ve Ulaşım Zamandizini

2009

Zikrullah Kırmızı

Fehime Tunalı Çalışkan

Ġstanbul ve UlaĢım Zamandizini

Zikrullah Kırmızı Fehime Tunalı ÇalıĢkan

©

2009 SUNUġ

Yaklaşık beş-altı yıl önce, kolları sıvadığımızda ve konuyu aramızda ilk değerlendirişimizde, her ikimizin de usunda belirgin, kesinleşmiş düşünceler yoktu. Bildiğimiz tek şey, bir kurum olarak ĠETT, bir kent olarak Ġstanbul konusunda kaynakların, ya yetersiz ya da gereğinden çok dağınık olduğu, bu kaynakların anlamlı, ölçünlü bir bütünlük taşımadıkları, araştırmacı ya da ilgilinin hep yeniden, sıfırdan başlamak zorunda kaldığıydı. Belleksizlik; kurumsal, yerel kaynakların yanı sıra ulusal, giderek evrensel kaynak yitiminine de yol açıyordu. Bunu seziyor, yüzlerimiz acıyla kasılıyordu. Ne yapabilirdik, yapmalıydık?

Mutfakta görevli insanlar olarak, bir yaklaşım sağlayabilir, kaynakları üç başlık altında toplayarak, derleyebilir, eleştirisini yapabilir, yorumlayabilirdik. O andan sonra önümüzde çözülmeyi bekleyen soru; bu ana başlıkların ne olacağıydı. Biz İstanbul’a ve İstanbul ulaşımına hangi başlıklar altında katkıda bulunabilirdik?

Arayışlarımızın daha başında kuramsal (teorik) sayılabilecek bir konu kendini dayattı. Soruyu ortaya koyarken önce bu soruyu dille biçimlemeli, kavramlarını oluşturmalı, varolan kavramları da doğru kullanmalıydık. Öyleyse dilden, ulaşımın terimlerinden işe başlamak gerekiyordu. İşte çalışmalarımızın ilk ayağını, bu nedenle, Türkçemizde ve ulaşım alanında büyük bir gereksinim duyulan, Kentiçi UlaĢım Terimleri Sözlüğü (www.zkirmizi.com , 2008) oluşturdu doğallıkla. Kavramlar gelişigüzel kullanılmamalı, uluslar arası içerikle uyumlu olmalı, ülkemizin sektöre bağlı insanları ortak evrensel terminolojiyi kullanmalıydı.

İkinci aşamada, İstanbul’u konu yapan sayısız kaynağa özgün bir katkıda bulunabilir miyiz, sorusuyla hesaplaştık. İstanbul birçok açıdan ele alınmış, bilimin sanatın eşsiz nesnelerinden biri olarak dünya kültür birikimine eklemlenmiştir. Olmayan, eksik kalan, tam da bizim değişik çalışmalarımızda önümüze büyük bir boşluk olarak dikilen şey, kentin ulaşımının derli toplu bir sunumuydu. Kent tarihçiliği ülkemizde, söz konusu olan İstanbul gibi bir dünya başkenti bile olsa, henüz kent yaşamının gündelik ayrıntılarına dizgeli (sistematik) tanıklık düzeyine değin inememişti. Tarihçi değildik ama sınırlı da olsa kaynaklara yakındık. Peki, biz yapabilir miydik bunu? Gözlerimiz, birbirimize bunu yapabileceğimizi söyledi. Kuşkusuz o zaman, karşılaşacağımız güçlükler konusunda da bir düşüncemiz yoktu. Ama bir yaklaşım sağlayabilirdik yine, bir başlangıç noktası oluşturabilirdik. Öyleyse ne bekliyorduk, sorusu fazlaydı, fazlaydı ama ülkemizde yaşamı, bu kurumsal (kamusal) yaşam bile olsa, yönlendiren temel itki önemli ölçüde ratlantılardı ve rüzgâr güçlü esti, kendimizi başka yerlerde bulduk.

Ama yazık olacaktı. Elimizin altındaki malzemeyi gözden geçirmeli, biçimlendirmeli ve yayımlamalıydık. İşte yıllar sonra gelen, zorlukları yabana atılamayacak karar bu oldu.

Bu büyük projenin üçüncü ayağına da kısaca değinmek isteriz. İlk ikisini tamamlayacak, bilgiyi soyuttan somuta evrimi içinde, Ġstanbul UlaĢımı’nın sayısallaştırılması çerçevesinde ele alacak Ġstanbul UlaĢımının Tarihsel Ġstatistikleri. Aynı zamansal kesiklikler, kopukluklar içerisinde günışığına çıkması geciken, sekteye uğrayan bu proje için gerekli gereç hemen hemen toplanmış olmasına karşın, önümüzdeki günlerde elden geçirilmeyi beklemektedir. Umarız kısa sürede yayıma hazır duruma getirir ve kamuoyunun bilgisine sunarız.

Ne yazık ki bu çalışmaların arkasında kurumsal bir destek ya da anlayış sözkonusu olmamıştır. Kişisel olanaklarımız, koşulları zorlamamızla ve büyük özveriyle kotarılmış bu çalışmalar, dileriz doğru ellere ulaşır ve onlar tarafından daha da geliştirilir, yaşama geçirilirler.

Üç çalışmayla, bu konudaki görevimizi tamamladığımızı düşünüyoruz. Eleştirilere açık güncelleme boyutunu hep gündemde canlı tutarak kuşkusuz…

Yinelersek, Kentiçi UlaĢım Terimleri Sözlüğü (2008), Ġstanbul ve UlaĢım Zamandizini (2009), Ġstanbul UlaĢımının Tarihsel Ġstatistikleri birbirini tümleyen, üç aşamalı bir girişim olarak değerlendirilebilir.

*

Ġstanbul ve UlaĢım Zamandizini’nde yaklaşımımız ve yöntemimizle ilgili birkaç şey söylememiz gerekiyor.

Dikkatli okur, bu zamandizinine (kronoloji) yakından baktığında kafasında kimi sorular oluşması beklenir. Bu soruların ya da beklentilerinin tam karşılığını bulamamak onu düşkırıklığına uğratabilir. Bu nedenle sevgili okurumuzu uyarmamız yerinde olacaktır.

Önce şunu açıklıkla söylemeliyiz. Bu bir İstanbul Kenti Zamandizini değildir. Böyle kapsamlı, dev bir girişim tarih uzmanlığı ve birden çok kişinin uzun zaman ayırması gereken bir iş olurdu ve bizim amacımızın da dışındadır. Biz İstanbul’daki kentiçi ulaşıma bakmak, onu görünür kılmak istedik. Çalışmamızın odak noktası budur. İbremiz bu amaca dönüktür.

Bu çalışma, bir İstanbul kentiçi ulaşım zamandizinidir. İlgili okurumuz öncelik sırasını kafasında; ĠETT, UlaĢım, Ġstanbul, Dünya, Genel Tarihsel Çerçeve olarak kurgularsa hem kendi, hem de bizim işimizi kolaylaştırmış olacaktır. Biz önce Ulaşım Şirketleri ve ardılı İETT’ye, sonra ulaşıma, sonra İstanbul’a, vb. bakmak istedik. İlgisiz gibi görünen bilgiler, belli bir noktada körleşmeyi önlemek, belli bir konuya saplanarak konunun genel bağlam içerisindeki boyutu, anlamı ve önemini yakalamak için eklenmiş, ağırlıklar buna göre dengelenmeye çalışılmıştır.

Böyle bir çalışmada ayrıntının sınırı olmadığını biliyoruz, çalışırken öğrendik. Ama bir eşik olduğunu, olması gerektiğini de… Ayrıntı düzeyi bir noktadan sonra, böyle bir çalışmadan beklenebilecek yararı, anlamı etkileyememektedir. Belki özel bir yöntembilimsel tarih açısı (Annalees Okulu, vb.) somut ayrıntılarla örgülenmiş gündelik yaşam tarihinden çıkabilecek bir genel kavrayışın peşine düşebilir. Neden olmasın? Bir kurumun (İETT), gündelik kentsel ulaşım yaşamının (ulaşım araç ve mobilyaları, işletimleriyle kent insanlarının yüzleşme biçimleri, arakesitleri, vb.) tarihleri de olabilir ve olağanüstü sonuçlar çıkarılabilir bu tür çalışmalardan. Ama bizim yöntembilimimizde, ayrıntı düzeyi, bir noktadan sonra, amacımızın ışığında bize içgüdüsel olarak dur, demiştir ve iyi ki de böyle olmuştur. Bütünün fotoğrafı, yani İstanbul’da 150 yıldır yaşayan insanların günlük yaşamlarını sürdürürken kentsel devinimlerini nasıl gerçekleştirdikleri, kentin bu devinimden nasıl etkilendiği, vb. gözden yitebilir, ulaşımın birikimi gözden kaçırılarak, geleceğe yönelik olarak sorgulanması (kritiği) olanaksızlaşırdı. Bu çalışmanın risk eşiğiydi. Dengeyi tutturup tutturamadığımız okurlarımızın yaklaşımıyla anlaşılacaktır.

İETT ve ulaşıma odaklanmakla birlikte, ulaşımı kentsel bir yaşantı olarak kavradığımızdan, onu en çok etkileyebilecek kentsel süreçleri, başta kentsel yerleşmeler ve imar (bununla ilgili belli başlı yasal çerçeve de içinde olmak üzere) düzenini göz ardı edemezdik. Çünkü İstanbul’un özgül tarihini aynı zamanda yerleşmeler (iskan), yönetim ve yaşam habitusları, sokakları, meydanları, toplumsal uzam ve zamanı yoğaltım (tasarruf) biçimleri, göçler ve tüm bunları çevreleyen imparatorluklardan ulusal devlete yönetim politikaları, kent planlama girişimleri vb. de oluşturur. Ulaşım kent ve çevresindeki insanları gereksinimleri doğrultusunda kentin bir yerinden başka bir yerine her gün düzenli ya da rastgele sürüklediğine göre, kentin üretim, ticaret, eğlenme, eğitim, ibadet, kültürel etkinliklerini örgütleyen kentsel uzam (mekan) ve kentsel zaman düzenlemeleri ile ulaşım arasında gözle görünen ya da görülemeyen sıkı bir nedensel bağ söz konusudur. Zamandizini’mizde imar konusunun ağırlığı bu düşünceden kaynaklanır.

İstanbul’un özgül koşullarına, tarihine bağlı yedi izlek (tema) bu çalışmanın somut ayaklarını oluşturur. Bir kurum olarak İETT’yi bir kenara koyarsak, doğal ya da toplumsal etkinlik olarak, İstanbul’da Metronun Tarihi, İstanbul’da İmar Tarihi, İstanbul’da Planlama’nın Tarihi, İstanbul’da Boğaz Geçişinin Tarihi, İstanbul’da Depremlerin Tarihi, İstanbul’da Yangınların Tarihi özel olarak vurgulanmayı hak etmektedir. Genel Zamandizinimizde içerilmiş olmasına karşın, bu izlekler ayrı kutular olarak, ilgilinin işini kolaylaştırmak amacıyla sunulmaktadır. Bu tür bir derlemenin ilk olduğunu (bilebildiğimiz kadarıyla) söylemekten kıvanç duyuyoruz.

*

Kentiçi UlaĢım Terimleri Sözlüğü’nde (Tunalı/Kırmızı, 2008) olduğu gibi, yine dikkatli okur bu çalışmada bir tutumun, bir duruşun, bir yaklaşımın ayrımına varacaktır. Bu çalışmanın arkasında yatan bir dünya görüşü vardır ve kendisini öyle aman aman saklamış da değildir.

Bu dünya görüşünün politik çerçevesi ve uzantıları hakkında uzun söze gerek yok. Ama temel saptamalara işaret edebiliriz. İstanbul yağmalanan bir kenttir (uzun onyıllardır böyledir bu), tarihsel kalıtı hızla yok edilmekte, kişiliksiz dünya ticaret ve eğlence metropollerinden biri olma yönünde yabancı ve yerli politikalarca sürüklenmektedir. 1200 yıllık Bizans’ın, 600 yıllık Osmanlı’nın başkenti bu sular kenti, uygarlıklar kavşağı, 2010 Dünya Kent Mirası kutlamalarına, dört element : ‘toprak, hava, su, ateĢ’ savsözüyle (slogan) hazırlanmaktadır.

Bu kent; bırakalım insan iradelerini, insan kuşaklarının genel iradelerinin bile üzerinde taşıdığı derin anlamıyla geleceğe kalmalıdır, taşınmalıdır. Biz diyoruz ki, İstanbul’un ulaşımı, bu kenti daha da tüketecek, yıpratacak, anlamına uzak ve ters düşürecek politikalarla değil, tersine onunla bütünleşecek, onu destekleyecek, yüceltecek anlayışlarla örgütlenmeli, planlanmalı, gerçekleştirilmelidir. Kurumlara, yerel yönetimlere, hükümetlere düşen görev; tarihini, çevresini, insan zenginliğini, kültürel derinliğini, buluşturma-kaynaştırma gücünü pekiştirmek, güçlendirmektir bu olağanüstü kentin, çünkü o geçici sahipleri olarak yalnız bize ait değil, tüm geçmiş, bugün ve gelecek insanlığa ait bir uygarlık anıtı, kalıtıdır aynı zamanda. İşte bizim için İstanbul, Türkiye, Dünya bu anlama gelmektedir. Kimsenin bireysel ya da topluluk çıkarı, politik erki elinde tutsa da, bir İstanbul’dan ve onun sokaklarında yürüyen insanın kentle bütünleşmiş ruh durumundan, ritmik uyumundan, doğal mutluluğundan önemli olamaz. Derdimiz budur. Bu kenti bilinçle yaşamak, bilmek, sevmektir.

*

Zamandizini içinde geçen terimlerle ilgili küçük bir sözlük okurlarımıza yardımcı olacaktır.

Konuyla ilgili sınırlı ve tarihsel görsel malzeme konusunda biraz cimri davranılmıştır. Nedeni bu fotoğrafların günümüzde artık internet üzerinde küçük bir arama sonucu, kolay erişilebilir olmalarıdır. Yine de birkaç tarihsel fotoğrafla çalışmamızı metinsel sıkıcılıktan kurtarmadan edemedik.

Sonuçta, bizi sevindirecek olan şey, araştırmacıların, ilgilenenlerin, artık elaltında bu çalışmaların olduğu noktasından yola çıkmaları, bunlar yokmuş gibi konuyla ilgili dağınıklığı, gelişigüzelliği sürdürme girişim ve niyetlerinden vazgeçmeleridir. Umarız ülkemize, sevgili İstanbul’umuza, onda yaşama şansını tatmış insanlar olarak bu çalışmalarla büyük borcumuzun bir bölümünü de olsa ödeyebilmiş oluruz. Yoksa kimsenin İstanbul’un insan uygarlığına katkısını karşılamak haddi değil. Biz bunun farkındayız, okyanusa eklenmiş bir damla olduğumuzun…

Zikrullah Kırmızı Fehime Tunalı Çalışkan

KISALTMALAR

ABD Amerika Birleşik Devletleri (İng. USA; United States of American) ACE Architects' Council of Europa (Avrupa Mimarlar Konseyi) AKBĠL Akıllı Bilet AKM Atatürk Kültür Merkezi AKP Adalet ve Kalkınma Partisi AKYOLBĠL Akıllı Yolcu Bilgilendirme APK Araştırma Planlama Koordinasyon Ar. Arapça AR-GE Araştırma-Geliştirme BM Birleşmiş Milletler ĠBB Ġstanbul Büyükşehir Belediyesi BĠNPB Büyük Ġstanbul Nazım Plan Bürosu BUGSAġ Başkent Ulaşım ve Doğalgaz Hizmetleri Proje Tah. San. A.ġ. CFC K(C)lorflorok(c)arbon CHP Cumhuriyet Halk Partisi GHG Greenhouse gas (Sera gazı) GIS Coğrafi Bilgilendirme Sistemi (İng. Geographic Information System) ĠDGSA Ġstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi ĠDO Ġstanbul Deniz Otobüsleri Ġng. Ġngilizce DLHĠ Demiryolları Limanlar Hava Meydanları Ġnşaat (Genel Müdürlüğü) DPT Devlet Planlama Teşkilatı EGO Ankara Elektrik ve Havagazı (Otobüs) İşletme Müessesesi ESHOT Elektrik Su Havagazı Otobüs Troleybüs (Genel Müdürlüğü) Far. Farsça Fr. Fransızca GATS Hizmet Ticareti Genel Anlaşması (İng. General Agreement on Trade in Services) GEEAYK Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu IRTC Uluslar arası Demiryolu Tünel Konsorsiyumu ĠETT Ġstanbul Elektrik Tramvay ve Tünel İşletmeleri (Genel Müdürlüğü) ĠSKĠ Ġstanbul Su Kanalizasyon Ġşletmesi (Genel Müdürlüğü) ĠTO Ġstanbul Ticaret Odası ĠTÜ Ġstanbul Teknik Üniversitesi LRT Light Rail Transport LT London Transport METMED Akdeniz Bölgesi' nde Kentiçi Ulaşımının Gelişim Yönetimi (Managing the Development of Urban Transport in the Mediterranean Region) MKEK Makina Kimya Endüstri Kurumu NATO North Atlantic Treaty Organization NEDECO Nedherlands Engineering Consultants ODTÜ Ortadoğu Teknik Üniversitesi OECD Organisation for Economic Co-operation and Development ÖHO Özel Halk Otobüsleri ÖTV Özel Tüketim Vergisi RATP Régie Autonome des Transports Parisiens SGTE Societe Generale de Traction et d'Explanations SHP Sosyal Demokrat Halkçı Parti SOFĠNA Societe Financiere de Transport et de l'Entreprise Industdrielles SOFRETU Sofretransport Urbain SSCB Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği STFA Sezai Türkeş Fevzi Akkaya STIF l‟Autorite organisatrice de vos transports en ile de- TAO Ticaret Anonim Ortaklığı TBMM Türkiye Büyük Millet Meclisi TC Türkiye Cumhuriyeti TCDD Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları TEK Türk Elektrik Kurumu TEM Trans-European North-South Motorway THK Türk Hava Kurumu TMMOB Türkiye Mimar ve Mühendisler Odalar Birliği Tr. Türkçe TÜBĠTAK Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu TÜDEK Türkiye Denizcilik Kurumu TÜMAġ Türk Mühendislik Müşavirlik ve Müteahhitlik Anonim ġirketi TÜSĠAD Türkiye Sanayici ve Ġşadamları Derneği UIA Uluslararası mimarlar Birliği (Fr. Union Internationale des Architectes) UKOME Ulaşım Koordinasyon Merkezi UNESCO United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization UYGAR Ulaştırma Uygulama ve Araştırma Merkezi YĠD Yap Ġşlet Devret YPK Yüksek Planlama Kurulu YTÜ Yıldız Teknik Üniversitesi VIPS Volvo Interactive Planning Systems WCTR Dünya Ulaştırma Araştırma Konferansı (İng. World Conference on Transport Research)

ĠÇĠNDEKĠLER

Ġstanbul Yöneticileri Ġstanbul Valileri ĠETT Genel Müdürleri Ġstanbul’un Adları Ġstanbul’da Depramlar Ġstanbul’da Yangınları Ġstanbul’da Ġmar Ġstanbul’da Planlama Haliç Köprüleri Ġstanbul’da Boğaz GeçiĢi Ġstanbul’da Sözlük Ġstanbul’da UlaĢımın Zamandizi

I. BaĢlangıçların Ġstanbul’u II. Bizans’ın Ġstanbul’u III. Osmanlı’nın Ġstanbul’u IV. Türkiye Cumhuriyeti’nin Ġstanbul’u V. Üçüncü Binyılın (Millenium) EĢiğinde Ġstanbul

Kaynaklar

ĠSTANBUL YÖNETĠCĠLERĠ

Osmanlı Dönemi (ġehreminler)

Pepe Salih PaĢa (13 Temmuz 1855 - 4 Kasım 1855) Hacı Hüsam Efendi (3 Kasım 1855 - 23 Şubat 1856) Osman RaĢid PaĢa (24 Şubat 1856 - 18 Haziran 1858) Hüseyin Bey (19 Haziran 1958 - 1 Mayıs 1860) Ahmed ġükrü Bey (12 Mayıs 1860 - 14 Nisan 1862) Hacı Ahmed Efendi (22 Nisan 1862 - 22 Haziran 1862) Hüseyin Bey (22 Haziran 1962 - 16 Mart 1868) Server PaĢa (7 Mart 1868 - 6 Temmuz 1870) Haydar Efendi (18 Temmuz 1870 - 30 Ağustos 1872) Ali Rıza Bey (21 Eylül 1872 - 10 Mayıs 1873) Besim Bey (12 Mayıs 1873 - 23 Ağustos 1873) Ali PaĢa (23 Ağustos 1873 - 12 Temmuz 1874) Hekim Ġsmail PaĢa (15 Temmuz 1874 - 1 Ekim 1874) Feyzi Bey (2 Ekim 1874 - 30 Ekim 1874) Hekim Ġsmail PaĢa (30 Ekim 1874 - 24 Mart 1875) ġevket Bey (25 Mart 1875 - 24 Mayıs 1875) Ali Kabuli PaĢa (30 Mayıs 1875 - 19 Temmuz 1875) Cenanizade Mehmed Kadri PaĢa (19 Temmuz 1875 - 10 Eylül 1875) Halet PaĢa (10 Eylül 1875 - 22 Aralık 1875) Cenanizade Mehmed Kadri PaĢa (24 Aralık 1875 - 28 Kasım 1876) Refik Bey (28 Kasım 1876 - 14 Kasım 1878) Galib PaĢa (20 Kasım 1878 - 28 Mart 1879) Ahmet Rasim PaĢa (30 Mart 1879 - 20 Nisan 1879) ReĢid PaĢa (20 Nisan 1879 - 5 Ağustos 1879) Rıza PaĢa (6 Ağustos 1879 - 29 Kasım 1879) Mehmed Arif PaĢa (30 Kasım 1879 - 2 Mart 1880) Rıza PaĢa (4 Mart 1880 - 30 Mart 1881) Mazhar PaĢa (2 Nisan 1881 - 21 Eylül 1890) Rıdvan PaĢa (22 Eylül 1890 - 10 Haziran 1906) ReĢid Mümtaz PaĢa (14 Haziran 1906 - 18 Temmuz 1908) Rauf PaĢa (19 Temmuz 1908 - 27 Temmuz 1908) Ziver Bey (28 Temmuz 1908 - 16 Mart 1909) Hazım Bey (17 Mart 1909 - 13 Temmuz 1909) Halil Bey (20 Temmuz 1909 - 6 Ocak 1910) Tevfik Bey (8 Ocak 1910 - 19 Mayıs 1910) Subhi Bey (25 Mayıs 1910 - 26 Temmuz 1911) Hüseyin Kazım Bey (21 Temmuz 1911 - 27 Ağustos 1911) Tevfik Bey (28 Ağustos 1911 - 18 Ağustos 1912) Cemil Topuzlu (18 Ağustos 1912 - 7 Kasım 1914) Ġsmet Bey (8 Kasım 1914 - 3 ġubat 1915) Ġsmail Canbulat (4 Şubat 1915 - 29 Nisan 1915) Bedri Bey (30 Nisan 1915 - 7 Temmuz 1917) Sezai Bey (8 Temmuz 1917 - 17 Ağustos 1918) Cemil Topuzlu (28 Ağustos 1918 - 15 Aralık 1918) Yusuf Ziya Bey (18 Aralık 1918 - 4 Mayıs 1919) Cemil Topuzlu (5 Mayıs 1919 - 28 Şubat 1920) Hayreddin Bey (2 Mart 1920 - 17 Nisan 1920) Salim PaĢa (18 Nisan 1920 - 2 Aralık 1920) Yusuf Razi Bey (5 Aralık 1920 - 23 Şubat 1921) Mehmed Ali Bey (24 Şubat 1921 - 5 Temmuz 1921) Celal Bey (7 Temmuz 1921 - 4 Mart 1922) Ziya Bey (5 Mart 1922 - 13 Nisan 1923)

Cumhuriyet Dönemi

VALİ VE BELEDİYE BAŞKANLARI

Ali Haydar Yuluğ - (15 Nisan 1923 - 8 Haziran 1924) Emin Erkul - (8 Haziran 1924 - 12 Ekim 1928) Muhittin Üstündağ - (14 Ekim 1928 - 4 Aralık 1938) Lütfi Kırdar - (8 Aralık 1938 - 16 Ekim 1949) Fahrettin Kerim Gökay - (24 Ekim 1949 - 26 Ekim 1957) Kemal Hadımlı - (12 Temmuz 1957 - 5 Ekim 1957) * Mümtaz Tarhan - (29 Kasım 1957 - 11 Mayıs 1958) Ethem Yetkiner - (14 Mayıs 1958 - 24 Aralık 1958) Kemal Aygün - (25 Aralık 1958 - 27 Mayıs 1960)

BELEDİYE BAŞKANLARI

Refik Tulga - (27 Mayıs 1960 - 14 Haziran 1960) ġefik Erensü - (14 Haziran 1960 - 24 Eylül 1960) Refik Tulga - (24 Eylül 1960 - 26 Şubat 1962) Turan Ertuğ - (27 Şubat 1962 -16 Mart 1962) Kadri Ġlkay - (17 Mart 1962 - 30 Ocak 1963) * Kamuran Görgün - (8 Haziran 1962 - 22 Haziran 1962) Niyazi Akı - (31 Ocak 1963 - 28 Şubat 1963) * Necdet Uğur - (28 Şubat 1963 - 9 Aralık 1963) HaĢim ĠĢcan - (10 Aralık 1963 - 11 Mart 1968) Faruk Ilgaz - (12 Mart 1968 - 6 Haziran 1968) * Fahri Atabey - (8 Haziran 1968 - 9 Aralık 1973) Ahmet Ġsvan - (14 Aralık 1973 - 11 Aralık 1977) Aytekin Kotil - (14 Aralık 1977 - 12 Eylül 1980) Ġsmet Hakkı Akansel - (12 Eylül 1980 - 30 Ağustos 1981) ** Ecmel Kutay - (30 Ağustos 1981 - 24 Eylül 1982) ** BÜYÜKŞEHİR BELEDİYE BAŞKANLARI

Abdullah Tırtıl - (24 Eylül 1982 - 26 Mart 1984) ** Bedrettin Dalan - (26 Mart 1984 - 28 Mart 1989) Nurettin Sözen - (28 Mart 1989 - 27 Mart 1994) Recep Tayyip Erdoğan - (27 Mart 1994 - 6 Kasım 1998) Ali Müfit Gürtuna - (12 Kasım 1998 - 1 Nisan 2004) Kadir TopbaĢ - (1 Nisan 2004 - ...... )

* Vekaleten , ** Atamayla

ĠSTANBUL VALĠLERĠ

Esat Bey (7 Ekim 1922 – 4 Nisan 1923) Ali Haydar Bey (1 Haziran 1923-3 Haziran 1924) RaĢit Bey (15 Haziran 1924-24 Eylül 1924) Süleyman sami Bey (17 Kasım 1924-11 Temmuz 1928) Mithat Bey (24 Aralık 1927-11 Temmuz 1928) Muhittin Üstündağ (14 Temmuz 1928-14 Aralık 1938) Lütfü Kırdar, Dr. (8 Aralık 1938-24 Ekim 1949) Fahrettin Kerim Gökay, Ord. Prof. Dr. (24 Ekim 1949-25 Aralık 1957) Mümtaz Tarhan (25 Ekim 1957-17 Mayıs 1958) Ethem Yetkiner (17 Mayıs 1958-17 mayıs 1960) Refik Tulga, General (27 Mayıs 1960-26 Şubat 1962) Niyazi Akı (6 Mart 1962-20 Ocak 1966) Vefa Poyraz (18 Ocak 1966-20 Haziran 1973) Namık Kemal ġentürk (26 Haziran 1973-25 Ekim 1977) Ġhsan Tekin (7 Şubat 1978-9 Nisan 1979) Orhan Alaettin Erbuğ (29 Mayıs 1979-6 Aralık 1979) Nevzat Ayaz (7 Aralık 1979-18 Ocak 1988) Cahit Bayar (18 Ocak 1988-19 Ağustos 1991) Hayri Kozakçıoğlu (19 Ağustos 1991-1 Aralık 1995) Rıdvan YeniĢen (4 Kasım 1995 – 24 Temmuz 1997) Kutlu AktaĢ (24 Temmuz 1997- 4 Ağustos 1998) Erol Çakır (4 Ağustos 1997- 17 Şubat 2003) Muammer Güler (17 Şubat 2003 -……………… )

ĠETT GENEL MÜDÜRLERĠ

HANSSENS, Tramvay Şirketi’nin Genel Müdürü (1917 –1938) GINDORF Tünel Şirketi Genel Müdürü (1917 – 1938) Kadri MUSLUOĞLU (1938 – 1939) Nazım TAYFUR, Y. Müh. 1940 – 1940 Prof. Hulki EREN, Prof. (1940 - 1946 ) Ġbrahim Kemal BAYBURA (1946 – 1951) Sürhay CEVANġĠR, Y. Müh. (1951 – 1951) Kamuran GÖRGÜN, Prof. (1951 - 1959) Y. Mimar Sedat ERKOĞLU, Y. Mim. (1959 - 1960) Orhan ĠLTER (1960 - 1966) Mehmet Saffet GÜRTAV (1966 - 1977) Gültekin TÜRKOĞLU, Y. Müh. (1977 – 1978) Suat KUMBASAR (1978 - 1980) A. Suat ARIK (1980 - 1984) Faruk Bozkurt DOĞAN (1984 - 1988) Bilgin SOYER (1988 - 1990) Prof. Vural AKARÇAY, Prof. (1990 - 1992) Samim ÖZTEK (1992 - 1994) Muammer KANTARCI, Dr. (1994 – 1997) Raif YETĠM (1997 - 1999) Nevzat PAKDĠL (1999 - 2001) Rıdvan ASLAN (2001 - 2004) Muammer KANTARCI, Dr. (2004 - 2005) Mehmet ÖZTÜRK (2005 - ………)

İSTANBUL’UN ADLARI

VByzantion Dersaadet Konstantinopolis, Konstantiniyye

Grekçe Vizantion

Latince Bizantium Antoninia Alma roma Nova roma

Rumca Konstantinopolis (1762’de III: Mustafa bu adın kullanımını yasaklar) Ġstinpolin Megali polis Kalipolis

Slavca Çargrad Konstantingrad

Vikingce Miklagord

Ermenice Vizant Stimbol Esdambol Eskomboli

Arapça Bizantiya El-mahsura Kustantina el-uzma

Selçuklu Konstantiniyye Mahrusa-i konstantiniyye Stambul

Osmanlı Dersaadet Deraliyye Mahrusa-i saltanat Ġstanbul Ġslambol Darüs-saltanat-ı aliye Asitane-i aliyye Darül-hilafetül aliye Payitaht-ı saltanat Dergah-ı mualla Südde-i saadet

ĠSTANBUL’DA DEPREMLER

358 Tarihi kaynaklara göre İstanbul'da bilinen ilk deprem

555 10 Richter ölçeğinde deprem

1464 Bir buçuk ay süren depremler

1509 İstanbul'u sarsan ve Kıyamet-i Süğra denilen deprem

1766 Kurban Bayramı ilk günü iki dakika süren deprem

1894 10. Richter ölçeğinde Büyük İstanbul depremi

1999 Marmara'da 7,4 şiddetinde, İstanbul'u sarsan Gölcük depremi 1999 7,2 şiddetinde Düzce Depremi sonucu Bolu Tüneli'nin çökmesi

2004 İstanbul JMO Başkanı Dr.Yıldırım Güngör: "Dünyada deprem riski bu kadar yüksek olan, ama buna karĢın bağrında tüpçüleri, ilaç fabrikalarını, boya fabrikalarını, kozmetik depolarını, benzin istasyonlarını ve fırınları barındıran baĢka bir kent yok. Yani Ġstanbul deprem olmadan da patlamaya hazır bir bomba gibi.”

ĠSTANBUL'DA YANGINLAR

1569 Bir hafta süren büyük yangın

1586 Yeniçeri ayaklanmasını izleyen büyük yangın

1592 Ayasofya'da büyük yangın

1633 Kentin beşti birini yok eden Cibali yangını

1645 Kentin büyük bölümünü kül eden Beyazıt yangını

1652 Kentin önemli bir bölümünü yok eden Esir Hanı yangını

1660 Büyük yangın ve onu izleyen kıtlık, salgın

1665 Topkapı Sarayı'nın büyük bölümünün yanması

1688 Büyük yangın ve deprem

1690 Eyüp ve Mısır Çarşısı yangını

1693 Kentin önemli bir bölümünü yok eden Ayazma yangını

1696 Yangınlarla baş edemeyen İstanbul Kaymakamının ahşap bina yapımını yasaklaması 1698 Şehremini Baruthanesinin havaya uçmasıyla çıkan yangında 425 evin yanması

1701 Büyük Bedesten yangını

1716 20.000 evin yandığı söylenen Cibali yangını

1720 Yeniçerilerle ilk yangın söndürme örgütü (itfaiye) Tulumbacılar Ocağı'nın kurulması

1727 Balat Kapısı'nda başlayan ve kentin sekizde birini kül eden yangın

1745 Fener'de çoğu Hiristiyanlara ait 700 evin yanması

1759 Küçükpazar'da çıkan yangının hızla yayılması.

1750 Mercan'ın yangında kül olması

1808 Yeniçeri ayaklanması sırasında büyük yangın

1817 Mahallelerde yangın nöbetleri tutulması ve Galata (İsveç Elçiliği) yangını

1826 36 saat süren ve kentin yarısını kül eden Hocapaşa yangını

1833 Kente büyük zarar veren Cibali yangını

1839 Babıali'nin yangında kül olması

1855 Büyük yangın

1864 Büyük Hoca Paşa (Sirkeci'den Kumkapı'ya 3.500 yapı kül olmuştur) yangını

1866 Sirkeci'den Kumkapı'ya kadar olan sahayı yok eden büyük yangını Kumkapı ve Kadırga yangınlarının izlemesi (3.551 bina yanmıştır)

1870 İstanbul Valideçeşme'de çıkan yangında Beyoğlu ve 'de 5.000 evin yanması 1872 İstanbul Kuzguncuk'ta çıkan yangında Boğazdaki 600 evin yanması

1910 İstanbul-Beşiktaş Sahili'ndeki Çırağan Sarayı'nın bir elektrik kontağı sonucu yanması.

1911 İstanbul Mercan-'da büyük yangın

1916 İstanbul -Cibali-Altımermer'de yıkıcı yangın

1917 İstanbul Haydarpaşa Garında büyük bir yangın olması.

1925 İstanbul Heybeliada'da çıkan yangında 60 ev, 30 dükkanın yanması

1926 İstanbul 'de çıkan yangında 110 ev ve dükkânın yanması

1927 İstanbul Küçükpazar'da 90 ev ve dükkanın yanması

1929 İstanbul Tatavla'da çıkan yangında 500 dolayında evin yanması

1933 İstanbul Sultanahmet'de Abdülmecit zamanında Mimar Fosseti'ye yaptırılan Adliye Sarayının yanması

1942 İstanbul'un Fen ve Edebiyat Fakülteleri'nin bulunduğu Laleli'deki binanın yanması

1948 İstanbul Fındıklı'daki Güzel Sanatlar Akademi'sinin yanması 1954 İstanbul Kapalıçarşı yangınında 1.500 dükkanın yanması

1964 İstanbul Kuledibi'ndeki yangında 167 dükkan, 25 apartmanın yanması

1970 İstanbul Tepebaşı Şehir Tiyatrosu'nun bir bölümü ve Taksim'deki Kültür Sarayı'nın (Atatürk Kültür Merkezi) yanması

1975 İstanbul Aksaray Yer altı Çarşısı'nın yanması

1980 İstanbul Fener Plastik Fabrikası'nda çıkan yangında 50'den fazla ev ve işyerinin yanması

1987 İstanbul Şan Tiyatrosu'nun yanması

1992 Sütlüce Vapur İskelesi'nin yanması

1992 İstanbul'da Eminönü-Karaköy'ü birleştiren tarihi Galata Köprüsü'nün yanması

2003 İstanbul Burgazada'da çıkan yangında ormanlık alanın yok olması

ĠSTANBUL'DA ĠMAR

1473 Leonardo da Vinci'nin Osmanlı Yönetimine köprü yapma önerisi

1721 Kağıthane'de Sa'adabad'ın yapımı

1730 I. Mahmut'ça Taksim'de Maksem'in (su dağıtım yeri) yaptırılması

1780 Taksim'de topçu kışlası 1830 İlk kent planlama çalışmaları (II: Mahmut dönemi)

1831 Kaldırım Müdürlüğü kurulması

1837 Von molkte'nin II: Mahmut'un isteği üzerine 1/25.000 ölçekli kent planlama çalışması

1839 Bina ve sokak yapımlarıyla ilgili genelge yayınlanması

1842 Sultan Abdülmecit tarafından Dolmabahçe Sarayı'nın yaptırılması

1848 Ebniye (Yapılar) Nizamnamesi'nin yayınlanması

1855 Abdülmecit tarafından, Şehremaneti oluşturmak için Şehremaneti ve İntizamı Şehir Komisyonu oluşturulması

1857 Beyoğlu'nda Abdülmecit tarafından Altıncı Daire-i Belediye Müdürlüğü (Beyoğlu Belediyesi) binasının yaptırılması

1858 İstanbul'da Sokaklara Dair Nizamnameler'in çıkarılması

1863 Sultan Abdülaziz zamanında Beşiktaş-Ortaköy arasında Çırağan Sarayının yapımı. 1866'da bitmiştir

1863 Yol ve kaldırımların Bakırköy taşıyla döşenmesi ve yenilenmesi

1864 Galata Surlarının yıkımı ve Divan Yolunun genişletilmesi

1864 Abdülaziz döneminde Beyazıt'da İstanbul Darülfünun (Üniversite) binasının yapımı (1866'da bitti)

1864 Türük ve Ebniye Nizamnamesi (Yollar ve Yapılar Yönetmeliği)

1864 6.Belediye kararıyla Galata Surlarının yıkımı

1865 Beylerbeyi Sarayının yapılması.

1865 Beaux-arts ilkelerine uygun olarak tasarlanmış ilk parkın İstanbul Taksim Kışlasının yanında açılması 1865 İstanbul'da Batılı anlamında ilk parkın Çamlıca sarıkaya'da yaptırılması

1866 Çıkarılan Turuk-u Muabir Nizamnamesi ile yolların 4 sınıfa ayrılması (Tarik-i Sultani, Vilayet, Sancak, Kaza)

1866 Dördüncü imar girişimi: Yangından sonra imar komisyonu olarak Islahı Türk Komisyonu'nun kurulması

1868 Beşinci imar girişimi: Yeni bir belediye kanunu çıkarılarak İstanbul'un 14 Belediye Dairesine

1868 İstanbul'da Taksim Parkı'nın yapılması

1868 Şurayı Devlet (Danıştay) tarafından hazırlanan Dersaadet İdare-i Belediye Nizamnamesi ile belediye örgütünün tüm İstanbul'a yaygınlaştırılması (14 belediye dairesi).

1870 Demiryolunun Sirkeci'ye getirilmesi için Topkapı Sarayı'nın İncili Köşkünün yıkılarak, Sepetçiler ve Cebeciler Kasırı vb.nin Saray bütününden ayrılması

1874 Çırağan ve Yıldız Sarayı'nın yapılması

1877 İstanbul Tepebaşı Parkı'nın açılması

1879 İtalyan mimar Berborini tarafından, eski adı Hotel de Ville olan 6. Daire-i Belediyenin hizmet verdiği, günümüzde de Beyoğlu Belediyesinin bulunduğu neoklasik binanın yapımına başlanması (Bitiş: 1883).

1882 Ebniye (Binalar) Kanunu'nun çıkarılması

1883 Turuk ve Ebniye (Yollar ve yapılar) Nizamnamesi'nin yayımı

1890 Sultan II. Abdülhamit döneminde İstanbul Sirkeci'de Rumeli Demiryolu'nun başlangıç noktası olarak mimar A. Jasmund'a Sirkeci Garının yaptırılması 1892 Galata Rıhtımı'nın yapımına başlanması

1894 Beyoğlu Tepebaşı'nda Sultan II. Abdülhamit döneminde Pera Palas Oteli'nin mimar Alexandre Vallury'ye yaptırılması

1899 Haydarpaşa Liman Tesisleri'nin Anadolu Bağdat Demiryolları Kumpanyası'nca yapımına başlanması (1903 yılında hizmete başlamıştır).

1906 Haydarpaşa Garı'nın mimar Otto Ritter ve Helmut Cuno tarafından yapımına başlanması

1908 Altıncı imar girişimi: Yolların genişletilmesi ve kagir yapı zorunluluğu getirilmesi

1912 Beyoğlu Tünel İstasyonu'nun (Metro Han; günümüzde İETT Genel Müdürlüğü) yenilenmesi ve yapımına başlanması (Çelik konstrüksiyonlu olarak yapılan, zemin ve merdivenleri mermer olan Metro Han'ın zemin katı Henri Gavand projesine göre yapılmasına rağmen, diğer 6 katta bu plana uyulmamıştır). Yapım işi, 1914'te bitirilmiştir.

1913 İstanbul Şehremaneti Cemil Topuzlu tarafından Gülhane Parkı'nın düzenlenmesi

1914 İstanbul'da Fatih'te hava şehitleri için Tayyare Parkı'nın yapılması

1915 Mimar Vedat Tek tarafından Haydarpaşa Vapur İskelesi'nin yapımı (Çinin süslemeleri Kütahya çini ustası Mehmet Emin Bey'ce yapılmıştır)

1921 Çelebizade Said Tevfik Bey tarafından Taksim kışlasının arkasında ilk stadyumun yaptırılması

1922 İnşaat ve Keşfiyat AŞ adına çalışan Carl Ch. Lörcher'in Beyoğlu yakası 1/2000 ölçekli Nazım Planı çalışması 1924 Eski Eserler Encümeni'nin kurulması

1926 İnşaat ve Keşfiyat AŞ adına çalışan Carl Ch.Lörcher'in Üsküdar-Kadıköyü 1/10.000 ölçekli Nazım Planı çalışması

1926 Beyazıt Meydanı'nda oval havuz yapılması

1928 İstanbul Cumhuriyet Meydanı'nda (Taksim) İtalyan heykeltraş Pietro Canonica'ya Cumhuriyet Anıtı'nın törenle açılışı. Anıtın kaide ve çevre düzeni mimar Guilio Mongeri tarafından yapılmıştır.

1930 1580 sayılı Belediye Kanunu'nun çıkarılması

1930 1583 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu'nun çıkarılması (Belirli bir büyüklüğün üzerindeki kentlerde plan zorunluluğu)

1937 İstanbul 'da asri mezarlığın yapılması.

1938 İstanbul Eminönü-Mısırçarşısı'nın restorasyonunun yapılması

1938 İstanbul Valisi ve Belediye Başkanı Lütfi Kırdar'ın, Aksaray-Yenikapı-Saraçhane-Unkapanı yolboyunda, tramvay yoluna seçenek 50 m. genişliğinde yol yaptırması (1949 yılında bitirilmiştir)

1943 İstanbul Dolmabahçe'de İnönü Stadyumu'nun mimar Vietti Violi'ye yaptırılması

1953 İstanbul Üsküdar Şemsi Paşa Rıhtımı yapımının tamamlanması

1953 Yeşilköy (Atatürk) Hava Limanı'nın genişletilmesi

1953 Haydarpaşa Limanı'nın genişletilmesi

1953 Tophane Salıpazarı rıhtım ve antrepolarının yapımı (1960 yılında bitirilmiştir) 1953 Törenle, Yeşilköy Hava Meydanı tesislerinin hizmete açılması

1954 İstanbul'da beton asfalt yol yapımına başlanması

1954 Karaköy Galata Köprüsü'nün onarımı

1954 Tapu yasasında yapılan değişiklikle kat mülkiyetine olanak sağlanması

1954 Tapu yasasında yapılan değişiklikle kat mülkiyetine olanak sağlanması

1955 İstanbul Hilton Oteli'nin Beyoğlu Taksim bölgesinde hizmete girmesi

1956 6785 sayılı yeni İmar Yasası'nın çıkarılması

1956 6830 sayılı yeni İstimlak Yasası'nın çıkarılması

1956 İstanbul'da imar seferberliği. Başbakan Adnan Menderes:"İstanbul'u bir kere daha fethedeceğiz". Amaç: 1)Trafiği rahatlatmak, 2)Kenti güzelleştirmek, 3) Cami ve dini yapıların restorasyonu

1956 5656 sayılı yasa ile belediyelerin konut yapımındaki görev alanlarının genişletilmesi ve konut finansmanına yardımcı olmak üzere Emlak Bankası'nın programlarında değişiklik yapılması

1956 Mimar Sedat Hakkı Eldem'in Beyazıt Meydanı için proje hazırlaması

1956 Başbakan Adnan Menderes'in trafiği rahatlatma operasyonu çerçevesinde tarihi doku zararına, yolları 30-50 m. genişletmesi ve yeni yollar açtırması: Millet Caddesi, Ordu Caddesi, Vatan Caddesi, Londra Asfaltı, Beşiktaş, Yıldız, Zincirlikuyu Asfaltı, Hacıosman Bayırı, Bağdat Caddesi, Haydarpaşa 1957 Adnan Menderes: "İstanbul'un imarı mevzuu adeta bir zafer alayının hikayesidir. İstanbul'u bir kere daha fethedeceğiz"

1957 İstanbul imar operasyonunu yönlendirmek ve kentin tümü için bir öneri geliştirmek üzere Almanya'dan planlama uzmanı Högg'ün çağrılması

1957 İstanbul'da yıkımlar kapsamında Beyazıt'da meydan seviyesinin altında yollar bağlanması ve meydandaki ağaçların bir bölümünün kesilmesi

1958 İller Bankasınca K. Han'da Cevat Erbel'in müdürlüğünde İstanbul İmar ve Planlama Müdürlüğü'nün kurulması ve ünlü İtalyan plancısı Luigi Piccinato'nun yönlendiriciliğinde İstanbul Metropoliten Alan Planı hazırlama girişimi

1958 İstanbul nazım planı için, İller Bankası ve İstanbul İmar ve Planlama Müdürlüğü'nce yapılan ayrıntı çalışmalarını ve İstanbul çevresini de içeren Prof. Luigi Piccinato'nun önerisi (1958-1961)

1958 Yıkım ekipleri ve greyderlerce, Beyazıt çevresindeki Bizans Sarayı'na ait mermer sütunların Aksaray'a doğru sürüklenmesi.

1959 İstanbul imar seferberliği çerçevesinde 7289 yapının kamulaştırılması ve yıkılması

1960 Başbakan Adnan Menderes ve döneminde görev yapan beş İstanbul Belediye Başkanı hakkında istimlaklar sırasında usulsüzlük yaptıkları gerekçesiyle dava açılması

1957 Beyazıt-Topkapı-Aksaray caddesinin genişletilmesi

1966 775 sayılı 'mevcut gecekonduların islahı, tasfiyesi ve yeniden yapımını ve gecekondu bölgelerinin saptanıp ilanı'nı öngören yasayla gecekondu alanlarında farklı imar kurallarının uygulanabileceğinin kabul edilmesi

1969 İstanbul Taksim Meydanında Atatürk Kültür Merkezi'nin (AKM) açılışı

1972 İmar Yasası'na ek olarak çıkarılan 1605 sayılı yasada, birden çok belediyeyi ilgilendiren metropolitan alanlardaki imar planlama sorunlarında, İmar ve İskan Bakanlığı'na, ilgili belediyelerin kararı olmadan, bölgede imar planları yapma ya da yaptırma yetkisinin verilmesi

1975 İstanbul Sheraton Oteli'nin hizmete girmesi

1977 İstanbul Intercontinental Oteli'nin hizmete girmesi

1977 Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu'nun 1977 sayılı kararıyla, Boğaziçi korularının koruma altına alınması

1977 Turizm ve Kültür Bakanlığı Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu'nun kararıyla, Süleymaniye ve Çevresinin tescil edilmesi

1979 İstanbul Etap Oteli'nin hizmete girmesi

1983 İstanbul tarihi Taşkışla Binası'nın (İTÜ), TC Kültür ve Turizm Bakanlığı Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu'nca, aynen korunması gereken taşınmaz kültür varlığı olarak tescili

1983 ANAP Hükümeti Bayındırlık ve İskan Bakanı Safa Giray'ın müjdesi: "Gecekondulara imar affı"

1983 Bakanlar Kurulu kararı ile Boğaziçi'nde plana bağlı olarak yürütülen imar uygulamalarının sınırlandırılması

1983 İmar Affı Yasası 1983 İTÜ Taşkışla Binası'nın Anıtlar Yüksek Kurulu'nca 1. sınıf tarihi eser kapsamına alınması

1983 İstanbul Boğaziçi Yasası'yla Boğaziçi'nde yapılaşmaya yol açılması

1984 İmar affı

1984 Kadıköy (İstanbul) sahilinin (ilk aşama Dalyan- Caddebostan) doldurulmaya başlanması (Kadıköy Belediyesi'nce URANSAN Firması'na ihale edilen iş, 1987'ye kadar sürmüştür)

1985 İstanbul'da Bizans sarnıcı Yerebatan Sarayı'nın restorasyonuna başlanması

1985 İstanbul Beyoğlu Belediyesi'nin kararıyla Perşembe Pazarı'nın yeşil saha içine alınması üzerine 1.100 esnafın İstanbul İdare Mahkemesi'ne dava açması

1985 3194 sayılı İmar Yasası'nın çıkarılması

1985 Boğaziçi Yasası'nda değişiklik öngören 3194 sayılı İmar Yasası eklentileriyle Bogaziçi Öngörünüm Bölgesi'nin yapılaşmaya açılması

1985 10.10.1985'ten önce İstanbul Boğaziçi'nde yapılan kaçak yapılara 3290 sayılı yasa ile imar affı getirilmesi

1986 Üsküdar Belediye Meclisi'nce yeşil alan ve mesire yeri olarak ilan edilen, 1977 tarihli Anıtlar Kurulu'nca alınan, Boğaziçi SİT Alanı içinde yer alan Küçük Çamlıca Tepesi'yle ilgili kararın, İBB Meclisince onayı (Ancak İBB Başkanı B.Dalan'ca karar bekletilmiş, daha sonra villa tipi yapılaşmaya açılmıştır)

1986 Anayasa Mahkemesi'nin 3194 sayılı İmar Yasası'yla Boğaziçi öngörünüm bölgesinde yapılaşmayı getiren eklerinin iptal edilmesi 1986 İstanbul Boğaziçi'nde Boğaziçi İmar Yasası gereği Kuruçeşme Kömür Depoları'nın alan dışına çıkarılması

1986 İETT Şişli Garajı'nın (63 dönüm) iş merkezi gökdelen yapılması için İBB'ye 6 milyar TL karşılığında devredilmesi (İETT Encümen kararı: 17 Mart 1987)

1984 Anayasa Mahkemesi'nin Yabancıların Taşınmaz Edinmeleri Hakkında Yasayı iptal etmesi: "Ülkede yabancıların arazi ve emlak edinmesi, salt bir mülkiyet sorunu gibi değerlendirilemez. Toprak devletin, vazgeçilmesi olanaksız, temel unsuru, egemenlik ve bağımsızlık simgesidir"

1986 İmar Kanunu'nun Boğaziçi öngörünüm bölgesinde yoğunluk artışı getiren, 47. maddesi ile İmar Affı Yasası'nın geçici 7. maddesinin Anayasa Mahkemesi'nce iptal edilmesi (Yürürlüğe 4 ay sonra, 18.4.1987'de girmiştir)

1987 İTÜ Taşkışla Binası'nın Bakanlar Kurulu'nca turizm merkezi ilan edilmesi

1987 Boğaziçi Yasası'nda değişiklik yapan yasanın Anayasa Mahkemesi tarafından "kamu yararı gözetilmediği için" iptal edilmesi

1987 İTÜ Taşkışla'yı 1. sınıf eski eser sayan Anıtlar Kurulu'nun 3479 sayılı yeni bir kararla, ESKA'nın otel projesinin uygulanmasında sakınca bulunmadığı kararı alması

1987 İBB meclisinde Tarlabaşı ve İstiklal Caddesi Bölge Düzenleme Projesi'nin onaylanması

1987 İBB Başkanı B.Dalan: "Alıcam o köşklerin hepsini elinden (Çelik Gülersoy'un). Alıcam ve ihaleyle bunları İstanbul'un en iyi lokantalarına vericem.(…) Bu kadar çok düşünmek zorunda olduğum işler içinde, Çelik Gülersoy'u benim düşünecek vaktim olmaz" 1987 İBB Belediye Meclisi kararıyla Parkı'nda, Demirören Şirketi'nin arsasında yapılaşma izni verilmesi

1987 İstanbul'un trafik sorunlarının çözümü için aktarma merkezi olarak planlanan Yenikapı Ulaşım Merkezi'nin temelinin atılması

1987 Haliç'te Eyüp-Alibeyköy arasında kazıklı yol yapımı temelinin atılması

1987 Boğazda Abraham Paşa, Fethi Paşa ve Çamlıca Koruları'nın halka açılması

1987 İETT Şişli Garajı' nın İstanbul Büyükşehir Belediyesi' ne devredilmesi

1987 6831 sayılı Orman Yasası'na 2. madde ekiyle orman alanları tahsisi ve % 6 imar hakkı getirilmesi

1988 İstanbul 1. İdare Mahkemesi'nce, İstanbul Boğazı'nın Arnavutköy Bölgesi'nde denize kazıklar çakılarak yapılan yolun, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı'nın onayı alınmadığı gerekçesiyle 90 gün süreyle yapımının durdurulması

1988 İstanbul 1. İdare Mahkemesi'nce verilen 'yapımını durdurma' kararına karşın yapımı hızla yapılan Arnavutköy'deki 'yasadışı' kazıklı yolun, İBB Başkanı B. Dalan'ca bando eşliğinde törenle hizmete açılması

1988 İBB Başkanı B. Dalan'ın imzaladığı vaziyet planı ile Beykoz Saip Molla Özel Ormanı'nda 1452 villanın yapımına başlanması

1988 İBB tarafından (Bedrettin Dalan) borçları karşılığı İETT'nin Levent Garajı'na (44 dönüm), iş merkezi ve otel yapılmak üzere el konulması 1988 İstanbul 2. Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu'nun göreve başlaması

1988 Beyoğlu Belediyesi'nin Galata Kulesi ve Çevresini Düzenleme Projesi'ni programına alması.

1988 25 km. lik Güney Haliç Kanalizasyon Projesi'nin tamamlanması (Atık suyu Yenikapı Arıtma Tesisi'sine veriyor)

1988 Haliç'te kazıklı yol olarak tanımlanan Eyüp-Alibeyköy arası ana arterin tamamlanarak trafiğe açılması. İBB Başkanı B.Dalan: "Haliç'te iş bitti, her şey düzenli gidiyor, ama birçok profesör ne olduğunu anlamadı"

1988 Büyükşehir Belediyesi'ne Boğaziçi kıyısında gezi alanı yapılmak üzere 5 yıl içinde arazi kamulaştırma yetkisi tanıyan Boğaziçi Yasası'nın geçici 10. maddesinin yürürlükten kalkması

1988 İstanbul 3. İdare Mahkemesi'nce Taşkışla'nın ESKA AŞ'ye kiralanmasıyla ilgili tüm karar ve onaylar için yürütmeyi durdurma kararı alınması

1988 Mimarlar Odası İstanbul Şubesi'nin, 15.7.1988 tarihli 1/5.000 ölçekli Boğaziçi Geri Görünüm ve Etkilenme Bölgeleri Revizyon Planı'nının iptali için İstanbul 1. No'lu İdare Mahkemesi'ne başvurması

1988 İstanbul-Bakırköy'de Galleria Alışveriş Merkezi'nin açılması.

1989 Türkiye Avrupa Mimari Mirasının Korunması Sözleşmesi'nin onaylanması

1989 Kuruçeşme Kömür Depoları'nın yerinin park alanı olarak düzenlenmesi 1989 Başbakan onayıyla Bayındırlık Bakanlığı'nca yayınlanan genelgeye dayanarak, 3194 sayılı İmar Yasası'nın 8.ve 9. maddelerindeki bakanlık yetkisinin, turizm merkezi ilan edilen yerlerde de yürürlüğe sokulması

1989 İstanbul Harbiye'de Cemal Reşit Rey Konser Salonu'nun yapımı

1989 İstanbul Ataköy'de Atrium Alışveriş Merkezi'nin yapımı.

1989 Cumhurbaşkanı Kenan Evren'in görevlendirmesi ile Devlet Denetleme Kurulu'nun Boğaziçindeki istenmeye dağişimlerle ilgili raporunun hazırlanması

1989 Anayasa Mahkemesi'nin 1988/61 esas nolu kararı ile yalnızca sahil şeridi ve öngörünüm bölgesinde değil tüm Boğaziçi'nde imar affı uygulamalarının iptal edilmesi

1990 İstanbul'un Küçük Armutlu gecekondu bölgesinde yapılan polis operasyonunda 3 polis, 9 yurttaşın yaralanması

1990 İstanbul Beyoğlu İstiklal Caddesi'nin trafiğe kapatılarak yaya bölgesine dönüştürülmesi

1990 Moda Sahili'nin doldurulmaya başlanması (1993'e kadar sürmüştür)

1991 Beyoğlu Bölgesi'nde 1600 m.yaya bölgesi, Kumkapı'da 4500 , Nurosmaniye'de 4700 m2 yayalara açık alan düzenlemesi

1991 İlan edilen Turizm Bölgelerinde Bakanlığın yetkili kılındığı genelgeye dayanak olan 3194 sayılı İmar Yasası'na 1987 yılında eklenen maddenin, Danıştay 6. Dairesi'nce iptal edilmesi

1991 İBB Başkanı Nurettin Sözen: "Öyle sanıyorum ki yabancı turistler de vardıkları kültür düzeyi ve ziyaret ettikleri birçok ülkedeki gözlemleri nedeniyle tarihi eserlerin korunması konusundaki titizliği yadırgamayacaklar, ayrıca trafikten arındırılmış yaya bölgelerinin çoğalmasını olumlu karşılayacalklardır."

1991 Türkiye Gemi AŞ'ye bağlı İstinye Tersanesi'nin (Boğaziçi) kaldırılması

1991 İstanbul Osmanbey'de bulunan ve halk arasında ahtapot denen yaya geçidinin kaldırılması ve yeni kavşak düzenlemesi yapılması

1991 İstanbul gecekondu bölgesi Küçük Armutlu'da 3.000 polis ve jandarma tarafından gerçekleştirilen operasyonda 131 kişinin gözaltına alınması

1992 Ümraniye Belediye Meclisi'nin 66 numaralı kararıyla ilçe sınırları içinde tüm kooperatif ve toplu konut sitelerine birer kat ekleme hakkı verilmesi

1992 Sultanbeyli'nin ilçe yapılması

1993 İETT Havagazı Fabrikaları'nın tasfiye edilmesi

1993 İstanbul'daki 10 turizm merkezinin Bakanlar Kurulunca iptal edilmesi

1993 İstanbul-'de Akmerkez Alışveriş Merkezi'nin açılması.

1993 İstanbul-'de Capitol Alışveriş Merkezi'nin açılması.

1994 İstanbul (Polonezköy ve yakın çevresinin Orman Bakanlığı tarafından (yaklaşık 3000 hektarlık bir alan) Tabiat Parkı ilan edilmesi

1994 İBB Refah partisi adayı Recep Tayyip Erdoğan: "Ben de kaçak yapıda oturuyorum." 1994 Meclis Araştırma Komisyonu'nun İstanbul Raporu: "İmar affı getirilmemeli, gecekondu ve kaçak inşaat yapılmamalı, ağır cezalar uygulanmalı."

1995 İstanbul-Bakırköy'de Carousel Alışveriş Merkezi'nin açılması.

1996 Öğretim Görevlisi İsmail Acar: "Bir Viyana'yı, bir Londra'yı dolaşın, tarihisel kalıntısı olan kentleri dolaşın. Kent merkezlerinde bir tane katlı kavşak yoktur… Kent merkezinde katlı kavşak kesinlikle çözüm değil. Bunu bütün dünya idrak etti. Ama biz hala kurdele kesmek için katlı kavşak yapmaya çalışıyoruz."

1996 Karayolları Genel Müdürlüğü'nün Boğaz'a üçüncü köprü yapılması yönünde imar planı değişikliği önerisi

1997 İstanbul-Maltepe'de Grandhouse Alışveriş Merkezi'nin açılması.

1998 İstanbul-Mecidiyeköy'de Profilo Alışveriş Merkezi'nin açılması

1998 İstanbul-Akaretler'de Mayadrom Alışveriş Merkezi'nin açılması

2000 İstanbul-Zeytinburnu'nda Olivium Outlet Center Alışveriş Merkezi'nin açılması

2001 İstanbul-Acıbadem'de Tepe Nautilus Alışveriş Merkezi'nin açılması

2003 İstanbul-Levent'de Metrocity Alışveriş Merkezi'nin açılması.

2003 Moda Otoyolu ve buna bağlı Kurbağalıdere üzerinden Fenerbahçe bağlantılı Münir Nureddin Selçuk Viyadüğü'nün planlanması (halkın tepkisiyle durduruldu) 2003 Köy Yasası'nda yapılan değişiklikle 'yabancılara toprak satışının serbest bırakılması' (1 yıl içinde 43.521 yabancı toplam 298 bin dekar arazi satın almıştır)

2003 İstanbul Altunizade'de köprü bağlantı yolları ve kavşak düzenlemesi yapımına başlanması

2003 Kalamış-Moda otoyolu için Yoğurtçu Çayırı Caddesi- M.Nurettin Caddesi Köprü ve Karayolu Bağlantı Yolu İnşaatı Projesine başlanması

2003 2B (Orman kanunu, 2. Maddesi) Orman arazilerinin satışıyla ilgili yasa tasarısının Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer'ce veto edilmesi.

