PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA Dla POWIATU KOSZALIŃSKIEGO”

RAPORT Z WYKONANIA „PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA dla POWIATU KOSZALIŃSKIEGO”

za lata: 2011 -2012

Wydział Środowiska, Rolnictwa i Leśnictwa Anna Chmielińska – Bernacka Agnieszka Górak Beata Roszkowska Dariusz Tkacz Izabela Sawko Józef Rutkowski

listopad 2013 r.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

SPIS TREŚCI Podstawa prawna sporządzenia raportu ...... 4 1. Metodyka sporządzenia raportu...... 4 1.1. Źródła danych do raportu: ...... 5 CZĘŚĆ I Ogólna charakterystyka powiatu koszalińskiego - Opis stanu środowiska przyrodniczego .... 6 1. Położenie administracyjne i komunikacyjne ...... 7 2. Położenie geograficzne ...... 7 3. Budowa geologiczna i hydrogeologia ...... 8 3.1.Geologia...... 8 3.2.Hydrogeologia ...... 8 3.3.Zjawiska źródliskowe ...... 9 4. Klimat ...... 10 5. Hydrologia ...... 11 5.1. Jeziora ...... 12 5.2. Rzeki ...... 20 6. Stan zagospodarowania przestrzeni w powiecie ...... 20 6.1. Demografia ...... 21 CZĘŚĆ II Monitoring realizacji zadań za lata 2011-2012 ...... 23 1. Ocena stopnia realizacji zadań Programu Ochrony Środowiska Powiatu Koszalińskiego w latach 2011-2012 ...... 24 1.1. Cele i priorytety wynikające z dokumentów programowych w dziedzinie ochrony środowiska, przyjętych przez Radę Powiatu w Koszalinie ...... 24 1.2. Harmonogram realizacyjny zadań powiatu i samorządów gminnych...... 36 2. Realzacja zadań w ramach PRIORYTETU 1 – poprawa jakości powietrza ...... 38 2.1. Wyniki oceny jakości powietrza za rok 2011 i 2012...... 38 2.1.1. Emisja zanieczyszczeń do powietrza na obszarze powiatu koszalińskiego...... 38 2.2. Działania naprawcze dla strefy zachodniopomorskiej...... 42 2.2.1. Podstawy prawne...... 42 2.3. Rozbudowa i modernizacja sieci gazowej...... 51 3. Realizacja działań w ramach PRIORYTETU 2 i 3 – dobry stan wód...... 52 3.1. Jakość wód...... 52 3.1.1. Rzeki...... 52 3.1.2. Jeziora...... 57 3.1.3. Wody przybrzeżne...... 57 3.1.4. Wody podziemne...... 58 3.2. Utrzymywanie koryt cieków, kanałów i obwałowań...... 59 3.3. Gospodarka wodno–ściekowa...... 66 3.4. Działania reglamentacyjne w zakresie szczególnego korzystania z wody...... 70 3.4.1. Ujęcia wód podziemnych i ich ochrona...... 71 3.5. Urządzenia wodne...... 75 4. Realizacja PRIORYTETU 4 – stworzenie systemu gospodarki odpadami zgodnego z zasadą zrównoważonego rozwoju ...... 77 4.1. Odpady przemysłowe...... 77 4.2. Odpady komunalne...... 78 4.3. System zbiórki odpadów komunalnych...... 78 5. Realizacja PRIORYTETU 5 - Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i zrównoważone użytkowanie zasobów przyrodniczych ...... 83 5.1. Formy ochrony przyrody...... 83 5.2. Rezerwaty przyrody...... 83

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

5.3. Obszary chronionego krajobrazu...... 86 5.4. Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000 ...... 88 5.5. Pomniki przyrody ...... 91 5.6. Użytki ekologiczne ...... 92 5.7. Zespoły przyrodniczo - krajobrazowe ...... 96 5.8. Ochrona zieleni na terenach zurbanizowanych miast i wsi ...... 96 6. Realizacja PRIORYTETU 6 – poprawa klimatu akustycznego ...... 107 7. Realizacja PRIORYTETU 7 – ochrona przed polami elektromagnetycznymi ...... 109 8. Realizacja PRIORYTETU 8 – zapobieganie poważnym awariom ...... 112 8.1. Zdarzenia związane z anomaliami pogodowymi i ratownictwem drogowym ...... 112 9. Realizacja PRIORYTETU 9 – zrównoważona gospodarka zasobami naturalnymi ...... 114 9.1. Zasoby złóż kopalin pospolitych ...... 114 9.1.1. Torfy ...... 114 9.1.2. Kruszywa naturalne ...... 114 10. Realizacja PRIORYTETU 10 - ochrona gleb przed nagatywnym oddziaływaniem oraz rekultywacja terenów zdegradowanych ...... 136 11. Realizacja PRIORYTETU 11 - wzrost świadomości ekologicznej ...... 141 11.1.Edukacja ekologiczna ...... 141 11.2.Kontrole i inspekcje na terenie powiatu koszalińskiego w latach 2011-2012...... 141 12. Finansowanie inwestycji związanych z ochroną środowiska w dwuleciu 2011 – 2012...... 143 13. Podsumowanie ...... 147 14. Spis tabel...... 149 15. Spis rysunków...... 152

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

PODSTAWA PRAWNA SPORZĄDZENIA RAPORTU

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego na lata 2008 – 2011 z perspektywą na lata 2012 - 2015 opracowano na podstawie art. 17 ust.1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska. Dokument ten został przyjęty uchwałą Nr XXVII/288/09 Rady Powiatu w Koszalinie z dnia 29 października 2009 r. Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego na lata 2012 – 2015 z perspektywą do roku 2019, po pozytywnym zaopiniowaniu przez Zarząd Województwa Zachodniopomorskiego w dniu 6 czerwca 2012 r., została przyjęta uchwałą z dnia 21 czerwca 2012r. Nr XIX/158/12 w sprawie Uchwalenia Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego na lata 2012 – 2015 z perspektywą do roku 2019.

Realizacja programu ochrony środowiska to szereg przedsięwzięć o charakterze inwestycyjnym i strukturalnym, wymagających wspólnego działania wszystkich instytucji samorządowych w powiecie. Realizacja założonych celów przez samorządy gminne jest ściśle związana z ich kompetencjami stanowiącymi i wykonawczymi. W tym zakresie możliwości samorządu powiatowego w dziedzinie ochrony środowiska są znacznie ograniczone i polegają głównie na podejmowaniu określonych inicjatyw i wspieraniu oraz koordynacji wspólnych dążeń, w celu osiągnięcia wytyczonych celów na obszarze powiatu oraz prowadzenia działań poprzez podległe jednostki. Zgodnie z art. 18 ust. 2 ustawy Prawo Ochrony Środowiska, z wykonania programu organ wykonawczy powiatu sporządza co 2 lata raport, który przedstawia się następnie Radzie Powiatu. Raport jest narzędziem monitoringu umożliwiającego ocenę stopnia realizacji zamierzeń programowych – stopnia realizacja zadań i uzyskanych efektów ekologicznych.

Niniejszy Raport z wykonania Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego obejmuje lata 2011-2012.

1. Metodyka sporządzenia raportu.

Raport z wykonania Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego za lata 2011 - 2012 podzielono na dwie części: część I – stanowiącą „Ogólną charakterystykę Powiatu Koszalińskiego” i część II – „Monitoring realizacji zadań za lata 2011-2012”. W celu oceny realizacji zadań Programu Ochrony Środowiska użyto uproszczonego modelu PSR (presja, stan, reakcja), wykazując większość wskaźników proponowanych w Programie Ochrony Środowiska Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2008 - 2011 z uwęglę- dnieniem perspektywy 2012 – 2015 oraz większość wskaźników zawartych w Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego na lata 2012-2015 z perspektywą do roku 2019. Przyjęte w systemie PSR wskaźniki opisuje się w następujący sposób:  wskaźniki presji na środowisko – wskazują główne źródła problemów i zagrożeń środowiska, opisują korzystanie ze środowiska.  wskaźniki stanu środowiska – odnoszą się do jakości środowiska i jakości jego zasobów – wskaźniki te obrazują ostateczny rezultat realizacji celów polityki ekologicznej.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

 wskaźniki reakcji działań zapobiegawczych – przedstawiają działania, mające na celu poprawę jakości środowiska lub złagodzenia antropogennej presji na środowisko.

1.1. Źródła danych do raportu:

. Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego na lata 2012 – 2015 z perspektywą do roku 2019; . Projekt Programu Ochrony Powietrza dla stref województwa zachodniopomorskiego, tj. aglomeracji szczecińskiej, miasta Koszalin oraz strefy zachodniopomorskiej, Biuro Studiów i Pomiarów Proekologicznych „EKOMERIA” Sp. z o.o. Gdańsk, 2013. . Raport o stanie środowiska w Województwie Zachodniopomorskim w latach 2010- 2011, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Szczecin 2012. . Informacja o stanie środowiska w powiecie koszalińskim 2011. Praca zbiorowa WIOŚ. 2012. . Informacja o stanie środowiska w powiecie koszalińskim 2012. Praca zbiorowa WIOŚ. 2013. . Główny Urząd Statystyczny. Baza danych regionalnych. aktualizacja 2013.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

CZĘŚĆ I

OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO - OPIS STANU ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

1. Położenie administracyjne i komunikacyjne Powiat koszaliński położony jest w północno-wschodniej części województwa zachodniopomorskiego i graniczy z powiatami: sławieńskim, szczecineckim, białogardzkim i kołobrzeskim, a od północy z Morzem Bałtyckim. W skład powiatu wchodzi 8 gmin:  Bobolice,  Będzino,  Biesiekierz,  Manowo,  Mielno,  Polanów,  Sianów,  Świeszyno. Trzy z nich: Bobolice, Polanów i Sianów to gminy miejsko – wiejskie. Pozostałe pięć to gminy wiejskie. Powiat koszaliński zajmuje powierzchnię 1668,42 km². Przez teren powiatu i miasto Koszalin przebiega droga międzynarodowa E28 (Berlin – Szczecin – Gdańsk – Kaliningrad), której część stanowi drogę krajową nr 6 (Szczecin- Gdańsk). Przez powiat koszaliński przebiegają również: droga krajowa nr 11 (Kołobrzeg- Bytom) oraz droga krajowa nr 25 (Bobolice – Oleśnica). W zakresie komunikacji kolejowej powiat obsługują:  linia kolejowa nr 402: Koszalin – Goleniów,  linia kolejowa nr 202: Stargard Szczeciński – Gdańsk Główny.

2. Położenie geograficzne Według dziesiętnej, fizyczno-geograficznej regionalizacji Polski autorstwa Jerzego Kondrackiego, powiat koszaliński znajduje się w granicach następujących makroregionów:  Pobrzeże Koszalińskie,  Pojezierze Zachodniopomorskie,  Pojezierze Południowopomorskie.

Tabela 1. Fizyczno-geograficzna regionalizacja Polski Numeracja Jednostka fizyczno- Nazwa regionu regionów geograficzna 3 Megaregion Pozaalpejska Europa Zachodnia 31 Prowincja Niż Środkowoeuropejski 313 Podprowincja Pobrzeża Południowobałtyckie 314- 316 Podprowincja Pojezierza Południowobałtyckie 313.4 Makroregion Pobrzeże Koszalińskie

313.41 Mezoregion Wybrzeże Słowińskie 313.42 Mezoregion Równina Białogardzka 314.4 Makroregion Pojezierze Zachodniopomorskie 314.45 Mezoregion Pojezierze Drawskie 314.46 Mezoregion Wysoczyzna Polanowska

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

314.47 Mezoregion Pojezierze Bytowskie 314.6 -7 Makroregion Pojezierze Południowopomorskie 314.68 Mezoregion Dolina Gwdy źródło: Fizyczno - geograficzna regionalizacja Polski autorstwa Jerzego Kondrackiego.

3. Budowa geologiczna i hydrogeologia 3.1. Geologia Zgodnie z mapą geologiczną Polski Państwowego Instytutu Geologicznego, podstawę powierzchniowej budowy geologicznej terenu powiatu stanowią czwartorzędowe utwory plejstoceńskie zlodowacenia północnopolskiego, które dzieli się na następujące grupy:  piaski i mułki rzeczne,  piaski i mułki jeziorne,  iły, mułki i piaski zastoiskowe,  piaski i żwiry sandrowe,  piaski i mułki kemów,  żwiry, piaski, głazy i gliny moren czołowych,  gliny zwałowe, ich zwietrzeliny oraz piaski i żwiry lodowcowe, Z powyższych utworów największą powierzchnię powiatu zajmują gliny zwałowe, ich zwietrzeliny oraz piaski i żwiry lodowcowe, a także utwory z grupy piasków i żwirów sandrowych. Oprócz utworów plejstoceńskich na terenie powiatu występują czwartorzędowe utwory holoceńskie, do których można zaliczyć: - piaski, żwiry, mady rzeczne oraz torfy i namuły, - mułki, piaski i żwiry morskie, - piaski, mułki, iły i gytie jeziorne. Wyłącznie na terenie gminy Mielno występują również piaski eoliczne, w tym piaski eoliczne w wydmach. Występowanie poszczególnych utworów na terenie gmin powiatu koszalińskiego obrazuje załącznik graficzny nr 1. 3.2. Hydrogeologia Jednym z ważniejszych bogactw naturalnych, decydujących o rozwoju regionów, są wody podziemne - często jedyne źródła wody pitnej. Dzięki zasilaniu przez wody podziemne możliwy jest stały odpływ rzeczny, nawet w okresach długotrwałej suszy. Ilość wody podziemnej występującej na danym obszarze, zależy przede wszystkim od charakteru budowy geologicznej oraz rodzaju skał osadów występujących w podłożu, a także od klimatu, który warunkuje zasilanie podziemnych zbiorników przez wody opadowe. Na terenie powiatu koszalińskiego wody podziemne znajdują się głównie w osadach czwartorzędowych i są to zbiorniki międzymorenowe i powierzchniowe. Wszystkie udokumentowane zasoby wiążą się ze zbiornikami usytuowanymi na północnym skłonie Pomorza Zachodniego. Na terenie powiatu koszalińskiego zlokalizowane są częściowo dwa główne zbiorniki wód podziemnych, przy czym oba nie zostały dotychczas szczegółowo udokumentowane. Są to: 1) GZWP nr 118 – Zbiornik międzymorenowy Polanów (rozciągający się na wschód od Polanowa), 2) GZWP nr 129 – Zbiornik Szczecinek (obejmujący swym zasięgiem południowe krańce powiatu koszalińskiego – na obszarze gminy Bobolice).

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Zasoby wód podziemnych w obszarach bilansowania wód, w których częściowo położony jest powiat koszaliński:  w roku 1994 udokumentowane zostały zasoby dyspozycyjne wód podziemnych w obrębie zlewni rzeki Wieprzy i strefy przymorskiej Bałtyku bezpośrednio związanej z tą zlewnią – łącznie dla obszaru 2572,2 km2 ustalono wielkość zasobów dyspozycyjnych na 542 976 m3/d z utworów czwartorzędowych, trzeciorzędowych i kredowych (dokumentacja hydrogeologiczna ustalająca powyższe zasoby została zatwierdzona przez Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa

decyzją z dnia 07.02.1997 r. znak: KDH2/013/6023/97),  w roku 2007 udokumentowano zasoby dyspozycyjne wód podziemnych w obrębie zlewni rzeki Parsęty oraz zlewni Przymorza (tj. od rzeki Dębosznicy do rzeki Unieść) – łącznie dla obszaru 4081,47 km2 ustalono zasoby dyspozycyjne w ilości 368 510 m3/d z utworów czwartorzędowych, trzeciorzędowych i jurajskich (dokumentacja hydrogeologiczna ustalająca powyższe zasoby została przyjęta bez zastrzeżeń przez Ministra Środowiska zawiadomieniem z dnia 09.10.2008 r. znak: DGiKGkdh-4791- 10/6689/5987/08/MJ). 3.3. Zjawiska źródliskowe Na terenie powiatu stwierdzono obecność różnorodnych form naturalnych wypływów wód podziemnych. Są one zróżnicowane pod względem położenia, charakteru wypływu, wydajności oraz występującej w ich obrębie szaty roślinnej. Największa koncentracja zjawisk źródliskowych występuje w zlewni rzeki Radwi i Grabowej, na terenie gminy Bobolice i Polanów. Większość stałych odpływów wód podziemnych znajduje się w dużych niszach źródlanych, które powstały w miarę cofania się stromych zboczy pod wpływem erozji wstecznej źródlisk (wypływu kilku źródeł położonych blisko siebie). Niekiedy źródła mają charakter pulsacyjny i wypływają pod wpływem ciśnienia hydrostatycznego. Wszystkie obszary źródliskowe są bardzo cenne z przyrodniczego punktu widzenia i zasługują na szczególną ochronę. W środkowej części gminy Biesiekierz, na osi północ – południe, w kierunku do pradoliny rzeki Radew, znajduje się dno doliny rzeki Czerwonej, gdzie występują tereny źródliskowe o charakterze akumulacji torfowiskowo – rzecznej. W niszach źródlanych i w kompleksie erodujących torfowisk źródliskowych spotyka się typowe zbiorowiska źródliskowe z klasy Montio-Cardaminetea. Fitocenozy źródliskowe budowane są głównie przez mchy i wątrobowce. Występowanie wielu cennych zbiorowisk źródliskowych uzależnione jest w dużej mierze od aktywności procesów erozyjnych źródlisk, udostępniających w ten sposób stale nowe siedliska dla mszaków i wątrobowców1. Na terenie gminy Bobolice różnorodne formy naturalnych wypływów wód podziemnych są zróżnicowane po względem położenia, charakteru wypływu, wydajności oraz występującej na ich powierzchni szaty roślinnej. Często badane źródła mają charakter pulsacyjny i wypływają pod wpływem ciśnienia. Zjawiska te można obserwować w dolinie Chocieli i Radwi na całej długości oraz w dolinie Chotli koło Wojęcina i w dolinie Debrzycy koło Drzewian. Większość źródlisk na terenie gminy Bobolice ma charakter źródlisk bagiennych. Rzadko występują źródła limnokreniczne w postaci nieckowatych zagłębień w ziemi, wypełniające się wodą od dna. Przeprowadzone badania potwierdziły obecność tego rodzaju źródlisk tylko w dolinie Debrzycy koło Drzewian i koło Tyczewa w dolinie Chotli. W wielu

1 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Biesiekierz (2004). 9

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

miejscach nie tworzą się klasyczne źródliska, lecz wytwarzają się zabagnione nisze źródlane, skupiające jednocześnie na swoim obszarze różne typy wypływów wód podziemnych. Są to najczęściej, przyjmując klasyfikację Gutra-Koryckiej i Wemer- Więckowskiej (1996): źródła (wypływy skoncentrowane), wycieki, wysięki i młaki (wypływy nieskoncentrowane) oraz wykapy (wypływy kropliste), które razem tworzą skupiony odpływ powierzchniowy. W takich miejscach zachodzą dodatkowo dynamiczne procesy erozji akumulacji torfowisk źródliskowych. Z wypływami wód źródliskowych związane są torfowiska źródliskowe, występujące licznie na terenie gminy. Typowe torfowiska źródliskowe porośnięte są lasem z olszą czarną. Najcenniejsze torfowiska źródliskowe zawieszone są na zboczach wzniesień kemowych koło Porostu i Opatówka w dolinie Chocieli2. Na terenie gminy Manowo również stwierdzono obecność naturalnych wypływów wód podziemnych. Zjawiska źródliskowe skoncentrowane są głównie w dolinie Dzierżęcinki i Unieści oraz w obrębie małych dopływów Radwi3. Na terenie gminy Mielno nie stwierdzono skoncentrowanych wypływów wód podziemnych, czyli wydajnych źródeł o charakterze helokrenu, wypływających pod wpływem dużego ciśnienia hydrostatycznego. Zjawiska źródliskowe mają charakter wysięków i skoncentrowane są głównie w dopływach rzeki Strzeżenicy, Dzierżęcinki i Czerwonej (dopływ Baby)4. Charakterystyczne dla terenu gminy Polanów, liczne obszary źródliskowe, stanowią ostoje bardzo rzadkich, zagrożonych lub ginących w skali Europy, gatunków roślin zarodnikowych - mchów liściastych oraz wątrobowców. Swoiste dla gminy Polanów są również soligeniczne (wiszące – usytuowane na zboczach dolin rzecznych) torfowiska źródliskowe, z płatami zbiorowisk mechowiskowych łąk. 4. Klimat Zgodnie z podziałem Polski na krainy klimatyczne dokonanym przez E. Romera (1949) obszar powiatu leży na terenie Krainy Pobrzeża Koszalińsko-Słupskiego i zalicza się do typu klimatów bałtyckich, zaś według klasyfikacji agroklimatycznej R. Gumińskiego (1948) teren ten zaliczony został do dzielnicy zachodniobałtyckiej. Klimat powiatu koszalińskiego cechuje się dużą zmiennością frontów atmosferycznych. Stanowią one efekt naprzemiennego oddziaływania morskich i kontynentalnych mas powietrza. Klimat powiatu kształtują masy powietrza napływające znad Atlantyku, których cechy ulegają modyfikacji za sprawą sąsiedztwa Bałtyku i deniwelacji terenu na granicy Pobrzeży i Pojezierza Pomorskiego. Przeciętna roczna temperatura wynosi 7,0-7,7C, przy przeciętnej temperaturze miesiąca najcieplejszego (lipca) około 18C. Roczna suma opadów mieści się w granicach 650-800 mm (przy przeciętnej z wielolecia nieco przekraczającej 700 mm). Najmniej opadów notuje się w lutym i marcu, a najwięcej w lipcu. Na terenie powiatu zdecydowanie przeważają wiatry wiejące z kierunków południowo-zachodnich (sektor W-SE). W miesiącach zimowych wieją wiatry zachodnie i południowo-zachodnie, które przynoszą odwilż oraz zmieniają pogodę. Na wiosnę wieją wiatry północne i północno-wschodnie, przynoszące pogodę dość suchą i silnie skontrastowaną termicznie, zaś w lecie przewagę mają chłodne wiatry zachodnie i północnozachodnie, przynoszące wilgotne i deszczowe masy powietrza polarno-morskiego. Zima na terenie powiatu jest łagodna i krótka, przeciętna temperatura powietrza jest ujemna tylko w styczniu i lutym. Wiosna jest relatywnie długa i chłodna. Również lato jest

2 Program Ochrony Środowiska i Zrównoważonego Rozwoju Miasta i Gminy Bobolice (2004). 3 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Manowo do roku 2007. 4 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Mielno (2005). 10

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

chłodniejsze niż w Polsce centralnej, lecz różnice te są mniejsze aniżeli wiosną. Szczególnie charakterystyczna jest niewielka liczba dni gorących. Jesień jest długa i ciepła, znacznie cieplejsza od wiosny. Okres wegetacyjny trwa 200 do 208 dni. 5. Hydrologia Powiat koszaliński w całości należy do Regionu Wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego. Podstawą analizy stanu zasobów wodnych i bilansowania wód - zarówno powierzchniowych jak i podziemnych w Regionie Wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego - jest podział regionu wodnego na jednostki bilansowe zwane regionami bilansowania wód. Podział ten jest również stosowany dla potrzeb wyznaczania obszarów, dla których przygotowywane są projekty warunków korzystania z wód zlewni. Ogółem w obszarze RZGW Szczecin aktualnie wydzielono szesnaście głównych regionów bilansowania. Każdy region bilansowania otrzymał numer i nazwę. Nazwa regionu pochodzi od nazwy lub nazw głównych rzek lub cieków znajdujących się na danym obszarze i jest w pewien sposób umowna - to znaczy nie oddaje dokładnie pełnego zasięgu obszarowego danego regionu. Powiat koszaliński obejmują swym zasięgiem trzy regiony bilansowania.

Tabela 2. Regiony bilansowania na terenie powiatu koszalińskiego

Region bilansowania wód Zlewnie i główne rzeki regionu Powierzchnia bilansowania wód Numer Nazwa [km2]

14 Parsęta 3150,9 Zlewnia rzeki Parsęta.

Zlewnia Jeziora Jamno to jest: Unieść, Przymorze od Dzierżęcinka-Wyszewka, dopływ spod 15 Parsęty do 687,0 Starych Bielic, Strzeżenica oraz zlewnie rzek: Jeziora Jamno Czerwona, Malechowska Struga. Zlewnia rzeki Wieprza, zlewnia Jeziora Bukowo to jest: dopływ spod Bielikowa, Wieprza dopływ spod Wierciszewa, Bagienica 16 i przyległe 2535,0 (Bukowa Młynówka), zlewnia Jeziora Kopań, Przymorze Świdnik, Klasztorna, dopływ spod Złakowa oraz zlewnie rzek: Główniczka (Główy Rów) oraz Potynia (Potena). źródło: RZGW Szczecin.

Dzięki wykonanemu na zlecenie Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Szczecinie opracowaniu „Analiza stanu zasobów wodnych w obszarze RZGW w Szczecinie. Ocena hydrologiczno-meteorologiczna wód powierzchniowych” – aktualnie znane są zasoby bilansowe wód powierzchniowych dla całego obszaru działania RZGW Szczecin, a tym samym całego powiatu koszalińskiego. W wykonanych bilansach zasobów wód powierzchniowych parametrami charakteryzującymi zasoby tych wód są przepływy charakterystyczne, takie jak:  SSQ [m3/s] - przepływ średni z wielolecia  SNQ [m3/s] - przepływ średni niski z wielolecia 3  Qnb [m /s] - przepływ nienaruszalny

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

3  Qd [m /s] - przepływ dyspozycyjny W przypadku zasobów wód powierzchniowych nie operuje się pojęciem zasobów eksploatacyjnych. Wyżej wymienione przepływy określono dla przekrojów zamykających wydzielonych w ramach zlewni bilansowych - podzlewnie bilansowe i ustalono ich wielkości dla lat charakterystycznych, jakimi w tym przypadku są: rok suchy, rok mokry i rok średni – w układzie miesięcznym i średniorocznym. Bilans zasobów wód powierzchniowych przedstawia załącznik nr 3. Zasoby wód powierzchniowych wynikają głównie z aktualnego przepływu w rzece, a pobór tej wody zmniejsza zasoby ilościowe na odcinku od poboru do zrzutu. Odrębnym zagadnieniem oddziaływania na zasoby wód powierzchniowych jest funkcjonowanie obszarów silnie nasyconych działalnością polegającą na hodowli pstrąga, gdzie presja na pobór wód jest tak duża, że spełnienie oczekiwań użytkowników mogłoby spowodować deficyt wód powierzchniowych na tym obszarze. Ten problem w powiecie koszalińskim dotyczy głównie rzeki Grabowej. Wody powierzchniowe obejmują rzeki, mniejsze cieki, jeziora, liczne oczka polodowcowe i sztuczne zbiorniki wodne. Znaczne zasoby wodne zmagazynowane są również w torfowiskach. 5.1. Jeziora Powiat koszaliński, podobnie jak całe zachodniopomorskie, należy do obszarów bogatych w naturalne zbiorniki jeziorne. Ich rozmieszczenie nie jest jednak równomierne. Największą ilość jezior spotyka się w gminie Bobolice, Polanów i Manowo. Najmniej zbiorników wodnych występuje w gminie Biesiekierz, Mielno, Będzino i Świeszyno. Natomiast brak jest większych, naturalnych zbiorników wodnych w gminie Sianów. W granicach tej gminy znajdują się jedynie linie brzegowe Jeziora Jamno i Bukowo oraz dwa sztuczne zbiorniki – jezioro Topiele (obecnie bez wody) i Małe Świdno. Wszystkie jeziora na terenie powiatu są pochodzenia lodowcowego. Największą atrakcją powiatu są jeziora rynnowe. Charakteryzują się one tym, że są długie, wąskie, głębokie i o stromych brzegach. Ponadto jeziora te często układają się w jeden łańcuch, tworząc tzw. rynny jeziorne, które informują nas o kierunku spływu wód z topniejącego lodowca. Typowe jeziora rynnowe występują na terenie gminy Bobolice i Polanów. Odmienną formę reprezentują jeziora morenowe, które są przeważnie kształtu owalnego, płytkie i bez stromych brzegów. Na terenie powiatu zlokalizowane są w strefie przejściowej pomiędzy krajobrazem morenowym a sandrowym oraz na terenie Pradoliny Pomorskiej. Utworzyły się one poprzez wytopienie brył martwego lodu, które pozostały w czasie cofania się lodowca. Do takich jezior możemy zaliczyć m.in. liczne jeziora na terenie gminy Manowo, w tym i największe jezioro Lubiatowo. Na terenie powiatu znajduje się duże jezioro przymorskie. Jest to jezioro Jamno, które należy do największych zbiorników wodnych w regionie. Położone jest na terenie gminy Mielno i ma powierzchnię 2239,6 ha, długość: 10 km, szerokość do 3,9 km. Mierzeja oddzielająca jezioro od Morza Bałtyckiego jest wąska, piaszczysta i porośnięta lasem. Brzegi jeziora są płaskie, porośnięte trzciną i są trudno dostępne. Ponadto charakterystycznym elementem krajobrazu powiatu koszalińskiego są bardzo liczne oczka polodowcowe. Masowo pojawiają się one w obrębie falistych i pagórkowatych wysoczyzn morenowych, gdzie występuję wiele zagłębień wytopiskowych o różnych wielkościach. Często te lejkowate zagłębienia terenowe, bez możliwości odpływu

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

wód powierzchniowych, ulegają zatorfieniu, tworząc unikatowe w skali kraju torfowiska kotłowe. Jak już wcześniej wspomniano powiat koszaliński to obszar o dużym nasyceniu w naturalne zbiorniki wód powierzchniowych. Na terenie znajdują się 23 jeziora powyżej 10,0 ha powierzchni lustra wody oraz dwa duże zbiorniki sztuczne, wykorzystywane na potrzeby energetyki wodnej.

Tabela 3. Jeziora powiatu koszalińskiego o powierzchni lustra pow. 10 ha

Gmina

Polanów Sianów Będzino Biesiekierz Manowo Mielno Świeszyno Lp. Nazwa jeziora Bobolice 1 Jamno ------2.239,6 - 2 Lubiatowo - - - - - 159,1* - - 3 Nicemino - 103,4 ------4 Kamienno - 95,4 ------5 Kwiecko - 83,5 ------6 Parnowo - - - - 55,1 - - - 7 Chlewo 54,3 ------8 Nidno - 39,8 ------9 Wietrzno 33,8 ------10 Debro - - - - - 30,1 - - 11 Łozice 29,4 ------12 Trzebień Wlk. 29,4 ------13 Wielkie /Cetuń/ - 28,7 ------14 Pniewo 27,9 ------15 Przybyszewko 25,7 ------16 Policko - - - - - 18,2 - - 17 Łęczno - 14,7 ------18 Trzebień 14,5 ------19 Płociczno - 13,5 ------20 Wielin - 13,1 ------21 Rącze /Rakowe/ - 13 ------22 Szczawne 12,4 ------23 Niedalino ------11 RAZEM 227,4 405,1 0 0 55,1 207,4 2.239,6 11 źródło: opracowanie własne. * - Powierzchnia jeziora na terenie gminy /całkowita powierzchnia jeziora - 265,0 ha/

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Tabela 4. Sztuczne zbiorniki powiatu koszalińskiego o powierzchni lustra powyżej 10 ha

Polanów Sianów Będzino Biesiekierz Manowo Mielno Świeszyno Lp. Nazwa zbiornika Bobolice 1 Rosnowo - - - - - 180,0 - - 2 Hajka - - - - - 16,0 - 84,0 źródło: opracowanie własne.

W dniu 29.09.2008r. Starosta Koszaliński wydał pozwolenie wodnoprawne OŚ-IV- 6223/29/08 zezwalające na ponowne zalanie sztucznego zbiornika – jezioro Topiele o powierzchni lustra ok. 35 ha. Zbiornik istniał do 2002r., jednak wskutek przebicia hydraulicznego został opróżniony. W gminach powiatu ulokowanych jest wiele innych, mniejszych jezior, których stan, według danych posiadanych przez Starostwo prezentuje się jak poniżej.

Tabela 5. Jeziora o powierzchni mniejszej niż 10 ha l.p nazwa miejscowość Bobolice Manowo Polanów Świeszyno 1 Piekiełko Porost 9,95 - - - 2 Wyszewskie Wyszebórz - 9,05 - - 3 Długie Krąg - - 8,94 - 4 Żelberskie St.Żelibórz - - 8,92 - 5 Pniewko I Porost 8,77 - - - 6 Pniewko II Porost 8,67 - - - 7 Trzebień Śr. Trzebień 8,59 - - - 8 Szare Porost 8,3 - - - 9 Czarne Niedalino - - - 8,02 10 Zgniłe Świerczyna - - 8 - 11 Wapienne Nacław - - 7,94 - 12 Trzebień Mały Trzebień 7,62 - - - 13 Chlewienko I Porost 7,61 - - - 14 Wiejskie Kurowo 6,78 - - - 15 Kąpielowe Wyszebórz - 6,78 - - 16 Czerwone Kurowo 6,26 - - - 17 Drzewiany I Drzewiany 5,39 - - - 18 Jeziorko I Gołogóra - - 4,9 - 19 Łabędzie Kurowo 4,83 - - - 20 Ciemne Porost 4,74 - - - 21 Morskie Oko Krąg - - 4,53 - 22 Ludzkie Wyszewo - 4,41 - - 23 Czarne Porost 4,33 - - - 24 Rączy Dół St. Żelibórz - - 4,31 - 25 Grabowiec St. Żelibórz - - 4,29 - 26 Sarnowskie Kurowo 4,28 - - - 27 Porost Duży Porost 4,12 - - -

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

28 Jeziorko II Gołogóra - - 3,88 - 29 Cetuń Mały Cetuń - - 3,88 - 30 Rekówko Krąg - - 3,35 - 31 Drzewiany II Drzewiany 3,06 - - - 32 Chlewienko II Porost 2,67 - - - 34 Żubrowo Ubiedrze 2,18 - - - 35 Rackie Wyszewo - 2,14 - - 36 Kąpielowe Wyszewo - 1,96 - - 37 Małe Kurowo 1,9 - - - 38 Drzewiany III Drzewiany 1,74 - - - 39 Górne II Świerczyna - - 1,74 - 40 Żabie Wyszewo - 1,7 - - 41 Górne I Gołogóra - - 1,52 - 42 Sarnie Bukowo - - 1,48 - 43 Kłanino Kłanino 1,24 - - - 44 Czarne Kurowo 1,23 - - - RAZEM 114,26 26,04 67,68 8,02 źródło: opracowanie własne.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Tabela 6. Charakterystyka jezior powyżej 10 ha w zlewni Przymorza od Parsęty do Jeziora Jamno [J. Jańczak ,,Atlas jezior Polski”, Poznań 1996].

]

Lp.

[m] [m] [m] [m] [m]

linii

[ha]

Nazwa

Jeziora

średnia

[tys.m

Długość Długość

mn.p.m.

Objętość

Wskaźnik

brzegowej

Wysokość

Szerokość

Głębokość Głębokość

odsłonięcia

Rozwinięcie

maksymalna maksymalna maksymalna

Powierzchnia

linii brzegowej linii

CharakterJeziora

1 Jamno 0,1 2239,6 31528,0 3,9 1,4 10100 3400 28300 1,69 1599,7 przepływowe

2 Parnowskie (Parnowo) 28,3 55,1 2395,0 9,2 4,3 1350 885 4425 1,68 12,8 przepływowe

3 Dobre (Debro) 30,3 30,1 1154,0 12,1 3,8 1050 500 2600 1,34 7,9 przepływowe

4 Lubiatowo Wschodnie 28,8 26,5 360,8 1,7 1,4 800 500 2600 1,43 18,9 przepływowe

5 Cieszyno (Policzko) 34,7 18,2 800,8 9,5 4,4 630 490 1860 1,23 4,1 odpływowe

6 Lubiatowo Północne 28,8 176,0 1235,9 2,4 0,7 2665 1055 7000 1,49 251,4 przepływowe

7 Lubiatowo Południowe 28,8 62,6 353,3 1,4 0,6 1410 585 3500 1,25 104,3 przepływowe

Rącze (Rakowe, Recze 8 86,8 13,0 624,0 12,0 4,8 705 315 1880 1,47 2,7 Rekowo) przepływowe

źródło: RZGW Szczecin.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Tabela 7. Zestawienie jezior przekazanych Powiatowi Koszalińskiemu przez ANR w latach 2012-2013.

Numer Obręb Powierzchnia Nr umowy Nr księgi Dzierżawca Nr protokołu działki Gmina jeziora [ha] dzierżawy wieczystej Polski Związek Wędkarski Zarząd Okręgu Wyszewo w Koszalinie 1 52/3 4.41 SZKO.SGZ.4242.49.8.2012.ŁS 42431/35/95 KO1K/00089813/3 gm. Manowo 75-838 Koszalin, ul. Łużycka 55 do dnia 01.01.2016r. Polski Związek Wędkarski Zarząd Okręgu Wyszewo w Koszalinie 2 78/9 1.70 SZKO.SGZ.4242.49.8.2012.ŁS 42431/35/95 KO1K/00089813/3 gm. Manowo 75-838 Koszalin, ul. Łużycka 55 do dnia 01.01.2016r. Polski Związek Wędkarski Zarząd Okręgu Wyszewo w Koszalinie 3 215/2 1.96 SZKO.SGZ.4242.49.8.2012.ŁS 42431/35/95 KO1K/00089813/3 gm. Manowo 75-838 Koszalin, ul. Łużycka 55 do dnia 01.01.2016r. Polski Związek Wędkarski Zarząd Okręgu Wyszewo w Koszalinie 4 216/7 2.14 SZKO.SGZ.4242.49.8.2012.ŁS 42431/35/95 KO1K/00089813/3 gm. Manowo 75-838 Koszalin, ul. Łużycka 55 do dnia 01.01.2016r. Polski Związek Wędkarski Zarząd Okręgu Wyszebórz w Koszalinie 5 370 6.78 SZKO.SGZ.4242.49.7.2012.ŁS 42431/35/95 KO1K/00089812/6 gm. Manowo 75-838 Koszalin, ul. Łużycka 55 do dnia 01.01.2016r. Dzierżawa Dęborogi 6 391/2 3.49 Robert Kruk SZKO.SGZ.4242.49.6.2012.ŁS KO1K/00086247/3 gm. Manowo do dnia 31.12.2015r. Polski Związek Wędkarski Zarząd Okręgu Porost w Koszalinie KO1I/00053261/5 7 137 0.61 SZKO.SGZ.4242.49.12.2012.ŁS 42431/28/95 gm. Bobolice 75-838 Koszalin, ul. Łużycka 55 SR w Szczecinku do dnia 01.01.2016r. Polski Związek Wędkarski Zarząd Okręgu Kurowo w Koszalinie 8 2 1.90 SZKO.SGZ.4242.49.10.2012.ŁS 42431/27/95 KO1I/00052811/8 gm. Bobolice 75-838 Koszalin, ul. Łużycka 55 do dnia 01.01.2016r.

Polski Związek Wędkarski Zarząd Okręgu

Kurowo w Koszalinie 9 3 4.83 SZKO.SGZ.4242.49.10.2012.ŁS 42431/27/95 KO1I/00052811/8 gm. Bobolice 75-838 Koszalin, ul. Łużycka 55

do dnia 01.01.2016r.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Polski Związek Wędkarski Zarząd Okręgu Kurowo w Koszalinie 10 4 6.26 SZKO.SGZ.4242.49.10.2012.ŁS 42431/27/95 KO1I/00052811/8 gm. Bobolice 75-838 Koszalin, ul. Łużycka 55 do dnia 01.01.2016r. Polski Związek Wędkarski Zarząd Okręgu Kurowo w Koszalinie 11 5 4.28 SZKO.SGZ.4242.49.10.2012.ŁS 42431/27/95 KO1I/00052811/8 gm. Bobolice 75-838 Koszalin, ul. Łużycka 55 do dnia 01.01.2016r. Polski Związek Wędkarski Zarząd Okręgu Kurowo w Koszalinie 12 6 1.23 SZKO.SGZ.4242.49.10.2012.ŁS 42431/27/95 KO1I/00052811/8 gm. Bobolice 75-838 Koszalin, ul. Łużycka 55 do dnia 01.01.2016r. Polski Związek Wędkarski Zarząd Okręgu Kłanino w Koszalinie 13 302 1.24 SZKO.SGZ.4242.49.11.2012.ŁS 42431/27/95 KO1I/00053260/8 gm. Bobolice 75-838 Koszalin, ul. Łużycka 55 do dnia 01.01.2016r. Polski Związek Wędkarski Zarząd Okręgu Kłanino w Koszalinie 14 303 0.54 SZKO.SGZ.4242.49.11.2012.ŁS 42431/27/95 KO1I/00053260/8 gm. Bobolice 75-838 Koszalin, ul. Łużycka 55 do dnia 01.01.2016r. Polski Związek Wędkarski Zarząd Okręgu Ubiedrze w Koszalinie 15 352 2.18 SZKO.SGZ.4242.49.13.2012.ŁS 42431/28/95 KO1I/00052831/5 gm. Bobolice 75-838 Koszalin, ul. Łużycka 55 do dnia 01.01.2016r. Iwięcino brak 16 290 0.09 SZKO.SGZ.4242.49.15.2012.ŁS - KO1K/0102428/5 gm. Sianów trwa procedura sprzedaży Polski Związek Wędkarski Zarząd Okręgu Gołogóra w Koszalinie 17 5 3.88 SZKO.SGZ.4242.49.4.2012.ŁS 42431/30/95 KO1K/00102425/4 gm. Polanów 75-838 Koszalin, ul. Łużycka 55 do dnia 31.12.2024r. Polski Związek Wędkarski Zarząd Okręgu Gołogóra w Koszalinie 18 7 4.90 SZKO.SGZ.4242.49.4.2012.ŁS 42431/30/95 KO1K/00102424/7 gm. Polanów 75-838 Koszalin, ul. Łużycka 55 do dnia 31.12.2024r. Polski Związek Wędkarski Zarząd Okręgu Gołogóra w Koszalinie 19 54 1.52 SZKO.SGZ.4242.49.4.2012.ŁS 42431/30/95 KO1K/00102401/0 gm. Polanów 75-838 Koszalin, ul. Łużycka 55 do dnia 31.12.2024r. Polski Związek Wędkarski Zarząd Okręgu Gołogóra w Koszalinie 20 136 14.21 SZKO.SGZ.4242.49.4.2012.ŁS 42431/30/95 KO1K/00102429/2 gm. Polanów 75-838 Koszalin, ul. Łużycka 55 do dnia 31.12.2024r. 18

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Polski Związek Wędkarski Zarząd Okręgu Cetuń w Koszalinie 21 23 3.88 SZKO.SGZ.4242.49.1.2012.ŁS 42431/30/95 KO1K/00092515/8 gm. Polanów 75-838 Koszalin, ul. Łużycka 55 do dnia 31.12.2024r. Polski Związek Wędkarski Zarząd Okręgu Krąg w Koszalinie 22 635 3.35 SZKO.SGZ.4242.49.5.2012.ŁS 42431/30/95 KO1K/00102402/7 gm. Polanów 75-838 Koszalin, ul. Łużycka 55 do dnia 31.12.2024r. Polski Związek Wędkarski Zarząd Okręgu Krąg w Koszalinie 23 655 4.53 SZKO.SGZ.4242.49.5.2012.ŁS 42431/30/95 KO1K/00102426/1 gm. Polanów 75-838 Koszalin, ul. Łużycka 55 do dnia 31.12.2024r. Polski Związek Wędkarski Zarząd Okręgu Świerczyna w Koszalinie 24 590 1.48 SZKO.SGZ.4242.49.3.2012.ŁS 42431/30/95 KO1K/00102400/3 gm. Polanów 75-838 Koszalin, ul. Łużycka 55 do dnia 31.12.2024r. Polski Związek Wędkarski Zarząd Okręgu Świerczyna w Koszalinie 25 601 8.94 SZKO.SGZ.4242.49.3.2012.ŁS 42431/30/95 KO1K/00102427/8 gm. Polanów 75-838 Koszalin, ul. Łużycka 55 do dnia 31.12.2024r. Polski Związek Wędkarski Zarząd Okręgu Bukowo w Koszalinie 26 57 Polanowskie 1.74 SZKO.SGZ.4242.49.2.2012.ŁS 42431/30/95 KO1K/0092514/1 75-838 Koszalin, ul. Łużycka 55 gm. Polanów do dnia 31.12.2024r. Gostkowo protokół zdawczo-odbiorczy 27 109 2.32 brak ------KO1K/00103375/5 gm. Polanów z dnia 10 grudnia 2012r. Trzebień 28 452 7.62 brak SZKO.SGZ.42.42.4.1.464.2013.ŁS ------gm. Bobolice Drzewiany 29 2 34.58 brak SZKO.SGZ.4242.4.2.463.2013.ŁS ------KO1I/00053770/6 gm. Bobolice źródło: opracowanie Wydziału Rozwoju i Gospodarki Nieruchomościami. Starostwo Powiatowe w Koszalinie. listopad 2013.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

5.2. Rzeki W granicach powiatu koszalińskiego znajdują się cztery zlewnie rzek i strefa bezodpływowa. Największą zlewnię tworzy rzeka Radew i jej dopływy – rzeka Kłosówka, Czarna, Chotla, Bielica, Mszanka, Drężnianka, Zgniła Struga i Chociel - rzeka Radew i jej dopływy należą do dorzecza Parsęty. Znaczna część obszaru powiatu znajduje się w zlewni rzeki Grabowej. Ponadto obszary z gminy Manowo, Sianów, Będzino należą do zlewni jeziora Jamno. Poniżej w tabeli zaprezentowano wykaz ważniejszych rzek powiatu koszalińskiego.

Tabela 8. Wykaz ważniejszych rzek powiatu koszalińskiego. Lp. Nazwa rzeki Obszar występowania – gmina

1. Bagnica Manowo 2. Chociel Bobolice 3. Chotla Bobolice, Biesiekierz, Świeszyno 4. Czarna Koszalin, Manowo, Świeszyno 5. Czerwona Będzino 6. Debrzyca Bobolice 7. Dzierżęcinka Manowo, Koszalin 8. Drężnianka Bobolice, Polanów 9. Grabowa Polanów, Sianów 10. Grzybnica Manowo 11.12. MielnaŁęczna Bobolice Polanów 13. Mszanka Manowo, Polanów 14. Polnica Polanów, Sianów 15. Pustynka Polanów 16. Radew Biesiekierz, Bobolice, Manowo, Polanów, Świeszyno 17. Raduszka Świeszyno, Koszalin 18. Strzeżnica Będzino 19. Trzebiegoszcz Bobolice 20. Tymienica Będzino 21. Unieść Sianów, Mielno, Koszalin 22. Wielinka Polanów 23. Zgniła Struga Polanów, Bobolice źródło: Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego 2008-2011.

6. Stan zagospodarowania przestrzeni w powiecie Ogólna powierzchnia powiatu wg bazy danych ewidencji gruntów na dzień 31 grudnia 2012 r. wynosi 165 284 ha, w tym: użytki rolne - 76 276 ha, użytki leśne – 74 047 ha, pozostałe – 14 961 ha. Poniższa tabela przedstawia dane na temat użytkowania gruntów w powiecie koszalińskim z podziałem na poszczególne gminy.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Tabela 9. Użytkowanie gruntów w powiecie koszalińskim /ha/.

różne Wody

Gmina Grunty

Użytki rolne

Gruntyleśne

Pow. ogółem Pow. Użytkikopalne

zurbanizowane Nieużytki i tereny Użytkiekologiczne

Będzino 16 609 13 492 2020 662 4 68 12 350

Biesiekierz 11654 8322 2315 490 0 90 13 424 Miasto i Gmina 36761 14698 19108 927 4 416 661 947 Bobolice Manowo 18798 4499 12637 422 0 487 9 744

Mielno 6253 2269 730 607 0 2436 0 214 Miasto i Gmina 39321 14589 22176 850 16 597 152 941 Polanów Miasto i Gmina 22655 11017 10264 775 39 133 184 243 Sianów Świeszyno 13233 7390 4797 466 0 146 0 434

Powiat 16284 76276 74047 5196 63 4374 1031 4297 koszaliński

źródło: Starostwo Powiatowe w Koszalinie na podstawie prowadzonej ewidencji gruntów – stan na 31 grudnia 2012r.

Struktura użytkowania gruntu w powiecie koszalińskim wskazuje na największy procentowy udział gruntów użytkowanych na cele rolne 46% i leśne 45%. W stosunku do poprzedniego okresu raportowego 2009-2010 obserwuje się zmniejszenie powierzchni gruntów rolnych o 597 ha na rzecz użytków leśnych i terenów zurbanizowanych. Pozytywnym zjawiskiem odnotowanym w dwuleciu 2011-2012 jest zmniejszenie powierzchni użytków kopalnianych z 81 ha do 63 ha, będące wynikiem ich rekultywacji.

6.1. Demografia Według danych Głównego Urzędu Statystycznego na dzień 31.12.2012 r. na dzień 31.12.2008 r. w powiecie koszalińskim zamieszkiwało 67 825 osób, co oznacza, iż pomimo kryzysu demograficznego w kraju, w powiecie koszalińskim liczba mieszkańców stale wzrasta.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Tabela 10. Liczba mieszkańców w powiecie koszalińskim.

Jednostka 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 terytorialna

Gmina Będzino 9287 9399 9399 9428 8455 8505 8548

Gmina Biesiekierz 5477 5567 5683 5832 5925 6144 6238

Miasto i Gmina 9912 9963 9874 9813 9797 9807 9720 Bobolice

Gmina Manowo 6284 6235 6172 6366 6434 8809 6825

Gmina Mielno 5087 4927 4893 4935 4942 5103 5011

Miasto i Gmina 9269 9384 9264 9225 9235 9183 9147 Polanów

Miasto i Gmina 13272 13453 13493 13520 13516 13649 13665 Sianów

Gmina Świeszyno 5617 5884 6053 6058 6229 6518 6614

Powiat 64205 64812 64831 65177 64533 67729 67825 Koszaliński

źródło: GUS 2013 r.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

CZĘŚĆ II

MONITORING REALIZACJI ZADAŃ ZA LATA 2011-2012

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

1. Ocena stopnia realizacji zadań Programu Ochrony Środowiska Powiatu Koszalińskiego w latach 2011-2012

1.1. Cele i priorytety wynikające z dokumentów programowych w dziedzinie ochrony środowiska, przyjętych przez Radę Powiatu w Koszalinie

1.1.1. Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego na lata 2008-2011.

W Programie Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego na lata 2008-2011 określono 7 celów głównych z punktu widzenia ochrony środowiska w powiecie koszalińskim, dla realizacji których określono szczegółowe zadania, opisane w tabeli nr 11.

Tabela 11. Cele Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego na lata 2008-2011.

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego na lata 2008 - 2011

CEL 1. POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA

CEL.1.1. Poprawa jakości wód

CEL.1.2. Poprawa jakości powietrza i spełnienie wymagań prawnych w zakresie jakości powietrza.

CEL.1.3. Poprawa klimatu akustycznego

CEL. 2. POPRAWA SYSTEMU GOSPODARKI ODPADAMI CEL.3. OCHRONA GLEB, REKULTYWACJA TERENÓW ZDEGRADOWANYCH ORAZ ZAPOBIEGANIE POWAŻNYM AWARIOM

Cel. 3.1. Ochrona gleb, rekultywacja terenów zdegradowanych

Cel. 3.2. Ochrona i ograniczenie ryzyka wystąpienia poważnych awarii

CEL. 4. ROZWÓJ EKOTURYSTYKI I ROLNICTWA EKOLOGICZNEGO

CEL.5. OCHRONA DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO

Cel. 5.1. Ochrona przyrody i krajobrazu

Cel. 5.2. Zrównoważony rozwój lasów

CEL.6. RACJONALNE WYKORZYSTANIE ZASOBÓW PRZYRODNICZYCH

Cel. 6.1. Prawidłowe gospodarowanie kopalinami

Cel. 6.2. Racjonalne wykorzystanie zasobów - ochrona przed powodzią i suszą.

Cel. 6.3. Wykorzystanie energii odnawialnej

CEL. 7. WZMOCNIENIE SYSTEMU ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKIEM I PODNIESIENIE ŚWIADOMOŚCI EKOLOGICZNEJ Cel. 7.1. Podnoszenie świadomości ekologicznej mieszkańców

Cel. 7.2. Monitoring środowiska źródło: Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego, obejmujący lata 2008 - 2011, z perspektywą na 2012 – 2015 – okres planistyczny 2009-2011. 24

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

1.1.2. Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego na lata 2012-2015.

W Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego na lata 2012-2015 z perspektywą do roku 2019 przyjęto inną koncepcję określenia priorytetowych zadań w zakresie ochrony środowiska, dzieląc działania w tym zakresie analogicznie, jak w wojewódzkim programie ochrony środowiska, to jest przyjęto jedenaście priorytetów, w stosunku do których określono cele operacyjne i działania. Priorytety, cele operacyjne i działania dla Powiatu Koszalińskiego zostały wyznaczone w okresie od 2012 do 2015 – jako działania krótkookresowe oraz w okresie od 2016 – 2019 – jako działania długookresowe. Szczegółowa charakterystyka przyjętych priorytetów, celów operacyjnych i działań w „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego na lata 2012-2015 z perspektywą do roku 2019” przedstawia się następująco:

PRIORYTET 1: POPRAWA JAKOŚCI POWIETRZA ORAZ WZROST WYKORZYTANIA ENERGII Z ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ

Cel operacyjny: Spełnienie wymagań prawnych w zakresie jakości powietrza poprzez ograniczenie emisji ze źródeł powierzchniowych, liniowych i punktowych.

