spend the largest part Rekreacja i kultura 0,0 of their funds on housing, water, electricity, Recreation and culture -0,8 gas and other fuels. Such expenditure burdens their budgets to a greater extent than Edukacja -0,4 in 2004. The next items are usually expenditure Education 0,2 on transport and food and non-alcoholic beverages, although their share in budgets Restauracje i hotele 0,7 in most countries decreased as compared Restaurants and hotels 0,5 to 2004. The changes that have taken place in the structure of the Polish households’ Inne towary i usługi 1,7 expenditure were similar to the trends prevailing Miscellaneous goods and services -0,2 in the EU, with the exception of transport expenditure, which constitutes a greater part 05 10 15 20 25 30% of our budgets than a dozen years ago. PL EU -4,3 zmiana w p.proc. w stosunku do 2004 r. Households in Poland still spend a substantial percentage point change in relation to 2004 part of their income and do not save much. In 2016 the saving rate accounted for just over a Łącznie z nośnikami energii i prowadzeniem gospodarstwa domowego. 4% with the average for the EU amounting a Including water, electricity, gas and other fuels as well as routine maintenance of the house. to approx. 10%.

41 Society

Rozwój międzynarodowej statystyki dotyczącej Szerokopasmowy dostęp do Internetu społeczeństwa informacyjnego zapoczątko- Access to the Internet via broadband connection wany został w 1997 r. przez OECD i obejmował opracowanie spójnych deﬁnicji i metodologii, (PTQPEBSTUXBEPNPXF[EP które zapewniłyby porównywalność danych TUǗQFNEP*OUFSOFUVQS[F[ǌ pomiędzy krajami. Wspólnotowe D[FT[FSPLPQBTNPXFXS badania wy- )PVTFIPMETXJUIBDDFTTUPUIF korzystania technologii informacyjno-ko- *OUFSOFUWJBCSPBECBOE munikacyjnych są prowadzone w UE według DPOOFDUJPOJO zharmonizowanej metodologii od 2003 r., o a w Polsce od momentu przystąpienia do Unii. o Badanie umożliwia m.in. analizę upowszech- o nienia szerokopasmowego dostępu do Inter- o netu, który pozwala na korzystanie z zaawan- o sowanych usług internetowych dzięki dużej 0ETFUFLQS[FETJǗCJPSTUX[EP prędkości transferu danych. TUǗQFNEP*OUFSOFUVXS &OUFSQSJTFTXJUIBDDFTTUPUIF *OUFSOFUJO The development of international statistics QS[F[ǌD[F on the information society has been initiated T[FSPLPQBTNPXF WJBCSPBECBOE in 1997 by the OECD with the aim to compi- DPOOFDUJPO XUZNǌD[F le consistent deﬁnitions and methodologies NPCJMOFB for providing internationally comparable JOXIJDINPCJMF DPOOFDUJPOB data. Community surveys on the usage of JOOFOJȈT[FSPLPQBT NPXFMVCCSBLǌD[B information and communication techno- PUIFSUIBOCSPBECBOE logies (ICT) have been conducted in the EU PSOPDPOOFDUJPO B#SBLEBOZDIEMB8ML#SZUBOJJ according to the harmonised methodology B/PEBUBGPSUIF6OJUFE,JOHEPN since 2003. In Poland such survey has been carried out since the accession to the EU. It enables, inter alia, the analysis of broadband access to the Internet, which makes it possible to use advanced online services thanks to high speed of data transfer.

42 Społeczeństwo

Odsetek osób posiadających wybrane umiejętności komputerowe w 2017 r. Odsetek osób posiadających co najmniej Percentage of individuals having selected computer skills in 2017 podstawowe umiejętności cyfrowe w 2017 r. Percentage of individuals having at least Kopiowanie i przenoszenie pliku lub folderu basic digital skills in 2017 Copying and moving ﬁle or folder

Korzystanie z edytora tekstu LU 85% Using word processing software NL 79 Transferowanie plików między komputerem a innym napędem SE 77 Transferring ﬁles between computer and other devices FI 76 DK 71 Instalowanie oprogramowania lub aplikacji Installing software or applications UK 71 DE 68 Korzystanie z arkusza kalkulacyjnego AT 67 Using spreadsheet software BE 61 Pisanie kodu programu w języku programowania CZ 60 Writing code in a programming language EE 60

0 102030405060% SK 59 EU 57 PL EU FR 57 MT 57 We wszystkich krajach UE systematycz- In all EU countries, the percentage of individuals ES 55 nie zwiększa się odsetek osób w wieku aged 16–74 using the Internet regularly, LT 55 16–74 lata korzystających z Internetu re- i.e. at least once a week, is steadily increasing. SI 54 gularnie, tj. co najmniej raz w tygodniu. In Poland, it grew more than three times CY 50 W Polsce w porównaniu z 2004 r. wzrósł as compared to 2004 – reaching 75% HU 50 on ponad trzykrotnie – do 75% w 2018 r., in 2018, with the EU average at the level PT 50 przy przeciętnej dla UE na poziomie 83%. of 83%. More and more people use IE 48 oraz więcej osób korzysta z Interne- the Internet on a daily basis. In the EU C LV 48 tu codziennie. W UE takie osoby stano- such persons account for 76% of total wią 76% ogółu osób, tj. trzy razy więcej individuals, i.e. three times more than in 2004. EL 46 niż w 2004 r. W Polsce odsetek osób korzysta- In Poland, the percentage of individuals using PL 46 jących z Internetu każdego dnia wzrósł pięcio- the Internet every day has increased ﬁve times IT 44 krotnie od czasu akcesji – do 64%. since the accession – up to 64%. HR 41 BG 29 RO 29

43 Society

Przedsiębiorstwa wykorzystujące Osoby korzystające prywatnie z Internetu według wybranych celówa w 2018 r. media społecznościowea w 2017 r. Individuals using the Internet for private purposes by selected activitiesa in 2018 Enterprises using social mediaa in 2017 PL EU 73% MT Korzystanie z poczty elektronicznej 61 73 68 DK Sending/receiving e-mails 68 IE Wyszukiwanie informacji o wyrobach i usługach 64 70 68 NL Finding information about goods and services 67 CY Uczestnictwo w sieciach społecznościowych 65 SE 50 56 Participating in social networks 63 FI Korzystanie z usług bankowych 63 UK 44 54 Internet banking 58 BE Poszukiwanie informacji na temat zdrowia 54 LU 48 52 Seeking health information 53 AT Sprzedaż wyrobów i usług 51 ES 14 19 Selling goods or services 50 EL Granie oraz pobieranie gier, słuchanie muzyki, oglądanie treści wideo (bez VOD) 50 LT 5869 Playing/downloading games, listening to music or watching videos (excluding VOD) 47 EU a W % ogółu osób w wieku 16–74 lata. 47 SI a In % of total individuals aged 16–74. 46 PT 45 DE Nowe funkcje technologii informacyjno-komu- New functions of information and communication 45 HR nikacyjnych napędzają wzrost aktywności użyt- technologies foster the growth of Internet users’ 44 IT kowników Internetu w krajach UE. Największą activities in the EU countries. Sending and rece- 41 FR popularnością nadal cieszy się obsługa poczty iving emails as well as finding information about elektronicznej oraz wyszukiwanie informacji goods and services are still increasingly popular. 40 EE o towarach i usługach. Rośnie zainteresowanie ko- There is a growing interest in social networking 39 SK rzystaniem z serwisów społecznościowych, które sites, which are currently among the main forms 38 HU obecnie stanowią jedną z głównych form komu- of communication via the Internet. Popularity 36 CZ nikacji internetowej. Wśród krajów UE najbardziej of Internet banking differs the most across the 35 RO zróżnicowana jest popularność internetowych EU countries. In Bulgaria and Romania hardly 34 BG usług bankowych. W Bułgarii i Rumunii korzy- 7% of total individuals uses such services, while 30 LV sta z nich zaledwie 7% ogółu osób, podczas gdy in Denmark, Netherlands and Finland – over 27 PL w Danii, Holandii i Finlandii – ponad 90%. W Polsce 90%. In Poland Internet banking is gradually a W % ogółu przedsiębiorstw o liczbie pracujących korzystanie z usług bankowych za pośrednictwem growing popular, but it is still less widespread than powy ej 9 osób (z wyłączeniem sektora finansowego . ż ) Internetu powoli się zwiększa, ale nadal jest mniej on the average in the EU. a In % of total enterprises employing more than 9 persons (excluding financial sector). powszechne niż przeciętnie w UE.