2005 5366 sayılı Yıpranan Tarihi ve Kültürel Taşınmaz Varlıkların Korunması ve Yaşatılarak Kullanılması hakkında yasanın TBMM'ce kabülü. Yasanın ilk uygulamaları İstanbul-Sulukule ve Tarlabaşı'nda gerçekleştirilmiştir

2005 İstanbul-Şişli'de Cevahir Alışveriş Merkezi'nin açılması

2006 İETT Karaköy Gar Binası'nın restorasyonu

2006 İstanbul-Levent'de Kanyon Alışveriş Merkezi'nin açılması.

2006 İBB'nin, Çevre ve Orman ile Sanayi ve Ticaret Bakanlıklarının Ömerli Su Havzası'nı organize sanayi böyle yapma amacıyla imara açma girişimiyle ilgili dava açması

2006 7 Tepe 7 Tünel Projesinin İBB'ce başlatılması

2007 Devlet Demiryolları Genel Müdürlüğü (DDY) ile İBB arasında imzalanan protokol uyarınca, Haydarpaşa ve dolayıyla ilgili plan yapma yetkisini İBB'nin DDY'den devir alması

2007 İstanbul Kentsel Dönüşüm Yasası'nın çıkarılması 2007 İstanbul-Bakırköy'de Capacity Alışveriş Merkezi'nın açılması

2007 İstanbul-İstinye'de İstinye Park Alışveriş Merkezi'nin açılması

2008 İstanbul Şişli'de City's Nişantaşı Alışveriş Merkezi'nin açılması

ĠSTANBUL'UN PLANLARI

1830 İlk kent planlama çalışmaları (II: Mahmut dönemi)

1837 Von Molkte'nin II: Mahmut'un isteği üzerine 1/25.000 ölçekli kent planlama çalışması

1902 II. Abdülhamit'in, 'in Başmimarı Joseph Antoine Bouvard'a, Paris sefiri aracıyla İstanbul'u güzelleştirmek amacıyla plan ısmarlaması

1922 İnşaat ve Keşfiyat AŞ adına çalışan Carl Ch. Lörcher'in Beyoğlu yakası 1/2000 ölçekli Nazım Planı çalışması

1925 Fransız mimar Rene Danger'nin belediyenin isteği üzerine İzmir'in ilk planını yapması.

1926 İnşaat ve Keşfiyat AŞ adına çalışan Carl Ch.Lörcher'in Üsküdar-Kadıköyü 1/10.000 ölçekli Nazım Planı çalışması 1927 Ankara kenti planlanması işinin Ankara Şehremanetince (Belediye) Monsier (Mösyö) Heussler'e verilmesi ve Ankara'yı eski/yeni kent olarak ikiye ayıran, 150 hektarlık alanda Yenişehir'i öngören Löhler Planı

1932 Atatürk'ün isteğiyle İstanbul planı için Alfred Agache (Fransız Şehirciler Örgütü başkanı: Rio planını yapmıştır), Herman Elgötz (Berlin Teknik Üniversitesi: Essen Kent planını yapmıştır), H.Lambert (New York,Chikago, Paris kent planlama çalışmalarına katılmıştır) önerisi (1932- 1933)

1932 Almanya Berlin Yüksek Mühendis Okulundan Prof.Hermann Jansen'in Ankara kent planının TBMM'ce onaylanması

1933 Atatürk'ün isteğiyle İstanbul'un planlanması için uluslar arası bir yarışma açılması ve Berlin Teknik Üniversitesinden Elgötz, Fransız Şehircilik Birliği başkanı Agache ve Paris, NewYork, Chikago kentlerinin planlarında imzası bulunan Lambert'in ortak önerilerini içeren (Elgötz'ün önerileri ağır basmıştır) Elgötz Planının benimsenmesi

1935 Ünlü Fransız kentbilimci Henri Prost'un Atatürk döneminde çağrılı olarak Türkiye'ye gelişi

1935 1932 Elgötz planının yetersiz bulunması üzerine İstanbul planı için Prof. Martin Wagner'in (Alman kentbilimci) önerisinin değerlendirilmesi (1935-1938)

1936 İstanbul için Prof. Henri Prost'un (Fransız Şehircilik Enstitüsü uzmanı) nazım ve uygulama planı (1936-1950)

1937 Şehircilik Müşaviri Dr.Ing. Martin Wagner'in 'İstanbul Havalisinin Planı' adlı çalışmasının, Arkitekt Dergisi'nde yayınlanması. Wagner'e göre, başkent Ankara'ya taşındığı için İstanbul'da nüfus artışı olmayacağından, Boğazı geçen bir demiryolu köprüsü gereksiz

1938 İmar Bürosu müşavirlerinden Sabri Oran tarafından hazırlanan Kadıköy Planı (uygulanamamıştır)

1938 Henri Prost'un 'Eminönü, Balıkhane ve Hal' adlı çalışmasının yayınlanması

1939 Prof. Henri Prost'un hazırladığı İstanbul Nazım Planı'nın onaylanarak yürürlüğe girmesi (5 yıllık üç dönem, 15 yıllık uygulama planı)

1941 Yüksek Müh. H.Baykal'ın etüdüne dayalı Henri Prost'un 'Boğaziçi Anadolu Sahilinin 1/2000 Mikyaslı Nazım Planını İzah Eden Rapordur' çalışmasının İstanbul Belediyesi'nce yayınlanması

1942 Henri Prost'un 'Sirkeci-Ayasofya Mıntakası İmar ve Islah Şekli' adlı çalışmasının İstanbul Belediyesince yayınlanması.

1943 İstanbul için 10 yıllık yeni bir imar planı kabul edilmesi

1948 İzmir'e gelen ünlü Fransız mimar Le Corbusier'nin, İzmir için bir kentsel gelişme planı hazırlaması.

1950 İstanbul nazım plan ve detayları için Prof. Hans Högg'ün çalışmaları (1950-1960)

1950 İstanbul plancısı Henri Prost'un görevine son verilmesi

1951 İstanbul Nazım Planı (Prost) için 'Revizyon Komitesi' çalışma ve önerileri (1952 yılına kadar çalıştı)

1952 Revizyon Komisyonu önerisine uygun olarak oluşturulan Müşavirler Heyeti'nce Beyoğlu Ciheti Nazım Planı (1/5000) ve Sanayi Bölgeleri Planı (1/10000) yapılması 1953 İstanbul Nazım Planı için 'Müşavirler Heyeti'nin (İTÜ+DGSA) çalışma ve önerileri (1953-1956): Beyoğlu Planı (1/5000-1/500); İstanbul Sanayi Planı (1/10000); Boğaz Köyleri Planı (1/2000).

1954 Danışman olarak çağırılan Kent planlamacısı İngiliz Sir Patrick Abercombie raporu: 'İstanbul planlaması bir yabancı tarafından yönlendirilemez'

1958 İstanbul nazım planı için, İller Bankası ve İstanbul İmar ve Planlama Müdürlüğü'nce yapılan ayrıntı çalışmalarını ve İstanbul çevresini de içeren Prof. Luigi Piccinato'nun önerisi (1958-1961)

1960 İtalyan Luigi Piccinato'nun, İmar ve İskan Bakanlığı'nca onaylanmayan 1/10.000 ölçekli 'Geçit Devri Nazım Planı'nın tamamlanması

1960 İmar ve İskan Bakanlığı'nın İstanbul'da OECD, BM desteği alan, Tuğrul Akçura yürütücülüğünde bir Bölge Planlama Bürosu açması

1960 Högg'ün Bürosu ve İller Bankası Büroları'nın kaldırılması ve Belediyenin günlük işlerini izleyen İmar Müdürlüğü'nden ayrı bir İmar Planlama Müdürlüğü'nün, Turgut Cansever yönetiminde İstanbul Belediyesi bünyesinde kurulması

1961 İstanbul nazım planı 'geçit dönemi tedbirleri' hakkında şura toplantısı (Türkiye'de ilk katılımcılık anlayışı)

1961 Başbakan Adnan Menderes'e verilen İstanbul Fahri Belediye Başkanlığı ünvanının Belediye Encümeni kararıyla geri alınması

1961 Prost'dan esinlenen Tarihi Yarımada İmar Planı'nın onaylanması (40 rakım ilkesi)

1962 Doğu Marmara Bölgesi Kent Planlama çalışmaları. 1963 Turgut Cansever'in, Belediye İmar Planlama Müdürlüğü yöneticiliğinden ayrılması

1963 İstanbul Belediyesinin Tarihi İstanbul Sur içi Yarımadası Bölgeleme Planı çalışmaları (1963-1966)

1963 İmar ve İskan Bakanlığı Bölgesel Planlama Dairesi'nce hazırlanan 'Büyük İstanbul Bölge Planı'.

1963 Bakanlıklararası komisyon ve İstanbul Belediyesince birlikte hazırlanan İstanbul Sanayi Sahaları Planlama çalışmaları (1963-1966)

1963 Belediye yetkililerinin emri ile 1961'de hazırlanmış bulunan İstanbul için geçiş dönemi planları ve plan raporlarının yakılması

1964 İstanbul Suriçi Bölgesi için 1/5.000 ölçekli imar planının onaylanması

1964 Hazırlanamayan Bölgeleme-Zoning (İmar durumu ) Planı yerine İstanbul Kat Nizamları Planı'nın yürürlüğe sokulması

1964 Milli Güvenlik Kurulu isteğiyle Bölge Planlama Bürosu'nun hazırladığı İstanbul Sanayi Nazım Planı'nın Belediye Meclisi tarafından onaylanması

1964 Bölge Planlama çalışmalarının tamamen durdurulması

1965 Türkiye'de ilk kez OECD ve Birleşmiş Milletler Örgütü'nün de katılımı ve desteğiyle yabancı uzmanların danışmanlığından yararlanılarak Doğu Marmara Bölge Geliştirme Planı'nın yapılması

1966 Büyük İstanbul Nazım Plan Bürosu (BİNPB) tarafından yürütülen Metropoliten Alan Planlama çalışmaları (1966- 1972) 1966 Topkapı ve Levent'i sanayi bölgesi olarak öneren kısmi planın onaylanması

1968 Büyük İstanbul Nazım Plan Bürosu'nun hazırladığı 1/25.000 ölçekli 'Metropoliten Alan Nazım Plan Öneri Şeması'nın tamamlanması

1968 İstanbul Belediyesi'nden gelen sadece çevre yollarının ve köprünün çizili olduğu planın, İmar ve İskan Bakanlığı 'Çevre Yolları Mevzii İmar Planı' olarak onaylanması

1969 İstanbul'da Koca Mustafa Paşa, Langa, Aksaray, Zeyrek, Fatih bölgelerinin koruma alanı olarak ilan edilmesi

1969 İstanbul kenti için bir gelişme şeması seçilmesi ve varsayımların sınanması için bir dizi araştırma planlanması

1970 Boğaziçi Sahil Şeridi Yalıları'nın korunması konusunda Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu'nun(GEEAYK) aldığı ilk karar

1971 Dünya Bankası'nın İstanbul'u kentsel projelerin finansmanına girişmek için örnek kent seçmiş olmasının gerektirdiği aciliyete bağlı olarak, araştırmalar henüz tamamlanmadan, Nazım Plan Bürosu'nun 1/25.000 ölçekli İstanbul Nazım Planı çizmesi

1971 Boğaziçi Sahil Şeridi Koruma Planı'nın (1/5.000) hazırlanması

1971 Oluşturulan bilim kurulunca 1971'de tamamlanan İstanbul Nazım Planı'nın incelemeye alınması

1971 İller Bankası'nca metropoliten alanda İstanbul dışındaki belediyelerin planlarını yapmak ve yaptırmak için İstanbul Mücavir Belediyeler İmar Planlama Bürosu'nun kurulması

1972 BİNPB'nun 1/50.000 İstanbul Nazım Planı, İstanbul Boğaziçi SİT Planı çalışmaları (1972-1981) 1972 İstanbul Şehirsel Gelişme Projesi için Dünya Bankası'nın 2,3 milyon dolar kredi sağlaması (üç başlıktan biri olan ulaşım konusunda danışman firma Jameson McKay and Partner'dir)

1972 İmar Yasasına ek olarak çıkarılan 1605 sayılı yasada, birden çok belediyeyi ilgilendiren metropolitanalanlardaki imar planlama sorunlarında, İmar ve İskan Bakanlığı'na ilgili belediyelerin kararı olmadan, bölgede imar planları yapma ya da yaptırma yetkisinin verilmesi.

1972 Türk Hükümeti ile Dünya Bankası arasında İstanbul Şehirsel Gelişme Projesi'nin dış finansmanını sağlayacak bir anlaşma yapılması

1972 İstanbul Boğaziçi SİT Alanı'nın ilan edilmesi

1972 Gayrımenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu'nun (GEEAYK) nin Boğaziçi ile ilgili kararının revize edilmesi

1974 Dünya Bankası ile 1971'de başlatılan ve 1973'te sonuçlandırılan görüşmeler ve İnstitute of Public Administration+Buchanan Grubu Konsorsiyumu'nun danışmanlık katkılarıyla, İstanbul Metropol Alanı Planlama ve Geliştirme sorunlarını ele alan çalışmanın Wilhelm Molkte başkanlığında başlatılması

1974 Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu'nun (GEEAYK) 'Boğaziçi korularının ve ormanlarının korunması'na ilişkin kararı

1976 İstanbul Nazım Plan Bürosu'nca bu yıla kadar yapılan tüm çalışmaların genel bir değerlendirmesinin yapılması ve yeni bir strateji öneren raporun hazırlanması

1977 Boğaziçi alanının tamamını kapsayan 1/5.000 ölçekli Nazım İmar Planı ve Yönetmeliği'nin yürürlüğe girmesi (1978 ve 1979 yıllarında revize edilmiştir) 1980 Büyük İstanbul Nazım Plan Bürosu'nun hazırladığı ve sonraki Belediye Başkanı Bedrettin Dalan tarafından uygulanmayan, 15 yıllık hedefleri içeren 1/50.000 ölçekli İstanbul Nazım Planı'nın İmar ve İskan Bakanlığı'nca onaylanması

1982 Devlet Planlama Teşkilatı eşgüdümünde Ulaştırma Ana Planı (1983-1993) hazırlık çalışmaları

1982 2634 sayılı Teşvik Yasası'yla İstanbul'da yeşil alan ve tarihsel bahçelerin özel imar koşullarıyla yüksek ve yoğun yapılaşmaya açılması.

1982 Yeni ilkeler doğrultusunda İstanbul Boğaziçi için yeni plan hazırlanması kararı alınması (Sahil Şeridi, Ön görünüm: 4.300 ha, geri görünüm:1.000 ha, etkilenme bölgesi: 5.300 ha)

1983 DPT tarafından hazırlanan 10 yıllık Ulaşım Ana Planı (1983-1993)

1983 İstanbul Belediyesi, Büyük İstanbul Nazım Plan Bürosu ve İller Bankası üyelerinden oluşan planlama grubu tarafından hazırlanan Boğaziçi Nazım İmar Planı'nın (1/5.000) ve Sahil Şeridi ve Öngörünüm Bölgesi Koruma Geliştirme Planı'nın (1/1.000) onaylanması ve Boğaziçi İmar Uygulama Planı'nın yürürlüğe girmesi

1984 Ömerli İçme Suyu Havzası Koruma Planı'nın (1/25.000) çıkarılması ve Sultanbeyi'nin 'gelişmesi sınırlandırılacak köy' olarak tanımlanması

1984 İTÜ Taşkışla Binası'nın bahçesiyle birlikte 5 yıldızlı otel yapılması için Maliye ve Gümrük Bakanlığı'nca 49 yıllığına kullanma hakkının ESKA AŞ'ye verilmesi. (Bina, Milli Müdafaa Vekaleti'nce, Reisicumhurun emirleriyle, 1943'te Maarif Vekilliği'ne, İstanbul Yüksek Mühendislik Okulu'nun bina sıkıntısının giderilmesi koşuluyla tahsis edilmişti)

1984 2981 sayılı Islah İmar Planı Yasası

1984 İstanbul Adalarının (Prens Adaları) SİT (İngilizce, city sözcüğünden) alanı ilan edilmesi

1984 Kadıköy (İstanbul) sahilinin (ilk aşama Dalyan- Caddebostan) doldurulmaya başlanması (Kadıköy Belediyesi'nce URANSAN Firması'na ihale edilen iş, 1987'ye kadar sürmüştür)

1987 Prof.Ahmet Keskin: "Essen Planı öylesine yanlıştı ki, başkaları alıp kenti iyice mahvetmesin diye işi kabul ettim. Elimden geldiği kadar insani ölçülere indirmeye çalıştım"

1988 İstanbul Büyükşehir Belediyesi Ulaşım Nazım Planı raporlarının Temel Mühendislik tarafından hazırlanması

1988 1/25.000 ölçekli Beykoz İlçesi, Köyleri ve Çevresi, Çevre Düzeni İmar Planı'nın kabulü (Polonezköy'de yağmayı hızlandırmıştır)

1988 3194 sayılı İmar Kanunu'na dayanılarak ve koruma kurulları onayı alınmadan hazırlanan 1/5.000 ölçekli Boğaziçi Revizyon Nazım İmar Planı'nın İBB tarafından onaylanması

1990 İstanbul'un 1.No'lu Mahkemesi'nin Boğaziçi Geri Görünüm ve Etkilenme Bölgeleri Revizyon Planı'nın iptali başvurusu için yürütmeyi durdurma kararı vermesi

1990 İTÜ ve Mimarlar Odasının itiraz ettiği İstanbul Tarihi Yarımada Koruma İmar Planı'nın İBB Meclisi'nce onaylanması

1990 İstanbul Suriçi Tarihi Yarımada Koruma Nazım Planı'nın, İBB Meclisi tarafından onaylanması 1990 İstanbul için yapılmış mevcut ulaşım etüdlerinin İBB tarafından Metroplan Firması'na incelettirilmesi ve önemli uygulamaların değerlendirilerek Kentsel Ulaşımı İyileştirme Projesi adı altında toplanması

1991 İstanbul Tarihi Yarımada Koruma İmar Planı'nın Bölge İdare Mahkemesince iptal edilmesi

1994 İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından ikinci metropoliten planın onaylanması (kısa bir süre sonra Recep Tayyip Erdoğan'ın İBB Başkanlığı döneminde iptal edilmiştir)

1994 İstanbul 4. İdare Mahkemesi'nin, 1990 tarihli İstanbul Suriçi Koruma İmar Planını, mevcut ve yeni yasadışı uygulamaları arttıracağı gerekçesiyle iptal etmesi

1994 1/50.000 ölçekli İstanbul Nazım Planı'nın tamamlanması ve onaylanması

1994 Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel'in, 30 maddelik bir talimatname hazırlayarak hükümetten, İstanbul'u 2000'li yıllara taşıyacak 'makro plan'ın hemen devreye girmesini istemesi

1994 TC Başbakanlık DPT tarafından VII. Beş Yıllık (1995-1999) Kalkınma Planı Ulaştırma Sektörü Özel İhtisas Komisyonu Raporu'nun yayınlanması

1994 İstanbul Boğazı'nın petrol yolu olamayacağı yönünde Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu kararı

1995 İstanbul'un tarihi yarımadasının (Suriçi) korunmasıyla ilgili SİT kararının alınması (1 yıl içerisinde, hazırlanması gereken Koruma Planı hazırlanmamıştır)

1995 Yüksek yargının, Mimarlar Odası'nın 1990 yılında yaptığı başvuruyu sonuçlandırarak, ilk hazırlık ve ihalesi B. Dalan döneminde yapılan, Sözen döneminde yürürlüğe giren İstanbul Suriçi İmar Planı'nı iptal etmesi

1995 3 numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu'nca Sarıyer ve Beykoz İlçelerinin (İstanbul) doğal SİT ilan edilmesi

1995 İstanbul tarihi yarımadanın karma SİT alanları bütünü olarak ilan edilmesi

1995 İstanbul 1 numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu'nun 6848 sayılı kararıyla, Eminönü ve Fatih İlçelerini içeren tarihi yarımadanın 1.derecede SİT alanı ilan edilmesi

1995 Kültür Bakanlığı 3 numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu'nca Beykoz ve Sarıyer'deki tüm ormanlık bölge, tarım alanları, köy-belde yerleşmelerini, Elmalı Su Havzası'nı ve Karadeniz Kıyı Kuşağını 'doğal SİT Alanı' ilan etmesi

1995 İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından (Recep Tayyip Erdoğan dönemi) 1/50.000 ölçekli yaptırılan; su havzalarının İSKİ yönetmenliğine bağlandığı ve ardından yönetmenliğin değiştirildiği, onaydan sonra Mimarlar Odası'nın hakkında dava açtığı, Danıştay'ın plan konusunda Büyükşehiri yetkisiz ve Bayındırlık Bakanlığı onayını zorunlu gördüğü kararıyla, tümüyle iptal edilen Metropoliten Alan Alt Bölge Nazım Planı'nın onaylanması

1995 7755 Sayılı kararla İstanbul'un kuzeyinde Beykoz ve Sarıyer İlçe ve Beldelerinin 1 ve 2 no.lı doğal SİT Alanı ilan edilmesi

1995 İstanbul 1. nolu İdare Mahkemesi'nin Boğaziçi Geri Görünüm ve Etkilenme Bölgeleri Revizyon Planı'nın iptal edilmesi kararı vermesi (Daha sonra bu kararın iptali için İBB, Danıştay'a gitmiştir)

1996 İstanbul 1 Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu'nun 7981 sayılı kararıyla, Eminönü ve Fatih İlçelerini içeren tarihi yarımadanın geçiş dönemi yapılaşma koşullarının yeniden düzenlenmesi

1997 Haliç Çevre Koruma Projesinin başlatılması

1997 İBB+İTÜ işbirliği ile İTÜ tarafından 1/50.000 ölçekli İstanbul Nazım İmar Planı temel alınarak 2010 yılı hedefli İstanbul Ulaşım Master (Ana) Planı'nın hazırlanması

1998 İTO ve Yıldız Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi Anabilim Dalı'nın birlikte hazırladığı İstanbul Ulaşımında Acil Eylem Planı sonuçlarının açıklanması

1999 İBB, UKOME'de İstanbul Ulaşım Planı'nın onaylanması

2002 Bayındırlık ve İskan Bakanlığı'nın, İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı'na ' 1995 yılında onaylanan Metropolitan Alan Planının mahkemelerce geçersiz kılındığına, bu nedenle yeni bir nazım planın üretilerek Bakanlıkça onaylanabilmesi için Büyükşehir Belediyesi'nin Valilik kanalıyla Bakanlıkla ortak planmala çalışmasını öngören bir protokol taslağının hazırlanmasına' ilişkin 2513 sayılı yazısı

2004 Toplam sayısı 20'yi bulan koruma bölge kurullarının yapısını değiştirerek üye sayısını 5'ten 7'ye çıkaran ve şehir planlamacısı, mimar, arkeolog ve sanat tarihçisi yanında hukukçu üye öngören 5226 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu ile Çeşitli Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun'un yürürlüğe girmesi

HALĠÇ KÖPRÜLERĠ

1473 Leonardo da Vinci'nin Osmanlı Yönetimine köprü yapma önerisi

1836 II: mahmut'un açılışını yaptığı Unkapanı-Azapkapı Hayratiye (Cisr-i Atik) Köprüsü

1845 Eminönü-Karaköy arasında ilk köprü (Cisr-i cedid)

1863 İlk köprünün yerinde ikinci ahşap Galata (Karaköy) Köprüsü

1863 Ayvasaray-Piri Paşa arasında ahşap kazıklı Haliç (Yahudi) Köprüsü

1869 Bir İngiliz Firmasının ahşap Galata Köprüsü yerine 18 m. genişliğinde demir köprü önerisi yapması

1870 Ethem Paşa tarafından Karaköy Köprüsünün (dubalı) yeniden yaptırılması (1912 yılına kadar kullanılmıştır)

1872 Ahşap Unkapanı Köprüsü'nün 18 m. olarak yenilenmesi 1874 Üçüncü Galata Köprüsünün, Fransızlara ihale edilmesine rağmen Fransız-Alman savaşı nedeniyle iptal edilip, yerine İngiliz G. Wels Firmasının projesiyle Unkapanı köprüsünün geçirilmesi (37 yıl hizmet görmüştür)

1878 Galata Köprüsünün 14 m. olarak yenilenmesinin tamamlanması

1891 Londra'da yayınlanan 'Şark ve Garp' gazetesi başyazarı Nasip Abdullah Şebli'nin Osmanlı Sarayına bir mektup göndererek 'Asya ile Avrupa'yı birleştirecek bir asma köprünün kurulacağı' haberini sevinçle karşıladığını bildirmesi

1908 İstanbul Şehremini (belediye başkanı) Ziver Bey'in 'yer altı tramvayları'ndan söz eden ilk metro önerisi (Topkapı- Aksaray-Beyazıt-Çarşıkapı-Eminönü-Karaköy- Galatasaray-Taksim-Pangaltı-Nişantaşı)

1910 Sultan Mehmet Reşat döneminde Eminönü-Karaköy arasında Eski Galata Köprüsü'nün yaptırılması

1912 Alman MAN firmasına yaptırılan yeni Galata Köprüsünün (dördüncü) hizmete girmesi ve köprü geçiş ücretlerinin (mürüriye) arttırılması

1912 Sökülen Karaköy Köprüsünün Azapkapı-Unkapanı arasına taşınması (1936 yılına kadar kullanılmıştır)

1912 350 bin altına Alman MAN Firmasına yaptırılan, altında dükkanların bulunduğu dördüncü Galata Köprüsü'nün trafiğe açılması (80 yıl hizmet vermiştir)

1912 Tahta köprünün (Galata) yerine çelik konstrüksiyonlu yeni köprünün hizmete girişiyle birlikte tramvayların köprüden geçiş yasağının kaldırılması 1985 Yeni Galata Köprüsü'nün (486 m. uzunluk, 42 m. genişlik, ortası açık, 130 dükkan) Karayolları Genel Müdürlüğü'nce STFA-Thyssen ortak girişimine ihale edilmesi

1986 İstanbul Eminönü-Karaköy arasında Yeni Galata Köprüsü'nün yapımına başlanması

1987 Yeni Galata Köprüsü'nün temelinin atılması

1992 İstanbul'da Eminönü-Karaköy'ü birleştiren tarihi Galata Köprüsünün (1875'te İngilizlere 105 bin altına yaptırılmıştı) yanması

1992 Galata Köprüsü'nün yanması üzerine kullanılamaz hale gelen köprünün Ayvansaray'a taşınması

1992 Yeni Galata Köprüsü'nün trafiğe açılması

1998 Mahkemelik olduğu için bakımı yapılamayan yeni Galata Köprüsü'nün hidrolik sisteminin arızalanması

ĠSTANBUL'DA BOĞAZ GEÇĠġĠ

MÖ 490 Pers imparatoru Darius'un, 80.000 askerini Boğaziçi'ne gemilerle kurduğu bir yüzer köprüden Avrupa Yakasına geçirmesi

1011 İstanbul Boğazında denizin donması

1232 İstanbul Boğazında denizin donması

1621 İstanbul'da Haliç'in donması

1630 Hazerfan Ahmet Çelebi'nin Galata Kulesinden Üsküdar Doğancılar'a (6 km.) planör kanatlarla uçması

1633 Lagari Hasan Çelebi'nin roket esaslı aracıyla Sarayburnu'ndan havalanıp denize inişi

1845 Üsküdar'a ilk defa yaz-kış olmak üzere düzenli vapur seferlerinin konması 1850 Eminönü-Üsküdar arasında günde dört sefer yapan vapurların çalıştırılması

1854 İstanbul'da ısının eksi 6'ya düşmesi ve Tuna nehrinden Karadeniz ve Boğaz'a buz parçalarının sürüklenmesi

1858 Kabataş-Üsküdar arasında ilk arabalı vapur seferlerinin başlaması

1860 Fransız mühendis S.Preaut'nun İstanbul'un Avrupa ve Asya yakasını tüp geçitle birleştirme avan projesi

1869 Gavand'ın, Tünel projesini, Maliye Nazırı Sadık Paşa ve Nafia Nazırı Edhem Paşa destekleriyle Padişah Abdülaziz'e kabul ettirmesi (Gavand ayrıca 'Yeni Şehir Projesi' adıyla Kumkapı'yı Ortaköy'e bağlayan, bir diğer hattının Sarayburnu'ndan Üsküdar'a uzandığı denizaşırı bir demiryolu projesi ile Medrese, Perşembe Pazarı, Kumbaracı, Yeniçarşı sokaklarında tünel önermişti)

1900 Compaigne Internationale du Chemin de Fer de Bosphore Demiryolu Şirketi'nin (Fransız mühendis Arnaudin) Üsküdar-Sarayburnu arasında bir demiryolu köprüsü kurma proje önerisi

1905 İstanbul deniz ulaşımında kullanılan yandan çarklı vapurların yerine ilk uskurlu vapurların sefere konulması

1916 Alman ordularının Asya ve Ortadoğu'ya erişmesini sağlayacak bir boğaz köprüsü için Alman Ordu mühendislerinin Üsküdar Salacak'ta sondaj çalışmaları başlatması (sonuç alınamamıştır)

1923 Boğazların tabi olduğu usulleri de düzenleyen Lozan Andlaşması'nın imzalanması

1936 İstanbul ve Çanakkale Boğazları'ndan geçişleri düzenleyen uluslar arası Montreux Sözleşmesi'nin imzalanması 1936 Boğazların yönetimini Türkiye'ye bırakan anlaşmanın Avustralya, Büyük Britanya, Bulgaristan, Japonya, Romanya, Fransa, Sovyetler Birliği, Yunanistan, Yugoslavya ve Türkiye arasında Montreaux (İsviçre) Kenti'nde imzalanması ve komisyon görev ve yetkilerinin Türkiyeye devredilmesi

1938 İstanbul Boğaz trafiğini düzenleyen Montreux (Montrö) Sözleşmesi'nin imzalanması

1948 İstanbul Fındıklı'daki Güzel Sanatlar Akademi'sinin yanması

1950 Metin Pusat tarafından hazırlanan boğaz tünel geçişi projesinin İTÜ ve Belediye temsilcilerinden oluşan bir grup tarafından reddedilmesi.

1954 Royal George Bridge Company'nin kendi isteğiyle Boğaz Köprüsü hazırlık çalışmaları başlatması

1954 Karayolları Genel Müdürlüğü'nün Boğaz Köprüsü için bir fizibilite raporu hazırlamak üzere ABD mali katkısı sağlanarak, De Leuw Cather and Co. ile sözleşme imzalaması ve Anadoluhisarı'nda sondaj çalışmalarını başlatması

1956 Danışman firmanın hazırladığı İstanbul Boğazı Köprüsü ve Bağlantı Yolları Sistemi adlı raporun hazırlanması

1956 Alman profesör Högg'un bir revizyon imar planıyla Ortaköy-Beylerbeyi arasında bir köprü ve kentiçi yol ağırlıklı ulaşım sistemi önerisi

1956 ABD Firmasınca, Boğaz Köprüsü yapılabilirlik etüdü gerçekleştirilmesi 1957 Kent planlamacı Högg'ün köprü için en uygun yer olarak Ortaköy-Beylerbeyi arasını, Prost'un ise bir ucu Arnavutköy'de olan bir tünel önermesi

1957 Boğaz köprüsü kontrollük ve yapım sözleşmesinin Amerikan firması Steinmann ile imzalanması

1958 Bayındırlık Bakanlığının ABD Steel Company tarafından yapılan Boğaziçi Köprüsü ve Çevre Yolları Projesi'ni onaylaması

1958 İstanbul'da ilk Boğaz Köprüsü ve Çevre Yolları Projesi'nin hükümetçe onaylanması

1960 27 Mayıs Hükümetinin 'Boğaz Köprüsü Projesi'ni durdurduğunu açıklaması

1966 İngiltere'nin Galler Bölgesi'nde İstanbul Boğaz Köprüsü'nün bir eşi olan Severn Köprüsü'nün (şerit metre başına 60 ton yüke göre) yapılması

1966 Başbakan Süleyman Demirel: "İstanbul Köprüsü bir hayal, bir faraziye değil, bir hesap kitap işidir. De Leuw Cather'in etütlerini tetkik ettim. Artık İstanbul Köprüsü…"

1967 Karayolları Genel Müdürlüğü'nün, boğaz geçişiyle ilgili daha önceki tüm çalışmaları güncelleştirerek İstanbul Çevre Yolu ve Boğaz Köprüsü Ekonomik Etüdü başlığı altında yayımlaması

1967 Arap-İsrail Savaşları sırasında Süveyş Kanalı'nın kapanması (Gerçek bir yolculuk talebi olmamasına rağmen, Birinci Boğaz Köprüsü'nün gündeme alınmasının uluslar arası jeopolitik nedeni)

1967 TMMOB Mimarlar Odası'nın İstanbul'da boğaz köprüsü ile ilgili raporu: "Boğaz Köprüsü İstanbul şehrinin rasyonel gelişimini olumsuz yönde etkileyecek, tek merkezli, ulaşım masrafları çok yüksek, arsa spekülasyonuna açık bir şehir biçimi geliştirecektir. Bunun sonucunda yeniden başka köprü ve çevre yollarının, pek masraflı şehir içi arterlerinin inşası kaçınılmaz olacaktır..."

1970 105+22 milyon TL'na Boğaz Köprüsü'nün (Birinci Köprü, Boğaziçi Köprüsü) Alman-İngiliz Konsorsiyumuna ihalesi

1970 İstanbul Ortaköy-Beylerbeyi arasında, 1.560 m. Uzunluğunda dünyanın en büyük dördüncü köprüsü olan Boğaziçi Köprüsü'nün yapımına başlanması (1973'de bitirilmiştir)

1970 Daha sonra Fatih Sultan Mehmet Köprüsü'nün de başmühendisliğini yapan Dr. William Brown'un Avustralya'da gerçekleştirdiği Westgate Köprüsü'nün çökmesi

1972 İstanbul Boğaziçi SİT Alanı'nın ilan edilmesi

1973 İstanbul Boğazı ve Çevresi Sorunları Sempozyumu'nun yapılması

1973 İstanbul Boğazı'nda Alman Hochtief ve İngiliz Cleveland Firmaları tarafından yapılan köprünün (Boğaziçi Köprüsü) açılışı

1974 İstanbul-Ankara Çift Hatlı Hızlı Tren Projesi'nin gündeme alınması

1974 Çevre yolları ve Boğaziçi Köprüsü'yle birlikte uluslar arası E-5 karayolunun Avrupa'dan Asya'ya ulaşmasında önemli bağlantı noktalarından birisini oluşturan yeni Haliç Köprüsü'nün hizmete girişi

1977 İstanbul Boğazında ikinci köprü için fizibilite etüdünü hazırlamak üzere, Freeman Fox Firması'nın görevlendirilmesi ve çalışmalarını tamamlaması 1978 İkinci Boğaz köprüsü fizibilite etüdü kapsamında, Karayolları Genel Müdürlüğü'nce İngiliz Freeman Fox Şirketi -Türk Botek ortak girişimine yaptırılan etüdün sonunda 4.Levent-Yenikapı arasında metro önerisi yapılması

1980 İkinci Boğaz Köprüsü'nün, 1980 Nazım Planına aykırı olarak onaylanması

1982 İstanbul Boğaz Köprüsü eşi olan İngiltere'deki Severn Köprüsü'nün askı çatlamaları üzerine 49 askı kablosunun köprü yapımının 3 katı maliyetle değiştirilmesi ve bu soruna bağlı olarak köprülerde kabul edilen yük standartlarının (şerit m. başına yük olarak BS 153 yerine BS 5.400) değiştirilmesi

1983 İstanbul Boğaziçi Yasası'yla Boğaziçi'nde yapılaşmaya yol açılması

1983 İngiliz Freeman, Fox and Partners Firması'na 2. köprü projesinin ihalesi

1984 Boğaziçi Tüp Geçiş ve İstanbul'u kuzey-güney, doğu-batı doğrultusunda bağlayacak metro sisteminin avan projesinin tarihi yarımadada tarihsel ve kültürel varlıklara etkisi konusunda Prof. Afife Batur'un çalışmalarına başlaması (1986'da tamamlanmıştır)

1984 Freeman Fox (İngiliz) ve Botek AŞ (Türk) tarafından İkinci Boğaz Köprü Geçişi Fizibilite Etüdü'nün yapılması

1985 İstanbul Kavacık-Rumelihisarüstü arasında Fatih Sultan Mehmet Köprüsü'nün yapımına başlanması (1988'de tamamlandı)

1985 Ulaştırma Bakanlığı'nca uluslar arası bir konsorsiyum olan IRTC'nin (İstanbul Rail Consorsium) Boğaz Demiryolu Tünel Projesi çalışmalarına başlaması (637 milyon dolara mal olan proje 30 ay sürmüştür)

1986 İBB'nin ( Başkan B.Dalan) oto-tüp yolu yaklaşımı doğrultusunda Fransız Bouygues Firması'yla, daha sonra ağır koşulları nedeniyle DPT tarafından reddedilen, (Ahırkapı-Harem arasında 'yap-işlet-devret yöntemiyle) 'oto-tüp geçit' yapımı için ön anlaşma yapması

1986 Japon devlet finansman kuruluşları ve ticari bankaları tarafından sağlanan krediyle, Japon Firmalarının ağırlıklı olduğu Japon, İtalyan ve Türk (IHI-C.ITOH-STFA) firmalar konsorsiyumu tarafından, İstanbul Boğazı üzerinde ikinci asma köprünün yapımına başlanması

1986 İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Bedreddin Dalan'ın desteğiyle, İstanbul'u Yıldız-Samatya doğrultusunda kesen geniş bir otoyol ve üzerinde birçok viyadük, tünel, 4. Haliç Köprüsü öngören, 3 Alman trafikçi tarafından yapılan Essen Uygulama Planı'nın, Essen Üniversitesinde görevli birkaç kişi ve Belediyenin de ortak olduğu Weidleplan adlı Şirketçe hazırlanması ve '3. Boğaz Köprüsü ve Tünel Önfizibilite Etüdleri' raporunun yayınlanması

1986 Fransız Bouygues firmasınca 3. köprüye seçenek olarak tünel önerilmesi

1987 IRTC (Konsorsiyum) tarafından İstanbul ulaşım modeli kalibrasyonunun yapılması, tüp tünel ve metro için (Yenikapı-Taksim Metro Hattıyla bağlantılı Üsküdar- Şemsipaşa-Sarayburnu tüp geçişi) 60 rapor ve 400'ün üzerinde projenin ayrıntılandırılması

1987 DPT'nin, İBB Başkanı B.Dalan'a, 3. Köprü ve Tüp Geçit'in aynı firmaya ihale edilmesi ve tekliflerin DPT ile birlikte değerlendirilmesini isteyen yazısı 1987 DPT'nin raylı tüpgeçitin yapımını kolaylaştırmak için, tüpgeçitle birlikte ihale edilmesini ısrarla istediği üçüncü Boğaziçi Köprüsü'nün, İBB Başkanı B. Dalan'ın baskısı ve Başbakanın (Turgut Özal) kararıyla, Boğazaltı Raylı Tüpgeçidi İhalesi'nden ayrılarak, tek başına ihale edilmesi

1988 İBB Başkanı Bedrettin Dalan'ın Üsküdar-Ortaköy arasına üçüncü köprü istemesi

1988 İstanbul 2. İdare Mahkemesi'nce, İstanbul Boğazı'nın Arnavutköy Bölgesi'nde denize kazıklar çakılarak yapılan yolun, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı'nın onayı alınmadığı gerekçesiyle 90 gün süreyle yapımının durdurulması

1988 İstanbul Boğazı üzerinde ikinci köprünün (Fatih Köprüsü) hizmete açılması

1988 Birinci köprünün 600 m. güneyinde kurularak 'tünel- viyadük-tünel' sistemleriyle otomobilleri Yıldız Sarayı sırtlarından 'doğrudan' Piyalepaşa'ya ulaştıracak bir ekspres yol olarak tasarlanan 3. Çevre yolu Boğaz Geçişi Ön Etüdü ve teklifinin ENKA-Cleveland Ortaklığı'nca İBB'ye sunulması

1988 TMMOB Mimarlar Odası'nın İstanbul Şubesi'nce 'İstanbul Ulaşımı ve 3. Boğaz Köprüsü' panelinin yapılması.

1988 İBB Başkanı B. Dalan: "Londra'da Times'da 22 tane köprü var, New York'ta 40 köprü var, tabii İstanbul'da birçok köprü olabilir. Biz üçüncü köprüyü yapacağız. Karşı çıkanlar da paşa paşa üzerinden geçecek."

1992 Japon köprü firmalarının Boğaz Demiryolu Tüp Geçişi'ne seçenek (alternatif) olarak hazırladıkları projeleri yerel ve merkezi Türk yönetimlerine sunmaları (kabul edilmemiştir) 1992 Koalisyon Hükümeti Ulaştırma Bakanlığı'nın, ihale ilanlarında İstanbul Boğazı ibaresindeki 'tüp' sözcüğünü silerek İstanbul Boğazı Geçişi deyimini kullanması

1993 İETT APK Daire Başkanlığı tarafından Boğaziçi Köprüsü'nde Bir Şeridin İETT Otobüslerine Ayrılması Fizibilite Raporu'nun hazırlanması

1993 İstanbul 3 no.'lı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu'nun; SİT alanı olan Boğaziçi'nin hiçbir yerinde köprü geçirilemeyeceği kararı alması

1993 Bayındırlık ve İskân Bakanı Onur Kumbaracıbaşı (CHP): "İlerde sıkıntı çıkmasın diye, Karayolları 17.Bölgemiz ön etütleri yapıyor. Köprü kuzeye düşünülüyor. Yani, şehrin görüntüsünü bozmayacak bir şekilde. Üçüncü bir çevre yoluyla birlikte planlanacak. Bu çevre yolu Gebze-Çorlu arasını birbirine bağlayacak... Köprünün yapımıyla ilgili bir girişimimiz yok. Bunu da açıklıkla vurguluyorum. Arzu edildiği anda devreye girecek bir şekilde hazırlanıyor. Çünkü biz inanıyoruz ki bu talep bir süre sonra İstanbullulardan gelecek..."

1994 İstanbul Boğazı'nın petrol yolu olamayacağı yönünde Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu kararı

1994 İstanbul Boğaz trafiğini düzenleyen tüzüğün yayınlanması

1996 Ulaştırma Bakanlığı'nca Üsküdar-Yenikapı Tüp Geçiş Bağlantısı'nın etüd-proje çalışmasının yeniden, Yüksel Proje-Louis Beerger (ABD) ve De Consult (Alman) Konsorsiyumu'na, 16 ayda bitirilmek üzere ihale edilmesi

1996 Karayolları Genel Müdürlüğü'nün Boğaz'a üçüncü köprü yapılması yönünde imar planı değişikliği önerisi 1997 Başbakanlık Yüksek Planlama Kurulu'nun (YPK) toplantısında İstanbul'da demiryolu tüp geçiş yerine üçüncü köprüyü uygun bulması

1997 Bayındırlık ve İskân Bakanı Yaşar Topçu: "İkisini de (üçüncü köprü ve tüp geçit) yap-işlet-devret modeliyle ihaleye çıkaralım, hangisinin müşterisi çıkarsa onu yapalım."

1997 Yüksek Planlama Kurulu'na (YPK), ENKA Danışmanlık Hizmeti'nce hazırlandığı notuyla, Haydarpaşa-Piyalepaşa Otoyolu adıyla üçüncü boğaz köprüsü projesinin sunulması

1997 TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası'nın Tarık Zafer Tunaya Kültür Merkezi'nde düzenlediği brifingde Boğaz Köprülerine Tercihli Otobüs Yolu Önerisi yapılması

1998 İBB Başkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın Milliyet Gazetesi ziyareti: "Gebze-Çorlu Hattını birbirine bağlayacak en kuzeyde bir çevre yoluyla köprü düşünülürse, buna sıcak bakabilirim."

1999 Boğaz'da üçüncü köprüye karşı direnen Arnavutköy Semt Girişimi'nin oluşumu

1999 Bayındırlık Bakanlığı'nın İstanbul'a üçüncü köprü avan projesini İBB'ye sunması

2003 İstanbul Boğazı'nda gemi trafiğini ve güvenliğini sağlama amacıyla yapılan radar kulelerinin hizmete girmesi ve sistemin Denizcilik Müsteşarlığı'ndan alınarak Kıyı Emniyeti ve Gemi Kurtarma İşletmeleri'ne devredilmesi

2003 İstanbul Altunizade'de köprü bağlantı yolları ve kavşak düzenlemesi yapımına başlanması

2004 Asya ve Avrupa'yı denizin altından birbirine bağlayacak Demiryolu Boğaz Tüp Geçişi Yapımı Sözleşmesi'nin, Taisei- Kumagai Gumi-Gama-Nurol Ortak Girişimi'yle Ulaştırma Bakanlığı arasında imzalanması (2,5 milyar dolar harcamayla, 2008'de bitmesi planlanan projenin daha sonra İstanbul raylı sistemleriyle entegrasyonu yapılacaktır)

2004 Asya-Avrupa Demiryolu Bağlantısı Projesi'nin, anahtar teslim olarak yaklaşık 2 milyar dolar maliyetle ve Japon kredisiyle yapımına başlanması (2007'de kazı işlemlerinin bitirilmesi, 2008 yılında Sirkeci-Üsküdar arasında tamamlanması planlanan projenin, 13,3 km. si deniz altında olmak üzere toplam uzunluğu 76,3 km)

2004 Marmaray Asya-Avrupa Demiryolu Bağlantısı Projesi'nin temel atma töreninin Üsküdar'da yapılması. Ulaştırma Bakanı: "Hiçbir zaman İstanbul için ne köprü ne tüp geçit tartışması yok. Zamanı geldiğinde şehrin köprüye de, tüp geçide de ihtiyacı olabilir. İstanbul'un yoğun trafik yükü belki bir başka tüp geçidi de, üçüncü köprüyü de ihtiyaç haline getirecektir. Tüp geçit, üçüncü köprünün alternatifi değildir. İhtiyaç doğdukça ve zamanı geldikçe bunlar sırasıyla ele alınacaktır."

2005 Japonya Uluslararası İşbirliği Ajansı'na (JICA), İBB'ce Ulaşım Master Planı hazırlatması.

2008 İETT Avcılar - Mecidiyeköy Metrobüs Hattı'nın Boğaziçi Köprüsü üzerinde ayrılan şerit üzerinden Anadolu Yakası'nda Kozyatağı'na bağlanması işinin başlaması (Şubat 2009'da, Avcılar-Topkapı-Mecidiyeköy-Zincirlikuyu- Altunizade-Kozyatağı Metrobüs Hattı hizmete girecektir.)

2008 Yap-işlet-devret (YİD) modeli ile yapılacak Karayolu Boğaz Tünel Geçişi Projesi ihalesini, Yapı Merkezi ile Güney Kore'den SKEC-Samwhan-Hanshin-Namkwang-Kukdong şirketlerinden oluşan "TKJV Türk-Kore Ortak Girişimi"nin alması. (1 milyar dolara mal olması beklenen tünel geçişi, 4 yıl 7 ayda tamamlanacak. Projenin işletme süresi ise 30 yıl 6 ay 9 gün olacak. Proje ile iki kıta, denizin altından karayolu tüneli ile birbirine bağlanacak. Kazlıçeşme'den başlayacak, Göztepe Kavşağı'nda bitecek projede 3.3 kilometrelik bölüm denizin altında yer alacak. İki katlı ve ikişer şeritli planlanan tünelde katlardan birisi giden, diğeri gelen araçlara ayrılacak. Günde 90 bin aracın geçiş yapacağı öngörülüyor.)

ĠSTANBUL'DA METRO

1860 Avrupa ile Asya Yakasını tüp geçitle birleştirme avan projesi (Fransız mühendis S.Preaut)

1869 Gavand'ın, Tünel projesini, Maliye Nazırı Sadık Paşa ve Nafia Nazırı Edhem Paşa destekleriyle Padişah Abdülaziz'e kabul ettirmesi (Gavand ayrıca 'Yeni Şehir Projesi' adıyla Kumkapı'yı Ortaköy'e bağlayan, bir diğer hattının Sarayburnu'ndan Üsküdar'a uzandığı denizaşırı bir demiryolu projesi ile Medrese, Perşembe Pazarı, Kumbaracı, Yeni Çarşı sokaklarında tünel projeleri tasarlamıştır)

1871 Tünel yapımına başlanması

1872 Fransız mühendis Henri-Gavand'ın Kumkapı-Süleymaniye- Haliç-Galata-Fındıklı-Dolmabahçe-Beşiktaş-(Kilyos) yolboyunca (güzergah) metro+raylı sistem önerisi (kabul edilmedi)

1873 Karabet adlı kişinin Galata-Beyoğlu-Karadeniz Boğazına kadar metro yapma önerisi (ertesi yıl reddedildi)

1874 Tünel yapımının bitirilmesi

1876 Eugene-Henri Gavand tarafından projelendirilen Kumkapı- Beyazıt-Karaköy-Dolmabahçe arasında İstanbul Metrosu ile Yedikule-Sarayburnu arasında liman önerisinde bulunulması 1877 Henri Gavand'ın Kumkapı-Ortaköy arasında geliştirilmiş metro projesi (Kumkapı-Beyazıt-Eminönü-Karaköy- Tophane-Beşiktaş-Ortaköy güzergahlı, yeraltından Haliç geçişli ve gerekli finansman sağlanırsa Kilyos'a uzatılacak).

1887 Reji İdaresi memurlarından Osmanlı uyruklu Boğos Efendi'nin Sadaret'e, Bahçekapı-Beyazıt arasında metro önerisi (Meclis-i Vükela tarafından reddedildi)

1898 Namık Paşazade Tahir Bey'ce Bahçekapı-Çarşıkapı-Beyazıt arasında metro imtiyazı isteği

1900 Müze-i Hümayun Müdürü Osman Hamdi Bey'in Kabataş'tan Taksim'e metro imtiyazı için başvurusu

1902 Ahmet Besim Paşa tarafından Üç Amerika'lı mühendise (Strom, Lindtman, Hillicar), Sarayburnu'nu Üsküdar- Salacak'a bağlayacak demiryolu tüp geçit projesi yaptırılması

1908 İstanbul Şehremini (belediye başkanı) Ziver Bey'in 'yer altı tramvayları'ndan söz eden ilk metro önerisi (Topkapı- Aksaray-Beyazıt-Çarşıkapı-Eminönü-Karaköy- Galatasaray-Taksim-Pangaltı-Nişantaşı)

1909 Monsieur (Mösyö) Moray'ın Taksim-Galata-Sirkeci-Beyazıt arasında metro imtiyazı isteği

1911 Osmanlı İmparatorluğu İstanbul Şehri Metropoliten Demiryolu Projesi adıyla Philipp Holzman Müessesesi'nden Mühendis Horrbach'ın Beyazıt-Şişli arasında 7 km.lik, Tüneli de kapsayan, Alman ve Fransız Şirketlerince Sadrazam Mahmut Şevket Paşa'ya sunulan metro önerisi (Beyazıt-Cağaloğlu-Eminönü-Galata-Şişhane-Galatasaray- Taksim-Pangaltı-Nişantaşı) 1911 Eminönü-Beyazıt arasında yeraltı metrosu yapmak için Dersaadet Tramvay Şirketi'nin Devlet-i Aliye'ye (Ticaret ve Nafia Nezareti) yazılı başvurusu

1912 Fransız mühendis L. Guerby'nin ilk ciddi metro öneri ve projesi

1912 İstanbul Şehiriçi Metropolitan Demiryolu için Deutsche Bank nam ve hesabına hareket eden Anadolu Demiryolları Genel Müdürü Edouard Huguenin'in, Beyazıt-Şişli asıl hat, Beyazıt-Yenikapı ikinci hat ve Eyüp ve Dolmabahçeye yan yol olmak üzere elektrikli raylı sistem önerisi (Ekim ayında ferman çıkmış, Ocak 1913'te mukavele yapılmış olmasına rağmen savaş nedeniyle kalmıştır)

1912 Umur-ı Nafıa Anonim Şirketi adına Oktav Basenson'un Beyazıt-Şişli metro hattı önerisi

1912 Karaköy'den Taksim'e ve Oradan Boğaziçi'nin Rumelifeneri'ne Müntehi Olmak Üzere Elektrikli Bir Demiryolu İnşa ve İşletilmesi İmtiyazı Hakkında İrade-i Seniyye'nin yayınlanması ve Boğaziçi Elektrikli Demiryolu Şirketi Mukavelenamesi'nin ve Şartnamesi'nin imzalanması

1913 Mahmut Şevket Paşa'nın güncesinden:"Beyazıt-Şişli arasında tünel yapılması projesi de bu suretle uyutulmuştu. Bu tünel projesi hükümetçe tasdik edilmiş, padişahtan iradesi bile alınmış olduğu halde, harekete geçilemiyordu. Eski Sadrazam Sait Paşa bu imtiyazı vermek için Deutsche Bank'tan 15.000 altın rüşvet istemiş. Bunu Almanya Büyükelçisi Baron Von Wangenheim bizzat bana söyledi. Gene Alman Büyükelçisi dedi ki: Bunun üzerine Alman, İngiliz ve Fransız maliye grupları, Türkiye'ye borç vermemek üzere karar aldılar. Bu mesele üzerinde tahkikat yaptım. Öğrendim ki, bir Fransız firmasının temsilcisi de, bu Beyazıt-Şişli tüneli imtiyazının Almanlara değil, kendilerine verilmesi için, Osmanlı hükümetine 3 milyon altın teklif etmiş".

1936 Fransa'dan davet edilen şehircilik uzmanı Henri Prost'un İstanbul için Taksim-Beyoğlu-Tünel-Şişhane-Karaköy- Mahmutpaşa-Beyazıt arasında metro önerisi

1950 Metin Pusat tarafından hazırlanan boğaz tünel geçişi projesinin İTÜ ve Belediye temsilcilerinden oluşan bir grup tarafından reddedilmesi

1951 İstanbul için Hollanda NEDECO Firması'na metro fizibilite etüdü yaptırılması

1952 Societe Generale de Traction et d'Explanations (SGTE) adlı Fransız grubunca Mecidiyeköy-Taksim-Beyazıt arasında 12 istasyonlu ve tahmini maliyeti 160 bin dolar tutan 1. metro önerisi (kaynak bulunamamıştır)

1953 Paris Taşıt İşletmeleri (RATP) Müdürü Prof. Langevine' in İTÜ ile birlikte İstanbul kentiçi ulaşım problemlerini incelemek üzere davet edilmesi ve İstanbul Yolcu Nakliyat İşleri Etüdü Raporu'nun yayınlanması.

1954 Fransa Paris Ulaşım İşletmesi'nin (RATP) desteği ile Fransız SGTE firmasına Prof. Langevine' in yönetiminde, İstanbul için Bayındırlık Bakanlığınca onaylanmış metro etüdünün başlatılması

1954 Societe Generale de Traction et d'Explanations adlı Fransız grubunca Mecidiyeköy-Taksim-Yenikapı arasında 2. metro önerisi

1956 Fransız SGTE firmasına metro projesi yaptırılması

1957 Kent planlamacı Högg'ün köprü için en uygun yer olarak Ortaköy-Beylerbeyi arasını, Prost'un ise bir ucu Arnavutköy'de olan bir tünel önermesi 1957 Fransız SGTE Firması'nın, metronun Mecidiyeköy-Karaköy bölümü için teklif vermesi

1960 İtalyan Fnamenica Firmasının İstanbul'da metro yapımıyla ilgili girişimi (sonuçsuz kalmıştır)

1964 Sovyetler Birliği'nin İstanbul için metro çalışmaları

1964 Fransız-İtalyan Grubu'nun (CIMT Başkanlığında 5 Fransız, SACOP başkanlığında 3 İtalyan) İstanbul Metrosu teklifi

1965 Amerikan General Electric ile Gibes and Hill Steel CO. Firmalarının birlikte ABD kredi koşullarıyla İstanbul metro teklifi

1968 İstanbul Belediye Başkanı Haşim İşcan'ın SSCB-Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'ne (TECHNO-EXPORT Şirketi) metro projesi (Topkapı-Yenikapı-Eminönü- Karaköy-Galatasaray-Taksim-Şişli-Mecidiyeköy- Zincirlikuyu ve Beyazıt-Saraçhane-Edirnekapı-Topçular) yaptırması

1968 Haşim İşcan: "(Sovyetler projesini kastederek) İstanbul metro biletini kestim"

1970 İstanbul Belediye Başkanı Haşim İşçan'ın kentte katlı kavşaklar yaptırması

1970 Sovyet TECHNOEXPORT Firması'nın 9.800 dolar karşılığı Enerji Bakanlığı izniyle Levent-Karaköy Hattının Eminönü- Yenikapı-Topkapı yönünde uzatılmasıyla ( ikinci aşamada yeni bir hatla Eminönü-Edirnekapı-Gaziosmanpaşa bağlantısı, son aşamada boğazın iki kıyısı boyunca raylı sistem) ilgili metro fizibilite raporu

1971 Sovyet Technoexport Firması'na İstanbul Metro Etüdü yaptırılması 1971 İstanbul Belediye Meclisi'nin İstanbul'da metro yapılması hususunda hükümete iletilmek üzere temenni kararı

1972 Türk, Fransız, İtalyan, Alman grubunun İstanbul'da Mecidiyeköy-Karaköy arasında metro projesi

1973 İstanbul Belediye Başkanı Fahri Atabey'in basın açıklaması: "Metronun temeli Cumhuriyet Bayramı'nda atılacak".

