De Achterhoek, Scho(Onst)E Regio Van Nederland
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
De Achterhoek, Scho(onst)e regio van Nederland Voorstel voor programma IBP-Vitaal platteland Achterhoek De komende decennia zijn er grote opgaven op het terrein van voedselproductie, klimaat, waterbeschikbaarheid en -kwaliteit, circulaire economie, biodiversiteit en energie. Niet alleen mondiaal, maar ook regionaal hebben deze weerslag in het leven en de kwaliteit van de directe leefomgeving van bewoners en gebruikers van het landelijk gebied. De ontwikkelingen vragen om een transitie in de manier waarop we omgaan met de leefomgeving en zullen ruimtelijk en sociaal-maatschappelijk een grote invloed hebben op Nederland. Op 17 juli 2018 zijn afspraken gemaakt tussen Rijk, IPO, VNG en UvW in het kader van het InterBestuurlijk Programma (IBP)-Vitaal platteland om integraal samen te werken met als doel het realiseren van de gezamenlijk opgaven (klimaat, water, bodem, landbouw). Afgesproken is een aanpak te hanteren gericht op concrete gebieden. De regio Achterhoek is aangewezen als één van 15 de regio’s waarin de vier overheden gezamenlijk aan de slag gaan. Vertegenwoordigers van LNV, provincie Gelderland, waterschap Rijn en IJssel, Regio Achterhoek en gemeenten hebben dit uitgewerkt in dit voorstel om samen met alle gebiedspartners concreet aan de slag te gaan met 6 projecten. De regio Achterhoek kenmerkt zich als regio waar de functies wonen, werken, recreëren, landbouw en natuur samenkomen, niet alleen in één regio, maar ook in alle individuele gemeenten. Uitdagingen liggen er in de realisatie en instandhouding van natuur en het verbeteren van de waterkwaliteit, waarbij stikstofdepositie en de uitspoelingsgevoelige zandgrond een extra dimensie geeft. Verschillende initiatieven gericht op kringlooplandbouw zijn inmiddels van de grond gekomen. Kenmerkend voor de Achterhoek in sociaal-culturele zin is verder de mentaliteit van mensen om samen te werken en in de praktijk te experimenteren. Dit komt onder andere tot uitdrukking in de Stichting Pak An en de daar uit voortgekomen vlag van de Achterhoek. Veel relevante partners zijn bereid zich met middelen en menskracht in te zetten voor gemeenschappelijke doelen, die de Achterhoek verder helpen. De kern van het IBP-Vitaal platteland in de Achterhoek is dat overheden de intentie hebben om als één overheid te opereren, zodat mensen die belemmeringen ervaren bij de uitvoering van goede plannen niet worden doorverwezen naar andere overheden maar worden geholpen vanuit de gezamenlijke overheden. Dit vraagt een nieuwe vorm van samenwerking tussen overheden met het uiteindelijke doel het realiseren van de Achterhoek als de Scho(onst)e regio van Nederland. De samenwerking richt zich in de Achterhoek op de volgende subdoelen: - Natuur- en waterkwaliteit en waterkwantiteit op orde, vitale bodem in agrarisch gebied; - Vitale toekomstbestendige melkvee- en varkenshouderijsector; - Behoud en versterking landschappelijke kwaliteit en identiteit Achterhoeks Landschap met ruimte voor energietransitie en klimaatadaptatie; - Sanering 6,8 mln m2 asbestdaken agrarische sector. Gemeenten, Waterschap, Provincie en Rijk hebben in het IBP afspraken gemaakt over de onderlinge samenwerking. In de Achterhoek gaat de samenwerking echter verder. Daar zijn naast de IBP-partners ook de regio Achterhoek, het bedrijfsleven en onderwijsinstellingen betrokken. Samen werken zij aan de projecten die bijdragen aan de gemeenschappelijke doelen. Voor de vier overheidspartners vraagt de onderlinge samenwerking niet alleen de bereidheid om over de grenzen van de bestuurlijke bevoegdheden mee te denken in oplossingen voor belemmeringen maar ook om intern te komen tot een goede afstemming en afweging tussen de verschillende beleidsopgaven. Voor de uitvoering het IBP-VP in de Achterhoek is een ambtelijke werkgroep aan de slag. Bestuurlijk overleg over het IBP-VP in de Achterhoek vindt plaats aan de Tafel Energietransitie en Circulaire Economie. 1 Figuur 1. Landbouw (spreiding bedrijven) en natuur in de regio Achterhoek Alle partners hebben een eigen verantwoordelijkheid om de opgaven op het terrein van voedselproductie, klimaat, waterveiligheid, circulaire economie, biodiversiteit en energie in de Achterhoek te realiseren. Waar nodig en mogelijk zal de samenwerking worden gezocht en zal ruimte worden geboden aan initiatiefnemers en zullen in onderlinge afstemming prioriteiten worden gesteld. Daarvoor worden de bestaande structuren benut. Naast de individuele inzet van de verschillende overheden, ondernemers en onderwijsinstellingen zal een extra impuls worden gegeven aan de onderlinge samenwerking door het wegnemen van belemmeringen in lopende processen en projecten. Initiatieven zijn onderscheidend en passen binnen de IBP-VP aanpak, omdat: - Er behoefte is aan experimenteerruimte om een stap verder te komen in een lopend proces; - Verschillende (conflicterende) beleidsopgaven samen komen; - Het een complexe opgave is; - Er energie zit bij partners om tot een oplossing te komen; - Een geïntegreerde aanpak meerwaarde heeft; - Er minimaal 3 overheidslagen bij betrokken zijn. Het IBP-VP-traject is een experiment gericht op een nieuwe wijze van samenwerking tussen overheden gericht op het mogelijk maken en realiseren van initiatieven. Er is altijd ruimte om initiatieven die door derden worden aangedragen op de agenda van het IBP-VP te plaatsen. Vooralsnog zijn om een start te maken de onderstaande 6 initiatieven geselecteerd, waarvan enkele al zijn gestart met de uitvoering. 