Demirci Akıncıları Ferhat BAŞARAN (AREM)
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
TARİHTEN SAYFALAR Demirci Akıncıları Ferhat BAŞARAN (AREM) Yirminci asrın Türk tarihinden bu yaprağı yaratan ve hatıralarını yazan İstiklal Harbinin Demirci Kaymakamı Bay İbrahim Etem ve arkadaşlarıdır. Bu yaprak bize milli boğuşmamızın bin yılmazlıklarından birini, Demirci Akıncıları menkıbesini anlatacaktır. Bu menkıbe bizde küçük harb de- nilen gerilladır. Yılmazlıklar ve pek gözlülüklerle doludur. Bunlardan her yurtçu; yurt kaygusunun alevli çırağını sezecektir. Her mefkûreci; mefkûre uğrunda can ve mal kaygu- sunun nasıl sönmüş, silinmiş bulun- duğunu görecektir. Her sınıf halk, dört bir tarafı aylarca çevrelenmiş, kıskaçlanmış, kükremiş bir avuç coşkun Türk’ün yarattığı bu küçük harpten temelli örnekler alacaktır (Vandemir, 1936). İbrahim Ethem, akıncılarıyla müca- delesini sürdürürken tüm gelişme ve yaşantısını günü gününe not et- miştir. Savaş sonrasında bu anıları gören ve bizzat okuyarak heyecan- lanan Mareşal Fevzi Çakmak, bun- lardan bir “özet” çıkarılarak derhal yayımlanmasını ister. İzmir’in 15 Mayıs 1919 tarihinde Yu- nan işgaline uğramasının ardından Yörük Ali Efe, Kıllıoğlu Hüseyin Efe ve bazı arkadaşları, Aydın’ın Çine ilçesi Yağcılar köyünde toplanarak, 16 Ha- ziran 1919 tarihinde Sultanhisar ve Atça arasındaki Malgaç deresinin üstünden geçen Malgaç Demiryolu bileceğine olan inancı artırmış ve Yörük Ali Efe, emrindeki savaş dene- Köprüsü yanındaki Yunan karakolu- Yörük Ali Efe’nin liderliğini perçin- yimi çok iyi olan bu büyük gurubu na baskın yaptılar. Bu baskın Batı ve lemiştir. Düşman beklemediği bu orduyla bütünleştirmiştir. Güney Anadolu’da düzenli, bilinçli baskın karşısında paniğe kapılmış, ve milli şuurla işgalcilere yapılan ilk çevreyi yakıp yıkıp masum insan- Dâhiliye Vekâleti’nin 25 Kasım 1920 baskın olarak kabul edilmektedir. Bu ları öldürerek Nazilli’deki kuvvetle- tarihli yazısıyla, üçüncü sınıf maaşla önemli başarı halka ümit ve cesaret rini Aydın istikametine kaçırmıştır. Demirci Kaymakamlığına tayin edi- vermiş, düşmanın yurttan kovula- Düzenli ordunun kurulması üzerine len 30 yaşındaki Demirci Kaymaka- 122 İDARECİNİN SESİ / OCAK / ŞUBAT mı İbrahim Ethem Bey, Kütahya-Es- tek resmi temsilcisi olarak Demirci kişehir Savaşı başlamadan ve henüz Dağ Yöresi merkezli müstakil bir “Türk Livası” Kütahya Yunan işgaline girmeden kurar. Burada Milli Hükümet adına önce, Demirci’nin Yunan İşgali’ne köylerinde eli silah idareyi ele alan İbrahim Ethem Bey gireceği anlaşılınca, yanına Kuvâ-yi tutanlar, Yunana Demirci, Gördes ve Simav’da müf- Seyyare’nin dağılan bir kısım adam- rezeler ve iaşeleri için “Müdafaa-i larını ve yöre efelerini alarak dağa boyun eğmeyenler, Hukuk İdareleri” oluşturur. çıkar. Ankara Hükümeti’nin emriyle eşkıyalığa tenezzül Başkomutan Gazi Mustafa Kemâl Pa- “düzenli askeri birliklerin oluştu- etmeyenler Demirci rulmasına ve devreye sokulmasına şa’nın Başkomutanlık Meydan Muha- kadar, silahlandırılmış gönüllü bir- Akıncılarına rebesi’nde yendiği düşman, bozgun liklerle düşmanın hızını keserek, katılırlar. halinde çekilmeye başlar. Kaçan düş- yeni işgalleri önlemek ve çekilme- manı takip eden ve pek çok yerde ri- ye zorlamak...” üzere akıncı