1974 Devletin İstanbul Metrosu yapımını üstlenmesi ve Bakanlar Kurulu kararı ile görevi İmar Koordinasyon Kurulu'na devretmesi ve ilk uygulama olarak bu tarihe kadar gerçekleştirilmiş proje ve fizibiliteleri değerlendirmek üzere müşavir firmaların görevlendirilmesi

1978 İstanbul belediye Başkanı Aytekin Kotil: "Metronun temelini 1-1.5 yıl içinde atıyoruz"

1978 İstanbul Belediyesi metro etüdü

1980 Ankara Belediye başkanı Ali Dinçer tarafından Meclis-Ulus arasında 3.5 km. metro temelinin atılması

1982 İstanbul Valisi Nevzat Ayaz'ın tüm metro projeleri ve öyküsünü içeren bir dosyayı Ankara'ya sunması

1984 Boğaziçi Tüp Geçiş ve İstanbul'u kuzey-güney, doğu-batı doğrultusunda bağlayacak metro sisteminin avan projesinin tarihi yarımadada tarihsel ve kültürel varlıklara etkisi konusunda Prof. Afife Batur'un çalışmalarına başlaması (1986'da tamamlanmıştır)

1984 Bayındırlık Bakanlığı'nca, ABD'nin Parsons Firması'na İstanbul'da metro için 'fizibilite ve avan proje' yaptırılması

1985 İstanbul Taksim-4. Levent Metrosu hazırlık çalışmalarının başlatılması 1985 Ulaştırma Bakanlığı'nca uluslar arası bir konsorsiyum olan IRTC'nin (İstanbul Rail Tunnel Consorsium) Boğaz Demiryolu Tünel Projesi çalışmalarına başlaması (637 milyon dolara mal olan proje 30 ay sürmüştür)

1986 İBB'nin ( Başkan B.Dalan) oto-tüp yolu yaklaşımı doğrultusunda Fransız Bouygues Firması'yla, daha sonra ağır koşulları nedeniyle DPT tarafından reddedilen, (Ahırkapı-Harem arasında 'yap-işlet-devret yöntemiyle) 'oto-tüp geçit' yapımı için ön anlaşma yapması

1986 İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Bedreddin Dalan'ın desteğiyle, İstanbul'u Yıldız-Samatya doğrultusunda kesen geniş bir otoyol ve üzerinde birçok viyadük, tünel, 4. Haliç Köprüsü öngören, 3 Alman trafikçi tarafından yapılan Essen Uygulama Planı'nın, Essen Üniversitesinde görevli birkaç kişi ve Belediyenin de ortak olduğu Weidleplan adlı şirketçe hazırlanması ve 3. Boğaz Köprüsü ve Tünel Önfizibilite Etüdleri raporunun yayınlanması

1986 Fransız Bouygues Firması'nca üçüncü köprüye seçenek olarak tünel önerilmesi

1987 IRTC (Konsorsiyum) tarafından İstanbul ulaşım modeli kalibrasyonunun yapılması, tüp tünel ve metro için (Yenikapı-Taksim Metro Hattıyla bağlantılı Üsküdar- Şemsipaşa-Sarayburnu Tüp Geçişi) 60 rapor ve 400'ün üzerinde projenin ayrıntılandırılması

1987 DPT'nin, İBB Başkanı B.Dalan'a, üçüncü köprü ve tüp geçit'in aynı firmaya ihale edilmesi ve tekliflerin DPT ile birlikte değerlendirilmesini isteyen yazısı

1987 DPT'nin raylı tüpgeçitin yapımını kolaylaştırmak için, tüpgeçitle birlikte ihale edilmesini ısrarla istediği üçüncü Boğaziçi köprüsü'nün, İBB Başkanı B. Dalan'ın baskısı ve Başbakanın (Turgut Özal) kararıyla, Boğazaltı Raylı Tüpgeçidi İhalesi'nden ayrılarak, tek başına ihale edilmesi

1987 Ulaştırma Bakanlığı Demiryolları, Limanlar ve Hava Meydanları Genel Müdürlüğü'nün (DLH); mevcut proje ve etütlerin hızla büyüyen İstanbul'un gereksinimleri için yetersiz kaldığı görüşüyle uluslar arası bir konsorsiyuma (IRTC) İstanbul Kentsel Ulaşım Etüdü'nü yaptırması (1985 verileri 2005 yılı projeksiyonuyla değerlendirilmiştir) ve Topkapı-Unkapanı-Şişhane-Taksim-Mecidiyeköy- 4. Levent Metrosu ve Yenikapı-Sirkeci-Üsküdar-Söğütlüçeşme Boğaz Demiryolu Tüp Geçişi karma önerisi

1988 IRTC ulaşım modeline uygun avan proje ve teknik raporların DLH'nin talebi ile İTÜ Yapı ve Deprem Uygulama Araştırma Merkezi'nce incelenmesi

1988 Ulaştırma Bakanlığı İstanbul Kentsel Ulaşım Etüdü'nün 371 pafta projeli bir uygulama planıyla başlatılması (raylı sistem ve demiryolu tüp geçit)

1988 İTÜ Uygar Araştırma Merkezi tarafından metro raporlarının yeniden değerlendirilmesinin yapılması

1988 İstanbul 2. İdare Mahkemesi'nce, İstanbul Boğazı'nın Arnavutköy Bölgesi'nde denize kazıklar çakılarak yapılan yolun, Bayındırlık ve İskân Bakanlığı'nın onayı alınmadığı gerekçesiyle 90 gün süreyle yapımının durdurulması

1988 Bayındırlık Bakanı Sefa Giray: "Bir metroyu kârlı işletmek dünyada kimseye nasip olmamıştır. Böyle bir şey yok. Tren dolu giderken otobüse göre kârlıdır. Dünya uçağa gidiyor… Bugünün son teknolojisi neyi getirdi, ona bakın. Avrupa trene yatırım yapmıyor. Bir memleketin bütün ulaşımı demiryolu ile olabilir mi sanıyorsunuz?" 1988 İstanbul Taksim - 4. Levent Metrosu Projesi'nin tamamlanması

1989 Anayasa Mahkemesi'nin 1988/61 esas no.lu kararı ile yalnızca sahil şeridi ve öngörünüm bölgesinde değil tüm Boğaziçi'nde imar affı uygulamalarının iptal edilmesi

1990 Ankara Metrosu'nun yapımına başlanması (Batıkent'de ilk kazmanın vurulması)

1990 İBB'nin, IRTC raporlarına dayanarak 16 km.lik Topkapı - 4.Levent Metro Hattını kredili olarak ihale edilmek üzere ODTÜ M. Parlar Vakfı'na ihale belgelerini hazırlatması ve bazı uluslar arası yapım firmalarına ön yeterlilik vermesi

1991 İBB'nin metro projesini aşamalara bölerek özkaynaklarla gerçekleştirme kararı ve Taksim - 4. Levent güzergahının öne alınması

1991 İstanbul Taksim - 4. Levent Metrosu sondaj çalışmalarının (ön tünel) başlaması

1992 İstanbul metro uygulama projelerini ve denetim hizmetlerini yürütecek firmanın işe başlaması

1992 İstanbul metro yapımını üstlenen yüklenicilerle (müteahhit) sözleşme imzalanması

1992 Japon köprü firmalarının Boğaz demiryolu tüp geçişine seçenek (alternatif) olarak hazırladıkları projeleri yerel ve merkezi Türk yönetimlerine sunmaları (kabul edilmemiştir)

1992 ODTÜ'ye İstanbul Metro Projesi'nin ihale belgelerinin hazırlatılması

1992 Koalisyon hükümeti Ulaştırma Bakanlığı'nın, ihale ilanlarında İstanbul Boğazı ibaresindeki 'tüp' sözcüğünü silerek İstanbul Boğazı Geçişi deyimini kullanması 1992 Taksim - 4. Levent Metrosu ihalesinin imzalanması

1992 İBB Başkanı Nurettin Sözen (SHP) tarafından Taksim - 4. Levent arasında İstanbul Metrosunun temelinin atılması (7 km. yer altı, 6 istasyonlu)

1993 İzmir Metrosu için İsveç-İsviçre ortaklığı ABB ve Türkiye ortağı Yapı Merkezi ile 387 milyon 565 dolara sözleşme imizalanması (Fahrettin Altay meydanı-Basmane arası hafif raylı sistem, İslam Enstitüsü-Hatay-Üçyol-Halil Rıfat Paşa- Konak-Gümrük-Basmane bölümü metro)

1996 Ulaştırma Bakanlığı'nca Üsküdar-Yenikapı Tüp Geçiş Bağlantısı'nın etüd-proje çalışmasının yeniden, Yüksel Proje-Louis Beerger (ABD) ve De Consult (Alman) konsorsiyumuna, 16 ayda bitirilmek üzere ihale edilmesi

1996 Ankara'da 'ın (Hafif Raylı Sistem) BUGSAŞ'ca işletmeye alınması

1997 Başbakanlık Yüksek Planlama Kurulu'nun (YPK) toplantısında İstanbul'da demiryolu tüp geçiş yerine 3. köprüyü uygun bulması

1997 Bayındırlık ve İskân Bakanı Yaşar Topçu: "İkisini de (3.Köprü ve Tüp Geçit) yap-işlet-devret modeliyle ihaleye çıkaralım, hangisinin müşterisi çıkarsa onu yapalım."

1996 Ankara'da metro sisteminin BUGSAŞ'ca işletmeye alınması

2000 İstanbul Taksim - 4. Levent Metro bağlantısı teknik deneme sürüşlerine başlanması

2000 Taksim - 4. Levent Metrosu'nun işletmeye başlaması

2003 Taksim-Dolmabahçe Raylı Tünel Sistemi'nin (Funiküler) yapımına başlanması 2004 Marmaray Asya-Avrupa Demiryolu Bağlantısı Projesi'nin, anahtar teslim olarak yaklaşık 2 milyar dolar maliyetle ve Japon kredisiyle yapımına başlanması (2007'de kazı işlemlerinin bitirilmesi, 2008 yılında Sirkeci-Üsküdar arasında tamamlanması planlanan projenin, 13,3 km.si denizaltında olmak üzere toplam uzunluğu: 76,3 km)

2004 Asya ve Avrupa'yı denizin altından birbirine bağlayacak demiryolu boğaz tüp geçişi yapımı sözleşmesinin, Taisei- Kumagai Gumi-Gama-Nurol Ortak Girişimiyle Ulaştırma Bakanlığı arasında imzalanması (2,5 milyar dolar harcamayla 2008'de bitmesi planlanan projenin daha sonra İstanbul raylı sistemleriyle entegrasyonu yapılacaktır)

2004 Marmaray Asya-Avrupa Demiryolu Bağlantısı Projesi'nin temel atma töreninin Üsküdar'da yapılması. Ulaştırma Bakanı: "Hiçbir zaman İstanbul için ne köprü ne tüp geçit tartışması yok. Zamanı geldiğinde şehrin köprüye de, tüp geçide de ihtiyacı olabilir. İstanbul'un yoğun trafik yükü belki bir başka tüp geçidi de, 3.köprüyü de ihtiyaç haline getirecektir. Tüp geçit, 3.köprünün alternatifi değildir. İhtiyaç doğdukça ve zamanı geldikçe bunlar sırasıyla ele alıncaktır."

2006 Taksim-Kabataş arasını 110 saniyeye indiren Tünel (Füniküler) Sistemi'nin Başbakan ve Büyükşehir Belediye Başkanı'nın katıldığı bir törenle hizmete açılması

2008 Yap-işlet-devret (YİD) modeli ile yapılacak Karayolu Boğaz Tünel Geçişi Projesi ihalesini, Yapı Merkezi ile Güney Kore'den SKEC-Samwhan-Hanshin-Namkwang-Kukdong şirketlerinden oluşan TKJV Türk-Kore Ortak Girişimi kazandı. 1 milyar dolara mal olması beklenen tünel geçişi, 4 yıl 7 ayda tamamlanacak. Projenin işletme süresi ise 30 yıl 6 ay 9 gün olacak. Proje ile iki kıta, denizin altından karayolu tüneli ile birbirine bağlanacak. Kazlıçeşme'den başlayacak, Göztepe Kavşağı'nda bitecek projede 3.3 kilometrelik bölüm denizin altında yer alacak. İki katlı ve ikişer şeritli planlanan tünelde katlardan birisi giden, diğeri gelen araçlara ayrılacak. Günde 90 bin aracın geçiş yapacağı öngörülüyor.

2009 Şişhane-Taksim ile 4.Levent-Atatürk Oto Sanayi Sitesi Metro Hatlarının Başbakanın da katıldığı törenle işletmeye açılma

SÖZLÜK

Aktarmalı hatağı, Değişik ulaşım Carbon clean aygıtı, Makine ve işletmeleri ve türlerinin yanıcı olmayan temizleme birbirlerini destekledikleri, kimyasallarından oluşan bir yolculara aktarma olanağı sistem, araç motorlarında sağlayarak seyahat sürelerini kullanılır. kısaltma olanağı sağlayan ulaşım Darülfünun, Ar. (Bilimler Kapısı) yapısı. Üniversite. Avan proje, Ön proje.Uygulamaya Deprem, Yer altı levha devinileri ya yönelik olmayan, üzerinde ana da volkanizmayla yerkabuğunun kararların, genel biçimlerin, kırılması sonucu ortaya çıkan işlevlerin ve işlevsel ilişkilerin sarsıntı. gösterildiği proje. Deregülasyon, Kuralsızlaştırma. Bilici, Doğaüstü yollardan gizli, Özellikle Batıda 80’li yıllarda bilinmeyen şeyleri, geleceği kamu işletmelerinin özelleştirilme kestiren kimse. yöntemi olmuştur (İngiltere,vb.) Bröve, Fr.Brevet. Belirli bir eğitimden Devalüasyon, Değişmez (sabit) kur sonra yeterliliğini kanıtlayanlara ekonomilerinde ödemeler dengesi verilen belge. Uçak kullanma, açık veren ülkenin yönetimince paraşütle atlama, dalış yapma, vb. alınan bir kararla, ulusal paranın eylemleri gerçekleştirebilmek için dış satın alma gücünün gerekir. düşürülmesi. Dumanölçer, Baca ve egzos Hendesehane, Mühendislik okulu. gazlarınını yoğunluğunu ölçen Osmanlı imparatorluğu’nda ilk aygıt. kez I. Ahmet zamanında Ebniye, Ar. Yapı(lar). Üsküdar'da askeri okul olarak Elektronik bilet (AKBĠL), İşlem açılmıştır. bilgilerinin kayıtlarını depolayan Ġdadi; Ar. Lise. yazılımların yüklenebildiği Ġktisadi Devlet TeĢekkülü, taşınabilir elektronik devre (chip). Sermayesinin tamamı devlete ait, Emisyon, Gaz ya da gaz ve parçacık iktisadi alanda ticari esaslara (partikül) karışımlarının göre faaliyet göstermek üzere atmosfere verilmesi. kurulan, kamu iktisadî girişimi. Enflasyon, Fiyatlar genel düzeyinin Ġlmühaber, Ar. Alındı, Durum belgesi. sürekli ve hissedilir artışı, Ġmar, Ar. Bayındırlık, tüm yapım paranın alım gücünün düşmesi. işleri. Feri (), Araç (karayolu, Ġmtiyaz, Özel ya da tüzel kişilere demiyolu, vb.)taşıyan gemi. sağlanan ayrıcalık. Ferman, Far. Padişahların herhangi Ġrade-i seniyye, Padişah, üst düzey bir iş hakkında tuğra veya bir yetkilinin, bir işin yapılması ya nişanını taşıyan yazılı emri. da yapılmaması hakkında verdiği Fetva, Ar. İslam hukuku ile ilgili bir buyruk. sorunun dinî hukuk kurallarına Ġstimbot, İng. Steamboat, Buharla göre çözümünü açıklayan, çalışan gemi. şeyhülislâm veya müftü tarafından Kadana, Daha çok taşıma işlerinde verilebilen izin, onay. kullanılan Macaristan kökenli iri Füniküler, Bir dağ veya tepe gibi ve güçlü at. eğimli arazide, halatlarla Kagir, Taş, tuğla kerpiç, vb. toprak yukarıya çekilerek çalışan raylı gereçleriyle yapılan yapı türü. taşıma sistemi. KamulaĢtırma (Ġstimlak), Kamu Gayrimenkul, Ar. Taşınmaz mal yararı gerektiğinde özel mülklerin varlığı (yapı, arsa, vb.). yasal yollardan bedeli Görev zararı, Kamu bankalarının karşılığında kamuya devredilmesi. yönetimlerin istemlerine uygun Kasr, Ar. Köşk. olarak zarara yol açacak biçimde Kat mülkiyeti, Bir ya da daha çok finans kaynağı olarak kullanımı. kişinin, bir yapının belirli bir Habitat, Lat. Habitus. Bir bölümüne sahip olması. Diğer bir organizmanın yaşadığı ve geliştiği deyişle, tamamlanmış bir yapının yer. Bu yer, fiziksel bir bölge, kat, daire, iş bürosu, dükkan, yeryüzünün özel bir parçası, hava, mağaza, mahzen, depo gibi toprak ya da su olabilir. bölümlerinden ayrı ayrı kat mülkiyeti ve başlı başına ödeyerek girer ve araçların tüm kullanılmaya elverişli olanları kapılarından iniş biniş yapılır. üzerinde, o taşınmazın sahibi veya Yaygın örnekte elektrikle çalışan ortak sahipleri tarafından kurulan araçlar, kimi modellerde bağımsız mülkiyet hakkı. akaryakıt kullanmaktadır Katma değer, Bir üretim sürecinde (İstanbul Uygulamasında olduğu çıktı ile girdi arasındaki fark. gibi). Manyetik iz yönlendiricili, Koruma alanı, Belli gerekçelerle, sürücüsüz uygulamaları da vardır. doğal çevrenin içindeki tüm Motris, Birkaç arabalı bir katarda varlıklarla (yapı, canlı, nesne, vb.) (tramvay, tren, vb.) elektrik sürekliliğinin yönetsel yetki motoru ya da patlamalı motorla kullanılarak güvenceye alınması. çalışan ve öbür arabaları çekmeye Körüklü otobüs, Körükle birbirine yarayan çekici (araç). bağlanan iki parçadan oluşan ve Mukavelename, Sözleşme belgesi. şehir içi toplu taşımacılığında Herhangi bir konuda iki yanın kullanılan otobüsler (Teknik karşılıklı belirlenmiş koşullara anlamı farklıdır). uymayı kabul ettiklerini gösterir Kumbarahane, Demir veya tunçtan yasa gözünde geçerli belge. dökülmüş, yuvarlak ve boş olan Mücavir, Ar. Çevre, Sınır ötesi, içine patlayıcı maddeler Tanımlı alanı saran kuşak. doldurulup havan topu veya el ile Mükellef, Ar. Yükümlü, uymak atılan yuvarlak bir tür bomba, zorunluluğu olan. kumbara yapılan işlik, üretimevi. Mülga, Ar. Kaldırılmış, kapatılan, Kumpanya, Ortaklık, topluluk. iptal edilmiş. KüreselleĢme, Ekonomiden politikaya Münakalat, Ar. Nakl’den. Ulaşım yerel, bölgesel sınırları aşan, işleri, nakliye. dünya ölçeğinde yaklaşımları Müruriye, Ar. Eskiden devletin öneren, dayatan siyasal, yurttaşa saldığı köprü geçiş ekonomik, toplumsal girişim ve ücreti (vergisi). Bir tür ayak yaklaşım biçimleri. bastı parası. İstanbul Galata Kyoto Protokolü, Birleşmiş Milletler Köprüsü uygulamasına 1930 İklim Değişikliği Çerçeve yılında son verildi. Sözleşmesine bir ek niteliğindeki Nefir, Far. Boynuzdan yapılan büyük uluslararası bir çevre anlaşması. boru, Yuf borusu da denir. Kaza Metro (oto)büs, Kendi ayrılmış önlemek için eskiden atlı yolunda çalışan uzun (iki tramvayların önünde yürüyen körüklü), çok yüksek yolcu vardacı tarafından, uyarı amaçlı kapasiteli, lastik tekerlekli ulaşım çalınırdı. aracı. Yolcu, yükseltilmiş duraklarına yolculuk bedelini Nizamname, İç tüzük, tüzük, bir ġehir Hatları, İstanbul’da önce özel yasaya bağlı yönergeler, şirketler, Cumhuriyetten sonra uygulama kuralları bütünü. Merkezi Ynetime bağlı Kamu Omnibus, Lat. Omni (Herkes) ve Kurumları, 2000/li yıllarda ise (İçin) sözcüklerinin bileşimi. İBB’ye bağlı İDO AŞ.’ce Atlarla raylar üzerinde çekilen işletilen kentiçi deniz ulaşımı tekerlekli bir kara toplu taşıma türü. aracı. ġehremaneti, Ar. Belediye, Yerel Pereme (preme), Gondola benzer, yönetim. taşımacılıkta kullanılan bir tür Tabiyyet, Ar. Uyrukluk, yurttaşlık, uzun gövdeli kayık. bağlılık Restorasyon, Eski yapıların asınla Talimatname, Bir kurallar bütününün uygun, bilimsel kurallar nasıl uygulanacağını gösterir gözetilerek onarımı. yönerge. Richter, Depremlerin aletsel Tebligat, Ar. Bildirim, duyurma. büyüklükleri ve sarsıntı oranlarının ölçeği. Tercihli yol, Toplu taşıma sistemlerini Ring hat, Başlangıç ve bitişi aynı ulaşım ağında öncelemek için diğer araçların girişlerinin nokta olan, genellikle gidiş-dönüş yasaklandığı ya da yolu farklılaşan ulaşım hattı. sınırlandırıldığı ayrılmış (tahsis Romörk, Araç katarlarında edilmiş) yol. Fiziksel engel kimi (tramvay, tren, vb.) motorlu uygulamalarda kullanılabilir. çekici (motris) tarafından Tombaz, Geçici bir askeri köprünün sürüklenen araç. yüzücü ayaklarından biri veya Sera gazı (Greenhouse gas), birçok şeyleri su üstünde karşıya Yeryüzünde sera etkisine yol açan, fosil geçirmek için bir sal olarak yakıtların yanması, vb. nedenlerden kullanılan hafif kayık veya yüzücü kaynaklanan su buharı, karbondioksit, araç. metan,ozon vbg. gaz. Tramvay, Ketiçinde raylar üzerinde SOFINA, Yirminci yüzyıl başlarında elektrikle çalıştırılan toplu ulaşım Osmanlı İmparatorluğunda sistemi. etkili olmuş Belçika kökenli Turuk, Eskiden Türk karşılığı. çokuluslu şirket. Tüp tünel (tüp geçit), Yer ya da su Solo otobüs, Motorlu tek gövdeden altında kazılarak yapılan ulaşım oluşan otobüs. yolu. ġartname, Satın alınacak mal ya da Tünel, Yeraltına açılan geçit. hizmetin özellikleri ve uyulması UlusallaĢtırma (MillileĢtirme), gereken koşulları belirleyen Ulusalcı bir yönetimce yabancı çerçeve belge. yatırımcıların (şirketler) girişimlerine el konulması, el işletilmesi ve yine bu süre içinde konulan girişimlerin tasfiye ürettiği mal veya hizmeti, edilmeleri ya da ulusalcı tarafların karşılıklı saptadıkları anlayışlarca sürdürülmesi. bir tarife uyarınca Kamu Varda, Lat. Guarda. Çekilin, savulun, kuruluşlarına satması, sürenin kendinizi koruyun, anlamındadır. sonunda işletmekte olduğu Eskiden atlı tramvayların önüsıra tesisleri bakımı yapılmış, eksiksiz yürüyen vardacıların sokaktaki ve işler durumda ilgili kamu insanlara seslenişi. kuruluşuna devretmesi. Yap iĢlet devret, Bir kamu alt yapı Yaya bölgesi, Yerleşmelerde yalnızca yatırım veya hizmetinin yayalara ayrılmış, araş girişleri finansmanının özel bir şirket yasaklanmış ya da sınırlandırılmış tarafından karşılanarak alanlar. gerçekleştirilmesi, kamu YerleĢim, Ġskan, Bir topluluğun bir tarafından belirlenen bir süre için coğrafi bölgeyi yurt tutması.

ĠSTANBUL’DA ULAġIMIN ZAMANDĠZĠNĠ YIL OLAY I. BAġLANGIÇLARIN ĠSTANBUL’U

BaĢlangıçlar

Ġstanbul Küçük Çekmece, Fikirtepe ve ‟te paleolitik 40 bin yıl önce yerleĢmeleri.

Yarımburgaz, Büyük Çekmece, Çatalca, , Ümraniye, MÖ 6000 Pendik, DavutpaĢa, Kilyos, Fikirtepe, Ambarlı insan yerleĢimleri.

Ġstanbul ve çevresinde yoğun yerleĢimler ve küçük kent MÖ 3000 beylikleri.

Megaralıların, kralları Byzas'ın önderliğinde, bilicilerin sözlerine uyarak, Fenikelilerin yerleĢtiği 'körler ülkesi‟nin (chalcedon- MÖ 658 Kadıköyü) karĢısında, bugünkü Sarayburnu bölgesinde ilk Ġstanbul kent insan yerleĢmesini (Byzantion) gerçekleĢtirmesi.

Byzantion ve Khalkedon'un Anadoluyu ele geçirerek ilerleyen MÖ 513 Perslerin eline geçmesi.

Pers imparatoru Darius'un, 80.000 askerini Boğaziçi'ne gemilerle MÖ 490 kurduğu bir yüzer köprüden Avrupa Yakasına geçirmesi.

Ġspartalı komutan Pausanias'un Persleri yenmesiyle, Byzantion‟u MÖ 489 kurtarması ve 477'e kadar kente egemen olması.

MÖ 340 Ġstanbul'un ilk kez Makedonya Kralı II.Philip‟ce kuĢatılması.

Büyük Ġskender'in Ġran seferi sırasında Boğazı geçmek için MÖ 334 dubalar üzerinde yüzer köprü yaptırması.

Byzantion'un, Büyük Ġskender'in komutanlarından Antigonus MÖ 318 tarafından ele geçirilmesi.

Bithinia Krallığı egemenliğindeki Byzantion'un Roma MÖ 74 Ġmparatorluğu egemenliğine geçiĢi.

Roma Ġmparatoru Septimus Severus'un 3 yıl süren ve kent 194 halkının açlıktan kırıldığı bir kuĢatmanın ardından kenti ele geçirerek intikam için Byzantion'u yıkıp halkı kılıçtan geçirmesi.

11 Mayıs 330 Ġstanbul'un Ġmparator Konstantinos tarafından Roma Ġmparatorluğunun baĢkenti yapılması (40 gün süren Ģenlikler yapıldı). Depremler Geliyor

358 Tarihi kaynaklara göre Ġstanbul'da bilinen ilk deprem. II. BĠZANS’IN ĠSTANBUL’U DOĞU’NUN BÜYÜK ROMA ĠMPARATORLUĞU

Roma'nın Batı ve Doğu Roma olarak ikiye bölünmesi ve Doğu 395 Roma Ġmparatorluğu'nun (Bizans), Ġstanbul'u (Konstantinopolis) baĢkent yapması. II.Teodosius zamanında barbar akınlarına karĢı Bizans 413 baĢkentinin korunması için iç surların yapımına baĢlanması.

439 Haliç ve Marmara Surları yapımının bitirilmesi.

440 Hunların Ġstanbul'u tehditi. Hunların Bizans imparatoru Teodosius'u haraç vermeye zorlayarak Büyük Çekmece'ye kadar yaklaĢtıkları sırada, eski 447 kara surları önünde ikinci surların ve hendeklerin yapımına baĢlanması.

532 Ayasofya'nın yapımına baĢlanması. Kubbesinin 537‟de kapatıldı.

13 Ocak 532 Nika Ġsyanı sırasında Ayasofya‟nın (yapımı sürerken) yanması.

555 10 Richter ölçeğinde Ġstanbul depremi.

605 Sasanilerin Ġstanbul'u tehditi.

626 Slav-Avarlar'ın Ġstanbul'a saldırması. Emevi halifesi Muaviye tarafından Ġstanbul'un kuĢatılması (ilk 669 müslüman kuĢatması).

674 Muaviye'nin Ġstanbul kuĢatması.

717 Arapların (Müslümanlar) Ġstanbul'u kuĢatması.

863 Rusların Ġstanbul'a saldırısı.

924 Bulgarların Ġstanbul'a saldırısı.

1011 Ġstanbul Boğazında denizin donması.

1204 Ġstanbul'un Latin Haçlılar‟ca ele geçirilip yağmalanması. 1232 Ġstanbul Boğazında denizin donması. Kente Bir Kuleden Bakmak

Ġstanbul'da ilk kulenin, Galata kesiminde Cenevizliler tarafından 1349 deniz ticaretini denetlemek için yapılması.

1391 Ġstanbul'un Sultan Yıldırım Beyazıt‟ca ilk kez kuĢatılması.

1397 Ġstanbul'un Sultan Yıldırım Beyazıt‟ca ikinci kez kuĢatılması.

1422 Ġkinci Murat tarafından Ġstanbul'un 65 gün süren kuĢatılması. Ġstanbul'un bilinen ilk haritasının Buondelmonte tarafından 1422 yapılması. Konstantinopolis‟ten Ġstanbul‟a

1428 Topkapı Sarayı‟nın yapımına baĢlanması.

III. OSMANLI’NIN ĠSTANBUL’U Bizans Ġmparatorluğu baĢkenti Konstantinopolis'in Osmanlılar 29 Mayıs 1453 (Fatih Sultan Mehmet) tarafından alınması. Sultan 2.Mehmed'in fethin ertesi günü, kumandan ve danıĢmanlarıyla Ġstanbul'un imarı konusunu, çadırı otağ-ı 30 Mayıs1453 hümayun'da görüĢmesi ve Hızırbey Çelebi'nin Ġstanbul Kadısı ve Efendisi olarak görevlendirilmesi (2004 yılı itibarıyla 475 Osmanlı+31 Cumhuriyet dönemi Ġstanbul yöneticisi)

1453 Haliç üzerinde kurulan ilk Tombaz Köprü Sultan II. Mehmet (Fatih) emriyle Ġstanbul'da ilk bina ve nüfus 1455 sayımının yapılması. Fatih Sultan Mehmet tarafından ilk Türk tersanesinin Ġstanbul 11 Aralık 1455 Haliç'de yaptırılması. Edirne'nin yerine Ġstanbul'un Osmanlı Devletinin baĢkenti 1457 yapılması. Sultan II. Mehmet (Fatih) tarafından Ġstanbul KapalıçarĢı'nın 1461 yaptırılması. Fatih Sultan Mehmet'in Ġstanbul'da ilk kurulan kentin akropolü 1462 üzerinde; Haliç, Boğaziçi, Üsküdar ve Marmara'ya egemen bir noktada Topkapı Sarayı‟nı yaptırmaya baĢlaması.

1464 Ġstanbul'da bir buçuk ay süren depremlerin meydana gelmesi. Ġstanbul'da nüfus sayımı yapılması (Ġstanbul yakası: 14.803 hane, 1477 müslüman Türk nüfus 8.951,Galata: 1521 hane, Müslüman Türk nüfus 535). Ġkinci Beyazıt zamanında 5.000 dolayında Yahudinin Ġspanya'nın 1498 Katalanya bölgesinden Ġstanbul'a getirilmesi. Leonardo Da Vinci'nin Haliç'te köprü için Osmanlı PadiĢahına yazdığı mektup: 'Ben kulunuz şöyle işittim ki İstanbul'dan Galata'ya bir köprü yapmak kastetmişsiniz. Ama bilir adem bulunmadığı sebepten yapmamışsız. Ben kulunuz bilirim. Bir yay gibi pek yüksek bir kaldırım ki hiç kimse üzerinden, yüksek 3 Temmuz1503 olduğundan geçmeye razı olmaya. Ama bir fikreyledim ki bir çatma idem, andan sonra suyu çıkaram ve kazıklar koyam. Şöyle idem ki aşağıdan hemen yelkenleriyle bir gemi çıka. Bu sözlerimi inşallah gerçek bilesiz ve ben kulunuzu daim hizmetiniz de bilip buyurasınız'.

1509 Ġstanbul'u sarsan ve Kıyamet-i Süğra denilen deprem.

1515 Ġstanbul Bedesten'inin çıkan yangında yok olması. Mimar Sinan‟ın mimarlık anıtlarından Süleymaniye Camisi‟nin 1550 yapımına baĢlanması (Cami 1557‟ de bitirildi). Raylı sistemlerin kullanımına ilişkin en eski belge: Dar hat maden 1550 demiryolu (ahşap yol) ve vagonlarını gösteren Sebastian Münster'in Cosmographia Universalis resimleri.

1565 Eminönü-Üsküdar arasında düzenli kayık seferleri. Ġstanbul için ilk inĢaat talimatnamesinin yapılması ve bu 1559 talimatname ile Ġstanbul'da en çok iki kat sınırlaması getirilmesi, dıĢarı taĢma ve balkon yapımının yasaklanması. Ġstanbul Yanıyor

1569 Ġstanbul'da 1 hafta süren yangının kente büyük zarar vermesi. Yeniçerilerin ayaklanmasının ardından Ġstanbul'da büyük yangın 1586 çıkması.

9 Nisan 1588 Mimar Sinan'ın ölümü.

1592 Ġstanbul Ayasofya'da büyük yangın çıkması.

1621 Ġstanbul'da Haliç'in donması. Hazerfan Ahmet Çelebi'nin Galata Kulesinden Üsküdar 1630 Doğancılar'a (6 km.) planör kanatlarla uçması. Lagari Hasan Çelebi'nin roket esaslı aracıyla Sarayburnu'ndan 1633 havalanıp denize iniĢi. 1633 Ġstanbul Cibali'de çıkan yangının kentin beĢte birini yok etmesi.

1638 Evliya Çelebi'nin aktarımına göre, Ġstanbul'da nüfus sayımı. Beyazıt'da çıkan ve üç gün süren yangının kentin büyük bir 1645 bölümünü kül etmesi. Ġstanbul Esir Hanı‟nda çıkan yangının kentin büyük bölümünü 1652 yok etmesi. Ġstanbul'da çıkan büyük yangının ardından kıtlık ve salgında 1660 birçok insanın ölmesi. Paris' de ilk otobüslerin, kral XIV. Louis'nin, Blaise Pascal'a verdiği 16 Mart 1662 izinle çalıştırılması (atlı otobüs, Latince omnibüs: herkes için)

1665 Ġstanbul Topkapı Sarayı‟nın büyük bölümünün yanması. Ġstanbul'da Marmara, Haliç ve Boğaziçi'nde 17 kayık iskelesi ve 1677 toplam 1458 kayık. Tarihsel bir belgeye göre; Ġstanbul'da 1444 kayık+pereme ve 1680 15.000 kayıkçı+peremeci (Preme, Pereme, Perama, Eminönü).

1688 Ġstanbul'da büyük yangın ve deprem.

1690 Ġstanbul'da Eyüp ve Mısır ÇarĢısı‟nın yanması. Ġstanbul Ayazma'da çıkan yangının kentin büyük bölümünü yok 1693 etmesi. Üstüste çıkan yangınlar nedeniyle Ġstanbul Kaymakamının kentte 1696 ahĢap bina yapımını yasaklaması. Ġstanbul ġehremini Baruthanesinin havaya uçması üzerine çıkan 1698 yangında yöredeki 425 evin yanması. İngiltere'de, Humprey Mackwort'ça hava (atmosfer) basınçlı ilk izli 1698 sistemin yapılışı.

1701 Ġstanbul Bedesten'de büyük yangın. Ġstanbul Cibali'de baĢlayan ve hızla yayılan Ġstanbul'un gördüğü 1716 en büyük yangın (20.000 evin yandığı söylenmektedir). Ġstanbul'da, itfaiye teĢkilatı olan ve yeniçeriler içinden 1720 oluĢturulan ilk Tulumbacılar Ocağı'nın kurulması. Büyük imar hareketi içinde Kağıthane'de Sa'adabad'ın temelinin atılması (derenin akağı değiĢtirilmiĢ, Baruthane‟ye kadar mermer 1721 rıhtımlar yapılmıĢ, yeni kanal çevresine bahçeler, havuzlar, küçük köprüler, kasr'lar inĢa edilmiĢtir). Balat Kapısında baĢlayan ve kentteki (Ġstanbul) evlerin sekizde 1727 birini yakan yangın. Sultan I.Mahmut tarafından Taksim'de su dağıtım yeri olarak 1730 Maksem'i (Taksim) yaptırması. Ahşap tekerleğe demir çember geçirilerek aşınma dayanımının 1731 yükseltilmesi ve ilk demir tekerlek. I. Mahmut döneminde, Sadrazam Topal Osman PaĢa giriĢimiyle ve müslümanlığı kabul etmiĢ Fransız subayı Comte de 1734 Bonneval'in (Ahmed) yardımıyla Üsküdar, TopbaĢı'nda Kumbarahane ve Hendesehane kurulması. Yeniçeri Ağası Hasan PaĢa'ya I. Mahmud'un emri: 'İstanbul'un 1743 her tarafı teftiş edilerek, yabancı ve kuşkulu görülen şahıslar öldürüle'. Ġstanbul Fener Semtinde çıkan yangında çoğu Hiristiyanlara ait 1745 700 evin yanması. Simon Kalfa‟nın yaptığı barok mimarinin en önemli 1748 örneklerinden Nurosmaniye Camisinin yapımına baĢlanması. (1755 yılında bitirilmiĢtir). Ġstanbul Küçükpazar'da çıkan yangının baĢka yerlere 1750 sıçramasıyla büyük zarar vermesi.

1750 Ġstanbul Mercan'da çıkan yangında semtin kül olması.

11 Ocak 1775 Haliç'in donması. Sultan III. Mustafa tarafından Ġstanbul için Konstantiniyye adının 1762 kullanılmasının yasaklanması.

1763 İlk buharlı araç Mühendisliğin Önemi

Kurban bayramı ilk günü iki dakika süren büyük deprem (Fatih 23 Mayıs 1766 ve Eyüp Sultan camilerinin kubbeleri yıkılmıĢtır). Ġngiltere'de maden mühendisi Richard Reynold'ça Shropshire 1767 kentinde arabaların üzerlerinde yürüdükleri kalasların demirle kaplanmasıyla ilk demiryolu tasarımı. Kaptan-ı derya Cezayirli Gazi Hasan PaĢa'nın desteğiyle Batılı 1773 anlamda ilk mühendislik okulu Baron de Tott‟ça Tersane Hendesehanesi'nin kurulması. Hendesehane-i Bahri‟nin (Deniz harb Okulu) KasımpaĢa‟da 1776 kurulması.

1780 Ġstanbul Taksim'de Topçu KıĢlasının yapılması.

22 Ekim 1784 I. Abdülhamit döneminde Mühendishane-i Bahri Hümayun‟un (Deniz Mühendislik Okulu) kurulması.

Kanunname ile Hasköy'de Mühendishane-i Fünun-ı Berri-i Hümayun 1795 (Kara Fenlerine ĠliĢkin Mühendislik Okulu) oluĢturulması, kara ve deniz mühendishanelerinin tek bir yönetim altında birleĢtirilmesi. Robert Fulton'un Paris Sen Nehri üzerinde buhar gücüyle çalışan 1797 'stim bot' (istimbot) denemesi yapması.

1799 Ġstanbul'da Haliç'in donması. Ġstanbul'da deniz ulaĢımında kullanılan kayık sayısının 3996'ya 1802 ulaĢması Raylar Üzerinde UlaĢmak

Maden mühendisi Richard Trevitchnick Vilthick (İngiltere) tarafından 1804 ilk buharlı lokomotifin yapılması. ABD'de buharla hareket eden ilk 'stim bot'un Robert Fulton tarafından 1807 yapılması.

1808 Yeniçeri ayaklanması sırasında kentte büyük bir yangın olması. William Hedley ve Timothens Hockworth'ca raylar üzerinde yürüyen 1813 ilk lokomotif.

25 Temmuz İlk ticari lokomotifin George Stephenson (İngiltere) tarafından 1814 başarıyla çalıştırılması.

Ġstanbul'da yıl içinde 73 yangın çıkması üzerine halkın 1817 mahallelerde nöbet tutmaya baĢlaması ve Ġsveç Elçiliği‟nde çıkan yangın sırasında Galata bölümünün yanması.

İngiliz Mühendis George Stephenson tarafından yapılan ilk buharlı 1825 lokomotifin ilk seferini yapması İngiltere'de atlarla raylar üzerinde çekilen, Stockton-Darlington 27 Eylül 1825 kentleri arasında yolcu ve yük taşıma amaçlı tren işletmeciliği.

1826 Yeniçeri Ocağının kaldırılması. HocapaĢa'da çıkan yangının 36 saat sürmesi ve kentin yarısının 1826 kül olması. Ġhtisab Nazırlığının (Yerel Yönetim, Belediye Bakanlığı) 1826 kurulması (Amaç, kentlerde kolluk, yerel yönetim hizmetleri ve vergi alımını gerçekleĢtirmektir). Ġstanbul'a II. Mahmut tarafından Ġngilizlerden satın alınan ilk 1827 buharlı geminin getirtilmesi.

20 Mayıs 1828 Ġstanbul'a BUĞU (vapour karĢılığı) adlı ilk buharlı geminin (Ġngiltere‟den alınan geminin özgün adı Swift) II. Mahmut için Ġstanbul tüccarları tarafından satın alınarak getiriliĢi ve hediye edilmesi. Ġstanbul Boğaz'da ilk buharlı geminin satın alınması ve 1829 çalıĢtırılması.

4 Ocak 1829 İngiltere Londra'da George Schiller'ce işletilen ilk atlı otobüs.

1830 Avrupa Kentlerinde ilk buharlı otobüs. Genç Fransız mühendis Loubat tarafından Amerika'da atlı tramvay 1830 projesinin New York kent yönetimine sunulması. İngiltere'de Liverpool-Manchester arasında modern anlamda ilk 15 Eylül 1830 lokomotifli tren işletmesi.

1830 Ġstanbul'da ilk kent planlama çabaları (II. Mahmut dönemi).

1831 Ġstanbul'da ilk Kaldırım Müdürlüğü'nün kurulması

1 Kasım 1831 Ġlk Türkçe gazete Takvim-i Vekayi'nin Ġstanbul'da çıkarılması.

1832 Lobuat'nın atlı tramvay projesinin New York'ta uygulanması.

1833 Ġstanbul Cibali'de çıkan yangının kente büyük zarar vermesi.

1835 Belçika'da ilk demiryolu şebekesinin yapılması.

1836 Evkaf Nazırlığının (Vakıflar Bakanlığı) kurulması. Ġstanbul‟un Köprüleri

II. Mahmut tarafından Haliç üzerinde Unkapanı-Azapkapı arasında Hayratiye Köprüsü'nün (Cisr-i Atik) açılıĢı. II:Mahmut: 3 Eylül 1836 'Köprünün yapılmasından maksat, karşılıksız ahaliye kolaylık ve menfaat sağlamaktır. Zinhar kimseden bir akçe alınmasın'. Köprünün adı bu nedenle Hayratiye olarak bilinir. Ġkinci imar giriĢimi. II.Mahmut'un isteği üzerine, Von Molkte'nin 1837 Ġstanbul 1/25.000 ölçekli Ģehir planlama çalıĢmaları (1837-1851). Von Molkte: "İstanbul planını bitirdim!"(22 ġubat 1837) Ġngiliz ve Rus olmak üzere iki yabancı vapur kumpanyası 1837 tarafından Ġstanbul'da vapur taĢımacılığının baĢlatılması.

1837 New York'ta ilk buharlı tramvay. ABD'li gemi yapım mühendisi Foster Rohdes'in gözetiminde 1838 Ġstanbul TaĢkızak Tersanesinde ilk buharlı gemi yapımı.

1838 Vapurlar Nezaretinin kurulması (Nazır: Salih PaĢa).

1839 Nafia Nezaretinin (Bayındırlık Bakanlığı) kurulması. Ġstanbul'da çıkarılan bir ilmühaberle; binaların kagir olarak yapılması, yeni binalar için yer gösterilmesi, ahĢap ev 1839 yapılmaması, geometrik koĢullara uyulması, yol geniĢliği, binaların 3 kat ve 20 zira (20 arĢın, 15 metre) olması, çıkmaz yol yapılmamasının kararlaĢtırılması. Gülhane Hattı Hümayunu'nun okunması (Osmanlıda ilk reform 1839 giriĢimi) ve Tanzimat ilanı.

1839 Ġstanbul Babıali'nin yangında kül olması.

1840 İngiltere' de çift katlı omnibüs.

1841 İlk modern dizel otobüslerin seri üretimi. Sultan Abdülmecit tarafından Dolmabahçe Sarayının BeĢiktaĢ'ta 1842 yaptırılması (1853'de bitmiĢtir). Ġstanbul'de kentiçi deniz ulaĢımı için Fevaid-i Osmaniye (Fevaid‟in sözcük anlamı Faydalar, Yararlar) adlı ilk Ģirketin (1843-1870) 1843 Kadıköy ve Adalar'a yolcu taĢıma amacıyla kuruluĢu (Ġlk vapur, Tersanei Amire'den satın alınan Eser-i Hayır). Seyr-i bahri adlı ilk buharlı geminin Bahriye Nezaretince Ġstanbul, 1843 Ġzmit, Gemlik, Tekirdağ arasında çalıĢması. Yayaların kullandığı Thames tüneline ray döşenerek ilk yer altı 1843 demiryolu ulaşımının gerçekleştirilmesi. Ġstanbul'da yolcu taĢımacılığından çalıĢan kayık sayısının 1844 19.000'e yükselmesi. Ġstanbul'da vapur iĢletmeciliği için Tersanede Hazine-i Hassa 1844 Vapurları Ġdaresi'nin kurulması.

1844 Ġstanbul'da ilk nüfus sayımı. Fevaidi Osmaniye vapur Ģirketinin filosuna 5 adet vapur (Tar-i 1845 bahri, Hasir-i bahir, Peyk-i Ģevket, Hemaperva, Eser-i cedit) eklemesi. Üsküdar'a ilk defa yaz-kıĢ olmak üzere düzenli vapur seferlerinin 1845 konması. Bezmialem Valde Sultan tarafından, Karaköy Valde Köprüsünün 22 Kasım 1845 Eminönü-Karaköy arasında (Cisr-i cedid) yapılıĢı (18 yıl kullanılabilmiĢtir). Ġstanbul köprülerinde, Sultan Abdülmecit döneminde ilk resmi müruriye (geçiĢ ücreti) uygulaması (85 yıl uygulandı). GeçiĢ 25 Kasım1845 ücretleri: yaya 5, hamal 10, boş beygir 20, yüklü beygir 40, koyun- keçi-kuzu 3 para, boş araba 2,5, dolu araba 5 Krş. Çıkarılan bir nizamname ile Mühendishane-i Berri-i Hümayun'un 1847 Harbiye (Topçu ve İstihkam) ve Mimar Okulu'na dönüĢtürülmesi. Ġstanbul'da yapım iĢlerini düzenleyen ilk nizamname: Ebniye 1848 (yapılar) Nizamnamesi. İngiltere'de, Londra ulaşımını düzeltmeyi amaçlayan planın bir 1850 parçası olarak metro düşüncesinin Charles Pearson tarafından ortaya atılması. Eminönü-Üsküdar arasında günde dört sefer yapan vapurların 1850 çalıĢtırılması. Şirket-i Hayriye Ģirketinin 25 yıl süreyle vapur iĢletme hakkını alması ve yabancı vapurların (Rus-Ġngiliz) çalıĢmasının 1851 yasaklanması (Ġlk gemiler:İstinye, Mirgün, Sarıyer, Anadolu).Kurucular arasında Sadrazam Mustafa ReĢit PaĢa bulunmaktadır, ilk müdürü Sakızlı Ali Hilmi Efendi‟dir.

1853 Dolmabahçe Sarayının yapılması. Tümüyle bitmesi 1855‟te oldu.

1853 Dolmabahçe Gazhane Tesislerinin çalıĢmaya baĢlaması. Dolmabahçe Sarayı' nın aydınlatılması amacı ile Dolmabahçe 1853 sarayı Gazhane'sinde havagazı üretimi. Şirket-i Hayriye filosuna 6 gemi eklenerek (Rumeli, Tarabya, 1854 Göksü, Beylerbeyi, Tophane, Beşiktaş) filonun 10'a çıkarılması. Ray Öyküleri ya da Bir Kenti Yönetmek Osmanlı Ġmparatorluğunda Kahire-Ġskenderiye hattında ilk tren 1854 iĢletmesi.

1854 Paris' de atlı tramvay. Ġstanbul'u kargaĢa ve düzensizlik içerisine sokan Kırım 1854 SavaĢının baĢlaması.

13 Haziran 1854 Ġstanbul ġehremaneti (Belediye) kurma giriĢimleri. Ġstanbul'da ısının eksi 6'ya düĢmesi ve Tuna nehrinden 25 Şubat 1854 Karadeniz ve Boğaz'a buz parçalarının sürüklenmesi.

1855 Ġstanbul'da büyük yangın. Sultan Abdülmecit zamanında Üçüncü imar giriĢimi: Ġstanbul ġehremaneti oluĢturmak için Şehremaneti ve İntizamı Şehir Komisyonu kurulması. KuruluĢ beyannamesinde sıralanan 1855 görevler: İstanbul'un tezyini (güzelleştirilmesi), tanzifi (temizlenmesi), tevessü (yolların genişletilmesi), tenvir-i esvak (aydınlatılması), ıslahat-ı usul-i ebniye (yapım yöntemlerinin iyileştirilmesi). Ġrade-i Seniyye ile İntizam-ı Şehir Komisyonu'nun kurulması 9 Mayıs 1856 (görevi: kurulacak belediye yönetimi hakkında önerilerde bulunmak ve kuruluş tasarısı hazırlamak). Prefecture de la ville'in Türkçe karĢılığı olarak Şehremaneti ünvanıyla Dersaadet ve Bilad-ı Selase'de (Üsküdar, Galata ve 16 Ağustos1855 Eyüp) memuriyet ihdas edilmesi ve Ģehir meclisi kurulması nizamnamesinin Meclis-i Vala (Yüce Meclis) tarafından çıkarılması. Anadoluda ilk demiryolu yapımı için bir Ġngiliz Ģirketine Ġzmir- 23 Eylül 1856 Aydın demiryolu için (133 km) imtiyaz verilmesi. Türkiye topraklarında (Osmanlı) ilk demiryolu yapımına 1856 baĢlanması. Ġstanbul Beyoğlu Tünel'de Sultan Abdülmecit Döneminde Altıncı 1857 Daire-i Belediye Müdürlüğü (Beyoğlu Belediyesi) binasının mimar Giovanni Battista Barborini'ye yaptırılması.

1857 Galata ve Yüksek Kaldırımda ilk havagazı aydınlatması.

1858 Ġstanbul Haliç'in donması.

1857 İntizam-ı Şehir Komisyonu‟nun dağılması. Ġstanbul'da oluĢturulacak 15 Daireden Beyoğlu ve Galata Dairesinin pilot uygulama olarak seçilmesinin gerekçesini, „bu semtlerde oturanların başka ülkeleri gören kişiler olmaları ve 16 Ocak 1858 belediye hizmetlerinden anlamaları, ayrıca buradaki binaların daha düzenli yapılmaları’, biçiminde açıklayan resmi duyurunun (tebliğ) yayınlanması. İntizam-ı Şehir Komisyonu‟nun kentin 14 daireye ayrılmasıyla ilgili 28 Aralık 1858 nizamnamesi (Pera, Galata ve Tophane'yi kapsayan 6. Dairenin pilot uygulama olarak önerilmesi).

Ġstanbul‟un Otomobille Talihsiz TanıĢması

Kırım Anglikan Kilisesi‟nin Ġstanbul'da yapımına izin veren Sultan Abdülmecit'e Ġngiltere kraliçesi tarafından hediye edilen 1858 ve Ġstanbul'daki ilk otomobilin, Ģeyhülislam'ın 'şeytan işi' fetvasına dayanılarak Sarayburnu'ndan denize atılarak yok edilmesi. Ġstanbul'da Altıncı Daire-i Belediye adını taĢıyan Beyoğlu ve Galata Bölgesi örnek (numune) belediyenin, ġehremanetine 1858 değil doğrudan hükümete, yani Bab-ı Ali'ye bağlı olarak kurulması.

1858 İstanbul'da Sokaklara Dair Nizamnameler'in çıkarılması. KabataĢ-Üsküdar arasında ilk arabalı vapur seferlerinin 1858 baĢlaması.

1860 Londra' da (Birkenhead) atlı tramvay. Fransız mühendis S.Preaut'nun Ġstanbul'un Avrupa ve Asya 1860 yakasını tüp geçitle birleĢtirme avan projesi.

1860 Kahire-Ġskenderiye (Osmanlı) demiryolu pamuk hattının açılması. Osmanlı uyruklarından Hacı Manuk Efendi'ye, Avrupa'dan getirilen ve 'omnibüs' denen dolmuĢ türü arabaların Üsküdar 13 Ocak 1860 cihetinde (bölge) çalıĢtırılması için, 25 yıl süre ile imtiyaz verilmesi.

1861 Sultan Abdülaziz'in tahta çıkması. Bebek‟li Atıf Bey'in tasarımını kendisinin yaptığı kanat, kuyruk 1861 ve pervaneli uçağıyla baĢarısız uçuĢ denemesi. Londra, Paddington-Farrington Street arasında 6.500 m. 1863 uzunluğunda ilk açma-kapama tünel kazılarak Metropolitan Railways Line'in (metro) kurulması. Ġlkinin yerinde Ġkinci ahĢap Galata (Karaköy) Köprüsünün yapılıĢı 1863 (12 yıl kullanılabilmiĢtir). Sultan Abdülaziz döneminde BeĢiktaĢ-Ortaköy arasında Çırağan 1863 Sarayının yaptırılması (1866 da tamamlandı) Ayvansaray-Piri PaĢa arasında, Yahudi sarraf Cezayirli Mıgırdıç 1863 tarafından yeni bir ahĢap (kazıklı) Haliç (Yahudi) Köprüsü (10 gün sonra kayıkçılar tarafından yakıldı). Toplanan köprü müruriyeleriyle yolsuzluk yapıldığı söylentileri üzerine Sultan Abdülaziz Han tarafından ücretlerin düĢürülmesi kararının halka duyurulması. Yaya 5, yüklü-yüksüz beygir-eşek- 1863 manda-sığır 30, koyun-keçi 5, atlı araba 5, atlı 4, yüklü sırık hamalı 2, sedye 2.5, yüklü manda-öküz arabası 10, yüksüzü 5 para. Askeri öğrenci, asker, zaptiye subay ve erleri, ağır suçlular, tulumbacılar, askeri yük taşıyanlar, tersane vapuru subayları mürüriye ödemiyordu. Tüm Osmanlı topraklarında geçerli Ebniye ve Turuk 1863 Nizamnamesi'nin yürürlüğe girmesi (Kentsel altyapı kavramı ilk kez geçmektedir). Atlar ve Tramvaylar Ġstanbul'da bir tramvay (atlı) Ģirketi kurulması yönünde önerilerin 1863 baĢlaması (1863-1869). Ġstanbul'da açılan Umumi Dünya Sergisine çağrılan yabancılar 1863 nedeniyle, Bakırköy taĢlarıyla (mactra‟lı kireçteĢı?) yol ve kaldırımların yenilenmesi ve döĢenmesi.

Hava basınçlı raylı sistemlerin son deneme hattının Londra Crystal 1864 Palace'da yapılması. Ġstanbul'da, Sirkeci'den Kumkapı'ya kadar uzanan alanda 3.500 1864 binayı yakan HocapaĢa yangını. Galata Surlarının yıkımı ve Büyük HocapaĢa yangını sonrasında 1864 Divan Yolunun geniĢletilmesi (19 m.) Sultan Abdülaziz Döneminde Beyazıt'da Ġstanbul Üniversitesi 1864 binasının yaptırılması (1866'da tamamlandı). Şirket-i Hayriye'nin vapur filosuna 6 yeni geminin katılması 1864 (Toplam filo: 16 vapur), Müdür Ali Hilmi Efendiye iĢten el çektirilmesi. Rusçuk-Vidin (Osmanlı) ve Ġzmir-Aydın (incir-pamuk-tütün hattı) 1864 demiryolu hatlarının açılması. Harbiye, Bahriye ve Tıbbiye Ġdadilerinin (Lise) Galatasaray'da 1864 Mekteb-i İdadi-i Umumi adıyla birleĢtirilmesi. Belediyeciliğin tüm ülkeye yayılmasında önemli bir adım olan Vilayet Nizamname'sinin yayınlanmasıyla, sancak ve kaza 1864 merkezlerinde meclis-i belediyelerin (belediye meclisleri) kurulması, üyelerinin seçimle göreve gelmelerinin sağlanması. Türük ve Ebniye Nizamnamesi'nin (Yollar ve Yapılar Yönetmeliği) 1864 çıkarılması.

1864 Galata Surlarının 6.Daire-i Belediye uygulamasıyla yıkılması. Ġstanbul'da „kent yaşamı ve modern belediyeciliğe’ iliĢkin, Münif 1864 PaĢa tarafından yazılan ilk makalenin Mecmua-i Fünun dergisinin 21. sayısında yayınlanması. Ġstanbul'un en büyük yangınlarından birinden sonra Hocapaşa 18 Eylül 1865 Yangını ve Islahat-ı Turuk (Yolların Islahatı) Komisyonu‟nun kurulması. Ġzmir-Turgutlu-Afyon ile Manisa-Bandırma demiryolu hattının 98 1865 km.lik bölümünün Ġngiliz Ģirketince tamamlanması.

1865 Ġzmir-Bornova-Buca Banliyö hattının açılması.

1865 Beylerbeyi Sarayı‟nın yapılması. Beaux-arts ( Güzel Sanatlar) ilkelerine uygun olarak tasarlanmıĢ 1865 ilk parkın İstanbul Taksim Kışlası‟nın yanında açılması. Ġstanbul'da Batılı anlamda ilk parkın Çamlıca Sarıkaya'da 1865 yaptırılması. Çıkarılan Turuk-u Muabir Nizamnamesi ile yolların 4 sınıfa 1866 ayrılması (Tarik-i Sultani, Vilayet, Sancak, Kaza). Sirkeci'den Kumkapıya kadar olan sahayı yok eden büyük 1866 yangını Kumkapı ve Kadırga yangınlarının izlemesi (3.551 bina yanmıĢtır). Dördüncü imar giriĢimi: Yangından sonra imar komisyonu olarak 1866 İslahı Türk Komisyonu‟nun kurulması. Türkiye topraklarında (Osmanlı) ilk demiryolu yapımının (Ġzmir- 1866 Aydın hattı) tamamlanması. New York Manhattan Island'da (Manhattan Adası) ilk kentiçi buharlı 1867 tren yolu hattının açılması. New York Broadway'de, Alfred Ely Peach adlı kişi tarafından 93 m. 1867 Uzunluğunda, işletmeye açılamayan bir metro yapılması. Sivil mühendislik amaçlı olarak Mülkiye Mühendisi ve Islah-i 1867 Sanayi Mektebi kurulması. Fransız mühendis ve yüklenici Eugene Henri Gavand'ın gezgin Mayıs 1867 olarak Ġstanbul'a gelmesi. Abdülaziz döneminde, Meclis-i Maabir üyesi Rüstem Bey'in 14 Nisan 1868 'tramvay tabir olunan yolların inşaasına dair' yetki istemi (imtiyaz talebi). Makinalı ve yandan çarklı ilk araba vapurlarının (26:Suhulet, 1868 27:Sahilbent) daha çok top arabalarını taĢıma amaçlı olarak yaptırılıp, Üsküdar-KabataĢ arasında iĢletilmesi. Dünyada Metro Ġstanbul‟da Tünel

1868 New York metrosu. BeĢinci imar giriĢimi: Yeni bir belediye kanunu çıkarılarak 1868 Ġstanbul'un 14 Belediye Dairesine ayrılması ve 6. Dairenin „hususiyet‟inin kaldırılması.

1868 Ġstanbul'da Taksim Parkı‟nın yapılması. Fransız mühendis ve yüklenici (müteahhit) Eugene Henri 20 Temmuz 1868 Gavand'ın tünel projesini Osmanlı hükümetine (Sadrazam Ali PaĢa) sunması ve reddedilmesi. ġurayı Devlet (DanıĢtay) tarafından hazırlanan Dersaadet İdare-i 6 Ekim 1868 Belediye Nizamnamesi ile belediye örgütünün tüm Ġstanbul'a yaygınlaĢtırılması (14 belediye dairesi).

8 Aralık 1868 İlk trafik sinyallerinin İngiltere-Londra‟da kullanımı. 1869 Ġstanbul'da Şark Demiryolları Banliyö İşletmesi. Bir Ġngiliz Firmasının ahĢap Galata Köprüsü yerine 18 m. 1869 geniĢliğinde demir köprü önerisi yapması.

Ocak 1869 Fransız mühendis ve yüklenici Gavand'ın Ġstanbul'a ikinci geliĢi. Fransız mühendis Eugene-Henri Gavand'ın Tünel imtiyazını elde edebilmek amacıyla, daha önce kendisine sunulan bütün 1 Şubat 1869 değiĢiklik önerilerini kabul edeceğini beyan ederek Nafia Nezaretine baĢvurusu ve Sultan Abdülaziz‟le görüĢmesi. Gavand'ın, Tünel projesini, Maliye Nazırı Sadık PaĢa ve Nafia Nazırı Edhem PaĢa destekleriyle PadiĢah Abdülaziz'e kabul ettirmesi (Gavand ayrıca 'Yeni Şehir Projesi' adıyla Kumkapı'yı 10 Haziran 1869 Ortaköy'e bağlayan, bir diğer hattının Sarayburnu'ndan Üsküdar'a uzandığı denizaĢırı bir demiryolu projesi ile Medrese, PerĢembe Pazarı, Kumbaracı, YeniçarĢı sokaklarında tünel önermiĢti). Sultan Abdülaziz döneminde, Dersaadet'te Tramvay ve Tesis İnşası'na dair bir sözleĢme ile (Mehmet Kabuli PaĢa Nazır-i Ticaret ve Ziraat ile vekaleten Nezaret-i Umur-i Nafi‟a olarak imzalamıĢtır), daha henüz Ģirket kurulmadan, Ġstanbul caddelerinde yolcu, eĢya taĢımacılığı için demiryolu yapılarak hayvanların çektiği araba iĢletmeciliği hakkının 40 yıl süre ile Konstantin Krepano Efendi'nin kuracağı 'Dersaadet Tramvay Şirketi' adlı Ģirkete verilmesi. (Dersaadet Tramvay Şirketi 30 Ağustos1869 Nizamname-i Esasisi, Dersaadet'te Tramvay Tesis ve İnşasına Dair Mukavelename ve Dersaadet'te Tramvay Tesis ve İnşasına Dair Şartname). 20 Osmanlı lirası değerinde, 20.000 hisseli Ģirketin Kurucu hissedarları: Bank-ı Osmanı, Şirket-i Umumiye-i Osmaniye, Hristaki Zağrapos Efendi, rüsüm-i sitte komisyonu üyesi banker Baspalli, Mösyö Kzano, Mösyö Zarifi, R. Edwards (İstanbul’a yerleşmiş bir İngiliz), G.Casanova-Ralli (Banker), D.G.Fernandey (Banker), R. Viterbe (Tüccar-şirketin müdürü), Demetrios Raspalli (Rum cemaatinden). Tramvay Sahnede

Ġstanbul' da iki kadana (Macaristan ve Avusturya‟dan getirilen atlar) tarafından çekilen iki katlı, sarı renkli ilk atlı tramvayın 3 Eylül 1869 Tophane-BeĢiktas arasında çalıĢmaya baĢlaması nedeniyle tören düzenlenmesi. Bir Belçika Ģirketinin baĢvurusuyla, ortakları arasında ġirket-i Umumiye-i Osmaniye, Osmanlı Bankası, Ġstanbullu Hristaki 1869 Zoğrafos ve Konstantin Krepano'nun (aynı zamanda Ģirketin temsilcisi) bulunduğu Dersaadet (İstanbul) Tramvay A.Ş.'nin 200 bin lira sermayeyle kuruluĢu. Sultan Abdülaziz' in izniyle, Henry Gavand' ın 42 yıllık tünel imtiyazını (Tünel Ġmtiyazı hakkında Ferman-ı Ali ve Tünel Şirketinin 6 Kasım 1869 Mukavelenamesi ve Tünel Şirketinin Şartnamesi) alması üzerine Gavand'la Nafia Nezareti arasında 3 maddelik anlaĢma imzalanması. Ġmzalar: Nafıa Nazırı Davut PaĢa ve Henri Gavand. Bir fermanla Rumeli Demiryolları imtiyazının Baron Hirsch'e 7 Kasım 1869 verilmesi. İngilterede Thames nehri altında açılan demiryolu tüneli Tower 1870 Subway ile metro yapımında ilk kez tüp tünel (tube) yöntemi kullanılması. Ethem PaĢa tarafından Karaköy Köprüsünün (dubalı) yeniden 1870 yaptırılması (1912 yılına kadar kullanılmıĢtır). Ġstanbul ValideçeĢme'de çıkan yangında Beyoğlu ve Taksim'de 1870 5.000 evin yanması. Fevaid-i Osmaniye Vapur Şirketi‟nin filosuna 1 adet vapur (ġirketi 1870 Hayriye'nin yaptırdığı Rahat) eklemesi. Şirket-i Hayriye filosuna 3 vapur eklenmesiyle (Azamet, Rahat, 1870 Selamet) filonun 19'u bulması.