2 a. Regels bij regionale collectieve aanpak bij verwijdering van asbestdaken De huidige regels voor asbestverwijdering lijken een efficiënte gebiedsgerichte aanpak van verwijdering van asbest in de weg te staan. Via de samenwerking zal worden verkend of in de vorm van pilot, een zodanige interpretatie van regels mogelijk is dat een collectieve aanpak aantrekkelijk wordt met behoud van doelen vanuit de ARBO-veiligheid. b. Fiscale afrekening bij bedrijfsbeëindiging in relatie tot VAB’s en PAS De huidige fiscale regels bij bedrijfsbeëindiging zijn zodanig dat het aantrekkelijk is om het moment van bedrijfsbeëindiging uit te stellen, terwijl feitelijk het bedrijf niet meer aanwezig is. Juist in die fase van het bedrijf treden risico’s op voor het gebruik van gebouwen in strijd met de bestemming (ondermijning) en is de bereidheid van onderhoud aan gebouwen geringer. Ook blijft de claim op de stikstofruimte in de PAS bestaan, waardoor onnodig beperkingen gelden voor de ontwikkeling van andere bedrijven in de regio. Door deze problematiek nader te analyseren met betrokken actoren vanuit Rijk en regio kunnen mogelijk scenario’s worden geschetst voor oplossingsrichtingen. c. De Marke als (inter-)nationaal innovatiecentrum voor de kringlooplandbouw De Marke is nu een onderzoeksinstituut en proefboerderij van de WUR. De Marke wil doorontwikkelen tot een organisatie, waar bedrijven producten kunnen testen, ontwikkelen en demonstreren. De Marke kan daarbij ook een centrale rol vervullen als kennisbank voor de kringlooplandbouw en de boeren die samenwerken in de Vruchtbare Kringloop Achterhoek. d. Agrarisch bodem- en waterbeheer vergoeden vanuit GLB (pijler 1) De Vruchtbare Kringloop Achterhoek (VKA) en de agrarische collectieven in de Achterhoek (VALA), zoeken gezamenlijk in een pilot naar de mogelijkheden om de systematiek van agrarisch natuurbeheer, waarbij diensten worden beloond, te verbreden naar agrarisch waterbeheer en bodembeheer in de gehele Achterhoek. Voor dat doel hebben VKA en VALA een subsidieaanvraag voor een GLB-pilot bij het Ministerie van LNV ingediend. De resultaten van deze pilot zijn van belang voor de uitvoering van het GLB in de periode 2021-2027 in heel Nederland. e. De Kunstmestvrije Achterhoek 2.0 Bij kringlooplandbouw wordt zo min mogelijk kunstmest gebruikt. In de Achterhoek is het doel om zoveel mogelijk mineralen uit dierlijke mest te gebruiken in plaats van kunstmest. Resultaat is dat minder dierlijke mest moet worden afgevoerd en de productie van kunstmest kan worden beperkt. Het Ministerie van LNV en de Europese Commissie hebben via het 6e Actieprogramma NitraatRichtlijn voor dit doel de Achterhoek als pilotregio aangewezen. Via praktijk- en veldonderzoek door de WUR wordt het gebruik van producten uit dierlijke mest, in plaats van kunstmest, getest. f. Baakse beek De opgaven m.b.t. klimaatverandering, natuur, landbouw, water, bodem op de landgoederen in de Achterhoek vraagt een samenhangende aanpak van eigenaren, provincie en Waterschap RijnIJssel. Een préverkenning, met o.a. 10 landgoederen, wordt afgerond. Het vervolg zal om een integrale financiering vagen. Er is al een behoorlijk draagvlak bij de 10 landgoederen, enkele staan zelfs al te trappelen om morgen maatregelen te treffen. De samenhang tussen de projecten blijkt uit het feit dat verschillende partners in wisselende coalities betrokken zijn. Onderstaand is beschreven op welke wijze de initiatieven bijdragen aan de verschillende subdoelen: 3 eek B regels pilot - takingswinst Asbest S De Marke GLB Kunstmestvrij Baakse Circulaire economie, kringlooplandbouw x x x x Landschappelijke kwaliteit x x x x Klimaat x x x KaderRichtlijn Water x x x x NitraatRichtlijn x x x x Waterbeschikbaarheid x x Vitaal bodemsysteem x x x x Precisielandbouw x Natuurinclusieve landbouw x x x Biodiversiteit x x x Asbestverwijdering x x Ondermijning x x Cultuurhistorie x Bovenstaande voorstellen worden in de bijlage nader uitgewerkt. De uitvoering van de bovenstaande projecten is in handen van verschillende partijen die hiervoor middelen en menskracht inzetten. Met uitzondering van het project de Baakse