Działania: 1. Podłączenie budynków do sieci ciepłowniczej; 2. Termomodernizacja budynków; 3. Zmiana systemu ogrzewania na bardziej efektywny ekologicznie i energetycznie, w tym wymiana ogrzewania węglowego na gazowe, olejowe lub geotermalne; 4. Modernizacja istniejących kotłowni; 5. Niezbędne prace sieciowe wynikające z planów oraz zamierzeń inwestycyjnych na obszarze sieci przesyłowych, w tym kontynuowanie modernizacji istniejącej sieci dystrybucyjnej, rozbudowa sieci dystrybucyjnej dla potrzeb nowych odbiorców OZE; 6. Budowa i modernizacja systemów i urządzeń do redukcji zanieczyszczeń pyłowo – gazowych; 7. Rozbudowa i modernizacja sieci gazowej; 8. Kontrola dotrzymywania standardów emisyjnych przez podmioty korzystające ze środowiska; 9. Wspieranie działań inwestycyjnych w zakresie ochrony powietrza podejmowanych przez podmioty gospodarcze; 10. Usprawnienie komunikacji publicznej i zakup pojazdów transportu publicznego o niskiej emisji spalin; 11. Budowa, przebudowa, modernizacja i poprawa stanu technicznego dróg, 12. Zintensyfikowanie ruchu rowerowego poprzez likwidację barier technicznych i tworzenie nowych ścieżek rowerowych; 13. Prowadzenie monitoringu powietrza; 14. Wdrożenie programów ograniczania niskiej emisji (PONE) – np. dotacje na wymianę źródeł ogrzewania;

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

15. Ograniczenie emisji ze źródeł punktowych obiektu energetycznego spalania paliw poprzez kontrolę instalacji oraz wprowadzanie nowoczesnych technik spalania paliw i stosowanie wysokoparowych urządzeń odpylających; 16. Konsekwentne wdrażanie krajowych programów redukcji emisji; 17. Modernizacja, hermetyzacja i automatyzacja procesów technologicznych w zakładach przemysłowych; 18. Wdrożenie nowoczesnych technologii w zakładach, przyjaznych środowisku oraz systemów zarządzania środowiskiem (ISO 14001).

Cel operacyjny: Zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii.

Działania: 1. Zwiększenie świadomości społeczeństwa w zakresie potrzeb i możliwości ochrony powietrza, w tym oszczędności energii i stosowania alternatywnych źródeł energii, 2. Promocja wspierania rozwoju odnawialnych źródeł energii oraz technologii zwiększających efektywne wykorzystanie energii i zmniejszające materiałochłonność gospodarki, 3. Wdrażanie projektów z zastosowaniem odnawialnych i alternatywnych źródeł energii, tj. wykorzystanie biogazu, biomasy, energii słonecznej, energii wiatru, pomp ciepła, energii spadku wód, wód geotermalnych.

PRIORYTET 2: DOBRY STAN WÓD POWIERZCHNIOWYCH ORAZ OCHRONA JAKOŚCI WÓD PODZIEMNYCH Cel operacyjny: Poprawa jakości wód, osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych.

Działania: 1. Budowa i modernizacja systemów zbiorowego odprowadzania i oczyszczania ścieków komunalnych na obszarach wiejskich, 2. Wspieranie rozwoju – tam, gdzie jest to uzasadnione, pod względami środowiskowymi i ekonomicznymi – lokalnych systemów oczyszczania ścieków bytowych poprzez wyposażanie nieruchomości w przydomowe oczyszczalnie ścieków, 3. Budowa kanalizacji deszczowej, modernizacja kanalizacji w celu wydzielenia kanalizacji deszczowej, budowa osadników i separatorów wód opadowych i roztopowych na wylotach sieci deszczowej do odbiorników, 4. Weryfikacja obszarów zagrożonych zanieczyszczeniem związkami azotu pochodzących ze źródeł rolniczych, 5. Działania podejmowane w celu ograniczenia dopływu zanieczyszczeń związkami azotu pochodzących ze źródeł rolniczych, 6. Wspieranie budowy szczelnych zbiorników na gnojowicę i/lub gnojówkę oraz płyt obornikowych w gospodarstwach rolnych prowadzących hodowlę i chów zwierząt, 7. Prowadzenie monitoringu wód powierzchniowych i podziemnych, 8. Prowadzenie kontroli zrzutu ścieków przemysłowych i komunalnych,

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

9. Rewitalizacja jezior oraz zagospodarowywanie terenów wokół jezior dla potrzeb turystyki i rekreacji w sposób zapewniający ochronę wód jeziornych przed zanieczyszczeniem.

Cel operacyjny: Zwiększenie retencji w zlewniach i ochrona przed skutkami zjawisk ekstremalnych.

Działania: 1. Opracowanie wstępnej oceny ryzyka powodziowego, map zagrożeń i map ryzyka powodziowego, planów zarządzania ryzykiem powodziowym na obszarach dorzeczy oraz w regionach wodnych, 2. Opracowanie wstępnej oceny ryzyka powodziowego od strony morza, w tym morskich wód wewnętrznych, map zagrożeń i map ryzyka powodziowego od strony morza, w tym morskich wód wewnętrznych, 3. Utrzymywanie koryt cieków, kanałów i obwałowań w należytym stanie technicznym, remonty budowli wodnych, w tym regulacyjnych, zapewnienie drożności koryt cieków i kanałów, poprawa warunków przepływu wód powodziowych, 4. Budowa zbiorników retencyjnych, w tym realizacja Programu małej retencji wód dla Województwa Zachodniopomorskiego do roku 2015, budowa i modernizacja urządzeń melioracyjnych, zbiorników retencyjnych, 5. Uwzględnienie granic obszarów przedstawionych na mapach zagrożenia i mapach ryzyka powodziowego w dokumentach planistycznych, takich jak plany zagospodarowania przestrzennego szczebla wojewódzkiego oraz m. p. z. p.

Cel operacyjny: Zapewnienie dobrej jakości wód użytkowych i racjonalne ich wykorzystanie.

Działania: 1. Budowa i modernizacja systemów zbiorowego zaopatrywania w wodę, 2. Przywrócenie i utrzymanie wymaganych standardów wodom śródlądowym będącym środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych, 3. Przywrócenie właściwych standardów, w szczególności w zakresie kryterium sanitarnego, wodom wykorzystywanym jako kąpieliska, 4. Optymalizacja zużycia wody poprzez zapobieganie stratom wody na przesyle (modernizacja sieci wodociągowej) oraz wprowadzanie zamkniętych obiegów wody w przemyśle i oszczędne korzystanie z wody przez indywidualnych użytkowników.

Cel operacyjny: Przywrócenie i ochrona ciągłości ekologicznej koryt rzek.

Działania: 1. Modernizacja istniejących urządzeń piętrzących poprzez wyposażenie ich w przepławki, budowa nowych przepławek, w tym przedsięwzięcia w ramach kontynuacji Programu budowy przepławek dla ryb na terenie Województwa Zachodniopomorskiego;

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

2. Zwiększenie możliwości retencyjnych oraz przeciwdziałanie powodzi i suszy w ekosystemach leśnych na terenach nizinnych, w tym działania na rzecz retencji na obszarach cennych przyrodniczo i ochrona siedlisk wodnych i od wód zależnych, 3. Renaturyzacja koryt i dolin rzecznych, w tym ochrona, zachowanie i przywracanie biotopów oraz naturalnych siedlisk przyrodniczych wodnych i od wód zależnych oraz inprodukcja rodzimych gatunków ryb.

PRIORYTET 3: DOBRY STAN WÓD PRZEJŚCIOWYCH I PRZYBRZEŻNYCH ORAZ SKUTECZNA OCHRONA LINII BRZEGOWEJ

Cel operacyjny: Osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu wód przejściowych i przybrzeżnych, w szczególności zatrzymanie eutrofizacji tych wód

Działania: 1. Rozwój systemów zapewniających ograniczanie wprowadzania do wód morskich substancji zanieczyszczających, w tym substancji zwiększających trofię wód, 2. Zagospodarowywanie terenów na wybrzeżu dla potrzeb turystyki i rekreacji w sposób zapewniający ochronę wód przed zanieczyszczeniem, 3. Redukcja zrzutów z przydomowych oczyszczalni ścieków w celu osiągnięcia zgodności z zaleceniem HELCOM 28E/6.

Cel operacyjny: Zatrzymanie procesów degradacji brzegu morskiego i ochrona linii brzegowej

Działania: 1. Realizacja zadań ujętych w „Programie ochrony brzegów morskich”, 2. Budowa, odbudowa bądź przywrócenie właściwych parametrów budowlom chroniącym brzeg morski, 3. Monitoring stanu brzegu morskiego, w tym linii brzegowej.

PRIORYTET 4: STWORZENIE SYSTEMU GOSPODARKI ODPADAMI ZGODNEGO Z ZASADĄ ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU

Cel operacyjny: Budowa systemu gospodarki odpadami zgodnego z wymaganiami KPGO 2014.

Działania: 1. Intensyfikacja edukacji ekologicznej promującej właściwe postępowanie z odpadami oraz prowadzenie skutecznej kampanii informacyjno – edukacyjnej w tym zakresie, 2. Wspieranie wdrażania efektywnych ekonomicznie i ekologicznie technologii odzysku i unieszkodliwiania odpadów, w tym technologii pozwalających na recykling oraz odzysk energii zawartej w odpadach, w procesach termicznego i biochemicznego ich przekształcania,

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

3. Wzmocnienie kontroli podmiotów prowadzących działalność w zakresie zbierania, transportu, odzysku i unieszkodliwiania odpadów dla zapewnienia skutecznego egzekwowania prawa, 4. Wyeliminowanie praktyk niewłaściwej eksploatacji i rekultywacji składowisk odpadów, 5. Zapewnienie dostępności odpowiedniej przepustowości instalacji do przetwarzania odpadów, 6. Stymulowanie rozwoju rynku surowców wtórnych i produktów zawierających surowce wtórne poprzez wspieranie współpracy organizacji odzysku, przemysłu i samorządu terytorialnego oraz konsekwentne egzekwowanie obowiązków w zakresie odzysku i recyklingu, 7. Wydawanie decyzji związanych z realizacją celów spełniających założenia wojewódzkiego planu gospodarki odpadami, 8. Zakończenie uporządkowania składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne.

Cel operacyjny: Prawidłowa gospodarka odpadami komunalnymi

Działania: 1. Objęcie zorganizowanym systemem odbierania odpadów komunalnych wszystkich mieszkańców najpóźniej do 2015 r., 2. Objęcie wszystkich mieszkańców systemem selektywnego zbierania odpadów najpóźniej do 2015 r., 3. Zmniejszenie ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych na składowiska odpadów, aby nie było składowanych: w 2013 r. więcej niż 50%, w 2020 r. więcej niż 35%, w stosunku do masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r., 4. Zmniejszenie masy składowanych odpadów komunalnych do max. 60% wytworzonych odpadów do końca 2014 r., 5. Przygotowanie do ponownego wykorzystania i recykling materiałów odpadowych, przynajmniej takich jak papier, metal, tworzywa sztuczne i szkło z gospodarstw domowych i w miarę możliwości, odpadów innego pochodzenia podobnych do odpadów z gospodarstw domowych minimum 50% masy do 2020 roku, 6. Uporządkowanie istniejącego systemu gospodarki odpadami komunalnymi na obszarze Regionu Środkowo – Pomorskiego poprzez budowę kompleksowego systemu gospodarki odpadami dla regionu, tj.:  modernizacja i rozbudowa Zakładu Odzysku Odpadów w Sianowie,  budowa stacji przeładunkowej odpadów komunalnych - SPOK w Sianowie (sortownia niesegregowanych, zmieszanych odpadow oraz surowcowych; instalacja tlenowej stabilizacji frakcji podsitowej),  realizacja projektu oraz budowa Zakładu Termicznego Przekształcania Odpadów w Koszalinie, 7. Monitoring dzikich składowisk.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Cel operacyjny: Prawidłowa gospodarka odpadami niebezpiecznymi Działania: 1. Prowadzenie bazy danych PCB, 2. Rozwój istniejącego systemu zbierania olejów odpadowych, w tym ze źródeł rozproszonych oraz standaryzacji urządzeń, 3. Monitoring prawidłowego postępowania z olejami odpadowymi (w pierwszej kolejności odzysk poprzez regenerację, a jeśli jest niemożliwy ze względu na stopień zanieczyszczenia poddanie olejów odpadowych innym procesom odzysku), 4. Zwiększenie nadzoru nad prowadzeniem gospodarki odpadami przez małych wytwórców odpadów medycznych i weterynaryjnych w małej ilości (źródła rozproszone), 5. Opracowanie i wdrażanie innowacyjnych technologii przetwarzania zużytych baterii i akumulatorów, w szczególności alkalicznych, 6. Rozbudowa lub modernizacja infrastruktury technicznej w zakresie zbierania i przetwarzania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, 7. Prowadzenie cyklicznych kontroli poszczególnych podmiotów wprowadzających pojazdy, punktów zbierania pojazdów, stacji demontażu prowadzących strzępiarki, w zakresie przestrzegania przepisów o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji, 8. Realizacja działań zawartych w Programie usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest na terenie Powiatu Koszalińskiego na lata 2010 – 2032 oraz gminnych Programach usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest, 9. Rozbudowa infrastruktury technicznej zbierania zużytych opon, szczególnie w zakresie odbierania od małych i średnich przedsiębiorstw, 10. Rozbudowa infrastruktury technicznej selektywnego zbierania, przetwarzania oraz ponownego wykorzystania odzysku, w tym recyklingu odpadów z budowy, remontów i demontażu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej, 11. Zwiększenie wykorzystania osadów ściekowych w trakcie prowadzenia inwestycji w zakresie budowy lub modernizacji oczyszczalni ścieków, 12. Monitoring terenu po zlikwidowanych mogilnikach.

PRIORYTET 5: OCHRONA DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO I ZRÓWNOWAŻONE UŻYTKOWANIE ZASOBÓW PRZYRODNICZYCH

Cel operacyjny: Pogłębianie i udostępnianie wiedzy o zasobach przyrodniczych

Działania: 1. Realizacja Planów Zadań Ochronnych dla obszarów Natura 2000’ 2. Prowadzenie działań edukacyjnych mających na celu podnoszenie świadomości w zakresie prawnych i przyrodniczych podstaw funkcjonowania obszarów chronionych oraz w zakresie ochrony dziedzictwa ekologicznego.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Cel operacyjny: Stworzenie prawno-organizacyjnych warunków i narzędzi dla ochrony przyrody

Działania: 1. Tworzenie nowych form ochrony przyrody na podstawie wyników inwentaryzacji i waloryzacji przyrodniczej. Cel operacyjny: Ochrona różnorodności biologicznej i krajobrazowej

Działania: 1. Monitoring stanu gatunków i siedlisk na obszarach Natura 2000 i pozostałych obszarach cennych przyrodniczo oraz przeciwdziałanie pogorszeniu się tego stanu, 2. Czynna ochrona siedlisk cennych przyrodniczo (np. terenów podmokłych, łąk i pastwisk, wrzosowisk), 3. Przebudowa drzewostanów pod kątem zgodności z siedliskiem, w szczególności na terenach obszarów chronionych, 4. Opracowanie i wdrażanie programów ochrony gatunków zagrożonych, 5. Tworzeniem infrastruktury edukacyjnej, informacyjnej, turystycznej oraz służącej ochronie przyrody, 6. Wsparcie ochrony bioróżnorodności na obszarach wiejskich poprzez szkolenie i wsparcie rolników we wdrażaniu programów rolno-środowiskowych,

Cel operacyjny: Ochrona walorów krajobrazowych i ładu przestrzennego w strefie brzegowej Morza Bałtyckiego

Działania: 1. Sporządzanie planów zagospodarowania przestrzennego morskich wód wewnętrznych, morza terytorialnego i wyłącznej strefy ekonomiczne.

Cel operacyjny: Ochrona ekosystemów leśnych

Działania: 1. Zalesianie nowych terenów, w tym gruntów zbędnych dla rolnictwa oraz nieużytków z uwzględnieniem uwarunkowań przyrodniczo – krajobrazowych, 2. Prowadzenie waloryzacji przyrodniczej obszarów leśnych, 3. Tworzenie spójnych kompleksów leśnych szczególnie w obszarze korytarzy ekologicznych i wododziałów, 4. Zwiększenie ilości i powierzchni zadrzewień na terenach rolniczych oraz rozszerzenie zakresu leśnej rekultywacji terenów zdegradowanych, w tym:  rekultywacja na cele przyrodnicze terenów zdegradowanych popoligonowych i powojskowych zarządzanych przez PGL LP,  odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy oraz wprowadzanie instrumentów zapobiegawczych – budowa, przebudowa i modernizacja dróg leśnych, wyznaczonych w planach urządzenia lasu jako drogi pożarowe, 5. Renaturalizacja obszarów leśnych, w tym obszarów wodnych – błotnych, obiektów cennych przyrodniczo, znajdujących się na terenach leśnych w tym zwiększenie możliwości retencyjnych oraz przeciwdziałanie powodzi i suszy w ekosystemach leśnych na terenach nizinnych - budowa obiektów wodno-melioracyjnych, 31

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

6. Podnoszenie świadomości przyrodniczej społeczeństwa, udostępnienie lasów poprzez utrzymanie i rozwój posiadanej infrastruktury, rozszerzaniu bazy do edukacji ekologicznej, partycypacji w inwestycjach wspólnych z samorządami w zakresie rozwoju turystyki na obszarach leśnych i przyleśnych, 7. Prowadzenie doradztwa dla właścicieli gruntów korzystających ze wsparcia UE dla działań związanych z leśnictwem, 8. Promocja turystyki związanej z gospodarką leśną, łowiectwem, turystyki ekologicznej i rowerowej, 9. Monitorowanie oraz ograniczanie występowania szkodników owadzich w lasach, 10. Monitorowanie oraz ograniczanie zagrożenia pożarowego w lasach, w tym:  modernizacja sprzętu przeciwpożarowego oraz systemu wczesnego wykrywania pożarów lasu,  modernizacja systemu obserwacji lasu, zakup kamer TV umożliwiających monitoring lasów,  zakup i wymiana sprzętu patrolowo-gaśniczego, 11. Budowa lub przebudowa dróg leśnych uznanych za drogi pożarowe, 12. Wykonanie sztucznych zbiorników na potrzeby gaśnicze na terenach leśnych gdzie nie występują naturalne źródła poboru wody, 13. Retencjonowanie wody na obszarach leśnych, 14. Wzmacnianie techniczne służb leśnych dla potrzeb ujawniania i zwalczania zagrożeń niszczenia przyrody przez człowieka (walka z kłusownictwem, zaśmiecaniem i dewastacją terenów leśnych), 15. Wyznaczenie ostoi różnorodności biologicznej.

Cel operacyjny: Wdrożenie zasad turystyki zrównoważonej na obszarach chronionych

Działania: 1. Określenie pojemności i chłonności turystycznej miejsc szczególnie cennych przyrodniczo, 2. Dostosowanie infrastruktury turystycznej oraz zasad zarządzania ruchem turystycznym do oszacowanych poziomów chłonności i pojemności turystycznej, 3. Opracowanie koncepcji najkorzystniejszego wykorzystania przyrodniczych zasobów regionu wraz z planem podziału obszarów cennych przyrodniczo na strefy (o różnym stopniu dostępności i zagospodarowania), z uwzględnieniem bogactwa siedlisk i ich odporności na presję turystyczną oraz włączenie tej strategii do wojewódzkiej strategii rozwoju turystyki.

Cel operacyjny: Promocja przyrodniczych walorów turystycznych Działania: 1. Podkreślanie znaczenia walorów przyrodniczych i ich ochrony w kampaniach promocyjnych poszczególnych regionów.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

PRIORYTET 6: POPRAWA KLIMATU AKUSTYCZNEGO

Cel operacyjny: Rozpoznanie i ocenia stopnia narażenia mieszkańców na ponadnormatywny hałas

Działania: 1. Sporządzenie map akustycznych dla miast powyżej 100 tys. mieszkańców oraz dla dróg krajowych, linii kolejowych, 2. Opracowanie wynikających z map akustycznych Programów ochrony przed hałasem, 3. Kontrola jednostek gospodarczych w zakresie emitowanego hałasu.

Cel operacyjny: Ograniczenie uciążliwości akustycznej dla mieszkańców

Działania: 1. Zmniejszenie zagrożenia mieszkańców ponadnormatywnym hałasem poprzez:  budowę obwodnic i dróg alternatywnych do istniejących (wraz ze skutecznymi zabezpieczeniami akustycznymi),  przeprowadzenie remontu nawierzchni dotychczasowych odcinków dróg,  zastosowanie zmniejszenia prędkości pojazdów, 2. Opracowanie i wdrożenie zasad organizacji ruchu sprzyjających obniżeniu emisji hałasu do środowiska oraz utworzenie obszarów ograniczonego użytkowania (w przypadku braku innych technicznych możliwości), 3. Ograniczenie uciążliwości akustycznej w miejscach występowania szczególnych uciążliwości akustycznych dla mieszkańców (szczególnie w okolicach takich budynków jak: szpitale, szkoły, przedszkola, internaty, domy opieki społecznej itp.) poprzez:  budowę ekranów akustycznych,  stosowanie mat antywibracyjnych, wykopów, tuneli,  tworzenie pasów zieleni przy głównych trasach komunikacyjnych,  zwiększenie izolacyjności akustycznej budynków 4. Ograniczenie hałasu emitowanego przez środki transportu (transport drogowy i szynowy) m.in. poprzez ich modernizację, naprawę trakcji; 5. Ograniczenie hałasu emitowanego przez środki transportu (transport drogowy i szynowy) m.in. poprzez ich modernizację, naprawę trakcji; 6. Zapewnienie przestrzegania zasady strefowania (rozgraniczania terenów o zróżnicowanej funkcji) w planowaniu przestrzennym, oraz wprowadzenie zapisów odnośnie standardów akustycznych dla poszczególnych terenów;

Przeprowadzenie edukacji ekologicznej oraz promowanie komunikacji zbiorowej, transportu rowerowego oraz proekologicznego korzystania z samochodów: Carpooling (jazda z sąsiadem), Eco-driving (ekologiczny, oszczędny styl jazdy).

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

PRIORYTET 7: OCHRONA PRZED POLAMI ELEKTROMAGNETYCZNYMI

Cel operacyjny: Monitoring poziomów pól elektromagnetycznych

Działania: 1. Prowadzenie monitoringu poziomów pól elektromagnetycznych.

Cel operacyjny: Ograniczenie narażenia mieszkańców na oddziaływanie pól elektromagnetycznych

Działania: 1. Uwzględnienie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego zagadnień pola elektromagnetycznego (pozostawienie w sąsiedztwie linii wysokich napięć wolnych przestrzeni), 2. Budowa i modernizacja sieci elektroenergetycznych na terenie gmin z uwzględnieniem ich małokonfliktowych lokalizacji oraz likwidacja sieci na potrzeby nowych uzbrojeń terenu, 3. Przestrzeganie granic stref ochronnych zgodnie z ocenami oddziaływania na środowisko dla urządzeń nadawczych, 4. Identyfikacja i kontrole zagrożeń promieniowania elektromagnetycznego, 5. Prowadzenie rejestru o terenach, na których odnotowano przekroczenia dopuszczalnych pól elektromagnetycznych w miejscach dostępnych dla ludności i przeznaczonych pod zabudowę, 6. Podnoszenie świadomości społeczeństwa o źródłach i stopniu oddziaływania pól elektromagnetycznych.

PRIORYTET 8: ZAPOBIEGANIE POWAŻNYM AWARIOM Cel operacyjny: Zmniejszenie zagrożenia oraz minimalizacja skutków w przypadku wystąpienia awarii

Działania: 1. Prowadzenie kontroli na terenach zakładów przemysłowych, 2. Wzmocnienie kadr pracowniczych monitoringu środowiska (straży pożarnej, WIOŚ), 3. Wyposażenie służb monitoringu w profesjonalny sprzęt umożliwiający prowadzenie działań ratowniczych dla wszystkich możliwych scenariuszy awarii i katastrof.

Cel operacyjny: Zapewnienie bezpiecznego transportu substancji niebezpiecznych

Działania: 1. Wspieranie działalności jednostek reagowania kryzysowego,

Cel operacyjny: Wykreowanie właściwych zachowań społeczeństwa w sytuacji wystąpienia zagrożeń środowiska z tytułu awarii przemysłowych

Działania: 1. Edukacja w zakresie właściwych zachowań w sytuacjach zagrożenia wśród mieszkańców.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

PRIORYTET 9: ZRÓWNOWAŻONA GOSPODARKA ZASOBAMI NATURALNYMI Cel operacyjny: Minimalizacja strat w eksploatowanych złożach oraz ochrona środowiska przed negatywnym oddziaływaniem przemysłu wydobywczego

Działania: 1. Wykorzystanie nowoczesnych technik poszukiwawczych i wydobywczych, 2. Eliminacja nielegalnej eksploatacji kopalin, 3. Współdziałanie organów administracji publicznej w tworzeniu studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego z uwzględnieniem kopalin i ich ochroną przed trwałym zainwestowaniem nie górniczym, 4. Ochrona niezagospodarowanych złóż kopalin w procesie planowania przestrzennego, 5. Uwzględnienie w planach zagospodarowanie przestrzennego wszystkich znanych złóż w granicach ich udokumentowania wraz z zapisami o ochronie ich obszarów przed trwałym zainwestowaniem, 6. Kontrola w zakresie wykonywania postanowień udzielanych koncesji oraz eliminacja nielegalnych koncesji.

PRIORYTET 10: OCHRONA GLEB PRZED NAGATYWNYM ODDZIAŁYWANIEM ORAZ REKULTYWACJA TERENÓW ZDEGRADOWANYCH Cel operacyjny: Ochrona gleb przed negatywnym oddziaływaniem rolnictwa i innych rodzajów działalności gospodarczej

Działania: 1. Promocja rolnictwa ekologicznego i integrowanego, poprzez szkolenia rolników (zgodnych z wymogami ochrony środowiska i przyrody), 2. Finansowe wspieranie przez fundusze ekologiczne inicjatyw dotyczących rekultywacji terenów zdegradowanych i zdewastowanych, 3. Zapobieganie zanieczyszczeniom gleb, zwłaszcza środkami ochrony roślin i metalami ciężkimi, 4. Ochrona gleb przed erozją i zakwaszeniem, ograniczenie zjawisk nadmiernej eksploatacji i zanieczyszczenia gleb również w innych sektorach gospodarki, 5. Ochrona gleb przed zakwaszeniem oraz działania zmierzające do odkwaszenia gleb.

Cel operacyjny: Inwentaryzacja i rekultywacja gleb zdewastowanych i zdegradowanych

Działania: 1. Rozwój systemu identyfikacji i monitoringu terenów zdegradowanych, w tym: 2. Rekultywacja terenów uznanych za zdegradowane.  prowadzenie monitoringu azotu mineralnego w glebie,  prowadzenie monitoringu azotu i fosforu w wodach do głębokości 90 cm pod powierzchnią gleby,  prowadzenie monitoringu siarki siarczanowej i ogólnej w glebie,

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

PRIORYTET 11: WZROST ŚWIADOMOŚCI EKOLOGICZNEJ

Cel operacyjny: Kształtowanie świadomości ekologicznej mieszkańców

Działania: 1. Prowadzenie działań dotyczących możliwości wykorzystania alternatywnych źródeł energii oraz poszanowania energii (np. kampanii, szkoleń, konferencji. itp.), 2. Prowadzenie działań podnoszących wiedzę z zakresu właściwej gospodarki odpadami (np. szkolenia, konferencje, kampanie), 3. Propagowanie zachowań sprzyjających oszczędzaniu wody przez działania edukacyjno-promocyjne, 4. Prowadzenie działań mających na celu podnoszenie świadomości w zakresie wpływu na jakość wód nieprawidłowej gospodarki ściekowej w domostwach i gospodarstwach rolnych (np. spotkania, prelekcje, szkolenia), 5. Organizowanie szkoleń dla rolników z zakresu właściwego nawożenia, promocji rolnictwa ekologicznego, stosowania dobrych praktyk rolniczych i ochrony gleb.

Cel operacyjny: Tworzenie proekologicznych wzorców zachowań, zwłaszcza wśród dzieci i młodzieży, w odniesieniu do pozostałych komponentów

Działania: 1. Przeprowadzenie działań mających na celu rozwiązanie aktualnych problemów środowiskowych (np. przez prowadzenie projektów, akcji, kampanii, szkoleń itp.), 2. Edukacja społeczeństwa na rzecz kreowania prawidłowych zachowań w sytuacji wystąpienia nadzwyczajnego zagrożenia środowiska, 3. Działania promujące i podnoszące poziom wiedzy dot. walorów środowiska przyrodniczego.

Cel operacyjny: Wzmocnienie systemu zarządzania środowiskiem

Działania: 1. Utworzenie i utrzymanie systemu do zarządzania informacjami o stanie środowiska, 2. Utworzenie platformy internetowej do prezentowania danych o stanie środowiska.

1.2. Harmonogram realizacyjny zadań powiatu i samorządów gminnych.

W harmonogramie realizacyjnym przygotowanym dla Powiatu Koszalińskiego, poszczególnym priorytetom, przyporządkowano konkretne cele operacyjne i działania z określeniem czasu ich realizacji oraz określono instytucje, które powinny te cele realizować lub współrealizować. Z uwagi na specyfikę niektórych zadań np. działań inwestycyjnych, czy zadań kontrolnych, raportowanie Powiatu powinno być poprzedzone przez raporty samorządów gminnych i raport o stanie środowiska Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Szczecinie. Z ustawowego obowiązku przygotowania raportów dwuletnich

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

w zakresie realizacji zadań jak wyżej wywiązała się tylko Gmina Sianów i WIOŚ, przedkładający informację corocznie. W związku z powyższym brak jest możliwości oparcia przedkładanego raportu o szczegółowe dane dotyczące realizacji zadań przez gminy. Wykonanie działań oparte o dane GUS i dana z raportów Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska oraz Państwowej Straży Pożarnej, Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych oraz Powiatowego Zarządu Dróg.

Tabela 12. Informacje dostępne w Biuletynie Informacji Publicznej (BiP) - plany/programy/rejestry.

2012

2012 2015 2010

- -

JST -

Raport Raport

Rejestr Rejestr

azbestu

ochrony

ochrony ochrony ochrony

Program Program Program Program

porządku porządku

usuwania

gminie

programu programu

2008 2012 2009 informacji

i czystości i czystości

Regulamin Regulamin

utrzymania utrzymania

środowiska środowiska

Środowiska

z wykonania z wykonania

o o środowisku w

Urząd Gminy w Będzinie + + + - - -

Urząd Gminy w Biesiekierzu + + + - - -

Urząd Miejski w Bobolicach + + + - - +

Urząd Gminy w Mielnie + + + - - +

Urząd Gminy w Manowie + + + - - +

Urząd Miejski w Polanowie + + + - - +

Urząd Gminy i Miasta w Sianowie + + + + + +

Urząd Gminy w Świeszynie + + + - - +

źródło: Strony BIP gmin: Będzino, Biesiekierz, Bobolice, Mielno, Manowo, Polanów i Świeszyno.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

2. REALZACJA ZADAŃ W RAMACH PRIORYTETU 1 – POPRAWA JAKOŚCI POWIETRZA 2.1. Wyniki oceny jakości powietrza za rok 2011 i 2012.

2.1.1. Emisja zanieczyszczeń do powietrza na obszarze powiatu koszalińskiego.

Według Informacji o stanie środowiska dla powiatu koszalińskiego, wykonanej przez WIOŚ w Szczecinie w 2011 r. inwentaryzacja emisji objęła: • 87 emitorów punktowych - przy czym należy zauważyć, iż na obszarze powiatu nie występują duże przemysłowe bądź energetyczne tego typu źródła mogące mieć istotny wpływ na jakość powietrza, • emisję powierzchniową z sektora komunalno-bytowego, obliczoną na podstawie danych pochodzących z projektów założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe oraz z informacji statystycznej ze spisu powszechnego Głównego Urzędu Statystycznego w Warszawie, • emisję liniową, obliczoną na podstawie informacji o natężeniu ruchu na drogach krajowych przekazanych przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad oraz informacji o natężeniu ruchu na drogach powiatowych.

W łącznej emisji do powietrza takich zanieczyszczeń jak: dwutlenek siarki (SO2), pył zawieszony PM10 i benzo(a)piren, największy udział ma emisja niska z sektora komunalno- bytowego. W ograniczaniu zagrożeń pyłem PM10 i zawartym w nim benzo(a)piranem za istotne należy uznać zwrócenie uwagi na problem emisji niskiej, wynikający z działalności człowieka m.in.: poprzez stosowanie w paleniskach domowych paliwa złej jakości czy spalanie szkodliwych odpadów typu PET, która może powodować występowanie lokalnych zagrożeń5.

W emisji do powietrza dwutlenku azotu (NO2) i tlenku węgla (CO) w raporcie WIOŚ za 2011 r. największy jest udział emisji liniowej związanej z ruchem samochodowym.

Wyniki pomiarów pasywnych dwutlenku siarki SO2 i dwutlenku azotu NO2 przeprowadzono w na stanowiskach w Sianowie pomiary NO przeprowadzone przez WIOŚ w latach: 2007-

2011 dla wartości stężeń średniorocznych dwutlenku siarki (SO2) były niskie i utrzymywały się na podobnym poziomie - od 9% do 19,5% poziomu dopuszczalnego określonego pod kątem ochrony roślin. Podobne wartości zarejestrowano w wyniku pomiarów automatycznych przeprowadzonych na stacji w Koszalinie przy ul. Armii Krajowej.

5 Informacja o stanie środowiska w powiecie koszalińskim 2011. Praca zbiorowa WIOŚ. 2012. 38

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Rysunek 1. Stężenie średnioroczne dwutlenku siarki (SO2) w latach 2007 - 2011 w punkcie pomiarowym w Sianowie przy ulicy Koszalińskiej i w Koszalinie.

0 2007 2008 2009 2010 2011

Sianów, ul. Koszalińska - pomiary pasywne Koszalin, ul. Armii Krajowej - stacja automatyczna

źródło informacja o stanie środowiska w powiecie koszalińskim 2011. Praca zbiorowa WIOŚ. 2012.

Klasyfikacja stref zanieczyszczenia: S02, N02, N0X, PM10, PM2,5, C6H6, CO, As, Cd, Ni, Pb i B(a)P

W przeprowadzonej za 2011 r. klasyfikacji stref dla 10 zanieczyszczeń: SO2, NO2,

PM2,5, C6H6, CO, O3, As, Cd, Ni i Pb strefa zachodniopomorska, w skład której wchodzi powiat koszaliński, otrzymała klasę A ze względu na ochronę zdrowia. Klasę A otrzymały również podlegające klasyfikacji pod kątem ochrony roślin - SO2 oraz NOx. W strefach bez stwierdzonych przekroczeń wartości kryterialnych (klasa A) należy utrzymać stężenia zanieczyszczeń poniżej poziomu dopuszczalnego/docelowego. W ocenie opartej na dodatkowej wartości kryterialnej dla ozonu, jaką jest poziom celu długoterminowego, strefa zachodniopomorska otrzymała klasę D2 zarówno ze względu na ochronę zdrowia ludzi jak też ochronę roślin. Oznacza to, że na obszarze strefy wystąpiły stężenia ozonu wyższe od poziomu celu długoterminowego. Dla klasy D2 nie jest wymagane opracowanie programu ochrony powietrza. Działania wymagane w tym przypadku — to ograniczenie emisji prekursorów ozonu (tlenków azotu, węglowodorów i lotnych związków organicznych), które to działania powinny być ujęte w wojewódzkich programach ochrony środowiska.

Zanieczyszczenie powietrza ozonem Ze względu na kryterium określone dla ozonu pod kątem ochrony zdrowia ludzi, w 2011 roku nie został przekroczony poziom docelowy. Jak wynika z przeprowadzonych na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska (GIOŚ) „Obliczeń modelowych stężeń ozonu w skali kraju - rok 2011" na obszarze województwa zachodniopomorskiego ilość dni, w których maksimum dobowe ze stężeń 8-godzinnych średnich kroczących, w roku kalendarzowym (średnio w okresie 3 lat) przewyższało wartość 120 µg/m3, w żadnym punkcie nie była większa niż 25 dni (Rysunek 2). Należy pamiętać o podjętych przez

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Marszałka Województwa Zachodniopomorskiego działaniach w 2009 roku na rzecz poprawy jakości powietrza pod kątem zanieczyszczenia ozonem, będących wynikiem oceny rocznej za 2008 rok, których efektem było opracowanie „Programu ochrony powietrza dla strefy zachodniopomorskiej w zakresie ozonu" uchwalonego przez Sejmik Województwa Zachodniopomorskiego w marcu 2011 roku.

Rysunek 2. Liczba dni, w których 8~godzinna średnia krocząca stężenia ozonu przekroczyła wartość 120 µg/m3 (poziom docelowy) w województwie zachodniopomorskim, uśredniona dla lat 2009-2011,

(symulacja modelem GEM-AO - źródło: GIOŚ) – wg Informacji o stanie środowiska.

Na obszarze strefy wystąpiły stężenia ozonu wyższe od dodatkowego kryterium poziomu celu długoterminowego. Rozkład częstości przekroczeń wartości 120 µg/m3 (poziomu celu długoterminowego) na obszarze województwa zachodniopomorskiego (Rysunek 3) jaki otrzymano w wyniku symulacji modelem wskazuje, że na stosunkowo dużym obszarze województwa zachodniopomorskiego, w tym na terenach aglomeracji szczecińskiej oraz miasta Koszalin, liczba dni z wartościami stężeń powyżej 120 µg/m3 nie przekracza 5-10, natomiast lokalnie na południowo-zachodnim krańcu województwa oraz na pewnych obszarach rozmieszczonych nieregularnie w innych jego częściach wzrasta do 156.

6 Informacja o stanie środowiska w powiecie koszalińskim 2011. Praca zbiorowa WIOŚ. 2012. 40

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Rysunek 3. Liczba dni, w których 8-godzinna średnia krocząca stężenia ozonu przekroczyła wartość 120 µg/m3 (poziom celu długoterminowego) w województwie zachodniopomorskim w roku 2011.

(symulacja modelem GEM-AQ ~ źródło: GIOS) - wg Informacji o stanie środowiska w powiecie koszalińskim 2011. Praca zbiorowa WIOŚ. 2012.

Tabela 13. Wynikowe klasy strefy zachodniopomorskiej dla poszczególnych zanieczyszczeń, uzyskane w ocenie rocznej za 2011 r. dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia

Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń Kod dla obszaru całej strefy Nazwa strefy strefy O O SO NO CO C H PM 10 PM 2,5 Pb As Cd Ni BaP 3 3 2 2 6 6 (dc) (dt) strefa PL3203 A A A A C A A A A A C A D2 zachodniopomorska źródło informacja o stanie środowiska w powiecie koszalińskim 2011. Praca zbiorowa WIOŚ.2012.

Tabela 14. Wynikowe klasy strefy zachodniopomorskiej dla poszczególnych zanieczyszczeń uzyskane w ocenie rocznej dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony roślin - według oceny rocznej za 2011 r. Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń Kod Nazwa strefy w strefie strefy SO2 NOx O3 (dc) O3(dt) strefa PL3203 A A A D2 zachodniopomorska dc – poziom docelowy, dt – poziom celu długoterminowego źródło informacja o stanie środowiska w powiecie koszalińskim 2011. Praca zbiorowa WIOŚ 2012.

Zanieczyszczeniami problemowymi pozostają nadal pył zawieszony PM10 oraz zawarty w nim benzo(a)piren. W roku 2011 w wyniku przeprowadzonych na obszarze strefy

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

pomiarów stwierdzono przekroczenie poziomu dopuszczalnego przez 24-godzinne stężenia pyłu zawieszonego PM10 (klasa C) oraz przekroczenie poziomu docelowego przez średnioroczne stężenie benzo(a)pirenu (klasa C). Przypisanie strefie zachodniopomorskiej klasy C dla pyłu PM10 i benzo(a)pirenu nie oznacza, że przekroczenia dla tych zanieczyszczeń występują na obszarze całej strefy. Oznacza to jedynie, że na obszarze strefy są miejsca wymagające podjęcia działań na rzecz poprawy jakości powietrza (programy ochrony powietrza) w celu przywrócenia obowiązujących standardów. W obu przypadkach - pyłu zawieszonego PM10 i benzo(a)pirenu w powiecie koszalińskim nie wskazano obszarów, na których występują przekroczenia standardów jakości powietrza dla obu tych zanieczyszczeń. Należy mieć jednak na uwadze to, iż również tutaj, lokalnie, na niewielkich obszarach zagrożenia takie mogą występować. Wskazują na to m.in. przedstawione poniżej wyniki obliczeń wykonanych przez WIOS w Szczecinie. Obszarami potencjalnych przekroczeń poziomu docelowego przez średnioroczne stężenie benzo(a)pirenu są głównie większe miasta powiatów o dużych skupiskach ludności, w których istotny wpływ na jakość powietrza ma emisja powierzchniowa związana z indywidualnym ogrzewaniem mieszkań7.

2.2. Działania naprawcze dla strefy zachodniopomorskiej.

Powiat Koszaliński lokuje się w strefie zachodniopomorskiej PL3203, obejmującej obszar całego województwa zachodniopomorskiego, z wyjątkiem aglomeracji szczecińskiej i miasta Koszalin. Dla wszystkich z wyżej wymienionych stref województwa zachodniopomorskiego Zarząd Województwa Zachodniopomorskiego opracował projekt Programu Ochrony Powietrza dla stref województwa zachodniopomorskiego.

2.2.1. Podstawy prawne.

Projekt Programu Ochrony Powietrza dla stref województwa zachodniopomorskiego opracowano w oparciu o następujące akty prawne:

1) Ustawę z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (POŚ) - (Dz. U. z 2008 nr 25, poz.150, z późn. zm.) - według której, na podstawie art. 91 ust. 5 zarząd województwa, w terminie 15 miesięcy od dnia otrzymania wyników oceny poziomów substancji w powietrzu i klasyfikacji stref (o których mowa w art. 89 ust.1 pkt 4), przedstawia do zaopiniowania właściwym wójtom, burmistrzom lub prezydentom miast i starostom projekt uchwały w sprawie programu ochrony powietrza, a wójt, burmistrz lub prezydent miasta i starosta są obowiązani do wydania opinii w terminie miesiąca od dnia otrzymania projektu uchwały w sprawie programu ochrony powietrza. Celem programu jest osiągnięcie dopuszczalnych poziomów substancji w powietrzu dla stref, w których poziom choćby jednej substancji przekracza poziom dopuszczalny. Dla stref, w których został przekroczony poziom więcej niż jednej substancji, sporządza się wspólny Program Ochrony Powietrza dotyczący wszystkich tych substancji.

7 Informacja o stanie środowiska w powiecie koszalińskim 2011. Praca zbiorowa WIOŚ. 2012. 42

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

. Zarząd województwa zapewnia możliwość udziału społeczeństwa w postępowaniu, którego przedmiotem jest sporządzenie programu ochrony powietrza – dla powiatu koszalińskiego spotkanie konsultacyjne odbyło się w dniu 15 lipca 2013 r. . Zgodnie z art. 91 ust. 3 sejmik województwa, w terminie 18 miesięcy od dnia otrzymania wyników oceny poziomów substancji w powietrzu i klasyfikacji stref przyjmuje w drodze uchwały, program ochrony powietrza. . Na podstawie art. 87 ust 2 POŚ, strefę stanowi: aglomeracja o liczbie mieszkańców większej niż 250 tysięcy, miasto o liczbie mieszkańców większej niż 100 tysięcy, pozostały obszar województwa, niewchodzący w skład miast o liczbie mieszkańców większej niż 100 tysięcy oraz aglomeracji.

2) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 września 2012 r. w sprawie programów ochrony powietrza oraz planów działań krótkoterminowych (Dz. U. z dnia 18 września 2012 r., poz. 1028). Minister Środowiska, w drodze rozporządzenia określił szczegółowe wymagania, jakim powinny odpowiadać programy ochrony powietrza oraz ich zakres tematyczny.

3) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z dnia 18 września 2012 r., poz. 1031). Rozporządzenie określa: . poziomy dopuszczalne dla niektórych substancji w powietrzu, zróżnicowane ze względu na ochronę zdrowia ludzi i ochronę roślin; . poziomy docelowe dla niektórych substancji w powietrzu, zróżnicowane ze względu na ochronę zdrowia ludzi oraz ochronę roślin; . poziomy celów długoterminowych dla niektórych substancji w powietrzu, zróżnicowane ze względu na ochronę zdrowia ludzi oraz ochronę roślin; . alarmowe poziomy dla niektórych substancji w powietrzu; . poziomy informowania dla niektórych substancji w powietrzu; . pułap stężenia ekspozycji; . warunki, w jakich ustala się poziom substancji, takie jak temperatura i ciśnienie; . oznaczenie numeryczne substancji, pozwalające na jednoznaczną jej identyfikację; . okresy, dla których uśrednia się wyniki pomiarów; . dopuszczalną częstość przekraczania poziomów dopuszczalnych i docelowych; . terminy osiągnięcia poziomów dopuszczalnych, docelowych i celów długoterminowych oraz pułapu dla niektórych substancji w powietrzu; . marginesy tolerancji dla niektórych poziomów dopuszczalnych, wyrażone jako malejąca wartość procentowa w stosunku do dopuszczalnego poziomu substancji w powietrzu w kolejnych latach.

4) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 10 września 2012 r. w sprawie zakresu i sposobu przekazywania informacji dotyczących zanieczyszczenia powietrza (Dz. U. z dnia 18 września 2012 r., poz. 1034). Zgodnie

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

z § 6.1. rozporządzenia j. w. informacja o uchwaleniu programu ochrony powietrza obejmuje: . opracowanie tekstowe programu ochrony powietrza; . uchwałę sejmiku województwa w sprawie programu ochrony powietrza; . zestawienie informacji o programie ochrony powietrza.

5) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 2 sierpnia 2012 r. w sprawie stref, w których dokonuje się oceny jakości powietrza (Dz. U. z dnia 10 sierpnia 2012 r., poz. 914) określa strefy oraz ich nazwy i kody. 6) Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/50/WE z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy,

Zanieczyszczenie benzo(a)piranem

Projekt Programu Ochrony Powietrza dla stref województwa zachodniopomorskiego, tj. aglomeracji szczecińskiej, miasta Koszalin i strefy zachodniopomorskiej został opracowany przez Biuro Studiów i Pomiarów Proekologicznych „EKOMERIA” w Gdańsku i poddany konsultacjom społecznym 15 lipca 2013 r. Projekt zawiera przetworzone wyniki badań za 2011 i 2012, wykonanych przez WIOŚ w Szczecinie, które wykorzystano dla opisu stanu jakości powietrza powiatu koszalińskiego.

Pomiary zanieczyszczeń powietrza benzo(a)pirenem w latach 2007-2010 w Koszalinie.

Benzo(a)piren po raz pierwszy podlegał ocenie w 2007 roku. W okresie od 2007 do 2010 roku notowano przekroczenia na wszystkich stanowiskach pomiarowych w strefie w każdym roku. Najniższe stężenia wystąpiły w 2010 na stacji pomiarowej przy ul. Spasowskiego, a najwyższe w 2009 roku na stacji przy ul. Zwycięstwa.

Tabela 15. Pomiary stężeń benzo(a)pirenu w strefie miasto Koszalin w latach 2007-2010. B(a)P rok Lp. Stanowisko Kod krajowy stacji Rok [ng/m3] 2007 3,19 2008 2,75 Koszalin, ul. 1. ZpKoszalinWSSE Zwycięstwa 2009 4,7 Likwidacja punktu 2010 pomiarowego 2007 Punkt pomiarowy nie Koszalin, ul. 2008 2 ZpKoszalin006 istniał Spasowskiego 2009 2010 2,1 źródło: Projekt Programu Ochrony Powietrza dla stref województwa zachodniopomorskiego – TOM III Miasto Koszalin. Biuro Studiów i Pomiarów Proekologicznych „EKOMERIA” Sp. z o.o. Gdańsk, 2013.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Pomiary zanieczyszczeń powietrza benzo(a)pirenem w 2011 roku.

Poziom docelowy B(a)P wynoszący 1 ng/m3 został przekroczony w Koszalinie w 2011 roku o 60% na stanowisku pomiarowym przy ul. Spasowskiego.

Tabela 16. Stanowiska pomiarowe, z których wyniki pomiarów B(a)P zakwalifikowane zostały do oceny rocznej w 2011 r. Kod krajowy Współrzędne B(a)P rok % Lp. Stanowisko stacji geograficzne [ng/m3] przekroczeń Koszalin, ul. 16° 11' 35,17'' 1. ZpKoszalin006 1,6 60 Spasowskiego 54° 12' 25,38'' źródło: Projekt Programu Ochrony Powietrza dla stref województwa zachodniopomorskiego – TOM III Miasto Koszalin. Biuro Studiów i Pomiarów Proekologicznych „EKOMERIA” Sp. z o.o. Gdańsk, 2013.

Wg zespołu projektowego „Ekomeria” analiza stężenia benzo(a)pirenu w Koszalinie wykazuje, iż stężenia te były zdecydowanie wyższe w okresie zimowym, kiedy to kilkukrotnie przekraczały poziom docelowy (określony dla roku) – najwyższe wartości osiągnęły w listopadzie – ponad 10 ng/m3. W okresie od maja do października stężenia przeważnie utrzymywały się poniżej poziomu docelowego dla roku. Warunki meteorologiczne są bardzo istotnym czynnikiem wpływającym na jakość powietrza, decydującym o tempie rozpraszania się zanieczyszczeń. Niekorzystne scenariusze meteorologiczne mogą wpływać na długotrwałe utrzymywanie się substancji na danym terenie i powodować ich wysokie kumulacje. Najmniej korzystne warunki wiążą się z niską temperaturą powietrza, która skutkuje wzmożoną emisją z systemów grzewczych, niską prędkością wiatru, uniemożliwiającą dyspersję zanieczyszczeń oraz niskim położeniem warstwy mieszania i stanem stałym równowagi atmosfery, co oznacza stagnację lub niewielki ruch mas powietrza.

Dla badania emisji B(a)P istotne znaczenie ma fakt wzajemnego przenikania się mas powietrza i niesionych wraz z nimi ładunków zanieczyszczeń, w tym zakresie rozróżniono za zespołem BSIPP „EKOMERIA” emisję napływową i emisję z terenu Miasta Koszalin. Obie ściśle korespondujące z oceną stanu jakości powietrza w powiecie koszalińskim.

Emisja napływowa B(a)P

Roczny ładunek emisji napływowej benzo(a)pirenu dla strefy miasto Koszalin wynosi 280,5 kg. Największy udział przypada na emisję powierzchniową z pasa 30 km wokół strefy – ponad 257 kg (91,6%). Emisja z transportu z pasa 30 km wokół strefy stanowi 6,7%, a udział źródeł punktowych stanowi łącznie 1,6% emisji napływowej.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Tabela 17. Bilans emisji napływowej B(a)P dla strefy miasto Koszalin w 2011 r.

B(a)P Typ emisji [kg/rok] punktowa h ≥ 30 m poza pasem 3.7 30 km punktowa z pasa 30 km 0.8 powierzchniowa z pasa 30 km 257.1 liniowa z pasa 30 km 18.9 SUMA 280.5 źródło: Projekt Programu Ochrony Powietrza dla stref województwa zachodniopomorskiego – TOM III Miasto Koszalin. Biuro Studiów i Pomiarów Proekologicznych „EKOMERIA” Sp. z o.o. Gdańsk, 2013.

Rysunek 4. Udział poszczególnych typów emisji w bilansie emisji napływowej B(a)P dla strefy miasto Koszalin w 2011 r.

punktowa z woj. zachodniopomorskie go h >=30 m punktowa z pasa 30 1,32% km liniowa z pasa 30 km 0,30% 6,74%

powierzchniowa z pasa 30 km 91,64%

źródło: Projekt Programu Ochrony Powietrza dla stref województwa zachodniopomorskiego – TOM III Miasto Koszalin. Biuro Studiów i Pomiarów Proekologicznych „EKOMERIA” Sp. z o.o. Gdańsk, 2013

Emisja B(a)P z terenu strefy miasto Koszalin

Roczny ładunek emisji benzo(a)pirenu ze strefy miasto Koszalin wyniósł 26,3 kg. Największy udział (81,7%) ma emisja z indywidualnych systemów grzewczych, oszacowana na poziomie 21,5 kg B(a)P, natomiast najmniejszy jest udział źródeł punktowych – zaledwie 0,4%.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Tabela 18. Bilans emisji B(a)P ze strefy miasto Koszalin w 2011 r.

B(a)P Typ emisji [kg/rok]

punktowa 0.1 powierzchniowa 21.5 liniowa 4.7 SUMA 26.3 źródło: Projekt Programu Ochrony Powietrza dla stref województwa zachodniopomorskiego – TOM III Miasto Koszalin.

