PAPUR BRO GENAU’R-GLYN, , , A’R

PRIS 75c | Rhif 374 | RHAGFYR 2014

Cylch Meithrin Ffarwelio Datblygu yn dathlu efo Ceri yng Ngogerddan t.14 t.6 t.18

Actor Nadolig Llawen ifanc Owen Jac Roberts, a Blwyddyn gyda Richard Harrington o’r gyfres Y Gwyll. Cafodd Owen, mab Karen (Hughes Newydd dda gynt) a Matthew Roberts, Rhydyfelin, sy’n ddisgybl yn Ysgol Gymraeg ac yn aelod o Ysgol Sul Horeb ei ddewis fel ecstra i’r ail gyfres. Bydd y bennod yn cael ei darlledu yn y flwyddyn newydd

Gordon Jones ar ymweliad â’i ddeintydd i lansio ei gyfrol Caryl ac Aled a’r plant – Hedd a Gwenno – yn mwynhau stori – Dannedd Mel Morgwn – gweler t.18 gweler t.18 Y TINCER | RHAGFYR 2014 | 374 dyddiadurdyddiadur

Sefydlwyd Medi 1977 Aelod o Fforwm Papurau Bro Rhifyn Ionawr Deunydd i law: Ionawr 2 Dyddiad cyhoeddi: Ionawr 14 ISSN 0963-925X RHAGFYR 18 Nos Iau Plygain traddodiadol Cwisfeistr yw Mr. Bob Hughes Jones. GOLYGYDD – Ceris Gruffudd dan nawdd Cymdeithas y Penrhyn yn festri Rhos Helyg, 23 Maesyrefail, Penrhyn-coch Horeb, Penrhyn-coch am 7.30 IONAWR 16 Nos Wener Bro fy mebyd ( 828017 | [email protected] yng nghwmni Jill, Judith, Llio a Nia Peris RHAGFYR 19 Bore Gwener Gwasanaeth Cymdeithas Lenyddol y Garn yn festri’r Garn TEIPYDD – Iona Bailey Nadolig Ysgol Gyfun Penweddig ym Methel am 7.30. CYSODYDD – Elgan Griffiths (832980 am 10.30. Ceir anerchiad gan gyn-ddisgybl Y Parchg Casi Jones (Thomas gynt), Y Felinheli. IONAWR 21 Nos Fercher Hazel Walford CADEIRYDD – Elin Hefin Davies yn sôn am Ynyswen, Stryd Fawr, Y Borth ( 871334 RHAGFYR 19 Dydd Gwener Ysgolion O. M. Edwards: y stori o’r newydd Cymdeithas IS-GADEIRYDD A THREFNYDD CYFEILLION Ceredigion yn cau am wyliau’r Nadolig y Penrhyn yn festri Horeb, Penrhyn-coch am Y TINCER – Bethan Bebb 7.30 Penpistyll, Cwmbrwyno, Goginan ( 880228 RHAGFYR 21 Nos Sul Gwasanaeth Carolau yn YSGRIFENNYDD – Anwen Pierce Eglwys Dewi Sant, Capel Bangor am 6.00 IONAWR 21 Nos Fercher Gyrfa chwist yn 3 Bryn Meillion, Bow Street ( 828337 Neuadd Pen-llwyn, Capel Bangor am 8.00. Croeso i bawb; raffl fawr yn cael ei thynnu TRYSORYDD – Hedydd Cunningham gyda gwobrau yn cynnwys £150 o vouchers Tyddyn-Pen-y-Gaer, , Aberystwyth 2015 Dydd Llun Ysgolion Ceredigion yn M&S ( 820652 [email protected] IONAWR 5 agor ar ôl gwyliau’r Nadolig HYSBYSEBION – Cysyllter a’r Trysorydd IONAWR 30 Nos Wener Hwyl a sbri i’r holl IONAWR 7 Dydd Mercher Angharad Lewis yn blwyfi yn Neuadd yr Eglwys, Penrhyn-coch LLUNIAU – Peter Henley siarad am ‘Ddringo Kilimanjaro’ Cymdeithas am 6.30 Dôleglur, Bow Street ( 828173 Chwiorydd y Garn am 2.30 o’r gloch IONAWR 31 Pnawn Sadwrn Oedfa TASG Y TINCER – Anwen Pierce IONAWR 14 Nos Fercher ‘Taith i’r India’, y ddwyieithog o ddiolchgarwch am