müfre- cat yollarını kesen İbrahim Ethem Bey komutasındaki Akıncı müfrezeleri 3 zeleri kurar. Bu sırada Çerkez Ethem rine düşman içine akın emri verilir. Eylül’de Sındırgı’yı, 4 Eylül’de Bigadiç’ birliklerinden (Kuvâ-yi Seyyare) ay- İlk hedef düşmanın harita kollarıdır. i kurtararak süratle Balıkesir’e doğru rılarak millî kuvvetlere katılan Parti Alınan emir üzerine 7 Nisan 1921 ‘de ilerlemeye başlarlar. Pehlivan ve Usturumcalı Halil Efe Gördes’in Kızıllar köyünde bulunan kuvvetleri de akıncı müfrezeleri- düşman harita kolu basılır. Yunanlılar Asayişi temin eden İbrahim Ethem ne dönüştürülerek İbrahim Ethem büyük bir kuvvetle Kızıllar köyünü ya- Bey, faaliyetini sürdürerek, Susur- Bey’in emrine verilirler. kınca, Sındırgı, Bigadiç istikametine luk, Gönen, Balya, İvrindi, Havran baskınlar yapılması için akıncı müfre- Düşmanın Kütahya, Eskişehir, Afyon ve Edremit’i de düşman işgalinden zelerine emir verilir. İbrahim Ethem hatlarında saldırıya geçmesi üzerine kurtarır. Yakup Şevki Paşa kumanda- Bey kumandasında 20 Nisan 1921 Demirci Kaymakamı İbrahim Ethem sındaki ikinci Ordu birliklerinin Ba- Çarşamba günü 120 süvari ve 150 Bey’e ulaştırılabilen son emirde lıkesir’e gelmesiyle birlikte İbrahim piyadeden meydana gelen Kuvâ-yi şunlar yazılıdır; “... Ordu nereye Ethem Bey vazifesini tamamlayarak Millîye müfrezeleri, Bigadiç’teki Yu- 30 Eylül 1922’den itibaren müfreze- çekilirse çekilsin, isterse Sivas’a nan birliklerini baskına uğratırlar. çekilsin, bölgedeki tüm jandarma- leri terhis eder. lar Demirci Kaymakamı’nın em- Akıncı müfrezelerinin faaliyetleri- Akıncı müfrezeleri 1,5 yıl içinde düş- rinde akıncılarla birlikte kesintisiz ni arttırması üzerine, Yunanlılar 21 manla defalarca çarpışır. Düşmana düşmanı taciz edecek... Dağlarda Mayıs 1921 Cumartesi günü, üç 787 ölü, 151 yaralı insan, 137 hay- eşkıya olacak ve katiyen orduya koldan 2 top ve 2.000 kişilik bir kuv- van, 2 hafif makineli tüfek, 190 esir katılmayacaktır! Orduya gelmeye vetle Gördes’e taarruz eder. Pek çok verdirirler. Birçok telefon, telgraf kalkanlar idam olunacaktır!” katliam yaptıktan sonra, kasabayı yakarak geri çekilir. Kaçan düşmanı ve posta irtibatını keserler. Köyleri Dağ Yöresi köylerinde eli silah tutan- takip eden Akıncı müfrezeleri Sın- ve kasabaları yağmadan ve yakıl- lar, Yunana boyun eğmeyenler, eşkı- dırgı’ya 2 saat mesafede bulunan maktan kurtarırlar. Bulundukları yalığa tenezzül etmeyenler Demirci Kapanca köyü civarında düşmanı çevrede TBMM Hükümeti namına Akıncılarına katılırlar. Müfrezeler kıstırır. 7 saat süren muharebe so- kurdukları idare mekanizması ve 13 kısma ayrılır ve her müfrezede nunda, 2’si subay 37 ölü ve 50’yi akıncılar töresiyle, Yunanlılara hâ- 25 –30 kişi bulunur. Parti Pehlivan, aşkın yaralı veren Yunanlılar perişan kim bir Türk varlığı gösterirler. Asa- adamları ile birlikte 11. Müfreze’yi halde Sındırgı’ ya sığınır. Bigadiç ve yişi koruyup, eşkıyalığı önlerler. Bu oluşturur. Simav ile Demirci ilçele- Gördes’teki baskınlarda elde edilen mücadelede kendileri ise 21 şehit, rinden sorumlu olur. Yunan işgali başarı üzerine, İbrahim Ethem Bey, 2 esir ve 22 yaralı verirler. süresince Parti Pehlivan Müfrezesi, 11 Temmuz 1921’de Müdafaa-i Mil- Demirci Akıncıları, her türlü yokluk 300 