44 Społeczeństwo

Osoby dokonujące zakupów online (w % ogółu osób w wieku 16–74 lata) W ciągu ostatnich piętnastu lat znacznie upo- Individuals doing online shopping (in % of total individuals aged 16–74) wszechniły się zakupy internetowe – aktualnie dokonuje ich średnio połowa mieszkańców UE. Największą popularnością cieszą się one wśród % 60 mieszkańców Wielkiej Brytanii, gdzie blisko 80% osób korzysta z możliwości handlu elektronicz- 50 nego. W Polsce od czasu akcesji do UE odsetek osób zamawiających lub kupujących w sieci 40 wzrósł z 3% do 37% w 2018 r. Polacy najczęściej kupują przez Internet ubrania i sprzęt sportowy, 30 natomiast najrzadziej materiały e-learningowe, 20 ﬁlmy, muzykę, oprogramowanie komputerowe i lekarstwa. 10 Online shopping has grown in popularity within the last ﬁfteen years – currently on the average 0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 half of the EU inhabitants makes such purchases. Shopping on the Internet is the most popular Zakupy online w ciągu ostatnich: 12 miesięcy PL 3 miesięcy PL among British society, where nearly 80% Online purchase in the last: 12 months EU 3 months EU of individuals takes advantage of e-commerce. Handel elektroniczny w przedsiębiorstwacha w 2017 r. In Poland since the accession to the EU E-commerce in enterprisesa in 2017 the percentage of individuals ordering or % purchasing goods or services over the Internet 70 increased from 3% to 37% in 2018. Poles mostly

60 purchase online clothes and sports products, while the least frequently they buy e-learning 50 materials, ﬁlms, music, software and pharmacies.

0 AT CZ NL DE SE FR UK IE EU BE IT CY HU LU PL ES LV LT HR EE PT SK BG RO EL DK SI FI MT

Przedsiębiorstwa składające zamówienia Przedsiębiorstwa otrzymujące zamówienia Enterprises sending orders Enterprises receiving orders a W % ogółu przedsiębiorstw o liczbie pracujących powyżej 9 osób (z wyłączeniem sektora ﬁnansowego). a In % of total enterprises employing more than 9 persons (excluding ﬁnancial sector).

Gospodarka Economy Economy

Informacji o procesach gospodarczych Produkt krajowy brutto w 2018 r. dostarcza statystyka rachunków narodowych. Gross domestic product in 2018 Międzynarodowy standard metodologiczny dla krajów świata wyznacza System Rachunków Narodowych (SNA), wprowadzony przez ONZ 3PLQPQS[FEOJ w połowie XX wieku. W krajach UE na mocy 1SFWJPVTZFBS prawa obowiązuje Europejski System o Rachunków Narodowych i Regionalnych o (ESA), który jest w pełni zgodny z wytycznymi o ONZ i dostosowuje je do specyﬁki UE. W Polsce o rachunki narodowe prezentowane są według o zasad ESA od 2001 r. Zarówno SNA, jak i ESA ;NJBOBXTUPTVOLVEPS $IBOHFDPNQBSFEUP są cyklicznie rewidowane w celu doskonalenia statystyki i odzwierciedlenia nowych zjawisk w rachunkach narodowych. W 2014 r. kraje UE wdrożyły kolejną zaktualizowaną wersję standardu rachunków narodowych – ESA 2010. Information on economic processes is provided by the statistics of national accounts. The international methodological standard is determined by the System of National Accounts (SNA), introduced by the UN in the middle of the 20th century. In the EU countries, the European System of National and Regional Accounts (ESA) is in force by the law. It is fully compliant with the UN guidelines, tailored simultaneously for the EU area. In Poland, national accounts have been presented according to the ESA principles since 2001. Both SNA and ESA are periodically revised in order to improve statistics and reﬂect new issues in national accounts. In 2014 the EU countries implemented subsequent revision of national accounts standard – the ESA 2010.

48 Gospodarka

Skala wpływu wybranych kategorii na PKB Udział krajów w PKB UE w 2017 r. Impact of selected categories on GDP Share of countries in the GDP of the EU in 2017 p.proc. pp PL 10 DE 21,3% UK 15,2 8 FR 14,9 6 IT 11,2 4 ES 7,6

2 NL 4,8 SE 3,1 0 PL 3,0 -2 BE 2,9 -4 AT 2,4 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 DK 1,9 IE 1,9 EU p.proc. pp FI 1,5 4 PT 1,3 3 CZ 1,2 2 1 EL 1,2 0 RO 1,2 -1 HU 0,8 -2 SK 0,6 -3 LU 0,4 -4 BG 0,3 -5 HR 0,3 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 LT 0,3 SI 0,3 EE 0,2 Produkt krajowy brutto Spożycie prywatne Nakłady brutto na środki trwałe Gross domestic product Private consumption Gross ﬁxed capital formation LV 0,2

Przyrost rzeczowych środków obrotowych Saldo obrotów z zagranicą CY 0,1 Changes in inventories Net exports MT 0,1

49 Economy

Stopa inwestycji w 2018 r. Dynamika spożycia i akumulacji brutto (ceny stałe) Investment rate in 2018 Indices of ﬁnal consumption expenditure and gross capital formation (constant prices) 2004=100 220 26,2% CZ 25,5 HU 200

25,4 SE 180 24,9 IE 160 24,0 BE 23,9 EE 140 23,9 AT 120 23,0 FR 22,8 LV 100

22,5 FI 80 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 22,2 DK 22,0 SK Spożycie PL Akumulacja PL Final consumption expenditure EU Gross capital formation EU 21,2 RO 21,2 ES 20,9 NL Ostatnie piętnastolecie to okres zmiennej ko- The last ﬁfteen years is a period of changing 20,8 DE niunktury gospodarczej. W latach 2004–2018 economic situation. In 2004–2018, GDP 20,5 EU PKB w całej UE zwiększył się o ok. 20%. Najwięk- in the EU increased by approx. 20%. szy wzrost (o ok. 70%–80% odnotowały go- The economies of Ireland, Malta, Poland 20,1 HR ) spodarki Irlandii, Malty, Polski i Słowacji. Świa- and Slovakia recorded the highest growth 19,7 SI towy kryzys zapoczątkowany w 2008 r. wpłynął (of about 70%–80%). The global crisis, that began 19,4 CY na zachwianie dynamiki gospodarczej. Polska in 2008, resulted in the economic slowdown. 19,3 LT była jedynym krajem członkowskim, w któ- At that time, Poland was the only Member 19,0 BG rym utrzymał się nieprzerwany wzrost PKB. State in which the uninterrupted GDP growth Większość krajów (z wyjątkiem Grecji dość maintained. Most of the countries (except for 18,8 MT ) szybko wróciła do tempa wzrostu sprzed kryzy- Greece) returned quite quickly to the pre-crisis 18,2 PL su; w ostatnich kilku latach, m.in. wśród nowych growth rate and in the last few years, inter alia, 18,0 IT członków UE, przekraczało ono 4%. among the new EU members, it exceeded 4%. 17,5 LU 17,1 PT 17,0 UK 11,1 EL

50 Gospodarka

Kraje UE są bardzo zróżnicowane pod względem The EU countries are very diverse in terms PKB na mieszkańca w PPS w 2017 r. wartości PKB przypadającej na 1 mieszkańca. of GDP per capita. In countries that joined GDP per capita in PPS in 2017 W państwach, które przystąpiły do UE the EU in 2004 or later, it is much lower EU=100 w 2004 r. lub później jest ona du o ni sza ni than in the so-called old EU countries. ż ż ż LU 253 w tzw. krajach starej Unii. Dzięki znacznej Due to the signiﬁcant economic growth, dynamice gospodarczej większość nowych the majority of new members is currently closer IE 181 członków plasuje się aktualnie bliżej wartości to the average value for the EU than it was NL 128 przeciętnej dla UE niż w 2004 r. Wyraźnie in 2004. The situation in Poland has improved DK 128 poprawiła się sytuacja w Polsce, gdzie PKB na signiﬁcantly, with GDP per capita amounting AT 127 1 mieszkańca wynosi obecnie 70% wartości at present to 70% of the EU average (it was 50% średniej dla UE (w 2004 r. było to 50%). in 2004). DE 124 SE 121 BE 116 FI 109 UK 106 FR 104 MT 98 Wydajność pracya Labour productivitya IT 96 ES 92 200 CZ 89 CY 85 150 SI 85 EE 79 EU=100 LT 78 100 PT 77 SK 76 50 PL 70 HU 68 0 EL 67 IE LU BE AT DK FR SE NL FI IT DE ES UK MT CY SI CZ SK EL PT PL LT EE HR LV HU RO BG LV 67 2004 2017 RO 63 a Wartość PKB na 1 pracującego wyra ona w PPS w relacji do przeciętnej dla UE. ż HR 62 a GDP per person employed in PPS in relation to the EU average. BG 49