wasanaeth TREFNYDD GWERTHIANT – Lila Piette Parchedig Wyn Morris. y Parchg Peter M. Thomas a neilltuo y Parchg Llys Hedd, Bow Street ( 820223 Cymdeithas Gymraeg y Borth yn Neuadd Judith Morris yn Ysgrifennydd Cyffredinol Gymunedol Y Borth am 7.30. newydd Undeb Bedyddwyr Cymru ym ABER-FFRWD A CHWMRHEIDOL Methel, Aberystwyth am 2.00. Mrs Beti Daniel IONAWR 16 Nos Wener Noson Cwis Caws a Glyn Rheidol ( 880 691 Gwin yn Neuadd yr Eglwys, Penrhyn-coch. Y Y BORTH – Elin Hefin Ynyswen, Stryd Fawr [email protected] Hoffai Ceris Gruffudd ddymuno RHODDION BOW STREET Nadolig llawen a blwyddyn newydd dda Mrs Mair Lewis, 40 Maes Ceiro ( 828 102 Cydnabyddir yn ddiolchgar y rhoddion Lynn Phillips, 1 Cae’r Odyn ( 820 908 isod. Croesewir pob cyfraniad boed gan i gyfeillion a darllenwyr y Tincer. Yn Anwen Pierce, 3 Bryn Meillion ( 828 337 unigolyn, gymdeithas neu gyngor. ôl f’arfer ni fyddaf yn gyrru cardiau Maria Owen, Swyddfa’r Post (828 201 Nadolig ond yn cyfrannu – eleni i’r CAPEL BANGOR / PEN-LLWYN Teulu Tangeulan, Capel Bangor £6 Mrs Aeronwy Lewis elusen GISDA – sy’n darparu cefnogaeth Elen Evans, Erwlas, Bow Street £5 Rheidol Banc, Blaengeuffordd ( 880 645 a chyfleoedd i bobl ifanc bregus. CAPEL MADOG, CEFN-LLWYD A CAPEL DEWI Eirian Hughes, Lluest Fach ( 880 335 Elwyna Davies, Tyncwm ( 880 275 Dei Evans, Fferm Fronfraith, Comins-coch Camera’r Tincer Telerau hysbysebu ( 623 660 Cofiwch am gamera digidol y Tincer Tudalen lawn (35 x 22 cm) £100 DÔL-Y-BONT – mae ar gael i unrhyw un yn yr ardal Hanner tudalen £60 Mrs Llinos Evans - Dôlwerdd ( 871 615 fydd am ei fenthyg i dynnu llun ar gyfer y Chwarter tudalen £30 DOLAU papur o gyngerdd, cinio neu ddigwyddiad neu hysbyseb bach ca. 5 x 8 cm £6 Mrs Margaret Rees - Seintwar ( 828 309 a gynhelir o fewn ein dalgylch. Fe’i cedwir y rhifyn - £40 y flwyddyn (10 rhifyn GOGINAN gan Mrs Mair Lewis, 40 Maes Ceiro, - misol o Fedi i Fehefin); mwy na 6 Mrs Bethan Bebb Bow Street (( 828102). Os byddwch am mis + £4 y mis , llai na 6 mis - £6 y Penpistyll, Cwmbrwyno ( 880 228 gael llun eich noson goffi yn Y Tincer mis. Cysyllter â’r trysorydd os am LLANDRE defnyddiwch y camera. hysbysebu. Mrs Mair England Pantyglyn, Llandre ( 828693 PENRHYN-COCH Mairwen Jones - 7 Tan-y-berth ( 820642 Colli Cadeirydd Cyntaf y Tincer A’r Tincer yn mynd i’r wasg daeth y newyddion am farwolaeth Eddie Jones, Waunfawr, TREFEURIG Aberystwyth - cyn brifathro Ysgol Rhydypennau. Estynnwn ein cydymdeimlad â Bethan Mrs Edwina Davies Darren Villa, Pen-bont Rhydybeddau ( 828 296 Jones ac â Nerys Ann a Dafydd a’u teuluoedd. Eddie oedd Cadeirydd cyntaf y Tincer a bu yn Brif Ddosbarthydd a Chadeirydd o 1977 hyd 1997. Gobeithiwn gyhoeddi teyrnged iddo yn y rhifyn nesaf.