Rysunek 5. Udział poszczególnych typów emisji w bilansie emisji B(a)P ze strefy miasto Koszalin w 2011 r.

liniowa punktowa 17,86% 0,42%

powierzchniowa 81,72%

źródło: Projekt Programu Ochrony Powietrza dla stref województwa zachodniopomorskiego – TOM III Miasto Koszalin Biuro Studiów i Pomiarów Proekologicznych „EKOMERIA” Sp. z o.o. Gdańsk, 2013.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Rysunek 6. Emisja pyłu zawieszonego PM10 ze źródeł punktowych w strefie zachodniopomorskiej w 2011 r.

źródło: Projekt Programu Ochrony Powietrza dla stref województwa zachodniopomorskiego – TOM III Miasto Koszalin - Biuro Studiów i Pomiarów Proekologicznych „EKOMERIA” Sp. z o.o. Gdańsk, 2013.

Rysunek 7. Emisja powierzchniowa pyłu zawieszonego PM10 w strefie zachodniopomorskiej w 2011 r.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Tabela 19. Obszary przekroczeń poziomów dopuszczalnych pyłu zawieszonego PM10 oraz poziomu docelowego B(a)P w strefie zachodniopomorskiej w 2011 r.

Emisja Powierzchnia Wartość Wartość łączna w Liczba Nr Kod Gminy objęte obszarem Charakter przekroczeń z obliczeń z pomiaru obszarze ludności [km2] [µg/m3]** [µg/m3]** [Mg/rok]*

Obszary z przekroczonym poziomem dopuszczalnym pyłu zawieszonego PM10 24h Brak stacji 20 Zp11sZpB(a)Pa20 Gmina Mielno i Będzino rolniczy 11,77 17,7 5591 2,24 pomiarowej w obszarze Brak stacji Gmina miejska i wiejska 22 Zp11sZpB(a)Pa22 miejski 9,12 16,1 6860 1,66 pomiarowej Sianów w obszarze Brak stacji 31 Zp11sZpB(a)Pa31 Gmina Biesiekierz rolniczy 4,08 6,38 849 1,17 pomiarowej w obszarze Brak stacji Gmina miejska i wiejska 44 Zp11sZpB(a)Pa44 miejski 1,85 2,05 1437 1,49 pomiarowej Bobolice w obszarze

źródło: Projekt Programu Ochrony Powietrza dla stref województwa zachodniopomorskiego – TOM II strefa zachodniopomorska Biuro Studiów i Pomiarów Proekologicznych „EKOMERIA” Sp. z o.o. Gdańsk, 2013.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Emisja liniowa pyłu zawieszonego PM10 z terenu strefy

Emisja pyłu zawieszonego PM10 z transportu w strefie zachodniopomorskiej wyniosła 6,7 tys. Mg, co stanowi 17,2% emisji łącznej. Na mapie rozkładu emisji wyraźnie zaznacza się przebieg głównych arterii komunikacyjnych w strefie – dróg krajowych nr 6, 10, 31 i drogi ekspresowej S3.

Rysunek 8. Emisja liniowa pyłu zawieszonego PM10 w strefie zachodniopomorskiej w 2011 r.

źródło: Projekt Programu Ochrony Powietrza dla stref województwa zachodniopomorskiego – TOM II strefa zachodniopomorska. Biuro Studiów i Pomiarów Proekologicznych „EKOMERIA” Sp. z o.o. Gdańsk, 2013.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

2.3. Rozbudowa i modernizacja sieci gazowej.

Rysunek 9. Rozwój sieci gazowej w latach 2011-2012.

400

350 382,477 386,92 300

250

200

150

100 128,404 128,404 50

0 2011 2012

ogólna długość czynnej sieci gazowej długość sieci gazowej przesyłowej

źródło: opracowanie własne.

Na terenie powiatu koszalińskiego notuje się stały wzrost sieci i przyłączy gazowych. Mimo tego stopień uzbrojenia powiatu w sieć gazową wciąż jest niski - w roku 2011 stopień uzbrojenia w sieć gazową powiatu wynosił 24%.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

3. REALIZACJA DZIAŁAŃ W RAMACH PRIORYTETU 2 i 3 – DOBRY STAN WÓD.

3.1. Jakość wód.

3.1.1. Rzeki.

Podstawą do prowadzenia badań w latach 2011 - 2012 r. był „Program Państwowego Monitoringu Środowiska Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2010-2012". Zgodnie z nim system oceny jakości jednolitych części wód rzecznych realizowano poprzez badania i pomiary wykonywane w ramach monitoringu diagnostycznego i operacyjnego. Jednolite części wód występujące na obszarach chronionych Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie badał także według odrębnych przepisów, w celu ustalenia stopnia spełnienia dodatkowych wymagań określonych dla tych obszarów. W trzyletnim okresie badawczym WIOŚ w Szczecinie objął programem 111 jednolitych części wód rzecznych, z czego 12 JCW znajduje się na terenie powiatu koszalińskiego. W latach 2010 - 2012 przeprowadzono badania 6 JCW. Zestawienie punktów pomiarowych w badanych JCW wraz z rodzajem realizowanego monitoringu podano w Tabeli 20, a ich lokalizację przedstawiono na rysunku 10. Prezentowane dane stanowią opracowanie Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska i stanowią części informacji o stanie środowiska – odpowiednio za rok 2011 i 2012, publikowanych na stronach internetowych WIOŚ Szczecin.

Tabela 20. Zestawienie jednolitych części wód badanych w powiecie koszalińskim w latach 2010-2012. Lp. Nazwa jednolitej części Nazwa punktu pomiarowego Rok Rodzaj wód badań monitoringu 1 Unieść do Polnicy Unieść - powyżej ujścia Polnicy 2010 MO (m. Gorzebądź) 2 Unieść od Polnicy do Unieść - ujście do jeziora Janino 2010 MO, MORY ujścia (ni. Kleszcze) 3 Czerwona od Łopieniczki Czerwona - ujście do morza (m. 2011 MD, MO do ujścia Ustronie Morskie) 4 Dzierżęcinka z jeziorami Dzierżęcinka - ujście do jeziora 2011 MD, MO Lubiatowo Pn i Pd Jamno (m. Dobiesławiec) 5 Grabowa do Wielinki Grabowa - m. Wielin 2011 MD, MO, MORY, MORE 6 Strzeżenica Strzeżenica - ujście do jeziora 2011 MD, MO Jamno (m. Strzeżenica) 7 Bielica Bielica - ujście do Radwi (m. 2012 MO Kurozwęcz) 8 Czarna Czarna - ujście do Radwi (poniżej 2012 MO, MORE m. Dunowo) 9 Mszanka z jeziorem Mszanka - ujście do Radwi (ni. 2012 MO, MORY Nicemino Karsina) 10 Radew do Chocieli z Radew - powyżej ujścia Chocieli 2012 MO, MORE jeziorem Kwiecko (m. Kurowo)

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

11 Radew od Chocieli do Radew - poniżej ujścia Chocieli i 2012 MO, MORY zbiornika Rosnowo Mszanki (m. Mostowo) 12 Radew od dopływu w Radew - w Niedalinie (most 2012 MO, MORY, MORE Niedalinie do ujścia drogowy) źródła: Informacja o stanie środowiska w powiecie koszalińskim 2011. Praca zbiorowa WIOŚ. 2012. Informacja o stanie środowiska w powiecie koszalińskim 2012. Praca zbiorowa WIOŚ. 2013.

Objaśnienia: MD - program monitoringu diagnostycznego, MO - program monitoringu operacyjnego, MORY - program monitoringu operacyjnego jakości wód powierzchniowych, które są przeznaczone dla bytowania ryb w warunkach naturalnych, MORE - program monitoringu operacyjnego jakości wód powierzchniowych, które są przeznaczone do celów rekreacyjnych

Rysunek 10. Lokalizacja punktów monitoringu rzek w powiecie koszalińskim w latach 2010-2012.

źródło: skan mapy z dokumentu pn. Informacja o stanie środowiska w powiecie koszalińskim 2012. Praca zbiorowa WIOŚ. 2013.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Rysunek 11. Wyniki oceny elementów biologicznych w jednolitych częściach wód badanych w latach 2010-2012 na terenie powiatu koszalińskiego.

źródło: skan mapy z dokumentu pn. Informacja o stanie środowiska w powiecie koszalińskim 2012. Praca zbiorowa WIOŚ. 2013.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

W raporcie WIOŚ za 2012 r. stanu przeprowadzona ocena jednolitych części wód badanych w roku 2012 i weryfikacja JCW badanych w 2010 r. i 2011 r. wskazuje na dobry i powyżej dobrego stan/potencjał ekologiczny 5 JCW. Dobry potencjał ekologiczny wykazały rzeki: . Radew do Chocieli z jeziorem Kwiecko, . Mszanka z jeziorem Nicemino, . Bielica, . Czarna, . Unieść od Polnicy do ujścia. Umiarkowany stan/potencjał ekologiczny przypisano także 5 JCW. Do tego zbioru należą rzeki: . Radew od Chocieli do zbiornika Rosnowo, . Radew od dopływu w Niedalinie do ujścia, . Grabowa do Wielinki, . Czerwona od Łopieniczki do ujścia , . Strzeżenica.

Słaby potencjał ekologiczny przypisano rzekom: . Dzierżęcinka z jeziorami Lubiatowo Północne i Południowe . Unieść do Polnicy. O wyniku oceny stanu/potencjału ekologicznego omawianych JCW decydowała ocena elementów biologicznych.

Zgodnie z wytycznymi GlOŚ oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska jednolitym częściom wód wyznaczonym na podstawie przeglądu warunków hydromorfologicznych jako naturalne, w zakresie tych elementów nadano klasę I, a sztucznym lub silnie zmienionym - klasę II. Jakość oznaczanych elementów fizykochemicznych w 5 JCW spełniała wymagania określone dla stanu bardzo dobrego/potencjału maksymalnego (I klasa), a pozostałych 7 JCW dla stanu/potencjału dobrego (II klasa).

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Rysunek 12. Wyniki oceny stanu/potencjał u ekologicznego jednolitych części wód badanych w latach 2010-2012 na terenie powiatu koszalińskiego.

źródło: skan mapy z dokumentu pn. Informacja o stanie środowiska w powiecie koszalińskim 2012. Praca zbiorowa WIOŚ. 2013.

W latach 2011-2012 r. w ramach monitoringu diagnostycznego, badane były elementy chemiczne wybranych JCW. Zestawienie wyników tych badań , jak również ocenę stanu potencjału ekologicznego ilustruje uproszczona, względem informacji WIOŚ tabela poniżej:

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Tabela 21. Zestawienie wyników badań WIOŚ na rzekach powiatu koszalińskiego w latach 2011 – 2012.

Lp.

elementów

StanJCW

Spotykane

ekologiczny

Nazwa JCW

biologicznych

Stan potencjał

Klasa Klasaelementów Klasaelementów

zanieczyszczenia

fizykochemicznych hyfromorfologicznych

1 Radew do Chocieli z II II II II Brak jeziorem Kwiecko - oceny stanu 2 Mszanka II I I II Brak z jeziorem Niecemino - oceny stanu 3 Radew od Chocieli do III I I III zły zbiornika Rosnowskiego - 4 Bielica II I I II Brak - oceny stanu 5 Radew od dopływu w III II I III zły Niedalinie do ujścia - 6 Czarna II I II II Brak - oceny stanu 7 Czerwona od Łopieniczki do III II II III zły ujścia - 8 Strzeżenica III I II III - zły 9 Dzierżęcinka z Jeziorami IV II II IV benzo(g,h,i)perylenu zły Lubiatowo Pd i Pn i indeno(l,2,3- cd)pirenu 10 Grabowa do Wielinki III II II II benzo(g,h,i)perylenu zły i indeno(l,2,3- cd)pirenu źródło: Informacja o stanie środowiska w powiecie koszalińskim 2012. Praca zbiorowa WIOŚ. 2013.

3.1.2. Jeziora. W latach 2011 - 2012 WIOŚ w Szczecinie nie prowadził badań monitoringowych wód jezior na terenie powiatu koszalińskiego. Ostatnie badania na terenie powiatu wykonane zostały przez WIOŚ w Szczecinie w 2006 r. i obejmowały jezioro Jamno i jezioro Parnowskie.

3.1.3. Wody przybrzeżne.

Do granicy powiatu koszalińskiego przylegają dwie jednolite części wód przybrzeżnych: Sarbinowo-Dziwna (PLCWIIIWB8) oraz Jaroslawiec-Sarbinowo (PLCWIIIWB7). W roku 2011r. WIOŚ nie prowadził badań monitoringowych. W 2012 r. badania monitoringowe jakości wód prowadzono w pięciu punktach pomiarowo-kontrolnych.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Na podstawie badań przeprowadzonych w 2012 r. w ramach monitoringu diagnostycznego potencjał ekologiczny JCW Jarosławiec-Sarbinowo oraz JCW Sarbinowo- Dziwna zaklasyfikowany został jako zły (V klasa), w wyniku czego stan wód obydwu JCW także oceniono jako zły. Ocena elementów biologicznych została przeprowadzona w oparciu o wyniki badań chlorofilu „a", fitoplanktonu i makrozoobentosu. Potencjał elementów biologicznych obydwu JCW, będący wynikiem oceny poszczególnych wskaźników oceniono jako zły8. Ocena elementów hydromorfologicznych. Na podstawie przeglądu warunków hydromorfologicznych JCW Jarosławiec-Sarbinowo oraz JCW Sarbinowo-Dziwna, ze względu na umacniane brzegi i zabezpieczenia przed erozją morską, obie JCW zostały wyznaczone jako silnie zmienione. Zgodnie zatem z wytycznymi GIOS oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska WIOŚ Koszalin potencjał elementów hydromorfologicznych obydwu JCW został ocenił jako dobry9. Ocena elementów fizykochemicznych. Potencjał elementów fizykochemicznych obydwu JCW został oceniony jako poniżej dobrego. Na niską ocenę potencjału wód JCW Jarosławiec-Sarbinowo wpłynęły wyniki badań przezroczystości wód (widzialność krążka Secchiego) oraz zbyt wysokie stężenia substancji biogennych (azotu ogólnego i fosforu ogólnego), przy czym rozpuszczalne formy biogenów nie były oceniane. Wpływ na ocenę stanu wód JCW Sarbinowo-Dziwna miały także wyniki badań przezroczystości wód (widzialność krążka Secchiego) oraz zbyt wysokie stężenia substancji biogennych (azotu ogólnego, azotanowego i mineralnego, fosforu ogólnego i fosforanów). Natomiast potencjał elementów fizykochemicznych z grupy substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego obydwu JCW oceniony został jako dobry10. Ocena stanu chemicznego. W ramach monitoringu diagnostycznego przeprowadzono badania pełnej listy wskaźników stanu chemicznego, pobierając próby dwukrotnie w ciągu sezonu badawczego na każdym stanowisku. Stan chemiczny obydwu JCW oceniony został jako poniżej dobrego, o czym zdecydowały przekroczenia wartości średniorocznych eteru pentabromodifenylowego (PBDE), oktylofenoli i kationu tributylocyny. Ze względu na to, że ocena stanu chemicznego JCW Sarbinowo-Dziwna przeprowadzona została na podstawie zbioru jedynie sześciu wyników dla każdego wskaźnika (uzyskanych w wyniku poboru prób z trzech stanowisk pomiarowych w trakcie dwóch rejsów), a ocena stanu chemicznego JCW Jarosławiec-Sarbinowo wykonana została na podstawie zbioru czterech wyników dla każdego wskaźnika (uzyskanych w wyniku poboru prób z dwóch stanowisk pomiarowych w trakcie dwóch rejsów), poziom ufności oceny stanu chemicznego oszacowano jako niski11.

3.1.4. Wody podziemne. Wody podziemne stanowią podstawowa źródło zaopatrzenia w wodę pitną w powiecie koszalińskim, a zasoby wód podziemnych występują w piętrach wolnonośnych czwartorzędowych i trzeciorzędowych. Ze względu na potrzebę ochrony zasobów wód podziemnych wyznaczone zostały Główne Zbiorniki Wód Podziemnych, z czego na obszarze

8 Informacja o stanie środowiska w powiecie koszalińskim 2012. Praca zbiorowa WIOŚ. 2013. 9 Informacja o stanie środowiska w powiecie koszalińskim 2012. Praca zbiorowa WIOŚ. 2013. 10 Informacja o stanie środowiska w powiecie koszalińskim 2012. Praca zbiorowa WIOŚ. 2013. 11 Informacja o stanie środowiska w powiecie koszalińskim 2012. Praca zbiorowa WIOŚ. 2013. 58

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

powiatu znajdują się dwa Główne Zbiorniki Wód Podziemnych. Charakterystykę dwóch GZWP przedstawia poniższa tabela.

Tabela 22. Charakterystyka GZWP, leżących na terenie powiatu koszalińskiego.

Szacunkowe Wiek Średnia Numer Typ zasoby Nazwa zbiornika utworó głębokoś zbiornika zbiornika dyspozycyjne w 3 ć ujęć (m) (tys. m /dobę)

18 Zbiornik międzymorenowy QM, Tr porowy 40 10-50 Polanów

120 Zbiornik międzymorenowy QM porowy 113 40 Bobolice

QM,- utwory czwartorzędu w utworach międzymorenowych, Tr – trzeciorzęd

W granicach powiatu koszalińskiego znajdują się trzy JCWPd o numerach 9, 10 i 28, które objęte są badaniami w ramach monitoringu diagnostycznego. W powiecie koszalińskim monitoring regionalny wód podziemnych nie jest wykonywany. W 2012 r. WIOŚ prowadził monitoring wód podziemnych, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 15 listopada 2011 r. w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych (Dz. U. Nr 258, poz. 1550).Badania wód podziemnych na terenie powiatu wykonane zostały na poziomie krajowym w ramach monitoringu diagnostycznego w 4 punktach pomiarowych w miejscowościach: Bobolice (punkt nr 191), Polanów (punkt nr 194), Świeszyno (punkt nr 382) oraz Mielno (punkt nr 2257). Przeprowadzone przez WIOŚ badania w 3 punktach - w miejscowościach: Bobolice (punkt nr 191), Polanów (punkt nr 194) oraz Świeszyno (punkt nr 382) – pozwoliły stwierdzić występowanie wód II klasy (wody dobrej jakości) o dobrym stanie chemicznym. W punkcie badawczym w miejscowości Mielno (punkt nr 2257) stwierdzono występowanie wód V klasy (wody złej jakości) - reprezentujących słaby stan chemiczny. Przyczyną obniżenia jakości wód w Mielnie były podwyższone stężenia potasu, boru, chlorków i sodu oraz podwyższona wartość przewodności. Ponadto w punkcie stwierdzono przekroczenia wartości progowych wyznaczonych dla wód do celów pitnych w przypadku amoniaku, boru, przewodności, sodu i chlorków. Zasolenie wód wgłębnych poziomu kredowego w Mielnie ma charakter geogeniczny i związane jest z naturalnym chemizmem ujmowanej warstwy wodonośnej12. W punktach nie stwierdzono zanieczyszczenia wód azotanami (stężenie azotanów powyżej 50 mgNO3 /l) i zagrożenia takim zanieczyszczeniem (stężenie azotanów od 40 do 50 mgN03/l). Stężenie azotanów kształtowało się na niskim poziomie tj. poniżej 10mgNO3/l i odpowiadało I klasie (wody bardzo dobrej jakości)13.

3.2. Utrzymywanie koryt cieków, kanałów i obwałowań.

Zagrożeniem powodziowym w powiecie objęte są obszary terenów wokół jezior przymorskich. Obszary zagrożone chronione są wałami przeciwpowodziowymi, a tereny polderowe odwadniane są pompowniami melioracyjnymi. W tabelach poniżej zestawiono

12 Informacja o stanie środowiska w powiecie koszalińskim 2012. Praca zbiorowa WIOŚ. 2013. 13 Informacja o stanie środowiska w powiecie koszalińskim 2012. Praca zbiorowa WIOŚ. 2013. 59

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

stan urządzeń i obiektów chroniących przed powodzią. Tabela 23 przedstawia zestawienie polderów w zlewni Przymorza od Parsęty do Jeziora Jamno, tabela 24 zestawienie pompowni melioracyjnych w zlewni Przymorza od Parsęty do Jeziora Jamno, a tabela 25 aktualny wykaz wałów przeciwpowodziowych na terenie Powiatu Koszalińskiego. Utrzymaniem tych urządzeń zajmuje się w obszarze RZGW Szczecin odpowiednio Zachodniopomorski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Szczecinie, Terenowy Oddział w Koszalinie.

Tabela 23. Poldery w zlewni Przymorza od Parsęty do Jeziora Jamno.

Powierzchni Pojemnoś Forma Lokaliz Nazwa Użytkowni Rzeka / a polderu ć polderu zagospodarowan acja polderu k polderu Akwen [ha] [mln m3] ia polderu [km]

Gmina Będzino ANR, Czerwona I, użytki zielone, rolnicy 643 1,29 rz. Czerwona L II nieużytki indywidual ni użytki zielone, Czerwona III 324 0,65 ANR rz. Czerwona L nieużytki ANR, Czerwona IV, użytki zielone, rolnicy 694 1,39 rz. Czerwona P V nieużytki indywidual ni ANR, Kazimierz użytki zielone, rolnicy 530 1,06 Strzeżenica L Pomorski nieużytki indywidual ni ANR, użytki zielone, rolnicy Strzeżenica 314 0,63 Strzeżenica P nieużytki indywidual ni użytki zielone, rolnicy Dobiesławiec 540 1,08 nieużytki grunty indywidual j. Jamno - orne ni ANR, użytki zielone, rolnicy Łabusz 1850 3,70 j. Jamno - nieużytki indywidual ni

Gmina Manowo

użytki zielone, rz. Bonin 443 0,89 ANR L nieużytki Dzierżęcinka

Gmina Mielno

użytki zielone, Gąski 125 0,25 nieużytki grunty ANR - - orne

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

użytki zielone, rolnicy Chłopy 413 0,83 nieużytki, grunty indywidual - - orne ni rolnicy użytki zielone, Mielno 20 0,04 indywidual j. Jamno - nieużytki ni rolnicy użytki zielone, Barnowo 196 0,39 indywidual j. Jamno - nieużytki ni

Gmina Sianów

użytki zielone, Osieki 857 1,71 nieużytki, grunty ANR j. Jamno - orne rolnicy Karnieszewic użytki zielone, 20 0,04 indywidual - - e nieużytki ni źródło: RZGW Szczecin, „Studium bezpośredniego zagrożenia powodziowego na obszarze RZGW Szczecin”, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Poznań 2008

Tabela 24. Pompownie melioracyjne w zlewni Przymorza od Parsęty do Jeziora Jamno.

Powierzchnia Wysokość Zw. wody Nazwa i Wydajność Zw. wody min. odwadniania podnoszenia max. lokalizacja [mln m3] m n.p.m. [ha] [m] m n.p.m.

Gmina Będzino

Czerwona I, II 198 1,05 4,0;5,0 -2,80 -3,70 Czerwona III 149 0,45 3,6;4,0 -1,03 -1,83 Czerwona IV, 360 0,99 4,0;5,0 -2,51 -3,51 V Kazimierz 361 0,74 4,0;5,0;5,0 -2,10 -2,75 Pomorski Strzeżenica 135 0,18 3,0;3,0 -0,67 -1,72 Dobiesławiec 285 1,03 4,0;4,0;5,0 -2,06 -2,66 Łabusz 700 2,50 4,9;4,9;5,4 -4,84 -5,24 Gmina Manowo Bonin 215 0,30 4,0;4,0 23,64 24,74 Gmina Mielno Gąski 35 0,42 4,0;4,0 -1,60 -2,0 Chłopy 117 0,30 4,0;4,0 0,00 -1,80 Mielno 100 0,06 1,0 -0,28 -0,61 Barnowo 64 0,15 3,0 - - Gmina Sianów

Osieki 597 0,60 3,0;4,0 - - Karnieszewice 40 0,30 3,0 26,63 26,93 źródło: RZGW Szczecin, „Studium bezpośredniego zagrożenia powodziowego na obszarze RZGW Szczecin”, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Poznań 2008

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Tabela 25. Wykaz wałów przeciwpowodziowych Powiatu Koszalińskiego w 2011 roku. Długość Obszar Nazwa rzeki, km cieku km wału Lp. Lokalizacja wału chroniony kanału, jeziora od-do od-do (km) (ha) Wał nad jeziorem 0+000 - 1. Jamno polder Łabusz m. Koszalin - 1,646 1+646 Łabusz 700 Wał lewy nad rzeką obr. Kleszcze gm. 0+000 - 0+000 - 2. 2,560 Uniestą Sianów 2+560 2+560 nr 1. m. Koszalin - 0+000 - 2,550 - Wały nad jeziorem 2+550 3. Lubiatowo nr 2. obr. Bonin gm. - 0+000 - 0,890 - Manowo 0+890 Wał nad jeziorem Mielno gm. Mielno 0+000 - 4. Jamno polder obr. Strzeżenice gm. - 2,344 2+344 Barnowo Będzino Wał nad jeziorem obr. Strzeżenice, 0+000 – 5. Jamno polder Dobiesławiec gm. - 0,910 0+910 Strzeżenica Będzino Wał nad jeziorem obr. Dobiesławiec gm. 0+000 - 6. Jamno polder Będzino; Jamno m. - 3,460 3+460 Dobiesławiec Koszalin 490 Wał lewy nad rzeką obr. Strzeżenice gm. 0+000 - 0+000 - 7. Strzeżenicą polder 0,184 Będzino 0+184 0+184 Barnowo Mielno gm. Mielno Wał do wysypiska 0+000 - 0+000 - 8. obr. Strzeżenice gm. 0,510 polder Barnowo 0+510 0+510 Będzino Wał prawy nad obr. Strzeżenice, 0+000 - 0+000 - 9. Strugą Mścicką Dobiesławiec gm. 1,566 1+566 1+566 polder Strzeżenica Będzino Wał prawy nad obr. Strzeżenice gm. 0+000 - 0+000 - 10. rzeką Strzeżenicą 0,688 70 Będzino 0+688 0+688 polder Strzeżenica 0+000 - L. 0+000 Jamno m. Koszalin 2,240 Wały nad rzeką 2+370 – 2+240 11. 320 Dzierzęcinką obr. Dobiesławiec gm. 0+000 - P. 0+000 2,370 Będzino 2+240 – 2+370 5+460 - L. 0+000 obr. Łekno 3,030 Wały nad rzeką 8+490 - 3+030 12. Strzeżenicą polder 221 Będzinko gm. 5+460 - P. 0+000 Kazimierz 0,500 Będzino 5+960 - 0+500 obr. Mielenko gm. 2+520 - L. 0+000 0,580 Wały nad rowem Mielno 3+100 - 0+580 13. R1A polder 145 obr. Łekno, Będzinko 0+000 - P. 0+000 Kazimierz 3,960 gm.Będzino 3+960 - 3+960 obr. Łopienica, L. 0+000 L. 0+000 Wały nad rzeką 6,730 14. Tymień, Pleśna, - 6+730 - 6+730 177 Czerwoną Kładno, Śmiechów P. 0+286 P. 0+000 6,730

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

- 3+152 - 2+866 P. 3+720 P. 2+866 - 7+350 - 6+730 L. 0+000 L. 0+000 0,250 - 0+250 - 0+250 Wały nad rowem obr. Kładno gm. 15. CS Będzino P. 0+000 P. 0+000 0,250 - 0+250 - 0+250

L. 0+000 L. 0+000 0,530 Wały nad rowem R- obr. Tymień gm. - 0+530 - 0+530 16. 39 Będzino P. 0+000 P. 0+000 0,430 - 0+430 - 0+430 L. 0+000 L. 0+000 0,850 Wały nad rzeką obr. Łopienica, - 0+850 - 0+850 17. 110 Tymienicą Tymień gm. Będzino P. 0+000 P. 0+000 0,960 - 0+960 - 0+960 L. 0+000 L. 0+000 0,250 Wały nad rzeką obr. Łopienica - 0+250 - 0+250 18. 54 Łapieniczką gm. Będzino P. 0+000 P. 0+000 0,250 - 0+250 - 0+250 L. 0+000 L. 0+000 0,350 Wały nad Strugą obr. Łekno gm. - 0+350 - 0+350 19. 15 Popowską Będzino P. 0+000 P. 0+000 0,350 - 0+350 - 0+350

Razem: 47,918 3302

źródło: Zachodniopomorski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Szczecinie, Terenowy Oddział w Koszalinie (stan na dzień 31.03.2011r.)

Ocena stanu Stan techniczny wałów wymaga wielu modernizacji, a nie tylko bieżącego utrzymania. Przeprowadzone przez komisje kontrole jesienne i wiosenne potwierdzają fakt postępującej degradacji tych urządzeń i ich obniżoną sprawność techniczną. Działania modernizacyjne prowadzone są przez Zachodniopomorski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Szczecinie. Zestawienia prac wykonanych w latach 2011-2012 przedstawiono w tabelach 26 i 27.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Tabela 26. Zestawienie prac melioracyjnych wykonanych przez ZZMiU w Szczecinie w roku 2011 na terenie powiatu koszalińskiego.

Urządzenia jedno Gmina Gmina Gmina Gmina Gmina Gmina Gmina Gmina Powiat melioracyjne stka Mielno Będzino Biesiekierz Polanów Sianów Manowo Świeszyno Bobolice Koszaliński

Melioracje podstawowe – zadania zrealizowane

kanały km 0,36 ------0,36

rurociągi km 0,160 0,140 - 0,338 0,164 - - 0,598 1,40

wały przeciwpowodziow km 3,618 32,5 - - 3,8 2,55 - - 44,3 e

przepompownie szt. 4 6 - - 2 1 - - 13

Melioracje szczegółowe – opis stanu

powierzchnia zmeliorowanych ha 56 45 67 - 25 10 - - 203 gruntów rolnych powierzchnia zmeliorowanych ha 7 10 2,5 - - 80 - - 99,5 terenów zielonych

długość rowów km 1,42 2 1,05 - 1,03 6,3 - - 11,8 melioracyjnych

długość rurociągów o km ------średnicy poniżej 60cm źródło: Oddział Terenowy Koszalin ZZMiUW Szczecinie, 2013.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Tabela 27. Zestawienie prac melioracyjnych wykonanych przez ZZMiU w Szczecinie w roku 2012 na terenie powiatu koszalińskiego.

Powiat Urządzenia jedno Gmina Gmina Gmina Gmina Gmina Gmina Gmina Gmina Koszalińsk melioracyjne stka Mielno Będzino Biesiekierz Polanów Sianów Manowo Świeszyno Bobolice i

Melioracje podstawowe – zadania zrealizowane

kanały km 0,45 1,0 - - 2,1 - - - 3,55

rurociągi km 0,160 0,140 - 0,338 0,164 - - 0,598 1,40

wały przeciwpowodzio km 3,618 32,5 - - 3,8 2,55 - - 44,3 we

przepompownie szt. 4 6 - - 2 1 - - 13

Melioracje szczegółowe – opis stanu

powierzchnia zmeliorowanych ha 186 45 78 - 37 - 26 - 372 gruntów rolnych powierzchnia zmeliorowanych ha 78 12 32 - 9 - 19 - 150 terenów zielonych

długość rowów km 7,15 1 1,45 0,3 2,3 - 1,5 - 13,7 melioracyjnych

długość rurociągów o km ------średnicy poniżej 60 cm źródło: Oddział Terenowy Koszalin ZZMiUW Szczecinie, 2013.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

3.3. Gospodarka wodno–ściekowa. zużycie wody Działania podejmowane na terenie powiatu w latach 2011-2012, w zakresie gospodarki wodno-ściekowej w powiecie koszalińskim zestawiono dla charakterystycznych parametrów, opisujących w sposób porównawczy stan środowiska w tabelach poniżej.

Tabela 28. Zestawienie ogólnego zużycia wody na terenie Powiatu Koszalińskiego w latach 2008-2010, ze szczególnym uwzględnieniem okresu raportowanego 2011-2012.

w tym na potrzeby Ogółem 3 gospodarstw eksploatacji sieci [tys. m /rok] przemysł domowych wodociągowej Rok 2008 4.944,6 2.214,4 151,0 2.796,6 Rok 2009 3.053,4 2.288,3 189,0 2.864,4 Rok 2010 2.945,6 2.052,8 232,0 2.713,6 Rok 2011 2.920,1 2.064,6 249,0 2.671,1 Rok 2012 2.928,3 2.195,2 207,0 2.721,3

źródło: Główny Urząd Statystyczny (Bank Danych Lokalnych) – wg aktualizacji danych 09.09.2013 r.

Analizując powyższe zestawienie można stwierdzić, iż w skali pięciolecia zaobserwować można wahania zużycia wody w powiecie koszalińskim – z wyraźną tendencją spadkową do roku 2011. W 2012 r. obserwuje się wzrost zużycia wody ogółem i wody na potrzeby gospodarstw domowych. W roku 2012 w stosunku do roku 2011 widoczny jest spadek zużycia wody na potrzeby przemysłu.

Tabela 29. Ilość zużycia wody w powiecie koszalińskim w latach: 2006 – 2012 z podziałem na poszczególne gminy.

Woda dostarczona gospodarstwom domowym hm3 JST 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Powiat 2,171 2,201 2,214 2,288 2,053 2,065 2,195 Koszaliński

Gmina 0,172 0,250 0,207 0,181 0,233 0,193 Biesiekierz 0,203

Gmina Będzino 0,391 0,380 0,371 0,378 0,325 0,324 0,325

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Gmina Bobolice 0,267 0,238 0,234 0,232 0,231 0,222 0,226

Gmina Manowo 0,235 0,195 0,238 0,251 0,237 0,234 0,340

Gmina Mielno 0,267 0,297 0,316 0,239 0,257 0,401 0,290

Gmina Polanów 0,320 0,310 0,308 0,306 0,299 0,252 0,259

Gmina Sianów 0,343 0,359 0,340 0,341 0,329 0,346 0,345

Gmina 0,177 0,176 0,200 0,194 0,194 0,210 0,210 Świeszyno źródło: GUS –aktualizacja 9 września 2013r.

Charakterystyka sieci wodociągowej W bazie danych GUS brak danych o długości eksploatowanych sieci w latach 2011 – 2012. Łączna długość eksploatowanej sieci wodociągowej na terenie Powiatu Koszalińskiego w 2012 roku wynosiła 744,2 km. Całkowita ilość mieszkańców objętych siecią wodociągową na terenie powiatu wynosiła 55.978, co stanowi około 83% ogólnej liczby mieszkańców. Zgodnie z danymi Głównego Urzędu Statystycznego długość sieci wodociągowej na terenie powiatu systematycznie się zwiększała. Charakterystykę istniejącej sieci wodociągowej w poszczególnych gminach Powiatu Koszalińskiego przedstawia tabela 30.

Tabela 30. Charakterystyka sieci wodociągowej na terenie Powiatu Koszalińskiego wg gmin w roku 2012.

Woda dostarczona Jednostka Długość sieci Ludność korzystająca gospodarstwom administracyjna wodociągowej [km] z sieci wodociągowej domowym [tys. m3] Gmina Będzino 98,2 7.911 325,2 Gmina Biesiekierz 109,2 5.753 193,1 Miasto i Gmina Bobolice 165,2 8.550 226,0 Gmina Manowo 45,4 5.537 401,2 Gmina Mielno 89,8 4.914 239,4 Miasto i Gmina Polanów 89,3 6.574 259,2 Gmina i Miasto Sianów 91,7 10.915 346,5 Gmina Świeszyno 55,4 5.824 209,9 Powiat Koszaliński 744,2 55.978 2.195,3 źródło: Główny Urząd Statystyczny (Bank Danych Lokalnych), stan na dzień listopad 2013r.

Zestawione w powyższej tabeli dane ilustrują, że największy stopień objęcia siecią wodociągową posiada Gmina Mielno, gdzie występuje sieć wodociągowa o łącznej długości 89,8 km, a stopień objęcia mieszkańców gminy siecią wodociągową wynosi 98,07%. Najmniejszy stopień rozwinięcia sieci wodociągowej posiada Miasto i Gmina Polanów, gdzie

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

całkowita długość rozdzielczej sieci wodociągowej wynosi 89,3 km, a stopień zwodociągowania tego terenu wynosi 71,87%. Sieć wodociągowa na terenie Powiatu Koszalińskiego w ostatnich latach uległa dość znacznej rozbudowie. Powołując się na dane Głównego Urzędu Statystycznego, długość sieci wodociągowej powiatu w 2012 roku wynosiła 744,2 km i zwiększyła się o 27,50 km w porównaniu do roku 2010.

Ścieki

Charakterystyka sieci kanalizacyjnej

Całkowita długość sieci kanalizacji sanitarnej w Powiecie Koszalińskim w 2012 roku wynosiła 580,2 km. Całkowita ilość mieszkańców objętych siecią kanalizacyjną na terenie powiatu wynosiła 38 770, co stanowi około 57,16% ogólnej liczby mieszkańców. Zgodnie z danymi Głównego Urzędu Statystycznego długość sieci kanalizacyjnej na terenie powiatu systematycznie się zwiększała – jest to wzrost o ponad 7% w stosunku do poprzedniego dwulecia sprawozdawczego. Charakterystykę istniejącej sieci kanalizacyjnej w poszczególnych gminach Powiatu Koszalińskiego przedstawia tabela 31.

Tabela 31. Charakterystyka sieci kanalizacyjnej na terenie Powiatu Koszalińskiego wg gmin w latach 2011 – 2012.

ludność korzystająca ludność długość czynnej ścieki z sieci kanalizacyjnej korzystająca z sieci kanalizacyjnej odprowadzone w miastach sieci kanalizacyjnej Jednostka terytorialna 2011 2012 2011 2012 2011 2012 2011 2012

km km dam3 dam3 osoba osoba osoba osoba

Będzino (2) 15,0 15,0 262 280 0 0 2718 3035

Biesiekierz (2) 95,2 96,4 126 184 0 0 4089 4271

Bobolice (3) 96,1 96,1 231 223 4027 3970 7461 7393

Bobolice - miasto (4) 12,6 12,6 139 131 4027 3970 4027 3970 Bobolice - obszar wiejski 83,5 83,5 92 92 0 0 3434 3423 (5) Manowo (2) 24,6 25,3 122 114 0 0 3015 3507

Mielno (2) 122,7 126,9 487 507 0 0 4553 4527

Polanów (3) 47,1 63,7 314 312 2015 2022 4306 4636

Polanów - miasto (4) 18,9 24,2 244 242 2015 2022 2015 2022 Polanów - obszar wiejski 28,2 39,5 70 70 0 0 2291 2614 (5) Sianów (3) 48,4 44,2 197 428 5442 5441 6929 7007

Sianów - miasto (4) 13,7 13,7 166 360 5442 5441 5442 5441

Sianów - obszar wiejski (5) 34,7 30,5 31 68 0 0 1487 1566

Świeszyno (2) 112,6 112,6 148 168 0 0 4219 4394 Powiat koszaliński 561,7 580,2 1887 2216 11484 11433 37290 38770 źródło: Główny Urząd Statystyczny (Bank Danych Lokalnych), stan na dzień 30.11.2013 r.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Zgodnie z danymi Głównego Urzędu Statystycznego ilość ścieków komunalnych odprowadzanych do oczyszczalni siecią kanalizacyjną w 2012 roku z terenu Powiatu Koszalińskiego wyniosła 2.216,0 tys. Pozostałe parametry określające gospodarkę ściekową w powiecie koszalińskim zestawiono w tabelach 32 – 34.

Tabela 32. Ludność korzystająca z oczyszczalni ścieków na terenie powiatu koszalińskiego w latach 2011-2012.

Dane zbiorcze dotyczące oczyszczalni ścieków na terenie powiatu 2011 2012 Jednostka

46650 40387 osoba Ludność korzystająca z oczyszczalni ścieków ogółem 46650 40387 mechaniczne 322 0 Ludność obsługiwana biologiczne 12273 7339 osoba przez oczyszczalnie z podwyższonym usuwaniem 34055 33048 biogenów źródło: GUS – aktualizacja wrzesień 2013 r.

Tabela 33. Przemysłowe i komunalne oczyszczalnie ścieków na terenie powiatu koszalińskiego w 2012 r. Liczba osób korzystających oczyszczanie przepustowość z oczyszczalni ścieków

jednostka lp Z podwyższonym Ogółem Z podwyższonym usuwaniem Ogółem usuwaniem [szt.] miogenów 3 osoba [m /dobę] biogenów 2011 2012 [szt.] 1 Będzino 4 3 0 3446 0 3987 2 Biesiekierz 2 2 1 1022 1000 5265 3 Bobolice 6 4 1 1738 1700 7834 4 Manowo 2 2 1 1200 800 4700 5 Mielno 1 1 1 6500 6500 3413 6 Polanów 8 7 5 1832 1767 5647 7 Sianów 2 2 1 1900 1800 7700 8 Świeszyno 6 4 0 116 0 1841 Powiat 9 31 25 11 18213 13567 40387 Koszaliński źródło: GUS – aktualizacja wrzesień 2013r.

Ocena oczyszczenia ścieków w powiecie koszalińskim w latach 2011 – 2012 wskazuje na redukcję oczyszczalni ścieków (ogółem) z 31 w roku 2011 do 25 w roku 2012. Redukcji uległy głownie przestarzałe systemy oczyszczania oraz zbiorniki bezodpływowe (tabela 34) .

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Tabela 34. Gromadzenie i wywóz nieczystości ciekłych na terenie powiatu koszalińskiego w 2012 r. Zbiorniki Oczyszczalnie Stacje zlewne Lp. jednostka bezodpływowe przydomowe 2011 2012 2011 2012 2011 2012 1 Będzino 160 165 12 14 1 1 2 Biesiekierz 425 425 18 18 0 0 3 Bobolice 364 364 13 17 1 1 4 Manowo 209 100 37 52 2 2 5 Mielno 0 0 7 7 2 2 6 Polanów 284 284 19 22 3 3 7 Sianów 939 940 106 120 0 0 8 Świeszyno 24 26 85 95 1 1

9 Powiat Koszaliński 2405 2304 297 345 10 10

3.4. Działania reglamentacyjne w zakresie szczególnego korzystania z wody.

Szczególną formą ochrony zasobów wód i ich racjonalnego wykorzystywania jest instytucja prawna pozwolenia wodnoprawnego, które ma charakter konstytutywnej decyzji administracyjnej, przyznającej podmiotom uprawnienia w zakresie szczególnego korzystania z wody, wykonania urządzeń wodnych oraz ustalające linie brzegu. W latach 2011-2012 Starosta Koszaliński przeprowadził 254 postępowania wodnoprawne, z czego 199 przyznawały uprawnienia jw. Działania reglamentacyjne w tym zakresie zestawiono poniżej, oddzielnie dla lat: 2011 i 2012.

Tabela 35. Zestawienie pozwoleń wodnoprawnych, wydanych przez Starostę Koszalińskiego w 2011 roku. Wykonanie urządzeń Odprowadzanie Elektrownie Podmiot Ujęcia wodnych wody i ścieków wodne /ustalenie linii brzegu/ PRYWATNY (OSOBA 10 - 15 - FIZYCZNA) PRYWATNY 10 1 12 - (JEDN.PRAWNA) PUBLICZNY 14 17 20 - OGÓŁEM 34 18 47 1

∑ 100

źródło: opracowanie własne.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Tabela 36. Zestawienie pozwoleń wodnoprawnych, wydanych przez Starostę Koszalińskiego w 2012 roku.

Wykonanie Odprowadzanie Elektrownie Podmiot Ujęcia urządzeń wody i ścieków wodne wodnych PRYWATNY (OSOBA 4 1 13 - FIZYCZNA) PRYWATNY (JEDN.PRAWNA) 11 3 10 - PUBLICZNY 15 26 16 - OGÓŁEM 30 30 39 -

∑ 99

źródło: opracowanie własne.

W latach 2011-2012 obserwujemy dalszy wzrost ilości wykonywanych urządzeń wodnych. Znaczącą cześć wydanych pozwoleń stanowią sprawy związane z normowaniem sytuacji prawnej komunalnych ujęć wód podziemnych. Znacznie zwiększyła się ilość urządzeń wodnych projektowanych w celach rekreacyjnych (stawy, pomosty).

Tabela 37. Ilość wydanych pozwoleń wodnoprawnych przez Starostę Koszalińskiego w latach 2007-2012.

Ilość wydanych pozwoleń wodnoprawnych przez Starostę Koszalińskiego

2007 2008 2009 2010 2011 2012

59 63 59 89 100 99

źródło: opracowanie własne.

3.4.1. Ujęcia wód podziemnych i ich ochrona.

Na terenie powiatu koszalińskiego prawnie ustanowiono tylko jedną strefę ochronną - dla ujęcia „Mostowo” zlokalizowanego w gminie Manowo. Strefa ta obejmuje zarówno teren ochrony bezpośredniej jak i teren ochrony pośredniej (wewnętrzny i zewnętrzny). Ustanowiona została ona decyzją Wojewody Zachodniopomorskiego z dnia 14 czerwca 2000r., znak: K-OSR-Ś-3/6814/3/00. Zasięg tej strefy ochronnej obejmuje częściowo obszary gmin: Manowo, Polanów oraz Bobolice – łącznie jest to ok. 79,5 km2.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Tabela 38. Wielkość poboru nominalnego wód podziemnych na terenie powiatu koszalińskiego na podstawie pozwoleń wodnoprawnych udzielonych przez Starostę Koszalińskiego – uaktualnione na 31 grudnia 2012 r.

pobór data data Lp. gmina miejscowość użytkownik wód wykonania obowiązywania [m3/d] ujęcia pozwolenia

Nadleśnictwo 1 Bobolice Lubowo 56,0 2005 30.06.2021 Bobolice 2 Bobolice Bobolice ZPS Bobolice 77,0 1981 30.06.2021 3 Bobolice Łozice RWiK Sp. z o.o. 7,3 1991 30.04.2026 4 Manowo Manowo Gmina Manowo 148,07 1980 30.04.2026 5 Bobolice Bożniewice RWiK Sp. z o.o. 45,7 1987 31.05.2016 Hurtowni 6 Bobolice Porost Wielobranżowej 4,8 2006 31.05.2016 "ROJAN" S. J. 7 Bobolice Ujazd RWiK Sp. z o.o. 27,8 1978 31.05.2026 "TORSEED" Przedsiębiorstwo 8 Biesiekierz Kotłowo Nasiennictwa 1,9 2003 31.05.2016 Ogrodniczego i Szkółkarstwa S.A 9 Mielno Gąski osoba fizyczna 1,5 2004 31.12.2011 Zakład Wodociągowo (1) 1967 (2) 10 Mielno Unieście - Kanalizacyjny 78,0 30.04.2027 1986 w Unieściu Nadleśnictwo 11 Sianów Kołzin 4,7 2006 28.02.2027 Karnieszewice Ośrodek Hodowli (1) 1974 12 Bobolice Kłanino Zarodowej Spółka 54,1 30.05.2027 (2) 1984 z o.o. (1) 1964 (2) 13 Polanów Kłanino ZUK w Polanowie 53,0 30.05.2027 1984 „ARKA” R. Witkowski, T. Pawłowski, 14 Sianów Sianów 1,5 2006 28.05.2017 J. Gronek, A. Pawłowski Sp. Jawna 15 Polanów Nacław ZUK w Polanowie 137 1971 26.06.2017 16 Polanów Domachowo ZUK w Polanowie 73,0 1971 12.07.2017 Koszalińskim Elektrowniom 17 Manowo Rosnowo 2,3 2007 31.07.2017 Wodnym Spółka z o.o 18 Sianów Maszkowo „POLRYB” Spółka z o.o., 70,0 1990 24.01.2018 Hotel Podewils w 19 Polanów Krąg 36,4 1964 26.11.2017 Krągu Spółka z o.o., Zakład Karny w (1) 1971 20 Bobolice Stare Borne 164,0 18.12.2017 Starem Bornem (2) 1975 (1)1997, 21 Polanów Polanów ZUK w Polanowie 749,5 21.01.2017 (2)1997

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Ośrodek Hodowli (1)1974, 22 Bobolice Kłanino Zarodowej Spółka z 54,1 30.05.2027 (2)1984 o.o. 23 Polanów Kościernica ZUK w Polanowie 44,0 1964 05.02.2018 brak 24 Polanów Żydowo ZUK w Polanowie 110,7 03.03.2018 danych 25 Sianów Ratajki AGROBUD Sp. z o.o. 960,0 2007 06.02.2018 26 Biesiekierz Biesiekierz RWiK Sp. z o.o. 121,9 1984 29.06.2018 27 Bobolice Bobolice CONTEMA Sp. z o.o. 14,8 1966 18.06.2028 Centrum Wspomagania 28 Sianów Kłos 11,0 1975 18.07.2018 Rolnictwa „AGRI TRADING” 29 Mielno Gąski osoba fizyczna 22,0 2008 29.09.2018 30 Bobolice Gozd RWiK Sp. z o.o. 38,9 1960 17.10.2018 Zakładowi Usług Pralniczych, Spółka Jawna, Henryka (1) 1987 (2) 31 Mielno Mielenko 108,0 27.10.2018 Różalska, Katarzyna 2008 Karasiewicz w Mielenku 32 Biesiekierz Biesiekierz RWiK Sp. z o.o. 207,2 1993 07.01.2009 Nadleśnictwo 33 Sianów Sieciemin 2,2 2008 23.01.2009 Karnieszewice Nadleśnictwo 34 Sianów Sianów 2,0 2008 23.01.2009 Karnieszewice 35 Polanów Świerczyna ZUK w Polanowie 7,4 1988 02.02.2018 36 Polanów Rekowo ZUK w Polanowie 42,5 1973 02.02.2018 Gminny Zakład (1)1988 37 Będzino Śmiechów 200,0 24.02.2015 Komunalny (2)1995 Urząd Gminy w 38 Świeszyno Niedalino 82,00 1972 11.08.2021 Świeszynie Urząd Gminy w (1)1976 39 Świeszyno Konikowo 646,3 21.12.2021 Świeszynie (2)1988 Urząd Gminy w 40 Świeszyno Golica 9,1 1960 21.12.2021 Świeszynie Urząd Gminy w (1)1976 41 Świeszyno Giezkowo 75,9 11.08.2021 Świeszynie (2)1988 (1)1972 Urząd Gminy w 42 Świeszyno Dunowo 68,0 (2)1975 11.08.2021 Świeszynie (3) 1988 Urząd Gminy w 43 Świeszyno Bardzlino 33,1 1966 21.12.2021 Świeszynie 44 Rosnowo Manowo R.O.D. „Lotnik” 89,4 1990 07.03.2021 45 Nowosiółki Bobolice RWiK Sp. z o.o. 22,2 1956 11.05.2021 46 Maszkowo Sianów GWiK Sianów 56,6 2010 05.10.2021 47 Sieciemin Sianów GWiK Sianów 46,9 1968 21.11.2031 48 Sowno Sianów GWiK Sianów 53,4 (1)1966 12.12.2021

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

(2)1975 49 Garbno Polanów ZUK Polanów 33,5 1972 30.03.2022 50 Nowy Żelibórz Polanów ZUK Polanów 15,1 1985 30.03.2022 51 Porost Bobolice RWiK Sp. z o.o. 97,5 1979 14.05.2032 52 Radwanki Bobolice RWiK Sp. z o.o. 14,0 1997 18.06.2022 53 Chociwle Bobolice RWiK Sp. z o.o. 16,0 1974 18.06.2022 54 Wilczogóra Bobolice RWiK Sp. z o.o. 11,0 1964 10.07.2022 Urząd Gminy w (1)1988 55 Rosnowo Manowo 150,73 03.07.2032 Manowie (2)1990 Urząd Gminy w (1)1968 56 Bonin Manowo 36,6 19.08.2032 Manowie (2)1979 57 Trzebień Bobolice RWiK Sp. z o.o. 10,0 1975 10.07.2022 58 Ostrówek Bobolice RWiK Sp. z o.o. 5,0 1981 09.11.2022 59 Powidz Polanów ZUK Polanów 9,1 1975 16.08.2012 60 Bukowo Pol. Polanów ZUK Polanów 48,0 1978 16.08.2012 61 Gołogóra Polanów ZUK Polanów 17,2 1976 16.08.2012 62 Nowe Łozice Bobolice RWiK Sp. z o.o. 7,5 1976 09.08.2022 63 Janowiec Bobolice RWiK Sp. z o.o. 21,0 1974 14.03.2023 64 Drzewiany Bobolice RWiK Sp. z o.o. 160,0 1980 13.10.2032 65 Bobolice Bobolice S.M. Mlekosz 68,0 1978 16.11.2022 66 Gilewo Polanów ZUK Polanów 17,7 1978 07.11.2022 (1)1972 67 Tymień Będzino GZK w Będzinie 227,8 20.11.2017 (2)1989 (1)1979 68 Sierakowo Sianów GWiK Sianów 46,6 19.12.2022 (2)1987 Węgorzewo (1)1973 69 Sianów GWiK Sianów 42,5 19.12.2022 Koszalińskie (2)1983 70 Żydowo Polanów ZUK Polanów 200,00 1945 10.01.2023 (1)1976 71 Niekłonice Świeszyno Z.O.D. Relaks 147,3 17.12.2022 (2)1982 Urząd Gminy w 72 Sieranie Świeszyno 14,4 1968 16.01.2023 Świeszynie Urząd Gminy w 73 Strzekęcino Świeszyno 164,1 2006 10.03.2033 Świeszynie (1)1983 74 Krępa Bobolice RWiK Sp. z o.o. 21,00 25.02.2033 (2)1982 źródło: dane Starostwo Powiatowe Koszalin

Zestawienie poszczególnych decyzji zezwalających na pobór wód z ujęć podziemnych wskazują na pewnie prawidłowości i tendencje:  wzrost zapotrzebowania na wodę w powiecie,  tendencję zwyżkową zapotrzebowania na wodę odnotowano dla gmin: Biesiekierz, Będzino, Mielno i Sianów.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Jednocześnie, należy podkreślić, że zestawienie nie obejmuje ujęć wykonanych w ramach tzw. zwykłego korzystania z wód, tj. dla potrzeb gospodarstw domowych o poborze domowym nie przekraczającym 5m3/d. Na takie korzystanie z wód z ustawa z dnia 18 lipca 2001r. - Prawo wodne (Dz. U. z 2001 r. Nr 115, poz. 1229 z późn. zm.) nie nakłada obowiązku uzyskania pozwolenia wodnoprawnego.