51 Economy

Udział przemysłu i budownictwa Wartość dodana brutto według sekcji NACE w wartości dodanej brutto w 2018 r. Gross value added by NACE sections Share of industry and construction 2018 in gross value added in 2018 2,8% PL 25,6%8,0% 26,2% 14,0% 23,4% IE 1,6% CZ EU 19,5%5,6% 19,1% 18,5% 35,7% SI SK 2004 RO 3,7% HU PL 25,5%7,2% 25,0% 15,5% 23,1% DE 2,0% PL BG EU 20,3%6,0% 19,3% 18,2% 34,2% AT 0 20 40 60 80 100% LT FI Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo Przemysł Budownictwo Pozostałe usługi EE Agriculture, forestry and ﬁshing Industry Construction Other services HR Handel; naprawa pojazdów samochodowych; transport i gospodarka magazynowa; zakwaterowanie i gastronomia EU Retail trade; repair of motor vehicles; transport and storage; accomodation and catering IT Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne; edukacja; opieka zdrowotna SE i pomoc społeczna PT Public administration and defence; compulsory social security; education; human health and social work activities DK ES Struktura gospodarek krajów UE nieco zmieniła The structure of the EU economies has changed BE się w porównaniu z 2004 r. W większości państw slightly as compared to 2004. In most countries, LV zmniejszył się udział rolnictwa w tworzeniu the share of agriculture in creating gross value EL wartości dodanej brutto, najbardziej w krajach, added has decreased, the most in countries NL które przystąpiły do UE w 2004 r. i później. that have joined the EU since 2004. At the same UK Równocześnie w większości państw UE wzrosło time, the importance of market services and, FR znaczenie usług rynkowych oraz, w mniejszym to a lesser extent, non-market services has MT stopniu, nierynkowych. Podobne zmiany obser- increased in most EU states. Similar changes CY wowano w Polsce, choć w przeciwieństwie do have been observed in Poland, though LU tendencji przeważających w UE, zwiększył się in contrast to the European trends, only 0 5 10 15 20 25 30 35 40% wyłącznie wkład usług rynkowych w tworzenie the contribution of market services to GVA WDB, natomiast zmniejszył – usług związanych creation grew, with decreased share of services Przemysł Budownictwo z administracją publiczną, obroną, edukacją, related to public administration, defense, Industry Construction ochroną zdrowia i pomocą społeczną. education, health and social work.

52 Gospodarka

Użytki rolne i średnia powierzchnia gospodarstwa rolnego w 2016 r. Około 40% powierzchni UE to użytki rolne. Agricultural area and average size of agricultural holding in 2016 Tereny rolnicze zajmują znaczną część terytorium Irlandii i Wielkiej Brytanii, stanowiąc blisko 70% powierzchni tych państw. W Polsce 6E[JBVȈZULØXSPMOZDI XQPXJFS[DIOJLSBKV ten rodzaj gruntów zajmuje niespełna 50% 4IBSFPGBHSJDVMUVSBMBSFB powierzchni kraju. Gospodarstw rolnych JODPVOUSZBSFB o w Unii jest znacznie mniej niż w 2004 r., wzrosła o natomiast ich przeciętna powierzchnia. Przystępując do UE Polska była krajem o du ej o ż liczbie bardzo małych gospodarstw rolnych; o obecnie widoczna jest tendencja do koncen- o tracji użytków rolnych. Od czasu akcesji liczba o gospodarstw rolnych w Polsce zmalała o ponad ƴSFEOJBQPXJFS[DIOJB 40%, a ich przeciętna powierzchnia wzrosła HPTQPEBSTUXBSPMOFHP "WFSBHFTJ[FPGBHSJDVMUVSBM niemal dwukrotnie. Polskie gospodarstwa rolne IPMEJOH IB są wciąż mniejsze niż średnio w UE. About 40% of the EU surface is agricultural land area. Agricultural areas constitute a signiﬁcant part of the territory of Ireland and the United Kingdom, close to 70% of the total surface.

In Poland, such type of land covers less than 0% of the country. The number of farms 5 in the EU is signiﬁcantly smaller than in 2004, while their average surface increased. Accessing the EU, Poland was a country with a large number of very small farms, now a trend towards concentration of agricultural land is clearly visible. Since the accession, the number of agricultural holdings in Poland has decreased by more than 40% and the average size of the farm has increased almost twice. Polish agricultural holdings are still smaller than on the average in the EU.

53 Economy

Odsetek organicznych Pięciu głównych producentówa wybranych artykułów rolnych w 2017 r. użytków rolnych w 2017 r. Top ﬁve producersa of selected agricultural products in 2017 Percentage of agricultural area Zboża Ziemniaki under organic farming in 2017 FR DE Cereals Potatoes DE PL 23,4% AT PL FR 19,6 EE RO NL 19,2 SE UK UK 14,9 IT 0 5 10 15 20 25% 0 5 10 15 20 25% Buraki cukrowe Jabłka 14,1 CZ FR PL Sugar beets Apples 13,9 LV DE IT 11,4 FI PL FR UK DE 9,9 SK NL ES 9,6 SI 0 5 10 15 20 25 30 35% 0 5 10 15 20 25% 8,7 ES Mięso wieprzowe DE Mięso drobiowe PL 8,6 DK Pig meat Poultry meat ES UK 8,0 LT FR FR 8,0 EL PL ES 7,0 PT DK DE 7,0 EU 0 5 10 15 20 25% 0 5 10 15 20 25% a Udział % w całkowitej produkcji UE. 6,8 DE a % share of total EU production. 6,5 HR 6,3 BE Polska nale y do wiodących producentów rolnych Poland is one of the leading agricultural producers 6,0 FR ż w UE, szczególnie pod względem produkcji in the EU, particularly in terms of cereal production. 4,6 CY zbóż. Z naszego kraju pochodzi prawie 40% From our country comes almost 40% of the EU 4,2 LU unijnych zbiorów żyta, ok. 18% zbiorów owsa cropof rye, approx. 18% of the oats harvest and 3,7 HU oraz ok. 8% zbiorów pszenicy. Polska jest również approx. 8% of wheat harvest. Poland is also 3,4 PL cenionym producentem warzyw okopowych a highly valued producer of root vegetables 3,1 NL (m.in. ziemniaków i buraków cukrowych) oraz (i.a. potatoes and sugar beets) and berry fruit 2,9 UK owoców jagodowych (np. truskawek, malin (e.g. strawberries, raspberries and currants). i porzeczek . Prawie jedna czwarta jabłek Almost one-fourth of the apples produced in 2,7 BG ) produkowanych w UE zbierana jest w polskich the EU is collected in the Polish orchards. Poland 1,9 RO sadach. Jesteśmy również głównym producen- is also the main supplier of poultry meat to the EU 1,7 IE tem mięsa drobiowego na rynku unijnym oraz market, and the fourth producer of pig meat. 0,4 MT czwartym – wieprzowiny.

54 Gospodarka

Eksport na mieszkańca w 2018 r. W latach 2004–2018 w większości państw UE Exports per capita in 2018 wzrosły obroty handlu zagranicznego. Polska należy do krajów, w których międzynarodo- <QPSUXFVSP wa wymiana towarów rozwinęła się w naj- OBNJFT[LBǩDB &YQPSUTJOFVSP większym stopniu. W rezultacie, od blisko deka- QFSDBQJUB dy nasz kraj jest ósmym eksporterem i importe- o rem w UE. Jest to wyższa pozycja niż w 2004 r., o w którym Polska zajmowała dwunaste miejsce o jako eksporter i dziesiąte – jako importer. Kraje o UE prowadzą statystykę handlu zagranicznego o zgodnie z metodologią ONZ w ramach dwóch systemów. Deklaracje INTRASTAT wypełnia- ne przez podmioty do tego zobowiązane służą do rejestracji przepływu towarów pomiędzy krajami UE, natomiast wymiana z krajami spoza UE jest rejestrowana na podstawie zgłoszeń celnych. Within 2004–2018 in most EU countries foreign trade turnover increased. Poland is one of the countries in which the international exchange of goods has developed to the greatest extent. As a result, since nearly a decade our country is the eighth exporter and importer in the EU. This is a higher position than in 2004, when Poland was at the twelfth place as an exporter and at the tenth – as an importer. The EU countries conduct external trade statistics in accordance with the United Nations methodology within two systems. The INTRASTAT declarations ﬁlled by obliged entities are used to register the ﬂow of goods between the EU countries, and exchange with non-EU members is recorded on the basis of customs declarations.

55 Economy

Relacja eksportu do importu Dynamika obrotów handlu zagranicznego w 2018 r. (ceny stałe) towarów w 2018 r. International trade indices in 2018 (constant prices) Exports to imports of goods ratio in 2018 2004=100 650

1,55 IE 600

1,21 DE 350 1,12 NL 300 1,10 CZ 250 1,09 IT 200 1,07 DK 1,05 SI 150

1,04 HU 100

1,04 BE 50 1,00 SK CY LV SK PL LT SI RO BG EE CZ EL HR HU NL PT ES IE DE AT BE DK SE IT MT LU UK FR FI 0,98 PL Eksport Import

0,98 SE Exports Imports 0,97 FI Obroty handlu zagranicznego w Polsce (ceny bieżące) 0,96 AT Turnover in international trade in Poland (current prices) 0,92 LT mld euro bn euro 0,89 ES 250 0,89 EE 200 0,87 BG 0,87 FR 150 0,81 RO 100 0,81 LV 0,77 PT 50 0,72 UK 0,68 LU 0 0,62 HR -50 0,61 EL 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 0,48 MT Eksport: do UE do krajów spoza UE Import: z UE z krajów spoza UE Saldo wymiany 0,46 CY Exports: to EU to non-EU countries Imports: from EU from non-EU countries Trade balance