1870 İstanbul Tramvay Şirketi Nizamname-i Esasisi'nin imzalanması. Osmanlı yönetimince uzunluk ölçü birimi arşının bırakılarak 1870 metrik sisteme geçilmesi. İdare-i Umumiye-i Vilayet Nizamnamesi ile idare bölüm merkezleri 1870 (yönetim birimleri) olan vilayet, sancak ve kaza merkezlerinde birer belediye örgütü kurulmasının yasallaĢması. Demiryolunun Sirkeci'ye getirilmesi için Topkapı Sarayı‟nın Ġncili 1870 KöĢkünün yıkılarak, Sepetçiler ve Cebeciler Kasırı vb.nin Saray bütününden (kompleks) kopartılması. Eugene-Henri Gavand'ın, imtiyaz sahibi olduğu Tünel yapımı için Ocak 1870 sermaye bulmak üzere Fransa'ya dönüĢü. Eugene-Henri Gavand'ın Fransa'da Tünel için iki banka ile 8 Mayıs 1870 ortaklaĢa, adı Chemin de Fer Metropolitain de Galata a Pera olan anonim bir Fransız Ģirketi kurması. Ġstanbul'a dönen Eugene-Henri Gavand'ın dahili nizamnamenin Haziran 1870 kabulu ve hisse senedi ihracı için baĢvurusunun Fransa- Almanya arasında patlak veren savaĢ nedeniyle askıda kalması. Eugene-Henri Gavand'ın Fransa'daki toplumsal olaylar nedeniyle yarım kalmıĢ Tünel projesini gerçekleĢtirmek amacıyla Ġngitere- 1871 Londra kaynaklı "The Metropolitain Railway of from Galata to Pera" adıyla yeni bir limited Ģirketin Babıali (Osmanlı Hükümeti) tarafından onayını istemesi.

Eski Fevaidi Osmaniye vapur iĢletmesinin adının değiĢtirilmesiyle ġurayı Devlet azası Boğos beyin yönetiminde, 1871 Kadıköy-Adalar arasında çalıĢtırılmak üzere Ġrade-i ġahane/Ġdare- i Aziziye Vapur ĠĢletmesinin kuruluĢu. Ġstanbul-Ankara demiryolu hattının 91 km.lik HaydarpaĢa-Ġzmit 1871 bölümünün yapımına baĢlanması. Şehremanet-i Behiyyesiyle Tramvay Şirketi Beyninde Ta'ati Olunan 13 Mart 1871 Mukavele-i Munzama'nın yayımı. Tünelin yapımı ve iĢletimi için merkezi Londra'da bulunan Dersaadet Mülhakatından Galata ve Beyoğlu Beyninde Tahtelarz 8 Mayıs 1871 Demiryolu Şirketi‟nin (The Metropolitain Railway of Constantinople from Galata to Pera) kuruluĢu (Tünel Şirketinin Mukavele Senedi, Tünel Şirketinin Nizamname-i Dahilisi).

30 Haziran Geciken Tünel yapımı iĢi için yapımın baĢladığını kanıtlama 1871 amacıyla kamulaĢtırmaların (istimlak) yapılması.

30 Temmuz Tünel yapımına baĢlanması. (Mühendisler: Süleyman Bey, Briot, 1871 Victor Tridon, Jules Jacobs, Paul Mugnier).

31 Temmuz 1871 Azapkapı-BeĢiktaĢ tramvay hattının açılması. UlaĢımla Gelen Kaza

26 Ağustos 1871 Karaköy‟de Ġlk ölümlü tramvay kazası.

SözleĢme tarihinde Tünel yapımına baĢlayamayan Eugene-Henri Eylül 1871 Gavand'ın Babıali'ye (Osmanlı Hükumeti) zaman kazanmak amacıyla, hükümetçe reddedilen bir protesto notası vermesi. Raylı (demiryolu) sistemleri destekleyen, bayındırlık 7 Eylül 1871 giriĢimlerinin destekçisi Sadrazam Ali PaĢa'nın ölümü. Henri-Gavand'ın sunduğu Tünel Nizamnamesi‟nin yürürlüğe girmesiyle, Ġngiliz kökenli Payitaht Demiryolu Şirketi‟nin (The 9 Eylül 1871 Metropolitain Railway of Constantinople from Galata to Pera) kuruluĢu için Gavand'a izin verilmesi. Mühendis Gavand'ın, Tünel ġirketinin Ġstanbul'daki mühendisi Mösyö Jacobs'a yazdığı mektupta, gecikme nedeni olarak 31 Ekim 1871 kamulaştırma karar ve uygulamalarındaki aksamaları göstermesi. Sadrazam Ali PaĢa'nın ölümü üzerine Sultan Abdülaziz tarafından bu göreve getirilen Mahmud Nedim PaĢa'nın 1871 onaylanmıĢ Tünel Nizamnamesini, Ģirket kaynağının Ġngiltere olmasını gerekçe göstererek yeniden incelemeye aldırması. Azapkapı-Aksaray, Aksaray-Yedikule, Aksaray-Topkapı 1871 hatlarında atlı tramvay hizmeti.

Ekim 1871 Eminönü-Aksaray tramvay hattının iĢletmeye açılması. YurtdıĢında yaptırılan yandan çarklı iki araba vapurunun 1871 (Suhulet, Sahilbent) yurda getirilerek KabataĢ-Üsküdar arasında çalıĢtırılmaya baĢlanması (Mavnacılar tepki göstermiĢtir). Harbiye sınıflarının Harbiye'ye, idadi sınıflarının Maçka'daki Harbiye Ġdadisine, Harbiye'deki idadi sınıflarının ise 1871 Mühendishane'ye taĢınması ve Mühendishane'nin Mahrec-i Mekatib-i Askeriye adıyla topçu ve istihkam hazırlık okuluna dönüĢtürülmesi. Rumeli Demiryollarının Ģehiriçi banliyö bölümü olan Sirkeci- 1871 Küçükçekmece arasının hizmete giriĢi.

1872 Ġstanbul'da Anadolu Demiryolları Banliyö İşletmesi.

Grev De Ne? Ġstanbul'da ilk grevin Beyoğlu telgraf iĢçilerince 1872 gerçekleĢtirilmesi. HaydarpaĢa-Fenerbahçe arasında ilk banliyö treninin Ġstanbul'da 1872 hizmete açılması. Ġstanbul Kuzguncuk'ta çıkan yangında Boğazdaki 600 evin 1872 yanması.

1872 Londra'da (İngiltere) ilk buharlı tramvay. AhĢap Unkapanı Köprüsü'nün 18 m. olarak (geniĢlik) 1872 yenilenmesi. Tünel Şirketi‟nin kurularak Ġngiliz yasalarına göre tescil edilmesi 1872 ve Gavand'ın imtiyazını Ģirkete devretmesi. Rumeli Demiryolları Şirketi tarafından Sirkeci-Hadımköy Banliyö 1872 hattının iĢletmeye açılması. Rumeli Demiryolları‟nın Ömerli-Yarımburgaz kesiminde çalıĢan 1872 iĢçilerle HaydarpaĢa-Ġzmit demiryolu iĢçilerinin ücret arttırımı isteğiyle greve gitmeleri. Fransız mühendis Henri-Gavand'ın Kumkapı-Süleymaniye-Haliç- 1872 Galata-Fındıklı-Dolmabahçe-BeĢiktaĢ-(Kilyos) yolboyunca (güzergah) metro+raylı sistem önerisi (kabul edilmedi).

Nizamnamenin yeniden incelenmesi ve onaylanması üzerine, Payitaht Demiryolu Şirketi adının Dersaadet Mülhakatından 4 Nisan 1872 Galata'dan Beyoğlu'na Tahtelarz Demiryolu Şirketi yapılarak Tünel ġirketinin yine Ġngiliz ġirketi olarak (The Metropolitain Railway of Constantinople from Galata to Pera) kurulmasına izin verilmesi.

3 Şubat 1872 BeĢiktaĢ-Ortaköy tramvay hattının iĢletmeye açılması. ġark demiryolları imtiyazının 75 yıllığına yabancı Ģirkete 18 Mayıs 1872 verilmesi. Nafia Nezareti‟nce Tünel yapımcısı Eugene-Henri Gavand'a yazılan yazıda, inĢaatın baĢlangıç tarihinin 1 Eylül 1871 yerine 24 24 Haziran Haziran 1872 tarihine erteleme isteminin kabul edildiği, 1872 dolayısıyla çalıĢmaların tamamlanması için kendisine 2 Ocak 1875'e kadar süre tanındığı, bu çerçevede 42 yıllık imtiyaz süresinin de 2 Ocak 1917'de biteciğinin bildirilmesi.

14 Ağustos Aksaray-Yedikule tramvay hattının iĢletmeye (deneme seferleri) 1872 açılması.

19 Ağustos Tünel Ģirketinin % 5 faizli tahvillerinin Londra ve Ġstanbul'da 1872 piyasaya çıkarılması. Tophane'de yağmur altında yapılan törenle atlı tramvayların 3 Eylül 1872 resmen hizmete baĢlaması (Azapkapı-Ortaköy). Tünelin Beyoğlu tarafındaki baĢlangıç noktasında kazı 4 Kasım 1872 çalıĢmalarının baĢlatılması.

26 Kasım 1872 Tünelin Galata yönünde kazı çalıĢmalarının baĢlatılması. Ġstanbul'da yayınlanan The Levant Herald Gazetesi‟nin haberi: 21 Aralık 1872 „Yapımı süren tünel için Creuset fabrikasına her biri 500 beygirden fazla gücü olan iki buharlı makine siparişi verildi.‟

Aralık 1872 Eminönü-Aksaray tramvay hattının iĢletmeye açılması.

1873 San Fransisco‟da (ABD) ilk kablolu tramvay. 3. tramvay hattı olan Aksaray-Yedikule hattının hizmete resmen 1873 açılıĢı. Hükümetçe HaydarpaĢa-Ġzmit Banliyö Hattı (91 km. olarak) ile 1873 Sirkeci-Edirne Demiryolu‟nun hizmete açılması. 1871-1873 arasında Mühendis Gavand'ın Osmanlı resmi makamları ve Fransız Sefareti ile yaptığı yazıĢmaların derlendiği 1873 "Chemin de Fer Souterrain de Galata a Pera Document Divers" adlı kitabın Ġstanbul'da basılması. Tünel yapımı için kamulaĢtırma (istimlak) iĢlerinin Galata 1873 Mevlevihanesi‟yle ilgili irade de alınarak tamamlanması. Fransız mühendis Eugene-Henri Gavand'a, ancak üçüncü 1873 baĢvurusunda hükümetçe tünel kazısından (hafriyat) çıkan toprağı boĢaltacağı yer için izin verilmesi. Dördüncü tramvay hattı olarak Aksaray-Topkapı tramvay hattının 14 Ocak 1873 iĢletmeye açılması. Karabet adlı kiĢinin Galata-Beyoğlu-Karadeniz Boğazına kadar Mart 1873 metro yapma önerisi (ertesi yıl reddedildi). Fransız mühendis Eugene-Henri Gavand'ın, kamulaĢtırmalar 21 Ağustos 1873 yüzünden, Beyoğlu tarafında tünelden çıkarken zaptiyeler tarafından tutuklanması (2 saat sonra salınmıĢtır). Tünel yapımının bitirilmesi (Makine ve müteharrik malzemeyle birlikte toplam maliyet: 520.000 Ġngiliz lirası. Yapım: 180.000 altın 1874 lira, 4.002 m2 kamulaĢtırma için 80.000 altın lira, makinalar için 10.000 altın lira). Constantinople adlı kitabın yazarı Ġtalyan Edmondo de Amicis'in 1874 Dersaadet'e (Ġstanbul'a) geliĢi. Mülkiye Mühendisliği ve İslah-i Sanayi Mektebi'nin Galatasaray'da 1874 Darülfünun-ı Sultani kapsamı içine alınarak Mühendisin-i Mülkiye Mektebi'ne dönüĢtürülmesi.

1874 Sirkeci-Edirne demiryolunun açılıĢı.

1874 Çırağan ve Yıldız Sarayının yapılması. Ġstanbul Havagazıyla TanıĢıyor

1874 Dolmabahçe Gazhanesi‟nin kurulması. Üçüncü Galata Köprüsünün, Fransızlara ihale edilmesine rağmen Fransız-Alman savaĢı nedeniyle iptal edilip, yerine Ġngiliz G. Wels Firmasının projelendirdiği Unkapanı köprüsünün 1874 geçirilmesiyle (yapımı sırasında boyunun uzatılıp kısaltıldığı, batma tehlikesi geçirdiği için yükseltilen, 24 duba üzerinde yapılan ve iskelesinin yapımının unutulduğu ahĢap köprü) tamamlanması (37 yıl hizmet görmüĢtür).

Kasım 1874 Tünel'de deneme seferlerinin baĢlaması. Ġstanbul‟un ilk, dünyanın ikinci ve buharla çalıĢan metrosu Tünel‟in () Kurban bayramının ilk günü, dönemin tüm nazırları ve ġehremini Kadri Bey, Beyoglu Mutasarrıfı ve Galata 17 Ocak 1875 Kaymakamının, yabancı temsilciliklerin katıldığı, ama son anda görevden uzaklaĢtırılan Eugene-Henri Gavand'ın bulunmadığı bir törenle resmen açılması ve ertesi günü hizmete baĢlatılması. (Ġlk uygulanan ücret 10 para ve 50.000 altın lira yıllık gelir).

18 Ocak 1875 Tünelin resmen iĢletmeye açılarak halkın hizmetine sunulması.

1875 Tüneli ilk kez bir Ġngiliz Ģirketinin çalıĢtırması (1875-1905).

PadiĢah iradesiyle, Tünel yapımını baĢarıyla gerçekleĢtirip ülkeye güzel bir eser kazandırmasından ötürü Monsieur (Mösyö) Eugene-Henri Gavand'a üçüncü dereceden (rütbe) Nişan-ı Ali-i 5 Şubat 1875 Osmani ve esere emeği geçen Ģirket çalıĢanı diğer bazı insanlara da dördüncü, beĢinci derecelerden 7 kıta Mecidiye Nişanı verilmesinin kararlaĢtırılması. Ġngiliz Firmasına projelendirilen yeni Galata Köprüsünün 1875 (Üçüncü) montajı (1912'ye kadar hizmet vermiĢtir). Mühendisin-i Mülkiye Mektebi'nin adının Turuk ve Maabir Mektebi 1875 'ne (Yollar ve Köprüler Okulu) dönüĢtürülmesi. Dersaadet Tramvay Şirketi genel kurulunun toplanarak, Galata Borsasında spekülasyona neden olan ġirket hisselerinin Nisan 1875 nominal ve yatırılmıĢ değerlerinin düĢürülerek zararları karĢılayacak ek kaynağın karĢılanması. Tünel ġirketinin taĢımacılık (nakliye) fiyatlarını indirme isteğinin hükümetçe kabul edilip ġehremanetine tebligatta bulunulması (1. Mayıs 1875 mevki gidiş 60 para, gidiş-geliş 2 Krş'a, aboneler için 40 kıtalık biletin 50 Krş'a indirilmesi). Saat 13.30 dolayında Galata'dan Beyoğlu'na çıkmakta olan treni 25 Ağustos çeken kayıĢın istasyona 100 m. kala kopması sonucu oluĢan ilk 1875 tünel kazasında kayan trendeki makinistin Galata istasyonuna 40 m. kala frene basmasıyla can kaybı olmadan kazanın atlatılması. 8 kiĢinin yaralandığı, kayıĢ kopmasına bağlı ikinci tünel kazası 9 Eylül 1876 (Basiret, 20 Şaban 1293).

1876 II. Abdülhamit'in tahta geçmesi Birinci MeĢrutiyet

Teşkilatı Esasiye Kanunu (Anayasa)'nun çıkarılması (112. m: Dersaadet'de ve taşrada kurulacak belediyelerin seçimle 1876 işbaşına gelecek meclislerle yönetilmesi, kuruluş ve görevleriyle üyelerinin seçim usulünün özel kanunla belirlenmesi). Fransız Mühendis Henri-Gavand'ın Ġstanbul'da tünel imtiyazının alınması ile yapım çalıĢmaları hakkında bilgi içeren "Chemin de 1876 Fer Metropolitain de Constantinople ou Chemin de Fer Sourterrain de Galata a Pera dit Tunnel de Constantinople" adlı kitabının Paris'te basılması. Eugene-Henri Gavand tarafından projelendirilen Ġstanbul 1876 Metrosu (Kumkapı-Beyazıt-Eminönü-Karaköy-Dolmabahçe) ile Yedikule-Sarayburnu arasında liman önerisinde bulunulması. Henri Gavand'ın Kumkapı-Ortaköy arasında geliĢtirilmiĢ metro projesi (Kumkapı-Beyazıt-Eminönü-Karaköy-Tophane-Beşiktaş- 1877 Ortaköy güzergahlı, yeraltından Haliç geçişli ve gerekli finansman sağlanırsa Kilyos'a uzatılacak). Teşkilatı Esasiye Kanunu (Anayasa) çerçevesinde Vilayet ve Dersaadet Belediye Kanunu'nun çıkarılmasıyla (Şehremanetine bağlı 20 Belediye Dairesi ve Şehremininin atanma yoluyla 1877 gelmesi) subaĢı, mimarbaĢı gibi yetkili kiĢilerin devreden çıkarılarak kent hizmetlerinin kurumlaĢması yönünde önemli bir adım atılması. Ġstanbul'da ilk tren iĢletmesinin Sirkeci-Yedikule arasında tren 1877 çalıĢtırmaya baĢlaması.

1877 Ġstanbul'u çok etkileyen Türk-Rus savaĢının baĢlaması.

1877 Ġstanbul TepebaĢı Parkı‟nın açılması.

1878 Galata Köprüsünün 14 m. olarak yenilenmesi. İdare-i Aziziye Vapur İşletmesi‟nin ad değiĢtirmesiyle İdare-i 1878 Mahsusa Vapur İşletmesi‟nin kuruluĢu (filo: 40 vapur).

1878 Vapur yolculuklarında kalın karton bilet uygulaması. Şirketi Hayriye Anadolu Şimendiferleri ile İdare-i Mahsusa arasında 1878 Galata-HaydarpaĢa arasında sefer yapma konusunda anlaĢma yapılması.

1879 Elektrikli lokomotifin bulunuşu. Berlin Trades Exhibition fuarında Alman mühendis C.Werner 1879 Siemens'in geliştirdiği döşeli raylar üzerinde elektrikle işleyen tramvayın sergilenmesi. Ġtalyan mimar Berborini tarafından, eski adı Hotel de Ville olan 6. Daire-i Belediyenin hizmet verdiği, günümüzde de Beyoğlu 1879 Belediyesinin bulunduğu neoklasik binanın yapımına baĢlanması (BitiĢ: 1883).

1880 Ġstanbul'da tramvaylarda durak uygulamasına geçilmesi.

1881 Galata, TepebaĢı, Ġstiklal Caddesine tramvay hattı döĢenmesi. Siemens tarafından Berlin'de gerçekleĢtirilen ilk elektrikli 12 Mayıs 1881 tramvayın çalıĢtırılması. Yeni atlı tramvay hatları için Nazır-ı Umur-ı Nafi'a Hasan Fehmi tarafından imzalanan yeni (36 yıllık) bir sözleĢme (Dersaadet'te 28 Temmuz Müceddeden İnşa ve Tesis Olunacak Tramvay Hatlarına Dair 1881 Mukavelename ve Dersaadet'te İnşa Olunacak Tramvay Hatlarına Dair Şartname). Hatlar: Voyvoda-Tepebaşı-Şişli; Eminönü-Eyüp; ilk hattın bir noktasından ayrılarak Tatavla. Sultan II. Abdülhamit tarafından Ġstanbul Fındıklı'da Mimar Sinan 25 Şubat 1882 Üniversitesi binasının yaptırılması.

1882 Ġzmir'de atlı tramvaylar için sözleĢme imzalanması.

1882 Ebniye (Binalar) Kanunu‟nun çıkarılması. Anadolu Demiryolları Banliyö İşletmesi‟nin HaydarpaĢa-Pendik 1883 arasında 24.5 km. lik banliyö iĢletmeciliğine baĢlaması.

3 Ağustos 1883 Londra' da Brighton Beach) elektrikli tramvay. Halıcıoğlu'ndaki mühendishane binalarının bir bölümünde 3 Kasım 1883 Hendese-i Mülkiye açılması.

1883 Turuk ve Ebniye (Yollar ve yapılar) Nizamnamesi'nin yayımı.

1884 Londra'da (İngiltere) kablolu (havai hatlı) tramvay.

1885 İçten patlamalı motorun yapılması.

1885 New York metrosunun açılması.

17 Ağustos Uluslar Arası Toplu Ulaşım Birliği‟nin (Union Internationale des 1885 Transports Publics) Belçika‟nın baĢkenti Brüksel‟de kurulması.

1886 İngiltere Glasgow metrosunun açılması. Ġstanbul'da Beyoğlu Bölgesine bakan 6. Daire-i Belediye örnek 1886 alınarak 14 belediye dairesi'nin kurulması. Dersaadet (İstanbul) ve Havalisinin Havagazıyla Tenvirine Dair 1887 Mukavelename imzalanması.

1887 Sirkeci Garı‟nın yapılması için giriĢimler. Eski Şirket-i Hayriyye'nin kurucularından ve 40 yıl Ģirketin 1887 baĢında bulunan Giritli Hüseyin Haki Efendi'nin ölümü. Reji Ġdaresi memurlarından Osmanlı uyruklu Boğos Efendi'nin 27 Eylül 1887 Sadaret'e, Bahçekapı-Beyazıt arasında metro önerisi (Meclis-i Vükela tarafından reddedildi). İstanbul Şirket-i Tenviriyye-i Osmaniyyesi Nizamname-i Dahilisi'nin 1888 yayınlanması.

1888 Mersin'de atlı tramvaylar için sözleĢme imzalanması. Bağdat Demiryolunun ilk ayağı olarak Ġzmit-Ankara hattı 1888 imtiyazının Almanlara verilmesi. Almanlarla özel hükümler içeren demiryolu anlaĢmasının 1888 imzalanması (Görevli mühendis Wilhelm Von Pressel).

1888 Bağdat Demiryolunun Anadolu Demiryolları Şirketi‟ne satılması. ġark demiryollarının (toplamı 336 km) Ġstanbul-Edirne ve 1888 Kırklareli-Alpullu kesiminin hizmete açılması.

2 Şubat 1888 Amerika Virginia Richmond'da elektrikli tramvay.

1889 ABD Boston ve Avustralya Melbourn'de elektrikli tramvay. Deutsche Bank öncülüğünde Anadolu-Osmanlı Şimendifer 1889 Kumpanyası‟nın kurulması. Anadolu-Bağdat Demiryolunun HaydarpaĢa kesiminde (mıntıka) 11 Mart 1889 liman ve rıhtım imtiyazının yabancı Ģirket olan Anadolu-Bağdat Demiryolu Şirketi'ne verilmesi için ferman çıkarılması. Ġstanbul'un Avrupa yakasında liman ve iĢletme imtiyazının 85 yıl boyunca Russel PaĢanın yönettiği yabancı Ģirket Dersaadet Dok- 20 Nisan 1889 Rıhtım ve Antrepo Şirketi'ne verilmesine iliĢkin fermanın yayınlanması. Hamburglu bir grup iĢadamınca, Hamburg-Bremen-Anvers ile 1889 Ġstanbul arası çalıĢacak buharlı gemi seferlerinin baĢlatılması.

1890 Kurbağalıdere Havagazı Fabrikasının kurulumu. Maç BaĢlıyor ve Elektrik Diye Bir ġey

Kadıköy KuĢdili çayırında Moda Kulübü ile Ġzmir Karması 1890 arasında ilk futbol karĢılaĢmasının yapılması. Tramvay Hatları Altında Bulunan Su ve Gaz Borularıyla Lağımlarda İcrası Lazım Gelen Tamirat İçin Tramvay Şirketi'nin Bir Guna 1890 Muhalefette Bulunmağa Hakkı Olmadığına Dair Dahiliye Nezareti Tezkiresi'nin yayımı. ġam-ı ġerif'te ve Adapazarı'nda atlı tramvaylar için sözleĢme 1890 imzalanması. İngiltere Londra metrosunda elektrik kullanımına geçilmesi (elektrikli 1890 metro hattı).

1890 Selanik'te elektrikli tramvay. Sultan II. Abdülhamit döneminde Ġstanbul Sirkeci'de Rumeli 1890 Demiryolu'nun baĢlangıç noktası olarak mimar A. Jasmund'a Sirkeci Garının yaptırılması. Alman Deutshe Bank ve Wiener Bank Verein'ın, Baron Hirsch'in 1890 elinde bulunan Rumeli Demiryolları hisselerini satın alması. Ġstanbul'da İmperial denen iki katlı tramvayların yalnızca 1891 Azapkapı-Ortaköy hattında hizmete verilmesi. Kadıköyü ve Üsküdar ile Boğaziçi'nin Anadolu Cihetinin Havagazıyla 1891 Tenviri İmtiyazına Dair Mukavelename ve Şartname'nin imzalanması. Üsküdar-Kadıköyü Osmanlı Gaz Şirket-i Tenviriyyesinin Nizamname-i 1891 Dahilisi'nin imzalanması.

1891 Beyrut'da atlı tramvaylar için sözleĢme yapılması.

1891 Ġzmir'de elektrikli tramvay. Londra'da yayınlanan 'Şark ve Garp' gazetesi baĢyazarı Nasip Abdullah ġebli'nin Osmanlı Sarayına bir mektup göndererek 1891 'Asya ile Avrupa’yı birleştirecek bir asma köprünün kurulacağı' haberini sevinçle karĢıladığını bildirmesi. Ġstanbul-Ankara demiryolu hattının Anadolu Demiryolu Şirketi'nce 1892 tamamlanması.

1892 Galata Rıhtımı‟nın yapımına baĢlanması.

1892 Selanik'te atlı tramvaylar için sözleĢme imzalanması.

7 Kasım 1892 Ġstanbul‟da Darülaceze‟nin temelinin atılması.

1892 ABD Chicago'da metro açılması.

1893 Fransa Marsilya'da elektrikli tramvay.

9 Aralık 1893 Soğuyan hava nedeniyle Haliç‟in donması. Depremi Ne Güzel UnutmuĢtuk

10 Temmuz 1894 10. Richter ölçeğinde büyük Ġstanbul depremi.

1894 Ġstanbul rıhtımlarının yapımına baĢlanması. Beyoğlu TepebaĢı'nda Sultan II. Abdülhamit döneminde Pera 1894 Palas Oteli‟nin mimar Alexandre Vallury'ye yaptırılması. Sultan II. Abdülhamit döneminde Ġstanbul HaydarpaĢa'da 1895 Marmara Üniversitesi binasının yaptırılması.

1895 Almanya'da Daimler Benz firmasınca yapılan ilk dizel motorlu otobüs.

1895 Galata rıhtımı yapımının bitirilmesi ve hizmete verilmesi.

1895 ABD Chicago'da Batı Yakası Yükseltilmiş Demiryolu yapımı. 1895 Şirket-i Hayriye'nin filo büyüklüğü: 46 vapur.

Ġlkler: Otomobil ve Sinema

Ġstanbul'a ilk otomobilin geliĢi (Sahibi Basra Mebusu Zehirzade 1895 Ahmed PaĢa).

1896 Budapeşte metrosu.

1896 İrlanda Dublin'de elektrikli tramvay. Dünyada ilk havagazıyla çalışan trafik ışığının İngiltere-Londra‟da 2 Ocak 1897 parlamento binasının önünde kullanılması.

1897 Ġngiltere Glasgow metrosunun açılması. Ġstanbul'da halka açık ilk film gösterisinin Galatasaray'daki 1897 Sponeck Birahanesi‟nde yapılması. Meclis-i Vükela kararıyla imtiyaz süresi uzatma isteminde 7 Mart 1897 bulunan Tünel Şirketi‟nin, gelecekte rekabeti önleyeceği gerekçesiyle isteğinin reddedilmesi.

1898 Ġngiltere Liverpool'da elektrikli tramvay. Namık PaĢazade Tahir Bey‟ce Bahçekapı-ÇarĢıkapı-Beyazıt Mart 1898 arasında metro imtiyazı isteği. Saraydan Babıali'ye (Hükümet) gönderilen bir irade ile Tünel 16 Nisan 1898 imtiyazının Paris Sefareti müsteĢarı Necip Melhame Efendi'ye verileceğinin bildirilmesi. Atlı tramvaylarda görevli, tramvayın geliĢini önünde borazanıyla 1899 (nefir) ve varda diye haykırarak haber veren Vardacıların tasarruf amacıyla kaldırılması. Tünel Şirketi‟nin iki kez daha (Mayıs, Haziran aylarında) 12 yıl 1899 sonra bitecek imtiyaz süresinin uzatılması yönünde baĢvuruda bulunması. Haydarpaşa Liman Tesisleri‟nin Anadolu Bağdat Demiryolları 20 Nisan 1899 Kumpanyası‟nca yapımına baĢlanması (1903 yılında hizmete baĢlamıĢtır). Yirminci Yüzyılın EĢiğinde

1900 Paris Metrosunun açılması.

1900 Fransa Paris'te elektrikli tramvay.

1900 Dünyada banliyö tren işletmeciliğinde ilk elektrifikasyon. Compaigne Internationale du Chemin de Fer de Bosphore Demiryolu 1900 Şirketi‟nin (Fransız mühendis Arnaudin) Üsküdar-Sarayburnu arasında bir demiryolu köprüsü kurma proje önerisi.

Müze-i Hümayun Müdürü Osman Hamdi Bey'in KabataĢ'tan 1 Ocak 1900 Taksim'e metro imtiyazı için baĢvurusu.

PadiĢah iradesiyle Tünel imtiyazının Necip Melhame Efendi'ye 11 Ocak 1900 (Cebrail Gazal takma adlı) verildiğine dair Meclis-i Vükela'dan karar çıkartılması isteği.

Ġstanbul'da yayınlanan Le Moniteur Oriental Gazetesinde, Tünel 15 Şubat 1900 imtiyazının Cebrail Gazal Efendi'ye verildiği yanlıĢ (!) haberinin yayınlanması.

Ticaret ve Nafia Nazırı Zihni PaĢa ile Cebrail Gazal Efendi (Necip 16 Mart 1900 Melhame Efendi) arasında Tünel imtiyazını uzatmak için mukavele ve senet imzalanması. Tünelin iĢletme imtiyazının Cebrail Gazal Efendi'ye verilmesi için 20 Mart 1900 Ferman-ı Ali çıkarılması.

1900 Ġstanbul rıhtımlarının (Sirkeci) yapımının bitirilmesi. Dersaadet Tramvay Şirketi ile Taksim Bahçesi İdareleri arasında yapılan bir anlaĢma uyarınca Şişli-Taksim, 6. Daire-Taksim 1900 hatları yolcularının biletlerini göstererek parka ücretsiz giriĢlerinin sağlanması. Demiryollarıyla eĢgüdümlü olarak vapur Ģirketlerinin seferlerinin 1901 planlanması amacıyla Osmanlı Seyri Sefain İdaresi‟nin kurulması. Vapur iĢletmelerinde kullanılan biletlerin kalınlaĢtırılması ve 1901 basılı hale getirilmesi.

1901 Tünelde kayıĢ kopması. Ġlk pervaneli 2 gemi (Tarz-ı nevin, DilniĢ'in) yaptırılması (1903 1902 den baĢlayarak Boğaziçi‟nde çalıĢmıĢlardır). Ahmet Besim PaĢa tarafından Üç Amerika'lı mühendise (Strom, 1902 Lindtman, Hillicar), Sarayburnu'nu Üsküdar-Salacak'a bağlayacak demiryolu tüp geçit projesi yaptırılması.

1902 Tünel kazası (bilgi yok).

1902 Berlin metrosunun açılması. II. Abdülhamit'in, Paris'in BaĢmimarı Joseph Antoine Bouvard'a, Paris sefiri aracıyla Ġstanbul'u güzelleĢtirmek amacıyla plan 1902 ısmarlaması (Mimarın Ġstanbul'a hiç gelmeden yaptığı perspektif çizimleri Ġstanbul'da sergilenmiĢtir). Tünel İmtiyazının Elli Sene Müddetle Temdidine Dair 1903 Mukavelename'nin imzalanması.

1903 HaydarpaĢa Limanı‟nın tamamlanması ve hizmete verilmesi. Ermeni terör örgütü TaĢnak'ın aralarında Tüneli bombalamak da 1904 olan II. Abdülhamit'e suikast düzenleme eyleminin planlanması (baĢarılamamıĢtır). Uzun tartıĢmalardan sonra, Tünel imtiyazının, imtiyaz sahibi Tünel Şirketi‟ne 75 yıl daha verilmesi, Tünel istasyonlarının 7 Aralık 1904 yenilenmesi ve bazı binaların yapımının karara bağlanması (İmza: Sanayi ve nafia Bakanı Zihni Paşa, Tünel Şirketi Müdürü William Albert, 29 Ramazan 1322). Ġstanbul deniz ulaĢımında kullanılan yandan çarklı vapurların 19 Mart 1905 yerine ilk uskurlu vapurların sefere konulması.

1905 HaydarpaĢa-Gebze demiryolu hattının çift hatta çevrilmesi. Tüneli çalıĢtıran yeni Ģirket: Şirketi Osmani (1906-1910).

1906

1906 Vapur hatlarında abonman bilet, gidiĢ-dönüĢ bileti uygulaması. Şirket-i Hayriye'nin vapur filosuna Ġngiltere'de yaptırılmıĢ, 1906 Boğaziçi'nde çalıĢtırılmak üzere, ilk çift pervaneli 2 yeni gemi daha (Kamer, Rağbet) eklemesi. ġehir hatlarında abonman bilet ve gidiĢ dönüĢ biletlerine indirim 1906 uygulaması. II. Abdülhamit döneminde, Haydarpaşa Garı‟nın mimar Otto Ritter 1906 ve Helmut Cuno tarafından yapımına baĢlanması. (1908‟ de bitirildi). ġam'ı ġerif'in (Damascus) elektrikli tramvaya kavuĢan ilk 1906 Osmanlı kenti olması. Konya'da, Beyrut'da, Selanik'de tramvay ve elektrikle 1906 ıĢıklandırma için imtiyaz talebinin hükümetçe değerlendirilmesi.

1907 Tünele yönelik Ermeni terör giriĢimiyle ilgili ihbar alınması. Dersaadet Tramvay Şirketi Müddet-i İmtiyaziyyesinin Temdidi ve bazı 1907 Hutut-ı Cedide İnşası Hakkında Mukavelename' nin imzalanması. 1907 sözleĢmesine bağlı olarak Dersaadet Tramvay Şirketi‟ne verilen elektrikli tramvay iĢletme imtiyazına, Ġngiliz Ģirketi olan The Metropolitan Railway of Constantinople from Galata to Pera' nın hakkın kendisinde olduğunu söyleyerek itiraz etmesi üzerine, 1907 hükümetin iki Ģirketin anlaĢmasını istemesi; Tünel Şirketi‟nin tüm imtiyaz haklarını, tünel hattını, iki uçtaki garlarını, vasıtalarını, yani tüm varlıklarını, 95 bin sterlin karĢılığında Dersaadet Tramvay Şirketi‟ne devretmesi. Dersaadet Tramvay Şirketi ortaklar bünyesinde değiĢiklikler 1907 olması ve Galata bankerlerinin yerini giderek yabancıların alması. Tünel Şirketi İmtiyazının Yetmiş Beş Sene Müddetle Temdidi 1907 Hakkındaki Ferman-ı Ali'nin yayınlanması.

1907 Osmanlı kenti ġam-ı ġerif'in elektrikle ıĢıklandırılması. Havagazıyla aydınlatılan Ġstanbul'da bazı yerlerde (örneğin, Cercl 7 Nisan 1907 D'Orient Kulübü) elektrikle aydınlanmaya geçilmesi. Ġstanbul deniz ulaĢımında 10,5 deniz mili hızında, 923 kapasiteli 21 Mart 1905 vapurların kullanılmaya baĢlaması. Tramvay Şirketi‟nin "temdit-i müddet" (süre uzatımı) isteğinin 75 31 Ocak 1907 yıl olarak kabul edilmesi. Ġkinci MeĢrutiyet‟e Doğru

Tünel Şirketi İmtiyazının Yetmiş Beş Sene Müddetle Temdidine dair 1908 Mukavelename'nin imzalanması.

1908 Haydarpaşa Garı‟nın yapımının bitirilmesi. Ġstanbul ġehremini (belediye baĢkanı) Ziver Bey'in 'yer altı tramvayları'ndan söz eden ilk metro önerisi (Topkapı-Aksaray- 1908 Beyazıt-ÇarĢıkapı-Eminönü-Karaköy-Galatasaray-Taksim- Pangaltı-NiĢantaĢı). Altıncı imar giriĢimi: GeçmiĢin 70 büyük yangınında 25.000 1908 binanın yanması ve bunun yarattığı olanaklara dayalı yolların geniĢletilmesi ve kagir yapı zorunluluğu getirilmesi. Ġstanbul'a ilk otomobillerden birinin daha Muzika-i Hümayun'dan 1908 yarbay Stavrola ve Basra eĢrafından Züheyrzade Ahmet PaĢa tarafından getirilmesi.

1908 ABD Boston-Philadelphia'da metronun açılması. Londra'da Tünel Şirketi‟nin gerçekleĢtirdiği genel kurulda Tünel 17 Ocak 1908 Şirketi‟nin Tramvay Şirketi‟ne devri kararı alınması. Ġstanbul'da Tramvay Şirketi‟nin gerçekleĢtirdiği genel kurulda 29 Ocak 1908 Tünel Şirketi‟nin Tramvay Şirketi‟ne devri kararı alınması. 31 Mart Vakası denilen olaylarla Sultan Abdülhamit'in tahttan 31 Mart 1908 indirilmesi.

23 Temmuz 1908 II. MeĢrutiyetin ilan edilmesi. Tatil-i Eşgal Cemiyetleri Hakkında Kanun-ı Muvakkat'ın 25 Eylül 1908 yasalaĢması. Tramvay hatlarının elektrifikasyonuna geçebilmek için, Ģirket 21 Aralık 1908 genel kurulunda, beĢer lira ödenmiĢ, her biri 20 Osmanlı lirası değerinde 17.617 hisse senedinin ihraç edilmesi kararı alınması.

1909 Ticaret-i Bahriye Mektebi Ali'nin kuruluĢu. İdare-i Mahsusa Vapur İşletmesi‟nin bir Ġngiliz Ģirketine devri (Kısa 1909 bir süre sonra Ġngiliz Ģirket tasfiye edilmiĢtir). Sırada Otobüsler Var Daha

Dersaadet Otobüs ve Omnibüs Osmanlı Anonim Şirketinin Suret-i Teşkili Hakkındaki İrade-i Seniyyeyi Mübelliğ Ticaret ve Nafia 1909 Nezaretinin Tezkiresi; Dersaadet Otobüs ve Omnibüs Osmanlı Anonim Şirketinin Şartnamesi; Dersaadet Otobüs ve Omnibüs Osmanlı Anonim Şirketinin Nizamname-i Dahilisi'nin yayınlanması. Fesa Bey'in Fransız Hava Kulübü‟nden aldığı belgeyle ilk bröveli 1909 pilot olması. Hendese-i Mülkiye'nin Nafia Nezareti'ne bağlı bağımsız bir 1909 kuruma dönüĢtürülerek, Mühendis-i Mekteb-i Alisi'nin kurulması

1909 Haydarpaşa Garı‟nın hizmete girmesi. Mösyö Moray'ın Taksim-Galata-Sirkeci-Beyazıt arasında metro Haziran 1909 imtiyazı isteği. II. MeĢrutiyet ilanından kaynaklanan çatıĢmaların Cadde-i Kebir'e Nisan 1909 (Ġstiklal Caddesi) bulaĢması sonucu Tünel seferlerine birkaç gün ara verilmesi.

27 Temmuz 1909 Eski Tatil-i Eşgal Kanunu‟nun yürürlüğe girmesi. Bağdat Demiryolu‟nun baĢlangıç noktası olan Ġstanbul 4 Kasım 1909 HaydarpaĢa Garının törenle hizmete açılması.

11 Şubat 1910 Beşiktaş Tramvay Garajı‟nın açılıĢı.

Tüneli iĢleten Ġngiliz Ģirketinin tramvayların elektrifikasyonu 1910 nedeniyle Tünel İşletmesi' ni satmaya karar vermesi. Sultan Mehmet ReĢat döneminde Eminönü-Karaköy arasında 1910 Eski Galata Köprüsü‟nün yaptırılması.

1910 Ağaçlı linyit havzasında maden arama ruhsatı. İdareyi Mahsusa‟nın adının değiĢtirilmesiyle, Osmanlı Seyri Sefain 1910 İdaresi Vapur İşletmesi‟nin büyük bir ulusal (milli) Ģirket olarak kuruluĢu. HoĢ Geldin Elektrik MeĢrutiyet Hükümetince, merkezi PeĢte'de bulunan Ganz Anonim 1910 Elektrik Şirketi'ne Ġstanbul'da 50 yıllık imtiyaz verilmesi. Halil Ethem Bey‟in ġehreminliği ( belediye baĢkanı) döneminde Ġstanbul'da, Fransız Topoğrafya Cemiyeti‟ne ihale edilen harita 1910 alım iĢinin baĢlaması (Nirengi noktası olarak Galata Kulesi alınmıĢ, çalıĢma 1911 yılında tamamlanmıĢtır). Dersaadet Belediye Kanunu‟nun çıkarılmasıyla merkeziyetçiliğin 1910 güçlendirilmesi. Ġstanbul-BeĢiktaĢ Sahili‟ndeki Çırağan Sarayı‟nın bir elektrik 18 Ocak 1910 kontağı sonucu yanması.

19 Haziran 1910 Almanya‟da „Deutschland‟ adlı ilk zeplin balonunun uçurulması. Ġstanbul'un elektriklendirilmesi için yapılan sözleĢme (mukavele) 1 Kasım 1910 ile merkezi BudapeĢte'de bulunan Societe Anonyme d'Electricite Ganz Şirketi‟ne imtiyaz verilmesi. Dersaadet Mülhakatından Galata ve Beyoğlu Beyminde Tahtelarz Demiryolu T.A.Ş. adlı Osmanlı Ģirketinin (Ġngiliz kökenli) tünel iĢletme imtiyazını Osmanlı Tünel Anonim Şirketi'ne, % 5 tahville 1911 ödenmek üzere 95.000 Pound karĢılığı devri (ġirketin gerçek iĢleticisi merkezi Belçika'da bulunan SOFĠNA ġirketi ve her biri 5 lira değerli 33.000 hisseli, toplam 165.000 Osmanlı altını sermayeyle kurulmuĢtur) (1911-1939).

1911 Ġstanbul Mercan-Aksaray'da büyük yangın. Taksicilik

Tütüncü Abdüsselam Efendi‟nin iki otomobil getirterek taksi 1911 olarak iĢletmeye baĢlaması. Atlı tramvay hattının Harbiye, KurtuluĢ (Tatavla) ve ġiĢli' ye 1911 uzatılması. Banque Generale de Credit Hongrois ve Banque de Bruxelles'in 1911 ortaklaĢa sermaye (beheri 22 Osmanlı lirası kıymetindeki 24.000 hisseden oluĢan toplam 528.000 lira) ile Osmanlı Anonim Elektrik Şirketi'ni kurmaları.

Osmanlı Anonim Elektrik Şirketi Nizamname-i Dahilisi'nin 1911 imzalanması. Mahmut ġevket PaĢa‟nın giriĢimiyle YeĢilköy'de Ayamama 1911 Deresi-Kalitarya köyü arasında tayyare (uçak) pisti ve hangar yaptırılması.

1911 İtalya'nın Dünyada ilk hava saldırısını Trablusgarp'a yapması. Fen Memuru yetiĢtirmek üzere Kondüktör Mekteb-i Alisi'nin 1911 kuruluĢu. Osmanlı İmparatorluğu İstanbul Şehri Metropoliten Demiryolu Projesi adıyla Philipp Holzman Müessesesi'nden Mühendis Horrbach'ın Beyazıt-ġiĢli arasında 7 km.lik, Tüneli de kapsayan, Alman ve 4 Kasım 1911 Fransız ġirketlerince Sadrazam Mahmut ġevket PaĢa‟ya sunulan metro önerisi (Beyazıt-Cağaloğlu-Eminönü-Galata-ġiĢhane- Galatasaray-Taksim-Pangaltı-NiĢantaĢı). Şişli Atlı Tramvay Ahırları‟nda oluĢacak at gübresinin Osmanlı 13 Mart 1911 uyruğu olan Brikos Efendi'ye 2 yıllığı 40 Osmanlı Lirasına satıĢ sözleĢmesinin imzalanması. Eminönü-Beyazıt arasında yer altı metrosu yapmak için 21 Mart 1911 Dersaadet Tramvay Şirketi'nin Devlet-i Aliye'ye (Ticaret ve Nafia Nezareti) yazılı baĢvurusu. Tünel Şirketi'nin dahili nizamnamesinin kabul edilerek Ģirket ünvanının 'İstanbul Şehri Dahilinde Dersaadet Mülhakatından Galata ile Beyoğlu Beyninde Tahtelarz Demiryolu Osmanlı Anonim Şirketi 30 Nisan 1911 (Societe Anonyme Ottoman du Chemin de Fer Metropolitan de Constantinople entre Galata et Pera) olarak saptanması ve Ġngiliz Ģirketinin sahip olduğu hakların Osmanlı ġirketine devredilmesi. Yeni Tünel Nizamnamesinin kabulü üzerine faaliyete geçtiği 11 Mayıs 1911 yıldan beri Tünel ġirketi müdürlüğünü yapan William Albert'e üçüncü rütbeden bir kıta Nişan-ı Ali-i Osmani verilmesi. Servet-i Fünun dergisinde (sayı no:1042) atlı tramvay 12 Mayıs 1911 iĢletmeciliğiyle ilgili olarak ġehremaneti ve Dersaadet Tramvay Şirketi‟ni öven yazının yayınlanması. Mahmut ġevket PaĢa‟nın desteğiyle YeĢilköy'de büyük bir 1 Haziran 1911 havaalanı yapılması.

17 Temmuz 1911 Aksaray Tramvay Deposu (Garaj) açılıĢı.

27 Temmuz Kurucular heyeti toplantısında yeni Osmanlı Tünel Şirketi‟nin 1911 oluĢturulması. 31 Temmuz Ġngiliz "The Metropolitan Railway of Constantinople from Galata to 1911 Pera" Ģirketinin Londra genel kurulunda tasfiye kararı alması. Tünel, Tramvay ve Osmanlı Anonim Elektrik ġirketlerini bünyesinde barındırmak üzere bir İstanbul Konsorsiyumu (Union Ottoman Societe d'Intrepises Electriques a Constantinople) kurulması (Esas olarak Belçika uyruklu ve çokuluslu SOFĠNA- Eylül 1911 Societe Finenciere de Transport et de l'Entreprise Industdrielles ġirketi‟nin bir kanadı olan konsorsiyumun üyeleri: 6 Alman, 7 Fransız, 6 Belçikalı, 6 Belçika-Macaristan ortaklığı, 1 Ġsviçreli grup). Dersaadet Tramvay Şirketi Hududunda Kudret-i Elektrikiye İsti‟maline Dair Mukavelename ve Dersaadet Tramvay Şirketi Hududunda Kudret-i Elektrikiyye İsti'maline Dair Şartname ile tramvaylarda 2 Kasım 1911 elektrik kullanımı ruhsatı. Ġmzalar: Nafia Müdürü Frankiya, Ticaret ve Nafia Nazırı Halaçyan, Nezaret-i Umur-u Ticaret ve Nafia F.Kauvz.

TutuĢan Balkanlar ve Ġstanbul‟a DüĢen AteĢ

1912 Balkan savaĢı. Alman MAN firmasına yaptırılan yeni Galata Köprüsünün 1912 (dördüncü) hizmete girmesi ve köprü geçiĢ ücretlerinin (mürüriye) arttırılması.

1912 Fransız mühendis L. Guerby'nin ilk ciddi metro öneri ve projesi.

1912 Ġstanbul'da ilk trafik kazasının ġiĢli Camii önünde gerçekleĢmesi. Galata Köprüsü‟nün çift hatlı tramvayın geçebilmesi için 1912 geniĢletilmesi. İstanbul Şehiriçi Metropolitan Demiryolu için Deutsche Bank nam ve hesabına hareket eden Anadolu Demiryolları Genel Müdürü Edouard Huguenin'in, Beyazıt-ġiĢli asıl hat, Beyazıt-Yenikapı 1912 ikinci hat ve Eyüp ve Dolmabahçeye yan yol olmak üzere elektrikli raylı sistem önerisi (Ekim ayında ferman çıkmıĢ, Ocak 1913'te mukavele yapılmıĢ olmasına rağmen savaĢ nedeniyle kalmıĢtır). Umur-ı Nafıa Anonim Şirketi adına Oktav Basenson'un Beyazıt- 1912 ġiĢli metro hattı önerisi. Sökülen Karaköy Köprüsünün Azapkapı-Unkapanı arasına 1912 taĢınması (1936 yılına kadar kullanılabilmiĢtir). Dolmabahçe Gazhanesi‟nin Hazine-i Hassa tarafından 1912 ġehremaneti'ne (belediye) devri (Dolmabahçe Gazhanesinin Şehremanetine Devri Hakkında Kanun-ı Muvakkat; Dolmabahçe Gazhanesinin Şehremaneti'ne Devri hakkında Mukavelename).

1912 Almanya Hamburg Metrosunun açılması.

1912 Mersin'de buharlı tramvay. Ermeni bir Osmanlının uçak fabrikası kurma önerisinin kabul 1912 edilmemesi ve Fransa'dan Deperdesin, Almanya'dan Harlan, Ġngiltere'den Bristol uçaklarının getirtilmesi. Dersaadet Belediye Kanunu‟nun yerine Dersaadet Teşkilatı Belediyesi Hakkında Kanunu Muvakkat'ın çıkarılması (ġehremini 1912 yine atanma yoluyla gelmekte, Belediye Dairelerinin yerini 9 Belediye Şubesi almakta, Şehremaneti Meclisi yerini Encümen‟e bırakmaktadır). Beyoğlu Tünel İstasyonu‟nun (Metro Han; günümüzde İETT Genel Müdürlüğü) yenilenmesi ve yapımına baĢlanması (Çelik konstrüksiyonlu olarak yapılan, 1912 zemin ve merdivenleri mermer olan Metro Han'ın zemin katı Henri Gavand projesine göre yapılmasına rağmen, diğer 6 katta bu plana uyulmamıĢtır).

3 Temmuz 1912 Yeşilköy Tayyarecilik Mektebi‟nin açılması. Atlar SavaĢa: Tramvaylar Artık Elektrikli

Karaköy Meydanında Ġstanbul ġehremini (Belediye BaĢkanı) 2 Şubat 1912 vekili Bedri Bey'in ilk elektrikli tramvay hattı olan Karaköy- Ortaköy Hattının açılıĢını bir konuĢmayla yapması.

15 Mart 1912 Askeri amaçlı 2 uçağın hizmete giriĢi (1914'de uçak filosu 17). Balkan SavaĢlarının baĢlaması üzerine İstanbul Tramvay 1912 Şirketi‟nin tüm atlarının (430 kadana) 30 bin liraya satın alınması üzerine atlı tramvayların çalıĢamaması. Dersaadet ve Civarının Rumeli Cihetinde Metropoliten Tabir Olunur 1912 Bir Şehir Demiryolu İnşa ve İşletilmesi İmtiyazı Hakkında İrade-i Seniyye'nin yayınlanması. Metropoliten Demiryolu Şirketinin Mukavelenamesi'nin ve 1912 Şartnamesinin imzalanması. Karaköy'den Taksim'e ve Oradan Boğaziçi'nin Rumelifeneri'ne Müntehi Olmak Üzere Elektrikli Bir Demiryolu İnşa ve İşletilmesi 1912 İmtiyazı Hakkında İrade-i Seniyye'nin yayınlanması ve Boğaziçi Elektrikli Demiryolu Şirketi Mukavelenamesi'nin ve Şartnamesi‟nin imzalanması. 350 bin altına Alman MAN Firmasına yaptırılan, altında 1912 dükkanların bulunduğu dördüncü Galata Köprüsü‟nün trafiğe açılması (80 yıl hizmet vermiĢtir). Tahta köprünün (Galata) yerine çelik konstrüksiyonlu yeni 27 Nisan 1912 köprünün hizmete giriĢiyle birlikte tramvayların köprüden geçiĢ yasağının kaldırılması. Dersaadet Tramvayları Hutut-ı Cedidesi İmtiyazı Hakkında 8/21 Kanunisani 1326/1911 Tarihli Mukavelenameye Müzeyyil 9 Mayıs 1912 Mukavelename'nin imzalanması. Ġmzalar: Nafia Nezareti Mehmed Cavid, Nafia Müdürü Zihni, Friz, ġrayber. 1911 sözleĢmesine ek yeni sözleĢme ile 5 yeni tramvay hattı 28 Haziran yapımı. Hatlar: Aksaray-Silivrikapı; Taksim-Dolmabahçe; 1912 Harbiye-Maçka; Feriköy-Azapkapı; eski bir hattın Bahçekapı Karakol'a uzatılması.

17 Eylül 1912 ġiĢli Tramvay Deposu (Garaj) açılıĢı. Haliç Şirketi Vapur İşletmesi‟nin (Ġtalyanlara devredilen imtiyaz ile) 1913 Haliç kıyılarında ulaĢım hizmeti amacıyla kuruluĢu. Ġstanbul ġehremaneti Cemil Topuzlu tarafından Gülhane 1913 Parkı‟nın düzenlenmesi. İstanbul Şehrinin Beyoğlu ve Yeniköy Daire-i Belediyyeleri Dahilindeki 1913 Mahallerine Havagazı Tevzi ve İcrası İmtiyazı Hakkında İrade-i Seniyye'nin çıkması, Mukavelename ve Şartnamenin imzalanması. 17 adet Franco-Belge, 19 adet MAN (Machinen Ausbourg 1913 Neurenberg) marka toplam 36 adet çekici tramvay arabasının getirtilerek KabataĢ ve Dolmabahçe iskelesine indirilmesi. Yeşilköy Tayyarecilik Mektebi‟ni bitiren Ali Yar'ın Dünyanın ilk 1913 uçak mühendislerinden biri olması.

11 Ocak 1913 Elektrik kesilmesi. Mahmut ġevket PaĢa'nın güncesinden:" Beyazıt-Şişli arasında tünel yapılması projesi de bu suretle uyutulmuştu. Bu tünel projesi hükümetçe tasdik edilmiş, padişahtan iradesi bile alınmış olduğu halde, harekete geçilemiyordu. Eski Sadrazam Sait Paşa bu imtiyazı vermek için Deutsche Bank'tan 15.000 altın rüşvet istemiş. Bunu Almanya Büyükelçisi Baron Von Wangenheim bizzat bana söyledi. 13 Şubat 1913 Gene Alman Büyükelçisi dedi ki: Bunun üzerine Alman, İngiliz ve Fransız maliye grupları, Türkiye’ye borç vermemek üzere karar aldılar. Bu mesele üzerinde tahkikat yaptım. Öğrendim ki, bir Fransız firmasının temsilcisi de, bu Beyazıt-Şişli tüneli imtiyazının Almanlara değil, kendilerine verilmesi için, Osmanlı hükümetine 3 milyon altın teklif etmiş".

27 Şubat 1913 18-60 yaĢ arası erkeklerin yükümlüsü (mükellef) olduğu yol nakdi yükümlülüğü (Yılda 12-40 krĢ).

03 Haziran Servet-i Fünun Dergisi‟nde Ġstanbul'da çalıĢtırılacak olan elektrikli 1913 tramvaylarla ilgili haber-yazının yayınlanması. Anadolu Yakasında tramvay iĢletilmesiyle ilgili olarak Nafia 25 Haziran Nezaretince açılan ihaleye merkezi Paris'te bulunan Omnium 1913 D'Entreprises Ģirketi ile daha önce havagazı fabrikası için teklif veren Monsieur (Mösyö) Bezanson'un teklif sunması.

11 Temmuz Servet-i Fünun Dergisi‟nde Dolmabahçe önünde yeni elektrikli 1913 tramvayların ilk resimlerinin yayınlanması. Ġzmir'de liman ve tramvay iĢçilerinin Fransızlara karĢı 6 Eylül 1913 yürüttükleri ilk iĢçi grevinin yapılması.

28 Eylül 1913 Ġstanbul'da yaĢamı etkileyen sel felaketi. Galata köprüsüne ray döĢenerek iki yakayı (Ġstanbul ve Beyoğlu) 1914 birleĢtiren elektrikli tramvay hattı. Galata köprüsü üzerinde ilk elektrikli tramvayın çalıĢtırılması (ilk günün hasılatı Osmanlı donanma Cemiyetine bağıĢlanmıĢtır) nedeniyle tören düzenlenmesi. ġehremini vekili Bedri beyin 25 Ocak 1914 konuĢması :"Artık yokuşlarda değiştirilen atlar, nefir çalarak koşan vardacılar, sürücülerin kırbaç şakırtıları tarihe karışıyor.Bugünden itibaren asri, güzel tramvaylara kavuşuyoruz.Hayırlı ve uğurlu olsun". Servet-i Fünun Dergisi‟nde Devrim Gazetesi kaynak gösterilerek 25 Ocak 1914 elektrikli tramvayların Galata Köprüsüyle ilk buluĢmasının yazılması. Elektrikli tramvayın gerçek seferlerine Karaköy-Ortaköy hattında 20 Şubat 1914 baĢlamasıyla ilgili tören yapılması. Sabah Gazetesi‟nin elektrikli tramvayların çalıĢmasıyla ilgili 21 Şubat 1914 haberi. Silahtarağa Elektrik Fabrikası‟ndan Tramvay Ģebekesine cereyan 11 Şubat 1914 (elektrik) verilmesi. Silahtararağa Elektrik Fabrikasından Ġstanbul'daki tüm elektrik 14 Şubat 1914 Ģebekeleri, hususi tesisatlar ve özel kuruluĢlara elektrik verilmesi. Meclisi Vükela kararına dayalı olarak Ġstanbul Anadolu Yakası‟nda tramvay iĢletilmesiyle ilgili irade-i seniyye‟nin açıklanması: "Üsküdar-Kadıköy dahil çevre kısımları ile 5 Mart 1914 Boğaziçinin Anadoluhisarı'ndan Beykoz ve Anadolu Fenerine kadarki bölümünde tramvay şebekesinin Üsküdar-Alemdağ bölümünü, Evkaf-ı Hümayun Nezareti ve Şehremaneti'nin birlikte inşe edip işletmeleri, masraf ve gelirleri paylaşmaları..." 11 Mart 1914 Tramvayların Umur-ı Zabıta Nizamnamesi'nin imzalanması. Ġstanbul ġehremaneti Cemil Topuzlu tarafından Ġstanbul ġehir 1914 Tiyatrolarının temelinin Darülbedayi adıyla atılması. Elektrikli tramvay iĢletmesi için, 23 adet Franco-Belge, 67 adet 1914 MAN olmak üzere toplam 90 adet Çekici, 20 adet MAN Romörkün getirtilmesi. Dünya Yanıyor: I. Dünya SavaĢı

28 Haziran 1914 Birinci Dünya Savaşının başlaması. 1.Dünya SavaĢının baĢlaması üzerine Ġstanbul'da ulaĢımın 8 ay 1914 süreyle durması. Kömürle çalıĢan Silahtarağa Elektrik Santrali‟nin üretime Şubat 1914 baĢlaması. Kağıthane-Ağaçlı demiryolunun (dar hat-dekovil) yapımına 1914 baĢlanması. Ġstanbul Yakası ve Beyoğlu Tramvay hatlarının birleĢtirilmesi ve 1914 tüm Ģebekenin elektrikle çalıĢması. Ġstanbul'da Fatih'te hava Ģehitleri için Tayyare Parkı‟nın 1914 yapılması. Tramvay Güzergahiyle Sair Cadde ve Sokaklarda Hasbe'l-Ameliyat Bozulacak Kaldırımların Tramvay Şirketi'nce Hal-i Aslisine Irca-ı 1914 Kararlaştırılarak Ol Babdaki İ'tilafnamenin Gönderildiğine Dair Tezkire-i Emanet-Penahı'nın yayımlanması. Silahtarağa Elektrik Santrali'nin iĢletmeye alındıktan kısa bir süre sonra, Societe Financiere de Transports et d'Enterprises Industrielles 1914 a Bruxelles, SOFINA Ģirketine devredilmesi (Bu Ģirket, Societe Anonyme Turque d'Electricite-Osmanlı Türk Elektrik Anonim Şirketi adıyla 1937 yılına kadar çalıĢmıĢ, 1939'da ĠETT'ya bağlanmıĢtır). Beyoğlu Tünel İstasyonu ve Metro Han'ın yapımının 1914 tamamlanması.