3.5. Urządzenia wodne.

Pod względem ilości i różnorodności urządzeń wodnych w powiecie dominują urządzenia służące do hodowli ryb i nawadniania upraw oraz budowle piętrzące: zastawki, jazy, zainstalowane na wszystkich ciekach powiatu. Aktualny wykaz budowli stale i okresowo piętrzących będących na ewidencji ZZMiUW w Szczecinie, Terenowy Oddział w Koszalinie prezentuje tabela 39, a wykaz stawów hodowlanych zaprezentowano w tabeli 40.

Tabela 39. Wykaz budowli stale i okresowo piętrzących 2011 roku.

Nazwa obiektu (lokalizacja- miejscowość, gmina) wysokość piętrzenia, Rodzaj Lp. pojemność zbiornika budowli 1. rz. Uniesta (5+800) – Gorzebądź, gm Sianów h =1,0 m jaz 2. rz. Strzeżenica (5+940) – Kazimierz Pomorski obr. Łekno, gm. Będzino; h=1,2 m jaz 3. rz. Polnica (1+750) – Sianów gm. Sianów, h=1,2 m jaz 4. rz. Tymienica (2+160) – Tymień; h=1,0 m jaz 5. rz. Czerwona (7+100) – Śmiechów gm. Będzino; h=1,0 m jaz 6. rz. Czerwona (11+160) – Dworek obr. Kiszkowo gm. Będzino; h=1,0 m jaz źródło: Zachodniopomorski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Szczecinie, Terenowy Oddział w Koszalinie (stan na dzień 31.12.2011r.)

Tabela 40. Wykaz hodowlanych stawów rybnych na terenie Powiatu Koszalińskiego w 2011 roku.

Lokalizacja (miejscowość, ciek Lp. w km, lub inne źródło poboru Powierzchnia stawów [ha] Rodzaj hodowli wody) 1. Siecieminko, rzeka Polnica 5 szt. 2,5x5m, 4 szt. 6x30m pstrąg 2. Rekowo, rzeka Mszanka 18,43 ha karp 3. Gajewo, rzeka Grzybniczka 0,13 ha karp 4. Sianów, rzeka Uniesta, km 7+320 7 szt. 6x25m pstrąg 5. Sianów, rzeka Uniesta, km 7+320 5 szt. 0,06 ha pstrąg 6. Sianów, rzeka Uniesta, km 7+320 4 szt. 5 szt. pstrąg 7. Sianów, rzeka Uniesta, km 7+320 6 szt. 5x28m, 1 szt. 2x10m pstrąg Szczeglino, rzeka Uniesta, km 8. 16 szt. 1,2x8m, 15 szt. 3-4x7-16m pstrąg 17+100 9. Karsino 6,69 ha karp 10. Drzewiany 1 szt. 0,8 ha, 1 szt. 0,7 ha, 1 szt. 1,0 ha karp 11. Kępiny 1 szt. 0,07 ha, 2 szt. 4x30m, 4 szt. 2x15m pstrąg Bardzlino, rzeka Radew, km 12. pstrąg 30+330 13. Buszyno, rzeka Grabowa, 8 szt. 5x85m, 2 szt. 5x100m pstrąg 14. Sianów, Struga Sianowska, km 30,0 ha karp

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

2+720 Rekowo, rzeka Mszanka, km 15. 4 szt. 3x20m, 3 szt. 5x30m pstrąg 7+320 Rekowo, rzeka Mszanka, km 16. 5 szt. 3x20m, 6 szt. 5x30m pstrąg 7+320 17. Głodowa 4 szt. 4x30m, 14 szt. 5x30m pstrąg 18. Głodowa 0,42 ha karp 19. Maszkowo, rzeka Uniesta 1,2 ha karp 20. Węgorzewo 3,75 ha karp 21. Ratajki 0,2 ha karp 22. Głodowa 1,04 ha karp 23. Głodowa 5,83 ha karp 24. Mielenko 0,65 ha karp 25. Karsina 4,56 ha karp 26. Głodowa 5,66 ha karp 27. Świeszyno 0,3 karp 28. Strzeżenica 0,38 ha karp 29. Dąbrowa, 2,0 ha karp 30. Kędzierzyn 6,1 ha karp 31. Górawino 0,4 ha karp 4 szt. 5x30m , 26 szt. 2x10m, 12 szt. 4x30m, 32. Krąg, rzeka Grabowa, km 46+100 14 szt. 3,5x25m, 6 szt. 6x30m, 6szt. 6x39m pstrąg, karp 2,0 ha karpiowy 33. Olszak 3,38 ha karp 34. Porost 2,0 ha karp 35. Sianów, rzeka Uniesta, km 5+210 4 szt. 2,5x30m, 5 szt. 7x30m pstrąg 36. Sianów, rzeka Uniesta, km 7+320 5 szt. 0,06 ha pstrąg 37. Sieranie 6,3 ha karp 38. Sowinko, rzeka Polnica 10,71 ha karp Kępiny, rzeka Debrzyca, km 39. 8 szt. 2x15m, 10 szt. 5x30m pstrąg 2+640 40. Gajewo, rzeka Grzybniczka 0,2 ha karp 41. Skwierzynka 1,5 karp 42. Skwierzynka 1,13 ha karp 4 szt. 4x25m, 5 szt. 5x25m, 4 szt. 5x40m 0,59 43. Kępsko, rzeka Debrzyca pstrąg, karp ha 44. Wyszebórz 3,18 ha karp 45. Chocimino 2,0 ha karp 46. Chocimino 9,3 ha karp źródło: Zachodniopomorski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Szczecinie, Terenowy Oddział w Koszalinie (stan na dzień 31.12.2011r.)

Dominującym rodzajem hodowli na terenie powiatu koszalińskiego jest hodowla karpia, natomiast presja na środowisko i związany z tym negatywny wpływ na jakość wód płynących związana jest głownie z hodowlą pstrąga.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

4. REALIZACJA PRIORYTETU 4 – STWORZENIE SYSTEMU GOSPODARKI ODPADAMI ZGODNEGO Z ZASADĄ ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU

4.1. Odpady przemysłowe.

Na terenie powiatu koszalińskiego brak jest większych wytwórców odpadów, co związane jest ze słabym uprzemysłowieniem tego obszaru. Według danych zgromadzonych w Wojewódzkim Systemie Odpadowym Urzędu Marszałkowskiego w 2012 r. na terenie powiatu koszalińskiego powstało około 121 tys. Mg odpadów z sektora gospodarczego - co stanowiło około 2% całego strumienia odpadów wytworzonych w województwie. Z ogólnej ilości zagospodarowanych odpadów w 2011 roku procesom odzysku poddano 48,3% wszystkich odpadów (w instalacjach - 39,1%, poza instalacjami - 3,4%, przekazano osobom fizycznym 5,8%); unieszkodliwiono inaczej niż przez składowanie - 16,6%, zaś przez składowanie unieszkodliwiono- 35%. Z ogólnej ilości zagospodarowanych odpadów w 2012 r. procesom odzysku poddano 57,3% wszystkich odpadów (w instalacjach - 34,5%, poza instalacjami - 7,2%, przekazano osobom fizycznym 15,6%), unieszkodliwiono inaczej niż przez składowanie - 14,5%, zaś przez składowanie unieszkodliwiono - 28,2% (Rysunek 13)14.

Rysunek 13. Gospodarowanie odpadami z sektora gospodarczego w powiecie koszalińskim w 2012 r.

14,5% 34,5%

28,2%

7,2% 15,6%

odzysk w instalacji odzysk poza instalacjami przekazane osobom fizycznym unieszkodliwione przez składownie unieszkodliwione inaczej niż przez składowanie

Na terenie powiatu dominują odpady z przemysłu drzewnego, oczyszczalni ścieków, przetwórstwa spożywczego oraz odchody zwierzęce.

14 Informacja o stanie środowiska w powiecie koszalińskim 2011. Praca zbiorowa WIOŚ. 2012. Informacja o stanie środowiska w powiecie koszalińskim 2012. Praca zbiorowa WIOŚ. 2013. 77

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

4.2. Odpady komunalne.

Główną metodą „unieszkodliwiania" odpadów komunalnych stosowaną w powiecie koszalińskim jest składowanie odpadów. Na terenie powiatu znajduje się jedno eksploatowane składowisko zlokalizowane na terenie Zakładu Odzysku Odpadów w miejscowości Sianów oraz pięć nieeksploatowanych składowisk zlokalizowanych w miejscowościach: Strzeżenice, Boboliczki, Wietrzno, Cewlino i Niedalino. Podstawowe informacje o składowiskach przedstawiono w Tabeli 41.

Tabela 41. Składowiska w powiecie koszalińskim (stan na dzień 31.12.2012 r.).

Lp. Gmina Miejscowość Rok rozpoczęcia/zakończenia eksploatacji uszczelnienia Sposób podłoża [ha] ogólna Powierzchnia zbierania do Instalacja odcieków do Instalacja gazu odprowadzania składowiskowego Eksploatujący składowiskiem odpadów Ilość r. w 2012 zdeponowana [Mg] Monitoring

Instalacja – PGK geomembrana spalanie Sp. z 1 Sianów Sianów 1991- 23,4 jest 33762 tak czynne PEHD biogazu o.o. w Koszalin pochodni Instalacja – spalanie nie 2 Świeszyno Niedalino 1995/2012 folia 1,12 jest 250 tak biogazu dotyczy w pochodni nie 3 Mielno Strzeżenice 1950/1997 brak 2,11 brak brak 0 brak dotyczy nie 4 Bobolice Boboliczki 1972/2009 brak 3,03 brak kominki 0 tak dotyczy nie 5 Polanów Wietrzno 1986/2009 brak 1,70 brak brak 0 brak dotyczy nie 6 Manowo Cewlino 1993/2009 brak 1,63 brak brak 0 tak dotyczy

Z dniem 31 grudnia 2012 r. składowisko odpadów w Niedalinie zaprzestało przyjmowania odpadów komunalnych i zostało zamknięte na mocy decyzji Starosty Koszalińskiego, co stanowi realizację celu operacyjnego pn. prawidłowa gospodarka odpadami komunalnymi w ramach priorytetu 4.

4.3. System zbiórki odpadów komunalnych.

Zbiórka odpadów komunalnych na terenie powiatu jest zorganizowana. Odpady niesegregowane gromadzone są na terenie nieruchomości w zamkniętych pojemnikach lub kontenerach, a następnie wywożone na teren Zakładu Odzysku w Sianowie. Charakterystyka zmieszanych odpadów zebranych w latach 2011-2012 przedstawia tabela 42.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Tabela 42. Zmieszane odpady zebrane w ciągu roku – informacja za lata 2011 i 2012.

Odpady z gospodarstw Jednostki Odpady z gospodarstw Budynki mieszkalne Odpady zebrane ogółem domowych przypadające odbierające odpady domowych objęte zbieraniem Lp. Jednostka na jednego mieszkańca w badanym roku

2011 2012 2011 2012 2011 2012 2011 2012 2011 2012 [t] [t] [t] [t] [szt.] [szt.] [kg] [kg] [szt.] [szt.] 152875,0 102868,3 1. Podregion 63 - koszaliński 152647,95 103791,01 59942 51748 170,1 171,8 45 43 1 1

2. Powiat koszaliński 13380,30 12861,02 8664,62 8406,54 8821 9265 132,3 127,8 8 8

3. Będzino (2) 1066,94 1003,49 865,33 773,07 1022 936 102,0 90,6 5 5

4. Biesiekierz (2) 732,65 881,85 413,92 515,65 1032 1061 68,2 83,1 2 2

5. Bobolice (3) 1661,49 1588,85 832,37 946,58 1140 1420 85,0 96,8 2 2

6. Bobolice – miasto (4) 1391,49 961,35 652,37 519,33 530 538 150,2 120,4 2 2

7. Bobolice – obszar wiejski (5) 270,00 627,50 180,00 427,25 610 882 33,0 78,2 1 2

8. Manowo (2) 1487,50 1041,51 1234,42 775,42 773 777 182,7 113,6 2 2

9. Mielno (2) 4264,12 4127,62 2433,70 2466,49 1314 1277 477,0 484,5 3 4

10. Polanów (3) 1054,15 1047,69 646,87 681,01 479 435 70,4 74,5 1 1

11. Polanów – miasto (4) 706,28 596,42 433,40 387,68 329 285 140,9 126,6 1 1

12. Polanów – obszar wiejski (5) 347,87 451,27 213,47 293,33 150 150 34,9 48,2 1 1

13. Sianów (3) 2454,37 2457,07 1719,23 1692,16 2020 2065 125,9 124,0 3 3

14. Sianów – miasto (4) 1775,32 1633,17 1107,01 929,42 672 690 165,6 139,6 2 2

15. Sianów – obszar wiejski (5) 679,05 823,90 612,22 762,74 1348 1375 87,8 109,0 3 3

16. Świeszyno (2) 659,08 712,94 518,78 556,16 1041 1294 80,6 84,6 3 3

źródło: Dane GUS. Bank Danych Lokalnych, październik 2013 r.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

W latach 2011 – 2012 obserwuje się stały wzrost odpadów odbieranych ogółem. W powiecie koszalińskim ilość odpadów zebranych ogółem i zebranych z gospodarstw domowych w roku 2012, w stosunku do roku 2011 spadła. W roku 2012 waga odpadów zebranych z gospodarstw domowych w powiecie koszalińskim wynosiła ok. 128 kg/rok. Jednocześnie WIOŚ prowadził w latach 2011 – 2012 badania monitoringowe. Wyniki badań wód podziemnych przeprowadzonych w 2012 r. wokół składowisk odpadów komunalnych w miejscowościach: Sianów, Niedalino i Cewlino wskazują, iż wody podziemne w zakresie większości badanych wskaźników kształtowały się w zakresie wartości charakterystycznych dla wód o dobrym stanie chemicznym (I - III klasa jakości wód podziemnych). Podwyższone wartości średnich stężeń wskaźników, charakterystyczne dla wód o słabym stanie chemicznym (IV - V klasa) stwierdzono w wodach pobranych z piezometrów: w Sianowie (przewodność elektrolityczna, ogólny węgiel organiczny), w Niedalinie (odczyn, przewodność elektrolityczna, cynk, ogólny węgiel organiczny) oraz w Cewlinie (ogólny węgiel organiczny)15.

Tabela 43. Charakterystyka składowiska odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne w Sianowie w roku 2012.

Masa Nazwa i adres Pojemność Pojemność Pojemność składowanych składowiska całkowita [Mg] wypełniona [Mg] pozostała [Mg] odpadów [Mg]*

Zakład Odzysku Odpadów w Sianowie, 975748,40 877060,73 98687,67 862235,99 ul. Łubaszan 80, 76-004 Sianów *od początku eksploatacji, stan na 31.12.2012 roku źródło: Dane PGK Koszalin grudzień 2013r.

W skład przedmiotowego Zakładu Odzysku Odpadów w Sianowie, gdzie kierowane są odpady komunalne zebrane z terenu powiatu, wchodzą następujące obiekty i instalacje: podczyszczalnia ścieków, agregat energii elektrycznej napędzany biogazem składowiskowym, kotłownia grzewcza, budynek techniczno – socjalny, kwatery na odpady azbestowo – cementowe i skażonego gruntu, kwatera na balast powstały po segregacji odpadów, kwatery składowania odpadów, wiata depozytowa na odpady niebezpieczne, wiata do rozdrabniania odpadów wielkogabarytowych, wagi elektroniczne, kompostownia pryzmowa, płytowa, linia sortownicza do makulatury, szkła i plastiku, linia sortownicza dla odpadów komunalnych zmieszanych, stanowisko do rozbiórki odpadów wielkogabarytowych, magazyn paliw, myjnia opakowań i środków transportu, instalacja elektryczna, instalacja oświetlenia terenu, instalacja wodociągowa, myjnie, oraz maszyny niezbędne do prawidłowego funkcjonowania. Zakład prowadzony jest przez Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o. o. w Koszalinie. ZOO w Sianowie obsługuje nie tylko teren powiatu, ale również Miasto Koszalin i niektóre gminy Powiatu Sławieńskiego. Odpady z terenu Powiatu Koszalińskiego stanowią zaledwie około 20% wszystkich odpadów zagospodarowywanych na terenie ZOO Sianów. Charakterystykę sortowni odpadów komunalnych selektywnie zebranych oraz kompostowni osadów ściekowych i odpadów w pryzmach, funkcjonujących w ramach ZOO w Sianowie przedstawia tabela 44.

15 Informacja o stanie środowiska w powiecie koszalińskim 2012. Praca zbiorowa WIOŚ. 2013. 80

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Tabela 44. Instalacje do odzysku lub innego niż składowanie unieszkodliwiania odpadów komunalnych w Powiecie Koszalińskim.

Rodzaj Numer decyzji; Rodzaj Nazwa i adres Data Adres decyzji/ data instalacji podmiotu ważności instalacji podstawa wydania/organ zarządzającego decyzji prawna wydający Sortownia odpadów Przedsiębiorstwo Zakład K-SR-Ś-6- Sortownia Gospodarki Odzysku 6619/9/05; odpadów Komunalnej Sp. z Odpadów Pozwolenie 22.03.2005r./ komunalnych 02.03. 2015r. o.o. ul. Łubuszan zintegrowane Wojewoda selektywnie ul. Komunalna 5 80; 76-004 Zachodniopomors zebranych 75-724 Koszalin Sianów ki Kompostownia Przedsiębiorstwo Zakład K-SR-Ś-6- Kompostowni Gospodarki Odzysku 6619/9/05; a osadów Komunalnej Sp. z Odpadów Pozwolenie 22.03.2005r./ ściekowych i o.o. ul. Łubuszan zintegrowane Wojewoda 02.03.2015r. odpadów w ul. Komunalna 5 80; 76-004 Zachodniopomors pryzmach 75-724 Koszalin Sianów ki źródło: „Sprawozdanie z realizacji Planu Gospodarki Odpadami dla Powiatu Koszalińskiego za lata 2009 – 2010”, stan na 31.05.2011r.

Selektywna zbiórka odpadów Selektywna zbiórka odpadów, ogranicza się głównie do opadów opakowaniowych: szkła, makulatury i tworzyw sztucznych. Zbiórka odpadów niebezpiecznych w gminach zorganizowana została w następujący sposób: . W gminie Sianów działa system selektywnego zbierania odpadów niebezpiecznych wydzielonych ze strumienia odpadów komunalnych (np. przeterminowane leki, zużyte baterie, świetlówki i inne). Na terenie gminy funkcjonuje Gminny Punkt Zbierania Odpadów Niebezpiecznych (GPZON) przy ul. Tylnej 34 w Sianowie oraz 6 punktów zbiórki zużytych baterii. . W gminie Bobolice, w bazie Zakładu Usług Komunalnych i Oświatowych przy ul. Reymonta 3 także funkcjonuje punkt zbiórki odpadów niebezpiecznych. . W gminie Polanów zużyte akumulatory przyjmowane są w punktach sprzedaży, opony – w zakładach wulkanizacyjnych, baterie zbierane są do specjalnie rozstawionych pojemników w szkołach i przedszkolach, budynkach użyteczności publicznej, a zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny zbierany jest w sklepach RTV i AGD. . W gminie Mielno mogą nieodpłatnie przekazywać zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny do punktu zbiórki w Koszalinie przy ul. Komunalnej, który prowadzony jest przez Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

. W gminach organizowane są również mobilne zbiórki odpadów wielkogabarytowych oraz zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego. W wydzielonych aptekach mieszkańcy mogą oddać bezpłatnie przeterminowane leki. Selektywna zbiórka odpadów pozwala na wyselekcjonowanie takich odpadów jak: szkło, odpady plastikowe, papier, tekstylia, metale oraz pewną ilość odpadów organicznych. Do sortowni funkcjonującej na terenie ZOO dostarczane są odpady wyselekcjonowane, po czym trafiają na taśmę sortowniczą, gdzie następuje ich dalsza segregacja z wydzieleniem surowców wtórnych. Części szklane deponowane są w boksach magazynowych w postaci stłuczki szklanej, natomiast tworzywa sztuczne zostają rozdrobnione (na urządzeniach do rozdrabniania tworzyw sztucznych), a następnie pakowane w worki. Część tworzyw sztucznych (głównie opakowania plastikowe) zostaje zbelowana, podobnie jak odpady papierowe, po czym oba rodzaje odpadów zostają przekazane odbiorcom tego surowca do dalszej przeróbki. W skład sortowni wchodzą następujące obiekty i urządzenia:

 hala z taśmą sortowniczą do szkła,  hala z taśmą sortowniczą do tworzyw sztucznych,  boksy na surowce wtórne,  myjnia opakowań i środków transportu,  rozdrabniarka do tworzyw sztucznych,  prasa do tworzyw sztucznych,  prasa do makulatury.

Obszar kompostowni znajdującej się na terenie ZOO w Sianowie to około 15.000 m2, który składa się z 3 oddzielnych placów. Duży plac używany do magazynowania osadu ściekowego, słomy i rozdrobnionego materiału strukturalnego oraz zakładania 9 pryzm kompostowych o szerokości 4 m, długości 120 m i wysokości 1,8 m. Plac średni używany jako magazyn nierozdrobnionego materiału strukturalnego. Plac mały używany do magazynowania i dojrzewania gotowego kompostu. Teren dużego placu kompostowni jest utwardzony drogowymi płytami żelbetowymi, natomiast plac mały i średni posiadają szczelną i utwardzoną nawierzchnię. Płyta kompostowa ułożona została ze spadkami umożliwiającymi odpływ wód opadowych i odcieków płytami korytkowymi do zbiorników pośrednich, które wykonane zostały jako zbiorniki osadnikowe i wyposażone w kosze do wyłapywania części pływających. Instalacja wyposażona jest w urządzenia peryferyjne – rozdrabniarkę do gałęzi i drzew, lej zasypowy z mieszarką, przerzucarkę kompostu do formowania pryzm i napowietrzania kompostu w pryzmach.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

5. REALIZACJA PRIORYTETU 5 - OCHRONA DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO I ZRÓWNOWAŻONE UŻYTKOWANIE ZASOBÓW PRZYRODNICZYCH

5.1. Formy ochrony przyrody.

Na podstawie ustawy z 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (tekst jednolity z 2009 r. Dz. U. Nr 151, poz. 1220 z późn zm.) formami ochrony przyrody są: parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu, obszary Natura 2000, pomniki przyrody, stanowiska dokumentacyjne, użytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe oraz ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów. Na terenie Powiatu Koszalińskiego znajduje się wiele form ochrony przyrody i krajobrazu. Charakterystykę powierzchni obszarów chronionych w 2012 roku na terenie powiatu przedstawia tabela 45.

Tabela 45. Zestawienie obszarów prawie chronionych w latach 2007 - 2012 na terenie powiatu koszalińskiego.

Obszary prawnie chronione na terenie powiatu koszalińskiego Jednostka terytorialna 2007 2008 2009 2010 2011 2012 ha ha ha ha ha ha Będzino 8057,1 8057,1 8057,1 8057,1 8057,1 8057,1 Biesiekierz 209,6 202,7 202,7 202,7 202,7 202,7 Bobolice 2917,6 2917,6 2917,6 2917,6 2917,6 2917,6 Manowo 2804,9 2804,9 2804,9 2811,9 2811,9 2811,9 Mielno 6328,1 6328,1 6328,1 6328,1 6328,1 6328,1 Polanów 5329,0 5329,0 5329,0 5329,0 5329,0 5329,0 Sianów 6917,4 6917,4 6917,4 6917,4 6917,4 6917,4 Świeszyno 1100,0 1100,0 1100,0 1100,0 1100,0 1100,0 Powiat koszaliński 33663,7 33656,8 33656,8 33663,8 33663,8 33663,8 Województwo 492459,1 491647,6 482095,2 482419,0 482445,9 482578,0 zachodniopomorskie

Obszary prawnie chronione w latach: 2011 – 2012 nie uległy zwiększeniu. W roku 2012 powierzchnia obszarów prawnie chronionych na terenie powiatu koszalińskiego wynosiła 33 663,0 ha.

5.2. Rezerwaty przyrody.

W brzmieniu ustawy o ochronie przyrody, rezerwat przyrody obejmuje obszary zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym, tj. ekosystemy, ostoje oraz siedliska przyrodnicze, również siedliska roślin, zwierząt, grzybów, a także twory i składniki przyrody nieożywionej, wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi oraz walorami krajobrazowymi. Przedmiotem ochrony może być całość przyrody na terenie rezerwatu lub poszczególne jej składniki, tj. fauna, flora czy twory przyrody nieożywionej. Na terenie Powiatu Koszalińskiego występują 3 rezerwaty florystyczne (Jezioro Piekiełko, Jodły Karnieszewickie, Wierzchomińskie Bagno), 3 rezerwaty

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

faunistyczne (Jezioro Lubiatowskie, Parnowo i na Rzece Grabowej), 3 rezerwaty torfowiskowe (Warnie Bagno, Łazy i Sieciemińskie Rosiczki), jeden rezerwat leśny (Buczyna) oraz po jednym rezerwacie florystyczno-wodnym (Jezioro Szare) i florystyczno-leśnym (Wieleń). Rezerwat Jezioro Piekiełko - rezerwat o całkowitej powierzchni 9,95 ha, utworzony w 1965 roku. Znajduje się na terenie gminy Bobolice w rynnie jeziornej, wśród lasu bukowego mieszanego, porastającego strome zbocza. Brzegi jeziora są piaszczyste ze słabo rozwiniętą, piaszczystą ławicą przybrzeżną. W rezerwacie stwierdzone zostały interesujące elementy flory, m.in.: brzeżyca jednokwiatowa, elisma wodna, jeżogłówka pokrewna, nadwodnik naprzeciwlistny. Jest to obiekt o dużych walorach krajobrazowych i przyrodniczych. Występuje tam naturalnie wykształcony ekosystem jeziora rynnowego z żywotną populacją gatunków lobeliowych. Rezerwat Jodły Karnieszewickie - rezerwat o całkowitej powierzchni 37,14 ha, utworzony w 1978 roku. Znajduje się w obrębie gminy i miasta Sianów. Skupia on enklawę starodrzewu jodłowego (jodła biała) leżącą poza granicą naturalnego zasięgu tego gatunku w Polsce. Starodrzew ten stanowi domieszkę w drzewostanie bukowym, reprezentującym dwa odrębne zespoły: buczyny pomorskiej i kwaśnej buczyny niżowej. W rezerwacie również rosną: mrzanka wonna, wiciokrzew pomorski i gnieźnik leśny. Rezerwat Wierzchomińskie Bagno - rezerwat obejmuje obszar jeziora, mszaru i lasu o łącznej powierzchni 43,60 ha w Leśnictwie Trachomino, Nadleśnictwo Gościno. Położony w gminie Będzino. Utworzony Zarządzeniem Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 4 lipca 1984r. w sprawie uznania za rezerwaty przyrody (M.P. Nr 17, poz. 125). Przedmiotem ochrony jest zarastający mszarem zbiornik wodny, z tworzącym się torfowiskiem wysokim (atlantyckim) i z właściwą mu roślinnością. Występują tu stanowiska rzadkich i chronionych gatunków roślin, m.in.: wrzosiec bagienny, przygiełka biała, modrzewica zwyczajna, widłak jałowcowaty, rosiczka okrągłolistna i bagno zwyczajne. Jest to również jedno z największych w Polsce stanowisk wiciokrzewu pomorskiego. Rezerwat Sieciemińskie Rosiczki - został powołany w 2009 roku Zarządzeniem Nr 54/2009 Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Szczecinie z dnia 15 września 2009r. (Dz. U. Zach. Nr 68, poz. 1857). Omawiany obszar jest rezerwatem torfowiskowym, a jego otulina położona jest na terenie gminy i miasta Sianów. Swym zasięgiem obejmuje torfowisko, na którym występują cztery gatunki owadożernych rosiczek. Rośliny te wabią ofiary do swych czułek kroplami lepkiej i błyszczącej cieczy. Po utknięciu owada następuje zamknięcie liścia trwające około 3 godzin. Ponowne otwarcie po "strawieniu" zdobyczy następuje po 24 godzinach. W rezerwacie znajduje się drewniany pomost z platformą widokową. Rezerwat Jezioro Lubiatowskie im. Profesora Wojciecha Górskiego - rezerwat o całkowitej powierzchni 375,8 ha, utworzony 10 lipca w 1956 roku (Dz. U. Woj. Zach. Nr 15, poz. 268). Znajduje się na terenie gminy Manowo i miasta Koszalina. Rezerwat obejmujący jezioro Lubiatowskie wraz z pięćdziesięciometrowym pasem przybrzeżnych szuwarów i oczeretów. Jezioro położone jest w niecce otoczonej wzniesieniami morenowymi. Przepływa przez nie rzeka Dzierżęcinka. Na jeziorze i wokół niego wykształciły się różnorodne zbiorowiska roślinności wodnej, szuwarowej, torfowiskowej i łąkowej. W rezerwacie występują liczne gatunki roślin rzadkich i chronionych: grążel żółty, wierzba borówkolistna, wrzosiec bagienny i inne. Rezerwat jest ostoją ponad 80 gatunków ptaków wodno-błotnych, a w tym ok. 35 lęgowych. Wśród nich znajdują się m.in. łabędź niemy,

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

krakwa, płaskonos, perkoz dwuczuby, bąk, czapla siwa, żuraw, błotniak stawowy. Jezioro jest miejscem odpoczynku ptaków migrujących w okresie wiosennych oraz jesiennych przelotów. Rezerwat Parnowo - rezerwat o całkowitej powierzchni 59,12 ha utworzony został w 1976 roku. Znajduje się na terenie gminy Biesiekierz. Ochroną objęty jest zarastający, wypłycony zbiornik wodny z licznymi pływającymi wyspami. Otoczony jest szuwarem, w przewadze trzcinowo-pałkowym oraz zaroślami wierzbowymi. W obrębie rezerwatu występują następujące gatunki ptaków: myszołów, gęgawa, żuraw, łabędź niemy, świstunka, pustułka (żerująca), łyska, piegża, pokrzywnica, pliszka siwa, kwokacz, piskliwiec, kokoszka, błotniak stawowy, dymówka, śmieszka, brzęczka i trzciniak. Rezerwat na Rzece Grabowej - rezerwat o całkowitej powierzchni 1,5 ha, utworzony w 1970 roku na podstawie Zarządzenia Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 10 grudnia 1970r. (M. P. Nr 3, poz. 19 z 1971r.). Rezerwat zlokalizowany jest w obrębie gminy Polanów. Obejmuje fragment górnego biegu rzeki Grabowej, który posiada cechy rzeki górskiej z właściwym składem ichtiofauny. Na terenie rezerwatu stwierdzono liczne stanowiska pstrąga potokowego, strzebli potokowej (gatunek objęty ochroną), głowacza białopłetwego i miętusa. Rezerwat Warnie Bagno - rezerwat o całkowitej powierzchni 518,92 ha, utworzony w 2005 roku. Znajduje się na terenie gminy Biesiekierz i Będzino (Powiat Koszaliński) oraz gminy Karlino (Powiat Białogardzki). Rezerwat jest jednym z największych obszarów torfowisk wysokich typu bałtyckiego na Pomorzu Zachodnim. Najcenniejszą florystyczną osobliwością jest masowe występowanie wrzośca bagiennego. Ponadto znajdują się tu stanowiska rzadkich i chronionych gatunków roślin, m.in. przygiełka biała, modrzewica zwyczajna, widłak jałowcowaty, rosiczka okrągłolistna, bagno zwyczajne, turzyca bagienna, wełnianka wąskolistna. Rezerwat Łazy - rezerwat obejmuje obszar lasów i bagien o łącznej powierzchni 220,13 ha, z czego 52,53 ha znajduje się na terenie gminy i miasta Sianów, natomiast 167,6 ha w obrębie gminy Mielno. Rezerwat powołany został w 2007 roku w celu zachowania niezwykle cennych ekosystemów torfowiskowych oraz leśnych z charakterystycznymi rzadkimi i chronionymi gatunkami roślin, w tym szczególnie cennymi populacjami woskownicy europejskiej i storczyka Fuchsa. Rezerwat Buczyna - rezerwat o całkowitej powierzchni 9,78 ha utworzony został w 1984 roku. Znajduje się na terenie gminy Bobolice. Obszar rezerwatu obejmuje piękne fragmenty drzewostanu bukowego z licznymi pomnikowymi okazami drzew. Na terenie rezerwatu dominują zespoły kwaśnej buczyny niżowej z przestojami dorodnych buków zwyczajnych i nieznaczną domieszką dębów bezszypułkowych. Najstarsze rosnące tu buki liczą od 120 do 150 lat i osiągają w pierśnicy 220-285 cm. Jest to naturalny las odnawiający się z samosiewów i stąd w miejscach, w których wypadły samoistnie bądź zostały wycięte stare egzemplarze drzew, pojawiła się różnowiekowa drągowina bukowa, będąca kontynuacją tego zespołu. Występują tu takie gatunki roślin, jak: marzanka wonna, konwalia majowa, kruszyna pospolita oraz porosty. Rezerwat Jezioro Szare - rezerwat o całkowitej powierzchni 8,30 ha, utworzony w 1974 roku. Zlokalizowany jest na terenie gminy Bobolice. Obejmuje swym zasięgiem jedno z najpiękniejszych jezior oligotroficznych Pomorza Zachodniego - jezioro Szare. Jest to jezioro lobeliowe z lobelią jeziorną, poryblinem jeziornym i brzeżycą jednokwiatową. Na przyległych do jeziora mszarach licznie rośnie rosiczka okrągłolistna i rosiczka

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

długolistna. Można również tu spotkać bagno zwyczajne, bagnicę torfową i borówkę bagienną. Rezerwat Wieleń - rezerwat o całkowitej powierzchni 2 ha, utworzony w 1965 roku i leży na terenie gminy Polanów. Rezerwat stanowi odcinek głębokiego jaru z lasem bukowym. Zbocza porośnięte są kwaśną buczyną z dużym udziałem mchów. Na początkowo suchym dnie jaru pojawia się zasilany źródłami strumień, szybko przybierający w wodę, zasilany dodatkowo krótkimi, bocznymi dopływami spływającymi z bocznych źródlisk. Niektóre ze źródlisk porośnięte są szuwarami manny gajowej. Dno strumienia jest kamieniste, dzięki czemu przypomina on górski potok. W zachodniej części rezerwatu na kamieniach występuje krwistoczerwony nalot krasnorostu Hildenbrandtia rivularis.

Tabela 46. Powierzchnia rezerwatów przyrody w powiecie koszalińskim w latach: 2007 - 2012, ze szczególnym uwzględnieniem zestawienia za lata 2011 - 2012.

Rezerwaty przyrody Jednostka terytorialna 2007 2008 2009 2010 2011 2012 ha ha ha ha ha ha Będzino 422,7 422,7 422,7 422,7 422,7 422,7 Biesiekierz 196,5 189,6 189,6 189,6 189,6 189,6 Bobolice 28,1 28,1 28,1 28,1 28,1 28,1 Manowo 243,3 243,3 243,3 243,3 243,3 243,3 Mielno 167,6 167,6 167,6 167,6 167,6 167,6 Polanów 3,5 3,5 3,5 3,5 3,5 3,5 Sianów 89,6 89,6 89,6 89,6 89,6 89,6 Świeszyno 422,7 422,7 422,7 422,7 422,7 422,7 Powiat koszaliński 1151,3 1144,4 1144,4 1144,4 1144,4 1144,4 Województwo 10903,4 12177,3 12423,8 12676,4 12838,9 12885,9 zachodniopomorskie źródło: GUS. Baza Danych Lokalnych, październik 2013 r.

5.3. Obszary chronionego krajobrazu.

Obszary chronionego krajobrazu obejmują tereny chronione ze względu na wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem lub pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych. W granicach powiatu występują cztery obszary chronionego krajobrazu: Koszaliński Pas Nadmorski, Dolina Radwi, Okolice Polanowa i Okolice Żydowo- Biały Bór. „Koszaliński Pas Nadmorski” - to obszar o niezwykłych walorach krajobrazowych, który obejmuje Powiat Koszaliński (gminy Będzino, Koszalin, Manowo, Mielno i Sianów), miasto Koszalin, Powiat Kołobrzeski (Kołobrzeg i Ustronie Morskie) oraz Powiat Sławieński (gmina Darłowo). Obszar ten zajmuje powierzchnię 36229 ha. W skład obszaru wchodzą wydmy nadmorskie, tereny leśne oraz łąki z roślinnością halofilną (słonolubną). Na tym terenie zachował się pas drzewiastej i zaroślowej roślinności wydmowej wraz z podmokłymi łąkami i trzcinowiskami na zapleczu wydm oraz z efektownymi klifami i piaszczystymi plażami na wybrzeżu. W granicach obszaru znajdują się siedliska ważne dla bytowania cennych kręgowców, takich jak traszka zwyczajna, ropucha szara, żaby: jeziorkowa, trawna

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

i moczarowa, jaszczurki: żyworodna i padalec. Spotkać można również derkacza, kszyka, kanię rudą i błotniaki: stawowego oraz łąkowego, świerszczaka oraz strumieniówkę, nietoperze i łasicowate. W pasie nadmorskim znajdują się obszary klifowe, nadmorskie wydmy szare, inicjalne stadia nadmorskich wydm białych, lasy mieszane na wydmach nadmorskich, żyzne buczyny, kwaśne buczyny, grąd subatlantycki, kwaśne dąbrowy, lasy łęgowe oraz łąki świeże użytkowane ekstensywnie i podmokłe łąki eutroficzne oraz przymorskie jezioro Jamno z mierzeją oddzielającą go od morza oraz przylegające do jeziora kompleksy lasów i bagiennych łąk. „Dolina Radwi” - zajmuje powierzchnię 3560 ha. Leży na terenach gmin: Manowo i Świeszyno. Obszar swoim zasięgiem obejmuje rzekę Radew z jeziorami zaporowymi Rosnowo i Hajka. W otoczeniu borów sosnowych na uwagę zasługują: cenne jeziora lobeliowe, torfowiska mszarne, roślinność mokradeł wzdłuż rzeki i jezior – skupiska grążeli żółtych, grzybieni białych i północnych, szuwary trzcinowe z rzadką pałką wąskolistną oraz oczka mezotroficzne z ceną florą, podmokłe łąki i źródliska. „Okolice Polanowa” - obejmuje fragment rzeki Grabowej na północ od Polanowa oraz tereny na wschód od doliny, położony pomiędzy miejscowościami: Polanów - Wielin – Rochowo w gminie Polanów (Powiat Koszaliński). Powierzchniowo rozciąga się na 1857 ha, z czego 1271 ha to lasy, a 14 ha stanowią wody. Obszar powołany został ze względu na niezwykle malowniczy i urozmaicony charakter krajobrazu, na który składają się liczne drzewostany lasów liściastych i świerczyn posiadających liczne wysokie wzniesienia, pagórki oraz wąwozy. W trakcie prowadzonych obserwacji, w dolinie rzeki i jej sąsiedztwie, stwierdzono największą koncentrację cennych gatunków zwierząt. Są to między innymi: derkacz, świerszczak, pliszka górska, zimą również pluszcz i orlik krzykliwy. Rzeka stanowi miejsce występowania wielu gatunków ryb w tym, m.in. minoga strumieniowego, pstrąga potokowego, tęczowego, lipienia, strzelby potokowej, kiełba, głowacza białopłetwego, różanki, węgorza i miętusa. „Okolice Żydowo-Biały Bór” - zajmuje powierzchnię 12350 ha. Leży na terenach gminy Bobolice i Polanów (Powiat Koszaliński) oraz gminy Biały Bór (Powiat Szczecinecki). Jest to teren młodoglacjalny, pofałdowany, z dużą liczbą zagłębień terenu wypełnionych wodą w postaci jezior, drobnych zbiorników trwałych i torfowisk. Obszar ten charakteryzuje się malowniczym krajobrazem. Duży kompleks leśny, obejmujący niemal wszystkie typy siedliskowe lasów, różnego rodzaju tereny podmokłe, zbiorniki wodne oraz szczególnie urozmaicona rzeźba terenu była głównym argumentem za powołaniem obszaru chronionego krajobrazu. W trakcie prowadzonych obserwacji potwierdzono ponadprzeciętne walory krajobrazowe okolic Żydowa. Wybrane elementy tego kompleksu krajobrazowego charakteryzują się dużymi walorami faunistycznymi w szczególności jezioro Kwiecko. Niezwykle malowniczy oraz cenny element obszaru stanowi również niespotykanej wielkości kompleks źródliskowy położony wzdłuż krawędzi doliny Radwi na wysokości jeziora Kwiecko.

Tabela 47. Powierzchnia obszarów chronionego krajobrazu w powiecie koszalińskim.

Obszary chronionego krajobrazu Jednostka terytorialna 2007 2008 2009 2010 2011 2012 ha ha ha ha ha ha Będzino 7610,0 7610,0 7610,0 7610,0 7610,0 7610,0 Biesiekierz 0 0 0 0 0 0 Bobolice 2260,0 2260,0 2260,0 2260,0 2260,0 2260,0

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Manowo 2560,0 2560,0 2560,0 2560,0 2560,0 2560,0 Mielno 6213,0 6213,0 6213,0 6213,0 6213,0 6213,0 Polanów 5069,0 5069,0 5069,0 5069,0 5069,0 5069,0 Sianów 6740,0 6740,0 6740,0 6740,0 6740,0 6740,0 Świeszyno 1100,0 1100,0 1100,0 1100,0 1100,0 1100,0 Powiat koszaliński 31552,0 31552,0 31552,0 31552,0 31552,0 31552,0 Województwo 337183,4 337698,8 328272,2 328272,3 328256,6 328256,6 zachodniopomorskie źródło: GUS. Baza Danych Lokalnych, październik 2013 r.

Tabela 48. Powierzchnia rezerwatów i pozostałych form ochrony przyrody na obszarach chronionego krajobrazu w powiecie koszalińskim.

Rezerwaty i pozostałe formy ochrony przyrody na obszarach chronionego krajobrazu Jednostka terytorialna 2007 2008 2009 2010 2011 2012 ha ha ha ha ha ha Będzino 0 0 0 0 0 0 Biesiekierz 0 0 0 0 0 0 Bobolice 0 0 0 0 0 0 Manowo 0 0 0 0 0 0 Mielno 52,5 52,5 52,5 52,5 52,5 52,5 Polanów 2,0 2,0 2,0 2,0 2,0 2,0 Sianów 167,6 167,6 167,6 167,6 167,6 167,6 Świeszyno 0 0 0 0 0 0 Powiat koszaliński 222,1 222,1 222,1 222,1 222,1 222,1 Województwo 3720,6 3722,6 3720,6 3832,7 3968,8 3989,7 zachodniopomorskie źródło: GUS. Baza Danych Lokalnych, październik 2013 r.

5.4. Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000

Innym rodzajem ochrony przyrody w powiecie jest sieć Natura 2000, która została powołana na mocy postanowień Dyrektywy 92/43/EWG (tzw. siedliskowej lub Habitatowej), a wcześniej Dyrektywy 17/409/EWG (tzw. Ptasiej). W wyżej wymienionych dyrektywach państwa członkowskie Unii Europejskiej zobowiązały się do utworzenia do końca 2004 roku sieci obszarów chronionych. Pojęcie oraz zasady tworzenia Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000 wprowadza Dyrektywa Siedliskowa, jednak część unormowań (dotyczących zasad wybierania do ochrony siedlisk ważnych dla ptaków) jest także zawarta w Dyrektywie Ptasiej. Zgodnie z tekstem Dyrektywy Siedliskowej Unii Europejskiej, NATURA 2000 jest to spójna Europejska Sieć Ekologiczna która obejmuje:  Specjalne obszary ochrony (SOO) tworzone dla ochrony: siedlisk naturalnych oraz siedlisk gatunków roślin i zwierząt oraz obszary specjalnej ochrony (OSO) tworzone w ramach Dyrektywy Ptasiej dla ochrony siedlisk ptaków, połączone w miarę możliwości fragmentami krajobrazu zagospodarowanymi w sposób umożliwiający migrację, rozprzestrzenianie i wymianę genetyczna gatunków,  Obszary mające znaczenie dla Wspólnoty – projektowany specjalny obszar ochrony siedlisk, zatwierdzony przez Komisję Europejską w drodze decyzji, który w regionie 88

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

biogeograficznym, do którego należy, w znaczący sposób przyczynia się do zachowania lub odtworzenia stanu właściwej ochrony siedliska przyrodniczego lub gatunku będącego przedmiotem zainteresowania Wspólnoty, a także może znacząco przyczynić się do spójności sieci obszarów Natura 2000 i zachowania różnorodności biologicznej w obrębie danego regionu biogeograficznego; w przypadku gatunków zwierząt występujących na dużych obszarach obszarem mającym znaczenie dla Wspólnoty jest obszar w obrębie naturalnego zasięgu takich gatunków, charakteryzujący się fizycznymi lub biologicznymi czynnikami istotnymi dla ich życia lub rozmnażania.

W Europejską Ekologiczną Sieć Natura 2000 zostały także włączone tereny znajdujące się w granicach Powiatu Koszalińskiego. Na terenie Powiatu Koszalińskiego znajduje się 12 Specjalnych Obszarów Ochrony Siedlisk (SOO): Dolina Grabowej, Dorzecze Parsęty, Warnie Bagno, Bobolickie Jeziora Lobeliowe, Trzebiatowsko-Kołobrzeski Pas Nadmorski, Jezioro Bukowo, Jezioro Bobęcińskie, Dolina Radwi Chocieli i Chotli, Bukowy Las Górki, Mechwisko Manowo, Wązogóra, Dolina Bielawy oraz 2 obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO): Zatoka Pomorska i Przybrzeżne wody Bałtyku.

Zgodnie z Decyzją Wykonawczą Komisji z dnia 18 listopada 2011 r. (Dz.U. UE L 11/105) w sprawie przyjęcia piątego zaktualizowanego wykazu terenów mających znaczenie dla Wspólnoty składających się na kontynentalny region biogeograficzny, na terenie powiatu ustanowiono 12 specjalnych obszarów ochrony siedlisk (SOO), tj.:

 „Dolina Grabowej” (kod obszaru: PLH 320003),  „Dorzecze Parsęty” (kod obszaru: PLH 320007),  „Warnie Bagno” (kod obszaru: PLH 320047),  „Bobolickie Jeziora Lobeliowe” (kod obszaru: PLH 320001),  „Trzebiatowsko – Kołobrzeski Pas Nadmorski” (kod obszaru: PLH 320017),  „Jezioro Bukowo” (kod obszaru: PLH 320041),  „Jezioro Bobięcińskie” (kod obszaru: PLH 320040),  „Dolina Radwi Chocieli i Chotli” (kod obszaru: PLH 320022),  „Bukowy Las Górki” (kod obszaru: PLH 320062),  „Mechowisko Manowo” (kod obszaru: PLH 320057),  „Wiązogóra” (kod obszaru: PLH 320066),  „Dolina Bielawy” (kod obszaru: PLH 320053).

„Dolina Grabowej” (kod obszaru: PLH 320003) - specjalny obszar ochrony siedlisk (SOO). Powierzchnia obszaru wynosi 8255,3 ha. Obszar ten stanowi dolinę rzeki Grabowej, od obszaru źródliskowego aż po pradolinę i jej południowy skraj w okolicy Sulechówka. Większość obszaru nie jest chroniona. Znajdują się tu 2 rezerwaty przyrody: Rezerwat na Rzece Grabowej i Wieleń. Część obszaru znajduje się w granicach Obszaru Chronionego Krajobrazu Okolice Polanowa. „Dorzecze Parsęty” (kod obszaru: PLH 320007) - specjalny obszar ochrony siedlisk (SOO). Powierzchnia obszaru wynosi 27710,4 ha. Dolina rzeki Parsęty, od źródeł koło Parsęcka aż po strefę ujściową w Kołobrzegu. Obszar w większości nie jest chroniony. Obejmuje 48 użytków ekologicznych. Proponuje się utworzenie kilku obszarów chronionego

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

krajobrazu, co najmniej pięciu rezerwatów przyrody i kilku zespołów przyrodniczo- krajobrazowych. Na całym obszarze dorzecza proponuje się utworzenie Parku Krajobrazowego Dorzecze Parsęty. „Warnie Bagno” (kod obszaru: PLH 320047) - specjalny obszar ochrony siedlisk (SOO). Powierzchnia obszaru wynosi 1012,0 ha. Obniżenie w sfalowanej morenie dennej, pierwotnie wypełnione przez kopułowe torfowisko wysokie o powierzchni 495 ha, obecnie w około 90% wyeksploatowane. Rozległy kompleks przestrzenny, obejmujący liczne potorfia z różnorodnymi stadiami sukcesji wtórnej roślinności mszarnej i leśnej oraz zarastające jeziorko dystroficzne. Obszar w większości nie jest chroniony, obejmuje rezerwat przyrody Wierzchomińskie Bagno i Warnie Bagno. „Bobolickie Jeziora Lobeliowe” (kod obszaru: PLH 320001) - specjalny obszar ochrony siedlisk (SOO). Powierzchnia obszaru wynosi 4759,3 ha. Ostoja obejmuje skupienie kilkunastu jezior rynnowych oraz bardzo dużą liczbę oczek polodowcowych w okolicach Bobolic i Porostu. W jej granicach, oprócz różnego typu zbiorników wodnych, znajdują się torfowiska i rozległe kompleksy buczyn. Na szczególną uwagę i ochronę zasługują jeziora lobeliowe. Obszar w większości nie jest chroniony, obejmuje 5 rezerwatów przyrody: Buczyna, Jezioro Głębokie, Jezioro Kiełpino, Jezioro Szare, Jezioro Piekiełko oraz 131 użytków ekologicznych. Proponuje się utworzenie trzech rezerwatów przyrody i zespołu przyrodniczo-krajobrazowego oraz Szczecinecko-Polanowskiego Parku Krajobrazowego. „Trzebiatowsko – Kołobrzeski Pas Nadmorski” (kod obszaru: PLH 320017) - specjalny obszar ochrony siedlisk (SOO). Powierzchnia obszaru wynosi 17468,8 ha. Ostoja obejmuje najlepiej zachowany fragment zróżnicowanego geomorfologicznie wybrzeża Bałtyku: brzegi klifowe (aktywne - erodujące i ustabilizowane z zaroślami), wydmowe, mierzeje odcinające lagunowe jeziora przymorskie, płytkie ujścia rzek. Typowo wykształcony układ pasowy biotopów obejmuje pas wód przybrzeżnych, plażę z ugrupowaniami organizmów psammofilnych oraz pasami kidziny, inicjalne stadia wydm białych, wydmy szare z roślinnością niską, wydmy ustabilizowane porośnięte borami bażynowymi, zagłębienia międzywydmowe z mokradłami. Obszar w większości nie jest chroniony i w jego granicach położony jest fragment Obszaru Chronionego Krajobrazu Koszaliński Pas Nadmorski. „Jezioro Bukowo” (kod obszaru: PLH 320041) - specjalny obszar ochrony siedlisk (SOO). Powierzchnia obszaru wynosi 3263,0 ha. Obszar obejmuje duże jezioro przymorskie wraz z mierzeją oddzielającą go od morza oraz przylegające do jeziora dwa kompleksy leśne: borów i brzezin bagiennych i łęgów w odmianie przymorskiej oraz bagien z woskownicą porastających wysokie torfowisko typu bałtyckiego. Obszar „Jezioro Bukowo” znajduje się w granicach obszaru chronionego krajobrazu „Koszaliński Pas Nadmorski”. „Jezioro Bobięcińskie” (kod obszaru: PLH 320040) - specjalny obszar ochrony siedlisk (SOO). Powierzchnia obszaru wynosi 3383,3 ha. Obszar swoim zasięgiem obejmuje 5 jezior lobeliowych, z których największe to jezioro Bobięcińskie Wielkie o powierzchni 524,6 ha i maksymalnej głębokości 48 m. W granicach obszaru znajduje się jeden rezerwat przyrody Jezioro Iłowatka. Jezioro Bobięcińskie uchwałą Rady Gminy w Miastku zostało uznane za użytek ekologiczny. Kilka użytków ekologicznych powołanych zostało przez Nadleśnictwo Bobolice na terenie gminy Bobolice. Ponadto część obszaru położona jest w granicach Obszaru Chronionego Krajobrazu okolice Żydowo-Biały Bór. „Dolina Radwi Chocieli i Chotli” (kod obszaru: PLH 320022) - specjalny obszar ochrony siedlisk (SOO). Powierzchnia obszaru wynosi 21861,7 ha. Obszar obejmuje dolinę Radwi i doliny jej największych dopływów: Chotli i Chocieli, począwszy od obszarów

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

źródliskowych aż po strefę ujściową do rzeki Parsęty w Karlinie. Obszar w większości nie jest chroniony. Obejmuje część Obszaru Chronionego Krajobrazu Dolina Radwi, część Obszaru Chronionego Krajobrazu okolice Żydowo - Biały Bór, Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy Dolina rzeki Chocieli, 15 użytków ekologicznych na terenie gminy Polanów, 126 użytków ekologicznych na terenie gminy Bobolice. Projektuje się utworzenie rezerwatu przyrody "Pełnik europejski" w Bobolicach oraz Szczecinecko-Polanowskiego Parku Krajobrazowego.