56 Gospodarka

Główni partnerzy handlowi Polski Wśród krajów UE Polska jest głównym Main trading partners of Poland eksporterem m.in. mebli, okien i koksu oraz produktów rolno-spożywczych, takich jak zbo a, jabłka oraz tytoń. Do specjalności FR NL ż IT UK RUS IT eksportowych polskiej gospodarki należy 6% 5% 6% 5% 6% 7% także mięso wieprzowe i wołowe, jak również UK p FR p CZ CZ o NL o FR z CHN RUS z sprzęt AGD (głównie pralki i suszarki, lodówki, 6% 5% o 7% o 4% p s 8% 5% s 6% o t 7% p t 49% a o a zmywarki oraz piekarniki – Polska jest IT z ł IT z ł ) o e o 47% e s s 6% t o 8% t o 49% a t a t drugim eksporterem w UE (po Niemczech) ł h 45% h e ł e e e o DE r o r towarów z tych kategorii. DE t s t s 28% h h DE 27% e DE e 30% r r s 28% eksport import s Among EU countries Poland is a major exporter exports imports of, among others, furniture, windows and coke as well as agricultural and food products like 2004 2018 cereals, apples and tobacco. Among export specialties of the Polish economy there is also pig and cattle meat as well as white goods Import i eksport według sekcji SITC w 2018 r. (mainly washing machines and dryers, Imports and exports by SITC sections in 2018 refrigerators, dishwashers and ovens) – Poland is the second exporter in the EU (following import imports 3,4% Germany) of goods from these categories. PL 45,5% 34,6% 8,8% 7,7% 3,7% Obroty handlu zagranicznego UE EU 41,5% 34,7% 11,6% 8,5% International trade of the EU % 100 eksport exports 31,2% 35,7% 33,8% 36,5% 2,4% 80 PL 45,0% 37,3% 2,6% 12,7% 60 3,0% EU 44,0% 38,5% 5,9% 8,6% 40 68,8% 64,3% 66,2% 63,5%

0 20 40 60 80 100% 20

Chemikalia; Towary przemysłowe; Różne wyroby przemysłowe; Towary i transakcje niesklasyﬁkowane w pozostałych sekcjach SITC 0 Chemicals; Manufactured goods; Miscellaneous manufactured articles; Commodities and transactions not classiﬃed elsewhere in the SITC 2004 2018 2004 2018 Maszyny, urządzenia i sprzęt transportowy Paliwa mineralne, smary i materiały pochodne Machinery and transport equipment Mineral fuels, lubricants and related materials Eksport: do UE do krajów spoza UE Exports: to EU to non-EU countries Żywność i zwierzęta żywe; Napoje i tytoń Surowce niejadalne bez paliw; Oleje, tłuszcze, woski zwierzęce i roślinne Import: z UE z krajów spoza UE Food and live animals; Beverages and tobacco Crude materials, inedible, except fuels; Animal and vegetable oils, fats and waxes Imports: from EU from non-EU countries

57 Economy

Jednym z priorytetów krajów UE jest rozwój Nakłady wewnętrzne i pracujący w działalności B+R w 2017 r. gospodarki opartej na wiedzy i innowacyjności. Intramural expenditure and employment in R&D in 2017 Jest to zagadnienie trudne do jednoznacznego zdefiniowania i zmierzenia. Kraje UE w swoich /BLBEZXFXOǗUS[OF OB# 3 (&3% badaniach kierują się podręcznikami, które X114OBNJFT[LBǩDB powstały z inicjatywy OE D i znalazły uznanie na *OUSBNVSBMFYQFOEJUVSF C PO3% (&3% całym świecie. Podręcznik Frascati od ponad JO114QFSDBQJUB 50 lat dostarcza zaleceń dla prowadzenia o statystyki dotyczącej działalności badawczej o i rozwojowej. Podręcznik Oslo, powstały o w latach 90-tych XX w., definiuje pojęcia o i klasyfikacje stanowiące podstawę badań nad o zagadnieniem innowacji. Podręczniki te są o systematycznie rozwijane, a w prace nad ich doskonaleniem angażują się m.in. Eurostat 1SBDVKǌDZX# 3 XQSBDVKǌDZDIPHØFN i agendy ONZ. 3%QFSTPOOFM JOUPUBMFNQMPZNFOU One of the priorities of the EU countries is to develop the economy based on knowledge and innovation. It is an issue difficult XUZNQSBDPXOJDZ to define explicitly and to measure. The EU OBVLPXPCBEBXD[Z PGXIJDISFTFBSDIFST countries in their research follow manuals, which arise the on the OECD initiative and have gained acknowledgment all over the world. The Frascati Manual since more than 50 years provides the guidance for statistics on research and development. The Oslo Manual, created in the nineties of the 20th century, defines the concepts and classifications as a basis for research on the issue of innovation. The manuals are systematically developed and activities on their improvement involves, among others, Eurostat and the UN Agencies.

58 Gospodarka

Nakłady wewnętrzne na działalność B+R według sektorów w 2016 r. W większości krajów UE coraz więcej środków Intramural R&D expenditure (GERD) by sectors in 2016 przeznacza się na działalność B+R – w całej UE nakłady te zwiększyły się z 1,75% PKB Sektory realizujące działalność B+R Sectors of performance w 2004 r. do 2,03% PKB. Również w Polsce 0,4% nakłady na ten cel wzrosły (z 0,55% PKB 41,5%65,7% 34,7% 2,5% 11,6% 31,4% 8,5% PL do 1,03% PKB), jednak ich intensywność 0,8% jest nadal dużo niższa niż wśród liderów, EU 65,2% 11,2% 22,8% m.in. krajów skandynawskich i Austrii. Podobnie jak przeciętnie w UE, w Polsce większość Sektory finansujące działalność B+R Funding sectors środków na B+R pochodzi z sektora przed- 0,2% siębiorstw, który jest również najbardziej PL 44,0%53,1% 38,5%38,9% 5,9% 2,4%5,5% zaangażowany w prowadzenie takiej dzia- 0,9% 1,6% łalności. Jest to odmienna sytuacja niż EU 56,6% 30,9% 10,0% w pierwszych latach po akcesji naszego kraju do UE, kiedy głównym sektorem finansującym 0 20 40 60 80 100% i prowadzącym działalność B+R był sektor Przedsiębiorstw Rządowy Szkolnictwa wyższego Zagranica rządowy. Business enterprise Government Higher education Abroad In most EU countries, more and more Prywatnych instytucji niekomercyjnych resources are allocated to R&D activities Private non-profit instititions – in the EU the expenditure increased from 1.7 % of GDP in 2004 to 2.03% of GDP. Nakłady wewnętrzne na działalność B+R w relacji do PKB w 2017 r. 5 Also in Poland, expenditure for this purpose Intramural R&D expenditure (GERD) in relation to GDP in 2017 grew (from 0. % of GDP to 1.03% of GDP but % 55 ) 3,5 their intensity is still much lower than among the leaders (among others the Scandinavian 3,0 countries and Austria). In Poland, similarly as in the EU on the average, most of the funds 2,5 on R&D comes from the business enterprise 2,0 sector, which is also the most involved in performing such activities. This is a different 1,5 situation than in the first years after the Polish accession to the EU, when 1,0 the government sector mainly financed and 0,5 conducted R&D activity.

0,0 SE AT DK DE FI BE FR EU NL SI CZ UK HU IT PT EE LU ES EL IE PL LT SK HR BG CY MT LV RO

W tym nakłady sektora przedsiębiorstw Of which business sector expenditure (BERD) 59 Economy

Udział pracujących w sektorach Eksport wyrobów wysokiej techniki według grup wyrobów wysokiej techniki w ogólnej liczbie High-tech exports by groups of products pracujących w przedsiębiorstwach 2017 w 2018 r. Share of high-technology sectors in total PL 33,3% 24,2% 14,6% 10,6% 6,3% 11,0% employment in enterprises in 2018 EU 28,3% 18,6% 17,6% 13,4% 12,3% 9,8% 8,1% IE 2007 5,8 FI 5,5 SI PL 46,5% 8,3% 9,3% 11,7% 4,4% 19,8% 5,5 EE 5,4 MT EU 32,3% 10,2% 13,6% 12,8% 19,3% 11,7% 5,3 SE

5,2 HU 0 20 40 60 80 100% 5,2 DK Elektronika – telekomunikacja Komputery – maszyny biurowe Środki farmaceutyczne 5,0 CZ Electronics – telecommunications Computers – office machines Pharmacy 4,9 BE Sprzęt lotniczy Aparatura naukowo-badawcza 4,8 UK Aerospace Scientific instruments 4,3 SK Chemikalia, maszyny elektryczne i nieelektryczne, uzbrojenie 4,3 LU Chemistry, electrical and non-electrical machinery, armament 4,2 DE Kraje UE są coraz bardziej uznanymi The EU countries are becoming increasingly 4,2 AT producentami wyrobów wysokiej techniki acknowledged producers of high-tech products 4,1 FR – w większości z nich wyroby te mają – in most of them the share of such products 4,1 HR coraz większy udział w wartości towarów in total exports of goods is growing. Ireland, 3,9 BG eksportowanych. Wiodące w tym obszarze są Malta, the Netherlands and France are 3,9 NL Irlandia, Malta, Holandia i Francja, w których the leaders therein, where approx. 20%–30% 3,6 ES ok. 20%–30% eksportu przypada na wyroby of exports constitute high-tech products. 3,5 IT wysokiej techniki. Udział tej kategorii wyrobów In Poland, the share of this category of products 3,5 LV w wartości towarów eksportowanych przez in the total value of goods exported 3,2 CY Polskę jest relatywnie niewielki (ok. 8%). is relatively low (about 8%). It is, however, Jest on jednak ponad dwukrotnie wy szy ni more than twice as high as in the initial years 3,2 PL ż ż w początkowych latach naszej obecności w UE, of the Polish presence in the EU. This 3,0 RO na co wpłynął m.in. znaczny wzrost eksportu was mainly influenced by the increased growth 3,0 PT wyrobów z grupy komputery–maszyny biurowe of products from both groups: computers–office 2,9 LT oraz środków farmaceutycznych. machines and pharmacy. 2,8 EL