1914 Arjantin, Buenos Aires Metrosunun açılması. Tayyareci üstteğmen Mithad Nuri'nin 'Vasıta-i Tayyare' adlı 1914 teknik havacılık kitabının yayınlanması. Ġstanbul'a verilen elektrik akımının (cereyan) hükümet emriyle 15 Ocak 1915 kesilmesi. Ġzmir ve Ayastefanos'da (YeĢilköy-Ġstanbul) Şömendöfer Mektebi 1915 açılması. SavaĢ nedeniyle Tünel kayıĢı sipariĢinin dıĢalımının gecikmesine bağlı seferlerin aksaması ve vagon sayısının bire indirilmesi 1915 (KayıĢ aralık ayında gelmiĢ ve vagon sayısı yeniden ikiye çıkarılarak yolcu izdihamı azalmıĢtır). Mimar Vedat Tek tarafından Haydarpaşa Vapur İskelesi‟nin yapımı 1915 (Çinin süslemeleri Kütahya çini ustası Mehmet Emin Bey'ce yapılmıĢtır).

Temmuz 1915 Kağıthane-Ağaçlı demiryolunun iĢletmeye açılması.

30 Haziran Kemerburgaz-Çiftalan demiryolunun (dar hat-dekovil) yapımına 1916 baĢlanması.

26 Aralık 1916 Kemerburgaz-Çiftalan demiryolunun yapımının tamamlanması. Tramvay Geçen Sokaklardaki Parke Taşlarının Cihet-i Aidiyyetine 1916 Dair Şura-yı Devlet Kararı. Tramvaylar için abonman karnelerinin (toplu bilet) piyasaya 1916 sürülmesi.

1916 Ġstanbul Fatih-Cibali-Altımermer'de yıkıcı yangın. Alman ordularının Asya ve Ortadoğu'ya eriĢmesini sağlayacak 1916 bir boğaz köprüsü için Alman Ordu mühendislerinin Üsküdar Salacak'ta sondaj çalıĢmaları baĢlatması (sonuç alınamamıĢtır). Ġstanbul'a 2 adet MAN marka motris, 3 adet römork (toplam 5 1917 adet) getirtilmesi.

1917 Ġstanbul HaydarpaĢa Garında büyük bir yangın olması.

1918 KayıĢ kopmasına bağlı Tünel kazası. Ġstanbul'a 2 adet Hanovre marka römork, 14 ad. MAN marka 1918 motris getirtilmesi. Tünel ġirketinin sermaye arttırma amacıyla her biri 5 liralık, 5 Ocak 1918 adet tahvilden bileĢik, 22.001-33.000 arası sayılandırılmıĢ 220 adet tahvili piyasaya sürmesi. SavaĢ Bitti Ama Mondros‟la Gelen

Osmanlı Devletinin paylaĢılmasını öngören Mondros 30 Ekim 1918 Bırakışması‟nın imzalanması Ġtilaf devletlerinin 55 parçalık donanmasının HaydarpaĢa 13 Kasım 1918 açıklarına demirlemesi. Tünel'de kablo yenilenemediğinden kablo kopmasına bağlı kaza 1919 (taĢıt frenleri zamanında kullanıldığı için can ve mal kaybı olmamıĢtır). Belediye BaĢkanı Cemil Topuzlu PaĢanın İstanbul Kent Haritasının 1919 yapılması giriĢimi

1919 İspanya, Madrid Metrosunun açılması.

01 Temmuz Bahriye Nezaretince alınan köprü geçiĢ ücretlerinin (mürüriye) 1919 ġehremanetine devredilmesi. ĠĢgal Altında Bir payitaht: Sodom ve Gomorra Ġstanbul'un müttefiklerce iĢgali. Mustafa Kemal‟in itilaf devletleri ve Ġstanbul‟daki tarafsız devletlere çektiği protesto telgrafı: “İstanbul’un işgali olayında doğacak büyük mesuliyete son bir 16 Mart 1920 defa olarak dünyanın dikkati nazarını çekeriz. Davamızın haklılığı ve mukaddesliği, bu güç günlerde Tanrı’dan sonra en büyük yardımcımızdır.” ĠĢgal altındaki Ġstanbul'da tramvay iĢçilerinin baĢlattıkları ve aynı 11 Mayıs 1920 Ģirket grubuna (SOFĠNA) bağlı Tünel iĢçilerinin de ücret ve sosyal hak talepleriyle katıldıkları ilk grev ilan edilmesi. Meclis-i Vükela kararıyla Tünel yolculuk ücretlerinin ortalama % 16 Mayıs 1920 25 arttırılarak, 1. mevki için 2,5 ve ikinci mevki için 1,25 KrĢ'a yükseltilmesi. Tramvay ve Tünel iĢçilerinin grevinin sona erdirilmesi (günlük 17 Mayıs 1920 mesainin 9 saate indirilmesi, haftada 1 gün tatil yapılması, ücretlerin arttırılması).

10 Ağustos Osmanlı Ġmparatorluğu için ağır koĢullar içeren Sevr 1920 Antlaşması‟nın imzalanması. Tramvay ve Tünel iĢçilerinin Ģirket yöneticilerine yeni isteklerini 3 Kasım 1920 bildirmesi. Ġstanbul'a 20 ad. Hanovre römork, 20 ad. MAN marka motris 1920 getirtilmesi. Çelebizade Said Tevfik Bey tarafından Taksim kıĢlasının 1921 arkasında ilk stadyumun yaptırılması.

1921 Ġstanbul'a 36 ad. MAN, 2 ad. STC marka motris getirtilmesi.

1921 Tünelde kayıĢ kopması.

24 Ocak 1921 Ankara-Sivas Demiryolu İnşaasına Ait Kanun‟un TBMM'de kabulü. Tramvay ve Tünel iĢçilerinin Ģirketten yeni talepleriyle ilgili 2 Şubat 1921 uzlaĢma sağlanması (ġirket kabul ettiği konuları uygulamaya geçirmemiĢtir). Kağıthane-Kemerburgaz-Ağaçlı-Çiftalan demiryolu hattının 1922 (Karadeniz Sahra Hattı) çalıĢtırılmaması. Karadeniz Sahra Demiryolu Hattının (Kağıthane-Çiftalan) 1922 askerlerin elinden alınarak Ticaret Nezaretine devri.

1922 Ġstanbul'a 13 ad. STC marka motris getirtilmesi. Tramvay çalıĢanlarının grevi gerekçe gösterilerek 18 yıl 16 Mayıs 1920 uygulanacak tarife artıĢı (1.mevki 3,75, 2.mevki 2,5 KrĢ'a yükseltildi). Ġstanbul iĢgal komutanlığı ve Nafia Nezaretinin etkisiz kalması 30 Eylül 1921 üzerine tramvay ve tünel iĢçilerinin 1 günlük grev yapması.

21 Şubat 1921 102 sayılı yasayla yolların devlet ve il yolları olarak ayrılması.

1921 Tünel kazası (bilgi yok). Köprü geçiĢ ücretlerinin (mürüriye) para yerine sarı pirinçten 1921 jetonlarla ödenmesi kararı. Grev Mi ĠĢgale DireniĢ Mi?

Sosyalist Parti‟nin teĢvikiyle tramvay iĢçilerinin yeniden greve 26 Ocak 1922 çıkmaları (13 gün süren grev baĢarılı olmamıĢ, iĢçiler iĢlerini yitirme durumunda kalmıĢtır). ĠĢsiz kalma korkusuyla greve giden iĢçilerin bütün taleplerinden vazgeçtiklerini Nafia Nezaretine bildirmesi (Diğer ülkelerdeki 7 Şubat 1922 Ģirketlerinde çalıĢanlarına söz konusu hakları tanıyan SOFĠNA ġirketi, çalıĢmadıkları süre için ücret ödemeyi reddederek iĢbaĢı yapmayı kabul etmiĢtir). Kondüktör Mekteb-i Alisi'nin adının Nafia Fen Mektebi'ne 1922 dönüĢtürülmesi (Daha sonra Yıldız Teknik Üniversitesi olacak öğrenim kurumunun ilk çekirdeği). Ġstanbul Hükümetince 'İnşaat ve Keşfiyat AŞ' nin kurulması 1922 (Yaptığı haritalama iĢini 1928 yılında Rahmi Arı Firmasına devretmiĢ, çalıĢma 1940'da tamamlanmıĢtır). İnşaat ve Keşfiyat AŞ adına çalıĢan Carl Ch. Lörcher'in Beyoğlu 1922 yakası 1/2.000 ölçekli Nazım Planı çalıĢması.

1922 Teşkilat-ı Belediye-i Kanun-ı Muvakkat'ın çıkarılması. Dersaadet Tramvay Şirketi iĢçilerinin Ġstanbul Umum Amele 20 Aralık 1922 Birliği'ni kurmaları.

Ulusal Ruh Ayakta

597 sayılı yasayla Eski Osmanlı Seyri Sefain İdaresi'nin yerine 1923 Türkiye Seyri Sefain İdaresi Vapur İşletmesi‟nin kuruluĢu. Filoya eklenen gemilerle Köprü (Galata)'den Pendik ve 1923 YeĢilköy'e vapur seferleri yapılmaya baĢlanması. Tramvay ġirketi ile Ankara Hükümeti arasında; tarifelerin saptanması, personel ücretleri, gelirlerin belli bir yüzdesinin 17 Haziran 1923 (önce % 1,25, 1924'ten itibaren % 3,5) belediyeye ayrılması, tüm personelin altı ay içerisinde TürkleĢtirilmesi, vb. konularda sözleĢme. Çıkarılan Cumhuriyet Hükümeti yasasıyla, 16 Mart 1923 tarihinden önce kurulmuĢ olan anonim Ģirketlerin tümünün 20 Temmuz nizamnamelerinde eski Osmanlı hükümetine ait ve Teşkilat-ı 1923 Esasiye Kanunu'na aykırı ifadeler bulunması hesabıyla bunların mevcut Anayasaya uyumlarının sağlanması için, Ticaret Vekaletinin gerekli düzenlemeleri yapmasının öngörülmesi.

24 Temmuz Boğazların tabi olduğu usulleri de düzenleyen Lozan 1923 Andlaşması‟nın imzalanması. Ġstanbul'da Tulumbacı TeĢkilatı yerine modern motorlu itfaiye 25 Eylül 1923 teĢkilatının kurulması. Türk ordularının Ġstanbul'u tümüyle ele geçirip iĢgalden 2 Ekim 1923 kurtarması.

6 Ekim 1923 ĠĢgal kuvvetlerinin Ġstanbul'dan çekilmesi. Ankara'nın TC'nin baĢkenti olması için TBMM Başkanlığı‟na yasa 9 Ekim 1923 teklifi verilmesi (13 Ekim'de kabul edilmiĢ, 20 Nisan 1924‟te TC Anayasasının 2. maddesine konulmuĢtur). IV. CUMHURĠYET’ĠN ĠSTANBUL’U Türkiye Cumhuriyeti: Ġlelebet

29 Ekim 1923 Türkiye Cumhuriyeti Devletinin tüm Dünyaya ilan edilmesi.

4 Kasım 1923 ĠĢgal kuvvetlerinin Ġstanbul‟u tümüyle terk etmesi. Ġstanbul Polis Müdürü Sadettin beyin tamimi (genelgesi) ile 23 Aralık 1923 Tramvaylardan ve ġirketi Hayriye vapurlarından, haremlik bölümü uygulamasının kaldırılması. Anadolu Demiryolu ve Haydarpaşa Liman Şirketleri‟nin 1924 devletleĢtirilmesi için Cumhuriyet hükümetine yetki verilmesi.

1924 Devlet Demiryolları Müdüriyeti Umumiyesi.

1924 İspanya Bercelona Metrosunun açılması.

1924 İstanbul Şehremaneti Mecmuası'nın yayına baĢlaması. 16 Şubat 1924 Ankara Şehremaneti Kanunu'nun çıkarılması. İstanbul Tramvay Şirketi İşçileri Tesanüt ve Teavün Cemiyeti'nin 20 Mayıs 1924 (sendika) yalnızca tramvay iĢçileriyle sınırlı olarak kurulması. 506 sayılı kanunla Haydarpaşa Limanı‟nın hükümetçe satın 24 Mayıs 1924 alınarak 1927 yılına değin özel bir rejimle yönetilmesi. 506 sayılı yasayla demiryollarının kamulaĢtırılması ve Anadolu 24 Mayıs 1924 Bağdat Demiryolları Müdüriyeti‟nin kurulması. Üniversite öğrencilerinin indirimli öğrenci bileti uygulamamakta direnen Belçikalılara bağlı Dersaadet Tramvay Şirketi'ne ait yönetim binası Metrohan‟ı basıp tahrip ettikleri, ulusalcı gençlik 16 Kasım 1924 eylemi (3 tıp öğrencisinin olayları önlemek için Ģirketçe tramvaylara yerleĢtirilen sivil polisle tartıĢması olayı baĢlatan kıvılcım olmuĢtur). Tramvay iĢçilerinin bir bölümünün de katıldığı Amele Teali 1924 Cemiyeti'nin kurulması.

1924 Eski Eserler Encümeni‟nin kurulması.

19 Ocak 1925 542 sayılı Yol Mükellefiyeti Kanunu‟nun çıkarılması. Atatürk'ün emriyle daha sonra adı Türk Hava Kurumu olacak olan 16 Şubat 1925 Türk Tayyare Cemiyeti'nin kurulması.

19 Şubat 1925 TBMM tarafından Türkiye‟de radyonun kurulması.

1925 Yunanistan Atina Metrosunun açılması, Ġstanbul Heybeliada'da çıkan yangında 60 ev, 30 dükkanın 1925 yanması. Fransız mimar Rene Danger'nin belediyenin isteği üzerine 1925 Ġzmir'in ilk planını yapması. Tayyare Otomobil ve Motor Türk Anonim Şirketi'nin (TOMTAġ) 1925 kurulması. Ernest Mamboury tarafından hazırlanan Ġstanbul rehberi Rehber-i 1925 Seyyahin'in yayınlanması. 697 sayılı kanunla milletlerarası saat kabül edilerek, Greenwich‟e göre otuzuncu derecede bulunan boylam dairesinin tüm Türkiye 28 Aralık 1925 saatleri için esas alınması ve miladi takvim kullanımına geçilmesi. Ġstanbul kartal Maltepe'de çıkan yangında 110 ev ve dükkanın 1926 yanması.

1926 Sivil Mühendislik Okulu mezunu Ahmet Muhtar Bey‟in Demiryollar Umum Müdürlüğü‟ne getiriliĢi.

Dersaadet Tramvay A.Ş. tarafından Fransa' dan 4 adet Renault- 1926 Scania otobüs satın alınması ve hizmete veriliĢi.

1926 Eskişehir Uçak Fabrikası‟nın kurulması. Türkiye'de ilk 'şehircilik' kitaplarının yayınlanmaya baĢlaması 1926 (Joillant: Şehircilik, Camillo Sitte: Şehir Mimarisi). İnşaat ve Keşfiyat AŞ adına çalıĢan Carl Ch.Lörcher'in Üsküdar- 1926 Kadıköyü 1/10.000 ölçekli Nazım Planı çalıĢması. Kadıköy Ġskelesi ile Moda arasında özel otobüslerin çalıĢmaya 1926 baĢlaması.

1926 Beyazıt Meydanı‟nda oval havuz yapılması.

5 Kasım 1926 Kayseri'de ilk uçak fabrikasının hizmete girmesi.

21 Temmuz Tramvay ġirketi ile Ġstanbul Belediyesi arasında yeni 1926 sözleĢmede, 4 adet otobüs çalıĢtırma koĢulunun bulunması.

27 Temmuz 1926 ġirket (Tramvay) sermayesini arttıran sözleĢme. Anadolu Bağdat Demiryolları Müdüriyeti‟nin Devlet Demiryolları ve 1927 Limanları İdare-i Umumiyesi'ne dönüĢtürülmesi.

1927 Ġstanbul Küçükpazar'da 90 ev ve dükkanın yanması.

1927 Ġstanbul'da nüfus sayımı:730.334 , Toplam araç sayısı:1000.

1927 Yedikule Havagazı Fabrikası‟nın yapımı. Ġstanbul'un Anadolu Yakasında da tramvay çalıĢtırılması konusunda giriĢimler: Süreyya Ġlmen'in öncülüğünde Üsküdar- 1927 Kısıklı-Alemdağ Halk Tramvayları TAŞ'ce Anadolu yakasında tramvay iĢletmeciliğine geçilmesi.

1927 Japonya Tokyo metrosunun açılması. Ankara kenti planlanması iĢinin Ankara ġehremanetince (Belediye) Monsier (Mösyö) Heussler'e verilmesi ve Ankara'yı 1927 eski/yeni kent olarak ikiye ayıran, 150 hektarlık alanda YeniĢehir'i öngören Löhler Planı.

12 Haziran 1131 sayılı yasayla yolların yapım ve bakım iĢlerinin illere 1927 bırakılması. Milli Mücadeleden sonra, Mustafa Kemal Atatürk'ün, Ġstanbul'a ilk ziyareti ve büyük bir törenle karĢılanması :"İki büyük cihanın 1 Temmuz 1927 mültekasında, Türk vatanının ziyneti, Türk tarihinin serveti, Türk milletinin gözbebeği İstanbul, bütün vatandaşların kalbinde yer alan şehirdir..." 1928 Anadolu demiryolu hattının devletleĢtirilmesi. Anadolu Demiryolu ve Haydarpaşa Liman Şirketleri‟nin 1928 devletleĢtirilmesi. Tramvay araba deposu olarak kullanılan Bağlarbaşı Garajı' nın 1928 otobüs garajına dönüĢtürülmesi. Üsküdar, Kısıklı, Alemdağı Halk Tramvayları TAŞ'ın (daha sonra adı Üsküdar-Kadıköy ve Havalisi Halk Tramvayları TAŞ olmuĢtur) 19 Şubat 1928 Vakıflar Ġdaresi ve çevre halkı giriĢimiyle oluĢturulması, vakıf hisselerinin belediyeye devri. Türkiye'de Ford firmasının otomobil montaj fabrikasının 1928 kurulması. Üsküdar-Bağlarbaşı-Kısıklı Tramvay Hattının yapılan bir törenle 8 Haziran 1928 çalıĢmaya baĢlaması. İstanbul Cumhuriyet Meydanı’nda (Taksim) İtalyan heykeltraş Pietro Canonica'ya Cumhuriyet Anıtı’nın törenle 8 Ağustos 1928 açılışı. Anıtın kaide ve çevre düzeni mimar Guilio Mongeri tarafından yapılmıştır.

6 Ekim 1928 Kayseri Uçak Fabrikasının üretime geçmesi. Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk büyük grevi olan Ġstanbul Tramvay 7 Ekim 1928 ġirketi iĢçileri (1400 tramvay iĢçisi) grevinin yapılması. Anadolu-Bağdat Demiryolları HaydarpaĢa hattının (Anadolu 31 Aralık 1928 Demiryolları Şirketi) ulusallaĢtırılması (devletçe satın alınması). Ġstanbul'da ilk özel otobüs iĢletmesi 'Boğaziçi Otobüsleri'nin 10-12 1928 otobüs filosuyla Taksim-Yenimahalle hattında çalıĢmaya baĢlaması (2.Dünya savaĢına kadar).

1928 Tayyare Makinist Mektebi'nin açılması. EskiĢehir Uçak Fabrikasının TOMTAġ'ın lağvedilmesi üzerine 1928 Hava Müfettişliği'ne devredilmesi. Çıkarılan bir yasayla Mühendis Mekteb-i Alisi adının Yüksek 1928 Mühendis Mektebi'ne dönüĢtürülmesi ve tüzel kiĢilik verilmesi. Ġstanbul Tophane'de Ford Firmasına kurdurulan otomobil montaj 1928 fabrikasının üretim yapması için serbest bölge ilan edilmesi.

1902 yılında yabancıların iĢletmesine bırakılan Anadolu-Bağdat 5 Ocak 1929 ve Mersin-Tarsus demiryolları ve Haydarpaşa Limanı‟nın ulusallaĢtırılması.

Üsküdar-HaydarpaĢa tramvay Ģebekesinin çift hatta 1929 dönüĢtürülmesi. 1929 Ġstanbul Tatavla'da çıkan yangında 500 dolayında evin yanması.

1929 1525 sayılı Şose ve Köprüler Kanunu‟nun çıkarılması. Bilet ve tarifelerin, durak adlarının yeni harf devrimine uygun 1929 olarak değiĢtirilmesi. Milet Mektepleri Kanunu uyarınca İstanbul Tramvay Şirketi tüm 1929 personelinin yeni açılan millet mekteplerinde yeni harfleri öğrenmeye gönderilmesi Ankara Sincan-KayaĢ Banliyö hattının açılması (Banliyö 1929 iĢletmeciliği).

21 Haziran1929 Fatih-Edirnekapı Tramvay Hattı.

13 Temmuz Üsküdar-HaydarpaĢa (Hat 10), BağlarbaĢı-Karacaahmet Tramvay 1929 Hatlarının açılıĢı. Nafia Vekaleti ve Ġstanbul ġehremini arasında sözleĢme ile Üsküdar, Kadıköy çevresi, Beykoz ve Anadolu Fenerine kadar 2 Temmuz 1929 olan bölümde tramvay iĢletme hakkının, büyük hissesine Belediyenin sahip olduğu Üsküdar ve Havalisi Halk Tramvayları T.A.Ş.' ne verilmesi. Üsküdar-BağlarbaĢı-HaydarpaĢa ve Üsküdar-Karacaahmet 16 Mart 1930 hatlarının kaldırılması, BağlarbaĢı-Karacaahmet tramvay hattının kurulması. 1580 sayılı Belediye Kanunu'nun çıkarılması (Belediye ve özel 3 Nisan 1930 idarenin birleĢtirilmesiyle BirleĢik Ġdare ve belli bir büyüklüğün üzerinde kentlerde plan zorunluluğu). 1928'de Ġstanbul mebusu Süreyya Ġlmen'in yasa önerisinin kabulü üzerine Ġstanbul köprülerinde uygulanan müruriyenin 31 Mayıs1930 (geçiĢ ücreti) kaldırılması. "İstanbul, Gazi Mustafa Kemal (Unkapanı) ve Karaköy (Galata) köprülerinden mürüriye alınmaz. Bu kanun 1 haziran 1930 tarihinden itibaren muteberdir". Ġstanbul Galata köprüsünde (uygulama:1845) 85 yıldır alınmakta olan geçiĢ ücretinin kaldırılması (Son uygulanan geçiĢ ücreti: 1 Haziran 1930 yaya 5 para, hamal 10 para, yüklü araba 5 krĢ, yüklü beygir 40 para, koyun 3 para).

30 Ağustos 1930 Ġsmet Ġnönü'nün Ankara-Sivas demiryolunu açması. Ġstanbul Umumi Meclisinin, Vali ve belediye baĢkanı Muhittin 6 Ekim 1930 (Üstündağ) Bey tarafından açılması.

14 Ekim 1930 Türkiye Cumhuriyetinin ilk yerel seçimi.

1930 Mühendishane-i Bahri-ı Hümayun'un Heybeliada'ya taĢınması. Ġstanbul Valiliği ile Ġstanbul Belediye BaĢkanlığının 1930 birleĢtirilmesi. 1583 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu'nun çıkarılması (Belirli bir 1930 büyüklüğün üzerindeki kentlerde plan zorunluluğu).

1930 Ġstanbul'da taksi-dolmuĢ güzergahlarının oluĢması.

1930 Tünel Metro han birasına yedinci kat eklenmesi. İstanbul Tramvay Şirketi tarafından 1926 yılında satın alınan 4 1931 otobüsün toplu taĢım hizmetlerinde (Beyazıt-Karaköy-Ortaköy hattı) kullanılması.

1931 Ġstanbul'da özel hat otobüslerine talimatname çıkarılması. Deneme seferleri yaptırılan otobüslerin en karlı hat olan Taksim- 1931 BeĢiktaĢ hattının satın alınması üzerine bu hatta çalıĢmalarını sürdürmesi. Dersaadet Tramvay Şirketi'nin adının İstanbul Tramvay Şirketi 20 Şubat 1931 olarak resmen değiĢtirilmesi.

22 Haziran 1831 sayılı yasa ile Evkaf Umum Müdürlüğü mal varlığının Ģirkete 1931 (Tramvay) devri ve Ġstanbul Belediyesi borçlarının silinmesi. Atatürk'ün isteğiyle Ġstanbul planı için Alfred Agache (Fransız ġehirciler Örgütü baĢkanı: Rio planını yapmıĢtır), Herman Elgötz 1932 (Berlin Teknik Üniversitesi: Essen Kent planını yapmıĢtır), H.Lambert (New York,Chikago, Paris kent planlama çalıĢmalarına katılmıĢtır) önerisi (1932-1933).

1932 Malatya Banliyö hattının açılması. Dil-Tarih-Coğrafya; güzel sanatlar; tiyatro; spor; sosyal yardım; halk dersaneleri; kütüphanecilik; köy konuları; müzecilik- 19 Şubat 1932 sergicilik dallarında etkinlikler gerçekleĢtirecek olan Halkevleri‟nin kurulması.

23 Temmuz Almanya Berlin Yüksek Mühendis Okulu‟ndan Prof.Hermann 1932 Jansen'in Ankara kent planının TBMM'ce onaylanması. İstanbul Tramvay Şirketi‟nce değiĢik tarife tiplerini tanımlayan 27 Eylül 1932 nizamnamenin yayınlanması. Onuncu yıl CoĢkusu

Cumhuriyetin 10.yıl kutlama törenleri için Atatürk'ün doğrudan 1933 verdiği emirle, ĠETT'nin tüm tramvay+otobüs filosunun eksiksiz (% 100) olarak (320 tramvay+4 otobüs) servise çıkarılması. Atatürk'ün isteğiyle Ġstanbul'un planlanması için uluslar arası bir yarıĢma açılması ve Berlin Teknik Üniversitesinden Elgötz, Fransız ġehircilik Birliği baĢkanı Agache ve Paris, NewYork, 1933 Chikago kentlerinin planlarında imzası bulunan Lambert'in ortak önerilerini içeren (Elgötz'ün önerileri ağır basmıĢtır) Elgötz Planının benimsenmesi.

1933 Belediyeler Bankası Kanunu‟nun çıkarılması Eski Ebniye Kanunu‟nun yerine Yapı ve Yollar Kanunu'nun 1933 çıkarılması. Ġstanbul Sultanahmet'de Abdülmecit zamanında Mimar 1933 Fosseti'ye yaptırılan Adliye Sarayının yanması.

3 Şubat 1933 Ġstanbul-Ankara arasında ilk uçuĢ denemesinin yapılması. Havayolları Devlet İşletme İdaresi‟nin Milli Savunma Bakanlığına 20 Mayıs 1933 bağlı olarak kurulması. Türkiye Seyri Sefain İdaresi'nin tasfiye edilerek (2248 sayılı yasa) 1 Temmuz 1933 Akay İdaresi, Denizyolları Müdürlüğü, Fabrika ve Havuzlar Müdürlüğü'ne ayrılması

1933 Akay İdaresi Vapur İşletmesi‟nin kuruluĢu.

1933 Japonya Osaka Metrosunun açılması.

1934 Belediye İstimlak Kanunu'nun çıkarılması. ġiĢli-Mecidiyeköy tramvay hattının uzatılması (Toplam tramvay 1934 Ģebekesi: 35.448 m). Üsküdar-HaydarpaĢa tramvay hattının Kadıköy'e uzatılarak, 1935 Kadıköy-Moda, Kadıköy-Bostancı, Kızıltoprak-Fenerbahçe tramvay hatlarının oluĢturulması. Otobüs ĠĢletmeciliği YerleĢiyor

97 halk otobüsünün güzergahlarının (Taksim-Yenimahalle, 1935 Sirkeci-Bakırköy, Sirkeci-Kocamustafapaşa, Sirkeci-Rami, Keresteciler-Eyüp) belirlenmesi. ġirket-i Hayriye‟nin (vapur iĢletmesi) Ġstanbul Belediyesine devri 1935 (1935-1941). Ünlü Fransız kentbilimci Henri Prost'un Atatürk döneminde 1935 çağrılı olarak Türkiye‟ye geliĢi. 1932 Elgötz planının yetersiz bulunması üzerine Ġstanbul planı 1935 için Prof. Martin Wagner'in (Alman kentbilimci) önerisinin değerlendirilmesi (1935-1938). 1935 Rusya, Moskova Metrosunun açılması.

1935 Türkkuşu'nun hizmete girmesi Ankara'da, SSCB'den alınan ZĠS marka 100 otobüsle toplu 1935 ulaĢım gerçekleĢtirmek üzere Otobüs İdaresi'nin kurulması (12 hat). Ġtalyan imtiyazı olan Haliç Vapur İşletmeciliği‟nin 17 gemi filosuyla 23 Kasım 1935 Ġstanbul Belediyesine devri.

25 Kasım 1935 Paşabahçe Şişe ve Cam Fabrikası‟nın açılması.

Şişhane Faciası. Vatman Fahri yönetiminde 122 filo numaralı tramvayın ġiĢhane yokuĢunda frenlerinin boĢalması üzerine kayarak bir apartmana bindirmesiyle, 6 kiĢinin ölümüne 26 Şubat 1936 (ölenlerden biri de o anda tramvayda bulunan ve kazayı önlemeye çalıĢan kontrol memuru Niyazi'dir), 6 kiĢinin de yaralanmasına neden olması.

20 Temmuz Ġstanbul ve Çanakkale Boğazları‟ndan geçiĢleri düzenleyen 1936 uluslar arası Montreux Sözleşmesi‟nin imzalanması. Kazadan sonra onarılan 122 numaralı tramvay hattının halkın 1936 tepkisi dikkate alınarak 180 numarayla iĢletmeye verilmesi. Ġstanbul için Prof. Henri Prost'un (Fransız Şehircilik Enstitüsü 1936 uzmanı) nazım ve uygulama planı (1936-1950). Fransa'dan davet edilen Ģehircilik uzmanı Henri Prost'un 1936 Ġstanbul için Taksim-Beyoğlu-Tünel-ġiĢhane-Karaköy- MahmutpaĢa-Beyazıt arasında metro önerisi. Ġstanbul'da modern görünümlü (Ģık, açık sarı, asılmaya olanak vermeyen, yan tabelalı, mevki farkı için ortadan bölünen, hareket 1936 halinde kapıları kapalı ve duraklarda havalı kapıları basamaklarla birlikte otomatik olarak açılıyor) yeni tramvayların, daha çok Şişli-Tünel, Şişli-Beyazıt, Harbiye-Fatih hatlarında çalıĢtırılması. Tüzel kiĢiliği olan Yüksek Mühendis Mektebi'nin tüzel kiĢiliğinin 1936 kaldırılması. ġark demiryollarını iĢleten yabancı Ģirketle Nafia Vekaleti 25 Ocak 1936 arasında hattın satın alınmasıyla ilgili sözleĢmenin imzalanması. Boğazların yönetimini Türkiye'ye bırakan anlaĢmanın Avustralya, Büyük Britanya, Bulgaristan, Japonya, Romanya, 20 Temmuz 1936 Fransa, Sovyetler Birliği, Yunanistan, Yugoslavya ve Türkiye arasında Montreaux (Ġsviçre) Kenti‟nde imzalanması ve komisyon görev ve yetkilerinin Türkiyeye devredilmesi. Son Posta Gazetesi‟nin haber baĢlığı: „İstanbul Belediyesi 250 12 Ekim 1936 otobüs alıyor'. 1937 Sirkeci demiryolu hattının devletleĢtirilmesi. Özel elektrik Ģirketinin kamulaĢtırılması ile Naf'ia Vekaletine 1937 bağlı Elektrik İşleri Umum Müdürlüğü' nün elektrik dağıtım iĢlerinden sorumlu olması. ġehircilik MüĢaviri Dr.Ing. Martin Wagner'in 'İstanbul Havalisinin Planı' adlı çalıĢmasının, Arkitekt Dergisi‟nde yayınlanması. 1937 Wagner'e göre, baĢkent Ankara'ya taĢındığı için Ġstanbul'da nüfus artıĢı olmayacağından, Boğazı geçen bir demiryolu köprüsü gereksiz.

1937 Ġstanbul Zincirlikuyu'da asri mezarlığın yapılması. Tramvay vatmanlarının görevleri ve olası kaza tipleriyle 1937 çeĢitlerini açıklayan yönetmeliğin yayınlanması. ġark Demiryolları ġirketinin (Ġstanbul yakası) ulusallaĢtırılması 1 Ocak 1937 (devletçe satın alınarak Türk Ġdaresine geçiĢi) İmar Bürosu müĢavirlerinden Sabri Oran tarafından hazırlanan 1938 Kadıköy Planı (uygulanamamıĢtır).

1 Ocak 1938 Denizbank'ın 3295 sayılı yasayla kurulması. İstanbul Tramvay Şirketi‟nden Alınan Paraların İstanbul Şehri İmarına 17 Ocak 1938 Tahsisine Dair Kanun‟un (3333) kabulü. 3424 sayılı yasa ile katma bütçeli Devlet Hava Yolları Umum 3 Haziran 1938 Müdürlüğü'nün kuruluĢu.

22 Haziran Merkezi Macaristan'da bulunan Ganz Elektrik Şirketi'nin (Osmanlı 1938 Anonim Elektrik Şirketi) Nafia Vekaletine devredilmesi. 3480 sayılı İstanbul Elektrik Şirketi Tesisatının Satın Alınmasına Dair 22 Haziran Mukavelenamenin Tasdiki Hakkında Kanun‟un ve 3481 sayılı 1938 İstanbul Elektrik İşleri Umum Müdürlüğünün Teşkilat ve İşletmesine Dair Kanun‟un çıkarılması. Henri Prost'un 'Eminönü, Balıkhane ve Hal' adlı çalıĢmasının 15 Aralık 1938 yayınlanması.

1938 Şehir Hatları‟nın Denizbank tarafından iĢletilmesi.

1938 İstanbul Tramvay Şirketi'nin son iĢletme yılı. Ġstanbul'da çalıĢtırılan ilk otobüsler olan 4 adet Renault- 1938 Scania'nın iĢletmeden kaldırılıĢı. Ġstanbul Boğaz trafiğini düzenleyen Montreux (Montrö) 1938 SözleĢmesi‟nin imzalanması.

1938 Ġstanbul Eminönü-MısırçarĢısı'nın restorasyonunun yapılması. Ġstanbul Valisi ve Belediye BaĢkanı Lütfi Kırdar‟ın, Aksaray- 1938 Yenikapı-Saraçhane-Unkapanı arasına tramvay yoluna seçenek 50 m. geniĢliğinde yol yaptırması (1949 yılında bitirilmiĢtir). Şehir Hatları‟nın Devlet Denizyolları ve Limanları Umum Müdürlüğü 1939 tarafından iĢletilmesi. Ġstanbul'da deniz taĢımacılığı yapan Akay İşletmesi Marmara 1939 Hatları‟nın Devlet Denizyolları ve Limanları Umum Müdürlüğü‟ne devri. Prof. Henri Prost'un hazırladığı İstanbul Nazım Planı‟nın 1939 onaylanarak yürürlüğe girmesi (5 yıllık üç dönem, 15 yıllık uygulama planı). ĠETT Doğuyor

1939 Ġstanbul' da elektrik üretim ve dağıtım iĢinin ĠETT' ye devri. SOFĠNA ġirketi ile Cumhuriyet Hükümeti arasında sözleĢme 1 Ocak 1939 gereği (Tramvay ve Tünel Şirketi‟ne ait) „asıl ve ikinci derecede bütün imtiyaz hakları ve menfaatlerin‟ hükümete devredilmesi. İstanbul Tramvay Şirketi‟nin ĠETT'ye bağlanma geçiĢ süresi için 1 Ocak 1939 geçerli geçici bilet tipi uygulaması. İstanbul Tramvay Şirketi ve Tünel Şirketi' nin (SOFĠNA) Nafia 8 Şubat 1939 Vekaletine, (Vekil: Ali Çetinkaya) devri ile ilgili devir sözleĢmesinin imzalanması. İstanbul Tramvay Şirketi ile Tünel Şirketi‟nin bütün tesisat ve malları, tüm hukuk ve vecibeleri ile birlikte 13 senede ödenmek 1 Mart 1939 üzere 1,589,000.- TL karĢılığında hükümete devredilmesi. Cumhuriyet Gazetesi'nin ilk sayfadan ana haber baĢlığı:"Tramvay ve Tünel teslim alındı". 3642 sayılı İstanbul Tramvay Şirketi İmtiyaz ile Tesisatının Satın 12 Haziran Alınmasına Dair 7 Şubat 1939 Tarihli Mukavelename ve Buna 1939 Musaddık Kanun‟un çıkarılarak Ġstanbul Tramvay ĠĢletmesi' nin Ġstanbul Belediyesi' ne devri. 3643 sayılı İstanbul Tünel Şirketi İmtiyaz ile Tesisatının Satın 12 Haziran 1939 Alınmasına Dair 8 Şubat 1939 Tarihli Mukavelename ve Buna Musaddık Kanun ile tünel tesisatının tüm haklarıyla birlikte 175.000 Türk Lirasına hükümete devri.

3645 sayılı yasa ile (İstanbul Elektrik, Tramvay ve Tünel İdareleri 16 Haziran Teşkilat ve Tesisatının İstanbul Belediyesine Devrine Dair Kanun) 1939 Tünel ve Tramvay ġirketlerinin Mecliste (TBMM) kabul edilerek İETT İşletmeleri Umum Müdürlüğü' ne bağlanması.

21 Haziran Tünel ve Tramvay Şirketi‟nin Cumhuriyet Hükümeti tarafından 1939 satın alma mukavelesinin onaylanması.

23 Haziran Tünel ve Tramvay ġirketlerinin Ġstanbul Belediyesi‟ne devrine 1939 dair kanunun Resmi Gazetede yayınlanması.

30 Haziran 1939 Denizbank'ın feshedilmesi.

1 Temmuz 1939 Devlet Denizyolları ĠĢletmesi'nin 3633 sayılı yasayla kurulması.

28 temmuz 1939 Demiryolunun doğuda AĢkale‟ye ulaĢması. Henri Prost'un Anadolu Sahili Planını İzah Eden Rapor adlı 6 Kasım 1939 çalıĢmasının Ġstanbul Belediyesince yayımlanması. ĠETT'nin devraldığı ve arızalı 4 adet Renault Scania otobüsün 1939 onarılarak servise verilmesi (motor değiĢikliği, filo no:1) Kayseri Uçak Fabrikası‟nda uçak üretim, bakım ve revizyon 1939 hakkının tümüyle Türk Hava Kuvvetleri‟ne devredilmesi. Ufukta Yeni Bir SavaĢ

Ġngiliz AEC Firmasından pazarlık yöntemiyle, 35 otobüs alımı 1 Haziran1940 sözleĢmesi (Ġngiltere'nin savaĢa girmesi nedeniyle gerçekleĢmemiĢtir).

1940 THK Etimesgut Uçak Fabrikası‟nın kurulması. Yüksek Müh. H.Baykal'ın etüdüne dayalı Henri Prost'un 'Boğaziçi 11 Nisan 1941 Anadolu Sahilinin 1/2000 Mikyaslı Nazım Planını İzah Eden Rapordur' çalıĢmasının Ġstanbul Belediyesi‟nce yayınlanması.

24 Nisan1941 İlk modern dizel motorlu otobüs üretimi.

16 Temmuz Ġstanbul Belediyesi‟ne devredilen Haliç Vapur İşletmesi‟nin Devlet 1941 Denizyolları ve Limanları Umum Müdürlüğü‟ne bağlanması.

20 Ağustos Tünel seferlerinin malzeme sağlanmasında güçlük nedeniyle 1941 (ABD'den sipariĢ edilenkaĢının gecikmesi) durdurulması.

17 Ağustos 1941 YeĢilköy Havacılık Tesisleri‟nin törenle açılması.

23 Ağustos 1941 23 adet White Marka otobüsün ABD' den sipariĢ edilmesi. 6 Aralık 1941 KayıĢ temini üzerine Tünel seferlerine yeniden baĢlatılması.

1941 Sivas Divriği'de Gök Uçuş Okulu'nun kurulması. Yüksek Mühendis Mektebi‟nin Yüksek Mühendis Okulu adıyla Milli 1941 Eğitim Bakanlığına bağlanması. Hükümetin (Ticaret Odası) Ġsveç' ten ithal ettiği Scania-Vabis Marka benzinli kamyonlardan 15' inin otobüse dönüĢtürülerek (kamyon Ģasileri ĠETT karoseri atölyesinde otobüse dönüĢtürülerek), ĠETT' ye verilmesi.

1942

1942 Türkiye'de Varlık Vergisi uygulaması. Ġstanbul'un Fen ve Edebiyat Fakülteleri‟nin bulunduğu Laleli'deki 1942 binanın yanması. Henri Prost'un ' Sirkeci-Ayasofya Mıntakası İmar ve Islah Şekli' adlı 2 Şubat 1942 çalıĢmasının Ġstanbul Belediyesince yayınlanması. ABD'den alınan White Marka otobüslerden 9 adedinin parçalı 27 Şubat 1942 (demonte) olarak sandıklarla yüklendiği geminin ABD'den hareket etmesi.

30 Haziran ABD'den otobüs getiren vapurun yükünü sözleĢmeye aykırı 1942 olarak Ġskenderiye Limanı‟na indirmesi. Taksim-Beşiktaş Hattında çalıĢan Renault-Scania otobüslerin 30 Ekim 1942 seferlerine son verilmesi ve araçların hurdaya ayrılması. 4325 sayılı KuruluĢ Kanunu ile yasal statüsü belirlenen ve ismi 16 Aralık 1942 "Ankara Elektrik ve Havagazı İşletme Müessesesi " olarak tescil edilen EGO‟nun kuruluĢu. Ġskenderiye'ye boĢaltılmıĢ otobüs malzemelerinin Türkiye'ye 8 Şubat 1943 getirilmesi.

18 Şubat 1943 Ġzmit Körfez Hattı‟nın (denizyolları) açılması. Karoseri ve koltukları tramvaylardan tamamlanan Scania Vabis 3 Nisan 1943 kamyonların otobüs olarak hizmete verilmesi. ABD' den sipariĢ edilen otobüslerden 9 adedinin (Gazoilli White) Nisan 1943 montajının yapılarak, hizmete verilmesi (6-22 arası çift filo numarasıyla Taksim-Bakırköy Ekspres Hattında, krem üzerine kırmızı bant renkle).

Saat 14.15' de Galata' ya inen 2 nolu vagonunun kablosunun (yassı çelik halat) kopması sonucu, 1 görevlinin (Ali Özmen adlı 6 Temmuz 1943 istasyon Ģefi) ölümü ve 20 yolcunun yaralanması ile sonuçlanan tünel kazası (Vali ve Ġstanbul Beledi BaĢkanı Lütfi Kırdar, ĠETT Umum Müdürü Hulki Erdem). Ġstanbul Dolmabahçe'de Ġnönü Stadyumu‟nun mimar Vietti 1943 Violi'ye yaptırılması. Ġstanbul Belediyesinin Cumhuriyetin 20. yılı dolayısıyla 1943 Güzelleşen İstanbul adlı kitabı yayımlaması.

1943 4427 sayılı yasa ile yol vergisinin iki katına çıkarılması.

1943 Ġstanbul için 10 yıllık yeni bir imar planı kabul edilmesi.

7 Temmuz 1943 Tünel seferlerine ara verilmesi. Eshot Genel Müdürlüğü‟nün, İzmir Tramvay ve Elektrik Türk Anonim Şirketi imtiyazı ile tesisatın alınmasına dair anlaĢmanın onayı ve bu KuruluĢun iĢletilmesi hakkındaki 27.07.1943 tarih ve 4483 sayılı Yasanın 5. Maddesi ile, İzmir Suları Türk Anonim Şirketi‟nin 27 Temmuz 1943 satın alınmasına ve devrine dair, 05.06.1947 gün ve 4583 sayılı Yasanın 6. maddesi hükümleri gereğince, bu gibi kuruluĢlar için genel bir ĠĢletme Yasası çıkıncaya kadar, katma bütçeli bir idare Ģeklinde yönetilmek üzere, İzmir Belediyesi’ne bağlı bir işletme olarak kurulması.

15 Ekim 1943 Tünel seferlerinin yeniden baĢlatılması. Devlet Denizyolları ve Limanları Umum Müdürlüğü‟nün 4517 sayılı 1 Şubat 1944 yasa ile kurulması. Ankara Otobüs İdaresi'nin Belediye bünyesinde Ankara Otobüs 1 Haziran 1944 İşletmesi İdaresi adlı katma bütçeli kuruluĢa dönüĢtürülmesi. Ġsveç' ten 5 adet sağdan direksiyonlu Scania-Vabis marka 1944 otobüs alınması.

1944 Gazi Orman Çiftliği‟nde THK Uçak Motoru Fabrikası‟nın kurulması. Ġstanbul'da BeĢiktaĢ'ta kurulan uçak fabrikasında yolcu uçağı 1944 yapımına baĢlanması ve yurtdıĢına ihraç edilmesi. Milli Eğitim bakanlığına bağlı Yüksek Mühendis Okulu'nun İstanbul 1944 Teknik Üniversitesi'ne dönüĢtürülmesi. ġubat ayından baĢlayarak Tünel'in Avrupa‟daki savaĢ 1945 koĢullarına bağlı olarak, saat 10.00-16.00 arası seferlerinin iptal edilmesi. Ġstanbul' da özel Ģirketlerce Yedikule, Kurbağalıdere Havagazı 1945 Fabrikaları‟nda yapılan havagazı üretimi ve dağıtım iĢinin 4762 sayılı yasa ile ĠETT' ye devri. Özel Şirketi Hayriye Vapur İşletmesi‟nin 94 yıl sonra tüm 1945 tesisleriyle birlikte Münakalat Vekaleti; Devlet Denizyolları ve Limanları Umum Müdürlüğü‟ne devri. Şehir Hatları‟na ait 55 gemi (Günlük yolculuk sayısı: 1945 Haliç:21.600, Boğaziçi:46.000, Marmara: 55.000). Ġstanbul Yakası Tramvay günlük yolculuk sayısı: 275.200, Anadolu Tramvayları günlük yolculuk sayısı: 39.500, Tünel günlük yolculuk sayısı: 27.600.

1945

1945 Ġstanbul nüfus sayımı: 903.728 kiĢi.

3 Mart 1945 Tünel seferlerinin kısıtlanması. 1944 yılında alınan Scanıa-Vabis marka otobüslerin hizmete 2 Mayıs 1945 verilmesi. Vagonları çeken kayıĢların risk taĢıması nedeniyle Tünel 1 Haziran 1945 seferlerinin durdurulması.

25 Haziran 4768 sayılı, Elektrik İşletme Müesseseleri Hakkında Kanun'un 1945 çıkarılması. 4762 sayılı İstanbul Havagazı ve Elektrik ve Teşebbüsat-ı Sinaiye 20 Haziran Türk Anonim Şirketi'ni Satın Alma Sözleşmesinin Onanmasına ve 1945 İstanbul Elektrik, Tramvay ve Tünel İşletmeleri İdaresi'ne Devrine Dair Kanun'un çıkarılması.

26 Haziran Malzeme sağlanması üzerine tünel seferlerinin yeniden 1945 baĢlatılması. Tünel seferlerinin malzeme (kayıĢ) yokluğuna bağlı olarak saat 28 Aralık 1945 12.00-1400 ile 16.00-20.00 saatleri arasında yapılacak biçimde kısıtlanması. SavaĢ Ertesi Yeni ArayıĢlar

Üsküdar ve Havalisi Halk Tramvayları Şirketi' nce otobüs 1946 iĢletmeciliğine geçilmesi [Ġlk otobüs hatları: Kadıköy- Caddebostan(2 otobüs), Kadıköy-Suadiye(2 otobüs), Üsküdar- Kısıklı(2 otobüs)].

6 adet Ford Marka otobüs satın alınması ve 32 filo mevcudundan 1946 3 otobüsün hurdaya ayrılması. Malzemesizlik nedeniyle (kayış yokluğu) Tünel seferlerinin iptal 28 Ocak 1946 edilmesi (Tünelin eksikliğini gidermek üzere Karaköy-Taksim arasına 6 Tramvay vagonu tahsis edilmiĢtir).

12 Temmuz 1946 KayıĢın gelmesi üzerine Tünel seferlerinin yeniden baĢlatılması. Üsküdar ve Havalisi Tramvay Şirketi‟nce Kadıköy-Caddebostan, 10 Temmuz 1946 Kadıköy-Suadiye otobüs hatlarının kurulması (toplam 4 otobüs, renk: metalik gri).

19 Temmuz Üsküdar ve Havalisi Tramvay Şirketi‟nce Üsküdar-Kısıklı otobüs 1946 hattının kurulması (1 otobüs). Ankara Otobüs garajında çıkan yangında 18 otobüsün iĢe 12 Ekim 1946 yaramaz hale gelmesi. Anadolu Yakası Otobüs İşletmesi' nin kaldırılarak, 5 otobüsün 17 Ekim 1946 Bakanlar Kurulu kararı ile, depo yangınında otobüsleri yanan (23 otobüs) Ankara Belediyesi' ne gönderilmesi. Birleşmiş Milletler Örgütü'ne bağlı, merkezi Paris'te Eğitim, Bilim 3 Kasım 1946 ve Kültür Kolu olan UNESCO'nun kuruluĢu. Üsküdar ve Havalisi Halk Tramvayları Şirketi' nin 16 otobüslük yeni 1947 bir filo oluĢturması. Şişli Tramvay Deposu‟nun yanında 80 otobüs kapasiteli Şişli 1947 Otobüs Garajı‟nın yapılması. Filoya 4 adet Scania-Vabis Marka otobüs katılması, 2 adet 1947 Gazoille-White Marka otobüsün filodan düĢürülmesi. Devlet Hava Yolları‟nın Ankara-Ġstanbul-Atina seferleri ile ilk 1947 yurtdıĢına açılıĢı. Yıl içinde Londra uçuĢlarına da baĢlanmıĢtır. Türkiyenin ABD Marshall Planı içine alınması (Korumacı önlemlerin ve devlet müdahalelerinin kaldırılması, KĠT'lerin 1947 tasfiyesi, tarıma dayalı ve iç pazara dönük, kendine bağımlı ekonomi modeli). Troleybüs Türkiye‟de

Ankara'da 10 km. hava hattı yapılarak 10 adet troleybüsle, 1 Haziran 1947 troleybüs iĢletmeciliğine geçilmesi. 5.763 m2 alana sahip 80 otobüs kapasiteli Şişli Garajı ve 25 Ekim 1948 Atölyelerinin hizmete alınması. 1948 Filoya 40 adet Scania-Vabis Marka otobüs eklenmesi.

1948 Uluslararası Mimarlar Birliği'nin (UIA) kuruluĢu.

1948 Londra‟nın ulaşım işletmesi London Transport‟un kuruluşu.

Amerikan Yol Heyeti‟nce Türkiye için hazırlanan Hill Raporu önerisi: “Ulaşımda artık karayollarına geçilmelidir. Bunun için de 1948 Ulaştırma bakanlığı’na bağlı olmayan, karar ve uygulama erkine sahip bir genel müdürlük oluşturulmalıdır…” Ġzmir'e gelen ünlü Fransız mimar Le Corbusier'nin, Ġzmir için bir 1948 kentsel gelişme planı hazırlaması.

1948 Ġstanbul Fındıklı'daki Güzel Sanatlar Akademi‟sinin yanması. Amerikan Yol Heyeti'nce hazırlanan; Türkiye‟de demiryolları yerine karayoluna öncelik verilebilmesi için, UlaĢtırma Bakanlığı‟na değil Bayındırlık Bakanlığına bağlı bir teşkilatlanma 1949 öneren ve 2 yıl sonra Karayolları Genel Müdürlüğü Kuruluşu Hakkında Kanun'un çıkarılmasına ve oluĢturulan genel müdürlüğün Bayındırlık Bakanlığına bağlanmasına yol açan Hilts Raporu'nun yayınlanması. Filodan 2 adet Scania-Vabis ile 3 adet Ford marka otobüsün 1949 düĢürülmesi.

15 Temmuz 1949 Kartal-Yalova arasında araba vapuru çalıĢtırılması. Ġstanbul nazım plan ve detayları için Prof. Hans Högg'ün 1950 çalıĢmaları (1950-1960). 1 adet Scania-Vabis marka otobüsün filodan düĢürülmesi 1950 (filo=68 otobüs).

1950 Ġsveç Stockholm Metrosunun açılması. Kayseri'deki uçak fabrikasının Kayseri Hava İkmal ve Bakım 1950 Merkezi'ne dönüĢtürülmesi. THK'nın araĢtırma ünitelerinden Ankara Hava Tüneli'nin (AHT) 1950 açılması (1956'da Genelkurmay'a devredildi).

1950 Sirkeci-Karaköy araba vapuru hattının açılması. Metin Pusat tarafından hazırlanan boğaz tünel geçişi projesinin 1950 ĠTÜ ve Belediye temsilcilerinden oluĢan bir grup tarafından reddedilmesi.

1950 Ġstanbul plancısı Henri Prost'un görevine son verilmesi. 1949 tarih 5363 sayılı yasanın 3. maddesine dayanarak Ankara Belediye Meclisi kararıyla Otobüs İşletme İdaresi‟nin Elekrik ve 1 Ocak 1950 Havagazı Şirketi‟yle birleĢtirilmesi ve yeni kurumun Ankara Elektrik, Havagazı ve Otobüs İşletme Müessesesi olarak adlandırılması. Elveda Demiryolu HoĢ geldin Karayolu

5539 sayılı Karayolları Genel Müdürlüğü Kuruluş ve Görevleri 11 Şubat 1950 Hakkında Kanun‟un çıkarılması ve Karayolları Umum Müdürlüğü‟nün oluĢturulması.

10 Nisan 1950 Sirkeci-Karaköy arasında araba vapuru seferlerinin baĢlatılması. Ġstanbul Nazım Planı (Prost) için 'Revizyon Komitesi' çalıĢma ve 1951 önerileri (1952 yılına kadar çalıĢtı).

1951 İstanbul Kalkınma Kongresi‟nin yapılması. Ġstanbul için Hollanda NEDECO Firması‟na metro fizibilite etüdü yaptırma kararı üzerine, İstanbul Şehrinin Merkezindeki Seyrüsefer 1951 Meselesi adlı Hollanda Teknik Danışmanlık Bürosu‟nun (NEDECO) metro önerisi içeren rapor hazırlaması (Prost Planı esas alınmıĢtır). Kağıthane-Kemerburgaz-Ağaçlı-Çiftalan demiryolu hattının 1951 (Karadeniz Sahra Hattı) kaldırılması. ĠETT filosuna 50 adet B. Bussing marka otobüs eklenmesi ve 4 1951 adet Scania-Vabis otobüsün filodan düĢürülmesi. Fahrettin Kerim Gökay tarafından 1950'de Fransa'dan getirtilen 1951 ölçüm aletleriyle oluĢturulan ĠETT Psikoteknik Laboratuvarı‟nın açılması. 5805 sayılı Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu 2 Temmuz 1951 kuruluĢ yasasının çıkarılması.

10 Ağustos 5842 sayılı yasa ile Denizcilik Bankası TAO'nın (Holding Ģirketi 1951 olarak) kurulması.

18 Şubat 1952 Türkiye‟nin NATO‟ya resmen giriĢi.

Denizcilik Bankası TAO'nın bünyesinde Şehir Hatları ĠĢletmesiyle 1 Mart 1952 birlikte 5842 sayılı yasa ile iktisadi devlet teşekkülü olarak kurulması.

1952 ġehir Hatları‟nın Denizcilik Bankası TAO tarafından iĢletilmesi.

1952 Adalar ve Yalova'ya ekspres vapur seferlerinin baĢlaması. ĠETT Filoya 50 adet B.Bussing marka otobüs eklenmesi ve 8 adet 1952 Scania-Vabis otobüsün filodan düĢürülmesi. 1952 Uçak fabrikasının MKEK'e devredilmesi. Revizyon Komisyonu önerisine uygun olarak oluĢturulan 1952 MüĢavirler Heyeti'nce Beyoğlu Ciheti Nazım Planı (1/5000) ve Sanayi Bölgeleri Planı (1/10000) yapılması. Societe Generale de Traction et d'Explanations (SGTE) adlı Fransız grubunca Mecidiyeköy-Taksim-Beyazıt arasında 12 istasyonlu ve 1952 tahmini maliyeti 160 bin dolar tutan 1. metro önerisi (kaynak bulunamamıĢtır).

Londra'da hava kirlenmesinden kaynaklanan yoğun sis nedeniyle 5 Aralık 1952 'hava kirliliğine karşı savaş' başlatılması.

Henri Prost'la 'İstanbul'un Mukadderatını Ellerinde Tutanlar' baĢlıklı 1953 Aslan Tufan tarafından gerçekleĢtirilen söyleĢi. Üsküdar ve Havalisi Halk Tramvayları Şirketi‟nin elektriği 1953 kesildiğinden ilk parti Büssing (1951-52 model) otobüslerin geçici olarak Anadolu Yakasında çalıĢtırılması.

1953 TCDD ĠĢletmesinin kuruluĢu. Ġstanbul nazım planı için 'Müşavirler Heyeti'nin (ĠTÜ+DGSA) 1953 çalıĢma ve önerileri (1953-1956): Beyoğlu Planı (1/5000-1/500); İstanbul Sanayi Planı (1/10000); Boğaz Köyleri Planı (1/2000). Raylar Sökülürken: Biten Tarih Mi, Yoksa?

Kağıthane-Kemerburgaz-Ağaçlı-Çiftalan Demiryolu Hattının bir 1953 sonraki yılda bitirilen sökümü.

1953 Ġstanbul Üsküdar ġemsi PaĢa Rıhtımı yapımının tamamlanması.

1953 YeĢilköy (Atatürk) Hava Limanı‟nın geniĢletilmesi.

1953 2 adet Scania-Vabis otobüsün ĠETT filosundan düĢürülmesi.

1953 22 km. lik Ġstanbul Çevre Yolunun (E5) yapımına baĢlanması. Paris Taşıt İşletmeleri (RATP) Müdürü Prof. Langevine' in ĠTÜ ile birlikte Ġstanbul kentiçi ulaĢım problemlerini incelemek üzere 1953 davet edilmesi ve İstanbul Yolcu Nakliyat İşleri Etüdü Raporu‟nun yayınlanması.

1953 HaydarpaĢa Limanı‟nın geniĢletilmesi. Tophane Salıpazarı rıhtım ve antrepolarının yapımı (1960 yılında 1953 bitirilmiĢtir).

Tünel tramvay hattının iĢletmeden kaldırılması (Bunu Taksim- Eminönü, Kadıköy-Moda, Kadıköy-Bostancı hatları izler).

1 Ağustos 1953

1 Ağustos 1953 Törenle, Yeşilköy Hava Meydanı tesislerinin hizmete açılması. 1580 sayılı yasayla oluĢturulan BirleĢik Ġdarenin 1954 (Valilik+Belediye) 6349 sayılı kanunla tekrar ayrılması, Ġstanbul Belediyesinin ilçelere göre 14 ġube Müdürlüğü‟ne bölünmesi).

1954 Ġstanbul KapalıçarĢı yangınında 1.500 dükkanın yanması. Societe Generale de Traction et d'Explanations adlı Fransız 1954 grubunca Mecidiyeköy-Taksim-Yenikapı arasında 2. metro önerisi. Fransa Paris Ulaşım İşletmesi‟nin (RATP) desteği ile Fransız SGTE firmasına Prof. Langevine' in yönetiminde, Ġstanbul için 1954 Bayındırlık Bakanlığı‟nca onaylanmıĢ metro etüdünün baĢlatılması. Ġstanbul‟u Kim Planlasın?

DanıĢman olarak çağırılan kent planlamacısı Ġngiliz Sir Patrick 1954 Abercombie raporu: 'İstanbul planlaması bir yabancı tarafından yönlendirilemez'. Ġstanbul Belediyesi‟nce, sigara izmaritini sokağa atanlardan 25 12 Mayıs 1954 Lira ceza alınması kararı. ĠETT Filosuna 50 adet K.Bussing marka otobüs eklenmesi ve 1 1954 adet Scania-Vabis otobüsün filodan düĢürülmesi (filo=196 otobüs). Hava frenli ve otomatik kapılı elektrikli tramvayların bir 1954 benzerinin ĠETT atölyelerinde yerli malzeme ve iĢçilikle yapılması. 1954 Ġstanbul'da beton asfalt yol yapımına baĢlanması.

1954 Karaköy Galata Köprüsü‟nün onarımı. Paratransit UlaĢım: DolmuĢçuluk

Aralık ayında Ġstanbul Belediyesinin Dolmuşçuluğu resmen 1954 tanıyarak ilk tarifeyi kabul etmesi (toplam 155 dolmuĢ hattı).

1954 Kanada Toronto Metrosunun açılması.

1954 Ġzmir'de tramvayların iĢletmeden kaldırılması. DP tarafından Ġstanbul'un sorunlarını ele alan bir dizi toplantının 1954 İstanbul Ticaret Odası‟nda gerçekleĢtirilmesi.

1954 Uçak Motoru Fabrikası‟nın (Ankara) MKEK'e devredilmesi. UlaĢtırma Bakanlığı bünyesinde Sivil Havacılık Dairesi 1954 Başkanlığı'nın kurulması. Tapu yasasında yapılan değiĢiklikle kat mülkiyetine olanak 1954 sağlanması. Royal George Bridge Company'nin kendi isteğiyle Boğaz Köprüsü 1954 hazırlık çalıĢmaları baĢlatması. 6235 sayılı yasayla Türk Mühendis ve Mimarlar Birliği'nin (TMMOB) 1954 kuruluĢu.