2 CYFEILLION Y TINCER Dyma fanylion enillwyr Cyfeillion y Tincer Mis Tachwedd 2014

£25 (Rhif 194) Sian Mari Evans, Deilyn, Cefn-llwyd £15 (Rhif 85) Anwen Pierce, 3 Bryn Meillion, Bow Street £10 (Rhif 32) Huw Meirion Edwards, Banc yr Eithin, Llandre

Fe dynnwyd y rhifau buddugol gan aelodau o’r tîm dosbarthu yn festri Bethlehem, Llandre pnawn Mercher Tachwedd 19 Nawr yw’r amser i ymaelodi yn Y Cyfeillion gan y bydd tymor newydd yn dechrau mis Ionawr. 30 MLYNEDD YN OL Y delynores Eira Lynn Jones, cyntaf, hefyd disgybl o wlad Groeg, Annwyl Olygydd Aelybryn, (Capel Bangor) enillydd a thelynorion o bob rhan o Brydain. Ar ran Cymdeithas Hanes Teuluoedd Ysgoloriaeth Nansi Richards 1984 Darn a gomisiynodd Eira gan Bill Ceredigion hoffwn dynnu sylw eich darl- (O’r Tincer Rhagfyr 1984) Connor 21 blynedd yn ôl - Songs for lenwyr at gyhoeddiadau a fyddai efallai Mae Eira Lynn yn byw ym Love and Remembering fydd yn cael o ddiddordeb iddynt ac sydd ar werth Manceinion ac yn 2015 bydd yn ei ganu. Fe’i comisiynwydl yn ystod gan y Gymdeithas. Ers rhai blynyddoedd dathlu 25 mlynedd yn dysgu yn yr argyfwng yn Sarajavo. Roedd Gŵyl yr ydym wedi bod yn ymweld â myn- RNCM fel pennaeth Adran Telyn Telyn yn yr RNCM a mi gafodd y wentydd yng Ngheredigion er mwyn yn y Coleg Cerdd. Ar Mawrth darn y grandawiad cyntaf yr amser adysgrifio’r cerrig beddau a geir yno. 19, cynhelir cyngerdd gyda 13 hynny. Darn sydd yn berthnasol Dyma restr o’r llyfrynnau sydd ar gael: o delynorion sydd wedi cael heddiw hefyd. Capel Capel Bangor, Eglwys Newydd, hyfforddiant ganddi - rhai yn y Coleg Bydd y cyngerdd hefyd yn agor y Gwnnws, Llanafan, Llanddeiniol, nawr a rhai dros y blynyddoedd. Yn dathliadau ar gyfer lawnsio Neuadd Llanfihangel-y-Creuddyn, , eu plith mae Manon Llwyd a Mary Gyngerdd newydd yr RNCM. , Llantrisant, , Maen y Ann Kennedy - y ddwy fyfyrwraig Gweler http://eiralynnjones.co.uk/ Groes; Mynydd Bach, Salem; Mynwent y Dref, Cei Newydd; Pen-llwyn, Capel Bangor; Rhostie; Tal-y-bont – bron yn barod; Tal-y-bont, Bethel – bron yn barod; Tal-y-bont, Nazareth; Tal-y-bont, Eisteddfodau’r Urdd 2015 Tabernacl; Trefenter; Ysbyty Cynfyn, Yspyty Yswyth; . CHWEFROR 25 Dydd Mercher Gŵyl Os oes diddordeb gan unrhyw un o’ch Offerynnol Ceredigion yn Theatr Felin-fach darllenwyr mewn hanes teulu neu yn am 12.30 MAWRTH 4 Dydd Mercher. Rhagbrofion Ymunwch â Grwˆp Facebook Ytincer wir hanes lleol, beth am ymaelodi â’r Eisteddfod cylch Aberystwyth yn Ysgolion Gymdeithas. Cynhelir cyflwyniadau yn cynradd y dref Dilynwch y Tincer ar Trydar @TincerY Neuadd Eglwys Dewi Sant, Stryd y Bad- MAWRTH 4 Dydd Mercher Eisteddfod don, Aberystwyth yn fisol. Uwchradd cylch Aberystwyth yn Am fwy o fanylion gweler gwefan y Ysgol Gyfun Penweddig Cyhoeddir y Tincer yn fisol o Fedi i Gymdeithas www.cgnfhs.org.uk neu e- MAWRTH 5 Dydd Iau. Eisteddfod Ddawns Mehefin gan Bwyllgor y Tincer. Argreffir ac Eisteddfod cylch bostio [email protected] gan y Lolfa, Tal-y-bont. Nid yw’r Pwyllgor Aberystwyth yng Nghanolfan y Celfyddydau, Aberystwyth o angenrheidrwydd yn cytuno ag unrhyw Yn gywir, MAWRTH 16 Nos Lun. Eisteddfod farn a fynegir yn y papur hwn. Dylid Menna H Evans, Ysgrifennydd Rhanbarth Aelwydydd yn yr cyfeirio unrhyw newyddion i’ch gohebydd Ysgol Gymraeg Aberystwyth am 6.00. lleol neu i’r Golygydd, ac unrhyw lythyr MAWRTH 20 Dydd Gwener. Eisteddfod neu ddatganiad i’r wasg i’r Golygydd. Uwchradd Rhanbarth Ceredigion ym Y mae pawb sy’n ymwneud â’r Tincer yn Mhafiliwn o 9.00 yb Fel mae’r TIncer yn mynd i’r wasg cafwyd gwneud hynny’n wirfoddol ac yn ddi-dâl MAWRTH 21 Dydd Sadwrn. Eisteddfod gwybod fod - yn dilyn cais i Eisteddfod cynradd Rhanbarth Ceredigion ym er budd y gymuned leol. Nhw fel unigolion Rhyngwladol Llangollen – “Cor Ysgolion Mhafiliwn Pontrhydfendigaid am 9.00 sy’n derbyn pob risg a chyfrifoldeb Penrhyn-coch a Phen-llwyn” wedi eu MAWRTH 24 Dydd Mawrth. Eisteddfod (cyfreithiol ac fel arall) gan dderbyn mai dewis i gystadlu ar y dydd Mawrth yn 2015. Ddawns Rhanbarth Ceredigion yn Theatr ar y telerau hynny y maent yn cyfrannu at Dymuniadau gorau iddynt. Felin-fach am 12.30 y papur a’i ddosbarthiad.