60 Gospodarka

Przedsiębiorstwa aktywne innowacyjnie w 2016 r. Co dwa lata kraje UE badają aktywność Innovation-active enterprises in 2016 innowacyjną przedsiębiorstw; od 2010 r. na podstawie spójnej metodologii. Zgodnie W przedsiębiorstwach ogółem z Podręcznikiem Oslo, jako aktywne In total number of enterprises 60,0 – 68,1% innowacyjnie uznawane są takie podmioty, które podejmują działania zmierzające do 55,0 – 59,9 wdro enia innowacji, niekoniecznie zakończone 50,0 – 54,9 ż sukcesem. Wyniki badań wskazują, e ok. 0% 40,0 – 49,9 ż 5 przedsiębiorstw w UE prowadzi działalność 30,0 – 39,9 innowacyjną, a najwięcej aktywnych pod- 10,2 – 29,9 miotów jest wśród przedsiębiorstw krajów starej Wspólnoty (z wyjątkiem Hiszpanii). W Polsce aktywność innowacyjną wykazuje nieco ponad 20% przedsiębiorstw; najmniej aktywne są podmioty w Rumunii (ok. 10% wszystkich przedsiębiorstw). Every two years, the EU countries research innovation activity of enterprises; from 2010 based on the coherent methodology. In accordance with the Oslo Manual, as innovation–active enterprises are considered entities which take action to implement the innovation, not necessarily successfully. The results of the surveys indicate that approx. 50% of enterprises in the EU conduct innovation activities. The most active entities are among the companies from the countries of the old Community (with the exception of Spain). In Poland slightly over 20% of enterprises is innovation-active; the least active entities are in Romania (approx. 10% of all enterprises).

200 km

61 Economy

Wskaźnik łatwości prowadzenia Wskaźniki przeżycia przedsiębiorstw w wybranych krajach w 2016 r. interesów w 2019 r. Enterprises survival rates in selected countries in 2016 Ease of doing business index in 2019 % 100 pkt points 84,64 DK 80 82,65 UK 81,27 SE 60 80,83 LT 80,50 EE 40 80,35 FI

79,59 LV 20 78,91 IE

78,90 DE 0 SE NL BE UK LU SI AT FI RO CZ IE PL FR SK IT EE BG HU LV DE ES DK PT LT 78,57 AT 77,68 ES Wskaźnik przeżycia 1 roku Wskaźnik przeżycia 5 lat Survival rate of 1 year Survival rate of 5 years 77,29 FR 76,95 PL 76,55 PT W ocenie warunków rozwoju przedsiębiorczości The analyses of the World Bank conducted 76,10 CZ kraje UE wspierają analizy Banku Światowego within the framework of Doing Business 76,04 NL prowadzone w ramach badania Doing Business. support the EU countries in the assessment 75,61 SI Wskaźnik łatwości prowadzenia interesów of the development conditions for entre- w sposób syntetyczny ocenia czynniki preneurship. The ease of doing business 75,17 SK wpływające na przedsiębiorczość, m.in. stan- index is a complex measure used to assess 73,95 BE dard i łatwość stosowania przepisów zwią- conditions inﬂuencing entrepreneurship, 72,56 IT zanych z zakładaniem i prowadzeniem among others, standards and the ease 72,30 RO działalności gospodarczej, w tym ochronę of applying regulations for starting and con- 72,28 HU własności. Na podstawie ocen punktowych ducting business activity, including property tworzony jest światowy ranking krajów pod rights. The world ranking of countries is created 71,71 CY względem warunków prowadzenia interesów. on the basis of the scores in terms of doing 71,40 HR Polska w tym rankingu awansowała z 72 pozycji business. In such a ranking, Poland moved 71,24 BG w 2010 r. na 33 miejsce obecnie, wyprzedzając up from 72nd position in 2010 to 33rd place 69,01 LU m.in. Portugalię, Holandię, Słowenię i Słowację. at present, overtaking, inter alia, Portugal, 68,08 EL the Netherlands, Slovenia and Slovakia. 65,43 MT

62 Gospodarka

Przedsiębiorstwa według poziomu intensywności cyfrowej w 2018 r. Od 2015 r. statystyka UE dostarcza informacji Enterprises by level of digital intensity in 2018 pozwalających na syntetyczną ocenę inten- sywności cyfrowej przedsiębiorstw. Ka demu % ż 100 badanemu podmiotowi przyznawane są punk- ty – po jednym za spełniony warunek, spośród 80 12 warunków, które według metodologii Eurostatu świadczą o korzystaniu z technologii cyfrowych. Na tej podstawie podmioty przy- 60 porządkowywane są odpowiedniego poziomu intensywności cyfrowej: bardzo niskiego 40 (jeśli spełniają 0–3 warunki), niskiego (4–6), wysokiego (7–9) lub bardzo wysokiego (10–12). 20 W Polsce intensywność cyfrowa przedsię- biorstw jest mniejsza niż w większości krajów Wspólnoty – jej wysokim lub bardzo wysokim 0 DK FI SE NL MT IE BE SI LT UK EE LU EU CZ AT DE PT HR HU FR CY IT ES SK PL RO EL LV BG poziomem charakteryzuje się ok. 12% badanych przedsiębiorstw, podczas gdy średnio w UE jest Bardzo wysoki Wysoki Niski Bardzo niski to ok. 18%. Very high High Low Very low Since 2015 the EU statistics has provided Przedsiębiorstwa korzystające z wybranych technologii cyfrowycha w 2018 r. information enabling complex assessment Enterprises using selected digital technologiesa in 2018 of the digital intensity of enterprises. Points are % awarded to the every surveyed entity, one for 70 each fulﬁlled condition, out of 12 conditions, which, according to the Eurostat methodology, 40 testify to the use of digital technologies. On this basis, entities are assigned the appro- 30 priate intensity level: very low (if they meet 0–3 of the conditions), low (4–6) high (7–9 or very high (10–12 . In Poland 20 ) ) the digital intensity of enterprises is lower than in most countries of the Community 10 – approx. 12% of the surveyed companies is characterized by high or very high level, 0 while the average in the EU it is approx. 18%. MT NL BE IE FI FR LU DE UK DK LT EL PT EU EE ES RO HR SI SE SK CZ LV PL BG IT HU AT CY

Płatne usługi przetwarzania danych w chmurze Analizy big data Drukowanie przestrzenne (3D) Paid cloud computing services Big data analysis 3D printing a W % ogółu przedsiębiorstw o liczbie pracujących powyżej 9 osób (z wyłączeniem sektora ﬁnansowego). a In % of total enterprises employing more than 9 persons (excluding ﬁnancial sector). 63 Economy

Od 2004 r. we Wspólnocie przybyło Autostrady w 2017 r. ponad 15 tys. km autostrad, a ich łączna Motorways in 2017 długość przekracza obecnie 75 tys. km. Najbardziej rozbudowaną sieć autostrad (ǗTUPǴǎXLN posiadają Hiszpania, Niemcy oraz Francja OBLN %FOTJUZJOLN (których autostrady stanowią łącznie ponad QFSLN 50% tego typu dróg w całej UE). Standardy o infrastruktury drogowej stopniowo się o poprawiają, szczególnie w nowych krajach o członkowskich. Od czasu akcesji długość o autostrad w Polsce zwiększyła się trzykrotnie; o podobny przyrost zanotowała Rumunia. CSBLBVUPTUSBE OPNPUPSXBZT W Czechach, Bułgarii i na Węgrzech jest CSBLEBOZDI obecnie dwa razy więcej autostrad niż w 2004 r. OPEBUB Budowa sieci autostrad jest wcią wyzwaniem %VHPǴǎXLN ż -FOHUIJOLN dla Polski – pomimo wzrostu wskaźnika gęstości nasz kraj nadal należy do najsłabiej rozwiniętych w tym zakresie. Over 1 thousand km of motorways have been 5 built since 2004 with their total length exceeding currently 75 thousand km. Spain, Germany and France can boast the most developed motorway network (whose motorways account for more than 50% of such roads across the EU). Standards of road infrastructure are gradually improving, especially in new Member States. The length of motorways in Poland has tripled since the accession. A similar growth was observed in Romania. In the Czech Republic, Bulgaria and Hungary there are now twice as many motorways as in 2004. The expansion of motorway network in Poland is still a challenge. Despite the increased density ratio, our country is among the least developed in this regard.