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 12 stycznia 2011r. w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków (Dz.U. Nr 25, poz. 133) na terenie powiatu ustanowiono 2 obszary specjalnej ochrony ptaków, tj.:  „Zatoka Pomorska” (kod obszaru: PLB990003)  „Przybrzeżne wody Bałtyku” (kod obszaru: PLB990002).

„Zatoka Pomorska” (kod obszaru: PLB990003) - obszar specjalnej ochrony ptaków (OSO). Powierzchnia obszaru wynosi 309154,9 ha. Obszar obejmuje akwen o dużym zróżnicowaniu dna morskiego (od piaszczystych ławic, po rozległe żwirowiska i głazowiska). Centralną część Zatoki Pomorskiej zajmuje duże wypłycenie zwane Ławicą Odrzańską. Rozciąga się od zachodnich krańców jeziora Bukowo (Łazy), gdzie obejmuje 15 kilometrową szerokość pasa wód przybrzeżnych Bałtyku po granicę Państwa rozszerzając się tutaj do około 70 km. Obszar stanowi ostoję ptasią. Ptaki wodno-błotne występują w koncentracjach powyżej 20000 osobników, a zimą powyżej 100 000 osobników. „Przybrzeżne wody Bałtyku” (kod obszaru: PLB990002) - obszar specjalnej ochrony ptaków (OSO). Powierzchnia obszaru wynosi 194626,7 ha. Obejmuje pas wód przybrzeżnych Bałtyku o około 15 kilometrowej szerokości i głębokości osiągającej od 0 do 20m. Rozciąga się na odcinku 200 km, poczynając od nasady Półwyspu Helskiego po granicę z ostoją Zatoki Pomorskiej przebiegającą prostopadle do zachodnich krańców jeziora Bukowo (Łazy). Dno morskie jest nierówne, deniwelacje dna sięgają 3 m. W faunie bentosowej dominują drobne skorupiaki. Rzadko obserwowane są morskie ssaki duże - foki szare i obrączkowane oraz morświny. Obszar stanowi ostoję ptasią o randze europejskiej. Na obszarze zimują w znaczących ilościach 2 gatunki ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej: nur czarnoszyi i nur rdzawoszyi. Szczególne znaczenie mają również populacje lodówki, nurnika i uhli.

Tabela 49. Wykaz obszarów Natura 2000 na terenie powiatu koszalińskiego w latach 2011-2012.

Natura 2000 na obszarze województwa zachodniopomorskiego Obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) Specjalny obszary ochrony siedlisk (SOO) 2011 2012 2011 2012 ha ha ha ha 692854,0 692854,0 420306,2 425078,3 źródło: GUS. Bank Danych Lokalnych, październik 2013 r.

5.5. Pomniki przyrody

Pomnikami przyrody są pojedyncze twory przyrody ożywionej i nieożywionej lub ich skupienia o szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

lub krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie. Na terenie Powiatu Koszalińskiego w roku 2012 było 217 pomników przyrody.

Tabela 50. Wykaz ilości pomników przyrody na terenie gmin powiatu w latach 2011-2012.

Pomniki przyrody Jednostka terytorialna 2007 2008 2009 2010 2011 2012 ha ha ha ha ha ha Będzino 0 0 0 0 0 0 Biesiekierz 5 5 5 5 5 5 Bobolice 11 11 31 31 31 31 Manowo 4 12 8 8 8 8 Mielno 7 8 6 6 6 6 Polanów 94 94 94 94 93 91 Sianów 36 35 65 65 65 65 Świeszyno 7 7 11 11 11 11 Powiat koszaliński 164 172 220 220 219 217 Województwo 2373 2596 2681 2730 2834 2842 zachodniopomorskie źródło: Główny Urząd Statystyczny, Bank Danych Lokalnych, www.stat.gov.pl

5.6. Użytki ekologiczne

Zgodnie z ustawą o ochronie przyrody, użytki ekologiczne są to zasługujące na ochronę pozostałości ekosystemów, mające znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej, np. naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne oczka wodne, kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nieużytkowanej roślinności, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamieńce, siedliska przyrodnicze oraz stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów, ich ostoje oraz miejsca rozmnażania lub miejsca sezonowego przebywania. Tereny użytków ekologicznych nie mogą być objęte ochroną rezerwatową ze względu na niewielką powierzchnię i zazwyczaj mniejszą rangę ich walorów przyrodniczych. Całkowita powierzchnia użytków ekologicznych w powiecie zgodnie z danymi GUS w 2012 roku wynosiła 1117,0 ha. Wykaz użytków ekologicznych w obrębie powiatu przedstawia tabela 51.

Tabela 51. Wykaz użytków ekologicznych w obrębie Powiatu Koszalińskiego w 2010 roku.

Nazwa użytku Lp. Podstawa prawna ekologicznego 1. „Bagno Mścice” Uchwała Nr XI/56/95 Rady Gminy Będzino z dnia 31 sierpnia 1995 r. 2. „Bagno Mścice” Uchwała Nr XI/56/95 Rady Gminy Będzino z dnia 31 sierpnia 1995 r. 3. „Bagno Mścice” Uchwała Nr XI/56/95 Rady Gminy Będzino z dnia 31 sierpnia 1995 r. 4. „Bagno Mścice” Uchwała Nr XI/56/95 Rady Gminy Będzino z dnia 31 sierpnia 1995 r. 5. „Bagno Stare Bielice I” Uchwała Nr XII/69/95 Rady Gminy w Biesiekierzu z dnia 28 grudnia 1995 r.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

6. „Bagno Stare Bielice II” Uchwała Nr XII/69/95 Rady Gminy w Biesiekierzu z dnia 28 grudnia 1995 r. 7. „Mokradła pod Łabuszem” Uchwała Nr XII/69/95 Rady Gminy w Biesiekierzu z dnia 28 grudnia 1995 r. 8. „Bagno i Łąki Cieszyn” Uchwała Nr XXI/150/95 Rady Gminy w Biesiekierzu z dnia 28 grudnia 1995 r. 9. „Bagno Tatów ” Uchwała Nr XXI/150/95 Rady Gminy w Biesiekierzu z dnia 28 grudnia 1995 r. 10. „Bagna Kotłowo” Uchwała Nr XXI/150/95 Rady Gminy w Biesiekierzu z dnia 28 grudnia 1995 r. 11. „Zarastające Oczko” Uchwała Nr VII/60/99 Rady Miejskiej w Bobolicach z dnia 29 maja 1999 r., „Torfowisko mszarne koło 12. Uchwała Nr XV/134/07/2007 Rady Miejskiej w Bobolicach z 28 grudnia 2007 r. Lubowa” „Torfowisko mszarne koło 13. Uchwała Nr XV/134/07/2007 Rady Miejskiej w Bobolicach z 28 grudnia 2007 r. Kępna” 14. „Jeziorko koło Porostu” Uchwała Nr XV/134/07/2007 Rady Miejskiej w Bobolicach z 28 grudnia 2007 r. 15. 377 użytków bez nazwy Uchwała nr 7/60/99 Rady Miejskiej w Bobolicach 16. „Dołek Powidzki III” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 17. „Kościernickie Bagno” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996 r., 18 „Kościernicki Dołek I” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 19. „Kościernicki Dołek II” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 20. „Kościernicki Dołek III” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 21. „Kościernicki Mszar” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r., 22. „Kościernicki Dołek IV” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r 23. „Kościernicki Wrzosiec” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 24. „Kościernicki Dołek V” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 25. „Jeziorko Powidzkie” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 26. „Sowiński Dołek I” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 27. „Sowiński Dołek II” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 28. „Jeziorko Sowińskie” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 29. „Łozowisko Nacławskie” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 30. „Staw w Sowinku I” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 31. „Staw w Sowinku II” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 32. „Łąki Sowinko” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 33. „Sarnie Turzycowisko I” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 34. „Sarnie Turzycowisko II” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 35. „Staw w Sowinku III” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 36. „Jeziorko Nacławskie” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 37. „Mszar w Sowinku I” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 38. „Mszar w Sowinku II” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 39. „Bagienko Nacławskie” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 40. „Nacławskie Wrzośce I” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 41. „Nacławskie Wrzośce III” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 42. „Trzęślice w Sowinku I” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 43. „Łąka za Borami” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 44. „Polnica” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 45. „Dzikowe Mechowsko” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

46. „Trzęślice w Sowinku II” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 47. „Trzęślice w Sowinku III” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r 48. „Nacławskie Wrzośce II” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 49. „Łąki Nacławskie” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 50. „Torfowisko Krytno I” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 51. „Torfowisko Krytno II” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 52. „Torfowisko Krytno III” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 53. „Torfowisko Krytno IV” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 54. „Torfowisko Krytno V” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 55. „Torfowisko Krytno VI” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 56. „Torfowisko Krytno VII” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 57. „Bagno Buszyńskie” 2006r. Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 58. „Torfowisko przy piwnicy” 2006r. Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 59. „Pod Rabatami” 2006r. Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 60. „Gwiazda” 2006r. Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 61. „Bagno pracz” 2006r. Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 62. „Żurawisko” 2006r. Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 63. „Bagno Przebudowa” 2006r. Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 64. „Bagno Dębowe” 2006r. Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 65. „Bagno Kople” 2006r. Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 66. „Bagno Karlota” 2006r. Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 67. „Bagno Modrzewie” 2006r. 68. „Szczerbińskie Bagno” Uchwała Nr IV/37/98 Rady Gminy Polanów z dnia 20 grudnia 1998 r. Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 69. „Na Żurawiu” 2006r. Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 70. „Szwajnebruch” 2006r. Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 71. „Żwirowa” 2006r. Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 72. „Kalce” 2006r. Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 73. „Torfowisko Wierzchlas” 2006r. Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 74. „Białe Bagno I” 2006r. 75. „Łaszczewska” Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

2006r. Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 76. „Przy Grabowej” 2006r. Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 77. „Bagno Dzikowo” 2006r. Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 78. „Bagno Hela” 2006r. „Bór Bagienny Świerzno 79. Uchwała Nr XII/45/99 Rady Gminy Polanów z dnia 30 grudnia 1999 r. II” 80. „Bór Bagienny Świerzno I” Uchwała Nr XII/45/99 Rady Gminy Polanów z dnia 30 grudnia 1999 r. 81. „Halizna Świerzno” Uchwała Nr XII/45/99 Rady Gminy Polanów z dnia 30 grudnia 1999 r. 82. „Karczyńskie Bagno I” Uchwała Nr IV/37/98 Rady Gminy Polanów z dnia 20 rudnia 1998r. 83. „Karczyńskie Bagno II” Uchwała Nr IV/37/98 Rady Gminy Polanów z dnia 20 rudnia 1998 r. 84. „Karczyńskie Bagno III” Uchwała Nr IV/37/98 Rady Gminy Polanów z dnia 20 rudnia 1998 r. 85. „Karczyńskie Bagno IV” Uchwała Nr IV/37/98 Rady Gminy Polanów z dnia 20 rudnia 1998 r. 86. „Karczyńskie Bagno V” Uchwała Nr IV/37/98 Rady Gminy Polanów z dnia 20 rudnia 1998 r. 87. „Karczyńskie Bagno VI” Uchwała Nr IV/37/98 Rady Gminy Polanów z dnia 20 rudnia 1998 r. 88. „Zgniła Struga III” Uchwała Nr IV/37/98 Rady Gminy Polanów z dnia 20 rudnia 1998 r. 89. „Bażynowe Jeziorko” Uchwała Nr IV/37/98 Rady Gminy Polanów z dnia 20 rudnia 1998 r. „Mszar Przygiełkowy 90. Uchwała Nr IV/37/98 Rady Gminy Polanów z dnia 20 rudnia 1998 r. w Karczynie” 91. „Długie Bagno Bażynowe” Uchwała Nr IV/37/98 Rady Gminy Polanów z dnia 20 rudnia 1998 r. „Bagno Nad Drężnianką 92. Uchwała Nr IV/37/98 Rady Gminy Polanów z dnia 20 rudnia 1998 r. III” „Bagno Nad Drężnianką 93. Uchwała Nr IV/37/98 Rady Gminy Polanów z dnia 20 rudnia 1998 r. IV” 94. „Zgniła Struga I” Uchwała Nr IV/37/98 Rady Gminy Polanów z dnia 20 rudnia 1998 r. 95. „Zgniła Struga II” Uchwała Nr IV/37/98 Rady Gminy Polanów z dnia 20 rudnia 1998 r. „Mechowiska Nad 96. Uchwała Nr IV/37/98 Rady Gminy Polanów z dnia 20 rudnia 1998 r. Radwią” 97. „Dołek Powidzki II” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia1996r. Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 98. „Bagno Pompa” 2006r. „Bagno Drewniany Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 99. Mostek” 2006r. „Torfowisko poligeniczne - Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 100. Bagno Wietrzno” 2006r. 101. „Jeziorko Rude” Uchwała publikowana Nr 1 poz 51 Dz.W Zach. 13 stycznia 2009r. 102. „Rozworowskie Szuwary” Uchwała Nr XXXV/254/2009 Rady Gminy Manowo z dnia 26 listopada 2009 r. 103. 2 użytki bez nazwy Uchwała nr 6/51/99 Rady Gminy Manowo Uchwała nr XXXI/128/96 Rady Miejskiej w Sianowie z dnia 3 kwietnia 1996 104. 121 użytków bez nazwy roku. Uchwała Nr XI/69/2003 Rady Miejskiej w Sianowie z 11 września 2009 r. 105. „Jezioro Topiele” (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego Nr 104/2003, poz. 1761), źródło: Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego, www.wzp.pl, Starostwo Powiatowe w Koszalinie, Waloryzacje przyrodnicze gmin Powiatu Koszalińskiego (stan na dzień 31.12.2010r.)

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

5.7. Zespoły przyrodniczo - krajobrazowe

Zgodnie z ustawą o ochronie przyrody, zespoły przyrodniczo – krajobrazowe to fragmenty krajobrazu naturalnego i kulturowego, zasługujące na ochronę ze względu na ich walory widokowe i estetyczne. Zespoły wyznacza się w celu ochrony wyjątkowo cennych fragmentów krajobrazu naturalnego i kulturowego, dla zachowania jego wartości przyrodniczych, kulturowych i estetycznych. Na terenie powiatu występuje jeden zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Dolina Rzeki Chocieli”. Obszar ten zlokalizowany jest na terenie gminy Bobolice, w strefie źródliskowej. Powołany został w dniu 7 marca 1995 roku Rozporządzeniem Nr 3/95 Wojewody Koszalińskiego (Dz. U. Woj. Koszalińskiego Nr 3, poz. 32). Obszar swoim zasięgiem obejmuje dolinę Chocieli z różnorodnymi zbiorowiskami bagiennymi i łąkowymi, w obrębie której występuje m.in. pełnik europejski oraz dwa inne gatunki chronione – wawrzynek wilczełyko i podkolan biały oraz wiele innych roślin prawnie chronionych i zagrożonych.

5.8. Ochrona zieleni na terenach zurbanizowanych miast i wsi

Ważnym wskaźnikiem presji na środowisko jest liczba usuwanych drzew i krzewów z terenów zabudowanych miast i wsi. Kompetencje organów samorządu terytorialnego w zakresie udzielania zezwoleń na usuwanie drzew i krzewów zostały podzielone pomiędzy wójtów i burmistrzów oraz starostę. Brak raportów gmin i danych GUS nie daje możliwości przedstawienia szczegółowego raportu w tym zakresie za lata 2011 – 2012. Z zebranych ankiet dla pięciu gmin powiatu koszalińskiego (Będzino, Sianów, Mielno, Polanów, Świeszyno) wynika, iż na ich terenie w dwuleciu 2011-2012 wydano zezwolenia na usunięcie 13.289 sztuk drzew, w zamian za nasadzenia kompensacyjne w ilości 2913. Najwyższy wskaźnik kompensacji przyrodniczej z prezentowanych wyżej gmin posiada gmina Będzino i wynosił on 0,85%. wydane zezwolenia na usuwanie drzew przydrożnych w latach 2011-2012 Na gruncie art. 86 ust.1 pkt. 4 ustawy o ochronie przyrody, uzyskanie zezwolenia na wycinkę drzew przydrożnych w związku z realizowaną przebudową drogi podlega zwolnieniu z opłat środowiskowych. Powyższa regulacja ustawowa na pewno wpływa korzystnie na obniżenie wartości inwestycji drogowych. Niemniej dla kształtowania wyobrażenia o skali dokonywanych przekształceń w otaczającym nas świecie, warto sięgnąć do liczb, a te zastawione w tabeli 52 dla powiatu koszalińskiego za lata 2011-2012, obrazują skalę zjawiska. W wymienionym dwuleciu, w powiecie koszalińskim wydano zezwolenia na wycinkę ogółem 2624, z czego najwięcej, bo ponad 50% (w 2011 r.) i ponad 60% (w 2012 r.) przeznaczono do wycięcia wzdłuż dróg powiatowych (Rys. 14 i Rys. 15). Gdyby ten smutny „środowiskowy rachunek sumienia” ubrać w liczby oddające wartość przyrodniczą usuwanych drzew, to w bilansie wydanych zezwoleń przez Powiat Koszaliński sumarycznie dla lat 2011- 2012 osiągnięto by w wycenie przyrodniczej wartość przekraczającą 18,7 mln zł (dla drzew przydrożnych), a wynoszącą ponad 30 mln zł (dla ogółu drzew, na które wydano zezwolenia). Szczegółowe zestawienie tego zagadnienia, z podziałem na poszczególne gminy przedstawiono w tabeli 52.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Tabela 52. Zestawienie ilości drzew, które na mocy uzyskanych zezwoleń zostały wycięte, w związku z przebudową dróg wojewódzkich, krajowych i gminnych- w powiecie koszalińskim, w latach 2011 i 2012.

Gmina drogi drogi drogi drogi powiatowe wojewódzkie krajowe gminne

1 2 3 4 5 2011 178 - 183 23 Będzino 2012 86 3 187 12 2011 58 - 127 13 Biesiekierz 2012 62 - 3 29 2011 131 45 36 66 Bobolice 2012 334 63 97 9 2011 246 - 99 40 Manowo 2012 5 9 - 52 2011 14 - - 60 Mielno 2012 22 - - 135 2011 135 5 - 50 Polanów 2012 434 29 - 1 2011 13 - 52 301 Sianów 2012 228 7 28 11 2011 491 9 - 8 Świeszyno 2012 56 8 - 21 2011 1397 59 497 561 OGÓŁEM 2012 1227 119 315 270

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Rysunek 14. Procentowy rozkład ilości drzew, które na mocy zezwoleń zostały wycięte - na terenie powiatu koszalińskiego w roku 2011, wg podziału na kategorie przebudowywanych dróg.

drogi gminne drogi 28% powiatowe 56%

drogi krajowe 20%

drogi wojewódzkie 2%

źródło: opracowanie własne.

Rysunek 15. Procentowy rozkład ilości drzew, na które wydano zezwolenie na wycinkę - na terenie powiatu koszalińskiego w roku 2012, wg podziału na kategorie przebudowywanych dróg.

drogi gminne 14% drogi krajowe 16%

drogi wojewódzkie drogi powiatowe 6% 64%

źródło: opracowanie własne.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Tabela 53. Wycena wartości przyrodniczej dla drzew, na które uzyskano zgodę na wycięcie, w oparciu o zezwolenia wydane dla terenów stanowiących mienie gmin w powiecie koszalińskim, w latach 2011-2012.

ilość drzew Wartość przyrodnicza Wartość przyrodnicza całkowita ilość drzew gmina stanowiących drzew ogółem drzew przydrożnych ilość drzew przydrożnych nasadzenia /wycena dla kolumny /wycena dla kolumny zastępcze 2/ 3/ 1 2 3 4 5 6 2011 32 23 32 1 047 836,49 zł 931 755,20 zł Będzino 2012 20 12 19 1 108 073,35 zł 1 000 131,05 zł 2011 23 13 27 1 065 697,79 zł 847 163,82 zł Biesiekierz 2012 40 29 41 1 835 982,14 zł 1 231 500,31 zł 2011 127 66 116 3 374 422,09 zł 2 325 216,32 zł Bobolice 2012 27 9 7 1 337 509,38 zł 760 404,07 zł 2011 91 40 83 3 369 589,03 zł 2 806 689,35 zł Manowo 2012 101 52 101 3 376 018,25 zł 2 670 041,36 zł 2011 201 60 96 2 009 185,25 zł 512 483,55 zł Mielno 2012 192 135 73 1 929 814,05 zł 819 347,15 zł 2011 146 50 145 3 137 946,34 zł 1 463 111,69 zł Polanów 2012 38 1 33 1 504 662,90 zł 135 806,45 zł 2011 346 301 93 2 149 843,16 zł 1 770 743,87 zł Sianów 2012 101 11 81 1 150 844,47 zł 309 670,64 zł 2011 17 8 17 549 464,11 zł 221 139,84 zł Świeszyno 2012 33 21 29 1 057 576,76 zł 947 235,16 zł 2011 983 561 609 16 703 984,25 zł 10 878 303,63 zł OGÓŁEM 2012 552 270 384 13 300 481,30 zł 7 874 136,20 zł

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Zestawione wartości dotyczą drzew usuwanych w związku z przebudową dróg gminnych, a te stanowiły tylko 28% wszystkich drzew usuniętych w roku 2011 i 14% drzew usuniętych w 2012 r. Uzyskane wartości liczbowe dla ogółu drzew objętych zezwoleniami w latach 2011-2012 byłyby wielokrotnie większe. Poziom kompensacji przyrodniczej dla obu omawianych lat, sięga ponad 60%, co dla ograniczonych - szczególnie dla nasadzeń zamiennych, terenów przydrożnych można uznać za stopień zadawalający. Innym ważnym aspektem jest fakt, iż w bilansie gatunkowym usuwanych drzew, najbardziej wartościowe gatunki flory rodzimej (dąb, grab, wiąz lipa, kasztanowiec) są w mniejszości, nie przekraczającej 15% całości drzew objętych zezwoleniami. Szczegółowy opis gatunków drzew, na które wydano w latach 2011-2012 zezwolenia dla terenów gmin ilustrują rysunki 16 i 17.

Rysunek 16. Rozkład gatunkowy drzew, na które uzyskano zezwolenie na wycinkę, na terenie stanowiącym mienie gmin powiatu koszalińskiego w roku 2011.

żywotnik modrzew 1% jabłoń 1% głóg 1% dąb sosna 1% 1% wiąz 5% 1% lipa 6% topola świerk 9% 3%

olsza brzoza 30% 8%

klon buk 13% 1% jesion 8%

grab 3% akacja 1% wierzba kasztanowiec 6% 1%

źródło: opracowanie własne.

100

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Rysunek 17.Rozkład gatunkowy drzew, na które uzyskano zezwolenie na wycinkę - na terenie stanowiącym mienie gmin powiatu koszalińskiego w roku 2012.

jabłoń sosna 0,37% wiąz modrzew 3,31% olsza 0,37% głóg 0,74% dąb 2,39% 3,13% 4,79% lipa akacja 5,89% 0,37% kasztanowiec 3,31%

topola wierzba 31,49% 14,73%

jesion 6,45%

klon 4,97% buk 0,37% świerk brzoza 10,87% 6,45%

źródło: opracowanie własne.

Tabela 54. Powierzchnia lasów na terenie powiatu koszalińskiego.

Grunty leśne Grunty leśne Grunty leśne ogółem Lasy ogółem publiczne prywatne [ha] [ha] Jednostka [ha] [ha] Terytorialna 2011 2012 2011 2012 2011 2012 2011 2012

Będzino 1925,2 1931,2 1888,9 1894,9 1798,2 1791,2 127,0 140,0 Biesiekierz 2243,1 2246,1 2189,8 2192,8 2192,1 2192,1 51,0 54,0 Bobolice 18342,4 18384,3 17905,6 17934,4 17858,4 17863,3 484,0 521,0 Manowo 12520,7 12520,5 12081,2 12080,9 12469,7 12469,5 51,0 51,0 Mielno 671,2 671,2 653,6 653,6 652,2 652,2 19,0 19,0 Polanów 21605,1 21625,3 21039,9 21060,3 20788,1 20774,3 817,0 851,0 Sianów 10064,2 10071,3 9788,1 9795,3 9857,2 9854,1 207,0 217,2 Świeszyno 4675,9 4675,0 4526,9 4525,9 4631,9 4627,0 44 48 Powiat 72047,8 72124,9 70074 70138,1 70247,8 70223,7 1800 1901,2 Koszaliński

101

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Tabela 55. Struktura lasów w powiecie koszalińskim.

Lp. Wskaźnik Jednostka 2011 2012 1. Powierzchnia gruntów leśnych ha 72047 72124 2. Powierzchnia lasów ha 70074 70138 3. Lesistość % 42,40 42,4 4. iglaste 61 60 Struktura lasów % liściaste 29 30 5. Lasy ochronne w lasach nadzorowanych przez Lasy Państwowe ochrona gleb 1251,19 1251,19 ochrona miast 20045,57 20037,28 drzewostany nasienne 41,26 41,26 o znaczeniu dla obronności kraju ha 154,87 154,87 ostoje zwierząt 870,15 870,15 ochrona wód i ujęć wodnych dla miast i 8624,67 8620,54 wsi Ogółem 30987,72 30975,30 6. Powierzchnia gruntów nieleśnych zalesionych i przeznaczonych do zalesienia zalesienia ogółem 124,0 3,6 zalesienia lasy publiczne ogółem 11,9 0 zalesienia lasy publiczne Skarbu Państwa 11,9 0 zalesienia lasy publiczne Skarbu Państwa 11,9 0 w zarządzie Lasów Państwowych ha zalesienia lasy prywatne ogółem 112,1 3,6 grunty nieleśne przeznaczone do 242,7 267,6 zalesienia ogółem grunty nieleśne przeznaczone do zalesienia w zarządzie Lasów 242,7 267,6 Państwowych 7. Liczba zarejestrowanych pożarów lasów 19 21 Powierzchnia lasów zniszczona przez ha 0,37 1,15 pożary

Informacja o lasach niestanowiących własności Skarbu Państwa, położonych na terenie powiatu koszalińskiego

Starosta Koszaliński sprawuje nadzór nad lasami niestanowiącymi własności Skarbu Państwa, położonymi na terenie powiatu koszalińskiego, co jest wynikiem obecnie obowiązującego stanu prawnego, uregulowanego przez przepis art. 4 ust. 1 pkt. 14 ustawy z dnia 5 czerwca 1998r. o samorządzie powiatowym oraz ustawę z dnia 28 września 1991 r. o lasach.

102

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Do zadań Starosty z zakresu administracji rządowej, zgodnie z przepisami ustawy o lasach, należy m.in.:  wydawanie decyzji zezwalającej na zmianę lasu na użytek rolny. Zmiana lasu na użytek rolny jest dopuszczalna w przypadkach szczególnie uzasadnionych potrzeb właścicieli lasów (art. 13 ust. 3 pkt. 2);  uznawanie lasu za las ochrony lub pozbawienie go tego charakteru, po uzgodnieniu z właścicielem lasu i zasięgnięciu opinii rady gminy (art. 16 ust.1 a);  zatwierdzenie uproszczonego planu urządzenia lasu, po uzyskaniu opinii właściwego terytorialnie nadleśniczego (art. 22 ust.2). Do zadań własnych Starosty, zgodnie z przepisami ustawy o lasach, należy m.in.: . wydawanie decyzji określających obowiązki ochronne właścicieli lasów. Decyzja wydawana jest tylko wtedy, gdy właściciel lasu nie wykonuje zabiegów profilaktycznych i ochronnych zapobiegających powstawaniu i rozprzestrzenianiu się pożarów (art. 9 ust. 2); . zarządzanie, z urzędu lub na wniosek nadleśniczego, wykonania zabiegów zwalczających i ochronnych w lasach zagrożonych (art. 10 ust. 1 pkt. 2); . ocena udatności upraw leśnych na gruncie rolnym objętym zalesieniem, jeżeli zalesienia dokonano na podstawie przepisów o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich ze środków pochodzących z Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej lub na podstawie przepisów o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (art. 14 ust. 7); . cechowanie pozyskanego drewna. Starosta wystawia właścicielowi lasu dokument stwierdzający legalność pozyskanego drewna (art. 14a ust.3), . wydawanie decyzji określających zadania z zakresu gospodarki leśnej dla lasów rozdrobnionych o powierzchni do 10 ha (art. 19 ust. 3); . zlecanie sporządzenia uproszczonego planu urządzenia lasu dla lasów niestanowiących własności Skarbu Państwa, należących do osób fizycznych i wspólnot gruntowych (art. 21 ust. 1 pkt 2); . zlecanie prowadzenia inwentaryzacji stanu lasów rozdrobnionych o powierzchni do 10 ha (art. 21 ust. 2); . wydawanie decyzji w sprawie uznania lub nieuznania zastrzeżeń do projektu uproszczonego planu urządzenia lasu (art. 21 ust. 5); . nadzorowania wykonania zatwierdzonych uproszczonych planów urządzenia lasu (art. 22 ust. 5); . wydawanie decyzji na pozyskanie drewna w przypadkach losowych niezgodnie z uproszczonym planem urządzenia lasu lub decyzją określającą zadania w zakresie gospodarki leśnej (art. 23 ust. 4); . wydawanie decyzji nakazujących wykonanie obowiązków określonych w art. 13 i zadań ujętych w uproszczonym planie urządzenia lasu lub decyzji określającej zadania gospodarki leśnej (art. 24).

W latach 2011-2012 nadzór nad lasami realizowany był poprzez Wydział Środowiska, Rolnictwa i Leśnictwa oraz zatrudnia w ramach umowy zlecenie leśnika.

103

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Tabela 56. Struktura lasów niestanowiący własności Skarbu Państwa na terenie powiatu koszalińskiego, dla których Starosta Koszaliński prowadzi nadzór nad gospodarką leśną – stan 2012 r. Objęta Powierzchnia aktualnymi Powierzchnia gruntów Uznanych Objęta uproszczonymi gruntów leśnych leśnych - za lasy inwentaryzacjami Jednostka planami - ogółem osoby ochronne lasu Terytorialna urządzenia fizyczne lasu ha ha ha ha ha Będzino 141 125 0 0 120,3 Biesiekierz 54 46 0 0 50,5 Bobolice miasto 4 4 0 0 0 Bobolice 519 467 0 0 0 Manowo 62 51 1,4 0 0 Mielno 30 19 0 0 19 Polanów miasto 9 2 0 0 3,76 Polanów 856 383 0 573,31* 238,76 Sianów miasto 19,3 10,3 0 0 10,3 Sianów 212,9 201,9 0 0 201,9 Świeszyno 56 39 19,8 0 0 RAZEM 1963,2 1348,2 21,2 573,31 644,52 * w tym opracowanie o pow. 425,72 ha wykonano na zlecenie i koszt os. prawnej.

Starosta Koszaliński w latach 2010-2013 zlecił wykonanie inwentaryzacji stanu lasu oraz uproszczonych planów urządzenia lasu dla lasów niestanowiących własności Skarbu Państwa, należących do osób fizycznych, w gminach: Będzino, Biesiekierz, Bobolice, Mielno, Manowo, Polanów, Sianów i Świeszyno, dla ogólnej powierzchni 1247,31 ha, za łączną kwotę 110.945,40 zł. W 2013 r. Powiat Koszaliński otrzymał dotację od Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Szczecinie na wykonanie ww. dokumentacji w kwocie 20 000,00 zł.

Tabela 57. Wykonywanie nadzoru nad lasami niestanowiącymi własności Skarbu Państwa, stan 2013r.

Powierzchnia Koszt w ha wykonania Rok Obszar Wykonawca Uproszczony dokumentacji Inwentaryzacja stanu plan urządzenia (zł) lasu lasu

Gmina Będzino 121,00 - Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej Przedsiębiorstwo Państwowe 05-090 Raszyn, Sękocin Stary, 28344,30 2010 Gmina 52,30 - Biesiekierz ul. Leśników 21, Oddział w Szczecinku, ul. Koszalińska 91b, 78-400 Szczecinek Gmina Mielno 19,40 - Agencja „CEZAR” – Piotrkowicz Gmina Sianów Sp. J., Pracowania Urządzania 2011 200,73 - Lasu, ul. Boczna 38, 13608,00 05-300 Mińsk Mazowiecki 104

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Agencja „CEZAR” – Piotrkowicz Gmina Polanów Sp. J., Pracowania Urządzania 2012 242,52 147,59 Lasu, ul. Boczna 38, 27000,00 05-300 Mińsk Mazowiecki

Gmina Bobolice 249,01 124,71 33401,70 Agencja „CEZAR” – Piotrkowicz Sp. J., Pracowania Urządzania 2013 Gmina Manowo 50,65 - Lasu, ul. Boczna 38, 4368,60 05-300 Mińsk Mazowiecki Gmina Świeszyno 39,40 - 4222,80

RAZEM 975,01 272,30 110945,40* * w 2013 r. Starostwo Powiatowe w Koszalinie otrzymało, od Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Szczecinie, dotację w wysokości 20 000,00 zł na wykonanie dokumentacji

Starosta Koszaliński w roku 2012, zgodnie z art. 14 ust. 7 ustawy o lasach, dokonał oceny udatności upraw zalesionych gruntów rolnych (dokonanych na podstawie przepisów o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich ze środków pochodzących z funduszy europejskich) oraz przekwalifikował z urzędu grunt rolny na leśny. Ogółem w 2012 roku przekwalifikowano powierzchnię 56,00 ha, natomiast w 2013 roku – 42,12 ha.

Tabela 58. Powierzchnie gruntów rolnych przekwalifikowane na grunty leśne w roku 2012. Obręb Powierzchnia Rok Lp. Gmina ewidencyjny zalesienia w ha zalesienia 1 Bobolice Chlebowo 20,00 2008 2 Polanów Chocimino 6,92 2008 3 Bobolice Łozice 1,70 2009 0,10 2009 0,90 2009 1,80 2009 4 Bobolice Drzewiany 3,03 2009 5 Polanów Wietrzno 20,00 2009 6 Będzino Będzino 1,55 2009 RAZEM 56,00

Informacje z zakresu hodowli lasu i pozyskania drewna w lasach niestanowiących własności skarbu państwa zawierają tabele 59-61.

Tabela 59. Hodowla lasu i pozyskanie drewna w lasach stanowiących własność osób fizycznych i prawnych na terenie powiatu koszalińskiego w latach 2011-2012.

Lp. Wyszczególnienie 2011 2012

Zalesienia gruntów 1 nieleśnych – powierzchnia 3,6 112,1 w ha 2 Pielęgnowanie lasu – 27 16

105

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

powierzchnia w ha w tym młodników 27 16 Powierzchnia objęta 3. trzebieżami 147 88 – powierzchnia w ha Pozyskanie drewna – 4 3 1146 858 masa w m

Tabela 60. Pozyskanie drewna 2011 rok.

3 Ogółem - Masa pozyskanego drewna – m masa Lp. Gmina pozyskanego LIŚCIASTE IGLASTE 3 drewna – m dłużycowe stosowe dłużycowe stosowe 1 Będzino 82,95 2,85 80,1

2 Biesiekierz 52,29 1,54 36,22 8,48 6,05

3 Bobolice 323,31 47,47 232,46 5,27 38,11

4 Manowo 26,68 11,96 7,32 7,4

5 Mielno 31,05 31,05

6 Polanów 164,64 134,16 8,03 22,45

7 Sianów 107,95 56,03 23,24 28,68

8 Świeszyno 69,93 4,55 8,46 56,92

RAZEM 858,8 51,86 586,53 60,8 159,61 źródło: opracowanie własne.

Tabela 61. Pozyskanie drewna 2012 rok.

Masa pozyskanego drewna – m3 Ogółem - masa Lp. Gmina pozyskanego LIŚCIASTE IGLASTE drewna – m3 dłużycowe stosowe dłużycowe stosowe 1 Będzino 210,11 0,87 201,62 0 7,62 2 Biesiekierz 148,77 0 148,77 0 0 3 Bobolice 201,41 0 191,44 0 9,97

4 Manowo 26,11 0 21,57 0 4,54 5 Mielno 48,78 0 48,78 0 0 6 Polanów 359,98 23,47 242,01 18,34 76,16 7 Sianów 116,63 0 75,00 0 41,63 8 Świeszyno 34,42 0 30,99 0 3,43 RAZEM 1146,21 24,34 960,18 18,34 143,35 źródło: opracowanie własne.

106

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

6. REALIZACJA PRIORYTETU 6 – POPRAWA KLIMATU AKUSTYCZNEGO

Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008r. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.) definiuje hałas jako: dźwięki o częstotliwościach od 16 Hz do 16 000 Hz. Podstawowym wskaźnikiem klimatu akustycznego jest sumaryczny poziom hałasu danego obszaru. W decydującym stopniu zależy on od jego urbanizacji oraz rodzaju emitowanego hałasu, tj.:  hałasu komunikacyjnego od dróg i szyn, który rozprzestrzenia się na odległe obszary ze względu na rozległość źródeł,  hałasu przemysłowego obejmującego swym zasięgiem najbliższe otoczenie,  hałasu komunalnego towarzyszącego obiektom sportu, rekreacji i rozrywki. Nadmierny hałas jest uciążliwością postrzeganą częściej niż degradacja innych elementów środowiska. Jego oddziaływanie nie powoduje nieodwracalnych zmian w środowisku, lecz jego ograniczanie napotyka wiele trudności i pociąga za sobą znaczące koszty (szczególnie hałasów komunikacyjnych). Wskaźnikiem oceny hałasu jest równoważny poziom dźwięku A wyrażony w decybelach (dB). Poziom ten stanowi uśrednioną wartość w odniesieniu do pory doby (dzień od 6.00 do 22.00 lub noc od 22.00 do 6.00). Wartości dopuszczalne poziomu równoważnego hałasu określa rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. 2007 r. Nr 120, poz. 826). W zakresie działań mających na celu zmniejszenie emisji hałasu za priorytetowe uznano: 4. Sporządzenie map akustycznych dla miast powyżej 100 tys. mieszkańców oraz dla dróg krajowych, linii kolejowych, 5. Opracowanie wynikających z map akustycznych Programów ochrony przed hałasem, 6. Kontrola jednostek gospodarczych w zakresie emitowanego hałasu. 7. Modernizację dróg i budowę obwodnic.

W/w działania w dużej mierze zrealizowano na terenie powiatu koszalińskiego i ościennego Miasta Koszalin. Pod koniec 2011 r. wykonano mapę akustyczną dla dróg krajowych i autostrad – obejmującą na terenie powiatu koszalińskiego drogę krajową numer 11 i numer 6. W roku 2012 wykonano mapę akustyczna dla miasta Koszalina. Trwałym procesem jest również modernizacja dróg wojewódzkich, powiatowych i gminnych w powiecie koszalińskim. Zestawienie przebudowanych i wyremontowanych dróg powiatowych w latach 2011-2012 prezentują tabele 62 i 63.

Tabela 62. Przebudowy i remonty dróg powiatowych w roku 2011.

dł. kwota L.p. Lokalizacja odcinka [zł] [km]

Przebudowa i remont drogi powiatowej nr 0364Z Borkowice – Dobrzyca 1 5.684.879 - Dobre 6,43

2 Przebudowa i remont drogi powiatowej nr 0383Z ul. Kretomińska 0,98 753.383

107

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Remonty dróg powiatowych - powierzchniowe utrwalenie nawierzchni:

- droga powiatowa nr 0398Z Kościernica - Krytno,

- droga powiatowa nr 0376Z Nosowo – Nosówko 3 - droga powiatowa nr 0379Z Koszalin – Niedalino

- droga powiatowa nr 0404Z – (droga 206 – Dadzewo) 8,12 790.739 - droga powiatowa nr 0395Z Sianów - Węgorzewo

Przebudowa mostu w m. Będzinko wraz z drogami dojazdowymi (droga 4 3,2 461.146 nr 0356Z)

5 Remont drogi powiatowej nr 0356Z Sarbinowo - Będzino . 63.960 0,7

Razem: 19,43 7.754.107,00

źródło: Powiatowy Zarząd Dróg w Koszalinie, listopad 2013r. Uwagi numery dróg aktualne na okres raportowania

Tabela 63. Przebudowy i remonty dróg powiatowych w roku 2012.

długość kwota L.p. Lokalizacja odcinka [zł] [km] 1 Przebudowa i remont drogi powiatowej nr 0412Z Maszkowo – Wyszebórz - Manowo 3,58 2.823.023 2 Remonty dróg powiatowych - powerzchniowe utrwalenie nawierzchni: - droga powiatowa nr 0368Z na odcinku Łękno – Popowo - droga powiatowa nr 0354Z i 0393Z na odcinku Skibno (wiadukt) - 9,90 598.469 Wierciszewo - droga powiatowa nr 0427Z od skrzyżowania z drogą 0421Z do końca miejscowości Gozd - droga powiatowa nr 0370Z w m. :Parsowo

3 Przebudowa mostu w Sianowie wraz z drogami dojazdowymi (ul. 3,1 2.606.051 Mickiewicza, Piastów, Węgorzewska) 4 Przebudowa i remont drogi powiatowej nr 0419Z Cetuń – droga 168 3,46 207.240 5 Remont drogi powiatowej nr 0388Z Bielkowo – granica powiatu 0,95 59.472

Razem: 20,99 6.294.255,00

źródło: Powiatowy Zarząd Dróg w Koszalinie, listopad 2013r. Uwagi numery dróg aktualne na okres raportowania

108

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

7. REALIZACJA PRIORYTETU 7 – OCHRONA PRZED POLAMI ELEKTROMAGNETYCZNYMI Pomiary monitoringowe pól elektromagnetycznych prowadzone są przez Wojewódzka Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie w cyklu trzyletnim, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 12 listopada 2007 r. w sprawie zakresu i sposobu prowadzenia okresowych badań poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku (Dz. U. Nr 221, poz. 1645). Rok 2011 był pierwszym rokiem drugiego trzyletniego cyklu pomiarowego. Na terenie powiatu koszalińskiego WlOŚ w Szczecinie przeprowadził pomiary promieniowania elektromagnetycznego w 5 punktach pomiarowych oznaczonych na rysunku poniżej.

Rysunek 18. Lokalizacja punktów pomiarowych pól elektromagnetycznych na terenie powiatu koszalińskiego 2011 r..

źródło: Informacja o stanie środowiska w powiecie koszalińskim 2011. Praca zbiorowa WIOŚ. 2012.

W punktach wskazanych na rysunku WIOŚ wykonał pomiary natężenia składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego w środowisku, w przedziale częstotliwości co najmniej od 3 MHz do 3000 MHz. Wyniki pomiarów monitoringu PEM zestawiono w tabeli 64.

109

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Tabela 64. Wyniki pomiarów monitoringu PEM na terenie powiatu koszalińskiego w 2011.

Lokalizacja punktu L.p. Miejscowość Gmina Wynik pomiaru (V/m) pomiarowego 1 Sianów Sianów miasto 0,31

2 Bobolice Bobolice miasto 0,23

3 Bielice Biesiekierz wieś 0,24

4 Biesiekierz Biesiekierz wieś 0,43

5 Manowo Manowo wieś 0,23

źródło Informacja o stanie środowiska w powiecie koszalińskim 2011. Praca zbiorowa WIOŚ. 2012.

Zgodnie z oceną WIOŚ przedłożoną w informacji rocznej za rok 2011 zmierzone wartości są znacznie poniżej wartości dopuszczalnej (7 V/m) określonej w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. Nr 192, poz. 1883). Ponadto, według oceny WIOŚ, na podstawie sprawozdań z pomiarów natężenia pól elektromagnetycznych emitowanych przez stacje bazowe telefonii komórkowej, przeprowadzonych przez inwestorów (operatorów sieci) i udostępnionych Wojewódzkiemu Inspektoratowi Ochrony Środowiska w Szczecinie, nie odnotowano przekroczeń poziomów dopuszczalnych pól elektromagnetycznych w miejscach dostępnych dla ludności. Badania WSEE w Szczecinie przeprowadzone w zakresie pomiarów pól elektromagnetycznych na posesjach i w budynkach mieszkalnych Stare Bielice 94 i Stare Bielice 94a (otoczonych dwiema liniami wysokiego napięcia - od strony północno - zachodniej linią 110 kV, a od strony południowo - wschodniej linią 400 kV.) – wykazały w listopadzie 2011r przekroczenia dopuszczalnych wartości. Powtórzone pół roku późnej pomiary nie wykazały przekroczeń pola magnetycznego i elektrycznego.

W roku 2012 powtórzone zostały pomiary promieniowania elektromagnetycznego w środowisku w tych punktach, gdzie wykonywano pomiary w roku 2009. Na terenie powiatu koszalińskiego WIOŚ w Szczecinie przeprowadził pomiary w Mielnie, przy ul. Bolesława Chrobrego. Wykonano pomiar natężenia składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego w środowisku, w przedziale częstotliwości co najmniej od 3 MHz do 3000 MHz. Wyniki pomiarów przedstawiono w tabeli 65.

Tabela 65. Wyniki pomiarów monitoringu PEM na terenie powiatu koszalińskiego w 2012 r.

Współrzędne geograficzne Wynik Wartość Lp. Miejscowość Rok pomiaru pomiaru niepewności Długość Szerokość (V/m) pomiaru [V/m] 1 Mielno, 2009 0,19 0,038 ul. Bolesława 16°3'33,20’’ 54o15'34,20’’ 2 Chrobrego 2012 0,24 0,08 źródło Informacja o stanie środowiska w powiecie koszalińskim 2012. Praca zbiorowa WIOŚ. 2013.

110

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Zmierzone wartości są znacznie poniżej wartości dopuszczalnej (7 V/m), określonej w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. z 2003 r. Nr 192, poz. 1883). W sprawozdaniu z pomiarów pól elektromagnetycznych z zakresu 100 MHz - 60 GHz nr PEM 640/OŚ/2012, przekazanym przez inwestora Exatel S.A., wykazano występowanie znacznych przekroczeń na wieży widokowej w Koszalinie, przy ul. Słupskiej 1 (szerokość geograficzna: 54°12'27"; długość geograficzna: 16°13'33"). Teren ten jest dostępny dla ludności. Wyniki pomiarów przedstawiono w tabeli 66 W celu ograniczenia ponadnormatywnej emisji promieniowania elektromagnetycznego w czerwcu 2013 r. zamontowana została siatka Faradaya16.

Tabela 66. Wyniki pomiarów pól elektromagnetycznych dla celów ochrony środowiska wykonanych 29.11.2012 r. (źródło: Sprawozdanie z pomiarów pól elektromagnetycznych z zakresu 100 MHz – 60 GHz nr PEM 640/OŚ/2012).

Natężenie pola Niepewność pomiarowa Wysokość Lp. Lokalizacja elektrycznego [V/m] ± [V/m] pomiaru [m] 1 8,15 0,95 0,3-2,1 wieża widokowa - V piętro

2 9,3 1,08 0,3-2,0 wieża widokowa - V piętro

3 11,40 1,32 0,3-2,0 wieża widokowa - V piętro

4 32 3,71 0,3-2,0 wieża widokowa - taras

5 52 6,03 0,3-2,0 wieża widokowa - taras

6 41 4,76 0,3-2,0 wieża widokowa - taras

źródło Informacja o stanie środowiska w powiecie koszalińskim 2012. Praca zbiorowa WIOŚ. 2013.

16 Informacja o stanie środowiska w powiecie koszalińskim 2012. Praca zbiorowa WIOŚ. 2013. 111

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

8. REALIZACJA PRIORYTETU 8 – ZAPOBIEGANIE POWAŻNYM AWARIOM

Według Rejestru poważnych awarii objętych obowiązkiem zgłoszenia do Głównego Inspektora Ochrony Środowiska w latach 2011-2012 na terenie powiatu koszalińskiego nie odnotowano zdarzeń o charakterze poważnych awarii. W województwie zachodniopomorskim takich zdarzeń odnotowano w roku 2012.

8.1. Zdarzenia związane z anomaliami pogodowymi i ratownictwem drogowym

Oddzielną grupę stanowią zdarzenia wiązane z anomaliami pogodowymi, usuwaniem substancji ropopochodnych z dróg, ratownictwem chemicznym i ekologicznym na terenie miasta i powiatu koszalińskiego w latach 2011 i 2012. Zestawienie powyższych zdarzeń, z wyszczególnieniem form ratownictwa, jak niżej, zawierają tabele 68-69 : . Zdarzenia związane z usuwaniem skutków huraganów i silnych wiatrów; . Zdarzenia związane z usuwaniem skutków intensywnych opadów deszczu i przyborów wody; . Zdarzenia związane z usuwaniem substancji ropopochodnych na drogach publicznych . Inne zdarzenia ratownictwa chemicznego i ekologicznego

Tabela 67. Interwencje jednostek ochrony przeciwpożarowej związane z anomaliami pogodowymi, usuwaniem substancji ropopochodnych z dróg, ratownictwem chemicznym i ekologicznym na terenie miasta i powiatu koszalińskiego w latach 2011.

Zdarzenia związane z Zdarzenia związane Zdarzenia związane z usuwaniem Inne zdarzenia usuwaniem skutków z usuwaniem substancji ropopochodnych na drogach ratownictwa huraganów i silnych skutków publicznych chemicznego wiatrów intensywnych i ekologicznego opadów deszczu i przyborów wody

ROK 2011

[kg]

Udział osób Udział osób Udział osób Udział osób Udział

Zużycie [kg] [kg] Zużycie

neutralizatorów

Udział pojazdów Udział pojazdów Udział pojazdów Udział pojazdów Udział

Liczba interwencji Liczba interwencji Liczba interwencji Liczba interwencji Liczba Zużycie sorbentów sorbentów Zużycie m. Koszalin 35 51 182 5 6 30 114 218 853 3888 14 2 4 16 Powiat Koszaliński 114 148 710 36 43 226 84 168 747 2807 2 - - - Gmina Biesiekierz 7 13 46 12 14 66 9 16 68 215 - - - - Gmina Bobolice 28 33 165 0 0 0 17 42 176 891 - - - - Gmina Będzino 10 17 82 5 6 34 19 43 199 492 2 - - - Gmina Manowo 3 3 13 2 3 14 12 21 88 436 - - - -

112

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Gmina Mielno 13 21 84 2 2 12 3 4 24 85 - - - - Gmina Polanów 25 30 172 5 8 50 5 11 51 160 - - - - Gmina Sianów 23 26 124 3 3 15 14 22 103 480 - - - Gmina Świeszyno 5 5 24 7 7 35 5 9 38 48 - - - -

RAZEM 149 199 892 41 49 256 198 386 1600 6695 16 2 4 16 źródło: Państwowa Straż Pożarna w Koszalinie. listopad 2013.

Tabela 68. Interwencje jednostek ochrony przeciwpożarowej związane z anomaliami pogodowymi, usuwaniem substancji ropopochodnych z dróg, ratownictwem chemicznym i ekologicznym na terenie miasta i powiatu koszalińskiego w latach 2012.

Zdarzenia związane z Zdarzenia związane z Zdarzenia związane z usuwaniem skutków usuwaniem skutków usuwaniem substancji Inne zdarzenia ratownictwa intensywnych opadów huraganów i silnych ropopochodnych na drogach chemicznego i ekologicznego deszczu i przyborów wiatrów publicznych

wody

ROK 2012

[kg]

Udział Udział osób Udział osób Udział osób Udział osób

Zużycie [kg] [kg] Zużycie

neutralizatorów

Udział Udział pojazdów Udział pojazdów Udział pojazdów Udział pojazdów

Liczba interwencji Liczba interwencji Liczba interwencji Liczba interwencji Liczba Zużycie sorbentów sorbentów Zużycie

11 22 m. Koszalin 25 41 147 10 12 60 906 4438 35 8 17 71 0 3

Powiat 10 16 89 544 30 41 215 87 756 2404 40 2 4 16 Koszaliński 6 8

Gmina 4 4 17 5 5 29 13 25 110 198 11 1 2 8 Biesiekierz

Gmina 17 22 115 3 5 22 14 26 105 531 - - - - Bobolice

Gmina 10 11 62 4 5 25 15 29 130 347 29 - - - Będzino

Gmina 1 2 8 1 3 13 9 21 93 250 - - - - Manowo

Gmina 13 18 88 2 3 13 10 15 68 210 - - - - Mielno

Gmina 25 29 158 6 8 48 11 26 133 595 - - - - Polanów

Gmina 14 15 71 7 8 41 14 24 109 253 - 1 2 8 Sianów

Gmina 5 5 25 2 4 24 1 2 8 20 - - - - Świeszyno 11 14 19 39 166 RAZEM 691 40 53 275 6842 75 10 21 87 4 7 7 1 2 źródło: Państwowa Straż Pożarna w Koszalinie. listopad 2013.