dolayında silahlı çete ile Simav liye Vekili Fevzi Paşa tarafından “bir ve zorluğun üstesinden gelerek Mil- Dağları’nda 12.000 Yunan kuvvetine kıta harp madalyasıyla” taltif edilir. baskınlar yaparak göz açtırmamıştır. li Mücadele’de önemli bir görevi ifa Sakarya Meydan Muharebesi Zafe- etmişler, umutsuzluk içinde kavrulan 25 Mart 1921’de Parti Pehlivan ve ri’nin etkisiyle İbrahim Ethem Bey, Müslüman Türk halkını yağmacılık ve Halil Efe kumandalarında 30 kişiden cephe gerisinde bulunan; Gördes, türlü mezalimden korumaya çalış- meydana gelen akıncı müfrezele- Simav ve Demirci’de TBMM’ nin mışlar, TBMM Hükümeti tarafından 123 TARİHTEN SAYFALAR görevlendirildikleri bölgede, oluştur- Valtakan Kumpanyası memuru diye dukları idari düzen ile otorite sağla- Kırmızı şeritli istiklâl bir vesika alarak, tüccar kılığında yarak eşkıyalık faaliyetlerine engel İstanbul’a geçer. Burada kısa süre olmuşlardır. Köylüler, kaymakamlar, madalyası olan kaldıktan sonra Ankara’ya geçer. avukatlar, demirciler, çerçiler, öğret- İbrahim Ethem Bey Ankara’da kısa bir süre için Dâhili- menler, çocuklar, genç kızlar, yaşlılar, ye Vekâleti Kalem-i Mahsus’unda dağlarda ve ovalarda ihanete aldır- 11 Mayıs 1950’de şifre kaleminde hizmet etmesinin madan, bağımsızlık için omuz omuza vefat etmiştir. Kabri ardından Dâhiliye Vekâleti’nin 25 savaşmışlardır. Balıkesir, Manisa, Kü- Sındırgı’dadır. Kasım 1920 tarihli yazısıyla Demirci tahya üçgeninin ortasında yükselen Kaymakamlığına tayin edilir. 30 Ey- Ulus Dağı çevresindeki savaşımları lül 1922’ye kadar bölgesinde yöre sırasında, ağır imtihan sürecinde yıl- İbrahim Ethem Bey efeleri ile birlikte vatana hizmet madan mücadele eden Mustafa Ke- ettikten sonra Dâhiliye Vekâleti’nin mal’in gerillaları, şanlı mazimizdeki yazılarıyla önce Ayvalık’a, Demirci- müstesna yerlerini almış ve geride liler’ in istek ve ısrarları üzerine de aziz bir hatıra bırakmışlardır. Hepsi- yeniden Demirci Kaymakamlığı’na nin ruhları şad olsun. tayin edilerek vazifesine başlar. Soyadı kanunuyla beraber, yaptık- Yörük Ali Efe larına yakışır bir şekilde “Akıncı” soyadını alır. Cumhuriyet dönemin- de; 1928-1931 yılları arasında Ağrı, 1931 yılında Samsun, 1931-1933 yılları arasında Balıkesir, 1933- 1939 yılları arasında Malatya, 1939-1949 yılları arasında Muğla Valilikleri yapmış ve 15.07.1949 1889 yılında Selanik’in Menlik ka- tarihinde emekli olmuştur. Emek- sabasında doğmuştur. Dedesi, Ko- liliğini müteakip Sındırgı’ya yerleş- lağası Süleyman Ağa’dır. İlköğreni- miştir. Kırmızı şeritli istiklâl madal- mini Alasonya’ da, Rüşdiye tahsilini yası olan İbrahim Ethem Bey 11 Serez’ de tamamlamıştır. Bir ara Mayıs 1950’de vefat etmiştir. Kabri vekil öğretmen olarak Selanik Öğ- Sındırgı’dadır. retmen Mektebi’nde tarih öğret- 1895 yılında Sultanhisar’da dünyaya menliği yapmıştır. Daha sonra İs- geldi. Kurtuluş Savaşı sırasında 16 tanbul’a gelerek Hukuk Mektebi’ni Parti Pehlivan Haziran 1919’ da Malgaç Baskını ile bitiren İbrahim Ethem Bey, Balkan düşmana ilk darbeyi vurmak suretiy- Harbi dolayısıyla ailesi ile birlikte le Aydın yöresinde düşman kuvvetle- Selanik’ten Balıkesir’e geçip Koca- rinin ilerlemesini durdurdu. Yörük Ali pınar köyüne iskân edilmiş, Balıke- 19 yaşına geldiğinde, Aydın dağla- sir’in