64 Gospodarka

Przewozy ładunków według rodzajów transportu lądowego Przewóz towarów na obszarze UE odbywa się Transport of goods by land transport przede wszystkim transportem drogowym. 2017 Najwięcej przewozów realizowanych jest 0,1% w Polsce (ok. 17% przewozów na terenie całej PL 76,0% 23,9% UE) oraz w Niemczech (ok. 16%). Od czasu akcesji do UE przewozy towarów transportem drogowym w Polsce zwiększyły się trzykrotnie. 76,7%17,3% 6,0% EU Około dwukrotny wzrost notowano w Słowenii, 200 na otwie, Węgrzech oraz Słowacji. Polska jest 5 0,2% Ł również w czołówce krajów UE pod względem PL 63,3% 36,5% przewozu towarów transportem kolejowym, ustępując jedynie Niemcom. EU 75,6%17,9% 6,5% Freight transport within the EU is mainly carried out by road transport. The largest transport 0 20 40 60 80 100% performance is recorded in Poland (approx. 17% Drogowy Kolejowy Wodny śródlądowy of total EU goods transport) and in Germany Road Rail Inland waterways (circa 16%). Since the accession to the EU, road freight transport in Poland has more than tripled. About twofold growth was recorded in Slovenia, Latvia, Hungary and Slovakia. Przewozy pasażerów według środków transportu lądowego Poland is also one of the leading EU countries Transport of passengers by land transport in terms of rail freight transport, second only to Germany. 2016

PL 78,5% 14,2% 7,3%

EU 82,9% 9,4% 7,7%

2004

PL 67,9% 23,6% 8,5%

EU 83,5% 9,7% 6,7%

0 20 40 60 80 100%

Samochody osobowe Autokary, autobusy, trolejbusy Pociągi Passenger cars Motor coaches, buses and trolley buses Trains

65 Economy

Jedym ze zobowiązań państw członkowskich Nadwyżka/deficyt oraz dług sektora instytucji rządowych i samorządowych w 2018 r. UE jest dbałość o stan finansów publicznych. Surplus/deficit and debt of the general government sector in 2018 Zgodnie z paktem stabilności i wzrostu deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych Dług Produkt krajowy Nadwyżk cyt w % PKB w poszczególnych krajach nie powinien Debt brutto (ceny bieżące) Gross domestic product cit przekraczać 3% PKB, a dług – 60% PKB. (current prices) in % of GDP W latach kryzysu gospodarczego większość 1,0 – 2,4 państw miała trudności ze spełnieniem obu w miliardach euro 0,0 – 0,9 warunków równocześnie. Również w Polsce in billion of euro -1,0 – -0,1 deficyt tego sektora przekroczył wówczas -2,5 – -1,1 dopuszczalny poziom. Wraz ze sprzyjającą -4,8 – -2,6 koniunkturą gospodarczą w ostatnich latach 0 100 200 300 400 500 2000 3386 w większości krajów notowano rekordowo niski deficyt lub nadwyżkę, natomiast dług jeszcze w wielu krajach przekracza ustalony próg – w całej UE wynosi 80% PKB. W Polsce deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych zmniejszył się do 0,4% PKB, a dług spadł poniżej 50% PKB. The EU countries have undertaken to take care of public finances. According to the Stability and Growth Pact, the deficit of the general government sector in particular countries should not exceed 3% of GDP, and debt – 60% of GDP. During the economic crisis, most states faced difficulties to comply both conditions simultaneously. Also in Poland, the deficit of this sector exceeded the acceptable level at that time. Along with the favourable economic situation in recent years, most countries recorded a historically low deficit or surplus, however the debt in many countries still exceeds the assigned threshold – in the EU it amounts to 80% of GDP. In Poland, the deficit of the general government sector decreased to 0.4% of GDP, and the debt fell below 50% of GDP. 200 km

66 Gospodarka

Nadwyżka/deficyt oraz dług sektora instytucji rządowych i samorządowych w 2018 r. Indeks reguł fiskalnych w 2017 r. Surplus/deficit and debt of the general government sector in 2018 Fiscal rules index in 2017

3,0 60% BG 3,37 LU 2,0 BG MT NL 3,37 NL DE CZ SE IT 2,91 1,0 EL SI LT LT 2,77 DK HR 0,0 PL IE AT PT PT 2,37 EE FI BE - 1,0 LV SK SK 2,36 UK - 2,0 RO 2,27 HU IT ES FR RO - 3,0% ES 2,24

Surplus/deficit in % of GDP - 3,0 Nadwyżka/deficyt w % PKB IE 1,84 - 4,0 AT 1,82 - 5,0 CY 0 20 40 60 80 100 120 140 160 180 200 DE 1,78 Dług w % PKB EE 1,77 Debt in % of GDP MT 1,71 Deficyt oraz dług sektora instytucji rządowych i samorządowych w relacji do PKB BE 1,65 Deficit and debt of the general government sector in relation to GDP PL 1,65

% SE 1,58 90 LV 1,56 80 FI 1,53 70 CY 1,53 60 CZ 1,40 50 DK 1,30 40 FR 1,21 30 LU 1,12 20 HU 0,99 10 EL 0,98 0 SI 0,74 -10 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 UK 0,33 Nadwyżka/deﬁcyt PL EU Dług PL EU HR -0,01 Surplus/deﬁcit Debt

67 Economy

W większości krajów UE sektor instytucji Dochody sektora instytucji rządowych i samorządowych w 2018 r. rządowych i samorządowych osiąga wyższe General government sector revenue in 2018 dochody niż w 2004 r., a mniej wydaje. Kraje przeważnie ograniczyły wydatki na działalność Dochody sektora instytucji ogólnopaństwową oraz kwestie związane rządowych i samorządo- wych w % PKB z gospodarką. Więcej natomiast przeznaczają General government sector na zdrowie i ochronę socjalną. W Polsce revenue in % GDP 0,1 – 3, % również zwiększono nakłady na zdrowie, ale ich 5 5 5 relacja do PKB kraju nadal jest znacznie niższa 45,1 – 50,0 niż przeciętnie w UE. Więcej wydatków niż 40,1 – 45,0 w 2004 r. dotyczy także spraw gospodarczych, 35,1 – 40,0 w tym transportu. Ograniczono natomiast 25,8 – 35,0 wydatki polskiego sektora instytucji rządowych Dochody z podatków i i samorządowych m.in. na ochronę socjalną składek społecznych w % PKB Taxes and social contribu- oraz działalność ogólnopaństwową. tions revenue in % GDP 46,6% In most EU countries, the general government 40 sector generates higher revenues than 30 in 2004 and it spends less. ountries limited C 20 mainly expenditure on general public services and economic aﬀairs. Whereas, they outlay 10 more on health and social protection. Health 0 Składki społeczne expenditure in Poland has also been increased, Social contributions but its relation to the country’s GDP is still much Podatki bezpośrednie lower than the EU average. More expenditure Direct taxes Podatki pośrednie than in 2004 also concerns economic aﬀairs, Indirect taxes including transport. However, the expenditure of the general government sector in Poland, inter alia, on social protection and general public services was limited.

200 km

68 Gospodarka

Wydatki sektora instytucji rządowych i samorządowych według funkcji w 2017 r. Podstawowa stawka podatku VAT General government sector expenditure by function in 2017 Basic VAT rate

Ochrona socjalna -0,3 HU 27% Social protection 2,4 DK 25 Edukacja -1,1 HR 25 Education -0,7 SE 25 Zdrowie 1,7 EL 24 Health 1,3 FI 24 Sprawy gospodarcze 3,2 IE 23 Economic aﬀairs -0,2 PL 23 Działalność ogólnopaństwowa -3,5 PT 23 General public services -1,4 IT 22 Bezpieczeństwo i porządek publiczny 0,5 SI 22 Public order and safety -0,2 BE 21 Obrona narodowa 0,4 CZ 21 Defence -0,4 ES 21 Rekreacja, kultura i religia 0,6 LT 21 Recreation, culture and religion 0,0 LV 21 Gospodarka mieszkaniowa i komunalna -1,4 NL 21 Housing and community amenities -0,6 AT 20 Ochrona środowiska -0,4 BG 20 Environmental protection 0,0 EE 20 0 1020304050% FR 20 SK 20 PL EU zmiana w p.proc. w stosunku do 2004 r. -0,3 UK 20 percentage point change in relation to 2004 CY 19 DE 19 RO 19 MT 18 LU 17

Środowisko Environment Environment

Według danych FAO lasy i grunty zalesione Lesistość w 2016 r. zajmują w UE blisko 40% powierzchni Forestry in 2016 lądowej. Spośród krajów członkowskich największą lesistością, ponad 60%, wyróżniają 1PXJFS[DIOJBHSVOUØX się Finlandia, Szwecja oraz Słowenia. Lasy MFǴOZDIXQPXJFS[DIOJLSBKV zajmują około połowy powierzchni Łotwy 'PSFTUBSFBJODPVOUSZBSFB i Estonii. W Polsce grunty zalesione stanowią ok. o 30% powierzchni kraju oraz ok. 6% lasów UE. o W większości krajów członkowskich udział o lasów w powierzchni ogółem wzrósł nie- o znacznie w porównaniu z 2004 r. – w całej UE, o w tym Polsce, po ok. 1 p.proc. 1PXJFS[DIOJB HSVOUØXT[UVD[OJF According to FAO data, forests and wooded land [BMFTJPOZDIXQPXJF S[DIOJHSVOUØX occupy nearly 40% of the land area in the EU. MFǴOZDIPHØFN 1MBOUFEGPSFTUBSFB Among the Member States, Finland, Sweden JOUPUBMGPSFTUBSFB and Slovenia have the highest forest cover – over 60%. Approximately half of the country’s territory is also wooded in Latvia and Estonia. In Poland, forested land accounts for approx. 30% of the country’s area and about 6% of EU forests. In most of the member countries share of forests in the total area slightly increased in comparison with 2004 – in the total EU, including Poland, by approx. one percentage point.