113

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

9. REALIZACJA PRIORYTETU 9 – ZRÓWNOWAŻONA GOSPODARKA ZASOBAMI NATURALNYMI

9.1. Zasoby złóż kopalin pospolitych

9.1.1. Torfy W obrębie powiatu stwierdzono występowanie czterech typów ekologicznych torfowisk (Succow 1988):  torfowiska pojeziorne,  torfowiska przepływowe (soligeniczne),  torfowiska źródliskowe,  torfowiska mszarne typu bałtyckiego i torfowiska mszarne typu kotłowego. Udokumentowana powierzchnia złóż torfów na terenie powiatu wynosi 9646 ha, z czego najwięcej występuje w gminach: Sianów (1796 ha) i Świeszyno (1663 ha), natomiast najmniej w gminie Mielno (216 ha). Aktualnie złoża torfowe na terenie powiatu nie są eksploatowane. Poniższa tabela przedstawia powierzchnię i zasoby torfów jak również powierzchnię potorfi - złóż już wyeksploatowanych, które stanowią naturalne zbiorowiska roślinności i innych organizmów, często unikalnych, będących ostoją różnych zwierząt.

Tabela 69. Powierzchnia i zasoby złóż torfowych.

Powierzchnia Zasoby Jednostka /ha/ torfów Potorfia /ha/ terytorialna trwałe użytki inne użytki ogółem nieużytki /mln m3/ zielone rolne

Będzino 1199 530 415 254 23,7 99

Biesiekierz 909 713 44 152 15 27

Gmina 1302 613 98 591 24,6 60 i Miasto Bobolice

Manowo 1184 675 15 494 14,8 0

Mielno 216 189 4 23 5,1 14

Gmina 1377 759 224 394 27,3 87 i Miasto Polanów

Gmina 1796 515 954 327 46,4 5 i Miasto Sianów

Świeszyno 1663 1431 139 93 30,3 35

Powiat 9646 5425 1893 2328 187,2 327

źródło: Starostwo Powiatowe w Koszalinie na podstawie sprawozdań RWW-11 2012 r.

9.1.2. Kruszywa naturalne

Na terenie powiatu koszalińskiego występują również inne kopaliny: kruszywa naturalne, surowce ilaste ceramiki budowlanej, piaski kwarcowe, służące głównie celom budownictwa mieszkaniowego, przemysłowego i drogownictwa, piaski formierskie używane

114

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

w hutnictwie i odlewnictwie oraz kreda mająca zastosowanie w rolnictwie. Tabela 70 przedstawia zestawienie rozpoznanych zasobów oraz stan ich zagospodarowania.

Tabela 70. Zasoby kopalin oraz stan zagospodarowania.

Zasoby w Mg , m3 Rodzaj kopaliny Stan zagospodarowania złóż geologicznie przemysłowe bilansowe Złoża o zasobach rozpoznanych 13 236 000 - wstępnie Złoża o zasobach rozpoznanych 15 384 000 - szczegółowo Kruszywa naturalne Złoża eksploatowane 12 192 000 10 446 000 Złoża zagospodarowane, 1 496 000 - eksploatowane. okresowo Złoża zaniechane 1 101 000

Złoża o zasobach rozpoznanych 3 681 000 m - Surowce ilaste ceramiki szczegółowo budowlanej Złoża zaniechane 560 000 m3 -

Piaski formierskie Złoża rozpoznane wstępnie 7 596 000 -

Złoża o zasobach rozpoznanych Piaski kwarcowe 5 437 000 - wstępnie Złoża o zasobach rozpoznanych 545 620 - wstępnie Kreda Złoża o zasobach rozpoznanych 599 0 - szczegółowo źródło : publikacja ” Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce ”.

Na terenie gminy Polanów, eksploatowane były pokłady surowców ilastych ceramiki budowlanej (cegielnie). Obecnie zakończono już eksploatację, trwa proces rekultywacji i zmiany przeznaczenia terenu na cele inne. Z pozostałych kopalin występują również piaski formierskie (gmina Sianów) i kwarcowe oraz kreda (gmina Manowo), których złoża są rozpoznane ale nie eksploatowane na skale przemysłową. Znaczące pod względem wielkości jak i znaczenia zakłady wydobywcze kruszyw naturalnych występują na terenie trzech gmin: Bobolice, Polanów, Sianów. Łączna powierzchnia gruntów zajętych przez kopalnie w tych gminach wynosi 91 ha. W pozostałych gminach znajdują się sporadycznie punkty poboru żwiru na cele miejscowej społeczności. Poniższa tabela przedstawia powierzchnie i zasoby kopalni kruszyw naturalnych (żwirownie) w trzech gminach powiatu koszalińskiego.

Tabela 71. Powierzchnia i zasoby aktualnie eksploatowanych złóż kopalin naturalnych.

Ważność Powierzchnia Zasoby Jednostka terytorialna Nazwa złoża koncesji w ha w Mg w latach

Wietrzno II 2,84 16 754 2005-2025 Polanów Kępiny 1,04 191 576 2007-2017

Sianów VII 2,40 191 576 2006-2017

115

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Sianów Węgorzewo 15,80 2 818 328 2002-2020

Węgorzewo III 9,42 959 000 2002-2033

Ratajki V 11,54 567 000 2007-2020

Ratajki VII 23,20 3 915 000 2007-2033 źródło: Starostwo Powiatowe w Koszalinie na podstawie własnych danych

116

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Tabela 72. Osuwiska występujące na terenie powiatu koszalińskiego.

OSUWISKA Krótka charakterystyka osuwiska (na podstawie opisu z materiałów archiwalnych) Numer Rodzaj obszaru Numer inwentaryzacji/ UWAGI Miejscowość predysponowane osuwiska numer Przyczyna Powierzchnia Typ go identyfikacyjny powstania w ha

1 2 3 4 5 6 7 8 Unieście AGH/N-33-69-A-a/1 abradowane abrazja morska 0,46 piaski eoliczne w formie k. Mielna (2004) zbocze klifu pokrywy na glinach II K 1 gm. Mielno nadmorskiego o zwałowych. Nachylenie wysokości 12 m stoku 38o

LXX K 1 Chocimino KO/woj. koszalińskie obrywy i zsuwy w infiltracja wód 0,110 podlega rozwojowi wsch. część pow. sławieński/7 gruntach spoistych opadowych wioski (gliny) i sufozja, nisza źródliskowa 2 Chocimino KO/woj. koszalińskie obrywy i zsuwy w infiltracja wód 0,013 podlega rozwojowi wsch. część pow. sławieński/8 gruntach spoistych opadowych wioski (gliny) i sufozja, nisza źródliskowa

LXXIII K 1 Żydowo KO/woj. koszalińskie obrywy i zsuwy w podcięcie 0,018 nie aktywne - nad jeziorem pow. sławieński/9 gruntach spoistych zbocza dolnym siłowni (gliny) szczytowo - pompowej LXXVI K 1 Drzewiany - przy KO/woj. koszalińskie obrywy gruntów erozja boczna 1,12 aktywna faza rozwoju osadzie pow. koszaliński/3 spoistych (gliny) oraz infiltracja Jabłonna, wód opadowych zbocze dolinki Ołbrzycy

117

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

LXXX K 1 Wojęcino KO/woj. koszalińskie obrywy gruntów erozja boczna 0,05 okresowa aktywność, przy drodze do pow. koszaliński/1 słabo spoistych rzeki Chotla, obecnie zamarłe Zamęcina - (piaski gliniaste) infiltracja wód krawędź doliny opadowych

2 Wojęcino KO/woj. koszalińskie obrywy gruntów erozja boczna 0,046 okresowa aktywność, przy drodze do pow. koszaliński/2 słabo spoistych rzeki Chotla, obecnie zamarłe Zamęcina - (piaski gliniaste) infiltracja wód krawędź doliny opadowych

źródło: PIG Szczecin.

118

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Tabela 73. Wykaz obszarów predysponowanych do występowania ruchów masowych ziemi na terenie powiatu koszalińskiego.

OBSZARY PREDYSPONOWANE DO WYSTĘPOWANIA RUCHÓW MASOWYCH ZIEMI

Krótka charakterystyka obszaru (na podstawie map: topograficznej i szkicu geomorfologicznego, geologicznej, Predyspozycja obszaru hydrogeologicznej)

Numer Geomorfologia Geologia obszaru Typ (nazwa obszaru Element budowy Wysokość Proces Nachylenie Powierzchnia gminy) geologicznej lub względna 2 Geolog. Lokalizacja zboczy/stoków Litologia / Geneza / Wiek w km geomorfologicznej zboczy/stoków (w stopniach) (w metrach)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 klifowy brzeg morski piaski wydmowe na glinach, pomiędzy ujściem rzeki przewarstwienia mułków oraz piasku ze I K ab + iw Czerwonej a przystania 5 - 10 40-60° żwirem /eoliczne, glacjalne, (gm. Będzino ZKN NL + W 0,59 + an Rybacką w Chłopach lokalnie 2-5 lokalnie 60-80° limnoglacjalne i fluwioglacjalne/, i gm. Mielno) (Pleśna, Gąski, Sarbinowo, plejstocen, zlodowacenie Wisły, stadiał Chłopy) górny

podcios klifowy wydmy II K 10-20° piaski pagórków wydmowych, piaski i ZKN N + L ab + an nadmorskiej we wschodniej 5-15 0,23 (gm. Mielno) lokalnie 20-30° żwiry /eoliczne i morskie/ holocen części Unieścia

podcios klifowy wydmy III K piaski pagórków wydmowych, piaski i ZKN N + L ab + an nadmorskiej (Czajcze Góry 5-10 10-20° 0,13 (gm. Mielno) żwiry /eoliczne i morskie/ holocen na mierzei jez. Jamno) IV K piaski gliniaste z przewarstwieniami SWP Borkowice - zbocze (gm. N + L er + iw 10-20 10-20° gliny /glacjalne/, plejstocen, 0,18 + ZDR wschodnie doliny Czerwonej Będzino) zlodowacenie Wisły, stadiał górny V K mułki, piaski i żwiry, gliny /lodowcowe/, zbocze kulminacji na (gm. SWP N + L er + iw 10-20 10-20° plejstocen/ zlodowacenie Wisły, stadiał 0,10 południe od Miłogoszczy Będzino) górny zbocza drobnych pagórów deluwia glin, piaski i żwiry kemowych ulokowanych VI K /wodnolodowcowe/, gliny piaszczyste wzdłuż doliny rzeki (gm. SFG N + L er + iw 5-10 5-10° /wodnolodowcowe i glacjalne 0,07 Czerwonej pomiędzy Będzino) /plejstocen/ zlodowacenie Wisły, stadiał Słowienkowem a górny Wierzchominem

119

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

zbocza drobnych pagórów deluwia glin, piaski i żwiry kemowych ulokowanych VII K /wodnolodowcowe/, gliny piaszczyste wzdłuż doliny rzeki (gm. SFG N + L er + iw 5-10 5-10° /wodnolodowcowe i glacjalne 0,09 Czerwonej pomiędzy Będzino) /plejstocen/ zlodowacenie Wisły, stadiał Słowienkowem a górny Wierzchominem zbocza drobnych pagórów deluwia glin, piaski i żwiry kemowych ulokowanych VIII K /wodnolodowcowe/, gliny piaszczyste wzdłuż doliny rzeki (gm. SFG N + L er + iw 5-10 5-10° /wodnolodowcowe i glacjalne 0,12 Czerwonej pomiędzy Będzino) /plejstocen/ zlodowacenie Wisły, stadiał Słowienkowem a górny Wierzchominem obszar jest położony ok.2 km na południowy-wschód piaski ze żwirami i mułki/terasy IX K SFG N ew +er od Sianowa w pobliżu osady 5-10 5-10° kemowe/zlodowacenie Wisły/stadiał 0,64 (gm. Sianów) Sianówek i Węgorzewskiej główny/faza pomorska Góry obszar jest położony ok. 3 X K piaski ze żwirami/osady km na wschód od (gm. ZFR N ew 20-30 10-20° fluwioglacjalne/zlodowacenie 0,69 miejscowości Bożenice; Polanów) Wisły/stadiał główny ekspozycja stoku na wschód obszar jest położony ok.1 km na południe od XI K miejscowości Buszyno, w piaski i żwiry wodnolodowcowe/osady (gm. ZFR NL ew 30-50 10-20° 0,64 pobliżu leśniczówki fluwioglacjalne/zlodowacenie Wisły Polanów) Świerkowicze; ekspozycja stoków na północ i wschód obszar jest położony ok.3 km na północ od XII K miejscowości Wielin i ok.1,5 piaski i żwiry lodowcowe/osady (gm. SWP NL ew km na wschód od 10-20 10-20° glacjalne/zlodowacenie Wisły/stadiał 0,10 Polanów) Leśniczówki Świerkowicz; główny ekspozycja stoku na północ i wschód

120

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

obszar jest położony ok.4 km na południowy-zachód iły, mułki, piaski i żwiry, eluwia glin XIII K od Węgorzewa zwałowych/osady kemów oraz osady (gm. SFG NL ew+er Koszalińskiego; w pobliżu 10-20 5-10° 1,58 eluwialne/zlodowacenie Wisły/stadiał Manowo) miejscowości Lubiatowo, główny/faza pomorska nad zachodnim brzegiem Jez. Policko obszar jest położony ok.2 iły, mułki, piaski i żwiry, eluwia glin XIV K km na północny-zachód od zwałowych/osady kemów oraz osady (gm. SFG NL ew+er miejscowości Wyszebórz, na 10-20 5-10° 0,32 eluwialne/zlodowacenie Wisły/stadiał Manowo) wschodnim brzegu Jez. główny/faza pomorska Policko obszar jest położony ok.8 gliny, piaski i mułki/gliny zwałowe piaski XV K km na wschód od i mułki w morenach (gm. SFG NL ew+er Węgorzewa Koszalińskiego 5-10 5-10° 0,34 wyciśnięcia/zlodowacenie Wisły/stadiał Polanów) w pobliżu miejscowości główny/faza pomorska Przywidz obszar jest położony ok.1,5 km na wschód od XVI K miejscowości Bukowo i piaski i żwiry lodowcowe/piaski i żwiry (gm. SWP NL ew 20-30 10-20° 5,49 Świerczyna; ekspozycja glacjalne/zlodowacenie Wisły Polanów) stoków na północ i na wschód obszar jest położony na wschodnim brzegu rzeki XVII K Grabowa; ok.2,5 km na piaski i żwiry/piaski i żwiry ZFR (gm. NL ew+er północny-wschód od 20-30 10-20° wodnolodowcowe/zlodowacenie 0,29 +SRS Polanów) miejscowości Wielin; Wisły/stadiał główny ekspozycja stoków na zachód obszar jest położony ok.1 gliny, piaski i mułki/gliny zwałowe piaski XVIII K km na północny zachód od i mułki w morenach (gm. SFG NL ew+er miejscowości Wyszebórz; 5-10 5-10° 0,60 wyciśnięcia/zlodowacenie Wisły/stadiał Manowo) znajduje się na południe od główny/faza pomorska Jez. Policko

121

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

obszar położony jest ok.2 km na wschód od Manowa, XIX K w pobliżu kulminacji Żółtej glina/gliny zwałowe/zlodowacenie (gm. SWP NL ew+er 10-20 10-20° 0,21 Góry, w dolince rzeki Wisły/stadiał główny/faza pomorska Manowo) Wyszewki; ekspozycja stoku na północ obszar jest położony ok.3 km na północny-wschód od miejscowości Wyszebórz, rozciąga się w pobliżu osady gliny, miejscami eluwia glin/gliny XX K SWP Wyszebórz Młyn i NL ew+er 10-20 10-20° zwałowe lub eluwia glin/zlodowacenie 1,54 (gm. Sianów) +ZDD Leśniczówki Kościerza; Wisły/stadiał główny/faza pomorska stanowi północno-wschodnie zbocze dolinki rzeki Unieść; ekspozycja stoku na południowy-zachód obszar jest położony ok.3,5 XXI K km na wschód od piaski i żwiry/formy akumulacji (gm. Sianów i SWP NL ew+er miejscowości Wyszebórz, 10-20 10-20° szczelinowej ozy/zlodowacenie 0,39 gm. Manowo) stanowi połuniowo-zachodni Wisły/stadiał główny/faza pomorska stok dolinki Unieść obszar jest położony ok.2,5 km na północny-wschód od XXII K Wyszewa, w pobliżu osady piaski i (gm. SRS NL ew+er Wiewiórowo (północno- 10-20 10-20° żwiry/fluwioglacjalne/zlodowacenie 0,41 Manowo) zachodnia część obszaru); Wisły/stadiał główny/faza pomorska ekspozycja stoków na północny-wschód obszar jest położony ok.6 km na wschód od XXIII K gliny zwałowe/gliny miejscowości Wyszebórz i (gm. Manowo SWP NL ew+er 10-20 10-20° eluwialne/zlodowacenie Wisły/stadiał 0,40 ok.1 km na południowy- i gm. Sianów) główny/faza pomorska zachód od Kościernicy; ekspozycja stoku na zachód obszar jest położony około XXIV K 1,5 km na zachód od piaski i żwiry/osady lodowcowe z (gm. SFG NL ew 5-10 5-10° 0,19 Dadzewa i około 1 km na głazami/zlodowacenie Wisły Polanów) pólnocny-wschód od

122

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Garbna; orientacja stoku na południowy-wschód obszar jest położony ok..2,5 km na południowy-wschód XXV K od miejscowości Nacław gliny zwałowe/osady (gm. SWP N ew 20-30 10-20° 0,40 i ok.1 km na zachód od glacjalne/zlodowacenie Wisły Polanów) Dadzewa; ekspozycja stoku na północny-zachód obszar stanowi krawędź wysoczyzny polodowcowej i XXVI K jest ograniczony od piaski i żwiry lodowcowe z głazami oraz (gm. Polanów wschodu, dolinką rzeki SWP NL ew 30-50 10-20° gliny zwałowe/osady 9,32 i gm. Drężnianki i od południa glacjalne/zlodowacenie Wisły Bobolice) doliną rzeki Radew; ekspozycja stoku na południe i na wschód obszar jest położony ok.1 XXVII K km na północny-zachód od (gm. SRS NL ew Polanowa i tworzą go 5-10 5-10° piaski i żwiry/osady rzeczne/holocen 0,22 Polanów) zbocza otaczające dolinkę cieku obszar rozciąga się na północ od Polanowa, ok.1 XXVIII K km na zachód od Wielina; piaski i żwiry lodowcowe z (gm. SWP N ew stanowi wschodnią krawędź 10-20 5-10° głazami/osady glacjalne/zlodowacenie 6,35 Polanów) dolinki rzeki Grabowej; Wisły ekspozycja stoków na północny-wschód obszar rozciąga się XXIX K równoleżnikowo od ok.1 km piaski i żwiry lodowcowe/osady (gm. SWP NL ew na wschód od miejscowości 50-75 20-30° glacjalne/zlodowacenie Wisły/stadiał 4,16 Polanów) Polanów; ekspozycja stoków główny na południe i zachód XXX K stok wysoczyzny na północ i gliny zwałowe, piaski gliniaste (gm. SWP NL er + iw południe od Bardzlina, 20-30 10-20° /lodowcowe/, plejstocen, zlodowacenie 0,10 Świeszyno) krawędź doliny Chotli Wisły, stadiał górny

123

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

XXXI K wzgórze na południowy piaski i piaski z mułkami z pokrywą glin/ (gm. SWP NL ew + er zachód od Strzekęcina, stok 10-20 10-20° osady kemów/, plejstocen, 0,08 Świeszyno) północny i południowy zlodowacenie Wisły, stadiał górny obszar jest położony ok.1 km na północny-zachód od XXXII K Polanowa i około 2,5 km na (gm. ZDD N ew+er wschód od miejscowości 5-10 5-10° piaski i żwiry/osady rzeczne/holocen 0,19 Manowo) Jacinki, ok.0,5 km na zachód od doliny rzeki Grabowej obszar jest położony ok.2 XXXIII K km na północny-wschód od gliny/gliny zwałowe/zlodowacenie (gm. SWP NL ew+er miejscowości Rosnowo; na 5-10 5-10° 0,11 Wisły/stadiał główny/faza pomorska Manowo) zachód od górnego biegu cieku Kanał Dzierżęcinka XXXIV K wschodnie zbocze doliny piaski /wodnolodowcowe/, gliny, piaski ZDR (gm. NL + W er + iw Dzierżęcinki na południowy 10-20 10-20° gliniaste /glacjalne/, zlodowacenie 0,43 + ZFR Manowo) wschód od Manowa Wisły, stadiał górny północne i południowe XXXV K piaski gliniaste /glacjalne/, piaski i żwiry zbocza rynny jezior Debro i (gm. ZFR NL + W er + iw 10 5-10° /wodnolodowcowe/, zlodowacenie 0,34 Okółko, 1 km na południe od Manowo) Wisły, stadiał górny Wyszewa zbocza doliny Polnicy ( w w części północnej piaski gliniaste i XXXVI K ZDR er + ew części południowej) na gliny zwałowe /glacjalne/, w części (gm. NL + W 10-15 10-20° 1,10 + ZFR + iw wysokości wsi Ratajki i południowej piaski /wodnolodowcowe//, Polanów) Powidz zlodowacenie Wisły, stadiał górny XXXVII K piaski /tarasu rzecznego/, gliny południowe zbocze doliny (gm. ZDR NL + W er + iw 5-15 10-20° zwałowe /glacjalne/, zlodowacenie 0,38 Radwi w rejonie Rosnowa Polanów) Wisły, stadiał górny krawędź morfologiczne XXXVIII K równiny sandrowej na piaski i piaski z żwirami sandrowe er + ew (gm. ZDR NL + W północ od doliny Radwi na 5-10 5-10° /wodnolodowcowe/, zlodowacenie 0,32 + iw Polanów) wysokości Mostowa (rejon Wisły, stadiał górny ujęcia wód podziemnych)

124

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

obszar jest położony ok.1,5 km na wschód od Wyszewa; XXXIX K piaski i SRS stanowi zachodnie zbocze (gm. NL ew+er 10-20 10-20° żwiry/fluwioglacjalne/zlodowacenie 0,60 +ZDD obniżenia wypełnionego Manowo) Wisły/stadiał główny/faza pomorska korytami cieków; orientacja stoków na zachód obszar położony ok.2 km na XL K SRS południowy-wschód od piaski i żwiry/piaski i żwiry (gm. NL ew 10-20 10-20° 0,13 +ZDD Wyszewa; jest rozcinany glacjalne/zlodowacenie Wisły Manowo) przez dolinkę cieku obszar położony jest ok. 4 km na północ od miejscowości Grzybnica; jest XLI K rozcinany przez dolinkę piaski i żwiry/osady (gm. Manowo SRS NL ew+er cieku i dolinkę Mszanki, 10-20 10-20° fluwioglacjalne/zlodowacenie 0,54 i gm. stanowiącą dopływ rzeki Wisły/stadiał główny/faza pomorska Polanów) Radew; położony ok.1 km na południowy-zachód od Jez. Nicemino obszar położony jest ok. 5 km na północ od Grzybnicy; XLII K stanowi wschodnie zbocze piaski i żwiry/osady (gm. Manowo SRS NL ew+er dolinki cieku; ekspozycja 5-10 5-10° fluwioglacjalne/zlodowacenie 0,39 i gm. stoku na zachód i południe; Wisły/stadiał główny/faza pomorska Polanów) jest położony ok.0,5 km na południe od Jez. Nicemino obszar położony jest ok.1 km na północny-zachód od XLIII K wsi Karsina; obszar stanowi gliny/gliny zwałowe/zlodowacenie (gm. SWP NL er+ew 10-20 10-20° 0,57 dolinkę rzeki Mszanka; ok.1 Wisły/stadiał główny/faza pomorska Manowo) km na wschód od Jez. Nicemino obszar położony jest około 3 km na południe od XLIV K SFG miejscowości Nacław, piaski i żwiry/osady lodowcowe z (gm. NL ew+er 20-30 5-10° 0,96 +ZDD pomiędzy Rekowem a głazami/zlodowacenie Wisły Polanów) Leśniczówką Karczyn i Karsiną; w zasięgu obszaru

125

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

znajdują się dwa źródliska

obszar jest położony ok.0,5 km na południe od Rekowa i ok.0,5 km na południwowy- XLV K zachód od miejscowości piaski i żwiry/osady lodowcowe z (gm. SFG NL ew+er 10-20 10-20° 0,26 Garbno, stanowi południwo- głazami/zlodowacenie Wisły Polanów) zachodnie zbocze dolinki cieku; ekspozycja stoku na północny-wschód obszar jest położony pomiędzy Rekowem a XLVI K Garbnem, stanowi północno- piaski i żwiry/osady lodowcowe z (gm. SFG N ew+er 5-10 5-10° 0,27 wschodnie zbocze dolinki głazami/zlodowacenie Wisły Polanów) cieku; ekspozycja stoku na południowy-zachód obszar jest położony ok.3 XLVII K km na południowy-zachód piaski i żwiry/osady lodowcowe z (gm. SFG NL ew od Garbna i około 1 km na 20-30 5-10° 0,69 głazami/zlodowacenie Wisły Polanów) południe od miejscowości Karsina obszar jest położony ok. 4 km na południowy-wschód XLVIII K SFG od Dadzewa, w pobliżu piaski i żwiry/osady lodowcowe z (gm. NL ew 20-30 5-10° 1,05 +ZDD wzniesień Baranie Góry; głazami/zlodowacenie Wisły Polanów) ekspozycja stoków na północny-wschód i południe XLIX K obszar położony ok.2,5 km piaski tarasów akumulacyjnych/osady (gm. SRS N ew na południowy-wschód od 10-20 5-10° 0,13 rzeczne/zlodowacenie Wisły Bobolice) miejscowości Cetuń L K obszar znajduje się 1,9 km piaski i żwiry /glacjalne/zlodowacenie (gm. SWP N ew+an na południowy - zachód od 10-40 10-20° 0,47 Wisły/stadiał górny Polanów) Polanowa

126

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

obszar jest położony ok.3 km na południowy-wschód od Polanowa, rozciąga się na znacznym obszarze, w LI K pobliżu przysiółków gliny zwałowe/osady (gm. SWP NL ew Przybrodzie i Żolibórz; na 20-30 10-20° 4,45 lodowcowe/zlodowacenie Wisły Polanów) północnym-zachodzie obszar jest ograniczony przez dolinkę rzeki Grabowej; ekspozycja stoków na północ i zachód obszar jest położony ok.2 km na południe od LII K Polanowa, ok.0,5 km na piaski i żwiry/osady lodowcowe z (gm. SWP NL ew 30-50 10-20° 0,91 północ od miejscowości głazami/zlodowacenie Wisły Polanów) Wietrzno; ekspozycja stoków na zachód obszar jest położony ok.2 km na południowy-wschód od miejscowości Polanów i LIII K około 3 km na północ od gliny zwałowe/osady (gm. SWP N+W+L iw+ew Żydowa; obszar jest 20-30 10-20° 1,42 lodowcowe/zlodowacenie Wisły Polanów) porozcinany dolinkami cieków, a w jego zasięgu znajdują się dwie nisze źródliskowe obszar jest położony 0,5 km LIV K na północ od Chocimina i piaski tarasów akumulacyjnych/osady (gm. SWP NL ew około 1 km na zachód od 30-50 10-20° 0,45 rzeczne/zlodowacenie Wisły Polanów) Wietrzna; ekspozycja stoku na południowy zachód obszar położony ok.1 km na północ od Chocimina w LV K pobliżu, na południe od piaski i żwiry lodowcowe z głazami/ (gm. SWP N ew 10-20 10-20° 0,32 miejscowości Wietrzno; osady glacjalne zlodowacenie Wisły Polanów) ekspozycja stoku na południe

127

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

obszar jest położony ok.2,5 km na północny-zachód od LVI K miejscowości Żydowo, w piaski i żwiry lodowcowe z głazami/ (gm. SWP N ew 5-10 5-10° 0,18 pobliżu Chocimina; osady glacjalne zlodowacenie Wisły Bobolice) ekspozycja stoku na południe obszar jest położony ok.3 km na północny-wschód od Żydowa; w zasięgu obszaru LVII K znajduje się dolinka cieku; gliny zwałowe/osady (gm. SWP N ew 20-30 10-20° 1,46 stanowi zachodnią krawędź lodowcowe/zlodowacenie Wisły Polanów) doliny górnego biegu rzeki Grabowej; ekspozycja stoku na północny-wschód obszar na wschód od lotniska w Zegrzu LVIII K piaski ze żwirami /wodnolodowcowe/ Pomorskim, krawędź tarasu (gm. SRS NL er + iw 10-20 10-maj gliny piaszczyste/lodowcowe/ 0,19 sandrowego i ostańca Polanów) zlodowacenie Wisły, stadiał górny morenowego nad dolinka Zaspianki obszar położony ok.5 km na połodniowy-wschód od LIX K miejscowości Rosnowo; gliny oraz piaski ze żwirem/gliny (gm. Manowo SRS ok.1 km na północny- NL ew 10-20 5-10° zwałowe/zlodowacenie Wisły/stadiał 0,82 i gm. +SWP wschód miejscowości Krępa, główny/faza pomorska Bobolice) rozciąga się w kierunku Kopanina; w pobliżu Leśniczówki Dębogóra LX K obszar położony ok. 0,5 km (gm. na północny-wschód od gliny/gliny zwałowe/zlodowacenie SWP N ew 10-20 5-10° 0,47 Malechowo i drogi łączącej Grzybnicę i Wisły/stadiał główny/faza pomorska gm. Bobolice) Grzybniczkę obszar rozciąga się na LXI K południowy-wschód od piaski i żwiry/piaski i żwiry (gm. SRS NL ew miejscowości Kłanino; 20-30 5-10° fluwioglacjalne/zlodowacenie 0,89 Bobolice) stanowi południowy dopływ Wisły/stadiał główny/faza pomorska rzeki Radew

128

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

obszar położony ok.0,5 km na wschód od miejscowości LXII K Kłanino na wschód od piaski i żwiry wodnolodowcowe/piaski (gm. SRS NL ew+er dolinki cieku, w pobliżu 20-30 5-10° i żwiry fluwioglacjalne/zlodowacenie 0,39 Bobolice) miejscowości Jadwiżyn; Wisły/stadiał główny/faza pomorska ekspozycja stoku na zachód i na południe obszar położony ok.1 km na LXIII K północny-zachód od piaski i żwiry wodnolodowcowe/piaski (gm. SRS NL ew miejscowości Ubiedrze; 20-30 10-20° i żwiry fluwioglacjalne/zlodowacenie 1,03 Bobolice) ekspozycja stoków na Wisły/stadiał główny/faza pomorska południe i wschód obszar stanowi strefę krawędziową wysoczyzny morenowej i jest LXIV K ograniczony dolinami rzek: (gm. Radew na północy i Chociel piaski i żwiry lodowcowe oraz gliny SWP ew+sf+i Manowo, gm. NL+W na zachodzie; rozciąga się 50-75 30-50° zwałowe/osady glacjalne/zlodowacenie 7,73 +ZDR w Świeszyno i na znacznym obszarze w Wisły gm. Bobolice) pobliżu miejscowości: Cybulino, Kurowo, Ubiedrze i Boboliczki; ekspozycja stoków na północ i zachód obszar znajduje się w pobliżu miejscowości Glinka, LXV K piaski i żwiry/piaski i żwiry około 2,5 km na południe od (gm. SRS NL er+ew 10-20 5-10° fluwioglacjalne/zlodowacenie 0,18 Kłanina stanowi południowo- Bobolice) Wisły/stadiał główny/faza pomorska zachodnie zbocze dolinki cieku obszar znajduje się ok. 2 km na południe od miejscowości LXVI K piaski i żwiry/piaski i żwiry Kłanino w pobliżu (gm. SRS NL ew 10-20 5-10° fluwioglacjalne/zlodowacenie 0,84 miejscowości Gumnica; Bobolice) Wisły/stadiał główny/faza pomorska ekspozycja stoku na południe

129

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

obszar znajduje się ok.0,5 km na północny-zachód od LXVII K miejscowości Przydargiń i piaski i żwiry glacjalne z głazami/osady (gm. SWP NL ew około 1 km na południowy- 20-30 10-20° 0,60 glacjalne/zlodowacenie Wisły Polanów) zachód od miejscowości Ubiedrze; ekspozycja stoku na północ LXVIII K gliny zwałowe moreny wyciśnięcia stok pagóra 216,5 na północ (gm. SFG N + L ew 20-30 10-20 /glacjalne/ zlodowacenie Wisły, stadiał 0,07 od Chmielewa Bobolice) górny obszar jest położony ok.2,5 LXIX K km na północny-wschód od piaski i żwiry lodowcowe z głazami/ (gm. SWP N ew Żydowa; ok.1 km na 30-50 10-20° 0,84 osady glacjalne zlodowacenie Wisły Bobolice) południe od miejscowości Chocimino obszar położony ok.1,5 km na północny zachód od LXX K Żydowa i ok. 0,5 km na piaski i żwiry lodowcowe z głazami/ (gm. SWP N+W iw+ew południe od Chocimina; 5-10 5-10° 0,70 osady glacjalne zlodowacenie Wisły Bobolice) obszar stanowi zbocza otaczające dno zatorfionego obniżenia obszar rozciąga się po południowo-zachodniej stronie koryta rzeki Radew, a w jego zasięgu znajdują LXXI K się dwie dolinki cieków; ew+er+ piaski i żwiry lodowcowe/piaski (gm. SWP NL+G obszar jest położony ok.3,5 20-30 10-20° 0,57 iw glacjalne/zlodowacenie Wisły Bobolice) km na południowy-zachód od Żydowa i ok.1 km na północ od miejscowości Stare Borne; ekspozycja stoków na północny-wschód obszar położony ok.1 km na LXXII K południowy-zachód od piaski i żwiry lodowcowe z (gm. Polanów SWP NL ew+ab Żydowo; obszar stanowi 30-50 10-20° głazami/osady glacjalne/zlodowacenie 0,55 i gm. północne zbocze zbiornika Wisły Bobolice) Jez. Kwiecko; ekspozycja

130

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

stoków na południe

obszar położony ok.1 km na południowy-zachód od miejscowości Żydowo; obszar stanowi północno- LXXIII K piaski i żwiry lodowcowe z głazami oraz wschodni brzeg Jez. (gm. SWP NL ew 30-50 10-20° gliny zwałowe/osady 1,67 Kwiecko, w pobliżu kanału Polanów) galacjalne/zlodowacenie Wisły łączącego Jez. Kwiecko z Jez. Kamiennym; ekspozycja stoku na południowy-zachód obszar stanowi wschodni LXXIV K SWP brzeg Jez. Kamiennego, jest gliny zwałowe/osady (gm. NL ew 20-30 10-20° 0,46 +ZFR położony ok.0,5 km na glacjalne/zlodowacenie Wisły Polanów) północ od Gołogóry obszar stanowi północno- zachodnią rynny krawędź LXXV K ew+sf+ Jez. Bobięcińskiego gliny zwałowe/osady (gm. ZFR NL 20-30 10-20° 0,38 ab Wielkiego; ekspozycja glacjalne/zlodowacenie Wisły Polanów) stoków na południowy- wschód obszar znajduje się ok.4 km na południowy-zachód od LXXVI K SWP Żydowa w pobliżu osady (gm. NL+G ew 20-30 10-20° gliny/gliny zwałowe/zlodowacenie Wisły 0,68 +ZDD Stare Borne w centralnej Bobolice) części obszaru znajduje się dolinka cieku obszar znajduje się ok. 2 km na zachód od Drzewian, na LXXVII K południe od Jez. piaski i żwiry lodowcowe z (gm. SWP NL ew Karpiowskiego; obszar 20-30 10-20° głazami/osady glacjalne/zlodowacenie 0,47 Bobolice) stanowi zachodnie zbocze Wisły obniżeń i koryta rzeki Dębrzycy LXXVIII K obszar znajduje się ok.0,3 piaski i żwiry z głazami/moreny (gm. SWP N ew km na południe od Jez. 30-50 20-30° czołowe/zlodowacenie Wisły/stadiał 0,55 Polanów) Kamienne, na północ od główny/faza pomorska

131

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

miejscowości Gołogóra

LXXIX K północna krawędź doliny piaski i żwiry z głazami/moreny ZFR + (gm. NL + G er + ew Chotli na wschód od 40-50 10-20 czołowe/zlodowacenie Wisły/stadiał 0,11 ZDR Bobolice) Wojęcina główny/faza pomorska LXXX K piaski i żwiry z głazami/moreny ZFR + (gm. NL + G er + ew północna krawędź doliny 40-60 10-20/20-30 czołowe/zlodowacenie Wisły/stadiał 2,02 SFG Chotli w rejonie Wojęcina Bobolice) główny/faza pomorska

obszar znajduje się ok.0,5 km na północny-wschód od LXXXI K miejscowości Głodowa i piaski i żwiry/piaski i żwiry ZDR (gm. NL ew+sf stanowi południowo- 10-20 5-10° fluwioglacjalne/zlodowacenie 0,39 +SRS Bobolice) zachodnią krawędź dolinki Wisły/stadiał główny/faza pomorska rzeki Chociel; ekspozycja stoku na północny-wschód

obszar znajduje ok.1 km na wschód od Głodowa; LXXXII K piaski i żwiry/piaski i żwiry ZDR stanowi północno-wschodnie (gm. NL ew+sf 20-30 10-20° fluwioglacjalne/zlodowacenie 0,27 +SRS zbocze doliny rzeki Chociel; Bobolice) Wisły/stadiał główny/faza pomorska ekspozycja stoku na południowy-zachód obszar znajduje się ok.1 km na północ od Bobolic i ok.1 km na południowy-wschód LXXXIII K od miejscowości Głodowa, w piaski i żwiry/piaski i żwiry ZDR (gm. NL ew+sf pobliżu miejscowości 20-30 10-20° fluwioglacjalne/zlodowacenie 0,25 +SRS Bobolice) Zabudówka; stanowi Wisły/stadiał główny/faza pomorska południowo zachodni fragment zbocze dolinki rzeki Chociel obszar znajduje się w pobliżu północno-zachodniej części miasta Bobolice, na LXXXIV K piaski i żwiry/piaski i żwiry ZDR+SR północny-wschód od (gm. NL ew+er 20-30 10-20° fluwioglacjalne/zlodowacenie 0,53 S+ZDD górnego biegu rzeki Chociel; Bobolice) Wisły/stadiał główny/faza pomorska na południe od torów kolejowych; ekspozycja stoku na południowy-zachód

132

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

piaski, żwiry, głazy i gliny /moreny LXXXV K zachodnia krawędź rynny ZFR czołowe/, w dnie piaski i żwiry (gm. NL + W er + ew Debrzycy na południe od 20-30 10-20° 0,92 + SFG wodnolodowcowe, zlodowacenie Wisły, Bobolice) Drzewian stadiał górny piaski, żwiry, głazy i gliny /moreny LXXXVI K stok wysoczyzny i fragment SWP czołowe/, w dnie piaski i żwiry (gm. NL + W ew + iw dolinki Łęcznej w rejonie 10-20 10-20° 1,51 +ZDD wodnolodowcowe, zlodowacenie Wisły, Bobolice) Kępska stadiał górny obszar znajduje się ok.10 km na zachód od Miastka i ok..1 km na wschód od LXXXVII K ZFR+SW przysiółka Gosław; stanowi gliny/osady lodowcowe/zlodowacenie (gm. NL ew 20-30 10-20° 0,63 P zachodni brzeg Jez. Wisły Polanów) Bobięcińskiego Wielkiego; ekspozycja stoków na wschód LXXXVIII K stoki pagóra morenowego gliny zwałowe moreny wyciśnięcia (gm. SFG N + L ew 216,3 na wschód od Nowych 20-30 10-20° /glacjalne/ zlodowacenia Wisły, stadiał 0,18 Polanów) Łozic górny obszar położony ok. 3 km na południe od Bobolic, w LXXXIX K ZDR pobliżu przysiółków gliny zwałowe/osady (gm. NL ew 10-20 10-20° 0,26 +SWP Ostrówek i Łozice; lodowcowe/zlodowacenie Wisły Bobolice) ekspozycja stoków na północny-wschód obszar położony ok.2,5 km na południe od Bobolic w pobliżu miejscowości XC K Opatówek i Janowiec; w SWP gliny zwałowe/osady (gm. NL ew zasięgu obszaru znajduje 10-20 10-20° 0,20 +ZDD lodowcowe/zlodowacenie Wisły Bobolice) się obniżenie wykorzystywane przez ciek; ekspozycja stoku na północny-zachód obszar znajduje się ok.1,2 XCI K gliny zwałowe/osady ZDR km na południowy-wschód (gm. NL+W ew+iw 10-20 10-20° glacjalne/zlodowacenie Wisły/stadiał 0,61 +SWP od Bobolic w pobliżu Bobolice) główny przysiółków Chociwie i

133

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Spokojne; ekspozycja stoku na południe

obszar położony jest ok.2,5 km na południowy-wschód od miejscowości Bobolice, XCII K na zachód od miejscowości gliny zwałowe/osady (gm. SWP NL ew Porost; w zasięgu obszaru 20-30 10-20° 0,73 lodowcowe/zlodowacenie Wisły Bobolice) znajduje się zagłębienie wypełnione wodami jeziora i fragment cieku; ekspozycja stoków na północ obszar znajduje się ok.5 km na wschód od Bobolic, ok.2 km na północny-wschód od miejscowości Porost, XCIII K ZDR stanowi wschodni brzeg piaski i żwiry/piaski i żwiry (gm. NL ew 10-20 10-20° 0,92 +SWP obniżeń wypełnionych fluwioglacjalne/zlodowacenie Wisły Bobolice) wodami jezioro: Trzebień Średni, Trzebień Mały oraz Chlewienko; ekspozycja stoku na zachód obszar jest położony na północny-wschód od XCIV K miejscowości Porost; gliny zwałowe/osady (gm. SWP NL ew stanowi południowo- 10-20 10-20° 0,16 lodowcowe/zlodowacenie Wisły Bobolice) wschodni brzeg Jez. Chlewe Wielkie; ekspozycja stoku na północny-zachód obszar jest położony ok.3 km na wschód od miejscowości Porost; XCV K stanowi południowo- ZDR gliny zwałowe/osady (gm. NL ew wschodnie zbocze dolin 10-20 10-20° 0,99 +SWP lodowcowe/zlodowacenie Wisły Bobolice) obniżeń wypełnionych wodami Jezior: Pniewo oraz Piekiełko I oraz Piekiełko II, miejscami obszar jest

134

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

przecinany doliną cieku; ekspozycja stoków na północny-zachód

RAZEM 84,85

źródło: PIG Szczecin.

135

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

10. REALIZACJA PRIORYTETU 10 - OCHRONA GLEB PRZED NAGATYWNYM ODDZIAŁYWANIEM ORAZ REKULTYWACJA TERENÓW ZDEGRADOWANYCH

Gleby w powiecie charakteryzują się średnią klasą bonitacyjną. W gminach północnych powiatu występują również gleby kompleksów pszennych, natomiast w gminach południowych przeważają gleby żytnie dobre i słabe. Podział gleb pod względem bonitacyjnym przedstawia się następująco: gleby II klasy bonitacyjnej stanowią niecały procent ogółu gleb, gleby klas III-ich – 17 %, najwięcej, bo 58% stanowią gleby klas IV-tych. Gleby najsłabsze w klasach V-VI zajmują 25% powierzchni gruntów rolnych.

Rysunek 19. Bonitacja użytków rolnych w Powiecie Koszalińskim.

źródło: Starostwo Powiatowe w Koszalinie

Pod względem jakości jak i przydatności do uprawy, największy udział stanowią gleby kompleksów żytnich: bardzo dobrych i dobrych o średniej lekkiej kategorii agronomicznej. Pod względem zasobności jak i możliwości agronomicznych gleby kształtują się w większości w kategorii średniej. Najlepsze warunki do uprawy i uzyskiwania dobrych plonów istnieją w gminach Będzino i Biesiekierz, natomiast najmniej korzystne są w gminach Bobolice i Polanów. Charakterystykę kategorii agronomicznej gleb Powiatu Koszalińskiego w roku 2011 na podstawie badań Okręgowej Stacji Chemiczno – Rolniczej w Koszalinie w 2011 roku przedstawia tabela 74.

Tabela 74. Zestawienie użytków wg kategorii agronomicznej (%) w 2011 roku.

Kategoria agronomiczna gleb Powierzchnia Rodzaj Ilość przebadana użytku próbek bardzo [ha] lekka średnia ciężka organiczna lekka

Użytki 198,18 82 0% 36% 34% 4% 26% zielone Użytki 4525,84 1637 1% 51% 44% 2% 2% rolne źródło: Okręgowa Stacja Chemiczno – Rolnicza Oddział w Koszalinie (pomiary zasobności gleby w okresie 01.2011-12.2011)

136

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Degradacją gleb, są zmiany w środowisku glebowym, najczęściej będące efektem gospodarczej działalności człowieka. Zmiany te prowadzą do obniżenia żyzności i urodzajności gleby, a dalej do ogólnych zmian środowiskowych. Do najważniejszych zagrożeń prowadzących do degradacji gleby należą:  monokultury, które prowadzą do zubożenia gleby,  pożary roślinności wzmagające erozję gleby, co prowadzi do pustynnienia danego obszaru,  osuszanie podmokłych terenów i regulacja rzek obniżająca poziom wód gruntowych,  zbyt intensywne nawożenie mineralne,  niewłaściwa irygacja pól nawozami naturalnymi – gnojówką, gnojowicą, itp.,  ścieki i różnego rodzaju odpady niewłaściwie składowane,  intensywne zabiegi agrotechniczne,  stosowanie nadmiernych ilości chemicznych środków owadobójczych chwastobójczych i grzybobójczych,  eksploatacja powierzchniowa surowców mineralnych,  zajmowanie obszarów rolniczych pod budownictwo przemysłowe i mieszkalne,  emisje i emisje gazów i pyłów.

Erozja gleby jest jednym z czynników degradujących środowisko przyrodnicze, a zwłaszcza rolniczą przestrzeń produkcyjną. Jej skutki przejawiają się w niekorzystnych z reguły trwałych zmianach warunków przyrodniczych oraz warunków gospodarczo- organizacyjnych(np. deformowanie granic pól, pogłębianie dróg). Zmiany te prowadzą do obniżenia potencjału produkcyjnego ziemi oraz walorów ekologicznych krajobrazu. Stopień zdegradowania gleby zależy od nasilenia erozji:  zmywanie gleby z poziomu próchniczego występuje przy erozji słabej,  zmiana poziomu orno-próchniczego gleby, zmniejszająca jej miąższość oraz częściowo pogarszająca właściwości biologiczno – fizyczno - chemiczne występuje dla erozji umiarkowanej,  redukcja poziomu próchniczego często zmycie poziomu próchniczego wywołane jest erozją średnią, a warstwa uprawna wytworzona jest z poziomu przejściowego,  niszczenie profilu glebowego wywołuje erozja silna oraz bardzo silna, w takich warunkach warstwa uprawna tworzona jest z podłoża.

Degradacja naturalna gleb

Degradacja naturalna gleb spowodowana jest działaniem sił przyrody: wiatru, wody, siły grawitacyjnej, które wywołują erozję naturalną (geologiczną). Przebieg i charakter procesów erozyjnych zależy głównie od rzeźby i nachylenia terenu, wielkości, rozkładu i rodzaju odpadów atmosferycznych, temperatury, sposobu użytkowania terenu oraz składu mechanicznego gleb. Natężenie erozji jest wprost proporcjonalne do spadku i długości zbocza, przy czym wpływ spadku jest większy od wpływu długości zbocza. Istotnym czynnikiem wpływającym na degradację gleb jest działalność antropogeniczna człowieka, która jest inicjowana poprzez intensywne i nieprawidłowe użytkowanie rolnicze, nadmierny wyrąb lasów, niszczenie szaty roślinne, czy różnego rodzaju zabiegi melioracyjne powodujące erozję przyspieszoną. Na terenie powiatu w strukturze użytkowania dominują przede wszystkim użytki rolne oraz leśne, które zajmują odpowiednio około 90 % 137

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

powierzchni całego powiatu. Jakość gleb jest więc bardzo ważnym czynnikiem wpływającym na rozwój rolnictwa, warunkującym wysokość oraz jakość uzyskiwanych plonów. Wybór rodzaju upraw związany jest z występowaniem gleb najbardziej wartościowych pod względem przydatności rolniczej. Przy uprawach należy zwrócić uwagę na dobór zabiegów agrotechnicznych. Powinny one zabezpieczać cenne obszary rolnicze przed nadmierną erozją. Sposób uprawy powinno się również dostosować do spadku terenu. Na terenie powiatu mamy do czynienia ze średnim zagrożeniem erozją wodną powierzchniową uwzględniając główne kryteria przyrodnicze tj. wielkość opadu rocznego, nachylenie terenu oraz podatność gleb na zmywy powierzchniowe.

Degradacja chemiczna gleb

Gleby na terenie powiatu pod względem odczynu mają charakter bardzo kwaśny, kwaśny i lekko kwaśny. Wyniki prowadzonych badań gleb wskazują na ich podwyższoną kwasowość. Kwasowość to ważny wskaźnik degradacji gleb uprawnych. Nadmierna kwasowość najczęściej jest powodowana przez naturalne czynniki klimatyczno – glebowe, w mniejszym stopniu przez zanieczyszczenia kwasotwórcze powstające przez zanieczyszczenia przemysłowe i komunikacyjne lub przez niektóre nawozy. Na zakwaszenie gleb wpływają również związki siarki i azotu z atmosfery oraz fizjologiczne kwaśne nawozy sztuczne. Okręgowa Stacja Chemiczno – Rolnicza w Koszalinie w 2011 roku prowadziła badania odczynu gleb użytków rolnych na terenie poszczególnych gmin powiatu. Wyniki badań przedstawia tabela 75.

Tabela 75. Wyniki badań odczynu użytków rolnych w roku 2011 na terenie Powiatu Koszalińskiego.

ODCZYN (pH) POTRZEBY WAPNOWANIA

Jednostka

terytorialna

zbędne

kwaśny

obojętny

wskazane

zasadowy

potrzebne

konieczne

ograniczone

lekko kwaśny lekko bardzo kwaśny bardzo

149 262 204 33 6 267 132 122 76 57 Gmina Będzino 23% 40% 31% 5% 1% 41% 20% 19% 12% 9% Gmina 18 41 33 1 0 25 14 26 24 4 Biesiekierz 19% 44% 35% 1% 0% 27% 15% 28% 26% 4% Miasto 24 124 103 20 26 40 50 77 53 77 i Gmina Bobolice 8% 42% 35% 7% 9% 13% 17% 26% 18% 26%

Gmina 5 21 13 9 0 5 11 10 10 12 Koszalin 10% 44% 27% 19% 0% 10% 23% 21% 21% 25% Gmina 80 101 30 14 4 78 52 52 16 31 Manowo 35% 44% 13% 6% 2% 34% 23% 23% 7% 14% Miasto 50 82 50 19 6 50 56 26 27 48 i Gmina Polanów 24% 40% 24% 9% 3% 24% 27% 13% 13% 23%

Miasto 19 31 10 3 2 28 15 9 5 8 i Gmina Sianów 29% 48% 15% 5% 3% 43% 23% 14% 8% 12%

138

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Gmina 0 33 10 1 0 0 16 17 8 3 Świeszyno 0% 75% 23% 2% 0% 0% 36% 39% 18% 7% 345 695 453 100 44 493 346 339 219 240 RAZEM: 21% 42% 28% 6% 3% 30% 21% 21% 13% 15% źródło: Okręgowa Stacja Chemiczno – Rolnicza Oddział w Koszalinie (pomiary zasobności gleby w okresie 01.2011-12.2011)

Gleby gminy i miasta Sianów charakteryzują się największą kwasowością. W Sianowie aż 77% stanowią gleby o odczynie bardzo kwaśnym i kwaśnym. Podobna sytuacja kształtuje się w gminie Świeszyno, gdzie 75% użytków rolnych charakteryzuje się odczynem kwaśnym. Użytki rolne miasta i gminy Bobolice charakteryzują się najmniejszą kwasowością, tj. 50% stanowią gleby bardzo kwaśne i kwaśne. Okręgowa Stacja Chemiczno – Rolnicza w Koszalinie w 2011 roku prowadziła badania zasobności gleb w makro i mikroelementy. Wyniki prowadzonych badań zasobności gleb powiatu w makroelementy prezentuje tabela 75, natomiast zasobności gleb w mikroelementy tabela 76.

Tabela 76. Wyniki badań zasobności gleb Powiatu Koszalińskiego w makroelementy w 2011 roku.