3 Y TINCER | RHAGFYR 2014 | 374

CANOLFAN GYMRAEG? Annwyl Ddarllenydd, Dyma dynnu eich sylw at gynllun o dan nawdd y Coleg Annwyl Gyfaill Cymraeg Cenedlaethol a allai fod o ddiddordeb ichi. Eisoes Mae Prifysgol Aberystwyth yn archwilio’r syniad o sefydlu mae myfyrwyr ledled Cymru a’r tu hwnt (gan gynnwys rhai o’r Canolfan Gymraeg, ochr yn ochr â llety myfyrwyr, er budd y Wladfaa) wedi dechrau astudio ar lein. Brifysgol a’i chymuned leol, sef trigolion Aberystwyth a’r ardal. Ond brysiwch! Y dyddiad cau ar gyfer cofrestru yw 12 Rydym wedi sefydlu Gweithgor sy’n cynnwys aelodaeth o blith Ionawr 2015. myfyrwyr a chynrychiolwyr staff academaidd a gweinyddol Mae Prifysgol Aberystwyth a Phrifysgol Bangor wedi dod at y Brifysgol, ac rydym yn awyddus i ymgynghori’n eang er ei gilydd i greu cyrsiau newydd ar y we trwy gyfrwng y Gymraeg mwyn sicrhau bod ein cynlluniau’n gydnaws ag anghenion a ym mhob math o feysydd—o Hanes i Seicoleg, o Athroniaeth dyheadau’r gymuned sy’n bwysig inni. i Ffotograffiaeth, o Sgiliau Iaith i Gerddoriaeth. I weld y Ydych chi o’r farn bod galw am Ganolfan Gymraeg? Ac os, dewis eang o gyrsiau sydd eisoes ar gael ewch ar y we: www. felly, beth ddylai rôl a gweithgareddau’r Ganolfan Gymraeg colegcymraeg.ac.uk/dysguobell fod? Hoffwn eich gwahodd i gyflwyno eich syniadau am yr hyn Mae’r cyrsiau hyn i gyd ar gael i bawb dros 17 oed, a does dim yr hoffech chi ei weld yn digwydd mewn Canolfan Gymraeg ym rhaid bod ar y campws i’w hastudio oherwydd bod y cyrsiau Mhantycelyn. Croesawn unrhyw awgrymiadau a lledaenwch y hyn i gyd ar y we. Os ydych chi am ddatblygu sgiliau yn y neges am yr ymgynghoriad ymhlith eich cyfoedion. gweithle neu ddilyn pwnc sydd o ddiddordeb ichi mae hwn yn Anfonwch eich cynigion atom ar bapur at: gyfle ardderchog. Fel arfer, mae pob cwrs yn costio £120 yr un, ond mae’r Coleg Gwenno Edwards Cymraeg Cenedlaethol yn barod i gynnig lle yn rhad ac am Swyddfa B38, ddim i’r sawl sy’n cofrestru am bedwar cwrs (gwerth £480). Canolfan Gwasanaethau’r Gymraeg, Ewch i wefan y Coleg (www.colegcymraeg.ac.uk/dysguobell) Prifysgol Aberystwyth, i gael ffurflen gofrestru a danfonwch hi ynghyd â dau eirda cyn Aberystwyth, gynted ag y bo modd. Y dyddiad cau yw 12 Ionawr 2015. SY23 3DY I gael rhagor o fanylion neu i drafod hyn ymhellach mae croeso ichi gysylltu â mi ar y ffôn neu drwy e-bost (01970 62 Neu anfonwch e-bost at [email protected] 8474 / [email protected]).