1954 Mimarlar Odası'nın kuruluĢu. Karayolları Genel Müdürlüğü‟nün Boğaz Köprüsü için bir fizibilite raporu hazırlamak üzere ABD mali katkısı sağlanarak, De Leuw 1954 Cather and Co. ile sözleĢme imzalaması ve Anadoluhisarı'nda sondaj çalıĢmalarını baĢlatması. Nafia Vekaletince 1928'de kurulan Üsküdar-Kadıköy ve Havalisi 16 Ekim 1954 Halk Tramvayları Şirketi'ne el konulması. Anadolu Yakası Üsküdar-Kadıköy ve Havalisi Tramvay Şirketi' nin 11 Kasım 1954 genel kurulunda fesih kararı ve belediyeye devri. Deniz dolmuĢ motorları ile Ġstanbul Belediyesi arasında denetim 13 Şubat 1955 protokolü imzalanması. Anadolu Yakası Üsküdar ve Havalisi Tramvay İşletmesi' nin tüm 16 Mart 1955 tesisleriyle birlikte Belediye Meclisi kararıyla ĠETT' ye devri.

6/7 Eylül Olaylarının Görgü Tanığı: Tramvay

6/7 Eylül Olayları: Ġstanbul'da azınlıklara yönelik yağmalama 7 Eylül 1955 olaylarının tramvay ulaĢımını engellemesi. ĠETT Filosuna 4 adet Latille ve 1 adet Causson Marka otobüs 1955 eklenmesi (filo=201 otobüs). 80 otobüs kapasiteli ĠETT Topkapı Otobüs Garajı‟nın hizmete 1955 açılması.

1955 Sirkeci-Halkalı Banliyö Hattı‟nın elektrifikasyonu (27.6 km). Uçak Mı, Traktör Mü?

MKEK'e devredilen Uçak Motor Fabrikası‟nın traktör üretimine 1955 baĢlaması (Daha sonra Türk Traktör Fabrikası). Ġstanbul Hilton Oteli‟nin Beyoğlu Taksim Bölgesi‟nde hizmete 1955 girmesi. Sirkeci-Soğuksu arasında Türkiye‟de ilk elektrikli tren seferinin 4 Aralık 1955 baĢlaması.

1 Mart 1956 Türk Hava Yolları AO' nın faaliyete geçmesi. DanıĢman firmanın hazırladığı İstanbul Boğazı Köprüsü ve Bağlantı Mayıs 56 Yolları Sistemi adlı raporun hazırlanması. Ġlk yerli vapurların İstinye Tersanesi'nde yapılarak hizmete 1956 verilmesi (ikincisi 1958 yılında hizmete girmiĢtir). Karayolları Genel Müdürlüğü' nden 11 adet Mercedes Benz Marka 1956 otobüsün ĠETT' ce devir alınması. Sirkeci-Halkalı Banliyö Hattının sinyalizasyonunun 1956 tamamlanması. ĠETT Filosuna 98 adet Scoda ve 1 adet Ikarus Marka otobüs 1956 eklenmesi ve 8 adet Scania-Vabisin filodan düĢürülmesi. Troleybüs Ġstanbul‟da

1956 Ġtalya Ansaldo San Giorgio Firması‟ndan ilk troleybüs sipariĢi.

1956 Fransız SGTE firmasına metro projesi yaptırılması.

1956 6785 sayılı yeni İmar Yasası‟nın çıkarılması.

1956 6830 sayılı yeni İstimlak Yasası‟nın çıkarılması. Ġstanbul'da imar seferberliği. BaĢbakan Adnan Menderes:"İstanbulu bir kere daha fethedeceğiz". Amaç: 1956 1)Trafiği rahatlatmak, 2)Kenti güzelleştirmek, 3) Cami ve dini yapıların restorasyonu”. Alman profesör Högg'un bir revizyon imar planıyla Ortaköy- 1956 Beylerbeyi arasında bir köprü ve kentiçi yol ağırlıklı ulaĢım sistemi önerisi. EĢref ġefik'in İstanbul Belediye Mecmua'sına yazdığı yazıdan: 1956 "Şehir yollarının en kısası en az tıkananıdır". ABD Firmasınca, Boğaz Köprüsü yapılabilirlik etüdü 1956 gerçekleĢtirilmesi.

1956 Tramvayların Galata Köprüsü‟nden geçiĢlerinin sona erdirilmesi.

1956 Ġstanbul Belediyesi sınırlarının geniĢletilmesi. 5656 sayılı yasa ile belediyelerin konut yapımındaki görev 1956 alanlarının geniĢletilmesi ve konut finansmanına yardımcı olmak üzere Emlak Bankası‟nın programlarında değiĢiklik yapılması. Mimar Sedat hakkı Eldem'in Beyazıt Meydanı için proje 1956 hazırlaması. 32 sayfa (2 forma), kapak sayfaları renkli, içi siyah beyaz, 100 KrĢ (1 Lira) bedeli olan İETT Dergisi‟nin, „İETT'nin bir evvelki ay gerçekleştirdiği faaliyetleri (Elektrik, havagazı, tramvay, tünel ve otobüs bazında) halkın bilgilendirilmesi amacıyla‟ yayımlanmaya baĢlaması. (Açılan, iptal edilen, güzergâhları veya numaraları 1 Ekim 1965 değiĢtirilen hatlar, yeni otobüs alımları, plantonluk bilgileri, tramvay Ģebekelerindeki değiĢimler, ücretler vb. çeĢitli bilgilerle donatılan derginin diğer sayfaları da dünyadan ulaĢım, elektrik, havagazı hizmetlerinin anlatıldığı konularla doldurulmaktaydı. Yayını 3 yıl süren dergi, 35-36 sayı kadar çıktıktan sonra, 1960 yılında yayın hayatına son veriyor). Ġstanbul‟u Yeniden Fethetmek (!)

BaĢbakan Adnan Menderes'in trafiği rahatlatma operasyonu çerçevesinde tarihi doku zararına, yolları 30-50 m. geniĢletmesi 1956 ve yeni yollar açtırması : Millet Caddesi, Ordu Caddesi, Vatan Caddesi, Londra Asfaltı, BeĢiktaĢ, Yıldız, Zincirlikuyu Asfaltı, Hacıosman Bayırı, Bağdat Caddesi, HaydarpaĢa. Adnan Menderes: "İstanbul'un imarı mevzuu adeta bir zafer 26 Şubat 1957 alayının hikayesidir. İstanbul'u bir kere daha fethedeceğiz".

Mart 1957 Vilayet ve belediyelerin birbirinden ayrılması. Ġmar çalıĢmaları nedeniyle BaĢbakan Adnan Menderes'e Ġstanbul Belediye Meclisi tarafından 'İstanbul Fahri Belediye Reisi' ünvanı 1 Haziran 1957 verilmesi. Adnan Menderes:" Aksaray'dan bakınca Topkapı'yı göreceğim". 4483 ve 4583 sayılı devir Yasalarının 5. ve 6. Maddeleri ile 1322 sayılı Yasaya dayanılarak, 11.06.1957 tarih ve 9630 sayılı Resmi 11 Haziran 1957 Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren İZMİR ELEKTRİK, SU, HAVAGAZI, OTOBÜS ve TROLEYBÜS Genel Müdürlüğü TeĢkilat ve Vazifeleri hakkındaki yönetmeliğin yayımlanması. Kent planlamacı Högg'ün köprü için en uygun yer olarak 1957 Ortaköy-Beylerbeyi arasını, Prost'un ise bir ucu Arnavutköy'de olan bir tünel önermesi. Boğaz köprüsü kontrollük ve yapım sözleĢmesinin Amerikan 1957 firması Steinmann ile imzalanması. ĠETT filosuna 200 adet Scoda Marka otobüs eklenmesi ve 14 adet 1957 Scania-Vabis otobüsün filodan düĢürülmesi. Cahide Sonku‟nun yaptığı, baĢrolünde Zeki Müren‟in oynadığı ve 1957 tramvay ve tramvaya iliĢkin jargonu öne çıkaran YeĢilçam filmi: Berduş. Ġstanbul imar operasyonunu yönlendirmek ve kentin tümü için 1957 bir öneri geliĢtirmek üzere Almanya'dan planlama uzmanı Högg'ün çağrılması. ĠETT filosundaki Latille Floirat Marka otobüslerin turistik gezi 1957 amaçlı kullanılmaları. Fransız SGTE firmasının, metronun Mecidiyeköy-Karaköy 1957 bölümü için teklif vermesi.

1957 İETT Topkapı Garajı‟nın hizmete açılması.

1957 Beyazıt-Topkapı-Aksaray caddesinin geniĢletilmesi. Sirkeci-Haydarpaşa demiryolu ferisinin (ferryboat) hizmete 1957 girmesi. Türkiye'de yapılan motorlu vapurların Ģehir içi hatlarda devreye 1957 sokulması. Ġstanbul'da yıkımlar kapsamında Beyazıt'da meydan seviyesinin 1957 altında yollar bağlanması ve meydandaki ağaçların bir bölümünün kesilmesi. İller Bankası‟nca K. Han'da Cevat Erbel'in müdürlüğünde İstanbul İmar ve Planlama Müdürlüğü‟nün kurulması ve ünlü Ġtalyan 1958 plancısı Luigi Piccinato'nun yönlendiriciliğinde İstanbul Metropoliten Alan Planı hazırlama giriĢimi. Bayındırlık Bakanlığının ABD Steel Company tarafından yapılan 1958 Boğaziçi Köprüsü ve Çevre Yolları Projesi‟ni onaylaması. Ġstanbul nazım planı için, İller Bankası ve İstanbul İmar ve Planlama 1958 Müdürlüğü'nce yapılan ayrıntı çalıĢmalarını ve Ġstanbul çevresini de içeren Prof. Luigi Piccinato'nun önerisi (1958-1961). Karayolları Genel Müdürlüğü‟nce 15.000 ulaĢım anketi yapılarak 1958 İstanbul Trafik Etüdü (o güne değin en kapsamlı) hazırlanması. ĠETT Filosuna 15 adet Mercedes Benz Marka otobüs eklenmesi 1958 ve 24 adet son Scania-Vabis otobüsün filodan düĢürülmesi (filo=480). Ġstanbul'da ilk Boğaz Köprüsü ve Çevre Yolları Projesi‟nin 1958 hükümetçe onaylanması. Yıkım ekipleri ve greyderlerce Beyazıt çevresindeki Bizans 1958 sarayına ait mermer sütunların Aksaray'a doğru sürüklenmesi. Ġzmit'de Üsküdar adlı Şehir Hatları vapurunun fırtınada batmasıyla 1 Mart 1958 çoğu lise öğrencisi 220 kiĢinin yaĢamını yitirmesi. U.I.T.P. : Beynelmilel Nakliyat İdareleri Birliği (Union Internationale des Transports Publics)nin, Müdürler Komitesi‟nin; 8, 9, 10 Eylül Eylül 1958 1958 günlerinde ĠETT‟nin konuğu olarak Ġstanbul‟u ziyareti. (Kaynak: İETT Dergisi, s.24)

1959 Sirkeci-Kadıköy arasında araba vapuru seferlerinin baĢlatılması. ĠETT Filosuna 20 adet K. Bussing, 63 adet Mercedes, 5 adet Magirus ve 1 adet Langia Binanche Marka otobüs eklenmesi ve 1 1959 adet Scoda ile 1 adet B. Bussing Marka otobüsün filodan düĢürülmesi (filo=567). Fransız L'Electro Entreprise Firması'nca 1968'de yenilenen İstanbul Tüneli‟nin ilk örneğinin İsrail Hayfa kentinde yapılması (1.780 1959 m. uzunluk, 120 m. çift hatlı kısım, 300 m. alt-üst seviye farkı, yukarı istasyonda eğim % 30 ve 4 ara durak).

Fransa-Paris ulaĢım otoritesi STP‟nin kurulması (2000 yılında 1959 STIF‟e dönüşecektir).

1959 İETT Levent Garajı' nın hizmete açılması. Ġstanbul imar seferberliği çerçevesinde 7289 yapının 1959 kamulaĢtırılması ve yıkılması.

1959 Portekiz Lizbon Metrosunun açılması. Uçak Fabrikasında üretimin durdurulması, sadece bakım onarım 1959 iĢlerinin yapılması.

2 Şubat 1959 Üsküdar-Bağlarbaşı-Kadıköy otobüs hattının açılması.

1 Temmuz 1959 Kadıköy-Caddebostan otobüs hattının açılması.

18 Ağustos 1959 Kadıköy-Merdivenköy otobüs hattının açılması.

28 Eylül 1959 Kadıköy-Bostancı otobüs hattının açılması.

2 Kasım 1959 Üsküdar-Kadıköy otobüs hattının açılması. 11 Aralık 1959 Kadıköy-Kısıklı-KoĢuyolu otobüs hattının açılması. Asker Yönetime El koyuyor: Siyaset Kirli Mi?

ĠETT Filosuna 25 adet Magirus Marka otobüs eklenmesi ve 4 adet Latille, 1 adet Langia Binanche, 22 adet Scoda, 26 K. Bussing, 14 1960 B. Bussing Marka otobüsün filodan düĢürülmesi (Filo=525 otobüs). Ġtalyan Fnamenica Firmasının Ġstanbul'da metro yapımıyla ilgili 1960 giriĢimi (sonuçsuz kalmıĢtır). BaĢbakan Adnan Menderes ve döneminde görev yapan beĢ 1960 Ġstanbul Belediye BaĢkanı hakkında istimlaklar sırasında usulsüzlük yaptıkları gerekçesiyle dava açılması. Ġstanbul Boğazı Kandilli önlerinde 54 denizcinin yanarak 1960 ölümüyle sonuçlanan Liberya ve Yugoslav bandıralı tankerlerin çarpıĢması.

1960 Rusya Kiev Metrosunun açılması. Ġtalyan Luigi Piccinato'nun, İmar ve İskan Bakanlığı'nca 1960 onaylanmayan 1/10.000 ölçekli 'Geçit Devri Nazım Planı'nın tamamlanması. İmar ve İskan Bakanlığı'nın Ġstanbul'da OECD, BM desteği alan, 1960 Tuğrul Akçura yürütücülüğünde bir Bölge Planlama Bürosu açması. Högg'ün Bürosu ve Ġller Bankası Büroları‟nın kaldırılması ve Belediyenin günlük iĢlerini izleyen İmar Müdürlüğü‟nden ayrı bir 1960 İmar Planlama Müdürlüğü'nün, Turgut Cansever yönetiminde Ġstanbul Belediyesi bünyesinde kurulması.

1960 Devlet Planlama Teşkilatı'nın (DPT) kurulması.

27 Mayıs 1960 Türkiye'de askeri darbe yapılması. 27 mayıs hareketini izleyen bocalama döneminden sonra, 10 Haziran Bakanlar Kurulu Kararıyla yeni seçimlere kadar Belediye 1960 BaĢkanlarının görevine son verilerek, Belediye Kanunu‟nun 94. maddesi uyarınca atama yoluyla baĢkanlar getirilmesi. 27 Mayıs Hükümetinin 'Boğaz Köprüsü Projesi'ni durdurduğunu 1960 açıklaması. Ġstanbul Nazım Planı 'geçit dönemi tedbirleri' hakkında Ģura 1961 toplantısı. (Türkiye'de ilk katılımcılık anlayıĢı). Ġtalya'dan getirtilen Ansaldo San Giorgio Marka 1 adet körüklü 1961 troleybüsün Ġstanbul'da Eminönü-Topkapı hattında deneme seferleri yapması. Yönetmen Ertem Göreç‟in çektiği, Ayhan IĢık ve Türkan ġoray‟ın 1961 baĢrollerinde oynadığı, Ayhan IĢık‟ın dürüst ĠETT Otobüs Ģoförünü canlandırdığı YeĢilçam filmi Otobüs Yolcuları. Adnan Menderes'e verilen İstanbul Fahri Belediye Başkanlığı 1961 ünvanının Belediye Encümeni kararıyla geri alınması. Ġstanbul Anadolu Yakasında banliyö hattının Pendik-Tuzla 1961 bölümünün elektrifikasyonu ve çift hat haline getirilmesi.

1961 Ray değiĢtirme nedeniyle Tünelin 9 gün kapatılması Yerli Otomobil: BaĢlayan ve Biten

1.650.000,-TL brüt bütçe ile DDY atölyelerinde tümüyle yerli üç 1961 prototip otomobilin üretilmesi.

1961 Ford Marka minibüslerin Türkiye'de montajına baĢlanması. DPT'nin Karayolu Ulaştırma Araçlarının Yerli İmalatı ile İlgili Ağustos 61 Çalışmalar Hakkında Ön Etüd baĢlıklı raporunun yayınlanması. 23 mühendis tarafından tümüyle yerli Devrim adlı otobüsün ilk Eylül 61 törenle denenmesinde, benzinin unutulması üzerine denemenin baĢarısızlıkla sonuçlanması. Prost'dan esinlenen Tarihi Yarımada İmar Planı‟nın onaylanması Ocak 61 (40 rakım ilkesi).

27 Haziran 1961 Troleybüslerin ilk Topkapı-Eminönü Hattında hizmete sunulması.

1961 76 adet troleybüsün teslim alınması. Ġstanbul Yakasında ĠETT ġiĢli Deposu‟ndan çıkarılan 128 numaralı tramvayın arkasına dizilmiĢ 6 tramvayla geçit töreni 12 Ağustos 1961 yaptırılarak, elektrikli tramvayın iĢletmeden kaldırılıĢı. ĠETT Genel Müdürü kurmay albay Orhan Ġlter:"İstanbul’u bir tramvay seyahatiyle tanıyıp sevmiştim".

1962 KayıĢ kopma tehlikesi görüldüğünden Tünelin 7 gün kapatılması.

1962 19 adet troleybüsün teslim alınması.

1962 Doğu Marmara Bölgesi Kent Planlama çalıĢmaları.

Eylül 1962 Türkiyede Chrysler Sanayi AŞ'nin kurulması.

1963 5 adet troleybüsün teslim alınması. Kalkınma EĢittir Planlama

1963 Türkiyede planlı döneme geçilmesi. İstanbul'da Otobüs Karoseri Sanayi AŞ'nin kurulması ve Alman 1963 Magirus Deutz otobüs montajına baĢlaması. Turgut Cansever'in, Belediye İmar Planlama Müdürlüğü 1963 yöneticiliğinden ayrılması. Ġstanbul Belediyesinin Tarihi İstanbul Sur içi Yarımadası Bölgeleme 1963 Planı çalıĢmaları (1963-1966) Ġmar ve Ġskan Bakanlığı Bölgesel Planlama Dairesi'nce 1963 hazırlanan 'Büyük İstanbul Bölge Planı'. Bakanlıklararası komisyon ve Ġstanbul Belediyesince birlikte 1963 hazırlanan İstanbul Sanayi Sahaları Planlama çalıĢmaları (1963- 1966) Otokar firmasının Ġstanbul'da komple otobüs üretimine (E 6 ve E 1963 113) baĢlaması.

1963 Uçak fabrikasında traktör üretimine baĢlanması. Belediye yetkililerinin emri ile 1961'de hazırlanmıĢ bulunan 1963 Ġstanbul için geçiş dönemi planları ve plan raporlarının yakılması. Ġstanbul Anadolu yakasında banliyö hattının Tuzla-Gebze 1963 bölümünün elektrifikasyonu ve çift hat haline getirilmesi.

1963 Kıbrıs Olaylarının baĢlaması ve Ġstanbul azınlıklarını etkilemesi. Sovyet Bandıralı geminin Ġstanbul Boğazı Rumelihisarı‟nda tarihi 1963 yalıya girmesi.

25 Haziran Sabah 09.42‟de ĠETT talim otobüsü1954 model Bussing 1963 otobüsün Karaköy‟den denize uçması. (3 ĠETT Ģöforu ölmüĢtür).

27 Temmuz Çıkarılan yasa ile belediye baĢkanlarının seçiminde tek dereceli 1963 çoğunluk usulünün getirilmesi. Türkiye‟de yerel seçimler yapılması ve Ġstanbul'da HaĢim 11 Ekim 1963 ĠĢçan'ın seçimle gelen ilk Belediye BaĢkanı olması.

1964 Sovyetler Birliği‟nin Ġstanbul için metro çalıĢmaları.

1964 Chrysler Sanayi Aġ'nin Türkiye‟de üretime geçmesi. Otomativ Endüstrisinin Parlayan Yıldızı

1964 Otosan‟ın, Ġngiliz Ford ile Anadol Projesi‟ni baĢlatması. Fransız-Ġtalyan Grubunun (CIMT BaĢkanlığında 5 Fransız, 1964 SACOP baĢkanlığında 3 Ġtalyan) Ġstanbul Metrosu teklifi.

1964 İstanbul Suriçi Bölgesi için 1/5000 ölçekli imar planının onaylanması.

Hazırlanamayan Bölgeleme-Zoning (Ġmar durumu ) planı yerine 1964 İstanbul Kat Nizamları Planı'nın yürürlüğe sokulması. Milli Güvenlik Kurulu isteğiyle Bölge Planlama Bürosunun 1964 hazırladığı İstanbul Sanayi Nazım Planının Belediye Meclisi tarafından onaylanması.

1964 Bölge Planlama çalıĢmalarının tamamen durdurulması. İstanbul Su-Pissu Proje (DAMOC Konsorsiyum) çalıĢmasının 1964 baĢlatılması (1967'de tamamlandı).

1964 İtalya Milano Metrosunun açılması. Ġstanbul Kuledibi'ndeki yangında 167 dükkan, 25 apartmanın 1964 yanması.

1965 Volan (kayıĢ) onarımı nedeniyle Tünelin 23 gün kapalı kalması. ĠETT Filosuna 3 Scoda Marka otobüs eklenmesi ve 3 B. Bussing, 1965 24 K. Bussing, 1 Mercedes ve 1 Causson Marka otobüsün filodan düĢürülmesi (Filo=498 otobüs). Amerikan General Electric ile Gibes and Hill Steel CO. 1965 Firmalarının birlikte ABD kredi koĢullarıyla Ġstanbul metro teklifi.

1965 Gürcistan Tiflis Metrosunun açılması. Türkiye'de ilk kez OECD ve Birleşmiş Milletler Örgütü'nün de 1965 katılımı ve desteğiyle yabancı uzmanların danıĢmanlığından yararlanılarak Doğu Marmara Bölge Geliştirme Planı‟nın yapılması. Otosan‟ın 5.000 otomobil kapasite/yıl olarak Anadol üretimine 1966 baĢlaması. Ünver Sanayi Tesisi‟nin kurularak K.H.Deutz Marka kamyon ve 1966 traktör ile Renault Marka küçük otobüs montajına baĢlanması. ĠETT otobüslerinde renk değiĢikliği: kırmızı kuĢaklı krem renk 1965 yerine üst kısım krem bej, alt kısım kırmızı. Milli Güvenlik Kurulu'nun Ġstanbul, Ankara ve Ġzmir'in bir an önce 1965 nazım planlarının yapılması için tavsiye kararı alması. Milli Güvenlik Kurulu tavsiyesi uyarınca Bakanlar Kurulu'nun, Ġstanbul, Ankara, Ġzmir planlarının İmar ve İskan Bakanlığı‟nca 1965 kurulacak bürolarca, İller Bankası tarafından finanse edilerek yapılmasını kararlaĢtırması. Milli Güvenlik Kurulu‟nun tavsiyesi, bakanlar kurulunun 20 Temmuz kararlarıyla Büyük İstanbul Nazım Plan Bürosu'nun, metropoliten 1965 alan içerisindeki tüm belediyelerden tek tek yetki alınarak, Mithat Yenen baĢkanlığında kurulması. Büyük İstanbul Nazım Plan Bürosu (BĠNPB) tarafından yürütülen 1966 Metropoliten Alan Planlama çalıĢmaları (1966-1972). İngiltere'nin Galler Bölgesi’nde İstanbul Boğaz Köprüsü’nün bir eşi 1966 olan Severn Köprüsü’nün (şerit metre başına 60 ton yüke göre) yapılması.

775 sayılı „mevcut gecekonduların islahı, tasfiyesi ve yeniden yapımını ve gecekondu bölgelerinin saptanıp ilanı‟nı öngören 1966 yasayla gecekondu alanlarında farklı imar kurallarının uygulanabileceğinin kabul edilmesi.

1966 Anadol Marka yerli otomobilin üretimine baĢlanması. Ġstanbul'da plaka sayısının dondurulması (Taksi:15.200, DolmuĢ 1966 taksi:705). Topkapı ve Levent'i sanayi bölgesi olarak öneren kısmi planın 1966 onaylanması. Latille Floirat Marka 1 otobüsün ĠETT'de troleybüse (Tosun) 1966 dönüĢtürülmesi.

1966 ĠETT Filosu=489 otobüs. ĠETT Matbaası‟nın kurulması ve otobüs biletlerinin burada 1966 basılması (1 kağıt bilet maliyeti 1 KrĢ.).

1966 İsveç Oslo ve Kanada Montreal'de Metro açılması. Sirkeci-Kadıköy arabalı vapur hattının kaldırılıp yerine Sirkeci- 1966 Harem arabalı vapur hattının açılması ve İstinye-Paşabahçe arabalı vapur hattının eklenmesi.

1966 ÇarpıĢan iki tankerin Karaköy Ġskelesinin yanmasına yol açması. Boğazı Karadan Geçmek

BaĢbakan Süleyman Demirel: “İstanbul Köprüsü bir hayal, bir 23 Haziran 1966 faraziye değil, bir hesap kitap işidir. De Leuw Cather'in etütlerini tetkik ettim. Artık İstanbul Köprüsü…” Anadolu Yakasında elektrikli tramvayın kaldırılıĢı.

14 Kasım 1966

Karayolları Genel Müdürlüğü'nün, boğaz geçişiyle ilgili daha 1967 önceki tüm çalıĢmaları güncelleĢtirerek İstanbul Çevre Yolu ve Boğaz Köprüsü Ekonomik Etüdü baĢlığı altında yayımlaması. Arap-İsrail Savaşları sırasında Süveyş Kanalı‟nın kapanması (Gerçek bir yolculuk talebi olmamasına rağmen, Birinci Boğaz 1967 Köprüsü‟nün gündeme alınmasının uluslar arası jeopolitik nedeni). TMMOB Mimarlar Odası‟nın Ġstanbul'da boğaz köprüsü ile ilgili raporu: “Boğaz Köprüsü İstanbul şehrinin rasyonel gelişimini olumsuz yönde etkileyecek, tek merkezli, ulaşım masrafları çok 1967 yüksek, arsa spekülasyonuna açık bir şehir biçimi geliştirecektir. Bunun sonucunda yeniden başka köprü ve çevre yollarının, pek masraflı şehir içi arterlerinin inşası kaçınılmaz olacaktır...” MAN AŞ'ın Federal Almanya'nın MAN lisansı ile Türkiye‟de 1967 otobüs montajına (590 HO Tipi) baĢlaması. Kadıköy KuĢdili'nde 15-20 tramvay aracı kullanılarak İETT Tramvay Taşıt Müzesi‟nin açılıĢı, çalıĢabilir durumda 125'den çok 1967 tramvayın Avcılar İETT Kampı‟na dinlenme konutu yapılmak üzere gönderilmesi.

Milli Prodüktivite Kurumu‟nca, İETT Taşıtlar dairesi İş Değerlendirme 1967 Liyakat Takdiri ve verim Sistemleri Projesi Raporunun hazırlanması.

1967 DıĢ hatlarda jet seferlerinin baĢlaması.

1967 Azerbeycan Baku Metrosunun açılması.

1967 Haliç Ġskelelerinin sayısının 14'ten 6'ya indirilmesi. Boğazda Ticari ĠĢletme: Deniz Motoru

1967 Ġstanbul deniz ulaĢımında deniz motorlarının devreye sokulması.

1967 Ġlk yerli otomobil üretimine baĢlayan fabrikanın açılması. Ġstanbul Belediye BaĢkanı HaĢim ĠĢcan'ın SSCB-Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği‟ne (TECHNO-EXPORT ġirketi) 1968 metro projesi (Topkapı-Yenikapı-Eminönü-Karaköy-Galatasaray- Taksim-Şişli-Mecidiyeköy-Zincirlikuyu ve Beyazıt-Saraçhane- Edirnekapı-Topçular) yaptırması. ĠETT Filosuna 62 adet Leyland Marka otobüs eklenmesi ve 1 B. 21 Mayıs 1968 Bussing, 8 K. Bussing, 1 Ikarus Marka otobüsün filodan düĢürülmesi.

25 Ekim 1968 Yenilemek için Tünelin çalıĢmasının durdurulması.

1968 ĠETT atölyelerinde Tosun olarak adlandırılan troleybüsün yapımının bitirilmesi.

HaĢim ĠĢcan: “(Sovyetler projesini kastederek) İstanbul metro 1968 biletini kestim”. Büyük İstanbul Nazım Plan Bürosu‟nun hazırladığı 1/25.000 ölçekli 1968 'Metropoliten Alan Nazım Plan Öneri Şeması'nın tamamlanması. Otomarsan'ın Federal Almanya'nın Mercedes Benz lisansı ile 1968 Türkiye'de otobüs üretimine (0302 serisi) baĢlaması. Otoyol Firması‟nın Federal Almanya Büssing lisansı ile otobüs 1968 üretimine (Consül) baĢlaması (1968-1973).

1968 Hollanda Rotterdam ve Almanya Frankfurt Metrolarının açılması. Uçak Fabrikası‟nın MKEK Tekstil Makineleri üretimine baĢlaması 1968 (daha sonra kapatılacaktır). Ġstanbul Belediyesinden gelen sadece çevre yollarının ve 1968 köprünün çizili olduğu planın, Ġmar ve Ġskan Bakanlığı 'Çevre Yolları Mevzii İmar Planı' olarak onaylanması. Ġmar ve Ġskan Bakanlığı‟nca Ġstanbul'da Boğaz Köprüsü yapılma kararının alınması ve Freeman Fox Firmasıyla proje 1968 hazırlanması, De Leuw Cather Firması ile ekonomik etütlerin yenilenmesi için anlaĢmaların yapılması. Tarihi Tünelde Büyük DönüĢüm

Tünelin Galata (Karaköy) istasyon ve binalarının yapımına 1968 baĢlanması. Tünelin elektrifikasyonunun Fransız ġirketi Electro Enterprise 24 Kasım1968 tarafından yapılması (Belediye BaĢkanı Fahri Atabey, ĠETT Genel Müdürü Saffet Gürtav) için seferlerin durdurulması. Tünelin modernizasyonu (elektrifikasyon) için Fransız Firmalar 3 Aralık 1968 Grubunu temsil eden L'Electro Entreprise Firması ile sözleĢme imzalanması. Ġstanbul Taksim Meydanı‟nda Atatürk Kültür Merkezi‟nin (AKM) 12 Nisan 1969 açılıĢı. Buharlı tarihi tünel vagonları, buhar makineleri ve diğer 4 Haziran 1969 bölümlerinin ĠETT TaĢıt Müzesi‟ne kaldırılması. HaydarpaĢa-Gebze Banliyö Hattının elektrifikasyonun 29 Mayıs 1969 tamamlanması. ĠETT Filosuna 238 adet Leyland Marka otobüsün eklenmesi ve 1969 10 Scoda Marka otobüsün filodan düĢürülmesi (Filo=779 otobüs). OECD kaynaklarından UlaĢtırma bakanlığı‟nca derlenen raporun 1969 yayımlanması: Şehir İçi Otobüs İşletmesinde Yenilik, Islah ve İnkişaflar.

1969 Çin-Pekin ve Meksika-Mexico City Metrolarının açılması. Ġstanbul'da Koca Mustafa PaĢa, Langa, Aksaray, Zeyrek, Fatih 1969 bölgelerinin koruma alanı olarak ilan edilmesi. Otobüs öncelikli sistem konusunda ilk bilimsel araştırmanın 1969 İngiltere‟de Yol AraĢtırma Laboratuarı‟nda (RRL) yapılması. Ġstanbul kenti için bir geliĢme Ģeması seçilmesi ve varsayımların 1969 sınanması için bir dizi araĢtırma planlanması. İstanbul Tepebaşı Şehir Tiyatrosu'nun bir bölümü ve Taksim'deki 1970 Kültür Sarayı‟nın (Atatürk Kültür Merkezi) yanması. Ġstanbul Belediye BaĢkanı HaĢim ĠĢçan'ın kentte katlı kavşaklar 1970 yaptırması. Sovyet TECHNOEXPORT Firması‟nın 9.800 dolar karĢılığı Enerji Bakanlığı izniyle Levent-Karaköy Hattının Eminönü-Yenikapı- Topkapı yönünde uzatılmasıyla ( ikinci aĢamada yeni bir hatla 1970 Eminönü-Edirnekapı-Gaziosmanpaşa bağlantısı, son aĢamada boğazın iki kıyısı boyunca raylı sistem) ilgili metro fizibilite raporu. 105+22 milyon TL'na Boğaz Köprüsü‟nün (Birinci Köprü, 1970 Boğaziçi Köprüsü) Alman-Ġngiliz Konsorsiyumuna ihalesi. TEK yasası ile elektrik üretiminin Türkiye Elektrik Kurumu' na 1970 devri.

1970 Ġstanbul'da dolmuĢların çalıĢtığı hat sayısı: 269. Ġstanbul Ortaköy-Beylerbeyi arasında, 1.560 m. Uzunluğunda 1970 dünyanın en büyük dördüncü köprüsü olan Boğaziçi Köprüsü‟nün yapımına baĢlanması (1973'de bitirilmiĢtir). ĠETT Filosuna 15 yerli Bussing Consul U7D Marka otobüsün 1970 eklenmesi ve 56 Scoda Marka otobüsün filodan düĢürülmesi. Krize Doğru Dörtnala

1970 Türkiye'de büyük oranlı devalüasyon.

1970 Almanya-Münih ve Çekoslovakya-Prag Metrosunun açılması.

1970 Ġstanbul'da nüfus sayımı sonucu: 2.849.950 kiĢi. Daha sonra Fatih Sultan Mehmet Köprüsü‟nün de 1970 başmühendisliğini yapan Dr. William Brown'un Avustralya'da gerçekleştirdiği Westgate Köprüsü‟nün çökmesi. Boğaziçi Sahil Şeridi Yalıları‟nın korunması konusunda 10 Ekim 1970 Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu'nun(GEEAYK) aldığı ilk karar.

1971 ĠETT Taşıtlar Dairesi Reorganizasyon Etüdü.

1971 Ġstanbul Tepebaşı Şehir Tiyatrosu‟nun tümüyle yanması.

1971 Sovyet Technoexport Firması‟na İstanbul Metro Etüdü yaptırılması. Renault ve Fiat Marka otomobillerin Türkiye'de üretilmeye 1971 baĢlanması. Paris ve çevresinde kent ulaşımını finanse etmek için yediden çok işçi 1971 çalıştıran işverenlerin ödemek zorunda olduğu Kentiçi UlaĢımı Ġçin Özel Vergi Uygulaması‟nın başlaması. ĠTÜ AraĢtırmasına göre Ġstanbul'da minibüs hat sayısı:19, 1971 minibüs araç sayısı:3.125. ĠETT Filosuna 70 yerli Bussing Consul U7D Marka otobüsün 1971 eklenmesi ve 102 Scoda Marka otobüsün filodan düĢürülmesi (Filo=706 otobüs). Dünya Bankasının Ġstanbul'u kentsel projelerin finansmanına giriĢmek için örnek kent seçmiĢ olmasının gerektirdiği aciliyete 1971 bağlı olarak araĢtırmalar henüz tamamlanmadan, Nazım Plan Bürosu‟nun 1/25.000 ölçekli İstanbul Nazım Planı çizmesi.

1971 Otomobil üretimi yapan ikinci yerli fabrikanın açılması.

1971 Boğaziçi Sahil Şeridi Koruma Planı‟nın (1/5.000) hazırlanması. ĠTÜ'nün ĠETT için gerçekleĢtirdiği İstanbul Şehri Kamu Taşıma 1971 Etüdü'nün yayımlanması. Tünelin Galata (Karaköy) istasyon ve binalarının yapımının 1971 tamamlanması. OluĢturulan bilim kurulunca 1971'de tamamlanan İstanbul Nazım 1971 Planı‟nın incelemeye alınması. Ġller Bankasınca metropolitan alanda Ġstanbul dıĢındaki 1971 belediyelerin planlarını yapmak ve yaptırmak için İstanbul Mücavir Belediyeler İmar Planlama Bürosu'nun kurulması. Hızırbey'in Ġstanbul sorumluluğuna atanmasının 518. 1971 Yıldönümünde, her yılın 31 Mayıs‟ının Belediye Anma ve Saygı Günü ilanı.

12 Mart 1971 Türkiye‟de askeri darbe yapılması.

Ġstanbul Tüneline KavuĢuyor Ġstanbul Belediye Meclisinin Ġstanbul'da metro yapılması 22 Ekim 1971 hususunda Hükümete iletilmek üzere temenni kararı.

İngiltere-Belfort demiryolu atölyelerinde Alsthom, MTV, 25 Ekim 1971 Brissonneau&Lotz Firmalarının işbirliğiyle geliştirilen Turbotren TGV 001 prototip elektrikli çekicinin yapımı (hızlı tren). Ġstanbul Belediyesi Fahri Atabey‟in, ĠETT Genel Müdürü Saffet 2 Kasım 1971 Gürtav‟ın, halk ve basının katıldığı bir törenle yenilenmiĢ ve elektrifikasyonu yapılmıĢ Tünelin yeniden iĢletmeye açılması. Fransız firması Electro Entreprise tarafından 33 milyon liraya yenilenmiĢ ve elektrifikasyonu tamamlanmıĢ tünelin seferlerine baĢlaması.

3 Kasım 1971

9 Kasım 1971 Yenilenen Tünel iĢletmesi‟nin yolcu taĢımacılığına baĢlaması. BĠNPB‟nun 1/50.000 İstanbul Nazım Planı, İstanbul Boğaziçi SİT 1972 Planı çalıĢmaları (1972-1981). ĠETT Filosuna 45 yerli Bussing Consul U7D Marka otobüsün 1972 eklenmesi ve 43 Scoda Marka otobüsün filodan düĢürülmesi (Filo=708 otobüs). İstanbul Şehirsel Gelişme Projesi için Dünya Bankası'nın 2,3 1972 milyon dolar kredi sağlaması (üç baĢlıktan biri olan ulaĢım konusunda danıĢman firma Jameson McKay and Partner'dir) Türk, Fransız, Ġtalyan, Alman grubunun Ġstanbul'da Mecidiyeköy- 1972 Karaköy arasında metro projesi. Karayolları Genel Müdürlüğü‟nün Ġstanbul trafiği ve otopark 1972 sorunuyla ilgili araĢtırması. Japonya-Yokohama, Rusya-Harkov, Almanya-Nürnberg, ABD-San 1972 Fransisco metrolarının açılması. BirleĢmiĢ Milletler (BM) Dünya Mirası Koruma Sözleşmesi‟nin 1972 imzalanması. Türk Hükümeti ile Dünya Bankası arasında İstanbul Şehirsel 1972 Gelişme Projesi‟nin dıĢ finansmanını sağlayacak bir anlaĢma yapılması.

1972 İstanbul Boğaziçi SİT Alanı‟nın ilan edilmesi. Ġmar Yasasına ek olarak çıkarılan 1605 sayılı yasada, birden çok belediyeyi ilgilendiren metropoliten alanlardaki imar planlama 1972 sorunlarında, İmar ve İskan Bakanlığı'na, ilgili belediyelerin kararı olmadan, bölgede imar planları yapma ya da yaptırma yetkisinin verilmesi. İsveç-Stockholm‟de BM I. Dünya Çevre ve kalkınma Konferansı‟nın yapılması. “İnsanın, özgürlük, eşitlik ve yeterli yaşam koşulları 5 Haziran 1972 sağlayan onurlu ve refah içinde bir çevrede yaşaması temel hakkıdır.” Gayrımenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu'nun (GEEAYK) 13 Mayıs 1972 nin Boğaziçi ile ilgili kararının revize edilmesi. Ġstanbul Belediye Meclisi‟nin Ġstanbul'da metro yapılması 26 Aralık 1972 hususunda Hükümete iletilmek üzere temenni kararı. Aman Petrol Canım Petrol

1973 Dünya petrol krizi.

1973 İngiltere Norwich'de elektrikle çalışan otobüslerin denenmesi.

1973 Satate 200 km/s hız yapan hızlı trenlerin Japonya‟da hizmete girmesi. Ġstanbul Belediye BaĢkanı Fahri Atabey'in basın açıklaması: 1973 “Metronun temeli Cumhuriyet Bayramı’nda atılacak”. ĠETT Filosuna 48 yerli Bussing Consul U7D Marka otobüsün 1973 eklenmesi ve 3 Scoda Marka otobüsün filodan düĢürülmesi.

1973 Çevre Belediyelerin otobüs iĢletmeleri.

1973 Güney Kore-Pyong Yang metrosunun açılması.

1973 İstanbul Boğazı ve Çevresi Sorunları Sempozyumu'nun yapılması. Jamieson Mackay araĢtırmasına göre Ġstanbul'da midibüs sayısı: 1973 300. Ġstanbul Boğazı‟nda Alman Hochtief ve Ġngiliz Cleveland 29 Mayıs 1973 Firmaları tarafından yapılan köprünün (Boğaziçi Köprüsü) açılıĢı.

Mayıs 1974 İstanbul Ulaşım Kongresi. Devletin Ġstanbul Metrosu yapımını üstlenmesi ve Bakanlar Kurulu kararı ile görevi İmar Koordinasyon Kurulu'na devretmesi ve 31 Mayıs 1974 ilk uygulama olarak bu tarihe kadar gerçekleĢtirilmiĢ proje ve fizibiliteleri değerlendirmek üzere müĢavir firmaların görevlendirilmesi. ĠETT Filosuna, Havayolları Genel Müdürlüğü' nden 5 Bussing ve 5 1974 Magirus Marka otobüs alınarak eklenmesi ve 21 Scoda Marka otobüsün filodan düĢürülmesi. 1974 Sudan-Hartum ve Kore-Seul Metrolarının açılması.

1974 İstanbul-Ankara Çift Hatlı Hızlı Tren Projesi'nin gündeme alınması.

1974 Şehir Hatları İstinye-Paşabahçe seferlerinin iptal edilmesi.

1974 TDĠ İstanbul Sirkeci-Yalova araba vapuru seferlerinin baĢlaması. Çevre yolları ve Boğaziçi Köprüsü‟yle birlikte uluslar arası E-5 karayolunun Avrupa‟dan Asya‟ya ulaĢmasında önemli bağlantı 10 Eylül 1974 noktalarından birisini oluĢturan yeni Haliç Köprüsü‟nün hizmete giriĢi. Dünya Bankası ile 1971'de baĢlatılan ve 1973'te sonuçlandırılan görüĢmeler ve Ġnstitute of Public Administration+Buchanan 1974 Grubu Konsorsiyumu‟nun danıĢmanlık katkılarıyla, İstanbul Metropol Alanı Planlama ve Geliştirme sorunlarını ele alan çalıĢmanın Wilhelm Molkte baĢkanlığında baĢlatılması. Gayrımenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu'nun (GEEAYK) 1974 nin Boğaziçi korularının ve ormanlarının korunmasına iliĢkin kararı. TMMOB İnşaat Mühendisleri İstanbul Şubesi‟nce 1. İstanbul Ulaşım 1974 Kongresi düzenlemesi.

1974 Uluslar arası petrol krizinin derinleĢmesi. Ġstanbul ulaĢtırma kesiminin yarattığı ulusal katma değer cari 1975 fiyatlarla 8,6 milyar TL (% 26'sı kamu kesimi).

1975 Ġstanbul Aksaray Yer altı ÇarĢısının yanması.

1975 İstanbul-Ankara Hızlı Demiryolu yapımına baĢlanması ĠETT Filosuna Havayolları Genel Müdürlüğü' nden 4 Bussing 1975 Marka otobüs alınarak eklenmesi ve 2 Scoda Marka otobüsün Elazığ ve Akçakiraz Belediyelerine satılması (Filo=692 otobüs).

1975 Şili-Santiago ve Brezilya-Sao Paolo metrolarının açılması.

1975 Ġstanbul Sheraton Oteli‟nin hizmete girmesi. ĠETT tarafından SOFRETU Firması‟na (Societe Françoise D‟etudes et de Realisation de Transports Urbains) yaptırılan reorganizasyon 1976 etüdü. Tam adı: İETT‟nin Taşıt Servislerinin Mali, İdari ve Organizasyon Etüdü. Belçika-Brüksel, ABD-Washington, Avusturya-Viyana metrolarının 1976 açılması. Birleşmiş Milletler 1. Ġnsan YerleĢimleri Konferansı'nın (Habitat 1) 1976 Kanada'nın Vancouver kentinde yapılması. İstanbul Nazım Plan Bürosu‟nca bu yıla kadar yapılan tüm 1976 çalıĢmaların genel bir değerlendirmesinin yapılması ve yeni bir strateji öneren raporun hazırlanması. Ortadan kapılı 1 adet Mercedes Benz Marka otobüsün deneme seferleri.

1977

Hollanda-Amsterdam, Japonya-Kobe, Özbekistan-Taşkent 1977 Metrolarının açılması.

1977 Ġstanbul Intercontinental Oteli‟nin hizmete girmesi. Ġstanbul Boğazında ikinci köprü için fizibilite etüdünü hazırlamak 1977 üzere, Freeman Fox Firması‟nın görevlendirilmesi ve çalıĢmalarını tamamlaması. Uluslar Arası Toplu Ulaşım Birliği (UITP) Kanada-Montreal 1977 Kongresi‟nin yapılması. Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu‟nun 1977 12 Mart 1977 sayılı kararıyla, Boğaziçi korularının koruma altına alınması. Turizm ve Kültür Bakanlığı Gayrımenkul Eski Eserler ve Anıtlar 9 Nisan 1977 Yüksek Kurulu'nun kararıyla, Süleymaniye ve Çevresinin tescil edilmesi. Boğaziçi alanının tamamını kapsayan 1/5.000 ölçekli Nazım Ġmar 3 Haziran 1977 Planı ve Yönetmeliği‟nin yürürlüğe girmesi (1978 ve 1979 yıllarında revize edilmiĢtir). Taksim-Sarıyer Hattında (Hat No: 40) çalıĢan ĠETT Büssing U47D 15 Haziran 1978 Marka otobüsün (filo no:1243) lastik patlaması nedeniyle Tarabya'da denize uçması ve 30 kiĢinin ölümü. Ankara'da Ankara Belediyesi EGO Genel Müdürlüğü‟nün 11 Aralık 1978 ToplutaĢım Kongresi düzenlemesi (4 gün). Boğaziçi Üniversitesi‟nce yürütülen raporun yayımlanması: İETT 1978 İşletmeleri Ulaşım Projesi. Ġsveç'te kamu ulaĢımının sorumluluğunu eyaletlerdeki belediye 1978 ve eyalet meclislerine veren, Eyalet Kamu Ulaşım İdareleri'nin kurulmasını sağlayan yasanın çıkarılması. Taksim-Mecidiyeköy Tercihli Yolu‟nun 8 km. olarak açılması (Daha 1978 sonra Zincirlikuyu'ya uzatıldı). Ġstanbul belediye BaĢkanı Aytekin Kotil‟in basın açıklaması: 1978 “Metronun temelini 1-1.5 yıl içinde atıyoruz”. ĠETT ulaĢım araçlarında mesafeye bağlı kıtalı bilet sistemine son 1978 verilerek tüm mesafeler için geçerli tek tip, paralı-kumbaralı bilet uygulamasına geçilmesi ve biletçi kadrolarının tasfiye edilmesi. Ġkinci Boğaz köprüsü fizibilite etüdü kapsamında, Karayolları Genel Müdürlüğü‟nce Ġngiliz Freeman Fox Şirketi -Türk Botek 1978 ortak giriĢimine yaptırılan etüdün sonunda 4.Levent-Yenikapı arasında metro önerisi yapılması.

1978 Ġstanbul Belediyesi metro etüdü.

1978 Fransa-Marsilya ve Lyon metrolarının açılması. ĠETT Filosuna 128 adet Mercedes ile 30 Magirus-Dodge Marka 1979 otobüs eklenmesi. Ġstanbul Belediyesi‟nin desteğiyle İstanbul Hasköy Mahallesi 1979 Ulaşım Kooperatifi‟nin kurulması.

1979 İstanbul Etap Oteli‟nin hizmete girmesi. Uluslar arası Toplu Taşım Birliği (UITP) Helsinki Kongresinin yapılması (Bu kongrede kamu taşımacılığında eğilimler, taşıma 1979 kapasitelerine göre raylı kentiçi sistemlerin sınıflandırılması yapılmıştır). ĠETT, DPT, EGO ve ESHOT ve otobüs üreticileri arasında finansmanı Maliye Bakanlığı‟ndan karĢılanmak üzere, otobüs 15 Şubat 1979 temini ile ilgili protokol imzalanması (ĠETT'ye 2 yıl içerisinde 500 ad. Magirus Deutz, 255 ad. Mercedes-Benz Marka otobüs). HaydarpaĢa Banliyö Hattında TCDD İşletmesi Adapazarı Demiryolu 1979 Fabrikası‟nda üretilmiĢ elektrikli tren dizilerinin kullanılması. Ek otobüs gereksinimi doğması üzerine Macar Milli Bankası‟ndan 30 milyon dolar kredi sağlanarak Ankara, Ġstanbul, 1979 Adana için 550 ad. körüklü ve solo tip otobüs temini için Yüksek Planlama Kururu kararı. ĠETT otobüs filosuna körüklü uzun otobüslerin (Macar İkarus) 1979 katılması. ĠETT hatlarında Boğaz Köprüsü geçiĢleri için çift tarife 1979 uygulaması. ABD-Atlanta, Romanya-BükreĢ, Hong Kong, Brezilya-Rio de 1979 Janeiro Metrolarının açılması.

Marmara Denizi Alev Alev Taksim-Levent arasında 6,5 km' lik tercihli yol uygulamasına 11 Mart 1979 baĢlanması: Ġlk çalıĢan otobüs Leyland. Kadıköy-HaydarpaĢa açıklarında İndependenta adlı Romanya 1 Mayıs 1979 bandıralı tankerin bir ay süreyle yanması. (Boğaz bir süre trafiğe kapatıldı, 43 kiĢi öldü).

13 Haziran Taksim-Levent tercihli yol otobüslerinde ilk biletçisiz kumbaralı 1979 sistem deneme uygulaması. ĠETT ve Ġstanbul Belediyesi ile Macaristan Mogurt-Ikarus Firması 4 Ağustos 1979 arasında otobüs alımı ile ilgili anlaĢma yapılması. Otomarsan Türkiye'nin ürettiği 1000. belediye otobüsünün Ekim 1979 üretimi. Ankara Belediyesi EGO Genel Müdürlüğü‟nce 2.Toplutaşım 3 Aralık 1979 Kongresi düzenlenmesi (4 gün). Milli Güvenlik Konseyi‟nce alınan 24 Ocak ekonomik kararlarının 24 Ocak 1980 uygulamaya sokulması.

1 Nisan 1980 Toplu taĢıma araçlarında Aylık Kart uygulaması (Mavi Kart). Büyük İstanbul Nazım Plan Bürosu‟nun hazırladığı ve sonraki 29 Temmuz Belediye BaĢkanı Bedrettin Dalan tarafından uygulanmayan, 15 1980 yıllık hedefleri içeren 1/50.000 ölçekli İstanbul Nazım Planı'nın İmar ve İskan Bakanlığı‟nca onaylanması. Bu Kaçıncı: Bir Darbe Daha

12 Eylül 1980 Türkiye'de askeri darbe yapılması. Bakanlıklararası Ekonomik Kurul kararıyla Ankara Metrosu 25 Eylül 1980 yapımının durdurulması. Milli Güvenlik Konseyi‟nin, büyük kentlerde çevre belediyelerin 1980 ana belediyeye bağlanmasıyla ilgili 34 sayılı kararının açıklanması. Ġstanbul Fener Plastik Fabrikası‟nda çıkan yangında 50'den fazla 1980 ev ve iĢyerinin yanması. ĠETT araçlarında yolculuk bedeli olarak yolcudan para 1980 toplanmasından vazgeçilerek, kağıt bilet uygulamasına geçilmesi.

1980 ĠETT tarafından Boğaziçi Üniversitesi' ne yaptırılan ulaşım projesi. 4 kapılı ve ses düzeni olan Ġkarus 280'lerden 80 adedinin ĠETT'ye 1980 teslimi. İngiltere-Yorkshire Belediyesi‟nin sıvı gazla (LPG) işleyen otobüs 1980 çalıştırması. İkinci Boğaz Köprüsü‟nün, 1980 Nazım Planına aykırı olarak 1980 onaylanması.

1980 ABD-New Castle ve Çin-Tianjin Metrolarının açılması. Ankara Belediye baĢkanı Ali Dinçer tarafından Meclis-Ulus 1980 arasında 3.5 km. metro temelinin atılması (Ankara‟nın nüfusu 2.3 milyon). 1. Ordu ve İstanbul Sıkıyönetim Komutanlığı‟nın 57 sayılı bildirisiyle 9 Şubat 1981 Ġstanbul'daki 25 çevre belediyenin Ġstanbul Belediyesine bağlanması. Mülga çevre belediyelere ait 142 adet çeĢitli marka otobüsün 16 Şubat 1981 ĠETT' ye devri. 1. Ordu ve İstanbul Sıkıyönetim Komutanlığı‟nın 81 sayılı bildirisiyle 11 Mart 1981 Ġstanbul'daki 22 köyün tüzel kiĢiliğinin kaldırılarak Ġstanbul Belediyesine bağlanması.

12 Eylül 1981 Ekspres sefer deneme uygulamalarının baĢlatılması. Kadıköy İtfaiyesi‟nin talebi üzerine KuĢdili ĠETT TaĢıt Müzesi‟nin 1981 kapatılması ve müzedeki örnek tramvay araçlarının Avcılar İETT Kampı‟na gönderilmesi.

1981 İstanbul Sorunları Sempozyumu‟nun (SĠSAV) yapılması. ABD-Calgary, San Diego, Japonya-Fukuoka, Kyoto ve Ermenistan- 1981 Erivan Metrolarının açılması.

1981 Haliç Tersanesi‟nde küçük kapasiteli ilk motorbotun yapılması.

1981 Mimar Sinan'ı anma toplantılarının yapılması.

Mart 1982 Turizmi TeĢvik Yasasının çıkarılması. Ġstanbul Belediyesi ile ĠTÜ arasında Genel Ulaşım Etüdü (kavşak 8 Nisan 1982 sinyalizasyonu+otopark+genel ulaşım) protokolü.

4 Haziran 1982 Kadıköy İskele-Altıyol tercihli yolunun açılması.

9 Eylül 1982 Yasa değiĢikliği ile tüm ĠETT elektrik hizmetlerinin TEK'na devri. Devlet Planlama Teşkilatı eĢgüdümünde Ulaştırma Ana Planı‟nı 16 Eylül 1982 (1983-1993) hazırlık çalıĢmaları. 2634 sayılı Teşvik Yasası‟yla Ġstanbul'da yeĢil alan ve tarihsel 12 Mart 1982 bahçelerin özel imar koĢullarıyla yüksek ve yoğun yapılaĢmaya açılması. Yeni ilkeler doğrultusunda Ġstanbul Boğaziçi için yeni plan 1982 hazırlanması kararı alınması (Sahil ġeridi, Ön görünüm: 4.300 ha, geri görünüm:1.000 ha, etkilenme bölgesi: 5.300 ha) 1982 Ankara'da, Türkiye Birinci Şehircilik Kongresi'nin yapılması. Ġstanbul Valisi Nevzat Ayaz'ın tüm metro projeleri ve öyküsünü 1982 içeren bir dosyayı Ankara‟ya sunması. Ġstanbul Belediyesi‟nin aldığı bir kararla, halk otobüslerini (özel) 1982 yönetmelik çerçevesinde yaygınlaĢtırması. 1.000 otobüs alımı için ihaleye çıkılması ve DPT' den teĢvik 1982 uygulama belgesi sağlanması.

1982 Kadıköy-Altıyol tercihli otobüs hattının açılması.

1982 Finlandiya-Helsinki Metrosunun açılması. İstanbul Boğaz Köprüsü eşi olan İngiltere'deki Severn Köprüsü'nün askı çatlamaları üzerine 49 askı kablosunun köprü yapımının 3 katı 1982 maliyetle değiştirilmesi ve bu soruna bağlı olarak köprülerde kabul edilen yük standartlarının (şerit m. başına yük olarak BS 153 yerine BS 5.400) değiştirilmesi. Paratransit UlaĢım: Minibüs

Ġstanbul kentiçi toplutaĢımda 14 kiĢilik minibüslerin trafiğe 1983 katılması. Denizcilik Bankası TAO'nın yasal ve yönetimsel değiĢikliğe 1983 uğrayarak kurum ünvanının Türkiye Denizcilik Kurumu'na (TÜDEK) dönüĢmesi. Ġstanbul Tarihi TaĢkıĢla Binası‟nın, TC Kültür ve Turizm 1983 Bakanlığı Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu‟nca, aynen korunması gereken taĢınmaz kültür varlığı olarak tescili. Taksim-Levent ve Kadıköy-Altıyol otobüs tercihli yolunda bariyer 1983 uygulaması. Otobüs duraklarının 500 m. Mesafe ilkesine göre yeniden 1983 düzenlenmesi, 112 durağın kaldırılması

1983 TEM Otoyolu‟nun 1980 Nazım Planı‟na aykırı olarak onaylanması. İngiltere-Baltimore, İspanya-Caracas, Fransa-Lille Metrolarının 1983 açılması.

1983 Türkiye'nin BM Dünya Mirası Koruma Sözleşmesi‟ni imzalaması.

1983 DPT tarafından hazırlanan 10 yıllık Ulaşım Ana Planı (1983-1993). ANAP Hükümeti Bayındırlık ve Ġskan Bakanı Safa Giray'ın 1983 müjdesi: “Gecekondulara imar affı”. OYAK Renault'nun kurşunsuz benzin kullanan araba üretimine 1983 baĢlaması. Ġstanbul‟un Rantı ve Büyük Oyunlar Bakanlar Kurulu kararı ile Boğaziçi‟nde plana bağlı olarak Ocak 1983 yürütülen imar uygulamalarının sınırlandırılması. BM Dünya Kültürel ve Doğa Mirasının Korunmasına Dair 14 Şubat 1983 Sözleşme'nin Türkiye'de onaylanarak Resmi Gazete'de yayınlanması.

16 Mart 1983 Ġmar Affı Yasası.

Ağustos 1983 İTÜ Genel Ulaşım Etüdü Önraporu‟nun sunumu.

Ġstanbul Belediyesi, Büyük İstanbul Nazım Plan Bürosu ve İller Bankası üyelerinden oluĢan planlama grubu tarafından 22 Temmuz hazırlanan Boğaziçi Nazım İmar Planı‟nın (1/5.000) ve Sahil Şeridi 1983 ve Öngörünüm Bölgesi Koruma Geliştirme Planı‟nın (1/1.000) onaylanması ve Boğaziçi İmar Uygulama Planı‟nın yürürlüğe girmesi. İstanbul Boğaziçi Yasası‟yla Boğaziçi‟nde yapılaĢmaya yol 18 Ekim 1983 açılması. İngiliz Freeman, Fox and Partners Firması‟na 2. köprü projesinin 14 Kasım 1983 ihalesi . ĠBB talebi üzerine havagazı üretim ve dağıtım faaliyetlerinin ĠETT Haziran 1983 tarafından durdurulması. ĠETT‟nin Ġstanbul Teknik Üniversitesi' ne yaptırdığı Genel Ulaşım 1984 Etüdü‟nün tamamlanması.

1984 TOFAġ'ın kurşunsuz benzin üreten araba üretimine baĢlaması.

24 Şubat 1984 Ġmar affı. Türkiye'de yerel seçimlerin yapılması ve Bedrettin Dalan'ın 26 Mart 1984 (ANAP) Ġstanbul'un ilk seçilen Büyükşehir Belediye Başkanı olması. Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu‟nca Ġstanbul Taşkışla 14 Mayıs 1983 Binası‟nın (ĠTÜ) 'aynen korunacak' birinci sınıf tarihi eser olarak 14947 sayılı kararla tescil edilmesi.

21 Haziran 3029 sayılı Yabancıların Taşınmaz Edinmeleri Hakkında Kanun‟un 1984 çıkarılması. 3030 sayılı, Büyük Şehir Belediyelerinin Yönetimi Hakkında Kanun 27 Haziran 1984 Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanun‟un çıkarılması.

16 Temmuz Troleybüs İşletmesinin tasfiye edilmesi ve 75 adet ĠETT 1984 troleybüsünün Ġzmir Belediyesi ESHOT ĠĢletmesi' ne satılması. Ömerli İçme Suyu Havzası Koruma Planı‟nın (1/25.000) çıkarılması 13 Ağustos 1984 ve Sultanbeyi'nin 'gelişmesi sınırlandırılacak köy' olarak tanımlanması. İTÜ Taşkışla Binası‟nın bahçesiyle birlikte 5 yıldızlı otel yapılması için Maliye ve Gümrük Bakanlığı‟nca 49 yıllığına kullanma hakkının ESKA Aġ'ye verilmesi. (Bina, Milli Müdafaa Vekaleti'nce, 1 Aralık 1984 Reisicumhurun emirleriyle, 1943'te Maarif Vekilliği‟ne, İstanbul Yüksek Mühendislik Okulu'nun bina sıkıntısının giderilmesi koĢuluyla tahsis edilmiĢti).