ZAWARTOŚĆ FOSFORU ZAWARTOŚĆ POTASU ZAWARTOŚĆ MAGNEZU

Jednostka

terytorialn

niska niska niska

średnia średnia średnia

wysoka wysoka wysoka

bardzo niska bardzo niska bardzo niska bardzo

bardzo wysoka bardzo wysoka bardzo wysoka bardzo

Gmina 26 36 20 15 39 20 34 22 8% 11% 26% 9% 11% 6% 19% Będzino % % % % % % % % Gmina 26 27 28 24 23 20 17 42 16 3% 16% 6% 20% 27% 4% Biesiekierz % % % % % % % % % Miasto 16 21 32 40 21 13 37 28 i Gmina 4% 28% 9% 24% 7% 6% 16% % % % % % % % % Bobolice Gmina 17 31 15 42 17 10 25 13 0% 38% 29% 4% 8% 6% 46% Koszalin % % % % % % % % Gmina 28 27 15 30 17 28 26 25 12 9% 20% 42% 5% 6% 9% Manowo % % % % % % % % % Miasto 12 29 25 16 42 17 24 25 25 18 i Gmina 17% 39% 0% 2% 8% % % % % % % % % % % Polanów Gmina i 12 35 25 11 35 37 32 20 Miasto 17% 6% 51% 6% 2% 9% 2% % % % % % % % % Sianów Gmina 25 27 43 50 41 0% 2% 9% 64% 0% 18% 11% 0% 2% 7% Świeszyno % % % % % 15 28 22 16 19 31 11 12 20 33 21 RAZEM 19% 30% 9% 14% % % % % % % % % % % % źródło: Okręgowa Stacja Chemiczno – Rolnicza Oddział w Koszalinie (pomiary zasobności gleby w okresie 01.2011-12.2011)

Na podstawie przeprowadzonych badań w 2011 roku można wywnioskować, iż użytki rolne Powiatu Koszalińskiego charakteryzują się niską oraz średnią zawartością fosforu. Najniższa zawartość fosforu występuje na terenie gminy Będzino oraz gminy i miasta 139

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Sianów. Podobnie kształtuje się zasobność gleb powiatu w potas. Około 61% gleb Powiatu Koszalińskiego charakteryzuje się niską oraz średnią zawartością potasu. Ponadto gleby analizowanego terenu cechuje średnia zasobność w magnez. Zgodnie z danymi Okręgowej Stacji Chemiczno – Rolniczej w Koszalinie około 33% gleb charakteryzuje się średnią zawartością magnezu. Natomiast bardzo wysoką oraz wysoką zawartością charakteryzuje się 35% gleb powiatu.

Tabela 77. Wyniki badań zasobności gleb Powiatu Koszalińskiego w mikroelementy w roku 2011.

BOR MANGAN MIEDŹ CYNK ŻELAZO

niska niska niska niska niska

średnia średnia średnia średnia średnia

wysoka wysoka wysoka wysoka wysoka

23 75 5 97 90% 10% 0% 1% 89% 10% 2% 81% 14% 3% 0% % % % %

źródło: Okręgowa Stacja Chemiczno – Rolnicza Oddział w Koszalinie (pomiary zasobności gleby w okresie 01.2011-12.2011).

Zgodnie z prowadzonymi badaniami przez Okręgową Stację Chemiczno – Rolniczą w Koszalinie w 2011 roku, określono iż gleby Powiatu Koszalińskiego wykazują średnią zawartość żelaza (100%), manganu (89%), miedzi (75%) oraz cynku (81%). Ponadto gleby charakteryzuje niska zasobność w bor na poziomie 90%.

140

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

11. REALIZACJA PRIORYTETU 11 - WZROST ŚWIADOMOŚCI EKOLOGICZNEJ

11.1. Edukacja ekologiczna

Starostwo Powiatowe w Koszalinie prowadzi działalności edukacyjną na terenie całego powiatu koszalińskiego i we współpracy z gminami powiatu. Szczegółowy opis działań edukacyjnych powiatu koszalińskiego zawarto w załączniku nr 1.

11.2. Kontrole i inspekcje na terenie powiatu koszalińskiego w latach 2011-2012.

Do wzrostu świadomości ekologicznej mieszkańców przyczyniają się też działania z zakresu kontroli i nadzoru. Podsumowanie dla wykonanych w tym zakresie czynności w latach 2011-2012 przedstawiono w tabelach 78-79. Postępowania WIOŚ w przedłożonym zakresie dotyczą w większości przypadków weryfikacji wykonywanych pozwoleń wydanych przez Starostę Koszalińskiego.

Tabela 78. Wyniki kontroli użytkowników środków w Powiecie Koszalińskim w roku 2011.

Liczba stwierdzonych naruszeń

Manowo ochrona wód 0 2 1 0

Mielno gospodarka odpadami ochrona przed 3 1 1 1 emitowaniem pól elektromagnetycznych ochrona wód Polanów 3 1 0 1 ochrona wód Sianów 1 0 0 0 ochrona powietrza Świeszyno gospodarka odpadami 0 1 0 0

suma 16 9 5 3 -

141

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Tabela 79. Wyniki kontroli użytkowników środków w Powiecie Koszalińskim w roku 2012.

Liczba stwierdzonych naruszeń

Liczba przepisów Liczba kontrolowanych kontrolowanych dla dla Gmina Jednostek Kontrolowana podmiotów kontrolowanych kontrolowanych samorządu dziedzina gospodarczych podmiotów jednostek terytorialnego gospodarczych samorządu terytorialnego ochrona powietrza gospodarka odpadami Będzino 2 2 1 0 ochrona wód ochrona przed hałasem ochrona powietrza gospodarka odpadami ochrona wód Biesiekierz 4 1 2 0 poważne awarie ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym Bobolice 5 0 1 0 gospodarka odpadami ochrona wód ochrona wód ochrona przed Manowo 2 1 1 1 hałasem gospodarka odpadami gospodarka odpadami ochrona przed Mielno 3 2 1 1 ochrona powietrza ochrona przed hałasem ochrona wód ochrona wód Polanów 2 2 0 1 ochrona powietrza Sianów 3 0 1 0 ochrona powietrza

gospodarka odpadami Świeszyno 3 1 0 2 ochrona wód

suma 24 9 7 5 -

Ogółem w dwuleciu Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Szczecinie skontrolował na terenie powiatu koszalińskiego 40 podmiotów, stwierdzając w połowie z nich uchybienia w zakresie realizacji przepisów prawa ochrony środowiska. Liczba kontroli przeprowadzonych przez samorządy gminne w tym okresie nie została ustalona dla całego powiatu, z uwagi na nieprzekazanie danych przez gminy. pięć spośród ośmiu gmin powiatu, które przekazały dane w tym zakresie przeprowadziły w sumie 348 kontrole.

142

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

12. FINANSOWANIE INWESTYCJI ZWIĄZANYCH Z OCHRONĄ ŚRODOWISKA W DWULECIU 2011 – 2012.

Tabela 80. Wydatki finansowe poniesione w 2011 w gospodarce komunalnej i ochronie środowiska.

Utrzymanie Gospodarka Ochrona zieleni ściekowa Gospodarka Ogółem powietrza i Jednostka w miastach i ochrona odpadami Lp. klimatu terytorialna i gminach wód zł zł zł zł zł 1 Będzino 2396019,72 82,62 0 20951,84 73987,53 2 Biesiekierz 2000419,00 0 0 0 981049,24 3 Bobolice 3798858,95 214613,00 0 510988,46 268236,90 4 Manowo 6108201,87 55258,90 0 5646875,04 0 5 Mielno 3547682,71 117177,64 0 321362,86 3690,00 6 Polanów 728816,70 7861,04 0 165174,07 106017,47 7 Sianów 2158311,15 95216,99 12500,00 1008165,35 168522,10 8 Świeszyno 4832878,07 0 0 3802278,48 265786,75 9 Powiat koszaliński 4832878,07 490210,19 12500,00 11475796,1 1867289,99 źródło: GUS.

Rysunek 20. Wydatki finansowe poniesione w 2011 roku z podziałem na zadania.

490210,19 zł 1867289,99 zł 12500 zł

11475796,1 zł

utrzymanie zieleni w miastach i gminach ochrona powietrza i klimatu gospodarka ściekowa i ochrona wód gospodarka odpadami

źródło: opracowanie własne.

143

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Rysunek 21. Wydatki finansowe poniesione przez gminy w 2011 roku.

Polanów; Sianów; 728 816,70 2 158 311,15 zł Świeszyno; 4 832 878,07 Będzino; Biesiekierz; 2 396 019,7zł 2 000 419,0zł Mielno; 3 547 682,71

Bobolice; 3 798 858,95zł Manowo; 6 108 201,87zł

źródło: opracowanie własne.

Tabela 81. Wydatki finansowe poniesione w 2012 w gospodarce komunalnej i ochronie środowiska.

Utrzymanie Gospodarka Ochrona zieleni ściekowa Gospodarka Ogółem powietrza i Jednostka w miastach i ochronę odpadami Lp. klimatu terytorialna i gminach wód zł zł zł zł zł 1 Będzino 5469537,41 234,62 0 2960368,34 47488,75 2 Biesiekierz 2919055,87 0 0 15741,54 1010098,80 3 Bobolice 4345525,17 221271,50 0 985647,33 173503,52 4 Manowo 1805589,06 47781,56 0 834625,38 0 5 Mielno 3548492,26 146197,05 0 69689,38 19461,99 6 Polanów 623432,14 4934,01 0 48614,00 118528,49 7 Sianów 2532418,26 48647,93 79286,00 750987,22 190599,30 8 Świeszyno 2107755,79 0 0 1150565,62 271419,54 Powiat 9 23351805,96 469066,67 79286,00 6816238,81 1831100,39 koszaliński źródło: GUS.

144

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Rysunek 22. Wydatki finansowe poniesione w 2012 roku z podziałem na zadania.

469 066,67 zł 79 286,00 zł

1 831 100,39 zł

6 816 238,81 zł

utrzymanie zieleni w miastach i gminach ochrona powietrza i klimatu gospodarka ściekowa i ochrona wód gospodarka odpadami

źródło: opracowanie własne.

Działania inwestycyjne na rzecz ochrony środowiska realizowane są przez Powiat Koszaliński, a w szczególności przez Starostwo Powiatowe w Koszalinie. W tym obszarze w zakresie wydatków ze środków na ochronę środowiska i gospodarkę wodną w dwuleciu wydano 445.745,52 zł i dodatkowo w obszarze inwestycyjnym ponad 800 tys. zł (bez inwestycji drogowych - wynoszących ponad 14 mln zł).

Rysunek 23. Wydatki finansowe poniesione przez gminy w 2012 roku.

Świeszyno; Sianów; 2 107 755,79 zł 2 532 418,26 zł Polanów; Będzino; 623 432,14 zł 5 469 537,41 zł

Mielno; Biesiekierz; 3 548 492,26 zł 2 919 055,87 zł

Manowo; Bobolice; 1 805 589,06 zł 4 345 525,17 zł

źródło: opracowanie własne

145

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

W latach 2011 - 2012 gminy z terenu powiatu koszalińskiego przeznaczyły na inwestycje 28.184.684,03 zł. W roku 2011 najwięcej w ochronę środowiska, bo ponad 6 mln zł, zainwestowała gmina Manowo, a w roku 2012 gminy: Będzino i Bobolice, odpowiednio po: 5 mln zł i 4 mln zł. W wydatkach na ochronę środowiska w latach 2011-2012 dominują wydatki na ochronę środowiska i gospodarkę wodną.

146

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

13. Podsumowanie Powiat Koszaliński w latach 2011-2012 realizował działania założone w programach ochrony środowiska w obszarze wszystkich przyjętych w dokumentach programowych priorytetów, z różnym rozłożeniem akcentów w podejmowanych działaniach. Większość działań inwestycyjnych w sferze ochrony środowiska i gospodarki wodnej odbywała się w gminach. Jednakże suma wzajemnych działań samorządów gminnych daje ocenę stanu i presji na środowisko w obszarze powiatu jako jednostki administracyjnej.

Stan środowiska przyrodniczego w zakresie jakości: powietrza (stopień zanieczyszczenia, klimat akustyczny, oddziaływanie pól elektromagnetycznych) wody powierzchniowej, podziemnej oraz jakości gleb uznać należy za dobry. Stwierdza się, iż w zakresie porównania z dwuleciem poprzednim tj. 2009-2010 nie uległ on, w skali globalnej, pogorszeniu. Wyraźną presję na środowisko obserwuje się w sektorze kształtowania terenów zieleni, gdzie w dwuleciu 2011-202 wydano zezwolenia na usunięcie ponad 13 tys. sztuk drzew w powiecie koszalińskim. Swego rodzaju przeciwwagą dla tych działań jest zintensyfikowanie zaangażowania powiatu na rzecz edukacji ekologicznej - liczba akcji związanych z ponoszeniem świadomości ekologicznej wyniosła ponad 80. W tej dziedzinie realizowany jest także projekt inwestycyjny, którym jest budowa Międzynarodowego Ośrodka Edukacji Ekologicznej w Sarbinowie. W roku 2012 powiat wykonał aktualizację Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019.Zaobserwować można także zwiększony system nadzoru WIOŚ i jednostek samorządu terytorialnego nad podmiotami korzystającymi ze środowiska.

W zakresie działań inwestycyjnych powiat w latach 2011-2012 odnotowuje systematyczny wzrost długości sieci wodociągowych, kanalizacyjnych i w mniejszym stopniu gazowych. Modernizacji uległa także baza związana z oczyszczaniem ścieków – na co wpłynęło skoncentrowanie gospodarki ściekowej na nowoczesnych obiektach, ze zwiększoną sprawnością linii do redukcji biogenów oraz wyłączenie z systemu przestarzałych oczyszczalni wiejskich i budowa przydomowych oczyszczalni ścieków. Obserwowany jest również wzrost nakładów inwestycyjnych w sferze gospodarki wodnej związanej z utrzymaniem urządzeń wodnych i regulacji stanów prawnych związanych z korzystaniem z wód.

Nakłady na inwestycje w ochronie środowiska latach 2011 - 2012 z budżetów gmin z terenu powiatu koszalińskiego wyniosły ponad 28 milionów zł, a zsumowane z inwestycjami powiatu koszalińskiego przekroczyły 43 miliony złotych. Brak szczegółowych danych GUS za rok 2012 w zakresie stopnia uzbrojenia powiatu nie pozwala na ocenę stanu dla wszystkich mediów – niemniej diagnoza za rok 2011, pozwala na pozytywną ocenę samorządów w zakresie poprawy stanu środowiska (tabela 82).

147

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Tabela 82. Stopień uzbrojenia w sieci wodociągowe, kanalizacyjne i gazowe na terenie powiatu koszalińskiego

ogółem w miastach na wsi

Jednostka wodociąg kanalizacja gaz wodociąg kanalizacja gaz wodociąg kanalizacja gaz terytorialna 2011 2011 2011 2011 2011 2011 2011 2011 2011

[%] [%] [%] [%] [%] [%] [%] [%] [%] Powiat koszaliński 84,0 56,7 24,3 85,0 81,6 16,0 83,7 50,0 26,6 Będzino 92,1 32,0 36,7 0,0 0,0 0,0 92,1 32,0 36,7 (2) Biesiekierz 89,3 66,6 62,0 0,0 0,0 0,0 89,3 66,6 62,0 (2) Bobolice 84,5 76,1 6,5 96,4 92,9 14,6 75,0 62,8 0,0 (3) Bobolice - 96,4 92,9 14,6 96,4 92,9 14,6 0,0 0,0 0,0 miasto (4) Bobolice – obszar 75,0 62,8 0,0 0,0 0,0 0,0 75,0 62,8 0,0 wiejski (5) Manowo 80,8 44,3 24,9 0,0 0,0 0,0 80,8 44,3 24,9 (2)

Mielno (2) 97,5 89,2 43,2 0,0 0,0 0,0 97,5 89,2 43,2

Polanów 71,6 46,9 0,0 58,5 65,7 0,0 78,2 37,4 0,0 (3) Polanów – 58,5 65,7 0,0 58,5 65,7 0,0 0,0 0,0 0,0 miasto (4) Polanów – obszar 78,2 37,4 0,0 0,0 0,0 0,0 78,2 37,4 0,0 wiejski (5)

Sianów (3) 79,4 50,8 13,2 89,8 81,6 24,2 69,5 21,3 2,7

Sianów – 89,8 81,6 24,2 89,8 81,6 24,2 0,0 0,0 0,0 miasto (4) Sianów – obszar 69,5 21,3 2,7 0,0 0,0 0,0 69,5 21,3 2,7 wiejski (5) Świeszyno 87,5 64,7 41,6 0,0 0,0 0,0 87,5 64,7 41,6 (2)

148

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

14. Spis tabel. Tabela 1. Fizyczno-geograficzna regionalizacja Polski ...... 7 Tabela 2. Regiony bilansowania na terenie powiatu koszalińskiego ...... 11 Tabela 3. Jeziora powiatu koszalińskiego o powierzchni lustra pow. 10 ha ...... 13 Tabela 4. Sztuczne zbiorniki powiatu koszalińskiego o powierzchni lustra powyżej 10 ha ...... 14 Tabela 5. Jeziora o powierzchni mniejszej niż 10 ha ...... 14 Tabela 6. Charakterystyka jezior powyżej 10 ha w zlewni Przymorza od Parsęty do Jeziora Jamno [J. Jańczak ,,Atlas jezior Polski”, Poznań 1996]...... 16 Tabela 7. Zestawienie jezior przekazanych Powiatowi Koszalińskiemu przez ANR w latach 2012-2013...... 17 Tabela 8. Wykaz ważniejszych rzek powiatu koszalińskiego...... 20 Tabela 9. Użytkowanie gruntów w powiecie koszalińskim /ha/...... 21 Tabela 10. Liczba mieszkańców w powiecie koszalińskim...... 22 Tabela 11. Cele Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego na lata 2008-2011...... 24 Tabela 12. Informacje dostępne w Biuletynie Informacji Publicznej (BiP) - plany/programy/rejestry. .. 37 Tabela 13. Wynikowe klasy strefy zachodniopomorskiej dla poszczególnych zanieczyszczeń, uzyskane w ocenie rocznej za 2011 r. dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia ...... 41 Tabela 14. Wynikowe klasy strefy zachodniopomorskiej dla poszczególnych zanieczyszczeń uzyskane w ocenie rocznej dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony roślin - według oceny rocznej za 2011 r...... 41 Tabela 15. Pomiary stężeń benzo(a)pirenu w strefie miasto Koszalin w latach 2007-2010 ...... 44 Tabela 16. Stanowiska pomiarowe, z których wyniki pomiarów B(a)P zakwalifikowane zostały do oceny rocznej w 2011 r...... 45 Tabela 17. Bilans emisji napływowej B(a)P dla strefy miasto Koszalin w 2011 r...... 46 Tabela 18. Bilans emisji B(a)P ze strefy miasto Koszalin w 2011 r...... 47 Tabela 19. Obszary przekroczeń poziomów dopuszczalnych pyłu zawieszonego PM10 oraz poziomu docelowego B(a)P w strefie zachodniopomorskiej w 2011 r...... 49 Tabela 20. Zestawienie jednolitych części wód badanych w powiecie koszalińskim w latach 2010-2012...... 52 Tabela 21. Zestawienie wyników badań WIOŚ na rzekach powiatu koszalińskiego w latach 2011 – 2012. Informacja o stanie środowiska w powiecie koszalińskim 2012. Praca zbiorowa WIOŚ. 2013...... 57 Tabela 22. Charakterystyka GZWP, leżących na terenie powiatu koszalińskiego...... 59 Tabela 23. Poldery w zlewni Przymorza od Parsęty do Jeziora Jamno...... 60 Tabela 24. Pompownie melioracyjne w zlewni Przymorza od Parsęty do Jeziora Jamno...... 61 Tabela 25. Wykaz wałów przeciwpowodziowych Powiatu Koszalińskiego w 2011 roku...... 62 Tabela 26. Zestawienie prac melioracyjnych wykonanych przez ZZMiU w Szczecinie w roku 2011 na terenie powiatu koszalińskiego...... 64 Tabela 27. Zestawienie prac melioracyjnych wykonanych przez ZZMiU w Szczecinie w roku 2012 na terenie powiatu koszalińskiego...... 65 Tabela 28. Zestawienie ogólnego zużycia wody na terenie Powiatu Koszalińskiego w latach 2008-2010, ze szczególnym uwzględnieniem okresu raportowanego 2011-2012...... 66 Tabela 29. Ilość zużycia wody w powiecie koszalińskim w latach: 2006 – 2012 z podziałem na poszczególne gminy...... 66 Tabela 30. Charakterystyka sieci wodociągowej na terenie Powiatu Koszalińskiego wg gmin w roku 2012...... 67 Tabela 31. Charakterystyka sieci kanalizacyjnej na terenie Powiatu Koszalińskiego wg gmin w latach 2011 – 2012...... 68 Tabela 32. Ludność korzystająca z oczyszczalni ścieków na terenie powiatu koszalińskiego w latach 2011-2012...... 69 149

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Tabela 33. Przemysłowe i komunalne oczyszczalnie ścieków na terenie powiatu koszalińskiego w 2012 r...... 69 Tabela 34. Gromadzenie i wywóz nieczystości ciekłych na terenie powiatu koszalińskiego w 2012 r.70 Tabela 35. Zestawienie pozwoleń wodnoprawnych, wydanych przez Starostę Koszalińskiego w 2011 roku...... 70 Tabela 36. Zestawienie pozwoleń wodnoprawnych, wydanych przez Starostę Koszalińskiego w 2012 roku...... 71 Tabela 37. Ilość wydanych pozwoleń wodnoprawnych przez Starostę Koszalińskiego w latach 2007-2012...... 71 Tabela 38. Wielkość poboru nominalnego wód podziemnych na terenie powiatu koszalińskiego na podstawie pozwoleń wodnoprawnych udzielonych przez Starostę Koszalińskiego – uaktualnione na 31 grudnia 2012 r...... 72 Tabela 39. Wykaz budowli stale i okresowo piętrzących 2011 roku...... 75 Tabela 40. Wykaz hodowlanych stawów rybnych na terenie Powiatu Koszalińskiego w 2011 roku. ... 75 Tabela 41. Składowiska w powiecie koszalińskim (stan na dzień 31.12.2012 r.)...... 78 Tabela 42. Zmieszane odpady zebrane w ciągu roku – informacja za lata 2011 i 2012...... 79 Tabela 43. Charakterystyka składowiska odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne w Sianowie w roku 2012...... 80 Tabela 44. Instalacje do odzysku lub innego niż składowanie unieszkodliwiania odpadów komunalnych w Powiecie Koszalińskim...... 81 Tabela 45. Zestawienie obszarów prawie chronionych w latach 2007 - 2012 na terenie powiatu koszalińskiego...... 83 Tabela 46. Powierzchnia rezerwatów przyrody w powiecie koszalińskim w latach: 2007 - 2012, ze szczególnym uwzględnieniem zestawienia za lata 2011 - 2012...... 86 Tabela 47. Powierzchnia obszarów chronionego krajobrazu w powiecie koszalińskim...... 87 Tabela 48. Powierzchnia rezerwatów i pozostałych form ochrony przyrody na obszarach chronionego krajobrazu w powiecie koszalińskim...... 88 Tabela 49. Wykaz obszarów Natura 2000 na terenie powiatu koszalińskiego w latach 2011-2012..... 91 Tabela 50. Wykaz ilości pomników przyrody na terenie gmin powiatu w latach 2011-2012...... 92 Tabela 51. Wykaz użytków ekologicznych w obrębie Powiatu Koszalińskiego w 2010 roku...... 92 Tabela 52. Zestawienie ilości drzew, które na mocy uzyskanych zezwoleń zostały wycięte, w związku z przebudową dróg wojewódzkich, krajowych i gminnych- w powiecie koszalińskim, w latach 2011 i 2012...... 97 Tabela 53. Wycena wartości przyrodniczej dla drzew, na które uzyskano zgodę na wycięcie, w oparciu o zezwolenia wydane dla terenów stanowiących mienie gmin w powiecie koszalińskim, w latach 2011-2012...... 99 Tabela 54. Powierzchnia lasów na terenie powiatu koszalińskiego...... 101 Tabela 55. Struktura lasów w powiecie koszalińskim...... 102 Tabela 56. Struktura lasów niestanowiący własności Skarbu Państwa na terenie powiatu koszalińskiego, dla których Starosta Koszaliński prowadzi nadzór nad gospodarką leśną – stan 2012 r...... 104 Tabela 57. Wykonywanie nadzoru nad lasami niestanowiącymi własności Skarbu Państwa, stan 2013r...... 104 Tabela 58. Powierzchnie gruntów rolnych przekwalifikowane na grunty leśne w roku 2012...... 105 Tabela 59. Hodowla lasu i pozyskanie drewna w lasach stanowiących własność osób fizycznych i prawnych na terenie powiatu koszalińskiego w latach 2011-2012...... 105 Tabela 60. Pozyskanie drewna 2011 rok...... 106 Tabela 61. Pozyskanie drewna 2012 rok...... 106 Tabela 62. Przebudowy i remonty dróg powiatowych w roku 2011...... 107 Tabela 63. Przebudowy i remonty dróg powiatowych w roku 2012...... 108 Tabela 64. Wyniki pomiarów monitoringu PEM na terenie powiatu koszalińskiego w 2011 roku ...... 110

150

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Tabela 65. Wyniki pomiarów monitoringu PEM na terenie powiatu koszalińskiego w 2012 r...... 110 Tabela 66. Wyniki pomiarów pól elektromagnetycznych dla celów ochrony środowiska wykonanych 29.11.2012 r...... 111 Tabela 67. Interwencje jednostek ochrony przeciwpożarowej związane z anomaliami pogodowymi, usuwaniem substancji ropopochodnych z dróg, ratownictwem chemicznym i ekologicznym na terenie miasta i powiatu koszalińskiego w latach 2011...... 112 Tabela 68. Interwencje jednostek ochrony przeciwpożarowej związane z anomaliami pogodowymi, usuwaniem substancji ropopochodnych z dróg, ratownictwem chemicznym i ekologicznym na terenie miasta i powiatu koszalińskiego w latach 2012...... 113 Tabela 69. Powierzchnia i zasoby złóż torfowych...... 114 Tabela 70. Zasoby kopalin oraz stan zagospodarowania...... 115 Tabela 71. Powierzchnia i zasoby aktualnie eksploatowanych złóż kopalin naturalnych...... 115 Tabela 72. Osuwiska występujące na terenie powiatu koszalińskiego...... 117 Tabela 73. Wykaz obszarów predysponowanych do występowania ruchów masowych ziemi na terenie powiatu koszalińskiego...... 119 Tabela 74. Zestawienie użytków wg kategorii agronomicznej (%) w 2011 roku...... 136 Tabela 75. Wyniki badań odczynu użytków rolnych w roku 2011 na terenie Powiatu Koszalińskiego ...... 138 Tabela 76. Wyniki badań zasobności gleb Powiatu Koszalińskiego w makroelementy w 2011 roku. 139 Tabela 77. Wyniki badań zasobności gleb Powiatu Koszalińskiego w mikroelementy w roku 2011. . 140 Tabela 78. Wyniki kontroli użytkowników środków w Powiecie Koszalińskim w roku 2011...... 141 Tabela 79. Wyniki kontroli użytkowników środków w Powiecie Koszalińskim w roku 2012...... 142 Tabela 80. Wydatki finansowe poniesione w 2011 w gospodarce komunalnej i ochronie środowiska...... 143 Tabela 81. Wydatki finansowe poniesione w 2012 w gospodarce komunalnej i ochronie środowiska...... 144 Tabela 82. Stopień uzbrojenia w sieci wodociągowe, kanalizacyjne i gazowe na terenie powiatu koszalińskiego ...... 148

151

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

15. Spis rysunków. Rysunek 1. Stężenie średnioroczne dwutlenku siarki (SO2) w latach 2007 - 2011 w punkcie pomiarowym w Sianowie przy ulicy Koszalińskiej i w Koszalinie ...... 39 Rysunek 2. Liczba dni, w których 8~godzinna średnia ki-ocząca stężenia ozonu przekroczyła wartość 120 µg/m3 (poziom docelowy) w województwie zachodniopomorskim, uśredniona dla lat 2009-2011 ...... 40 Rysunek 3. Liczba dni, w których 8-godzinna średnia krocząca stężenia ozonu przekroczyła wartość 120 µg/m3 (poziom celu długoterminowego) w województwie zachodniopomorskim w roku 2011...... 41 Rysunek 4. Udział poszczególnych typów emisji w bilansie emisji napływowej B(a)P dla strefy miasto Koszalin w 2011 r...... 46 Rysunek 5. Udział poszczególnych typów emisji w bilansie emisji B(a)P ze strefy miasto Koszalin w 2011 r...... 47 Rysunek 6. Emisja pyłu zawieszonego PM10 ze źródeł punktowych w strefie zachodniopomorskiej w 2011 r...... 48 Rysunek 7. Emisja powierzchniowa pyłu zawieszonego PM10 w strefie zachodniopomorskiej w 2011 r...... 48 Rysunek 8. Emisja liniowa pyłu zawieszonego PM10 w strefie zachodniopomorskiej w 2011 r...... 50 Rysunek 9. Rozwój sieci gazowej w latach 2011-2012...... 51 Rysunek 10. Lokalizacja punktów monitoringu rzek w powiecie koszalińskim w latach 2010-2012...... 53 Rysunek 11. Wyniki oceny elementów biologicznych w jednolitych częściach wód badanych w latach 2010-2012 na terenie powiatu koszalińskiego...... 54 Rysunek 12. Wyniki oceny stanu/potencjał u ekologicznego jednolitych części wód badanych w latach 2010-2012 na terenie powiatu koszalińskiego...... 56 Rysunek 13. Gospodarowanie odpadami z sektora gospodarczego w powiecie koszalińskim w 2012 r...... 77 Rysunek 14. Procentowy rozkład ilości drzew, które na mocy zezwoleń zostały wycięte – na terenie powiatu koszalińskiego w roku 2011, wg podziału na kategorie przebudowywanych dróg...... 98 Rysunek 15. Procentowy rozkład ilości drzew, na które wydano zezwolenie na wycinkę - na terenie powiatu koszalińskiego w roku 2012, wg podziału na kategorie przebudowywanych dróg...... 98 Rysunek 16. Rozkład gatunkowy drzew, na które uzyskano zezwolenie na wycinkę, na terenie stanowiącym mienie gmin powiatu koszalińskiego w roku 2011...... 100 Rysunek 17.Rozkład gatunkowy drzew, na które uzyskano zezwolenie na wycinkę - na terenie stanowiącym mienie gmin powiatu koszalińskiego w roku 2012...... 101 Rysunek 18. Lokalizacja punktów pomiarowych pól elektromagnetycznych na terenie powiatu koszalińskiego 2011 r...... 109 Rysunek 19. Bonitacja użytków rolnych w Powiecie Koszalińskim...... 136 Rysunek 20. Wydatki finansowe poniesione w 2011 roku z podziałem na zadania...... 143 Rysunek 21. Wydatki finansowe poniesione przez gminy w 2011 roku...... 144 Rysunek 22. Wydatki finansowe poniesione w 2012 roku z podziałem na zadania...... 145 Rysunek 23. Wydatki finansowe poniesione przez gminy w 2012 roku...... 145

152

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Załącznik do Raportu z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Działalność ekologiczna powiatu koszalińskiego Lata 2009-2013

Starostwo Powiatowe w Koszalinie

153

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Powiat Koszaliński od kilku lat organizuje projekty z zakresu edukacji ekologicznej. Łącznie każdego roku bierze w nich udział 3 500 osób. Wśród nich należy wymienić Ekologiczny Festyn Rodzinny „Radew – energia życia. Źródłem dofinansowania jest Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Szczecinie, Biuro w Koszalinie. Celem organizowanych imprez jest: 1) wyeksponowanie walorów i możliwości wykorzystania obszaru Natura 2000 – Dolina Radwi, Chocieli i Chotli oraz promocja tego terenu; 2) propagowanie wśród mieszkańców regionu oraz turystów, ze szczególnym uwzględnieniem dzieci, pozytywnego klimatu społecznego dot. Obszaru Natura 2000 i ochrony środowiska; 3) prezentacja dorobku organizacji społecznych i instytucji działających na rzecz ochrony środowiska oraz nawiązanie współpracy w celu wspólnej promocji obszaru Natura 2000; 4) pomoc zarządzającym obszarem Dolina Radwi, Chocieli i Chotli w lokalizacji negatywnych zjawisk działalności człowieka na tym terenie poprzez organizację konkursu fotograficznego;

Projekt kierowany jest przede wszystkim do mieszkańców gmin powiatu koszalińskiego, białogardzkiego i miasta Koszalina oraz turystów. Kolejnym cyklicznym projektem jest akcja powiatowa „Sprzątamy wokół naszych jezior i rzek” – aktywna forma edukacji ekologicznej i ochrony przyrody. Źródłem dofinansowania jest Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Szczecinie, Biuro w Koszalinie. Celem akcji jest organizacja ponadlokalnej akcji, służącej ochronie środowiska naturalnego regionu, a w szczególności obszarów Natura 2000 (Dolina Radwi Chocieli i Chotli, Jezioro Bukowo, Dolina Grabowej, Bobolickie Jeziora Lobeliowe), podniesienie świadomości ekologicznej społeczeństwa, zgodnie z zasadą „myśl globalnie, działaj lokalnie” prowadzące do wykształcenia prośrodowiskowych nawyków i pobudzenia odpowiedzialności za stan środowiska, wsparcie aktywnej edukacji ekologicznej, przeciwdziałające degradacji środowiska a także zachowanie i ochrona zasobów naturalnych. Rezultatem jest oczyszczenie większości terenu gmin powiatu koszalińskiego i miasta Koszalin z zalegających śmieci na brzegach rzek, jezior i brzegu morskiego (głównie odpadów z tworzywa sztucznego). Przeprowadzenie akcji promocyjno-informacyjnej w lokalnych mediach, której celem jest podniesienia świadomości ekologicznej społeczności regionu oraz pokazanie wagi odpowiedzialności za zachowania powodujące degradacje środowiska. Seminarium pt. „Plany i perspektywy gospodarki odpadami w Powiecie Koszalińskim”, którego celem było stworzenie płaszczyzny dialogu dla środowisk samorządowych w przedmiocie tworzenia i wspólnego prowadzenia polityki regionalnej w zakresie gospodarki odpadami w rejonie Powiatu Koszalińskiego, Miasta Koszalina i gmin ościennych – polityki, korespondującej wprost z Polityką Ekologiczną Państwa, Strategią Woj. Zachodniopomorskiego i Planem Gospodarki Odpadami dla Woj. Zachodniopomorskiego, zostało zorganizowane w roku 2009. Szczegółowe tematy prezentacji przedstawiały się w następujący sposób:  „Planowane zmiany legislacyjne w gospodarce odpadami/ Idea regionalnych systemów gospodarki odpadami”  „Polityka gospodarki odpadami w woj. Zachodniopomorskim w kontekście WPGO”  „Możliwości dofinansowania przedsięwzięć z zakresu gospodarki odpadami przez WFOŚiGW w Szczecinie”  „Regionalna gospodarka odpadami”  „Założenia do Powiatowego Planu Gospodarki Odpadami”  „Model Regionalnego Zakładu Odzysku Odpadów w Sianowie z Zakładem Termicznej Utylizacji Odpadów w Koszalinie”. Efektem było uczestnictwo w sumie 55 osób (prelegentów i gości), a także poszerzenie wiedzy oraz akceptacja dla przyjaznych środowisku metod gospodarki odpadami, przedstawienie możliwości dofinansowania przedsięwzięć z tego zakresu. Z kolei we wrześniu 2009 Powiat wspólnie z Urzędem Miasta w Koszalinie oraz Przedsiębiorstwem Gospodarki Komunalnej zorganizował warsztaty w ramach Ogólnopolskiego Startu

154

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Akcji „Sprzątanie Świata 2009 rok”. Skierowane były głównie do pedagogów, zajmujących się zawodowo tematami środowiskowymi, w tym ochroną środowiska i ekologią. W warsztatach wzięła udział Prezes Fundacji „Nasza Ziemia” i Fundacji „Sprzątanie Świata – Polska” - Mira Stanisławka- Meysztowicz oraz członek Zarządu Organizacji Odzysku „Reba” – Zenon Telman. Hasło przewodnie brzmiało „Pomagajmy Ziemi - codziennie”. W spotkaniu udział wzięło 51 osób. Główne tematy, jakie zostały poruszone w czasie spotkania, to:  sposoby codziennego „pomagania: Ziemi;  zmiany klimatyczne Ziemi,  nowatorskie programy edukacyjne.

Projekt pn. „Edukacja ekologiczna z wykorzystaniem osobliwości przyrodnicze Powiatu Koszalińskiego” zrealizował podstawowe cele zadania w postaci: wyselekcjonowania, opisania i udokumentowania fotograficznego najciekawszych osobliwości przyrodniczych, ze szczególnym uwzględnieniem rezerwatów i obszarów Natura 2000 powiatu koszalińskiego; prezentacji różnorodności biologicznej (flory, fauny i ekosystemów) powiatu koszalińskiego. Przedsięwzięcie przyczynił się również do promocji osobliwości przyrodniczych powiatu koszalińskiego i przekazania na ich przykładzie podstawowych zasad ekologicznych, związanych w szczególności z ochroną środowiska i zasad zrównoważonego wykorzystywania potencjału środowiskowego.

Realizacja celów projektu nastąpiła poprzez:  Albumy (2000 szt.) – w publikacji zostały wyeksponowane w szczególności, obszary prawnie chronione – rezerwaty, obszary Natura 2000, obszary chronionego krajobrazu i ważniejsze pomniki przyrody. W przygotowaniu uczestniczyły wszystkie nadleśnictwa mające swoje obszary leśne w powiecie koszalińskim, takie jak Nadleśnictwa: Bobolice, Gościno, Karnieszewice, Manowo, Polanów i Tychowo.

 Mapy (2.000 szt.) – Na dwustronnej planszy umieszczona została mapa z zaznaczonymi obszarami przyrodniczymi, głównie objętych prawną ochroną oraz opis przyrodniczy powiatu koszalińskiego poparty materiałem zdjęciowym.

Publikacja i mapa zostały trafiły do: - uczestników konferencji podsumowującej, - bibliotek, jednostkom oświatowym począwszy od przedszkola skończywszy na szkole średniej oraz świetlic wiejskim i TPD z terenu powiatów koszalińskiego i białogardzkiego oraz miasta Koszalina, - nadleśnictwom zarządzającym terenem na obszarze powiatu koszalińskie, - informacjom turystycznym działającym na terenie powiatu koszalińskiego i miasta Koszalina, - Regionalnemu Centrum Informacji Turystycznej w Koszalinie w celu rozdystrybuowaniu podczas Międzynarodowych Targach Turystycznych Salon Tour w Poznaniu, - mediom w celu zainteresowania ich przedmiotem projektu.

 Zeszyty z referatami konferencyjnymi (300 szt.) – w zeszycie zamieszczone zostały referaty prezentowane podczas konferencji oraz artykuły dotyczące form ochrony przyrody i obszarów Natura 2000. Zeszyt otrzymał każdy uczestnik konferencji. Przekazany został również bibliotekom i szkołom powiatu koszalińskiego i miasta Koszalina.

 Ogólnopolski Konkurs Fotograficzny „Osobliwości przyrodnicze Powiatu Koszalińskiego” i wystawy pokonkursowej. Do konkursu zgłoszonych zostało 134 fotografii nadesłanych przez 17 osób. Nagrodzone prace zostały wykorzystanie do przygotowania wystawy pokonkursowej, której otwarcie nastąpiło podczas konferencji. Obecnie wystawa odwiedza poszczególne gminy powiatu koszalińskiego.

155

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Laureatami konkursu zostali: - I miejsce – Damian Gostkowski za fot. „Błotniak stawowy” i „Fruczak gołąbek”. - II miejsce – Jolanta Turkowska za fot. „Rzeka Chociel w podczerwieni”, „Przyroda w dolinie rzeki Chocieli w podczerwieni”. - III miejsce – Łukasz Gonciarz za fot. „Oderwana od rzeczywistości”. Wyróżnieni zostali: - Dagny Nowak-Staszewska za fot. „Purchawka chropowata”, - Teresa Bochenek „Gąsienica”, - Jakub Tota „Kowalik”.

Konferencja – odbyła się 3 października w Delegaturze Urzędu Wojewódzkiego w Koszalinie. Do udziału w konferencji zaproszeni zostali m.in.: włodarze i pracownicy urzędów gmin powiatu koszalińskiego, pracownicy z poszczególnych nadleśnictw z RDLP w Szczecinku, nauczyciele, przedstawiciele instytucji i organizacji pozarządowej, właściciele gospodarstw agroturystycznych oraz media. Konferencja odbyła się pod hasłem „Osobliwości przyrodnicze Powiatu Koszalińskiego- przez edukację ekologiczną do zrównoważonego rozwoju” i objęta została patronatem honorowym Sekretarza Stanu w Ministerstwie Ochrony Środowiska Stanisława Gawłowskiego. Podczas konferencji wygłoszone zostały referaty:

1. „Obszary Natura 2000 „przyjazne” inwestycjom zrównoważonym i agroturystyce” - Dorota Janicka – Regionalny Konserwator Ochrony Środowiska. 2. „Osobliwości przyrodnicze Powiatu Koszalińskiego, objęte prawnymi formami ochrony ze szczególnym uwzględnieniem obszarów Natura 2000” – Radosław Grzegorczyk – Naczelnik Wydziału Spraw Terenowych RDOŚ w Złocieńcu. 3. „Instrumenty wsparcia finansowego samorządów terytorialnych ze środków WFOŚiGW w Szczecinie”- Jacek Chrzanowski - Prezes WFOŚiGW w Szczecinie. 4. „Obszary Natura 2000 na terenie Lasów Państwowych RDLP Szczecinek”- Sławomir Cichoń - Dyrektor RDLP Szczecinek. 5. „Formy ochrony przyrody Nadleśnictwa Karnieszewice” – Jarosław Staniszewski – Nadleśniczy Nadleśnictwa Karnieszewice. 6. „Leśny Kompleks promocyjny Lasy Warcińsko – Polanowskie. Promocja trwale zrównoważonej gospodarki leśnej” - Jacek Todys - Nadleśniczy Nadleśnictwa Polanów. 7. „Skarby nadleśnictw Powiatu Koszalińskiego - Dolina Radwi, Chocieli i Chotli” - Adam Drop - Nadleśniczy Nadleśnictwa Manowo .

Każdy z uczestników konferencji otrzymał zeszyt z referatami, album, mapę oraz notes i długopis, jak i materiały – folder i płytę multimedialną - wypracowane w ramach projektu pn. III Ekologicznego Festynu Rodzinnego „Radew-energia życia”. Dla uczestników konferencji przygotowany został również poczęstunek.

W trakcie konferencji zostały ogłoszone wyniki konkursu fotograficznego oraz wręczone nagrody laureatom konkursu.

 Publikację dziewięciu artykułów - w Gazecie Ziemskiej, miesięczniku powiatowym, ukazujący się w nakładzie 1.600 egz. W poszczególnych artykułach zaprezentowane zostały najważniejsze informacje o potencjale przyrodniczym powiatu koszalińskiego. Gazeta rozdystrybuowana została przez urzędy gmin powiatu i miasta Koszalina. Czasopismo umieszczone zostało na stronie internetowej powiatu koszalińskiego.

156

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

 Kolorowej wkładki z mapą przyrodniczą powiatu koszalińskiego zamieszczonej w Gazecie Ziemskiej. Wkładka została przygotowana w postaci dwóch arkuszy, na których umieszczona została mapa przyrodnicza powiatu koszalińskiego oraz opis przyrodniczy omawianego terenu.

 Tablicy przed budynkiem Starostwa Powiatowego w Koszalinie z mapą przyrodniczą powiatu koszalińskiego, najistotniejszymi gatunkami roślin występującym w obszarze administracyjnym powiatu wraz ze źródłem dofinansowania.

Szacuje się, że w trakcie realizacji projektu zadanie trafiło do 2.000 beneficjentów odbiorców albumów i map oraz 1.600 czytelników Gazety Ziemskiej oraz do 200 uczestników konferencji. Oczywiście wskaźniki te osiągną o wiele większy poziom, ponieważ publikacje (album, mapa i zeszyt konferencyjny) trafią do bibliotek i wszystkich jednostek oświatowych z terenu powiatu koszalińskiego i miasta Koszalina oraz ważniejszych bibliotek w Polsce. W związku z tym do egzemplarzy materiałów drukowanych będzie miała dostęp szeroka rzesza czytelników. Dodatkowo wypracowane materiały zostaną umieszczone na stronie internetowej powiatu koszalińskiego, co znacznie również poszerzy grupę beneficjentów i czas funkcjonowania projektu. Projekt skierowany jest przede wszystkim do mieszkańców gmin powiatu koszalińskiego i miasta Koszalina, jednostek oświatowych, kształtujących również postawy ekologiczne młodych pokoleń, turystów oraz przedsiębiorstw i stowarzyszeń branżowych związanych z projektem, które wpływają w znaczącym stopniu na ochronę środowiska i zrównoważone wykorzystanie potencjału przyrodniczego. Projekt skierowany jest również do beneficjentów z terenu Polski, korzystających z materiałów wypracowanych w projekcie umieszczonych w bibliotekach i na stronie internetowej oraz uczestników targów Tour Salon w Poznaniu.

Informacja o przedsięwzięciu i źródłach dofinansowania będzie zamieszczania w informacjach do mediów, na stronie internetowej powiatu koszalińskiego oraz na wszystkich wypracowanych materiałach. W wyniku realizacji projektu pt. Osobliwości przyrodnicze Powiatu Koszalińskiego” planuje się osiągnięcie następujących efektów ekologicznych:

1) Dokumentacja osobliwości przyrodniczych powiatu koszalińskiego, prezentowana w formie wydawnictwa albumowego w ilości 2.000 szt. oraz w wyniku przeprowadzenia konkursu fotograficznego połączonego z wystawą pokonkursową. Miernikiem osiągnięcia tego wskaźnika będzie liczba osobliwości zamieszczonych w albumie, nadesłanych zdjęć do konkursu fotograficznego i przygotowana wystawa pokonkursowa. 2) Prezentacja obszarów objętych prawnymi formami ochrony przyrody i najciekawszych osobliwości przyrodniczych na mapie (2.000 szt.) oraz w trakcie konferencji. Miernikiem osiągnięcia tego wskaźnika będzie wyprodukowana mapa (2.000 szt.) w formie papierowej, tablica informacyjna przed budynkiem Starostwa Powiatowego w Koszalinie, tablica w formie kolorowej wkładki w Gazecie Ziemskiej, zeszyt referatów konferencyjnych oraz wygłoszenie referatów podczas konferencji. 3) Zwiększenie świadomości o potencjale przyrodniczym powiatu koszalińskiego przede wszystkim wśród mieszkańców regionu, jak i kraju, turystów oraz przedsiębiorców i stowarzyszeń, przedstawicieli jednostek oświatowych a tym samym dzieci i młodzieży z terenu powiatu koszalińskiego i miasta Koszalin oraz wskazanie możliwości wykorzystania potencjału przyrodniczego zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju. Miernikiem osiągnięcia celu będzie liczba wyprodukowanych i rozdystrybuowanych albumów, map, zeszytów z referatami konferencyjnymi, artykułów i wkładki w Gazecie Ziemskiej oraz materiałów przygotowanych w ramach projektu na stronie internetowej, jak i wygłoszonych referatów podczas konferencji.

157

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

4) Stworzenie pozytywnego klimatu społecznego wokół tematu związanego z ochroną środowiska wśród beneficjentów projektu. Miernikiem osiągnięcia celu będzie wypracowanie materiałów w projekcie (albumów, map, artykułów i wkładki w Gazecie Ziemskiej) oraz przeprowadzanie konferencji.

Podobnie ogólnopolską akcją propagowaną przez Powiat Koszaliński były warsztaty pn. „Dobry klimat dla powiatów”, które odbyły się w 2012 w siedzibie Starostwa Powiatowego w Koszalinie. Projekt rozpoczął się 1 września 2010 roku, a działania projektowe będą trwały do końca sierpnia 2015 roku. Przyznana dotacja ze środków LIFE+ wynosi 901 685 euro (50%), a ze środków NFOŚiGW - 811 438 euro (45%). Pozostałe 90 248 euro (5%) zapewnią partnerzy projektu. Szczegółowe informacje o realizowanym projekcie znajdują się na stronie: http://www.chronmyklimat.pl/

Cele projektu:

• Aktywne zaangażowanie polskich samorządów w działania prowadzące do ograniczenia emisji gazów cieplarnianych oraz służące lepszej adaptacji do zmian klimatu. • Stymulowanie praktycznych inicjatyw i inwestycji na szczeblu lokalnym nakierowanych na ochronę klimatu i adaptacje do jego zmian. Równie ważne, obok podejmowania przez powiaty działań na rzecz ochrony klimatu globalnego, jest jednoczesne poszukiwanie rozwiązań, które przyczynią się do rozwoju lokalnej gospodarki oraz obniżenia kosztów funkcjonowania poszczególnych jednostek samorządu.

Adresaci projektu: Głównymi adresatami projektu są władze powiatowe, gdyż to właśnie w ich gestii leżą istotne zadania służące przeciwdziałaniu skutkom zmian klimatu oraz adaptacji do nich, oraz społeczności lokalne na poziomie powiatów, gdyż bez aktywnego zaangażowania obywateli nie da się skutecznie ochronić klimatu Ziemi.

Partnerzy projektu: Projekt realizowany jest przez 3 partnerów: • Instytut na rzecz Ekorozwoju - ekologiczna organizacja pozarządowa działająca w formie fundacji z siedzibą w Warszawie, lider projektu, beneficjent koordynujący • Związek Powiatów Polskich – organizacja zrzeszająca polskie powiaty z siedzibą w Nowym Sączu, partner projektu, współbeneficjent • Community Energy Plus – brytyjska organizacja z siedzibą w Camborne w Kornwalii ogłoszonej pierwszym niskowęglowym regionem w Wielkiej Brytanii, partner projektu, współbeneficjent.

Publikacje edukacji ekologicznej. Powiat koszaliński obfituje w wiele ciekawych miejsc pod względem ekologicznym i przyrodniczym. Jest to jeden z najpiękniejszych i najciekawszych regionów naszego kraju. Spotkać tu można ogromne obszary zieleni wyróżniające się ciekawą i bogatą szatą roślinną. Nie brakuje malowniczych krajobrazów, licznych i rybnych jezior zagłębionych w pagórkowatym terenie, oraz lasów obfitujących w grzyby, jagody i wszelkie runo leśne. To wszystko stanowi dużą atrakcję dla miłośników przyrody, a także turystów poszukujących kontaktu z naturą oraz schronienia od zgiełku cywilizacji. Powiat koszaliński to także piaszczyste i czyste plaże Bałtyku, malownicze rzeki oraz liczne

158

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

rezerwaty florystyczne i faunistyczne. Teren ten obfituje w wiele objętych ochroną pomników przyrody, najczęściej są to pojedyncze drzewa, aleje, głazy narzutowe oraz źródła. W związku z tak wielkim dziedzictwem przyrodniczym naszej małej ojczyzny Starostwo Powiatowe opracowało i wydało 10 wydawnictw: w sumie 9 000 egzemplarzy drukowanych (folderów, albumów, broszur, przewodników), 1 000 gier planszowych, 2 000 płyt CD gier multimedialnych, 2 000 egzemplarzy filmów edukacyjnych. W 2010 roku w kooperacji z jedynymi w regionie ogrodami tematycznymi „Hortulus” w Dobrzycy opublikowano dwustronne mapy Powiatu Koszalińskiego oraz mapy „Ścieżka edukacyjna ptasie przysmaki”, w ilości 50 000 sztuk. Wśród publikacji znajdują się „Przystań w Powiecie Koszalińskim” oraz album „Barwy Doliny Radwi, Chocieli i Chotli” z informacjami o florze Doliny Radwi, Chocieli i Chotli oraz „Magiczne miejsca Powiatu Koszalińskiego”.

Rysunek 1. Okładka folderu „Przystań w Powiecie Koszalińskim”

159

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Rysunek 2. Okładka publikacji „Barwy Doliny Radwi, Chocieli i Chotli”

Powiat Koszaliński stworzył również grę edukacyjną z dołączonym obszernym materiałem dydaktycznym, dotyczącym ogólnej charakterystyki obszaru Natura 2000 – Dolina Radwi, Chocieli i Chotli z wyeksponowanymi elementami flory tego terenu oraz przedstawieniem podstawowych praw ochrony środowiska i wykorzystania tego obszaru. Celem wydawnictwa jest edukacja ekologiczna poprzez zabawę. Gra przeznaczona jest przede wszystkim dla dzieci ze szkół podstawowych, jednakże przy pomocy rodziców, czy nauczycieli w zabawie mogą wziąć udział także dzieci młodsze. Gra składa się z m.in. quizów, puzzli, malowanek. Grę rozpowszechniono pośród:  34 szkół podstawowych powiatu koszalińskiego,  24 szkół podstawowych miasta Koszalina,  10 przedszkoli powiatu koszalińskiego,  21 przedszkoli miasta Koszalin,  ok. 100 świetlic wiejskich, ośrodków kultury i rad osiedli powiatu koszalińskiego,  24 świetlic Towarzystwa Przyjaciół Dzieci działających na terenie powiatu koszalińskiego i miasta Koszalin,  Starostwa Powiatowego w Białogardzie z przeznaczeniem dla szkół podstawowych i przedszkoli. Udostępniona jest również bezpłatnie na stronie powiatu koszalińskiego http://www.powiat.koszalin.pl/ekogra/Dolina_Krolestwa_Radwi_Chocieli_i_Chotli.html.