Yn gywir, Dr Owen Thomas (Cyfarwyddwr y Cynllun Astudiaethau Cyfrwng Cymraeg DÔL–Y-BONT Rhan-amser) www.colegcymraeg.ac.uk/dysguobell Cydymdeimlad Cydymdeimlir â Mrs. Gloria Davies a’r teulu, Maes y Leri, ar farwolaeth brawd i Gloria yn Aberystwyth yn ddiweddar. Dyma drefn casgliadau gwastraff Cyngor Sir Ceredigion dros y Nadolig a’r Calan. MADOG, DEWI A Wythnos y Nadolig (22 tan 28 Rhagfyr) CEFN-LLWYD Diwrnod casglu arferol Cesglir ar Dydd Llun 22 Rhagfyr Dydd Llun 22 Rhagfyr Dymuniadau da Fronfraith ar golli perthynas – Dydd Mawrth 23 Rhagfyr Dydd Mawrth 23 Rhagfyr Dymunwn yn dda i Siân Evans, Priscilla Rees, ; Dydd Mercher 24 Rhagfyr Dydd Mercher 24 Rhagfyr Dydd Iau 25 Rhagfyr Dydd Gwener 26 Rhagfyr Y Fronfraith, yn ei swydd â Mr Antony Lewis, Dydd Gwener 26 Rhagfyr Dydd Sadwrn 27 Rhagfyr newydd yn gynorthwy-ydd Brynhyfryd, ar golli ei dad – Mr dysgu rhai gydag anghenion Iori Lewis, Aberystwyth; Wythnos Calan (29 Rhagfyr tan 4 Ionawr) arbennig yn Ysgol Penweddig. ac â Mr Ken Hughes, Diwrnod casglu arferol Cesglir ar Troedrhiwgwinau, ar golli Dydd Llun 29 Rhagfyr Dydd Llun 29 Rhagfyr Gwellhad buan chwaer – Mrs Georgina Jones, Dydd Mawrth 30 Rhagfyr Dydd Mawrth 30 Rhagfyr Gwellhad buan i Nia Gore, Bow Street. Dydd Mercher 31 Rhagfyr Dydd Mercher 31 Rhagfyr Troedrhiwgwinau, ar ôl derbyn Dydd Iau 1 Ionawr Dydd Gwener 2 Ionawr llawdriniaeth yn Ysbyty Bron- Bedydd Dydd Gwener 2 Ionawr Dydd Sadwrn 3 Ionawr glais. Bedyddiwyd Evie-Rosa Kellaway, merch Annmarie a Bydd y Cyngor yn ymdrechu i ddarparu’r holl gasgliadau Cydymdeimlad Geoff, Cefn-llwyd yn Eglwys dros gyfnod y Nadolig a’r Flwyddyn Newydd, fodd bynnag, mae’n bosib bydd diffyg adnoddau yn atal hyn rhag dig- Cydymdeimlwn â Mrs Myfanwy Llanbadarn Fawr ar Dachwedd wydd ym mhob ardal. Pe bai hyn yn digwydd yn eich ardal, Pugh, Fronddewi, a theulu’r 9fed rydym yn gofyn bod yr holl sbwriel sydd heb ei gasglu yn cael ei gyflwyno ar y diwrnod casgliad priodol nesaf.