1984 2981 sayılı İslah İmar Planı Yasası. Hindistan-Kalküta, Almanya-Karlsruhe, Filipinler-Manilla, ABD-Miami, 1984 Polonya-Minsk Metrolarının açılması. İngiltere'de çıkarılan London Regional Transport Act (Londra Bölgesel Ulaşım Kanunu) ile London Transport'un (LT) yeniden 1984 merkezi hükümetin denetimine geçmesi ve otobüs-metro işletimi için ek şirketler kurulması. Ġstanbul Adalarının (Prens Adaları) SĠT (Ġngilizce, city 1984 sözcüğünden) alanı ilan edilmesi. Boğaziçi Tüp Geçiş ve Ġstanbul'u kuzey-güney, doğu-batı doğrultusunda bağlayacak metro sisteminin avan projesinin 1984 tarihi yarımadada tarihsel ve kültürel varlıklara etkisi konusunda Prof. Afife Batur'un çalıĢmalarına baĢlaması (1986'da tamamlanmıĢtır). Kadıköy (Ġstanbul) sahilinin (ilk aĢama Dalyan-Caddebostan) 1984 doldurulmaya baĢlanması (Kadıköy Belediyesi‟nce URANSAN Firması‟na ihale edilen iĢ, 1987'ye kadar sürmüĢtür). BaĢbakan Yardımcısı Kaya Erdem'in müjdesi: “Gecekondulara 1984 kredi ve altyapı hizmeti götürülmesi”. Türkiye Denizcilik Kurumu'nun yeniden düzenlenerek Türkiye 1984 Denizcilik İşletmeleri ve Türkiye Gemi Sanayii AŞ olarak iki iktisadi devlet teĢekkülü oluĢturulması. Freeman Fox (Ġngiliz) ve Botek AŞ (Türk) tarafından İkinci Boğaz 1984 Köprü Geçişi Fizibilite Etüdü‟nün yapılması. TC BaĢbakanlık DPT tarafından İstanbul Belediyesi Otobüs İhtiyacı 1984 Etüdü'nün TÜMAġ'a yaptırılması. Bayındırlık ve Ġskan Bakanlığı Demiryolları Liman ve Hava Meydanları İnşaatları Genel Müdürlüğü‟nün (DLHĠ) İstanbul Ulaşım 1984 Etüdü ihalesi açması (Ġhaleyi kazanan firmalar: ABD'li Parsons Brinckerof ve Kaizer firmaları ile STFA-Temel Mühendislik ve TÜMAġ). Bayındırlık Bakanlığı‟nca, ABD'nin Parsons firması‟na 1984 Ġstanbul'da metro için 'fizibilite ve avan proje' yaptırılması. Avrupa Konseyi‟nce, Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı'nın kabul edilmesi (m.3/2: “Belediye meclislerinin varlığı, yasaların 1985 izin verdiği durumlarda, halkoylaması (referandum) ya da doğrudan doğruya kenttaş katılımına olanak veren kenttaş meclislerine başvurmayı hiç bir biçimde engellemeyecektir”.

1985 Londra dışındaki ulaşım şirketlerinin deregülasyonu. London Transport tarafından otobüs servislerini işletmek için 1985 London Limited‟in (Londra Otobüs Şirketi) kurulması.

1985 İsveç'te kentiçi ulaşım hizmetlerinin özelleştirilmesi.

1985 Ġstanbul'da nüfus sayımı: 5.771.000 kiĢi. Ġstanbul Kavacık-Rumelihisarüstü arasında Fatih Sultan Mehmet 1985 Köprüsü‟nün yapımına baĢlanması (1988'de tamamlandı). Ġstanbul'da Bizans sarnıcı Yerebatan Sarayı‟nın restorasyonuna 1985 baĢlanması. Ġstanbul Beyoğlu Belediyesi‟nin kararıyla Perşembe Pazarı‟nın 1985 yeĢil saha içine alınması üzerine 1.100 esnafın Ġstanbul Ġdare Mahkemesi‟ne dava açması.

1985 ĠETT‟ye 400 otobüs alımı için uluslar arası ihaleye çıkılması.

1985 700 otobüs kapasiteli ĠETT İkitelli Garaj Projesi‟nin onaylanması. ĠETT araçlarında, güçlüğü nedeniyle, toplanan kağıt biletlerin 1985 sayımından vazgeçilmesi ve biletlerin kumbara içinde yakılması. UKOME Kararı‟yla Ġstanbul'da Özel Halk Otobüsleri‟nin (ÖHO), ĠETT ile aynı bilet ve tarife uygulaması içine alınması ve toplanan 1985 ÖHO biletlerinin ĠETT tarafından sayılarak kendilerine ödeme yapılması.

1985 3194 sayılı İmar Yasası‟nın çıkarılması. Rusya-Nijni Novgorod, Novo Sibirsk, Brezilya-Porto Allegre, Recife, 1985 Güney Kore-Pusan ve Tunus Metrolarının açılması. 2600 yıllık İstanbul Tarihi Yarımadası‟nın BM Dünya Listesi‟ne 1985 alınması.

1985 Ġstanbul'un UNESCO tarafından Dünya Mirası Listesine alınması. Ġstanbul Taksim-4. Levent Metrosu hazırlık çalıĢmalarının 1985 baĢlatılması.

1985 UlaĢtırma Bakanlığı‟nca uluslar arası bir konsorsiyum olan IRTC'nin (İstanbul Rail Tunnel Consorsium) Boğaz Demiryolu Tünel Projesi çalıĢmalarına baĢlaması (637 milyon dolara mal olan proje 30 ay sürmüĢtür). Yeni Galata Köprüsü‟nün (486 m. uzunluk, 42 m. geniĢlik, ortası 1985 açık, 130 dükkan) Karayolları Genel Müdürlüğü‟nce STFA-Thyssen ortak giriĢimine ihale edilmesi. Yük ve banliyö demiryolu taĢımacılığında görev zararı 1985 uygulamasının kaldırılması (TCDD bu tarihten sonra sürekli zarar etmiĢtir). Boğaziçi Yasası‟nda değiĢiklik öngören 3194 sayılı İmar Yasası 3 Mayıs 1985 eklentileriyle Bogaziçi Öngörünüm Bölgesi‟nin yapılaĢmaya açılması. 10.10.1985'ten önce Ġstanbul Boğaziçi'nde yapılan kaçak yapılara 7 Haziran 1985 3290 sayılı yasa ile imar affı getirilmesi. 820 Özel Halk Otobüsü' nün “yönetim, denetim ve yürütümü” için 1 Ekim 1985 ĠETT' ye bağlanması. 841 dolayında ÖHO taĢımacısına ĠETT‟ce iĢletme ruhsatı 30 Kasım 1985 verilmesi. Üsküdar Belediye Meclisi‟nce yeĢil alan ve mesire yeri olarak ilan edilen, 1977 tarihli Anıtlar Kurulu‟nca alınan, Boğaziçi SĠT 28 Şubat 1986 Alanı içinde yer alan Küçük Çamlıca Tepesiyle ilgili kararın, ĠBB Meclisince onayı (Ancak ĠBB BaĢkanı B.Dalan'ca karar bekletilmiĢ, daha sonra villa tipi yapılaĢmaya açılmıĢtır).

ÖHO‟lerin 4 ĠETT iĢletme bölgesinde (Anadolu, Ġstanbul, ġiĢli, 1 Mart 1986 Levent) karma ya da kendi hatlarında rotasyonlu çalıĢmaya baĢlatılmaları.

ĠBB'nin ( BaĢkan B.Dalan) oto-tüp yolu yaklaĢımı doğrultusunda Fransız Bouygues Firması‟yla, daha sonra ağır koĢulları nedeniyle 1 Temmuz 1986 DPT tarafından reddedilen, (Ahırkapı-Harem arasında 'yap-iĢlet- devret yöntemiyle) 'oto-tüp geçit' yapımı için ön anlaĢma yapması.

19 Temmuz 400 otobüs kapasiteli ĠETT Anadolu I Garajı‟nın iĢletmeye 1986 açılması. Anayasa Mahkemesi‟nin 3194 sayılı İmar Yasası‟yla Boğaziçi 11 Aralık 1986 öngörünüm bölgesinde yapılaĢmayı getiren eklerinin iptal edilmesi. İstanbul Boğaziçi'nde Boğaziçi İmar Yasası gereği Kuruçeşme 1986 Kömür Depoları‟nın alan dıĢına çıkarılması. İngiltere ve Fransa'nın ortak girişimiyle ilgili açıklama: Manş 1986 Denizi’nin altına tünel açılacak.Uzunluk: 49 km. ĠETT otobüslerinde egzoz gazı çıkıĢlarının otobüslerin tavanları 1986 üstüne alınması.

1986 ĠETT Rami Kışla Otobüs Park Yeri düzenlemesi. Ġstanbul Bakırköy'de, Türkiye‟de ilk zincir mağaza (department 1986 store) olan ÇarĢı'nın açılması. ĠETT Filosuna 160 MAN SL200, 108 MAN SG220 Marka otobüs 1986 eklenmesi ve 24 Bussing U7D, 7 Magirus, 9 Leyland Marka otobüsün filodan düĢürülmesi. Hafif Raylı Sistem‟in (LRT) 1. aĢaması, Ferhatpaşa-Aksaray 1986 Hattının (7 km) İsveç ASEA+Türk Yapı Merkezi’nce yapımına baĢlanması. Brezilya-Belohorizonte, Kanada-Vancouver metrolarının 1986 açılması. Japon devlet finansman kuruluĢları ve ticari bankaları tarafından sağlanan krediyle, Japon Firmalarının ağırlıklı olduğu Japon, 1986 Ġtalyan ve Türk (IHI-C.ITOH-STFA) firmalar konsorsiyumu tarafından, Ġstanbul Boğazı üzerinde ikinci asma köprünün yapımına baĢlanması. Ġstanbul BüyükĢehir Belediye BaĢkanı Bedreddin Dalan‟ın desteğiyle, Ġstanbul'u Yıldız-Samatya doğrultusunda kesen geniĢ bir otoyol ve üzerinde birçok viyadük, tünel, 4. Haliç Köprüsü öngören, 3 Alman trafikçi tarafından yapılan Essen Uygulama 1986 Planı‟nın, Essen Üniversitesinde görevli birkaç kiĢi ve Belediyenin de ortak olduğu Weidleplan adlı ġirketçe hazırlanması ve '3. Boğaz Köprüsü ve Tünel Önfizibilite Etüdleri' raporunun yayınlanması. Bir Ġki Üç Daha Fazla Köprü Ama Tek Ġstanbul

ĠETT araçlarında öğrenci ve er'lerle birlikte öğretmenlerin de 1986 indirimli tarifeye sokulması. Fransız Bouygues firmasınca 3. köprüye seçenek olarak tünel 1986 önerilmesi. Ġstanbul Eminönü-Karaköy arasında Yeni Galata Köprüsü‟nün 1986 yapımına baĢlanması. Gemi mühendisleri Odası Yönetim Kurulu BaĢkanı TaĢkın Çilli: 9 Şubat 1986 "Deniz otobüsü kitle taşımacılığına uygun değil". Ġstanbul hızlı tramvay projesinin (4.5 yılda bitecek ve 640 milyon 17 Şubat 1986 Ġsviçre Frankı) ticari ve teknik sözleĢmesinin ĠBB ve Ġsveç ASEA ile Türk ortağı Yapı Merkezi arasında imzalanması. ĠETT Şişli Garajı‟nın (63 dönüm) iĢ merkezi gökdelen yapılması 7 Mart 1986 için ĠBB'ye 6 milyar TL karĢılığında devredilmesi (ĠETT Encümen kararı: 17 Mart 1987). Anayasa Mahkemesinin Yabancıların Taşınmaz Edinmeleri Hakkında Yasayı iptal etmesi: "Ülkede yabancıların arazi ve 8 Ekim 1984 emlak edinmesi, salt bir mülkiyet sorunu gibi değerlendirilemez. Toprak devletin, vazgeçilmesi olanaksız, temel unsuru, egemenlik ve bağımsızlık simgesidir". TMMOB Mimarlar Odası‟nın Saray Sineması‟nda 'Yaşayan Beyoğlu İçin' paneli düzenlemesi. Prof. Ahmet Keskin: “Şehir Temmuz 1986 ulaşım için değildir, ulaşım şehir içindir. Bu nedenle ulaşımı rahatlatıyoruz diye şehri katledemeyiz”. İmar Kanunu‟nun Boğaziçi öngörünüm bölgesinde yoğunluk artıĢı getiren, 47. maddesi ile İmar Affı Yasası‟nın geçici 7. 11 Aralık 1986 maddesinin Anayasa Mahkemesi‟nce iptal edilmesi (Yürürlüğe 4 ay sonra, 18.4.1987'de girmiĢtir). Yıldız Üniversitesi Gemi İnşa Bölüm Başkanı Prof.Dr.Suavi Eyice: "Bu gemilerin (deniz otobüsü) İstanbul limanında hız yapamayacağını, hız düşürülürse yakıt masrafları bakımından çok pahalıya mal olacağını belirttim. Hiç olmazsa bir tane alınsın, 23 Aralık 1986 Türkiye’de yapımı görüşülsün, dedim. Belediye Başkanına da söyledim, ama bir baktım 10 tane birden almışlar. En az 22 mil sürat yaparsa normal yakıt yakar. 20 mile bile düşse pahalıya gelir". ĠETT Filosuna 72 MAN SG220 Marka otobüs eklenmesi ve 41 1987 Bussing U7D, 26 Leyland ve 5 adet çeĢitli marka çevre belediye otobüsünün filodan düĢürülmesi. IRTC (Konsorsiyum) tarafından Ġstanbul ulaĢım modeli kalibrasyonunun yapılması, tüp tünel ve metro için (Yenikapı- 1987 Taksim Metro Hattıyla bağlantılı Üsküdar-Şemsipaşa-Sarayburnu tüp geçişi) 60 rapor ve 400‟ün üzerinde projenin ayrıntılandırılması. Nüfus baĢına günlük yolculuk: 1,44, toplam yolculuk: 7.700.000, 1987 otomobillerin kentiçi yolculuk payı: % 20, Yaya: % 40, ToplutaĢım: % 20.

1987 Konya'da Hafif Raylı Sistemin yapımına baĢlanması . KPMG Konsorsiyumu‟nca İETT Sistem ve İşletme Reorganizasyon 1987 Çalışması‟nın yayımlanması.

13 Ocak 1987 Yeni Galata Köprüsü‟nün temelinin atılması. ĠETT Ģoförlerinin toplusözleĢme görüĢmelerinin çıkmaza girmesi 20 Şubat 1987 üzerine pasif direniĢ (yavaĢlatma) baĢlatması. İTÜ Taşkışla Binası‟nın Bakanlar Kurulu‟nca turizm merkezi ilan 18 Mart 1987 edilmesi. Boğaziçi Yasası‟nda değiĢiklik yapan yasanın Anayasa Mahkemesi 18 Nisan 1987 tarafından "kamu yararı gözetilmediği için" iptal edilmesi. ĠBB BaĢkanı B.Dalan ve ekibinin, Norveç Firması Fjellstarnd'a ısmarladığı 10 deniz otobüsünden ikisini törenle teslim almaları 26 Nisan 1987 (39 m.boy, 9,5 m.geniĢlik, 4 m. derinlik, katamaran tip, 24/32 knot hız, 449 yolcu kapasite) Ġstanbul Bağdat Caddesi‟nde tek yön trafik uygulamasının Haziran 1987 baĢlatılması. Denizde Otobüs ÇalıĢtırmak

Ġstanbul Bostancı-Kabataş arasında ilk deniz otobüsü 8 Haziran 1987 seferlerinin baĢlatılması. İTÜ Taşkışla'yı 1. sınıf eski eser sayan Anıtlar Kurulu‟nun 3479 2 Temmuz 1987 sayılı yeni bir kararla, ESKA'nın otel projesinin uygulanmasında sakınca bulunmadığı kararı alması.

11 Temmuz 1987 ĠETT Ġkitelli Garajı‟nın hizmete açılması. Prof.Kemal Kutlu: "Ben şahsen (trafikte) tek yön uygulamasına 26 Temmuz karşıyım. Dünyanın en kötü sistemi. Geniş yollara ve alternatifi 1987 olmayan yollara tek yön uygulaması yapamazsınız. Vatandaşları şaşırtır".

28 Ağustos ĠBB meclisinde Tarlabaşı ve İstiklal Caddesi Bölge Düzenleme 1987 Projesi‟nin onaylanması. ĠBB BaĢkanı B.Dalan: “Alıcam o köĢklerin hepsini elinden (Çelik Gülersoy'un). Alıcam ve ihaleyle bunları Ġstanbul'un en iyi 29 Eylül 1987 lokantalarına vericem.(…) Bu kadar çok düĢünmek zorunda olduğum iĢler içinde, Çelik Gülersoy'u benim düĢünecek vaktim olmaz”. ĠBB Belediye Meclisi kararıyla Levent Parkı‟nda, Demirören 29 Eylül 1987 ġirketi‟nin arsasında yapılaĢma izni verilmesi. DPT'nin, ĠBB BaĢkanı B.Dalan'a, 3. Köprü ve Tüp Geçit'in aynı 16 Ekim 1987 firmaya ihale edilmesi ve tekliflerin DPT ile birlikte değerlendirilmesini isteyen yazısı. Ġstanbul'un trafik sorunlarının çözümü için aktarma merkezi 16 Ekim 1987 olarak planlanan Yenikapı UlaĢım Merkezi‟nin temelinin atılması. Haliç'te Eyüp-Alibeyköy arasında kazıklı yol yapımı temelinin 14 Ekim 1987 atılması. Prof.Ahmet Keskin: "Essen Planı öylesine yanlıştı ki, başkaları 1 Kasım 1987 alıp kenti iyice mahvetmesin diye işi kabul ettim. Elimden geldiği kadar insani ölçülere indirmeye çalıştım". Ġstanbul'da doğal gaz şebekesinin yapımı için kazıların Avcılar- Temmuz 1987 Esenyurt'ta baĢlaması (3 aĢamalı projeye göre, 1992'de bitirilecek ve 800 bin aboneye ulaĢılacaktı). DPT'nin raylı tüpgeçitin yapımını kolaylaĢtırmak için, tüpgeçitle birlikte ihale edilmesini ısrarla istediği üçüncü Boğaziçi 1987 Köprüsü‟nün, ĠBB BaĢkanı B. Dalan'ın baskısı ve BaĢbakanın (Turgut Özal) kararıyla, Boğazaltı Raylı Tüpgeçidi İhalesi‟nden ayrılarak, tek baĢına ihale edilmesi.

1987 Ġstanbul Şan Tiyatrosu‟nun yanması. Boğazda Abraham PaĢa, Fethi PaĢa ve Çamlıca Korularının 1987 halka açılması. UlaĢtırma Bakanlığı Demiryolları, Limanlar ve Hava Meydanları Genel Müdürlüğü (DLH)'nün; mevcut proje ve etütlerin hızla büyüyen Ġstanbul'un gereksinimleri için yetersiz kaldığı görüĢüyle uluslar arası bir konsorsiyuma (IRTC) İstanbul Kentsel 1987 Ulaşım Etüdü'nü yaptırması (1985 verileri 2005 yılı projeksiyonuyla değerlendirilmiĢtir) ve Topkapı-Unkapanı- Şişhane-Taksim-Mecidiyeköy-4.Levent Metrosu ve Yenikapı- Sirkeci-Üsküdar-Söğütlüçeşme Boğaz Demiryolu Tüp Geçişi karma önerisi. İETT Şişli Garajı' nın Ġstanbul BüyükĢehir Belediyesi' ne 1987 devredilmesi. 6831 sayılı Orman Yasası‟na 2. madde ekiyle orman alanları 1987 tahsisi ve % 6 imar hakkı getirilmesi. Mısır-Kahire, Rusya-Samara, Japonya-Sendai ve Singapur 1987 Metrolarının açılması. Sivil Havacılık Dairesi Başkanlığı‟nın Sivil Havacılık Genel 1987 Müdürlüğü'ne dönüĢtürülmesi. Norveç'ten satın alınan ve ilk üretimi Kuzey Denizi‟nde petrol platformlarına eĢya ve insan taĢımak için 1981'de gerçekleĢtirilen katamaran tipi gemilerin (449 yolcu kapasiteli) 1987 ĠDO Aġ tarafından iĢletmeye konuluĢu (Ġlk 2 hat: Bostancı- Kabataş, Bostancı-Bakırköy; 38.80 m uzunluk, 9.40 m geniĢlik, 3,97 m.derinlik; ilk üç gemi sırasıyla Çakabey, Umurbey, Yeditepe).

1987 Üsküdar-KabataĢ arabalı vapur hattının hizmetine son verilmesi. ĠETT araçlarında öğrenci, er, öğretmenlerle birlikte yargıç 1987 (hakim) ve savcıların da indirimli tarife kategorisine sokulması. Kamuoyunun tepkisi üzerine Ġstanbul'da kentiçi ulaĢım 1987 ücretlerinin (belediye, banliyö, vapur) % 20-25 oranında indirilmesi. AlıĢveriĢin Tapınakları

Ġstanbul Bakırköy'de Galleria alıĢveriĢ merkezi, Ataköy Marina, 1988 Holiday-Inn Plaza‟nın açılması. IRTC ulaĢım modeline uygun avan proje ve teknik raporların 1988 DLH'nin talebi ile ĠTÜ Yapı ve Deprem Uygulama Araştırma Merkezi‟nce incelenmesi. UlaĢtırma Bakanlığı İstanbul Kentsel Ulaşım Etüdü‟nün 371 pafta 1988 projeli bir uygulama planıyla baĢlatılması (raylı sistem ve demiryolu tüp geçit).

1988 ĠBB UKOME Kararıyla ÖHO‟lere Mavibüs adı verilmesi.

1988 Rusya-Sverdlovsk ve İspanyaValencia Metrolarının açılması.

1988 Avrupa Yaya Hakları Bildirgesi‟nin kabülü. ĠTÜ Uygar Araştırma Merkezi tarafından metro raporlarının 1988 yeniden değerlendirilmesinin yapılması. Ġstanbul BüyükĢehir Belediyesi Ulaşım Nazım Planı raporlarının 1988 Temel Mühendislik tarafından hazırlanması. Ġstanbul Master Ulaşım Planı model çalıĢmalarının Halkow Fox 1988 Grubu tarafından yapılması. ĠBB BaĢkanı Bedrettin Dalan'ın Üsküdar-Ortaköy arasına üçüncü 1988 köprü istemesi. İstanbul 2. İdare Mahkemesi‟nce, Ġstanbul Boğazı‟nın Arnavutköy Bölgesi‟nde denize kazıklar çakılarak yapılan yolun, Bayındırlık ve 21 Ocak 1988 İskan Bakanlığı‟nın onayı alınmadığı gerekçesiyle 90 gün süreyle yapımının durdurulması. Bayındırlık Bakanı Sefa Giray: "Bir metroyu kârlı işletmek dünyada kimseye nasip olmamıştır. Böyle bir şey yok. Tren dolu giderken otobüse göre kârlıdır. Dünya uçağa gidiyor… Bugünün 31 Ocak 1988 son teknolojisi neyi getirdi, ona bakın. Avrupa trene yatırım yapmıyor. Bir memleketin bütün ulaşımı demiryolu ile olabilir mi sanıyorsunuz?" 1/25.000 ölçekli Beykoz İlçesi, Köyleri ve Çevresi, Çevre Düzeni 4 Mart 1988 İmar Planı‟nın kabulü (Polonezköy'de yağmayı hızlandırmıĢtır). Yıldız Üniversitesi Mühendislik Fakültesi‟nin 50.yıl kutlama töreninde ĠBB BaĢkanı Dalan: “İstanbul'da yaşamak kolay olmamalı.Önümüzdeki yıllar için İstanbul artık bir endüstri şehri 14 Mart 1988 hüviyetinden çıkarak hizmet sektörü, turizm, eğitim gibi konuların ağırlık kazandığı bir şehir olacaktır. Bunun için nüfusun denetim altına alınması gerekmektedir. Bu da şehirde yaşamanın faturasının daha ağırlaşması demektir”. İstanbul 2. İdare Mahkemesi‟nce verilen 'yapımını durdurma' kararına karĢın yapımı hızla yapılan Arnavutköy'deki 'yasadışı' 20 Mart 1988 kazıklı yolun, ĠBB BaĢkanı B. Dalan'ca bando eĢliğinde törenle hizmete açılması. ĠBB BaĢkanı B. Dalan'ın imzaladığı vaziyet planı ile Beykoz Saip 12 Nisan 1988 Molla Özel Ormanı‟nda 1452 villanın yapımına baĢlanması. ĠBB tarafından (Bedrettin Dalan) borçları karĢılığı ĠETT'nin Levent 1 Mayıs 1988 Garajı‟na (44 dönüm) , iĢ merkezi ve otel yapılmak üzere el konulması. Ġstanbul 2. Numaralı Kültür ve tabiat Varlıklarını Koruma Şubat 1988 Kurulu‟nun göreve baĢlaması. İstanbul Boğazı üzerinde ikinci köprünün (Fatih Köprüsü) Mayıs 1988 hizmete açılması. Beyoğlu Belediyesi‟nin Galata Kulesi ve Çevresini Düzenleme 1988 Projesi'ni programına alması. Birinci köprünün 600 m. güneyinde kurularak 'tünel-viyadük- tünel' sistemleriyle otomobilleri Yıldız Sarayı sırtlarından 8 Şubat 1988 'doğrudan‟ PiyalepaĢa'ya ulaĢtıracak bir ekspres yol olarak tasarlanan 3. Çevre yolu Boğaz Geçişi Ön Etüdü ve teklifinin ENKA-Cleveland Ortaklığı‟nca ĠBB'ye sunulması. TMMOB Mimarlar Odası‟nın Ġstanbul ġubesi‟nce 'İstanbul Ulaşımı 2 Temmuz 1988 ve 3. Boğaz Köprüsü' panelinin yapılması. 25 km. lik Güney Haliç Kanalizasyon Projesi‟nin tamamlanması 2 Temmuz 1988 (Atık suyu Yenikapı Arıtma Tesisi‟sine veriyor). 3194 sayılı İmar Kanunu‟na dayanılarak ve koruma kurulları onayı 15 Temmuz 1988 alınmadan hazırlanan 1/5.000 ölçekli Boğaziçi Revizyon Nazım İmar Planı'nın ĠBB tarafından onaylanması. Haliç'te kazıklı yol olarak tanımlanan Eyüp-Alibeyköy arası ana arterin tamamlanarak trafiğe açılması. ĠBB BaĢkanı B.Dalan: 30 Ekim 1988 "Haliç'te iş bitti, her şey düzenli gidiyor, ama birçok profesör ne olduğunu anlamadı". Avrupa Konseyi tarafından Strasbourg'da Avrupa Yerel Yönetimler 21 Kasım 1988 Özerklik ġartı'nın kabul edilmesi. BüyükĢehir Belediyesi‟ne Boğaziçi kıyısında gezi alanı yapılmak 22 Kasım 1988 üzere 5 yıl içinde arazi kamulaĢtırma yetkisi tanıyan Boğaziçi Yasası‟nın geçici 10. maddesinin yürürlükten kalkması İstanbul 3. İdare Mahkemesi‟nce Taşkışla'nın ESKA Aġ‟ye 2 Aralık 1988 kiralanmasıyla ilgili tüm karar ve onaylar için yürütmeyi durdurma kararı alınması Mimarlar Odası İstanbul Şubesi‟nin, 15.7.1988 tarihli 1/5.000 ölçekli 14 Aralık 1988 Boğaziçi Geri Görünüm ve Etkilenme Bölgeleri Revizyon Planı‟nın iptali için İstanbul 1. No.lu İdare Mahkemesi‟ne baĢvurması ĠBB BaĢkanı B. Dalan: “Londra'da Times'da 22 tane köprü var, New York'ta 40 köprü var, tabii İstanbul'da birçok köprü olabilir. 20 Aralık 1988 Biz üçüncü köprüyü yapacağız. Karşı çıkanlar da paşa paşa üzerinden geçecek.” ĠETT'den TEK'na özlük hakları korunarak geçen memur Haziran 1988 personelin ĠETT araçlarından ücretsiz yararlanmalarını sağlayan pasolarının geri alınması giriĢimi. Ġlk Metro

1988 Ġstanbul Taksim - 4. Levent Metrosu projesinin tamamlanması London Buses Limited'in yerel otobüs servislerini işletmek üzere 10 1989 yarı özerk şirket kurması. Topkapı-Sirkeci arasında tercihli yol yapımı için proje 1989 çalıĢmalarının baĢlaması. Türkiye-Avrupa Mimari Mirasının Korunması Sözleşmesi‟nin 1989 onaylanması. VIPS II Projesi çerçevesinde İETT Hat Rasyonalizasyonu 1989 uygulamaları. VOLVO Firması‟nca (VTS Transportation Systems corporation) İETT 1989 için Seyahat ve Gecikme Süresi Etüdü Raporu‟nun yayımlanması. ĠETT tarafından Ġsveç Volvo Frması‟na yaptırılan VIPS II Hat 1989 Rasyonalizasyonu ve Yönetim Bilgi Kontrol Sistemi Projesi Raporunun yayımlanması. Hindistan-Mumbai, Meksika-Guadalajara, Türkiye-İstanbul, Konya, 1989 ABD-Los Angeles Metrolarının açılması. İstanbul Aksaray-Kartaltepe Hafif Raylı Sistem‟in (LRT, Hafif Metro) 1989 açılması ve 'e uzatılması. KuruçeĢme Kömür Depoları‟nın yerinin park alanı olarak 1989 düzenlenmesi. BaĢbakan onayıyla Bayındırlık Bakanlığı‟nca yayınlanan genelgeyle, 3194 sayılı İmar Yasası‟nın 8.ve 9. maddelerindeki 1989 bakanlık yetkisinin turizm merkezi ilan edilen yerlerde de yürürlüğe sokulması. ĠBB'ce İstanbul Kent Bilgi Sistemi Projesi çalıĢmalarına 1989 baĢlanması. ĠBB UKOME Kararıyla Mavibüs denen otobüslerin adlarının Özel 1989 Halk Otobüsü‟ne dönüĢtürülmesi ve renklerinin turuncu-krem olarak (iki renk) belirlenmesi. OPEL'in Türkiye‟de kurşunsuz benzin yakan araba üretimine 1989 baĢlaması.

1989 Ġstanbul Harbiye'de Cemal Reşit Rey Konser Salonu‟nun yapımı.

1989 Ġstanbul Ataköy‟de Atrium Alışveriş Merkezi‟nin yapımı. Türkiye'de yerel seçimlerin yapılması ve ĠBB yönetiminin SHP'ye 26 Mart 1989 geçmesi. CumhurbaĢkanı Kenan Evren'in görevlendirmesi ile Devlet 12 Nisan 1989 Denetleme Kurulu'nun Boğaziçi‟nde istenmeyen dağiĢimlerle ilgili raporunun hazırlanması. Anayasa Mahkemesi‟nin 1988/61 esas no.lı kararı ile yalnızca 28 Haziran 1989 sahil Ģeridi ve öngörünüm bölgesinde değil, tüm Boğaziçi‟nde imar affı uygulamalarının iptal edilmesi.

19 Ocak 1990 Bolu Dağı Tünel (Demiryolu) Geçişi için sözleĢme imzalanması İstanbul'un 1 No.lı Mahkemesi‟nin Boğaziçi Geri Görünüm ve 23 Şubat 1990 Etkilenme Bölgeleri Revizyon Planı‟nın iptali baĢvurusu için yürütmeyi durdurma kararı vermesi. Ankara Metrosu‟nun yapımına baĢlanması (Batıkent'de ilk 10 Nisan 1990 kazmanın vurulması).

22 Ağustos İTÜ ve Mimarlar Odası‟nın itiraz ettiği İstanbul Tarihi Yarımada 1990 Koruma İmar Planı'nın ĠBB Meclisi‟nce onaylanması. UlaĢımda Nostalji: Beyoğlu‟nun Tramvayı

24 Ağustos Ġstanbul'un Küçük Armutlu gecekondu bölgesinde yapılan polis 1990 operasyonunda 3 polis, 9 yurttaĢın yaralanması. ĠETT Taşıt Müzesi‟nden geriye kalan ve korunan 3 motris ve 2 römorkün onarılması ve 1,7 km. uzunluğunda Beyoğlu Tramvayı' 20 Aralık 1990 nın onarılan tramvay araçlarıyla, 12,5 milyar TL harcanarak iĢletmeye alınması.

23 Aralık 1990 Beyoğlu Tramvayı’nın deneme seferlerine baĢlatılması. 29 Aralık 1990 Beyoğlu Tramvayı‟nın fiilen hizmet vermeye baĢlaması. Otobüslerin renginde değiĢiklik yapılması: üst kısım turuncu, alt 1990 kısım mavi renk. AB Ülkelerinin mimarlık meslek örgütlerini biraraya getiren Avrupa 1990 Mimarlar Konseyi (Architects' Council of Europa, ACE) nin Brüksel'de kuruluşu. Ġstanbul ĠETT Hatağında aktarmalı sisteme geçilmesine bağlı 1990 olarak tek, çift ve kademeli bilet uygulaması. ĠETT Genel Müdürlüğü‟nün 500 solo, 150 körüklü olmak üzere 1990 toplam 650 otobüs için uluslar arası ihaleye çıkması (Ġhaleyi Macaristan İkarus Firma‟sı kazanmıĢtır).

1990 Ankara'da 3. Toplutaşım Kongresi‟nin yapılması. Ġstanbul Beyoğlu İstiklal Caddesi‟nin trafiğe kapatılarak yaya 1990 bölgesine dönüĢtürülmesi. Rusya-Dniepropetrovsk, İtalya-Cenova ve Napoli, Meksika-Monterrey 1990 Metrolarının açılması. ĠBB'nin, IRTC raporlarına dayanarak 16 km. lik Topkapı-4. Levent Metro Hattı‟nı kredili olarak ihale edilmek üzere, ODTÜ M. Parlar 1990 Vakfı‟na ihale belgelerini hazırlatması ve bazı uluslar arası yapım firmalarına ön yeterlilik vermesi. Moda Sahili‟nin doldurulmaya baĢlanması (1993'e kadar 1990 sürmüĢtür). Trafikteki araçlarla ilgili EURO 0 Çevre Standartı‟nın uygulanma 1990 tarihi.

22 Ağustos ĠBB Meclisi tarafından Tarihi Yarımada Koruma Planı‟nın 1990 onaylanması. Ġstanbul Suriçi Tarihi Yarımada Koruma Nazım Planı‟nın 4 Eylül 1990 onaylanması.

1990 Ġstanbul'da nüfus sayımı: 7.309.000 kiĢi. Ġstanbul için yapılmıĢ mevcut ulaĢım etütlerinin, ĠBB tarafından Metroplan Firması‟na incelettirilmesi ve önemli uygulamaların 1990 değerlendirilerek Kentsel Ulaşımı İyileştirme Projesi adı altında toplanması. ĠETT tarafından Ġstanbul'da Aksaray-Topkapı Otobüs Özel 1990 Yolu‟nun (tercihli yol) hizmete açılması. Beyoğlu Bölgesi‟nde 1.600 m. yaya bölgesi, Kumkapı‟da 4.500 1991 m2, Nurosmaniye'de 4.700 m2 yayalara açık alan düzenlemesi. ĠTÜ+ĠETT iĢbirliğiyle çift yakıtlı (doğal gaz+dizel) otobüs 1991 dönüĢüm projesi çalıĢmalarının baĢlatılması. Hafif Raylı Sistem (LRT, Hafif Metro) Hattı‟nın Ferhatpaşa- 1991 Havaalanı arası 2. aĢamasının yapımına baĢlanması. ĠBB'nin metro projesini aĢamalara bölerek özkaynaklarla 1991 gerçekleĢtirme kararı ve Taksim - 4. Levent güzergahının öne alınması. Yol açtığı güçlükler nedeniyle ĠETT araçlarında tek, çift ve 1991 kademeli bilet uygulamasından vazgeçilmesi ve eski uygulamaya (tek bilet) dönülmesi.

1991 Yakıt hava karışımını dengeleyen Turbo Şarj sistemi.

1991 Belçika-Antwerppe, Mısır-İskenderiye Metrolarının açılması. Ġlan edilen turizm bölgelerinde Bakanlığın yetkili kılındığı 1991 genelgeye dayanak olan, 3194 sayılı İmar Yasası‟na 1987 yılında eklenen maddenin, Danıştay 6. Dairesi‟nce iptal edilmesi. Ġstanbul Tarihi Yarımada Koruma İmar Planı‟nın Bölge Ġdare 1991 Mahkemesince iptal edilmesi. Ġstanbul gecekondu bölgesi Küçük Armutlu'da 3.000 polis ve 31 Ocak 1991 jandarma tarafından gerçekleĢtirilen operasyonda 131 kiĢinin gözaltına alınması. ĠBB BaĢkanı Nurettin Sözen (SHP): “Toplu taşımaya taraftar 11 Şubat 1991 olmak siyasal bir tercihtir. Ben elimden gelse otobüsleri arttırıp minibüsleri kente sokmamak istiyorum.” Sirkeci-Aksaray arasında çalıĢacak tramvayın Yapı Merkezi 27 Şubat 1991 ĠnĢaat Sanayii Aġ'ye ihale edilmesi.

Aksaray-Sirkeci Tramvay Hattı‟nın temelinin, İETT ile Yapı merkezi 10 Nisan 1991 İnşaat Sanayii AŞ arasında imzalanan sözleĢmeye göre atılması (15 milyar TL, iki yönlü, 4 km.).

ĠBB BaĢkanı Nurettin Sözen (SHP): “Öyle sanıyorum ki yabancı turistler de vardıkları kültür düzeyi ve ziyaret ettikleri birçok ülkedeki gözlemleri nedeniyle tarihi eserlerin korunması 19 Nisan 1991 konusundaki titizliği yadırgamayacaklar, ayrıca trafikten arındırılmış yaya bölgelerinin çoğalmasını olumlu karşılayacalklardır.”

4 Mayıs 1991 Ġstanbul‟da ilk, ĠETT Ģoförleri iĢ yavaĢlatma eylemi.

Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı'nın TBMM'nin çıkardığı 3723 8 Mayıs 1991 sayılı yasayla onaylanması. Yönelim Araştırma ve Danışmanlık AŞ'ce Ġstanbul BüyükĢehir Mayıs 1991 Belediyesi Otobüs Araştırmaları Çalışması‟nın yapılması. Türkiye Gemi Sanayi AŞ'ye bağlı İstinye Tersanesi‟nin (Boğaziçi) Ağustos 1991 kaldırılması. Ġstanbul-Osmanbey'de bulunan ve halk arasında ahtapot denen Temmuz 1991 yaya geçidinin kaldırılması ve yeni kavĢak düzenlemesi yapılması. Ġstanbul Taksim - 4. Levent Metrosu sondaj çalıĢmalarının (ön 30 Eylül 1991 tünel) baĢlaması. Canlı hayvan taĢıyan bir geminin (22 bin koyun) Ġstanbul Kasım 1991 Boğazı‟nda batıĢı. ĠETT Filosuna Macaristan ve Yugoslavya‟dan alınan Ġkarus 1991 Marka körüklü ve solo tip otobüs katılması. Ġstanbul metro uygulama projelerini ve denetim hizmetlerini Nisan 1992 yürütecek firmanın iĢe baĢlaması. Ġstanbul metro yapımını üstlenen yüklenicilerle (müteahhit) Ağustos 1992 sözleĢme imzalanması. Fransa-Bordeaux, ABD-Boston, Peru-Lima, İngiltere-Manchester, 1992 ABD-New Haven, New Jersey, Sacramento, Tayvan-Tai Pei Metrolarının açılması. Ġstanbul (Taksim - 4. Levent arasında 7 km. yer altı, 6 istasyonlu) 11 Eylül 1992 metro temelinin ĠBB BaĢkanı Nurettin Sözen (SHP) tarafından atılması.

1992 Sultanbeyli'nin ilçe yapılması. İstanbul'un Kentsel Gelişme Sorunları ve Avrupa Metropolleri 1992 Kollokyumu'nun yapılması. „Kültürel varlıkların ve doğal çevrenin korunmasına yönelik kriterlerini, birlik organlarının tümü ve birlik üyesi tüm ülkeler 1992 için tartışmasız, uyulması gereken kriterler’ olarak kabul eden Avrupa Birliği (AB) Matrix Antlaşması‟nın imzalanması.

1992 Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı‟nın Türkiye‟ce onaylanması. Türkiye‟nin de onayladığı Avrupa Kentsel Şartı: “Madde 4/1: Kente karşı otomobil. Durum artık buna çok yakındır. Otomobil kentleri 1992 öldürmektedir. Öyle ki, 2000'li yıllar, ikisi bir arada olamayacağından, otomobil ya da kentten birini seçmemizi zorunlu kılacaktır…”

1992 Ġstanbul'da 2. Kentiçi Ulaşım Kongresi‟nin yapılması. Japon köprü firmalarının Boğaz Demiryolu Tüp Geçişi‟ne seçenek 1992 (alternatif) olarak hazırladıkları projeleri yerel ve merkezi Türk yönetimlerine sunmaları (kabul edilmemiĢtir). TÜSĠAD'ın İstanbul Raporu: “İstanbul'u ancak özerklik 1992 kurtarabilir.” İETT Taşıt Müzesi‟nden kalan 2 tramvay, yolcu ve vatman mankenler ve 30 m. lik özgün rayın, Hasköy Lengerhane Binası‟nda bulunan Rahmi Koç Sanayi Müzesi‟nde sergilenmesi.

1992

Sirkeci-Aksaray-Topkapı Otobüs Özel Yolu güzergahı üzerine 10,7 1992 km. lik tramvay hattının (çağdaĢ Tramvay) yapılması ve hizmete girmesi (Kapasite gün:60.000, yolculuk-gün:20.000). BirleĢmiĢ Milletler Çevre ve Kalkınma Konferansı‟nın (Yeryüzü 1992 Zirvesi) Rio de Janeiro'da (Arjantin) yapılması.

1992 Sütlüce Vapur İskelesi‟nin yanması. Avrupa Konseyi üyesi devletler ile Avrupa Kültür SözleĢmesi‟ne 16 Ocak 1992 taraf diğer ülkeler arasında Malta'da, Arkeolojik Mirasın Korunmasına Yönelik Avrupa SözleĢmesi'nin imzalanması. Avrupa Konseyi Avrupa Yerel ve Bölgesel Yönetimler Konferansı 18 Mart 1992 Strasbourg Olağan Toplantısı‟nda Avrupa Kentli Hakları Deklerasyonu'nun kabülü: “Otomobil kenti öldürmeketedir.” Koalisyon Hükümeti UlaĢtırma Bakanlığı‟nın, ihale ilanlarında 1 Ağustos 92 Ġstanbul Boğazı ibaresindeki 'tüp' sözcüğünü silerek İstanbul Boğazı Geçişi deyimini kullanması. Ġstanbul'da Eminönü-Karaköy'ü birleĢtiren tarihi Galata 16 Mayıs 1992 Köprüsü‟nün (1875'te Ġngilizlere 105 bin altına yaptırılmıĢtı) yanması. Yanan Galata Köprüsü‟nün onarıldıktan sonra Haliç‟e, Balat- 1992 Hasköy arasına çekilmesi. 1992 Yeni Galata Köprüsü‟nün trafiğe açılması. Özel Halk Otobüsü Ģirketi Özulaş‟ın (Ġstanbul Anadolu Yakası 11 Eylül 1992 iĢletmecileri) kurulması. Çevre Bakanlığı‟nın yayınladığı tebliğle "zorunlu egzos gazı 22 Ekim 1992 ölçümü" öngörülmesi. Ümraniye Belediye Meclisi‟nin 66 numaralı kararıyla ilçe sınırları 5 Kasım 1992 içinde tüm kooperatif ve toplu konut sitelerine birer kat ekleme hakkı verilmesi. TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası‟nca 2. Kentiçi Ulaşım Kongresi 16 Aralık 1992 düzenlenmesi (16-18 Aralık 1992). Uluslar arası HABĠTAT II Konferansı‟nın Türkiye-İstanbul'da Aralık 1992 yapılması için BM'nin karar alması. Ġstanbul'un sorunlarını saptamak ve insanların uygar bir düzen Ocak 1993 içinde yaĢamasını sağlamak için, DYP Samsun Milletvekili Ali Eser'in baĢkanlığında Meclis Araştırma Komisyonu kurulması. İzmir Metrosu için Ġsveç-Ġsviçre ortaklığı ABB ve Türkiye ortağı Yapı Merkezi ile 387 milyon 565 dolara sözleĢme imizalanması Şub.93 (Fahrettin Altay Meydanı-Basmane arası hafif raylı sistem, İslam Enstitüsü-Hatay-Üçyol-Halil Rıfat Paşa-Konak-Gümrük-Basmane kısmı metro)

Haziran 1993 ĠETT Havagazı Fabrikaları‟nın tasfiye edilmesi. 26 adet çift katlı DAF-OPTARE Marka otobüslerin filoya 1993 katılması. Avrupa Birliği Ülkelerinde kurşunlu benzinin yol açtığı çevre 1993 kirlenmesi (kurşun oranı) nedeniyle yasaklanması. Trafikteki araçlarla ilgili EURO I Çevre Standartı‟nın uygulanma 1993 tarihi. ĠETT çift katlı otobüsleri için özel tarife (çift bilet) ve biletçili 1993 sistem uygulaması. Ġstanbul ġehiriçi Tramvayın (ÇağdaĢ Tramvay) Topkapı- 1993 Karayolları arası 3. aĢamasının yapımına baĢlanması. ĠETT iĢçi personelin yazlık-kıĢlık iĢ giysilerinin renklerinin 1993 değiĢtirilmesi (bejden maviye).

1993 ABD-Dallas, St. Louis, İngiltere-Sheffield Metrolarının açılması. İETT APK Daire Başkanlığı tarafından Yolcu Biniş Süreleri Ölçümü 1993 Araştırması‟nın yapılması. İETT APK Daire Başkanlığı tarafından Boğaziçi Köprüsü‟nde Bir 1993 Şeridin İETT Otobüslerine Ayrılması Fizibilite Raporu‟nun hazırlanması. İstanbul 3 no.'lı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu'nun; SĠT 1993 alanı olan Boğaziçi‟nin hiçbir yerinde köprü geçirilemeyeceği kararı alması. Türkiye Tarihi Evleri Koruma Derneği ile Mimarlar Odası İstanbul 14 Mart 1993 Anakent Şubesi'nce düzenlenen "İstanbul'un Sahibi Kim?" panelinin yapılması. Ġstanbul'daki 10 turizm merkezinin bakanlar kurulunca iptal 17 Eylül 1993 edilmesi.

1993 Ġstanbul-Etiler Akmerkez Alışveriş Merkezi‟nin açılması.

1993 Ġstanbul-Altunizade Capitol Alışveriş Merkezi‟nin açılması. Doğalgazlı (çift yakıtlı) sisteme dönüĢtürülmüĢ 100 adet ĠETT 21 Eylül 1993 otobüsünün iĢletmeye verilmesi. Bayındırlık ve İskân Bakanı Onur KumbaracıbaĢı (CHP): “İlerde sıkıntı çıkmasın diye, Karayolları 17.Bölgemiz ön etütleri yapıyor. Köprü kuzeye düşünülüyor. Yani, şehrin görüntüsünü bozmayacak bir şekilde. Üçüncü bir çevre yoluyla birlikte 2 Aralık 1993 planlanacak. Bu çevre yolu Gebze-Çorlu arasını birbirine bağlayacak... Köprünün yapımıyla ilgili bir girişimimiz yok. Bunu da açıklıkla vurguluyorum. Arzu edildiği anda devreye girecek bir şekilde hazırlanıyor. Çünkü biz inanıyoruz ki bu talep bir süre sonra İstanbullulardan gelecek...” Hızlı tramvayın (LRT) Yeni - arasında hizmet 31 Ocak 1994 vermeye baĢlaması. Ġstanbul BüyükĢehir Belediyesi tarafından ikinci Metropoliten Mart 1994 Plan‟ın onaylanması (kısa bir süre sonra Recep Tayyip Erdoğan'ın ĠBB BaĢkanlığı döneminde iptal edilmiĢtir). Ġstanbul Boğazı‟nın petrol yolu olamayacağı yönünde Kültür ve 17 Mart 1994 Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu kararı. Ġstanbul BüyükĢehir Belediyesi yönetimini Refah Partisi‟nin adayı 27 Mart 1994 Recep Tayyip Erdoğan‟ın kazandığı yerel seçimlerin yapılması.

Ġklim DeğiĢiyor Mu? Çevre Uygulamaları

TS 11365 ile Egzos Gazı Kirleticileri-Trafikteki Dizel Motorlu Taşıtlar Nisan 1994 İçin Ölçüm Metodu tayini ve sınır değerleri belirlenmesi. İl Mahalle Çevre Kurulu kararıyla, İl Çevre ve Orman Müdürlüğü‟ne 1994 bağlı Gürültüyle Mücadele Birimi‟nin kurulması. İngiltere'yi Avrupa'ya (Fransa-Calais) bağlayan ManĢ Tüneli‟nin 6 Mayıs 1994 açılması (toplam maliyet: 16 milyar $). Ġstanbul (Polonezköy ve yakın çevresinin) Orman Bakanlığı Temmuz 1994 tarafından (yaklaĢık 3000 hektarlık bir alan) tabiat parkı ilan edilmesi. İstanbul 4. İdare Mahkemesi‟nin, 1990 tarihli İstanbul Suriçi Koruma 17 Kasım 1994 İmar Planı‟nı, mevcut ve yeni yasadıĢı uygulamaları arttıracağı gereekçesiyle iptal etmesi. Avrupa Birliği programı çerçevesinde MEDMET Projesi (Akdeniz 1994 Bölgesi' nde Kentiçi Ulaşımının Gelişim Yönetimi) Ġstanbul çalıĢması. Ġsveç Ulusal Karayolu KuruluĢu (SNRA), Ulusal Polis TeĢkilatı (Rikspolisstyrelsen) ve Yerel Yönetimler Birliği'nin (Svenska Kommunförbunder) işbirliği ile 1995-2000 yıllarını kapsayan 5 yıllık Ulusal Trafik Güvenliği Planı hazırlanması. Hedefler: 1. Halk arasında trafik kazalarını sağlık sorunu sayanların oranı % 30 arttırılacak, 2. Alkollu araç kullanıcısı % 27 azalacak, 3. Hız ihlalleri % 1994 35 azaltılacak, 4. Hız ihlali dışında trafik kuralı ihlalleri % 50 azalacak, 5. Sürücü ve yolcu emniyet kemeri kullanma oranı % 95 olacak, 6. Gece yollarda açıkca görünebilir olacak yaya ve bisikletli oranı % 60 olacak, 7. Bisiklet ve motosiklet kullanıcılarının en az % 80'i kask takacak, 8. Binek araçlarının çarpışmadan etkilenmeme endeksi % 12 arttırılacak, 9. Trafik güvenliği gereklerini karşılamayan yol uzunluğu azaltılacak. Tünelin Karaköy giriĢinde yeni İETT Müzesi‟nin hizmete açılıĢı 1994 (Yazlık atlı tramvay, atlı tramvay durağı, direk, levha, çeĢitli ekipmanlar sergilenmeektedir). Ġstanbul Özel Halk Otobüsleri‟nde ĠETT'den ayrı bilet 1994 uygulamasına geçilmesi ve biletçilerle otobüs içinde yolcuya bilet satılması.

1994 Ġstanbul Boğaz trafiğini düzenleyen tüzüğün yayınlanması. İtalya-Catania, Fransa-Rouen, Strasbourg, Polonya-Varşova 1994 Metrolarının açılması. 1/50.000 ölçekli İstanbul Nazım Planı‟nın tamamlanması ve 1994 onaylanması. CumhurbaĢkanı Süleyman Demirel'in, 30 maddelik bir 1994 talimatname hazırlayarak, hükümetten Ġstanbul'u 2000'li yıllara taĢıyacak 'makro plan'ın hemen devreye girmesini istemesi. Meclis AraĢtırma Komisyonu‟nun İstanbul Raporu: “İmar affı 1994 getirilmemeli, gecekondu ve kaçak inşaat yapılmamalı, ağır cezalar uygulanmalı.” ĠBB Refah partisi adayı Recep Tayyip Erdoğan: “Ben de kaçak 1994 yapıda oturuyorum.” Ġstanbul'da dolmuĢ taksi araçlarının 7 kiĢilik yeni araçlarla 1994 (Otosan) yenilenmesi. İETT APK Daire Başkanlığı tarafından 1992 yılından itibaren iki yıl 1994 süren yolcu sayım çalışmasıyla ilgili sonuç raporunun yayınlanması. Ġstanbul Topkapı-Zeytinburnu arasında tramvay (çağdaĢ 1994 tramvay) istasyonlarının yapılması. Hafif Raylı Sistem (LRT, Hafif Metro) Hattının Zeytinburnu- 1994 Bakırköy istasyonlarının hizmete açılması. TC BaĢbakanlık DPT tarafından VII. Beş Yıllık (1995 -1999) 1994 Kalkınma Planı Ulaştırma Sektörü Özel İhtisas Komisyonu Raporu‟nun yayınlanması. Dünyada UlaĢımı ÖzelleĢtirme Furyası London Transport'un (LT; İngiltere-Londra) sahip olduğu otobüs Ocak 1995 şirketlerinin özelleştirilmesi. ĠETT tarafından 'İETT İşletmeleri Genel Müdürlüğü' kitapçığının 1995 yayınlanması. Danimarka'da otobüs servislerinin özelleştirilmesi için ihaleye 1995 çıkılması. ĠETT ihalesiyle Tuzla-Topkapı Hattı‟nda 175 özel otobüsün 1995 çalıĢtırılması. ĠETT‟ce, 7 adet dumanölçer satın alınarak garajlarda hizmete 1995 sunulması. Emisyonla ilgili olarak ĠETT'nin carbon clean aygıtı kullanımına 1995 geçmesi. ĠETT‟ce 5 adet carbon clean aygıtı satın alınarak garajlarda 1995 hizmete sunulması. 229 kayıp insanın fotoğraflarını taĢıyan Umut Otobüsü‟nün sefere 1995 konulması. ĠETT otobüslerinde % 100 doğal gaz yakıtlı otobüs projesi 1995 çalıĢmalarına baĢlanması.

1995 ĠETT otobüslerinde devingen (mobil) reklam uygulaması. Dini bayramlarda ĠETT otobüsleriyle ücretsiz taşımacılık 1995 uygulaması. İETT ile Piknikli Günler sloganıyla yaz sezonu boyunca piknik 1995 alanlarına sefer düzenlenmesi. Kentiçi otobüs taĢımacılığında ĠETT' nin ilk özelleştirme 1995 çalıĢmaları.

1995 Ġstanbul-Bakırköy Carousel Alışveriş Merkezi‟nin açılması.

1995 Tayvan-Bangkok Metrosunun açılması. Ġstanbul'un tarihi yarımadasının (Suriçi) korunmasıyla ilgili SĠT 1995 kararının alınması (1 yıl içerisinde hazırlanması gereken Koruma Planı hazırlanmamıĢtır). Yüksek yargının, Mimarlar Odası‟nın 1990 yılında yaptığı baĢvuruyu sonuçlandırarak, ilk hazırlık ve ihalesi ĠBB BaĢkanı B. 1995 Dalan döneminde yapılan, Nurettin Sözen döneminde yürürlüğe giren İstanbul Suriçi İmar Planı‟nı iptal etmesi. 3 No.lı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu‟nca Sarıyer ve 1995 Beykoz Ġlçelerinin (Ġstanbul) doğal SİT ilan edilmesi. Ġstanbul Belediye BaĢkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın İstanbul'a 1995 göçü önleme yolu olarak vize uygulaması önerisi. T.C Hükümeti‟nin GATS'a (Hizmet Ticareti Genel Anlaşması) imza 1995 atmasıyla birlikte, yerel hizmetlerin (sağlık, çevre, vb.) özel ve uluslar arası sermayeye açılması. Ġstanbul Ataköy ve Yenibosna Metro Ġstasyonları‟nın iĢletmeye 1995 açılması (toplam istasyon sayısı: 15 ). İETT APK Daire Başkanlığı’nca, Yolcu sayım ve Ölçümlerine İlişkin 1995 İstatistik Sonuç ve Değerlendirmeler Raporu‟nun yayımlanması. İstanbul 1 No.lı İdare Mahkemesi‟nin, Boğaziçi Geri Görünüm ve 12 Ocak 1995 Etkilenme Bölgeleri Revizyon Planı‟nın iptal edilmesi kararı vermesi (Kararın iptali için ĠBB DanıĢtaya gitmiĢtir). Ankara'da 3 gün süren, Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma 20 Nisan 1995 Uygulamaları ve Sorunları Sempozyumu'nun yapılması.

27 Haziran Ġstanbul tarihi yarımadanın karma SĠT alanları bütünü olarak ilan 1995 edilmesi.

2 Temmuz 1995 ĠETT Kağıthane (Poligon) Garajı‟nın hizmete girmesi. İstanbul 1 No.lı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu'nun 6848 12 Temmuz 1995 sayılı kararıyla Eminönü ve Fatih İlçelerini içeren tarihi yarımadanın 1. derecede SİT alanı ilan edilmesi. İstanbul 1 No.lı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu'nun 6898 2 Ağustos 1995 sayılı kararıyla Eminönü ve Fatih İlçelerini içeren tarihi yarımadanın geçiĢ dönemi yapılaĢma koĢullarının belirlenmesi. Elektronik biletin () çift katlı otobüslerde pilot Ekim 95 uygulamasına baĢlanması Ġstanbul BüyükĢehir Belediyesi tarafından (BaĢkan Recep tayyip Erdoğan dönemi) 1/50.000 ölçekli; su havzalarının ĠSKĠ Yönetmeliği‟ne bağlandığı ve ardından yönetmeliğin 20 Ekim 1995 değiĢtirildiği, onaydan sonra Mimarlar Odası'nın hakkında dava açtığı, DanıĢtay'ın BüyükĢehir‟i yetkisiz, Bayındırlık Bakanlığı onayını zorunlu gördüğü kararıyla, tümüyle iptal edilen, Metropolitan Alan Alt Bölge Nazım Planı'nın onaylanması. HABİTAT II Türkiye Ulusal Rapor Taslağı‟nın temel fikri: “Türkiye Kasım 95 küreselleşmenin dışında kalmamalı.” Kültür Bakanlığı 3 No.lı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu‟nca Beykoz ve Sarıyer‟deki tüm ormanlık bölge, tarım Kasım 95 alanları, köy-belde yerleĢmelerini, Elmalı Su Havzası‟nı ve Karadeniz Kıyı KuĢağı‟nı 'doğal SİT Alanı' ilan etmesi. 7755 Sayılı Karar‟la Ġstanbul'un kuzeyinde, Beykoz ve Sarıyer 15 Kasım 1995 Ġlçe ve Beldelerinin 1 ve 2 No.lı doğal SİT alanı ilan edilmesi. Engelli vatandaĢlar için özel tasarımlı Berkhof Marka 7 otobüsün 27 Kasım 1995 ĠETT‟ce hizmete veriliĢi.

5 Aralık 1995 Bosna Hersek'e 10 ĠETT otobüsü hibe edilmesi. İETT Encümeni tarafından tasfiye edilen Yedikule Havagazı Aralık 95 Tesisleri‟nde bulunan gazometreler, fırın ve ocak tesislerinin ihaleyle Metal Döküm Sanayi Ticaret AŞ'ye satılması. Trafikteki araçlarla ilgili EURO II Çevre Standartı‟nın uygulanma 1996 tarihi. ĠETT ihalesiyle 128 adet çift katlı özel otobüsün ĠETT yönetim, 1996 yürütüm ve denetiminde çalıĢtırılması. Elektronik biletin (AKBĠL) tüm ĠETT otobüslerinde 1996 yaygınlaĢtırılması.

ĠETT otobüslerinde eski renge dönüĢ (üst kısım krem bej, alt 1996 kısım kırmızı). ĠETT bütçesinde AR-GE için ilk kez kaynak ayrılması (3,5 milyar 1996 TL). ĠETT'nin ĠTÜ ile ĠETT dizel otobüs motorlarında yanma odasının 1996 kaplanması konusunda (GPX seramik kaplama teknolojisi) ortak çalıĢma yürütmesi (sonuç alınamamıĢtır). ĠETT yatırım programına % 100 doğal gaz yakıtlı otobüs alımı 1996 projesinin konulması. ĠETT yeni otobüs satın alma teknik koĢulu olarak ihale 1996 Ģartnamelerine EURO II Çevre Standartı‟nın konulması.

1996 ĠETT‟de Ģikâyetlerin alınabildiği 0800'lü bir telefon hattı açılması. Sirkeci-Eminönü Tramvay (Çağdaş Tramvay) İstasyonlarının 1996 tamamlanması (Toplam: 21 istasyon). İspanya-Bercelona, İsviçre-Basel, Bern, Cenevre, Lozan, Almanya- Bremen, Ulm, Dortmund, Dresden, Duisburg, Düsseldorf, Bonn, Essen, Hannover, Köln, Leipzig, Mannheim, Stutgart, İngiltere- Bristol, Edinburgh, Liverpool, Hindistan-Kalküta, Danimarka- Kopenhag, ABD-Detroit, Houston, Maryland, New Orleans, 1996 Philadelphia, İrlanda-Dublin, İsveç-Göteborg, Avustury- Graz, Salzburg, Japonya-Hiroshima, Nagasaki, Rusya-Leningrad, Polonya- Lodz, Avustralya-Melbourne, Sydney, Fransa-Nantes, Tolouse, Bulgaristan-Sofya, Ukrayna-Temeşvar, İsviçre-Zürich, İtalya-Torino, Macaristan-Szeged, Hollanda-Utrecht Metrolarının açılması. ĠETT tarafından Özel Araç (Otomobil) Kullanıcıları Anketi 1996 yaptırılması. ÖHO‟lerin rotasyon yerine bölgeye bağlı çalıĢmalarının (3 bölge) 1996 sağlanması. UlaĢtırma Bakanlığı‟nca Üsküdar-Yenikapı Tüp Geçiş Bağlantısı‟nın etüd-proje çalıĢmasının yeniden, Yüksel Proje-Louis Beerger Mart 1996 (ABD) ve De Consult (Alman) Konsorsiyumu‟na, 16 ayda bitirilmek üzere ihale edilmesi.