72 Środowisko

Kąpieliska o doskonałeja jakości wody w 2017 r. Odnawialne zasoby słodkiej wody (w tys. m3 Bathing sites with excellenta water quality in 2017 na mieszkańca, średnie roczne z wielolecia) Renewable freshwater resources (in thousand m3 % 100 per capita, long term annual average)

HR 27,3 80 FI 20,0

60 SE 18,9 LV 17,1 40 SI 15,5 SK 14,8 20 BG 14,2 HU 11,8 0 LU AT DE DK FI IT IE LV LT PL EU CZ BE SE PT FR EE NL HU UK EL SK SI ES BG HR RO MT CY IE 11,2 Morskie Słodkowodne AT 9,7 Seawater Freshwater EE 9,4 a Według parametrów mikrobiologicznych. LT 7,7 a By microbiological parameters. PT 7,1 EL 6,7 Zapewnienie trwałości zasobów wodnych Ensuring sustainability of water resources NL 5,4 jest kluczowym wyzwaniem dla większości is a fundamental challenge for the majority DK 2,9 krajów UE. Spośród państw członkowskich of EU countries. Among the Member States, FR 2,9 najwyższym poziomem odnawialnych zasobów Croatia and Finland have the highest levels słodkiej wody na mieszkańca charakteryzuje of renewable freshwater resources per capita. LU 2,9 się Chorwacja oraz Finlandia. Niepokojąco Alarming low freshwater resources – less UK 2,6 niskie zasoby świeżej wody – poniżej 3 tys. m3 than 3 thousand m3 per capita – are observed ES 2,4 na osobę – obserwuje się w blisko połowie in nearly half of the EU countries, including DE 2,3 krajów UE, w tym w sześciu najbardziej the six most populous. According to the UN, IT 1,9 zaludnionych. Według ONZ roczny poziom the annual level of water resources below RO 1,8 zasobów wody poniżej 1,7 tys. m3 na mieszkańca 1.7 thousand m3 per capita causes the so-called powoduje tzw. stres wodny, czyli przekroczenie water stress, i.e. exceeding of the water safety BE 1,8 poziomu bezpieczeństwa wodnego. Spośród level. Across the member countries, Poland, PL 1,6 krajów członkowskich na taki niedobór wody the Czech Republic, Cyprus and Malta are CZ 1,5 narażone są Polska, Czechy, Cypr oraz Malta. exposed to such water deﬁcit. CY 0,4 MT 0,2

73 Environment

Około 18% całkowitej powierzchni lądowej Obszary lądowe chronione programem Natura 2000 w 2018 r. UE jest objętych programem Natura 2000, Natura 2000 terrestial protected areas in 2018 którego celem jest zachowanie cennych siedlisk przyrodniczych oraz ochrona rzadkich 8QPXJFS[DIOJ lub zagrożonych gatunków roślin i zwierząt. MǌEPXFKLSBKV 8UZTLN *ODPVOUSZT W Polsce obszary chronione zajmują 20% *OUIPVTBOELN UFSSFTUSJBMBSFB powierzchni kraju. Oprócz obszarów lądowych o o ochroną objęto również terytoria morskie QPOJȈFK o CFMPX UE. Ponad 60% z nich znajduje się na wodach o przybrzeżnych wokół Wielkiej Brytanii, Hiszpanii o i Francji. W Polsce obszary chronione stanowią o niecałe 2% wszystkich morskich obszarów chronionych w UE. Approximately 18% of the EU total land area is covered by Natura 2000, which aims to preserve valuable natural habitats and protect rare or threatened plant and animal species. In Poland protected areas cover 20% of the country’s territory. In addition to terrestrial areas, the EU maritime territories are also protected. More than 60% of them are located in coastal waters around the United Kingdom, Spain and France. In Poland protected area covers less than 2% of all marine protected areas in the EU.

74 Środowisko

Emisja gazów cieplarnianych według sektorów źródłowych Emisja gazów cieplarnianych w 2016 r.

Greenhouse gas emissions by source sector (tony ekwiwalentu CO2 na mieszkańca) Przemysł energetyczny Transport Greenhouse gas emissions in 2016 Energy industries Transport (tonnes of CO2 equivalent per capita)

2004 2004 LU 19,8 2016 2016 EE 15,0

010203040506070% 0 5 10 15 20 25% IE 13,5 Przetwórstwo przemysłowe i budownictwo Procesy przemysłowe CZ 12,4 Manufacturing and construction Industrial processes NL 12,2

2004 2004 DE 11,4 CY 11,3 2016 2016 FI 11,1 0 2 4 6 8 10 12% 0246810 12% BE 10,8 Rolnictwo Gospodarka odpadami PL 10,5 Agriculture Waste management AT 9,4

2004 2004 DK 9,3 EL 8,8 2016 2016 EU 8,7 024681012% 0246810 12% SI 8,6 PL UE BG 8,4 UK 7,9 W UE stopniowo zmniejsza się emisja gazów The EU is gradually reducing its greenhouse SK 7,6 cieplarnianych – w 2016 r. do atmosfery gas emissions, in 2016 a billion tonnes less ES 7,3 wyemitowano ich o miliard ton mniej niż w 2004 r. of greenhouse gases were emitted into Głównymi producentami gazów cieplarnianych the atmosphere than in 2004. The main producers IT 7,2 w UE są największe gospodarki. Niemcy emitują in the EU are the largest economies. Germany FR 7,1 najwięcej gazów z przemysłu energetycznego, emits the most gases from energy industries, LT 7,1 transportu, przemysłu i budownictwa, Francja transport, industry and construction, France from PT 6,9 z rolnictwa, a Wielka Brytania z odpadów. W Pol- agriculture and the United Kingdom from waste. HU 6,3 sce emisja gazów cieplarnianych nadal utrzymuje In Poland greenhouse gas emissions are still quite LV 6,0 się na dość wysokim poziomie. Jesteśmy drugim high. We are the EU’s second largest emitter from HR 5,9 w UE emitentem gazów cieplarnianych z przemysłu energy industries. With the reduced emissions RO 5,8 energetycznego. Mimo ograniczenia emisji w tym in this sector, its share in total greenhouse gas SE 5,6 sektorze, jego udział w całkowitej emisji gazów emissions in the EU increased as compared cieplarnianych w UE wzrósł w stosunku do 2004 r. to 2004. MT 5,0

75 Environment

Ludność miejska narażona na zanieczyszczenie powietrza pyłem zawieszonym Urban population exposure to air pollution by particulate matter

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 %

. 23,8 22,0 . 33, 30,0 30, 27,6 27,0 2 ,4 26,0 23,8 23,0 23,8 Stężenie pyłów < 2,5 μm w μg/m3 PL 5 5 5 3 Concentration of particulates < 2.5 μm in μg/m EU 16,8 15,5 17,7 16,6 17,5 17,4 18,1 18,4 16,8 15,7 15,2 14,6 13,8 14,1 34,0 37,2 43,0 32,4 31,7 3 ,0 39,7 39,7 37,4 33,8 3 ,1 33,1 31,2 32,2 Stężenie pyłów < 10 μm w μg/m3 PL 5 5 3 Concentration of particulates < 10 μm in μg/m EU 26,9 28,4 30,2 28,6 26,4 26,4 26,3 27,2 24,9 24,1 22,5 22,7 21,2 21,6

Zanieczyszczenie powietrza Jakość powietrza w Europie, pomimo Despite gradual improvements, air quality pyłami (w tys. ton) systematycznej poprawy, jest nadal in Europe is still unsatisfactory. In more than Particulates air pollution niezadowalająca. W ponad połowie krajów half of the EU countries, urban population UE mieszkańcy miast są nara eni na zanie- (in thousand tonnes) ż is exposed to particulate air pollutants PM10 czyszczenie powietrza pyłem PM10 w stężeniu above the level permitted by the WHO powyżej poziomu dopuszczonego przez (20.0 μg/m3). Particulate matter emissions WHO (20,0 μg/m3). W porównaniu do 2004 r. decreased by more than 20% in the EU, emisja pyłów zmniejszyła się w UE o ponad PL 168,9 PL 145,5 as compared to 2004, mainly due to reductions < 2,5 um 20%, głównie w wyniku redukcji w sektorze EU 1700,6 EU 1343,0 in the energy sector and road transport. energetycznym i w transporcie drogowym. A slight decrease was recorded in the sector Nieznaczny spadek notowano w sektorze with the highest share in total emissions, pyły o największym udziale w całkowitej emisji i.e. the commercial, institutional and households. 2004 particulates 2016 – tj. handlowym, instytucjonalnym i domowym. In Poland, particulate emission declined by W Polsce emisja pyłów zmniejszyła się approx. 15%, of which in the energy production o ok. 15%, w tym w sektorze produkcji i dys- and distribution sector and in the commercial, 307,2 trybucji energii oraz w sektorze handlowym, PL < 10 um PL 259,2 institutional and households. More particulates EU 2619,8 EU 2064,3 instytucjonalnym i domowym. Więcej pyłów than in 2004 is emitted by the road sector. niż w 2004 r. jest emitowanych przez sektor drogowy.