160

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Rysunek 3. Płyta z filmem o Radwi oraz multimedialna gra edukacyjna

W roku 2010 Powiat Koszaliński wydał również film pt. „Dolina Radwi, Chocieli i Chotli. Skarb Pomorza Środowego” (ok. 24 minut). Materiał składa się z trzech ok. 8 minutowych odcinków, które zawierają:  Część 1. - ogólna charakterystyka terenu z wykorzystaniem zdjęć lotniczych kręconych o różnych porach roku, podwodnych oraz zdjęć najbardziej charakterystycznych elementów krajobrazu Doliny Radwi dopływów rzeki Radwi;  Część 2. - prezentuje florę doliny Radwi, Chocieli i Chotli, m.in. łąki pełnikowe, źródliska, charakterystyczne drzewostany - buczyny, grądy, lasy mieszane, jeziora lobeliowe, łąki storczykowe, torfowiska, urozmaiconą rzeźba terenu, wykorzystano tu zdjęcia wykonane w różnych porach roku oraz zdjęcia podwodne;  Część 3. - przedstawia problematykę związaną z wykorzystaniem obszaru, zagrożeniami i ochroną Doliny Radwi, Chocieli i Chotli. W odcinku tym jest prezentacja miejsc szczególnie godnych zwiedzenia, szlaków turystycznych na terenie obszaru chronionego: okolice Żydowa, Kamienne Kręgi, aleja mrówek, doliny rzeczne; ponadto wyartykułowano tu zagrożenia obszaru Doliny (zmiany w systemie gospodarowania na terenie doliny, zanieczyszczenie środowiska) oraz formy jej ochrony. Film nagrano na 2 000 płytach i rozdystrybuowano podczas Festynu oraz w placówkach wychowawczo-oświatowych, świetlicach, klubach osiedlowych. Dodatkowo film udostępniony jest na stronie powiatu koszalińskiego http://powiat.koszalin.pl/pl/powiat/radew-energia-zycia/filmy- edukacyjne.

Gra planszowa została wydana w ramach realizacji przedsięwzięcia pn. Ekologicznego Festynu Rodzinnego „Radew – energia życia” Niedalino 2009. Gra tematycznie związana jest z obszarem Natura 2000 – Dolina Radwi, Chocieli i Chotli. Przygotowana została w celu propagowania idei Natury 2000. Przeznaczona jest przede wszystkim dla dzieci ze szkół podstawowych, jednakże przy pomocy rodziców czy nauczycieli w zabawie mogą wziąć udział także dzieci młodsze.

Wydarzenia, konkursy, imprezy wspierane przez Powiat Koszaliński Powiat Koszaliński wspierał 18 imprez na terenie powiatu oraz miasta Koszalina, mających na celu edukację ekologiczną, prośrodowiskową. Należą do nich m.in.:  „Poznajemy las – ludzie lasu”,  „Mali Ekolodzy”,  „Mikrofon dla Przedszkolaka”,

161

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

 „Człowiek, Świat, Przyroda”,  „Śpiewajmy o Przyrodzie”,  Ogólnopolski Festiwal „O zdrowiu”,  Ekołowca „Inwazja”,  „Mini Targi o Zdrowym Stylu Życia”,  „Mamo, Tato nie pal przy mnie”,  Proekologiczny Jarmark u Podnóża Góry Chełmskiej. Konkurs „Poznajemy las – ludzie lasu” ma na celu kształtowanie pozytywnego stosunku i aktywnej postawy wobec środowiska, doskonalenie umiejętności odkrywczych i spostrzegawczych, a także poznawanie pracy leśnika. Poznanie pracy leśnika. Międzyprzedszkolny Konkurs Ekologiczny „Mali Ekolodzy”, którego rganizatorem jest Przedszkole nr 34 w Koszalinie, wspierany jest finansowo przez powiat koszaliński. W konkursie biorą udział dzieci z partnerskich przedszkoli z miasta Koszalina oraz z terenu powiatu koszalińskiego, w liczbie 690 osób. Celem konkursu jest zorganizowanie pleneru malarskiego oraz konkursu wiedzy dla przedszkolaków o charakterze ekologicznym. Festiwal Piosenki Przedszkolnej „Mikrofon dla Przedszkolaka”, którego organizator - Przedszkole nr 14 w Koszalinie, wspierany jest finansowo przez powiat koszaliński. Jest to impreza o zasięgu powiatowym, w której biorą udział dzieci ze wszystkich koszalińskich przedszkoli oraz z Bonina, Mścic, Mielna, Rosnowa i Bobolic (udział 345 osób). Ogólnopolski Konkurs Fotografii „Człowiek, Świat, Przyroda” przyciąga zainteresowaniem 200 uczestników. Organizowany przez Pałac Młodzieży w Koszalinie, dofinansowany przez Powiat Koszaliński. Celem konkursu jest zainteresowanie dzieci i młodzieży z całej Polski poszukiwaniem własnej drogi twórczej, zwiększenie zainteresowania otaczającym światem, przyrodą, naturą. Wystawa pokonkursowa prac wystawiana jest w Starostwie Powiatowym w Koszalinie. Konkurs na najlepszego Ekołowcę „Inwazja” skupia 6022 osoby. Konkurs adresowany do uczniów szkół podstawowych oraz przedszkoli z Koszalina i powiatu koszalińskiego, a polega na zebraniu jak największej ilości zużytych nakrętek od butelek plastikowych oraz zużytych baterii. Konkurs jest organizowany w celu wyrobienia nawyku segregacji odpadów. Poprzez konkurs i zabawę dzieci i młodzież uczą się, jak i dlaczego należy segregować odpady, co zrobić, aby odpadów było mniej, uczą się dbania o środowisko. Organizowany przez PGK Sp. z. o.o., dofinansowany przez powiat koszaliński. Konkurs prozdrowotny pt. „Mini Targi o Zdrowym Stylu Życia”, w którym udział wzięły dwie szkoły z terenu powiatu koszalińskiego, realizujące program edukacyjny pt. „Trzymaj formę”, tj. Zespół Szkół w Dąbrowie oraz Szkoła Podstawowa w Rosnowie. Ogółem 100 uczniów. Głównym celem „mini targów” było zainteresowanie dzieci i młodzieży tematyką zdrowotną, a w szczególności zasadami zdrowego odżywiania oraz różnorodnymi formami aktywnego spędzania czasu wolnego. Organizatorem był Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Koszalinie. Konkurs dofinansowany przez powiat koszaliński.

162

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Szczegółowe sprawozdanie z realizacji Ekologicznego Festynu Rodzinnego „Radew – energia życia” w latach 2010-2012.

Ekologiczny Festyn Rodzinny „Radew – energia życia” pod honorowym patronatem Sekretarza Stanu w Ministerstwie Środowiska Stanisława Gawłowskiego odbywa się cyklicznie od 2009 roku. Miejscem wydarzenia jest obszar rekreacyjno-sportowy nad rzeką Radwią w Niedalinie. Celem zadania jest propagowanie wiedzy o obszarze Natura 2000 - Dolinie Radwi, Chocieli i Chotli oraz jej ochronie. Projekt skierowany jest przede wszystkim do mieszkańców regionu, w szczególności gmin powiatu koszalińskiego i miasta Koszalina oraz turystów. W festynach w latach 2010-2012 wzięło udział ok. 6.000 osób. We wspólorganizację zaangażowały się gminy powiatu koszalińskiego, nadleśnictwo Manowo, Bobolice, Polanów, Karnieszewice i Tychowo, Polski Związek Łowiecki Okręg Koszalin, Polski Związek Wędkarski Okręg Koszalin, organizacje pozarządowe z terenu powiatu, gospodarstwa agroturystyczne i ekologiczne, Środkowopomorskie Regionalne Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe w Koszalinie, Oddział Koszaliński PTTK, Koszalińskie Stowarzyszenie Rowerowe „Roweria” w Koszalinie, Politechnika Koszalińska, Klub Płetwonurków „Mares”, szkoły z terenu powiatu.

Rok rocznie na miejscu festynu odbyło się szereg, bardzo różnorodnych działań, w tym m.in.: - stoiska wystawiennicze o tematyce ekologicznej, - eksperymenty i doświadczenia naukowe prowadzone przez Politechnikę Koszalińską, - wystawy fotograficzne, - bezpłatne przejażdżki konne, - spływy kajakiem, - pokaz sprzętu do nurkowania, - pokaz gaszenia pożaru przez OSP Niedalino, - prezentacja gatunków ryb, - gra wiedzy z losowaniem nagrody głównej, - mistrzowskie pokazy pilarzy oraz obróbki drewna, - pokaz udzielania pierwszej pomocy , - warsztaty rękodzieła z wykorzystaniem materiałów wtórnych i ocena konkursowa wykonanych prac, - gastronomia z regionalnymi specjałami, - malowanie twarzy, - bogaty program edukacyjno-rekreacyjny dla dzieci, młodzieży i dorosłych, w tym m.in.: - konkurs na „Najbardziej ekologiczne stoisko” - quizy dotyczące: wiedzy ogólnej programu NATURA 2000 oraz Doliny Radwi Chocieli i Chotli i zrównoważonego rozwoju omawianego terenu; segregacji śmieci i minimalizacji tworzenia odpadów; - zabawy sprawnościowe na rowerze, - gry i zabawy z Klaunami Kulkami.

W ramach Ekologicznych Festynów Rodzinnych „Radew- energia życia” odbyły się w dniu wydarzenia przedsięwzięcia towarzyszące:  Gwieździsty Zlot Cyklistów Powiatu Koszalińskiego zorganizowany przez Koszalińskie Stowarzyszenie Rowerowe „Roweria” (2010-2012),  rajd pieszy i rowerowy „W POSZUKIWANIU KWITNĄCEGO ŻARNOWCA" przeprowadzony przez Oddział Koszalin PTTK (2010-2012),  Sprzątanie koryta rzeki Radwi przez Klub Płetwonurków „Mares” w Koszalinie oraz OSP Niedalino (2010-2012),  Projekt „Czas na zdrowie”, w tym m.in. projekcja filmów, konsultacje zdrowotno-kosmetyczne, degustacje. Zadanie zrealizowane zostało przez Szkołę Podstawową w Dunowie (2011)

163

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

W ramach zadania w latach 2010 – 2012 zostały przeprowadzone konkursy, konkurencje oraz zawody wiedzy:

 Konkurs na "Najbardziej ekologiczne stoisko. Konkurs ogłoszony został w dwóch kategoriach. Pierwsza kategoria dotyczyła stoisk promujących potencjał przyrodniczy i działania ekologiczne, a druga kategoria obejmowała stoiska propagujące ekologiczny styl życia, m.in. żywienie, spędzanie czasu wolnego, ubiór.

 Konkursy na: rodzinny bieg do „Krainy łososia” o puchar Starosty Koszalińskiego, rajd rowerowy do ”Krainy Łososia” o puchar Prezesa WFOŚiGW oraz w 2012 roku marsz z kijkami do ”Krainy Łososia” o puchar Przewodniczącego Rady Powiatu.

 Konkurs na „Zależności panujące w przyrodzie”(2012), skierowany został do uczniów szkół podstawowych z powiatów koszalińskiego i białogardzkiego oraz miasta Koszalina.

 Ogólnopolski Konkurs Fotograficzny „Radew – energia życia”, dot. flory (2010) i fauny (2011) Doliny Radwi, Chocieli i Chotli.

 Warsztaty rękodzieła z wykorzystaniem materiałów wtórnych (2011). Zajęcia miały uczestnikom warsztatów uświadomić i pokazać możliwości wykorzystania materiałów wtórnych (np. papier, butelki, słoiki, wszelkiego rodzaju opakowania, torby płócienne) do przygotowania produktów mogących posłużyć w codziennym życiu i pracy.

 Quizy wiedzy o Dolinie Radwi, Chocieli i Chotli, wykorzystania obszaru Natura 2000 oraz wpływu człowieka na przyrodę oraz dotyczący tematyki odpadów – segregacji i minimalizacji produkcji odpadów. Osoby biorące udział w quizie otrzymały publikacje przyrodnicze.

 „Gra wiedzy o Dolinie Radwi Chocieli i Chotli” (2012) z losowaniem nagrody głównej. W ramach gry przygotowane zostały pytania dot. przedmiotowego obszaru Natura 2000.

 Zawody wędkarskie, miały na celu propagowanie spędzania wolnego czasu wykorzystującego potencjał przyrody zgodnie z zasadami Polskiego Związku Wędkarskiego. W ramach zawodów odbyły się: - zawody wędkarskie na jeziorze Niedalino, które przeprowadzone zostały przez Koło PZW RADEW Niedalino, - zawody spinningowo - muchowe pn. „RYBY RADWI", organizatorem był Klub Sportowy "Jurmen" z Koszalina. Zwycięzcom podczas festynu wręczone zostały puchary.

W trakcie realizacji projektu w latach 2010-2012 zostały wyprodukowane materiały promujące przedsięwzięcie i propagujące obszar Natura 2000 - Dolinę Radwi, Chocieli i Chotli. Wśród nich znajda się:  Plakaty (1500 szt.), na których umieszczone został program Festynu i informacje związane z dofinansowaniem, patronatami, organizatorami i współorganizatorami. Materiał rozdystrybuowany został na terenie powiatu koszalińskiego i miasta Koszalina.

 Buttony (4.500szt.) – każdy z uczestników festynu otrzymał znaczek okolicznościowy.

 Torby płócienne (1000 szt.) – rozdystrybuowane zostały podczas festynu oraz w ramach konferencji przyrodniczej.

164

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

 Broszura (1.000 szt. – 2010) – towarzyszyła festynowi i prezentowała florę Doliny Radwi, Chocieli i Chotli.

 Album „Barwy Doliny Radwi, Chocieli i Chotli” (1.000 szt. – 2010) przedstawił florę przedmiotowego obszaru.

 Film „Dolina Radwi, Chocieli i Chotli. Skarb Pomorza Środkowego” (2000 płyt – 2010). Materiał składa się z trzech 10-minutowych części..

 Gierki multimedialne „Dolina Radwi, Chocieli i Chotli” (2.000 płyt – 2010) – prezentowały tematykę flory Doliny Radwi… poprzez zabawę.

 Publikacja artykułu (2010) w formie kolorowej wkładki w Gazecie Ziemskiej miesięczniku samorządowym powiatu ukazującym się w 1.500 egz. z informacjami o imprezie oraz florze Doliny Radwi, Chocieli i Chotli.

 Plansze edukacyjne(10 szt. - 2010) były prezentowane podczas festynu i dożynek powiatowych oraz łącznie z pracami fotograficznymi.

 Folder (2.000 szt.- 2011). W publikacji „Tajemniczy świat zwierząt Doliny Radwi, Chocieli i Chotli” przedstawiona została ogólna charakterystyka fauny Doliny Radwi, Chocieli i Chotli oraz scharakteryzowane zostały wybrane gatunki zwierząt występujące na tym obszarze.

 Gierki multimedialne (2.000 szt. - 2011) „Wydra i przyjaciele. Fauna Doliny Radwi, Chocieli i Chotli” prezentują tematykę związaną z Doliną Radwi, Chocieli i Chotli, ze szczególnym uwzględnieniem fauny omawianego obszaru. Dodatkowo zostały poruszone w niej tematy związane z programem Natura 2000 oraz segregacją odpadów i ich minimalizacją produkcji w gospodarstwach domowych. Gra składa się z plansz informacyjnych przedstawiających najcenniejsze gatunki zwierząt Doliny Radwi, Chocieli i Chotli, które osadzone zostały określonych ekosytemach oraz z plansz z quizami, puzzlami, malowankami i przyporządkowaniem.

 Kolorowa wkładka – folder (1600 egz. - 2011) w Gazecie Ziemskiej miesięczniku samorządowym. Zaprezentował informacje dotyczące Festynu oraz faunę Doliny Radwi, Chocieli i Chotli.

 Zakładki do książek (5.000 szt.-2011), przygotowanych zostało 5 wersji po 1000 szt., prezentowały gatunki zwierząt Doliny Radwi, Chocieli i Chotli oraz temat segregacji śmieci. Rozdystrybuowane zostały podczas festynu oraz przekazane zostały do szkół powiatu koszalińskiego i miasta Koszalina.

 Artykuł w „Teraz Koszalin” opublikowany został przed festynem w celu przedstawieniu jego programu.

 Pocztówki (5.000 szt. - 2012). Dystrybucja nastąpiła podczas festynu oraz w trakcie konferencji przyrodniczej.

 Folder – wkładka (2.000 szt. - 2012). Publikacji zostanie insertowana w 1.600 egz. miesięcznika samorządowego „Gazeta Ziemska” oraz trafiła do uczestników konferencji, jak

165

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

i do bibliotek oraz jednostek oświatowych powiatu koszalińskiego i miasta Koszalina. Materiał zamieszczony został również na stronie internetowej powiatu.

 Publikacja „Doroślaki z eko-paki” (2.000 egz. - 2012) Promocja publikacji nastąpiła podczas konferencji przyrodniczej. Każdy uczestnik konferencji otrzymał publikację. Dodatkowo publikacja przekazana została do szkół podstawowych, przedszkoli, gimnazjów, bibliotek i świetlic powiatu koszalińskiego i miasta Koszalina.

 Słuchowisko radiowe (ok. 30. min. - 2012) zostało nagrane przy współpracy SP nr 17 w Koszalinie i zostało emitowane w rozgłośni Radia Koszalin. Dodatkowo słuchowisko, łącznie z nagranymi piosenkami zostało utrwalone na płytach i rozdystrybuowane po do szkół podstawowych, przedszkoli, gimnazjów, bibliotek i świetlic powiatu koszalińskiego i miasta Koszalina.

 Nagranie 2 utworów muzycznych (2012) promujących Dolinę Radwi, Chocieli i Chotli. Materiał muzyczny został nagrany w studiu przez CK 105.

 Odnowienie szlaku pieszego „Doliny Radwi im. Tadeusza Brzezińskiego”(2012). W celu promocji szlaku został zorganizowany we wrześniu przez Oddział Koszalin PTTK rajd pieszy z udziałem ok. 200 osób na trasie Mostowo-Wrzosowiec.

 Odznaka „Miłośnik Doliny Radwi, Chocieli i Chotli” (300 szt. - 2012), która jest skierowana do wszystkich osób zainteresowanych poznawaniem przedmiotowego obszaru Natura 2000. Weryfikacją przyznawania odznaki zajmuje się Koszaliński Oddział PTTK.

 Tablice edukacyjne 100x150 cm (2 szt. - 2012). Tablice ustawione zostały w miejscowości Mostowo, na miejscu postojowym i wypoczynkowym w bezpośrednim sąsiedztwie rzeki Radwi oraz na wjeździe na plac rekreacyjno-wypoczynkowym w Niedalinie.

 Konferencja (2012). Skierowana była do dzieci i ich nauczycieli klas 4-6 szkół podstawowych powiatu koszalińskiego i miasta Koszalina. Odbyła się z udziałem 158 osób. Zorganizowana została przy współorganizacji Zespołu Szkół Sportowych w Koszalinie. Uczniowie tej szkoły przygotowały program w oparciu o publikację „Doroślaki z eko-paki”. Na konferencji miało miejsce zaprezentowanie premierowe utworów muzycznych.

 Zajęcia terenowe dla nauczycieli (2011-2012) – podczas jednodniowych zajęć grupa edukatorów mogła zapoznać się z walorami i możliwościami wykorzystania dolin rzek Chocieli oraz Radwi. Spotkanie odbyło się przy współpracy metodyków Centrum Edukacji Nauczycieli w Koszalinie oraz Nadleśnictw Bobolice i Polanów.

 Oczyszczenie koryta rzeki Radwi z nieczystości na odcinku ok. 2 km (od mostu w Niedalinie do zakola rzeki). Akcja Przeprowadzana została przez Klub Płetwonurków „MARES” z Koszalina przy pomocy strażaków z OSP z Niedalina oraz PGK Świeszyno.

 Plenerowe Studio Radia Koszalin (2010 – 2012).

 Stoisko Politechniki Koszalińskiej (2011). Pracownicy i studenci Katedry Biologii Środowiskowej Politechniki Koszalińskiej na stoisku prezentowali sprzęt naukowy przeznaczony do badań środowiska rzecznego. Przy pomocy specjalistycznych sond uczestnicy festynu moli samodzielnie wykonać pomiar stanu czystości wody i zbadać organizmy żyjące w rzece jak małże, ślimaki, larwy owadów i wiele innych.

166

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Informacja o przedsięwzięciu i źródłach dofinansowania podawana była w mediach, na stronach internetowych powiatu koszalińskiego, gmin powiatu i współorganizatorów projektu, we wszystkich możliwych materiałach drukowanych w ramach projektu oraz zapowiedziach i relacjach z Festynu, jak i w trakcie przebiegu festynu.

Sprzątamy wokół jezior i rzek – szczegółowe sprawozdania za lata 2010-2013 2010 W dniach 23-26 kwietnia 2010 r. odbyła się po raz ósmy w powiecie koszalińskim a piąty w regionie ekologiczna akcja pn.: "Sprzątamy wokół naszych jezior i rzek". Jest to impreza cykliczna, organizowana rokrocznie od 2002 roku przez Powiat Koszaliński na terenie powiatu i w mieście Koszalin. W ramach akcji przeprowadzono zbiórkę śmieci z brzegów jezior, rzek i brzegu morskiego w regionie oraz akcję informacyjno-promocyjną w lokalnych środkach masowego przekazu (prasa, radio, telewizja kablowa). Termin organizacji tegorocznej akcja był zbieżny z obchodami międzynarodowych „Dni Ziemi”. W akcji udział wzięli głownie wędkarze, młodzież szkolna i akademicka oraz mieszkańcy gmin i członkowie lokalnych stowarzyszeń. Głównym celem zadania była organizacja ponadlokalnej akcji, służącej ochronie środowiska naturalnego regionu koszalińskiego, w szczególności obszarów Natura 2000 (Dolina Radwi Chocieli i Chotli, Jezioro Bukowo, Dolina Grabowej, Bobolickie Jeziora Lobeliowe) oraz podniesienie świadomości ekologicznej społeczeństwa, zgodnie z zasadą „myśl globalnie, działaj lokalnie”, prowadzącego do wykształcenia prośrodowiskowych nawyków i pobudzenia odpowiedzialności za stan środowiska. Cel ten jest zgodny z Polityką Ekologiczną Państwa oraz strategią i programem ochrony środowiska województwa zachodniopomorskiego. Wciąż rosnące zaangażowanie i udział w akcji lokalnej społeczności, uczyniło inicjatywę rozpoznawalną. Ponadto opracowane logo akcji pn. „Przyjaciel Środowiska” rokrocznie wyróżnia wszystkie osoby, biorące udział w sprzątaniu i dbające o środowisko naturalne. Każdy z uczestników otrzymał nagrodę za udział w akcji – ekologiczną torbę płócienną. Zadanie zostało zrealizowane na terenie 8 gmin powiatu koszalińskiego (Będzino, Biesiekierz, Bobolice, Manowo, Mielno, Polanów, Sianów i Świeszyno) oraz w mieście Koszalin. Jak co roku w akcji chętnie udział wzięli uczniowie szkół podstawowych z powiatu, mieszkańcy poszczególnych wsi, wędkarze z Okręgu Związku Wędkarstwa Polskiego w Koszalinie a także członkowie Koszalińskiego Klubu Płetwonurków MARES. W tym roku do akcji przyłączyli się członkowie Koszalińskiego Stowarzyszenia Rowerowego ROWERIA oraz uczniowie Zespołu Szkół Sportowych w Koszalinie. Starostwo Powiatowe w Koszalinie pełniło rolę koordynatora zadania i przejęło obowiązki związane z otrzymaniem dofinansowania ze źródeł Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (sporządzenie wniosku aplikacyjnego, sprawozdawczość, rozliczenie otrzymanych środków finansowych). Do obowiązków każdej z gmin należało zaangażowanie uczestników-wolontariuszy i przejecie nad nimi opieki, przeprowadzenie zbiórki śmieci w swojej gminie oraz zorganizowanie ogniska integracyjnego na zakończenie akcji. Ogółem w obsługę administracyjną zadania zaangażowano 10 osób (pracownicy gmin i starostwa). Przygotowania organizacyjne (zaangażowanie gmin i uczestników, zakupy, zlecenie wykonania toreb ekologicznych) trwały do 20 kwietnia, natomiast akcja promocyjno-informacyjna w mediach do 25 kwietnia. Akcja sprzątania odbyła się w dniach od 23 do 26 kwietnia. Program akcji przedstawiał się następująco: 10:00 – rozpoczęcie akcji 13:00 – zakończenie akcji

167

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

13:00-15:00 – ognisko integracyjne dla uczestników akcji następnie – wywóz nieczystości na składowisko śmieci

Akcja objęła swoim zasięgiem następujące tereny:  Gmina Świeszyno:  23-24.04.2010, 39 osoby, 4,5 m3 Teren: brzegi jezior Niedalino i Hajka Uczestnicy: członkowie koła PZW z terenu gminy Świeszyno.  Gmina Mielno:  23.04.2010, 484 osoby, 8,25 m3 Teren: jezioro Jamno, wzdłuż plaży i lasu pomiędzy miejscowościami Sarbinowo i Chłopy. Uczestnicy: Zespół Szkół w Mielnie, Szkoła Podstawowa w Sarbinowie, mieszkańcy sołectwa Łazy.  Gmina Manowo:  23.04.2010, 270 osób, 7 m3 Teren: jezioro Rosnowskie w miejscowości Mostowo, zatoka koło jeziora Rosnowskiego Uczestnicy: koło wędkarskie w Rosnowie, Szkoła Podstawowa w Rosnowie, mieszkańcy gm. Manowo.  Gmina Polanów: 23.04.2010, 400 osób, 17 m3 Teren: Jezioro Kwiecko w Żydowie, Basen Miejski w Polanowie, Zalew w Polanowie, Jezioro Trzcińskie w Wieleniu, Rzeka Grabowa w Polanowie, Jezioro Kamienne w Żydowie Uczestnicy: dorośli, młodzież i dzieci miejscowości położonych nad jeziorami, OSP Żydowo, OSP Polanów, Miejsko-Gminne Stowarzyszenie Wędkarzy, Szkolne Koło Wędkarskie w Polanowie.  Gmina Bobolice: 24-26.04.2010, 320 osoby, 12 m3 Teren: a. Porost – jezioro Chlewie Wielkie, Pniewo, Trzebień Mały, Średni i Duży b. Kłanino – jezioro Kidy, Staw graniczny, część rzeki Jadwiżanki c. Drzewiany – jezioro Szkolne d. Lubowo – jezioro Wiejskie i Małe e. Bobolice – rzeka Chociwel f. Kurowo – rzeka Radew Uczestnicy: Szkoły Podstawowe i Gimnazjum z Bobolic, Kłanina, Kurowa i Drzewian, Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy w Bobolicach, PZW Koszalin – Koło Wędkarskie z Bobolic, Rada Sołecka Porost i mieszkańcy Porostu. Na zakończenie akcji przy okazji ognisk integracyjnych w ramach edukacji ekologicznej leśnicy z Nadleśnictwa Bobolice przeprowadzą stosowne pogadanki na tematy związane z ekologią i utrzymaniem czystości.  Gmina Biesiekierz: 24.04.2010, 100 osób, 10 m3 Teren: rzeka Radew w Nosowie (przy Białym Pałacu) Uczestnicy: strażnicy społeczni Straży Rybackiej.  Gmina Będzino: 24.04.2010, 100 osób, 5 m3 Teren: jezioro Jamno (Łabusz, Podamirowo), rzeka Strzeżenica, rzeka Czerwona, jezioro w Strachominie Uczestnicy: uczniowie Zespołu Szkół w Tymieniu i Mścicach, członkowie koła PZW.  Gmina Sianów: 23-24.04.2010, 240 osób, 7 m3 Teren: Jezioro Małe Świdno, Jezioro Topiele, Jezioro Jamno (Osieki), Rzeka Bielawa, Rzeka Polnica, Jezioro Bukowo, Oczka wodne na terenie wsi Iwięcino i Wierciszewo Uczestnicy: Szkoły Podstawowe i Gimnazja z gm. Sianów.

168

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

 Miasto Koszalin: 24.04.2010, 40 osób, 1,25 m3 Teren: brzegi rzeki Dzierżęcinki Uczestnicy: Ośrodek Szkolno-Wychowawczy w Koszalinie, członkowie Koszalińskiego Klubu Płetwonurków MARES.  Okręg Polskiego Związku Wędkarskiego w Koszalinie: 24.03.2010, 35 osób, 7m3 Teren: prawy i lewy brzeg Radwi, od Niedalina aż do połączenia z rzeką Chotlą, brzeg jeziora Hajka po stronie Tychowa, łowisko „Wyspa” w Rosnowie. Uczestnicy: członkowie Okręgu Polskiego Związku Wędkarskiego w Koszalinie i ich rodziny.  Stowarzyszenie „Szansa” w Koszalinie: 24.04.2010, 24 osoby, 4 m3 Teren: jezioro Rosnowskie w miejscowości Mostowo. Uczestnicy: młodzież ze Stowarzyszenia „Szansa” w Koszalinie i mieszkańcy Koszalina.  Koszalińskie Stowarzyszenie Rowerowe ROWERIA: 24.04.2010, 71 osób, 4,10 m3 Teren: jezioro Policko. Uczestnicy: członkowie i ich rodziny Koszalińskiego Stowarzyszenia Rowerowego ROWERIA.  Zespół Szkół Sportowych w Koszalinie: 23.04.2010, 35 osób Teren: jezioro Rekowo w gm. Polanów. Uczestnicy: uczniowie koszalińskiego Zespołu Szkół Sportowych

Ogółem zebrano ok. 87 m3 śmieci i odpadów. Były to głównie odpady z tworzyw sztucznych a także szkło i papier. W przedsięwzięciu udział wzięło ok. 2080 uczestników. Każdy z uczestników otrzymał torbę ekologiczną z nadrukiem logo WFOSIGW, logo promocyjnym powiatu oraz logo akcji "Przyjaciel środowiska", jako nagrodę za udział w akcji. Każdy z uczestników otrzymał również rękawiczki lateksowe i worki na śmieci (pojemność 60l i 120l). Dodatkowo dla uczestników akcji zakupiono posiłek regeneracyjny – kiełbaski, słodycze, ciasta, ketchup, musztardę. W ramach przedsięwzięcia przeprowadzono akcję informacyjno-promocyjną w lokalnych środkach masowego przekazu – „Głos Koszaliński” (artykuł informacyjno-promocyjny w wydaniu magazynowym/weekendowym „Głosu Koszalińskiego” oraz tygodniku „Teraz Koszalin”), Radio Koszalin, Telewizja kablowa MAX. Dodatkowo informacje na temat zadania umieszczono na stronach internetowych Starostwa Powiatowego w Koszalinie.

Koszt całkowity przedsięwzięcia wyniósł 24 891,93 zł, z tego dofinansowanie ze środków:  Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej – 12 307,41,  Środki własne wnioskodawcy – 12 584,52 zł.

REZULTATY – EFEKT EKOLOGICZNY:  w akcji udział wzięło w sumie ok. 2080 osób, jest to liczba większa od zakładanej we wniosku aplikacyjnym,  zebrano ok. 87 m3 śmieci i odpadów,  obszar sprzątania objął akweny wodne z obszaru Natura 2000,  akcja informacyjno-promocyjna w mediach, która objęła swoim zasięgiem obszar Pomorza Środkowego.

2011 W dniach 6 - 10 kwietnia 2011r. odbyła się po raz dziewiąty w powiecie koszalińskim a szósty w regionie ekologiczna akcja pn.: "Sprzątamy wokół naszych jezior i rzek". Jest to impreza cykliczna, organizowana rokrocznie od 2002 roku przez Powiat Koszaliński na terenie powiatu i w mieście Koszalin.

169

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

W ramach akcji przeprowadzono zbiórkę śmieci z brzegów jezior, rzek i brzegu morskiego w regionie oraz akcję informacyjno-promocyjną w lokalnych środkach masowego przekazu (prasa, radio, telewizja kablowa). Termin organizacji tegorocznej akcja był zbieżny z obchodami międzynarodowych „Dni Ziemi”. W akcji udział wzięli głownie wędkarze, młodzież szkolna i akademicka oraz mieszkańcy gmin i członkowie lokalnych stowarzyszeń. Głównym celem zadania była organizacja ponadlokalnej akcji, służącej ochronie środowiska naturalnego regionu koszalińskiego, w szczególności obszarów Natura 2000 (Dolina Radwi Chocieli i Chotli, Jezioro Bukowo, Dolina Grabowej, Bobolickie Jeziora Lobeliowe) oraz podniesienie świadomości ekologicznej społeczeństwa, zgodnie z zasadą „myśl globalnie, działaj lokalnie”, prowadzącego do wykształcenia pro środowiskowych nawyków i pobudzenia odpowiedzialności za stan środowiska. Cel ten jest zgodny z Polityką Ekologiczną Państwa oraz strategią i programem ochrony środowiska województwa zachodniopomorskiego. Wciąż rosnące zaangażowanie i udział w akcji lokalnej społeczności, uczyniło inicjatywę rozpoznawalną. Ponadto opracowane logo akcji pn. „Przyjaciel Środowiska” rokrocznie wyróżnia wszystkie osoby, biorące udział w sprzątaniu i dbające o środowisko naturalne. Każdy z uczestników otrzymał nagrodę za udział w akcji – ekologiczną torbę płócienną. Zadanie zostało zrealizowane na terenie 8 gmin powiatu koszalińskiego (Będzino, Biesiekierz, Bobolice, Manowo, Mielno, Polanów, Sianów i Świeszyno) oraz w mieście Koszalin. Jak co roku w akcji chętnie udział wzięli wychowankowie przedszkoli, uczniowie szkół podstawowych z powiatu, mieszkańcy poszczególnych wsi, wędkarze z Okręgu Związku Wędkarstwa Polskiego w Koszalinie, a także członkowie Koszalińskiego Klubu Płetwonurków MARES, członkowie Koszalińskiego Stowarzyszenia Rowerowego ROWERIA, uczniowie Zespołu Szkół Sportowych w Koszalinie oraz uczniowie Ochotniczych Hufców Pracy w Koszalinie. Starostwo Powiatowe w Koszalinie pełniło rolę koordynatora zadania i przejęło obowiązki związane z otrzymaniem dofinansowania ze źródeł Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (sporządzenie wniosku aplikacyjnego, sprawozdawczość, rozliczenie otrzymanych środków finansowych). Do obowiązków każdej z gmin należało zaangażowanie uczestników-wolontariuszy i przejecie nad nimi opieki, przeprowadzenie zbiórki śmieci w swojej gminie oraz zorganizowanie ogniska integracyjnego na zakończenie akcji. Ogółem w obsługę administracyjną zadania zaangażowano 14 osób (9 pracowników gmin biorących udział w akcji i 1 starostwa, przedstawiciel PZW o/Koszalin, OHP w Koszalinie, Stowarzyszenia „Roweria” i ZSS w Koszalinie). Przygotowania organizacyjne (zaangażowanie gmin i uczestników, zakupy, zlecenie wykonania toreb ekologicznych) trwały do 6 kwietnia, natomiast akcja promocyjno-informacyjna w mediach do 10 kwietnia. Akcja sprzątania odbyła się w dniach od 6 do 10 kwietnia. Program akcji przedstawiał się następująco: 10:00 – rozpoczęcie akcji 13:00 – zakończenie akcji 13:00-15:00 – ognisko integracyjne dla uczestników akcji następnie – wywóz nieczystości na składowisko śmieci

Akcja objęła swoim zasięgiem następujące tereny:  Gmina Świeszyno:  8-9.04.2011, 62 osoby, 12,5 m3 Teren: brzegi jezior Niedalino i Hajka, brzegi rzeki Radew Uczestnicy: członkowie koła PZW z Niedalina i Strzekęcina, członkowie Społecznej Straży Rybackiej PZW, mieszkańcy gminy Świeszyno.  Gmina Mielno:  8.04.2011, 476 osoby, 3 m3 Teren: jezioro Jamno, wzdłuż plaży i lasu pomiędzy miejscowościami Sarbinowo i Chłopy.

170

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Uczestnicy: Zespół Szkół w Mielnie, Szkoła Podstawowa w Sarbinowie, mieszkańcy sołectwa Łazy.  Gmina Manowo:  08.04.2011, 260 osób, 5 m3 Teren: jezioro Rosnowskie w miejscowości Mostowo, zatoka koło jeziora Rosnowskiego Uczestnicy: koło wędkarskie w Rosnowie, Szkoła Podstawowa w Rosnowie, mieszkańcy gm. Manowo.  Gmina Polanów: 9.04.2011, 1134 osób, 20 m3 Teren: Jezioro Kwiecko w Żydowie, Basen Miejski w Polanowie, Zalew w Polanowie, Jezioro Trzcińskie w Wieleniu, Rzeka Grabowa w Polanowie, Jezioro Kamienne w Żydowie Uczestnicy: dorośli, młodzież i dzieci miejscowości położonych nad jeziorami, OSP Żydowo, OSP Polanów, Miejsko-Gminne Stowarzyszenie Wędkarzy, Szkolne Koło Wędkarskie w Polanowie.  Gmina Bobolice: 15-16.04.2011, 320 osoby, 12 m3 Teren: a. Porost – jezioro Chlewie Wielkie, Pniewo, Trzebień Mały, Średni i Duży b. Kłanino – jezioro Kidy, Staw graniczny, część rzeki Jadwiżanki c. Drzewiany – jezioro Szkolne d. Lubowo – jezioro Wiejskie i Małe e. Bobolice – rzeka Chociwel f. Kurowo – rzeka Radew Uczestnicy: Szkoły Podstawowe i Gimnazjum z Bobolic, Kłanina, Kurowa i Drzewian, Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy w Bobolicach, PZW Koszalin – Koło Wędkarskie z Bobolic, Rada Sołecka Porost i mieszkańcy Porostu. Na zakończenie akcji przy okazji ognisk integracyjnych w ramach edukacji ekologicznej leśnicy z Nadleśnictwa Bobolice przeprowadzą stosowne pogadanki na tematy związane z ekologią i utrzymaniem czystości.  Gmina Biesiekierz: 08.04.2011, 80 osób, 7 m3 Teren: rzeka Radew w m. Biesiekierz, wokół jeziora Parnowskiego Uczestnicy: dzieci i nauczyciele ze szkół podstawowych, młodzież szkolna, mieszkańcy gminy, strażnicy społeczni SR  Gmina Będzino: 09.04.2011, 100 osób, 4 m3 Teren: jezioro Jamno (Łabusz, Podamirowo), rzeka Strzeżenica, rzeka Czerwona, jezioro w Strachominie Uczestnicy: uczniowie Zespołu Szkół w Tymieniu i Mścicach, członkowie koła PZW.  Gmina Sianów: 08-09.04.2011, 224 osób, 10 m3 Teren: Jezioro Małe Świdno, Jezioro Topiele, Jezioro Jamno (Osieki), Rzeka Bielawa, Rzeka Polnica, Jezioro Bukowo, Oczka wodne na terenie wsi Iwięcino i Wierciszewo Uczestnicy: Szkoła Podstawowa nr 1 i 2, Szkoła Podstawowa w Iwęcinie, Uczniowski Klub Sportowy i Gimnazja z gm. Sianów.  Miasto Koszalin: 8.04.2011, 45 osób, 1 m3 Teren: brzegi rzeki Dzierżęcinki Uczestnicy: pracownicy Urzędu Miejskiego w Koszalinie, uczniowie Ośrodka Szkolno- Wychowawczego w Koszalinie i Zespołu Szkół nr 12, członkowie Koszalińskiego Klubu Płetwonurków MARES.  Okręg Polskiego Związku Wędkarskiego w Koszalinie: 09.04.2011, 30 osób, 5m3 Teren: prawy i lewy brzeg Radwi, od Niedalina aż do połączenia z rzeką Chotlą, brzeg jeziora Hajka po stronie Tychowa, łowisko „Wyspa” w Rosnowie. Uczestnicy: członkowie Okręgu Polskiego Związku Wędkarskiego w Koszalinie i ich rodziny, uczniowie Ochotniczych Hufców Pracy w Koszalinie.  Koszalińskie Stowarzyszenie Rowerowe ROWERIA: 9.04.2011, 66 osób, 3 m3 171

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Teren: jezioro Policko. Uczestnicy: członkowie i ich rodziny Koszalińskiego Stowarzyszenia Rowerowego ROWERIA.  Zespół Szkół Sportowych w Koszalinie: 9.04.2011, 25 osób Teren: jezioro Policko (razem ze „Stowarzyszeniem Roweria”) Uczestnicy: uczniowie koszalińskiego Zespołu Szkół Sportowych – członkowie koła ekologicznego.

Ogółem zebrano ok. 82,5 m3 śmieci i odpadów. Były to głównie odpady z tworzyw sztucznych, a także szkło i papier. W przedsięwzięciu udział wzięło ok. 2822 uczestników. Każdy z uczestników otrzymał torbę ekologiczną z nadrukiem logo WFOSIGW, logo promocyjnym powiatu oraz logo akcji "Przyjaciel środowiska", jako nagrodę za udział w akcji. Każdy z uczestników otrzymał również rękawiczki lateksowe i worki na śmieci (pojemność 60l i 120l). Dodatkowo dla uczestników akcji zakupiono posiłek regeneracyjny – kiełbaski, słodycze, ciasta, ketchup, musztardę. W ramach przedsięwzięcia przeprowadzono akcję informacyjno-promocyjną w lokalnych środkach masowego przekazu – „Głos Koszaliński”, Radio Koszalin, Telewizja kablowa MAX. Dodatkowo informacje na temat zadania umieszczono na stronach internetowych Starostwa Powiatowego w Koszalinie.

Koszt całkowity przedsięwzięcia wyniósł 26 509,82 zł, z tego dofinansowanie ze środków:  Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej – 12 111,37 zł,  Środki własne wnioskodawcy – 14 398,45 zł. REZULTATY – EFEKT EKOLOGICZNY:  w akcji udział wzięło w sumie ok. 2822 osób, jest to liczba większa od zakładanej we wniosku aplikacyjnym,  zebrano ok. 82,5 m3 śmieci i odpadów,  obszar sprzątania objął akweny wodne z obszaru Natura 2000,  akcja informacyjno-promocyjna w mediach, która objęła swoim zasięgiem obszar Pomorza Środkowego.

2012 Na przełomie kwietnia i maja 2012r. Starostwo Powiatowe w Koszalinie zorganizowało przy współpracy gmin powiatu po raz siódmy powiatową akcję o charakterze ekologicznym pn.: "Sprzątamy wokół naszych jezior i rzek". Jest to impreza cykliczna, organizowana rokrocznie od 2002 roku przez Powiat Koszaliński na terenie 8 gmin powiatu - Będzino, Biesiekierz, Bobolice, Manowo, Mielno, Polanów, Sianów i Świeszyno i w mieście Koszalin. W ramach akcji rokrocznie przeprowadzana jest zbiórka śmieci i różnorodnych odpadów z brzegów akwenów wodnych powiatu - jezior, rzek i brzegu morskiego w regionie. W akcji udział bierze młodzież szkolna, przedszkolaki oraz dorośli, głownie wędkarze, mieszkańcy wsi oraz pracownicy gmin. Do akcji co roku przyłączają się członkowie Stowarzyszenia ROWERIA oraz klubu płetwonurków MARES. Głównym celem zadania jest ochrona dziedzictwa środowiskowego regionu koszalińskiego, w szczególności obszarów Natura 2000 (Dolina Radwi Chocieli i Chotli, Jezioro Bukowo, Dolina Grabowej, Bobolickie Jeziora Lobeliowe) oraz podniesienie świadomości ekologicznej społeczeństwa, zgodnie z zasadą „myśl globalnie, działaj lokalnie”, prowadzącego do wykształcenia pro środowiskowych nawyków i pobudzenia odpowiedzialności za stan środowiska. Cel ten jest zgodny z Polityką Ekologiczną Państwa oraz strategią i programem ochrony środowiska województwa zachodniopomorskiego. Wciąż rosnące zaangażowanie i udział w akcji lokalnej społeczności, uczyniło inicjatywę rozpoznawalną. Ponadto opracowane logo akcji pn. „Przyjaciel Środowiska” rokrocznie wyróżnia

172

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

wszystkie osoby, biorące udział w sprzątaniu i dbające o środowisko naturalne. Na zakończenie każdy z uczestników otrzymuje pamiątkowy gadżet, w tym roku był to brelok z herbem powiatu i logo WFOSIGW. Nieoceniony wkład do przedsięwzięcia wniosło Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej, które zapewniło wywóz śmieci z 4 gmin uczestniczących w akcji, pobierając jedynie tzw. opłatę marszałkowską za wywóz śmieci. Reszta gmin zorganizowała wywóz we własnym zakresie i na własny koszt. Na podstawie sprawozdań otrzymanych od poszczególnych gmin i innych uczestników akcji, starostwo, jako beneficjent dotacji z WFOSIGW, przygotowało sprawozdanie z osiągnięcia następujących efektów ekologicznych w 2012 roku: 1) w akcji udział wzięło 2879 uczestników - wolontariuszy, 2) zebrano 71,90 m3 śmieci i odpadów z brzegów akwenów wodnych powiat, 3) w ramach projektu ze środków własnych wydano 2500 szt. mapy ekologicznej z zaznaczonymi miejscami sprzątania w terenie.

Powyższe rezultaty pozwoliły na osiągnięcie założonego we wniosku efektu ekologicznego.

Tabela 1: Wykaz ilości zebranych śmieci i uczestników akcji.

UCZESTNIK ilość zebranych śmieci ilość uczestników

Manowo 5 300 Bobolice 15,6 320 Sianów 8 220 Świeszyno 3,25 58 Mielno 2,5 446 Biesiekierz 1 100 Będzino 7,8 110 Polanów 21,75 1100 m. Koszalin 0,75 40 OHP - 30 Szkoła Sportowa - 26 SP 7 Koszalin 1,5 56 SP Zegrze Pom. 1 26 Stow. Roweria 3,75 47 SUMA 71,9 2879

Przygotowania organizacyjne (zaangażowanie gmin i uczestników, zakupy, zlecenie wykonania ekomapy) trwały od 16 kwietnia do czasu realizacji akcji w poszczególnych gminach. Akcja sprzątania odbyła się w Manowie w dniu 27 kwietnia a w pozostałych gminach w dniach od 11 do 14 maja 2012r. Program akcji przedstawiał się następująco: 10:00 – rozpoczęcie akcji 13:00 – zakończenie akcji

173

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

13:00-15:00 – ognisko integracyjne dla uczestników akcji następnie – wywóz nieczystości na składowisko śmieci

W ramach projektu dla uczestników akcji starostwo zakupiło worki na śmieci (60l i 120l), rękawice ochronne, sznurek do zawiązania worków oraz posiłek regeneracyjny (kiełbaski, słodycze, napoje, ketchup, musztardę, talerzyki i sztućce itp.). W celu promocji przedsięwzięcia informacje o akcji przed i po zakończeniu umieszczono na stronie internetowej powiatu, w Gazecie Ziemskiej, organizator udzielił wywiadu informacyjnego do lokalnego Radia ESKA.

Koszt całkowity przedsięwzięcia wyniósł 28 074,59 zł, z tego dofinansowanie ze środków:  Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej – 14037,29 zł,  Środki własne wnioskodawcy – 14 037,30 zł.

2013 Na przełomie kwietnia i maja 2013r. Starostwo Powiatowe w Koszalinie zorganizowało przy współpracy gmin powiatu po raz ósmy powiatową akcję o charakterze ekologicznym pn.: "Sprzątamy wokół naszych jezior i rzek". Jest to impreza cykliczna, organizowana rokrocznie od 2002 roku przez Powiat Koszaliński na terenie 8 gmin powiatu - Będzino, Biesiekierz, Bobolice, Manowo, Mielno, Polanów, Sianów i Świeszyno i w mieście Koszalin. W ramach akcji rokrocznie przeprowadzana jest zbiórka śmieci i różnorodnych odpadów z brzegów akwenów wodnych powiatu - jezior, rzek i brzegu morskiego w regionie. W akcji udział bierze młodzież szkolna, przedszkolaki oraz dorośli, głownie wędkarze, mieszkańcy wsi oraz pracownicy gmin. Do akcji co roku przyłączają się członkowie Stowarzyszenia ROWERIA oraz klubu płetwonurków MARES. Głównym celem zadania jest ochrona dziedzictwa środowiskowego regionu koszalińskiego, w szczególności obszarów Natura 2000 (Dolina Radwi Chocieli i Chotli, Jezioro Bukowo, Dolina Grabowej, Bobolickie Jeziora Lobeliowe) oraz podniesienie świadomości ekologicznej społeczeństwa, zgodnie z zasadą „myśl globalnie, działaj lokalnie”, prowadzącego do wykształcenia pro środowiskowych nawyków i pobudzenia odpowiedzialności za stan środowiska. Cel ten jest zgodny z Polityką Ekologiczną Państwa oraz strategią i programem ochrony środowiska województwa zachodniopomorskiego. Wciąż rosnące zaangażowanie i udział w akcji lokalnej społeczności, uczyniło inicjatywę rozpoznawalną. Ponadto opracowane logo akcji pn. „Przyjaciel Środowiska” rokrocznie wyróżnia wszystkie osoby, biorące udział w sprzątaniu i dbające o środowisko naturalne. Na zakończenie każdy z uczestników otrzymuje pamiątkowy upominek, w tym roku była to płócienna torba ekologiczna z hasłem akcji, herbem powiatu i logo WFOSIGW. Nieoceniony wkład do przedsięwzięcia wniosło Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej, które zapewniło wywóz śmieci z gmin uczestniczących w akcji, pobierając jedynie tzw. opłatę marszałkowską za wywóz śmieci. Część gmin zorganizowała wywóz we własnym zakresie i na własny koszt. Na podstawie sprawozdań otrzymanych od poszczególnych gmin i innych uczestników akcji, starostwo, jako beneficjent dotacji z WFOSIGW, przygotowało sprawozdanie z osiągnięcia następujących efektów ekologicznych w 2013 roku: 4) w akcji udział wzięło 2 826 uczestników - wolontariuszy, 5) zebrano 69,70 m3 śmieci i odpadów z brzegów akwenów wodnych powiat,

Powyższe rezultaty pozwoliły na osiągnięcie założonego we wniosku efektu ekologicznego.

174

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Przygotowania organizacyjne (zaangażowanie gmin i uczestników, zakupy, zlecenie wykonania ekologicznej torby) trwały od 12 kwietnia do czasu realizacji akcji w poszczególnych gminach. Orientacyjny program akcji przedstawiał się następująco: 10:00 – rozpoczęcie akcji 13:00 – zakończenie akcji 13:00-15:00 – ognisko integracyjne dla uczestników akcji następnie – wywóz nieczystości na składowisko śmieci

Tabela 1: Wykaz ilości zebranych śmieci. Nr pokwitowania Gmina/grupa Ilość śmieci (m3) Odbioru śmieci Nr 086890 z 30.04.2013 Gm. Manowo 3 3 Suma = 3,00 m Nr 088093 z 15.05.2013 7 3 Suma = 7,00 m Gm. Bobolice Nr 089596 z 15.05.2013 7 3 Suma = 7,00 m 0,9 Nr 83527 z 13.05.2013 (180 kg  3 Gm. Sianów Suma = 0,90m 180kg/200kg=0,9 3 (0.18tx1000kg=180kg/200kg=0,90m m3) Gm. Świeszyno 1,60 Nr FV/TH/13/05/01119 z 31.05.2013 Nr FV/WP/13/05/00087 z 31.05.2013 Suma = 495,30m3, w tym 2 m3 zebrane w ramach Gm. Mielno 2 akcji (3,860 tx1000kg=3860kg/200kg=19,30m3) (95,200 tx1000kg=95200kg/200kg=476,00m3) Gm. Biesiekierz 7 Nr 088099 z 17.05.2013 Nr FV/DH/13/05/00071 z 31.05.2013 Suma = 7,20 m3 (120 lx8=960l/60l=16workówx10kg=160kg/200kg=0,8m3) (240 Gm. Będzino 7,20 lx10=2400l/60l=40workówx10kg=400kg/200kg=2m3) (1100 lx3=3300l/60l=55workówx10kg=550kg/200kg=2,75m3) (660 lx3=1980l/60l=33workówx10kg=330kg/200kg=1,65m3)

Nr 088016 z 24.05.2013 Gm. Polanów 10 3 Suma = 10,00 m Nr 39/13 z 31.05.2013 m. Koszalin, Stow. 0,5 3 Suma = 221,60 m , w tym zebrane w ramach akcji Roweria, Szkoła 8 3 10 m Sportowa 0,5 3 (44,32 tx1000kg=44320,00kg/200kg=221,60m ) Starostwo Powiatowe, PZW, SP 7 Koszalin, 15 Nr FV/KH/13/05/01144 z 31.05.2013 SP Zegrze Pom., OHP, SUMA 69,70 m3

175

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2011-2012

Uwagi: Do przeliczeń wzięto pod uwagę następujące przeliczniki wskazane przez PGK Koszalin: 1m3 ~ 200 kg 1 worek śmieci (120 litrów) ~ 20 kg 1 worek śmieci (60 litrów) ~ 10 kg 1 tona ~ 1000 kg

Koszt całkowity przedsięwzięcia wyniósł 26 253,48 zł, z tego dofinansowanie ze środków:  Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej – 13 126,74 zł,  Środki własne wnioskodawcy – 13 126,74 zł.

176