ĠETT‟nin Bilimsel Atakları

ĠETT'nin düzenlediği 1. Ulusal (Uluslar arası katılımlı) Ulaşım 6 Mayıs 1996 Sempozyumu. BM-HABĠTAT II uluslar arası toplantının Ġstanbul'da yapılması (3- 3 Haziran 1996 14 Haziran 1996). BM-İnsan Yerleşimleri 2. Konferansı‟nda (Ġstanbul) Habitat Ticaret 3 Haziran 1996 Fuarı‟na Güney Amerika-Brezilya'nın Curitiba Kenti‟nde iĢletilen metro otobüslerin sergilenme amacıyla getirilmesi.

10 Haziran ĠETT Genel Müdürlüğü‟nün televizyonda yayınlanmak üzere 1996 (Kanal 7) ilk kez reklam sözleĢmesi imzalaması. Booz Allen-Hamilton (ABD) Firması‟nca hazırlanan 'Demiryollarında Yeniden Yapılanma Raporu: “Türkiyede demiryolu Temmuz 1996 ağı azaltılmalı ve yolcu potansiyeli yüksek hatlar özelleştirilmeli'.” ĠĢletmeciliğini BUGSAŞ (Başkent Ulaşım ve Doğalgaz Hizmetleri 30 Ağustos 1996 Proje Tah. San. A.Ş.) adlı Belediye kuruluĢunun yaptığı Ankaray‟ın (hafif raylı sistem) hizmete girmesi. İstanbul 1 No.lı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu'nun 7981 sayılı kararıyla Eminönü ve Fatih İlçelerini içeren tarihi 4 Eylül 1996 yarımadanın geçiĢ dönemi yapılaĢma koĢullarının yeniden düzenlenmesi. Prof.Ergun Gedizlioğlu: "İstanbul'daki trafik sorununun taşıt 16 Eylül 1996 sayısıyla ilişkisi yok, yönetim hatasından kaynaklanıyor." Öğretim Görevlisi Ġsmail Acar: "Bir Viyana'yı, bir Londra'yı dolaşın, tarihisel kalıntısı olan kentleri dolaşın. Kent merkezlerinde bir tane katlı kavşak yoktur… Kent merkezinde 19 Eylül 1996 katlı kavşak kesinlikle çözüm değil. Bunu bütün dünya idrak etti. Ama biz hala kurdele kesmek için katlı kavşak yapmaya çalışıyoruz."

Boğaz‟a, Bitmeyen Yeni Köprü AĢkı

Karayolları Genel Müdürlüğü‟nün Boğaz‟a üçüncü köprü yapılması 11 Aralık 1996 yönünde imar planı değiĢikliği önerisi. ĠETT‟ce, EURO II Çevre Standartlarında 134 adet Mercedes Marka 1997 otobüs alımı.

1997 Haliç Çevre Koruma Projesi‟nin baĢlatılması.

1997 Ġstanbul'da nüfus sayımı geçici sonuç: 9.600.000 kiĢi.

1997 Ġstanbul-Maltepe‟de Grandhouse Alışveriş Merkezi‟nin açılması. ĠBB+ĠTÜ iĢbirliği ile ĠTÜ tarafından 1/50.000 ölçekli İstanbul Nazım 1997 İmar Planı temel alınarak 2010 yılı hedefli İstanbul Ulaşım Master (Ana) Planı'nın hazırlanması ve Sonuç Raporu‟nun yayımlanması. ĠETT APK Daire BaĢkanlığı tarafından Çift Katlı Otobüs Yolcu 1997 Anketi yapılması. ĠETT APK Daire BaĢkanlığı tarafından İETT Memur Anketi Ocak 1997 Çalışması yapılması. ĠETT Genel Müdürlüğü‟nün televizyonda yayınlanmak üzere 10 Mart 1997 (Kanal 7) ikinci kez reklam sözleĢmesi imzalaması. İETT APK Daire Başkanlığı tarafından Coğrafi Bilgilendirme Sistemi Temmuz 1997 (GIS) ile ilgili rapor hazırlanması. Başbakanlık Yüksek Planlama Kurulu'nun (YPK) toplantısında 2 Eylül 1997 Ġstanbul'da demiryolu tüp geçiş yerine üçüncü köprüyü uygun bulması. Bayındırlık ve İskân Bakanı YaĢar Topçu: “İkisini de (üçüncü 2 Eylül 1997 köprü ve tüp geçit) yap-işlet-devret modeliyle ihaleye çıkaralım, hangisinin müşterisi çıkarsa onu yapalım.” Yüksek Planlama Kurulu‟na (YPK), ENKA DanıĢmanlık Hizmeti‟nce 1997 hazırlandığı notuyla, Haydarpaşa-Piyalepaşa Otoyolu adıyla üçüncü boğaz köprüsü projesinin sunulması. Sera gazları (greenhouse gas-GHG) emisyonlarının azaltılması 1997 çerçevesinde Birleşmiş Milletler‟ce Kyoto Protokolü‟nün imzalanması. TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası‟nın Tarık Zafer Tunaya Kültür 12 Eylül 1997 Merkezi‟nde düzenlediği brifingde Boğaz Köprülerine Tercihli Otobüs Yolu Önerisi yapılması. ĠçiĢleri Bakanlığı (Bakan: Murat BaĢesgioğlu) Mahalli Ġdareler Ekim 1997 Genel Müdürlüğü'nce 'Yerel Yönetimler Reformu Yasa Taslakları' adlı kitabın yayınlanması BaĢbakan Mesut Yılmaz'ın Ġzmit Körfezi köprüsü (3.5 km 16 Ekim 1997 karayolu köprüsü) ile ilgili sözleĢmesi imzalaması

16 Aralık 1997 ġahinkaya (Beykoz) Park Garajı' nın hizmete açılması ĠĢletmeciliğini BUGSAŞ (Başkent Ulaşım ve Doğalgaz Hizmetleri 28 Aralık 1997 Proje Tah. San. A.Ş.) adlı Belediye kuruluĢunun yaptığı Metro‟nun Ankara‟da hizmete girmesi. ĠETT‟ce, EURO II Çevre Standartlarında 213 adet Mercedes Marka otobüs alımı.

1998

1998 ĠETT kapalı duraklarının yenilenmesi.

1998 ĠETT tarafından Otomobil Kullanıcıları Anketi yaptırılması. Dersaadet'den İstanbul'a Tramvay adlı kitabın 1. cildinin ĠETT 1998 yayını olarak yayımlanması. (Yaz. R. Sertaç Kayserilioğlu).

1998 Sayısal (digital) göstergeli ĠETT hat tabela uygulaması.

1998 Ġstanbul Boğazı trafiğini düzenleyen tüzüğün güncelleĢtirilmesi. ĠBB BaĢkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın bütçe konuĢması: 1998 “Elektromekanik Sistem İhalesi’yle ilgili krediye zamanında onay vermeyen Hazine, metronun 11 ay gecikmesine neden oldu.” 1998 Ġstanbul-Mecidiyeköy‟de Profilo Alışveriş Merkezi‟nin açılması.

1998 Ġstanbul-Akatlar‟da Mayadrom Alışveriş Merkezi‟nin açılması.

1 Ekim 1998 ĠETT'nin düzenlediği 2. Uluslararası Ulaşım Sempozyumu. ĠBB BaĢkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın Milliyet Gazetesi ziyareti: 6 Ağustos 1998 "Gebze-Çorlu Hattını birbirine bağlayacak en kuzeyde bir çevre yoluyla köprü düşünülürse, buna sıcak bakabilirim." Ulaştırma Bakanlığı ve TCDD'nin birlikte düzenlediği 2. Ulusal Ağustos 1998 Demiryolu Kongresi'nin Ankara'da yapılması. Ġstanbul Valisi Erol Çakır'ın trafik önerisi: “Haftada 1 gün trafiğe Ağustos 1998 çıkma yasağı”(uygulanmamıĢtır). ĠBB BaĢkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın İstanbula göçe vize Ağustos 1998 uygulamasına Göç-Der'in tepki göstermesi. İTO ve Yıldız Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi Anabilim Dalı‟nın Eylül 1998 birlikte hazırladığı İstanbul Ulaşımında Acil Eylem Planı sonuçlarının açıklanması. Mahkemelik olduğu için bakımı yapılamayan Yeni Galata 11 Eylül 1998 Köprüsü‟nün hidrolik sisteminin arızalanması.

Danıştay 8. Daire‟nin kararı üzerine İçişleri Bakanlığı‟nca görevden alınan ĠBB BaĢkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın yerine ĠBB 12 Kasım 1998 Meclisi‟nce seçilen Ġstanbul BüyükĢehir Belediyesi BaĢkanvekili Ali Müfit Gürtuna'nın göreve baĢlaması.

Prof. Haluk Gerçek'in açıklaması: “İstanbul'a 102 km. metro ve 88 km. hafif metro olmak üzere toplam 190 km. uzunluğunda 24 Aralık 1998 yeni raylı sistem hattının yapımı gereklidir” ve “İstanbul trafiğinde araçların ortalama hızı 30 km. ye düşmüş olup, 10 yıl içerisinde bu 21 km. ye düşecektir.”

ĠETT‟ce, EURO II Çevre Standartları‟nda 49 adet körüklü Mercedes 1999 Marka otobüs alımı.

1999 Tünel‟in Karaköy giriĢindeki Taşıt Müzesi‟nin kapatılması. Boğaz‟da üçüncü köprüye karĢı direnen Arnavutköy Semt 3 Ocak 1999 Girişimi'nin oluĢumu.

6 Ocak 1999 ĠBB UKOME'de İstanbul Ulaşım Planı‟nın onaylanması. 1 Nisan-30 Haziran 1999 tarihleri arasında geçerli olmak üzere Mart 1999 1600 cc'ye kadar olan otomobiller için ek taĢım alım vergisinin % 12'den % 6'ya düĢürmesi. Ġstanbul Valiliği‟nin İstanbul‟un Trafik ve Ulaşım Sorunu Paneli Nisan 1999 düzenlemesi. TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Şubesi ve Yapı Endüstri Merkezi Nisan 1999 yayın organı Yapı Dergisi'nin ortaklaĢa Metro Projesi ve Uygulaması Gün Işığında konulu sempozyum düzenlemesi. Uluslararası Toplu Ulaşım Birliği‟nin (UITP) Kanada-Toronto 53. Kongresi‟nde "Kamu Taşımacılığı-Yaşanabilir ve Desteklenebilir 27 Mayıs 1999 Gelişmelere Ana Katkı" baĢlıklı Toronto Protokolü‟nün imzalanması. Büyük Deprem Geri Mi Dönüyor?

17 Ağustos 1999 Marmara'da 7,4 Ģiddetinde Ġstanbul'u sarsan Gölcük depremi.

Ağustos 1999 Yaya Hakları Lobisi’nce Yaya Hakları Bildirgesi'ni imzaya açması.

Avrupa ülkelerinde 20 milyon kiĢinin otomobil kullanımını, bir 22 Eylül 1999 günlüğüne bisiklet kullanarak protesto etmesi. Fransa-Strasbourg'da 'Avrupa Tarihi Kentler Birliği' kuruluĢ 7 Ekim 1999 toplantısının yapılması. Avrupa Konseyi öncülüğünde imzalanan Arkeolojik Mirasın 13 Ekim 1999 Korunmasına Dair Avrupa Sözleşmesi‟nin imzalanarak Resmi Gazetede yayınlanması.

12 Kasım 1999 7,2 Ģiddetinde Düzce Depremi sonucu Bolu Tüneli‟nin çökmesi.

1999 İETT İkitelli Motor Yenileme Fabrikası' nın hizmete giriĢi.

Bayındırlık Bakanlığı‟nın Ġstanbul'a üçüncü köprü avan projesini 1999 ĠBB'ye sunması.

İETT APK Daire Başkanlığı‟ca Genel Ulaşım Raporu‟nun 1999 hazırlanması.

V. ÜÇÜNCÜ BĠNYILIN (MILLENIUM) EġĠĞĠNDE ĠSTANBUL ÖHO renklerinin değiştirilerek mavi-açık mavi (daha sonra yeşil) 2000 yapılması. Trafikteki araçlarla ilgili EURO III Çevre Standartı‟nın uygulanma 2000 tarihi. ĠETT‟ce, EURO II Çevre Standartlarında 159 adet Mercedes Marka 2000 otobüs alımı. Avrupa Konseyi'nce 50. yıldönümünde Avrupa: Bir Ortak Miras 2000 Kampanyası baĢlatılması.

2000 Türkiye Tarihi Kentler Birliği'nin kurulması. İstanbul-Zeytinburnu‟nda Olivium Outlet Center AlıĢveriĢ 2000 Merkezi‟nin açılması. ĠTO‟ nun İstanbul Üniversitesi‟ne (proje yöneticisi Emre Kongar) 17 Şubat 2000 yaptırdığı araĢtırmaya göre, Ġstanbul'un en önemli sorununun 'trafik, ulaşım, altyapı otopark' olarak belirlenmesi. ĠETT'nin düzenlenmesine katıldığı 1. Çevre ve Teknoloji 17 Nisan 2000 Sempozyumu yapılması. Ġstanbul Taksim - 4. Levent Metro bağlantısı teknik deneme Temmuz 2000 sürüĢlerine baĢlanması. ĠETT‟ce Sultançiftliği-Edirnekapı Raylı Taşıma Sistemi yapımına Temmuz 2002 baĢlanması (2007 yılı sonunda hizmete girdi) Taksim-Levent Metrosunun (Taksim - 4. Levent Metro) iĢletmeye Eylül 2000 baĢlaması.

2001 Ġstanbul-Acıbadem‟de Tepe Nautilus Alışveriş Merkezi‟nin açılması Ġstanbul'da yerel ulaĢım iĢletmelerinin Akbil bilet satıĢ ve 2002 yolculuk gelirlerinin İETT havuzunda toplanması uygulamasına baĢlanması. Curitiba kent projesinin mimarı Brezilya-Curitiba‟lı efsane şehircilik 2002 uzmanı Jaime Lerner‟in Uluslar arası Mimarlar Birliği Genel Kurulu‟nda (UIA) başkan seçilmesi. Yıldız Teknik Üniversitesi Ulaştırma Uygulama ve Araştırma Merkezi Eylül 2002 (UYGAR) tarafından İETT için İETT Hatlarının Etüdü ve Rehabilitasyonu çalıĢmasının yapılması. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı'nın, Ġstanbul BüyükĢehir Belediye BaĢkanlığı‟na “1995 yılında onaylanan Metropolitan Alan Planı’nın mahkemelerce geçersiz kılındığına, bu nedenle yeni bir 12 Kasım 2002 nazım planın üretilerek Bakanlıkça onaylanabilmesi için Büyükşehir Belediyesinin Valilik kanalıyla, Bakanlıkla ortak planlama çalışmasını öngören bir protokol taslağının hazırlanmasına ilişkin”, 2513 sayılı yazısı.

24 Haziran Ulaşım AŞ.‟ce işletilen İstanbul Hafif Raylı Sistem'in (LRT) Atatürk 2002 Havalimanı‟na (YeĢilköy) kadar uzatılması.

2003 Kadıköy-Moda Tramvay Hattı‟nın yapımı. Kalamış-Moda Otoyolu İçin Yoğurtçu Çayırı Caddesi-Münir Nurettin 31 Ocak 2003 Caddesi Köprü ve Karayolu Bağlantı Yolu İnşaatı Projesi‟ne baĢlanması. Moda otoyolu ve buna bağlı Kurbağalıdere üzerinden 2003 Fenerbahçe bağlantılı Münir Nureddin Selçuk Viyadüğü'nün planlanması (halkın tepkisiyle durduruldu). Ġstanbul'un büyük hemĢerisi ve sevdalısı Çelik Gülersoy'un 2003 ölümü. Bağımsız Çevre Bakanlığı‟nın kaldırılarak Orman Bakanlığıyla 2003 birleĢtirilmesi ve Çevre ve Orman Bakanlığı‟nın kurulması. Ġstanbul'da yerel yönetime bağlı mevcut raylı sistemlerin ve 2003 yapılacakların (metro, LRT, tramvay) ĠETT Genel Müdürlüğü yönetiminde özerk iĢletmeler olarak toplanması. Kent Mi Otomobil Mi?

Londra'da sabah 07:00 ile akĢam 18:30 arasında otomobillerin 17 Şubat 2003 kent merkezine giriĢlerinde ceza ödeme (günde 5 pound) uygulamasına baĢlanması. Belediye İş İETT Taşıt Şubesi‟nin organize ettiği, İETT‟nin 24 Mayıs 2003 Özelleştirilmesinde Çalışanlarının ve İstanbul Halkının Yaşayacağı Sorunlar-Çözüm Önerileri Paneli‟nin yapılması. Uluslararası Tarihi Kentler Birliği Toplantısı‟nın Mayıs 2003 gerçekleĢtirilmesi. Köy Yasası‟nda yapılan değiĢiklikle 'yabancılara toprak satışının 3 Temmuz 2003 serbest bırakılması' (1 yıl içinde 43.521 yabancı toplam 298 bin dekar arazi satın almıĢtır). Çift katlı otobüsler ve Özel halk Otobüsleri (ÖHO) hariç yerel 1 Ağustos 2003 yönetime bağlı tüm ulaĢım iĢletmelerinde geçerli olacak bilet ve ücret entegrasyonu uygulamasına baĢlanması Ġstanbul çevresindeki ilçe ve beldelerde (Büyükçekmece, Silivri, Çatalca, Ümraniye) hizmet veren 697 midibüs ve otobüsün özel 1 Ekim 2003 UKOME Kararı‟yla Halk Otobüsü (ÖHO) kapsamına sokularak, ĠETT Genel Müdürlüğü yönetim, yürütüm ve denetimine alınması. Ġstanbul‟un Rayları

Kabataş-Eminönü arasında tramvay hattının yapımına Ekim 2003 baĢlanması. Paris‟te, BM UNESCO Konferansı‟nda, Somut Olmayan Kültürel 17 Ekim 2003 Mirasın Korunması SözleĢmesi‟nin kabülü. Türkiye bu sözleĢmeyi 19 Ocak 2006‟da, 5448 sayılı kanunla onaylamıĢtır. Ġstanbul Boğazı‟nda gemi trafiğini ve güvenliğini sağlama 31 Ekim 2003 amacıyla yapılan radar kulelerinin hizmete girmesi ve sistemin Denizcilik Müsteşarlığı‟ndan alınarak Kıyı Emniyeti ve Gemi Kurtarma İşletmeleri‟ne devredilmesi.

1 Kasım 2003 Kadıköy-Moda Tramvay Ring Hattı‟nın hizmete açılması. Taksim-Dolmabahçe Raylı Tünel Sistemi‟nin (Funiküler) yapımına 2003 baĢlanması. Eminönü-Kabataş Raylı Sistem Projesi‟nin (tramvay) yapımına 2003 baĢlanması. Sultançiftliği-Vezneciler Raylı Sistem Projesi‟nin (tramvay) yapımına 2003 baĢlanması.

2003 Ġstanbul-Levent‟de Metrocity Alışveriş Merkezi‟nin açılması. Ġstanbul Altunizade'de köprü bağlantı yolları ve kavĢak 2003 düzenlemesi yapımına baĢlanması. Yeni Araç alımında 20 yaĢ üzeri araçlarını hurdaya ayıranlara 3,5 2003 milyar TL tutarında ÖTV (Özel Tüketim Vergisi) indirimi uygulamasının baĢlaması. 2B (Orman kanunu, 2. Maddesi) Orman Arazilerinin satıĢıyla ilgili 2003 yasa tasarısının CumhurbaĢkanı Ahmet Necdet Sezer‟ce veto edilmesi. Yeni Yüksektepe Kültür Derneği tarafından, Geleneksel Türkiye 2003 Ulusal Fotoğraf Yarışması'nın konusu olarak ulaşımın seçilmesi. UNESCO Miras Listesi sorumlularından Minja YANG: "İstanbul'a hayran olmak çok kolay; bu kente karşı zaten başka duygu zaten 2003 olanaksız… Ama yok edilen mirası seyrederek hayran olmayı da ben burada görüyorum…" Ġstanbul Burgazada'da çıkan yangında ormanlık alanın yok 2003 olması. Financial Times: “İstanbul Boğazı’ndaki tanker yığılması petrol 14 Ocak 2004 sıkıntısı tehdidi oluyor.” KurĢunlu benzin kullanımının Türkiye'de çevre sorunları (KurĢun Şubat 2004 yüzdesi 31 kat fazla) nedeniyle yasaklanması. İtalya'da başkent Roma ve pek çok kent ve kasabada aşırı hava 8 Şubat 2004 kirliliği nedeniyle 1 gün boyunca saat 11:00-18:00 arasında otomobillerin trafiğe çıkarılmasının yasaklanması. Türkiye‟de yerel seçimlerin yapılması ve ĠBB BaĢkanlığına Adalet 28 Mart 2004 ve Kalkınma Partisi (AKP) adayı Kadir TopbaĢ'ın seçilmesi.

ĠBB BaĢkanı: “Sultançiftliği-Edirnekapı güzergahında yapılacak 26 Nisan 2004 raylı sistemler tamamen yanlış.” BaĢbakan Recep Tayyip Erdoğan‟ın katıldığı törenle, mimari 2 Mayıs 2003 yapıtların maketlerinin sergilendiği Miniatürk Müzesi‟nin Ġstanbul Haliç Kıyısı‟nda açılması.

Köstebek Operasyonu

Asya ve Avrupa'yı denizin altından birbirine bağlayacak Demiryolu Boğaz Tüp Geçişi Yapımı Sözleşmesi‟nin, Taisei- Kumagai Gumi-Gama-Nurol Ortak GiriĢimi‟yle Ulaştırma Bakanlığı 6 Mayıs 2004 arasında imzalanması (2,5 milyar dolar harcamayla, 2008'de bitmesi planlanan projenin daha sonra Ġstanbul raylı sistemleriyle entegrasyonu yapılacaktır). Marmaray Asya-Avrupa Demiryolu Bağlantısı Projesi‟nin, anahtar teslim olarak yaklaĢık 2 milyar dolar maliyetle ve Japon kredisiyle yapımına baĢlanması (2007'de kazı iĢlemlerinin Mayıs 2004 bitirilmesi, 2008 yılında Sirkeci-Üsküdar arasında tamamlanması planlanan projenin, 13,3 km. si deniz altında olmak üzere toplam uzunluğu 76,3 km). Marmaray Asya-Avrupa Demiryolu Bağlantısı Projesi‟nin temel atma töreninin Üsküdar'da yapılması. UlaĢtırma Bakanı: "Hiçbir zaman İstanbul için ne köprü ne tüp geçit tartışması yok. Zamanı geldiğinde şehrin köprüye de, tüp geçide de ihtiyacı olabilir. 9 Mayıs 2004 İstanbul'un yoğun trafik yükü belki bir başka tüp geçidi de, üçüncü köprüyü de ihtiyaç haline getirecektir. Tüp geçit, üçüncü köprünün alternatifi değildir. İhtiyaç doğdukça ve zamanı geldikçe bunlar sırasıyla ele alıncaktır.” Çevre sağlığı nedeniyle Haziran ayında uygulanmak üzere AB Mayıs 2004 standartları çerçevesinde Hükümetin kurşunlu benzin satıĢını da yasaklayan yönetmeliği imzalaması. Cari açığın yükselmesine önlem olarak, çevre kaygısıyla yaĢlı otomobillerin trafikten çekilmesi ve yeni araçlarla değiĢtirilmesi 26 Mayıs 2004 için uygulamaya sokulan ÖTV (Özel Tüketim Vergisi) indirimi miktarının, yurtdıĢından Türkiye‟ye giren otomobil sayısında aĢırı yükselmeden ötürü, düĢürülmesi. Meteksen Sistem tarafından, TÜBĠTAK-ODTÜ- Bilkent proje desteği ile 3 yıllık bir AR-GE çalıĢması sonucu Trafikkent Sürücü Mayıs 2004 Eğitim Simülatörü'nden sonra Trafikent ürün ailesine Trafikent Psikoteknik Sürücü Değerlendirme Sistemi'ni kazandırması. TBMM Meclis BaĢkanlığına „İstanbul Ulaşım İdaresi Genel Haziran 2004 müdürlüğünün Kuruluş ve Görevleri hakkında Kanun Teklifi‟ verilmesi. Teklif geri çekilmiĢ, yasalaĢmamıĢtır. Ġzmir BüyükĢehir Belediye BaĢkanı Ahmet PriĢtina‟nın (CHP) 16 Haziran 2004 beklenmedik (51 yaĢında) ölümü. 27-28 Haziran 2004 tarihlerinde Ġstanbul'da yapılacak NATO 24 Haziran zirvesi için Ġstanbul kentiçi ulaĢımının sınırlandırılması ve ĠETT 2004 seferlerinin süre boyunca yeniden düzenlenmesi ya da iptal edilmesi. Türkiye-Ġstanbul'da 10. Dünya Ulaştırma Araştırma Konferansı'nin 4 Temmuz 2004 (World Conference on Transport Research, WCTR) toplanması (3 gün sürmüĢtür).

10 Temmuz 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu‟nun Resmi Gazetede 2004 yayınlanarak yürürlüğe girmesi. Birleşmiş Milletler Kültür, Eğitim ve Bilim Örgütü (UNESCO) tarafından, Ġstanbul'un, 'tehdit altındaki Dünya Mirası Listesi'ne 2004 alınması yolundaki önerisinin değerlendirilmesinin 2006 yılında yapılmasını kararlaĢtırması.

OPET Petrolcülük AŞ.‟nin, TEMA Vakfı ve Karayolları Genel 2004 Müdürlüğü ile "Yeşil Yol" projesini baĢlatması.

2004 2004 yılının Türkiye Trafik Yılı ilan edilmesi.

2004 Karayolu TaĢımacılık Yasası‟nın ve yönetmeliklerinin çıkarılması. Kocaeli-TavĢancık arasında kentlerarası demiryolu treni ile 11 Temmuz 2004 Ġstanbul banliyö treni arasında sinyalizasyon hatasına bağlı ölümlü ve yaralanmalı kaza.

13 Temmuz Yeni 5216 sayılı BüyükĢehir Belediyesi Yasası‟nın Resmi 2004 Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmesi.

14 Temmuz 5226 sayılı Kültür ve tabiat Varlıklarını Koruma yasasının TBMM‟de 2004 kabülü.

Ġngiltere'de, tren taĢımacılığının stratejik yönetiminin özel Ģirket 15 Temmuz Strategic Rail Authority'den alınarak, yeniden kamu yönetimi 2004 denetimine alınması, yani bir yerde dolaylı kamulaĢtırma yapılarak ilgili bakanlıkça denetlenen Network Rail'e verilmesi. Ġstanbul-Ankara arasında çalıĢtırılan hızlandırılmış tren'in 22 Temmuz 2004 Sakarya dolayında büyük can kaybı ve yaralanmalara yol açan kaza yapması (Normal tren seferlerine 16 gün sonra baĢlandı). Toplam sayısı 20'yi bulan Koruma Bölge Kurulları‟nın yapısını değiĢtirerek, üye sayısını 5'ten 7'ye çıkaran ve Ģehir planlamacısı, mimar, arkeolog ve sanat tarihçisi yanında Ağustos 2004 hukukçu üye öngören, 5226 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu ile Çeşitli Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun'un yürürlüğe girmesi.

11 Ağustos 2004 Ġstanbul'da Ģiddetli yağıĢlar sorucu 3 ölü, 1.277 su baskını ve maddi hasarlı kayıpların oluĢması (2 gün sürmüĢtür).

Ġstanbul JMO BaĢkanı Dr.Yıldırım Güngör: "Dünyada deprem riski bu kadar yüksek olan, ama buna karşın bağrında tüpçüleri, 16 Ağustos 2004 ilaç fabrikalarını, boya fabrikalarını, kozmetik depolarını, benzin istasyonlarını ve fırınları barındıran başka bir kent yok. Yani İstanbul deprem olmadan da patlamaya hazır bir bomba gibi." Şehir Plancıları Odası ikinci baĢkanı Buğra Gökçe: "Kent merkezine daha çok araç gelmesini sağlayacak seçenekler 13 Eylül 2004 yerine çağdaş ulaşım politikalarının uygulanması, toplu taşım öncelikli seçimlerin yaşama geçirilmesi gerektiği anlaşılacaktır." Kültür ve Turizm Bakanlığı ve ĠBB'nin iĢbirliğiyle Birleşmiş Milletler Bilim, Kültür Teşkilatı‟nın (UNESCO) Tarihi İstanbul Yönetimi Kentsel Yönetim Stratejileri ve Eylem Planı Geliştirme Uluslararası 6 Ekim 2004 Arama Konferansı'nın Ġstanbul'da yapılması (6-8 Ekim): "Minja Yang: Eğer Suriçi'nin her gün daha fazla yok olan sivil mimarlık dokusunu kurtaracak yasal ve yönetsel bir önlem alınmazsa, İstanbul 'Risk Altındaki Miras' listesine aktarılacak.” Ġstanbul köy ve mahalle muhtarlarına İETT Denetim Kartı Ekim 2004 verilmesi. Otomobil ithalatının yavaĢlatılması amacıyla binek 2 Kasım 2004 otomobillerden alınan Özel TaĢıt Vergisi'nin (ÖTV) % 7- 9 oranında arttırılması. BirleĢmiĢ Milletler üyesi (aynı zamanda Güvenlik Kurulu) Rusya'nın Kyoto Protokolü‟nü imzalaması ile imzalamayan 2004 ABD'ne rağmen protokolün uluslararası yasa statüsü kazanması (Protokol sera gazlarının 2014 yılına kadar belli bir düzeye indirilmesini sağlayacak uygulamalar öngörmektedir). 2004 ĠETT ekspres otobüslerin (E-Otobüs) iĢletmeye konulması. ĠBB BaĢkanı Kadir TopbaĢ (AKP): “Kent merkezine özel araçla 19 Kasım 2004 girişin bir bedeli olmalı, bunun üzerinde çalışıyoruz.” Aralık 2004 5272 sayılı Belediyeler Yasası‟nın çıkarılması. 5281 sayılı Vergi Kanunlarının YTL ile Uyumu Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılması Hakkında Yasa. 5272 sayılı kanunun geçici 1. 2004 maddesinin yürürlükten kaldırılması: „Hazine arazilerinin belediyeleri devri.‟ ĠBB‟ce kentin imar ve ulaĢım planlarını hazırlamak amacıyla, 2005 İstanbul-Tepebaşı TÜYAP Binası‟nda İstanbul Metropoliten Planlama ve kentsel Tasarım Merkezi‟nin oluĢturulması. Ocak 2005 Kabataş-Eminönü Raylı Sistemi‟nin hizmete açılması. Kabataş-Eminönü Tramvay Hattı‟nın (8.321.009 dolara mal olan hattın uzunluğu 2.8 km.) iĢletmeye açılması. ĠETT Genel Müdürü Muammer kantarcı: “Hat ile hem yolculuk sayısı yüzde 12 30 Ocak 2005 artacak, hem de daha konforlu, hızlı ve güvenli bir ulaşım sağlanacak.”

ĠETT‟de geçmiĢ yıllarda çalıĢan ünlülerin yer aldığı İlk Durak 31 Ocak 2005 belgeselinin tanıtım töreninin, ünlülerin katılımıyla Cemal Reşit Rey Konser Salonu‟nda yapılması.

Rusya‟nın, Kyoto Protokolü‟nü („2012 yılına kadar sera salımı 16 Şubat 2005 1990 düzeyinin en az % 5 altına indirilecek’)imzalamasıyla protokolün yürürlüğe girmesi. Türkiye Denizcilik İşletmeleri (TDİ) bünyesindeki Ģehir hatları 22 Mart 2005 vapurlarının ĠDO‟ya devri. 2005 Dünya Mimarlık Kongresi‟ne Ġstanbul‟un ev sahipliği yapması. 2005 Ġstanbul-ġiĢli‟de Cevahir Alışveriş Merkezi‟nin açılması. 5366 sayılı Yıpranan Tarihi ve Kültürel Taşınmaz Varlıkların 16 Haziran Korunması ve Yaşatılarak Kullanılması hakkında yasanın TBMM‟ce 2005 kabülü. Yasanın ilk uygulamaları Sulukule ve TarlabaĢı‟nda gerçekleĢtirilmiĢtir.

Ekim 2005 ĠETT‟ce, Otogar-Bağcılar Raylı Sistem (LRT) yapımına baĢlanması.

ĠETT‟ce, Kirazlı-Başakşehir Raylı Sistem (Metro) yapımına Ekim 2005 baĢlanması. 12 gün sürecek BirleĢmiĢ Milletler Ġklim DeğiĢikliği Çerçeve 29 Kasım 2005 SözleĢme Konferansı‟nın Kanada-Montreal‟de açılışı.

Trafikteki araçlarla ilgili EURO IV Çevre Standartı‟nın uygulanma 2005 tarihi. Japonya Uluslararası İşbirliği Ajansı‟na (JICA), ĠBB‟ce Ulaşım 2005 Master Planı hazırlatması. ĠETT iĢletmeciliğinde sigortalı yolculuk (ferdi kaza sigortası) 2005 döneminin baĢlatılması. ĠDO Aġ.‟nin eski Ģehir hatları vapurlarını iĢletmeden kaldırarak 2005 yeni vapurları devreye sokma projesine karĢı sivil örgütlerce „vapurlarımızı vermiyoruz’ kampanyasının baĢlatılması. ÖHO personeline giyim standardı getirilmesi. 2005

ĠETT‟nin eski BağlarbaĢı Garajı‟nın yerinde İETT Kültür Merkezi ve 2005 Ulaşım Müzesi yeniden düzenlenmesi.

2005 Kadıköy-Kartal Raylı Sistemi‟nin (metro) yapımına baĢlanması. 2005 ĠETT beyaz masa uygulaması (internet ortamında) baĢlaması. ĠETT‟nin kuruluĢ kanununda değiĢiklik yapılarak „iĢletir-iĢlettirir‟ 2006 sözcüklerinin ilgili maddeye (3. Madde) eklenmesi.

2006 İETT Stratejik Plan hazırlık çalıĢmaları.

Ġstanbul BüyükĢehir Belediyesi tarafından Ġstanbul için 2006 Hattı (Topkapı-Avcılar) ön çalıĢmaların baĢlatılması.

Ġstanbul‟da Lastik Tekerlekli Tramvay Hatları (Metrobüs) için 2006 ĠETT‟nin çalıĢmalar baĢlatması.

Klimali, EURO III çevre standartlı, yüzde yüz alçak tabanlı yeni 450 2006 adet Mercedes Citaro Marka otobüsün ĠETT filosuna katılması. ĠETT‟nin Ġkitelli Garajı‟nda bulunan merkez ambarın yenilenmesi. 2006

2006 ĠETT‟de gece seferleri uygulamasının baĢlaması.

ĠETT‟ce, 350 solo, 100 körüklü (Mercedes Citaro Marka) otobüs 2006 alınması.

27 Mart 2006 ĠETT otobüslerinde tutamak reklam uygulaması. 7 Tepe 7 Tünel Projesinin ĠBB‟ce baĢlatılması. Ġstanbul‟un iki Mart 2006 yakasında 26 karayolu tüneli yapımı öngörülüyor. Hükümetin özelleĢtirme programına karĢı, İstanbul 5 No.lı Kültür Nisan 2006 ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu‟nca, HaydarpaĢa Gar Binasıyla birlikte tüm çevresinin „tarihi sit’ ilan edilmesi. Ġstanbul‟un ulaĢım tarihini anlatan dizinin üçüncü kitabının Nisan 2006 Dersaadet‟ten İstanbul‟a Tünel I adıyla ĠETT yayını olarak yayımlanması. Brüksel-Avrupa Parlamentosu‟nun uluslar arası büyük jürisince, 11 Nisan 2006 Ġstanbul‟un 2010 Avrupa Kültür Başkenti olarak kabul edilmesi. Dokuzuncu Kalkınma Planı (2007-2013) Stratejisi Hakkında Karar 13 Mayıs 2006 alınması. Özürlüler ve refakatçileri için ĠETT „beyaz kart’ uygulamasının Haziran 2006 baĢlaması. . ĠBB‟nin, Çevre ve Orman ile Sanayi ve Ticaret Bakanlıklarının Haziran 2006 Ömerli Su Havzası‟nı organize sanayi böyle yapma amacıyla imara açma giriĢimiyle ilgili dava açması. Haziran 2006 ĠETT Karaköy Gar Binası‟nın restorasyonu. 2006 Ġstanbul-Levent‟de Kanyon Alışveriş Merkezi‟nin açılması. ĠBB‟nin Bimtaş‟a (İstanbul Metropoliten Planlama Bürosu) yaptırdığı 6 Haziran 2006 1/100.000 ölçekli İstanbul çevre Planı‟nın TMMOB‟ce oratk bildiriyle eleĢtirisi. BüyükĢehir Belediyesi‟nce, „tek bilet akbil’ uygulamasına geçilerek, ĠETT ve Özel Halk Otobüsleri, ġehir Hatları Vapurları, 1 Temmuz 2006 Metro, Deniz Motorları ve Banliyö Trenlerinin aynı bileti kullanması ve sistem genelinde mavi akbil‟in (aylık abonman) geçerli olması. Taksim-Kabataş arasını 110 saniyeye indiren 640 m. 1 Temmuz Uzunluğundaki Tünel (Füniküler) Sistemi‟nin, 29 Haziran 2006 2006 günü BaĢbakan ve BüyükĢehir Belediye BaĢkanı‟nın katıldığı bir törenden sonra iĢletmeye alınması. ĠBB- Ġstanbul UlaĢım Aġ‟nin, Uluslararası Toplu Ulaşım Birliği 4 Temmuz 2006 (UITP) ile birlikte düzenlediği Toplu Taşımacılık Türkiye Konferansı‟nın yapılması. İBB Stratejik Planı‟nın BüyükĢehir Belediye Meclisi‟nde 14 Temmuz onaylanması. Planda, Ġstanbul için „7 Tepe 7 tünel‟ projesi 2006 baĢlığıyla 2011 yılına kadar 20 adet tünel yol yapımı öngörülmektedir. ÖHO iĢletmecilerinin yönetiminde haftalık Kentiçi Toplu Taşıma 2006 Gazetesi‟nin yayına baĢlaması. 12 Ocak 2007 Akyolbil için 100 ĠETT otobüsüyle pilot uygulama baĢlatılması. 50 adet çift katlı, kırmızı (DAF Mjt Marka), 44 solo (Mercedes 2007 Citaro Marka) otobüs alınması.

İETT‟ce, EURO II Çevre Standartlarında 44 adet Mercedes Marka 2007 normal, 50 adet Mercedes Capasity körüklü otobüs alımı. Avcılar-Topkapı Metrobus Hattı‟nda çalıĢtırılmak üzere yüksek 2007 yolcu kapasiteli, konforlu 31 adet (Mercedes Capacity Marka) otobüsün alınması. “Boss” adı verilen bir sürücüsüz araba ile çok sayıda başka 2007 sürücüsüz arabanın, Victorville Kaliforniya‟da (ABD) gerçeğe yakın koşullardaki bir caddede öteki araçlarla birlikte trafikte denenmesi. 2007 Ġstanbul-Bakırköy‟de Capacity Alışveriş Merkezi‟nın açılması. 2007 Ġstanbul-Ġstinye‟de İstinye Park Alışveriş Merkezi‟nin açılması. Ġstanbul‟un ulaĢım tarihini anlatan serinin dördüncü kitabının Haziran 2007 Dersaadet‟ten İstanbul‟a Tünel II adıyla ĠETT yayınları arasında yayımlanması. 5 Temmuz 2007 UITP‟ nin Türkiye Bürosu‟nun Ġstanbul‟da açılıĢı. 13 Temmuz ĠETT ilk Stratejik Planı‟nın (2008-2012) BüyükĢehir Belediye 2007 Meclisi‟nde onaylanması. 17 Ağustos Akyolbil ile ilgili çalıĢmaların yürütüleceği Komuta Kontrol 2007 Merkezi`nin İETT Kağıthane Garajı‟nda açılması. Ġstanbul‟un kuzeyinde ormanlık alanda Uluslar arası Formula-1 24 Ağustos 2007 otomobil yarıĢının baĢlaması (ĠETT eriĢim için toplutaĢım desteği sağlamıĢtır.) Ne Deve Ne KuĢ: Metrobüs Avcılar-Topkapı arasındaki yolculuk süresini 22 dakikaya indiren 17 Eylül 2007 Metrobüs Hattı‟nın ĠETT‟ce iĢletmeye alınması. ĠETT otobüslerinin zararlı mikroorganizmalara karĢı haftada bir 1 Ekim 2007 kez dezenfekte edilmeye baĢlanması. 4 Aralık 2007 İstanbul Kentsel Dönüşüm Yasası‟nın çıkarılması. Kentiçi Ulaşım Terimleri Sözlüğü‟nün WEB‟de yayımı 2008 (www.zkirmizi.com). ĠETT‟de kağıt biletin uygulamadan kaldırılması ve yerine beĢ 1 Ocak 2008 biletlik kartların (beĢibiryerde) geçirilmesi. ĠETT‟ce, Sultançiftliği Hafif Raylı Sistemi‟nin devamı olan, Ocak 2008 Edirnekapı-Topkapı Hattı‟nın yapımına baĢlanması. İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) İnşaat Fakültesi Ulaştırma Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Güngör Evren‟in açıklaması: “Bazı 18 Şubat 2008 bölgelerde talebin acilen karşılanması için metrobüs iyi bir çözüm. Ancak, İstanbul gibi büyük kentlerde tekerlekli sistemler kısa sürede işlevini yitiriyor.” TEMA, Doğa Derneği, ÇEKÜL, Doğal Hayatı Koruma Derneği, Dünya Araştırmalar Enstitüsü'ne bağlı Sürdürülebilir Ulaşım Merkezi (EMBARQ-İstanbul), Doğal Hayatı Koruma Vakfı (WWF Türkiye), Türkiye Ormancılar Derneği, Türkiye Tabiatını Koruma Derneği ve Mart 2008 Kuş Araştırmaları Derneği temsilcilerinin katıldığı toplantıda, onaylanmıĢ il çevre düzenleme planına karĢın Ġstanbul Boğazı‟nda yapılacak üçüncü köprüye ortaklaĢa direnme kararı alınması. ĠETT‟ce, 2 adet EURO III çevre standartında çift katlı kırmızı (Daf Mjt Marka), metrobüs hattında çalıĢtırılmak üzere EURO IV 2008 standartında 100 adet körüklü( Mercedes Capasity Marka), 8 adet körüklü (Phileas Marka) otobüs alınması. 1 adet lastik tekerlekli tramvay (Phileas Marka) alınması (Avcılar- 2008 Topkapı Metrobus Hattı‟nda çalıĢtırılmak üzere; yüksek yolcu kapasiteli, hibrit motorlu, yüksek teknolojiyle donatılmıĢ). ĠETT‟li ustaların Tünel‟in ilk vagonlarını (hizmete açıldığı yıl Mart 2008 1875‟te kullanılan) birebir aslına uygun Ģekilde yenilemesi. 2008 Ġstanbul ġiĢli‟de City‟s Nişantaşı Alışveriş Merkezi‟nin açılması. Ġstanbul BüyükĢehir Belediye BaĢkanı Kadir TopbaĢ' ı „yanlıĢ ve kural dıĢı iĢler‟ konusunda 5 kez mektupla uyardığını ancak Mart 2008 yanlıĢta hep ısrar edildiğini vurgulayan eski İETT Genel Müdür Yardımcısı Cemal Acar”ın Büyükşehir Çalı(şı)yor adlı kitabının yayımlanması. Ġstanbul Levent'teki 46 bin metrekarelik İETT Garajı arsasının 705 milyon dolar (KDV dahil 1 milyar 156 milyon 400 bin YTL) teklif veren Sama Dubai'ye satılması. (Açık arttırmayı kazanan Dubai 21 Mart 2008 ġeyhi El Maktum arazinin ücretini, Mimarlar Odası'nın açtığı ve arazide yapılan imar değiĢikliğinin iptalini isteyen dava ile ihalenin iptalini isteyen davayı gerekçe göstererek ödemedi. ġirket, ihale sürecinin askıya alınmasını talep etti.) Tarihi Yarımada ve Haliç‟ten sorumlu İstanbul 4 No.lı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu‟nun 2399 sayılı kararında; 24 Eylül 2008 „Fenerbahçe, PaĢabahçe ve Maltepe vapurlarının kent kültürüne ve kent anılarına katkıları nedeniyle korunmalarının uygun olacağı‟nın belirtilmesi. İETT Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı‟nca düzenlenen Kentiçi 16 Ekim 2008 Ulaşımda Alternatif çözümler: Metrobüs Sistemleri panelinin yapılması. Panel kitabı Ocak 2009‟da yayımlandı. Ġstanbul BüyükĢehir Belediyesi‟nce (ĠBB) Taksim - 4. Levent Metro Hattının 7 km. uzatılmasıyla inĢa edilen, Şişhane- Atatürk Oto Sanayi Sitesi (AOS) metro hattında deneme seferlerine ĠBB BaĢkanı Kadir TopbaĢ‟ın da katıldığı bir törenle 7 Kasım 2008 baĢlanması. (ġiĢhane-Maslak arasında yolculuk süresini 21 dakikaya indirecek olan hat, Ocak 2009‟da hizmete verilecek. Toplam 15 kilometre uzunluğa sahip, günde 600 bin yolculuğun gerçekleĢeceği ġiĢhane-Maslak AOS hattında 10 istasyon bulunuyor. ) Ġstanbul-GaziosmanpaĢa‟da bir ĠETT otobüsünün yüzleri maskeli 8 Kasım 2008 kiĢilerce Molotof kokteyli atılarak yakılması.

16 su tankı üzerinde bulunan Karaköy Vapur İskelesi‟nin Ģiddetli 21 Kasım 2008 lodosta batması.

„Bisiklet‟ sloganıyla kent yaşamına kattığı “bike sharing”in Milano‟da hayata geçirilmesi. (Ekolojik bir araç olarak nitelenen, çevreyi kirletmeyen bisiklet taşımacılığı, ilk aşamada 65 istasyon ve 800 bisikletle hizmet verecek Milanolulara. Belediye otobüsleri, metro ve 28 Kasım 2008 benzeri yüzey araçlarının işletmeciliğini yürüten ATM‟nin kontrolündeki bisiklet hizmeti, müşterilere kentin 65 farklı noktasında elektronik kart karşılığında seçtiği bisikleti bir taşıma aracı olarak kullanabilmesini, istediği hedefe ulaşabilmesini sağlıyor.) İETT Avcılar- Mecidiyeköy Metrobüs Hattı‟nın Boğaziçi Köprüsü üzerinde ayrılan Ģerit üzerinden Anadolu Yakası‟nda Kasım 2008 Kozyatağı‟na bağlanması iĢinin baĢlaması (ġubat 2009‟da, Avcılar-Topkapı-Mecidiyeköy-Zincirlikuyu-Altunizade-Kozyatağı Metrobüs Hattı hizmete girecektir.) Devlet Demiryolları Genel Müdürlüğü (DDY) ile ĠBB arasında 30 Kasım 2007 imzalanan protokol uyarınca, HaydarpaĢa ve dolayıyla ilgili plan yapma yetkisini ĠBB‟nin DDY‟den devir alması. ĠETT‟nin, ĠETT ve ulaĢımla ilgili haber ve yazıları içeren Durak adlı Aralık 2008 ücretsiz dergisini yayımlamaya baĢlaması. Yap-işlet-devret (YĠD) modeli ile yapılacak Karayolu Boğaz Tünel Geçişi Projesi ihalesini, Yapı Merkezi ile Güney Kore‟den SKEC- Samwhan-Hanshin-Namkwang-Kukdong Ģirketlerinden oluĢan “TKJV Türk-Kore Ortak Girişimi”nin alması. (1 milyar dolara mal olması beklenen tünel geçiĢi, 4 yıl 7 ayda tamamlanacak. Projenin iĢletme süresi ise 30 yıl 6 ay 9 gün olacak. Proje ile iki 5 Aralık 2008 kıta, denizin altından karayolu tüneli ile birbirine bağlanacak. KazlıçeĢme‟den baĢlayacak, Göztepe KavĢağı‟nda bitecek projede 3.3 kilometrelik bölüm denizin altında yer alacak. Ġki katlı ve ikiĢer Ģeritli planlanan tünelde katlardan birisi giden, diğeri gelen araçlara ayrılacak. Günde 90 bin aracın geçiĢ yapacağı öngörülüyor. ) Trafikteki araçlarla ilgili EURO V Çevre Standartı”nın uygulanma 2009 tarihi. 5831 Sayılı, Orman Yasası‟nın 2/B bendine gönderme yapan ve yeni bir düzenleme getiren (orman niteliğini yitirmiĢ arazilerin imara açılması) Tapu Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik 15 Ocak 2009 Yapılmasına Dair Kanun‟un TBMM‟de kabül edilmesi. Ġzleyen günlerle CumhurbaĢkanınca onaylanarak resmi gazetede yayımlanmıĢ, yürürlüğe girmiĢtir. Şişhane-Taksim ile 4.Levent-Atatürk Oto Sanayi Sitesi Metro 30 Ocak 2009 Hatlarının BaĢbakanın da katıldığı törenle iĢletmeye açılması.

KAYNAKLAR

Ahunbay, Zeynap; Tarihi Çevre Koruma ve Restorasyon, 1998, Yapı Endüstri Yayınları, İstanbul Alpöge, Atila; İstanbul Ulaşımı ve Metro,1977, İstanbul Alus, Sermet Muhtar; Ġstanbul Yazıları, 1994, İBB, İstanbul Amicis, Edmondo de; İstanbul, 1981, ?, İstanbul Bayrak, M. Orhan; İstanbul Tarihi, 1996, İnkilap Yayınları, İstanbul Belge, Murat; İstanbul Gezi Rehberi, 1993, Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul Beyaz,Metin/Koçak,Hüseyin; İmar Uygulamaları, 2004, ? Bookchin, Murray; Kentsiz Kentleşme, 1999, Ayrıntı yayınları, İstanbul Carbognano, Cosimo Comidas de ; 18.Yüzyılın Sonunda İstanbul, 1993, Eren Yayıncılık, İstanbul Çeçen,Kazım/Kutlu, Kemal; Çağını Yakalayan Osmanlı, 1995, İstanbul Çelebi,Funda/Aksal,Bahri/ Öğretmen, Filiz, Proje Koord.; Kent Araştırmaları Bibliyografyası, 2001, Tarih Vakfı, İstanbul Daver, Abidin; Dünkü Bugünkü Yarınki İstanbul, 1944, Belediye Matbaası, İstanbul Daver, Abidin; Yenileşen İstanbul, 1947, Belediye Matbaası, İstanbul Dumont, Paul; Modernleşme Sürecinde Osmanlı Kentleri, 1996, Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul EGO Genel Müdürlüğü ; Cumhuriyetin 50.Yılında EGO, 1973, EGO Genel Müdürlüğü, Ankara Ekinci, Oktay; İstanbul'u Sarsan 10 Yıl.1983-1993, 1994, Cumhuriyet Gazetesi, 11-20 Ocak 1994, İstanbul Ekinci, Oktay; İstanbul Dosyaları, 1996, Anahtar Yayınları, İstanbul Erder, Sema; Ümraniye: İstanbul'da Bir kent Kondu, 1996, İletişim yayınları, İstanbul Ergin, Vahidettin; Tünel, 2000, Simurg Yayınları, İstanbul Ergin, Vahidettin; Rumeli Demiryolları,1993, İstanbul Ergin, Osman Nuri; İstanbul Şehreminleri, Haz.Ahmet Nezih Galitekin, 1996, İBB, İstanbul Ergin, Osman Nuri; Mecelle-i Umur-ı Belediyye (8 cilt), 1995, İBB, İstanbul EriĢçi, Lütfü; Türkiyede İşçi Sınıfının Tarihi, 1951, İstanbul Erol, Kaya; Kentleşme ve kentlileşme, 2003, İlke yayınları, İstanbul Ertan, Ünal; Tramvaylar Tarihe Karıştı, 1964, Radyo Kültür yayınları, İstanbul Evren, Burçak; Galata Köprüleri Tarihi, 1994, Milliyet Yayınları, İstanbul Faroqhi, Suraiya; Osmanlıda Kentler ve Kentliler, 1993, Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul Freund,P/Martin, G.; Otomobilin Ekolojisi, 1993, Ayrıntı yayınları, İstanbul Gencer, Ali Ġhsan; Türk Denizcilik Tarihi Araştırmaları, 1986, İstanbul Gökdağ, Remzi ; Park Otel "Olayı", 1992, Anahtar Yayınları, İstanbul Göksel, Ali Akif; İstanbul'un Yolları ve şehir Yollarının Tarihçesi, 1955, İstanbu

Göncüoğlu, S.Faruk; İstanbul'un 'İlk'leri, 'En'leri, 2003, İBB, İstanbul Göymen, Koral; Türkiye'de Kent Yönetimi, 1997, Boyut Publishing yayınları, İstanbul Güçlük, G./BeĢiroğlu, Z.;İstanbul Metropoliten Taşıma ve Ulaşım Ücretleri Araştırması, 1973, Karayolları Genel Müdürlüğü, Ankara Gülersoy, Çelik; Tramvay İstanbul'da, 1989, İstanbul Kitaplığı, İstanbul Gülersoy, Çelik; Eski İstanbul Arabaları, TÜRİNG yayınları, İstanbul Gülersoy, Çelik; Kayıklar, 1983, Türing yayınları, İstanbul IRTC Konsorsiyumu; Boğaz Demiryolu Tüneli Geçişi ve İstanbul Metrosu Fizibilite Etüdleri ve Avan Projeleri. Kentsel Ulaşım Etüdü Alternatiflerinin Değerlendirilmesi. Nihai Rapor,1987, İstanbul ĠETT; İETT İşletmeleri Umum Müdürlüğü Tarihçesi, Teşkilatı, Mevzuatı ve Faaliyeti,1956, İETT, İstanbul ĠETT; İstanbul ve Civarında Yolcu Taşıma İhtiyacı ve Metro Konusu, 1973, İETT, İstanbul ĠETT; Tünel 100 Yaşında, 1975, İETT ĠETT; Dünyada Otobüsün Tarihsel Gelişimiyle İstanbul'da Otobüs İşletmesinin Kuruluşu ve Gelişimi 1926-1988, 1988, İETT, İstanbul ĠETT; İETT İşletmeleri Genel Müdürlüğü Tarihçesi, 1995, İETT, İstanbul ĠETT; İETT İşletmeleri Genel Müdürlüğü-Kuruluş Kanunu, İlgili Yönetmelik ve Yönergeler, 2004, İETT, İstanbul Ġlter, Ġsmet; Boğaz ve Haliç Geçişlerinin Tarihçesi, 1973, Karayolları Genel Müdürlüğü, Ankara Ġstanbul Belediyesi; Cumhuriyet Devrinde İstanbul: Otobüs, 1948, İstanbul Belediyesi, İstanbul Ġstanbul Valiliği; İstanbul'un Kitabı, Kitap 1, 1958, İstanbul Valiliği, İstanbul Kaygılı, Osman Cemal; Köşe Bucak İstanbul, 2003, Selis Yayınları, İstanbul Kaynak, MuhteĢem; Osmanlı Demiryollarına Bir Bakış, 'Yapıt', 1984, Yapıt, s.59, İstanbul Kayra, Cahit ; Eski İstanbul Haritaları, 1990, İstanbul Kayserilioğlu, R. Sertaç; İETT Tarihçesi: Otobüsün Tarihçesi, 1994, İETT, İstanbul Kayserilioğlu, R. Sertaç; Dersaadet'ten İstanbul'a Tramvay I, 1998, İETT, İstanbul Kayserilioğlu, R. Sertaç; Dersaadet'ten İstanbul'a Tramvay II,1999, İETT, İstanbul Kayserilioğlu, R. Sertaç/Mazak, Mehmet/Ton, Kadir; Osmanlıdan Günümüze Havagazının Tarihçesi, Cilt 1,1999, İGDAŞ, İstanbul KeleĢ, RuĢen ; 100 Soruda Türkiyede Şehirleşme, Konut ve Gecekondu, 1983, Gerçek Yayınları, İstanbul KeleĢ, RuĢen; Kentbilim Terimleri Sözlüğü, 1998, İmge Yayınları, Ankara KeleĢ, RuĢen; Kentleşme Politikası, 2002, İmge Yayınları, Ankara Keskin, Ahmet; İstanbul Şehri Metro İhtiyacı, 1962, İstanbul Kılıçbay, Mehmet Ali ; Şehirler ve Kentler, 1993, Gece Yayınları, İstanbul Kıray, Mübeccel B.; Örgütleşemeyen Kent: İzmir, Bağlam Yayınları, İstanbul Kızıltuğ, Celal; İstanbul'da Toplu Ulaşım ve İETT, 1989, İETT, İstanbul Koçu, ReĢat Ekrem; İstanbul Ansiklopedisi, İstanbul Kuban, Doğan; İstanbul:Bir kent Tarihi, 1996, Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul Kutlu, ġemsettin; Bu Şehr-i İstanbul Ki, 1972, Milliyet Yayınları, İstanbul Laborit, Henri ; İnsan ve Kent, Payel Yayınları, İstanbul Mansel, Philip; Konstantinopolis:Dünyanın Arzuladığı Şehir 1453-1924, İstanbul MEB; İstanbul Albümü 1950-1953, 1954, MEB, Ankara Mengi, AyĢegül; İmar Hukukuna Giriş, 2003, İmge Yayınları, Ankara Okyay, Ġsmet; Fransa'da Kentsel Sit Alanlarının Korunması: Malraux Yasası, 2001,Yapı Endüstri Yayınları, İstanbul Onur, Ahmet; Türkiye Demiryolları tarihi 1860-1953,1953, Genel Kurmay Başkanlığı, Ankara Orhon, Onur; İstanbul Toplutaşın Tarihi, 1980, Yayınlanmamış Orhonlu, Cengiz; Osmanlı İmparatorluğunda Şehircilik ve Ulaşım Üzerine Araştırmalar, 1984, Ege Üniv., İzmir Ramazanoğulları, Turgut Sırma, Ġstanbul'un Yönetimi, 2004 , Anahtar kitaplar yayınevi, İstanbul Rasim, Ahmet; Şehir Mektupları, 1971, Arba yayınları, İstanbul Sahırsılan, Necmettin; Üsküdar-Kadıköy ve Havalisi Halk Tramvayları,1932, İstanbul Sanayi Bakanlığı; Türk Sanayiinde 50 Yıl, 1973, Sanayi Bakanlığı, Ankara Sarıarslan, Ümit; Demir Ağlardan Örümcek Ağlarına-Cumhuriyet demiryolculuğu ve Ötesi, 2004, Otopsi Yayınları, İstanbul Sayar,M/C.; İstanbul'un Surlar İçindeki Kısmınının Jeolojisi, 1962, İTÜ Maden Fak., İstanbul Serçe, Erkan; İzmir'de Belediye: Tanzimattan Cumhuriyete (1868-1945), 1998 Dokuz Eylül yayınları, İzmir Sezer, S./Özyalçınar, A.; İstanbul'un Taşı Toprağı Altın, 1995, Altın Kitabevi yayınları, İstanbul Tarih Vakfı, Ġstanbul Ansiklopedisi, 1993 TC Karayolları; İstanbul Ulaşımında 50 Yıl,1973, TC Karayolları, Ankara Tekeli, Ġlhan; Modernite Aşılırken Kent Planlaması, 2001, İmge Yayınları, Ankara Tekeli,Ġ/Okyay,T.; Dolmuşun Öyküsü, 1981, Çevre ve Mimarlık Bilimleri Derneği, İstanbul TMMOB Mimarlar Odası; Boğaz Köprüsü Üzerine Mimarlar Odası Görüşü, 1970, TMMOB yayınları, Ankara Tunalı ÇalıĢkan, Fehime/Kırmızı, Zikrullah; İstanbul Tramvay İşletmeleri, 1998, Yayınlanmamış, İstanbul Tunalı ÇalıĢkan, Fehime/Kırmızı, Zikrullah; Kentiçi Ulaşım Terimleri Sözlüğü, 2008, www,zkirmizi.com TÜRĠNG; İstanbul Kuitaplığı Katalogu, 1988, TÜRİNG Kurumu, İstanbul Tutel, Eser; Şirket-i Hayriye, 1994, İletişim yayınları, İstanbul Uslu, Ġbrahim/Büyükyılmaz,Altan, Ed.; İstanbul Rehberi, 2002, İBB, İstanbul wowTURKEY.com WEB Sitesi www.iett.gov.tr WEB sitesi www.ibb.gov.tr WEB sitesi Yapı Merkezi; Tünel Projeleri, 2000, Yapı Merkezi, İstanbul Yerasimos, Stefanos; İstanbul İmparatorluklar Başkenti, 2000, Tarih Vakfı Yurt yayınları, İstanbul Yurt Ansiklopedisi, C.6: 'İstanbul:Kentiçi ulaşım”, 1982, Ana Yayıncılık, İstanbul