76 Środowisko

Ludność narażona na problemy środowiskowe oraz hałas w 2017 r. Mieszkańcy UE w coraz większym stopniu są Population exposed to environmental problems and noise in 2017 świadomi wpływu stanu środowiska naturalnego na jakość życia. Na zanieczyszczenie, brud lub -VEOPǴǎOBSBȈPOBOB inne problemy środowiskowe narzeka ponad 1PQVMBUJPOFYQPTFEUP 10% mieszkańców UE i Polski, a w przypadku QSPCMFNZǴSPEPXJTLPXF miast ok. 20%. Jedną z bardziej ucią liwych, choć FOWJSPONFOUBMQSPCMFNT ż o systematycznie redukowanych, niedogodności o jest hałas. Narzeka na niego ok. 17% ludności UE i ok. 12% mieszkańców Polski. o o The EU citizens are increasingly aware o of the impact of the environmental condition o on the quality of life. More than 10% of the EU population and of Poland, and IBBT OPJTF in the case of cities approx. 20% complain on pollution, grime or other environmental problems. One of the most disruptive, though systematically reduced, inconveniences is noise. About 17% of the EU population and approx. 12% of the Polish population complain on it.

77 Environment

Wskaźnik recyklingu odpadów Przetwarzanie odpadów komunalnych w 2017 r. komunalnych w 2017 r. Municipal waste treatment in 2017 Recycling rate of municipal waste in 2017 1,7% 1,3% Składowanie i inne 67,6% DE 7,1% Landﬁlling and other 57,8 SI 17,1% 23,9% Recykling 57,7 AT Recycling 54,2 NL 22,8% 41,8% Odzyskiwanie energii 53,7 BE PL EU Energy recovery 48,3 LU 27,2% Kompostowanie i fermentacja 48,1 LT 30,4% Composting and digestion 47,7 IT 26,7% Spalanie 46,8 SE Incineration 46,4 EU 46,3 DK 43,8 UK 42,9 FR Odpady opakowaniowe wytworzone (w kilogramach na mieszkańca) 40,7 IE Packaging waste generated (in kilograms per capita) 40,5 FI 35,0 HU PL EU 34,6 BG 34,1 CZ 2005 2016 2005 2016 33,8 PL Opakowania 91,9 148,6 159,8 169,7 33,5 ES Packaging 29,8 SK w tym: of which: 28,4 EE papierowe i kartonowe 28,4 PT 32,8 50,4 61,4 69,3 paper and cardboard 23,6 HR szklane 23,3 LV 24,9 31,0 33,4 31,8 glass 18,9 EL plastikowe 16,6 26,5 28,6 31,9 16,1 CY plastic 13,9 RO 6,4 MT

78 Środowisko

Uzależnieniea od importu energii w 2016 r. Wraz ze wzrostem potrzeb energetycznych Energy dependencea in 2016 i zwiększonym zużyciem energii w krajach UE, zaspokojenie wewnętrznego popytu w coraz

0HØFN większym stopniu jest uzależnione od dostaw 5PUBM surowców energetycznych z zagranicy. Obecnie o żaden z krajów UE nie jest samowystarczalny o energetycznie. Niemal całkowicie uzależnione o od dostaw zewnętrznych są Malta, Cypr o i Luksemburg, a w najmniejszym stopniu o – Estonia i Dania. Ogółem UE importuje o ponad połowę zużywanej rocznie energii, 6[BMFȈOJFOJFPEJNQPSUV przede wszystkim ropę naftową i gaz ziemny FOFSHJJ[ &OFSHZEFQFOEFODFPO (sprowadzane głównie z Rosji). W Polsce QBMJXTUBZDI TPMJEGVFMT energia pochodząca z importu stanowi ok. 30% QSPEVLUØXSBöOBDKJ rocznego zapotrzebowania energetycznego, SPQZOBGUPXFK QFUSPMFVNQSPEVDUT tj. dwukrotnie więcej niż w 2004 r. HB[V[JFNOFHP OBUVSBMHBT With the increased energy demand and consumption in the EU countries meeting the needs of domestic demand is increasingly dependent on foreign supplies of energy resources. Currently, none of the EU countries is self-suﬃcient in energy. Malta, Cyprus and Luxembourg are almost entirely dependent on external supplies, with Estonia and CSBLEBOZDI Denmark the least dependent. The EU OPEBUB imports more than half of its annual energy consumption, especially petroleum products and natural gas (mainly from Russia). In Poland, energy imported accounts for approx. 30% of annual energy demand, i.e. twice as much as in 2004.

LN a Udział importu w zaspokojeniu całkowitych potrzeb energetycznych kraju. a Share of imports in total energy needs of a country.

79 Environment

Pozyskiwanie energii pierwotnej ze źródeł Produkcja energii ze źródeł odnawialnych według źródeł odnawialnych w tys. ton (TOE) w 2016 r. Primary production of renewable energy by sources Primary production of renewable energy 2018 in thousand tonnes of oil equivalent in 2016 0,3% 4,1% 0,2%

210 708 EU PL 95,4% 39 481 DE 0,6% 23 896 FR EU 65,3% 4,5% 24,9% 4,7% 23 821 IT 2004 17 685 ES 2,0% 0,7% 0,3% 17 376 SE PL 85,0% 12,0% 12 429 UK 3,2% 10 517 FI EU 63,8% 12,4% 14,3% 6,3% 9 769 AT 0 20 40 60 80 100% 9 027 PL 6 096 RO Biomasa i odpady odnawialne Energia wiatru Energia wody Energia słoneczna 5 823 PT Biomass and renewable wastes Wind energy Hydro energy Solar energy 4 711 NL Energia geotermalna 4 279 CZ Geothermal energy 3 492 DK 3 194 HU W krajach UE obserwuje się wzrost znaczenia The importance of renewable energy in the EU 3 066 BE energii ze źródeł odnawialnych. Jej udział countries has increased. Its share in gross ﬁnal 2 502 EL w końcowym zużyciu energii brutto w UE energy consumption in the EU amounts to 17% 2 437 LV ogółem wynosi 17% i jest dwukrotnie wyższy and it is twice as high as in 2004. In Poland, 2 282 HR niż w 2004 r. W Polsce energetyka odnawialna the renewable energy sector covers about 1 921 BG pokrywa ok. 11% końcowego zużycia energii 11% of the gross ﬁnal energy consumption 1 603 SK brutto w kraju (wobec ok. 7% w 2004 r.), in the country (against approx. 7% in 2004), and 1 498 LT najbardziej wzrósł jej udział w zużyciu energii its share in electricity consumption increased elektrycznej (z 2% do ponad 13% . Najczęściej the most (from 2% to over 13% . The most used 1 461 EE ) ) wykorzystywanym odnawialnym źródłem source of renewable energy in the EU is still wood 1 105 SI energii w UE jest nadal drewno i pozostałe and other types of solid biomass. Since 2004 973 IE rodzaje biomasy stałej. Od 2004 r. zwiększyło the acquisition of wind energy has increased, 125 LU się pozyskiwanie energii wiatru, przy spadku with the declined use of hydro energy. 124 CY wykorzystania energii wody. 18 MT

80 Bibliograﬁa Bibliography

Bank Światowy World Bank Doing Business http://www.doingbusiness.org/en/data

Eurostat Database https://ec.europa.eu/eurostat/data/database Statistics Explained https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=Main_Page

Komisja Europejska European Commission AMECO https://ec.europa.eu/info/business-economy-euro/indicators-statistics/economic-databases_en Digital Scoreboard https://digital-agenda-data.eu/ Droga do euro http://ec.europa.eu/economy_ﬁnance/publications/pages/publication6730_pl.pdf Swobodny przepływ osób w Europie. Strefa Schengen http://www.europedirect-gdansk.morena.org.pl/wp-content/uploads/2015/08/strefa_schengen.pdf

Oﬁcjalny portal Unii Europejskiej Oﬃcial portal of the European Union Przepisy dotyczące podatku VAT i stawki VAT https://europa.eu/youreurope/business/taxation/vat/vat-rules-rates/index_pl.htm

Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO) http://www.fao.org/statistics/en/

Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD) Podręcznik Frascati – Frascati Manual 2015 https://www.oecd.org/publications/podrecznik-frascati-2015-9788388718977-pl.htm Podręcznik Oslo – Oslo Manual www.oecd.org/science/inno/2367614.pdf