Nadolig llawen a Blwyddyn Bydd y trefniadau casglu’n mynd yn ôl i’r arfer ar 5 Ionawr 2015. Newydd Dda i chi gyd! www.ceredigion.gov.uk/ailgylchu

4 374 | RHAGFYR 2014 | Y TINCER Myfyrdod y Nadolig

‘Heddiw buom mewn gwasanaeth eglwys fel arall, maent yn ceisio helpu pawb, ym Methlehem (mae’r wraig a finnau’n Moslemiaid a Christnogion gyda’i gilydd gwirfoddoli yn y Wlad Sanctaidd am sydd mewn alltudiaeth o’u cartrefi. gyfnod). Roedd yna addurniadau’r Nadolig Tagu haelioni yn y groth; diolch byth ni yn hongian o’r nenfod tu fewn i’r eglwys a wnaeth Duw hynny gyda’i Fab, yn rhoi stop naws yr Ŵyl ym mhob man er fod y gwres ar ei ymgnawdoliad, yn dweud ei fod yn rhy yn ugain gradd y tu allan yn yr awyr agored. gostus i’w roi i’r byd ac yn ormod o risg i’w Thema’r gwasanaeth oedd cenhadaeth ganiatàu cael ei eni. Naddo. Ta beth am y ddiweddaraf yr eglwys hon, sef mynd a bygythiadau a ddaeth i’w rhan yn syth ar chymorth i ffoaduriaid o Syria sydd yn awr yn ôl genedigaeth y baban, lladd y plant bach byw yng Ngwlad yr Iorddonen, a rhoi’r cwbl dan ddwy oed a’r ffoi i’r Aifft am sbel; mae oll iddynt yn rhad ac am ddim. Deg aelod haelioni a chariad Duw’n fodlon ar y risg. oedd wedi teithio draw i gario anrhegion Felly mae aelodau’r eglwys ym Methlehem ymarferol oddi wrth yr eglwys. Dau beth oedd yn efelychu esiampl Crist yn ei enedigaeth wedi fy nharo i wrth wrando ar yr adroddiad. beryglus ac yn ei farwolaeth aberthol nes Yn gyntaf, tlawd yw trigolion Bethlehem y ymlaen. dyddiau hyn. Oherwydd y sefyllfa wleidyddol Rhoddodd Duw ei Fab i ni yn dilyn pob rhyngddynt a’r Israeliaid, prin iawn yw’r bobl disgwyl. Yn adeg Crist roedd pawb yn disgwyl sydd mewn gwaith cyflogedig. Felly, allan y Meseia. Roeddynt yn gwybod yn iawn lle o’u tlodi maent wedi casglu arian a nwyddau byddai’n cael ei eni. Dim ond holi oedd angen i gyfrannu i ffoaduriaid sydd mewn sefyllfa i’r doethion wneud, a dyma’r ateb yn dod waeth na nhw. Onid ydy’n wir yn aml iawn, y yn syth allan o broffwydoliaeth Micha ‘Ym bobl sydd yn fwy hael na neb arall ac sydd yn Methlehem, yn Jwdea y genir ef’. Roeddyn fodlon byw yn aberthol yw’r bobl tlawd? Am nhw’n gwybod ac rydym ni’n gwybod. ryw rheswm neu’i gilydd mae cyfoeth yn tagu Bethlehem yw’r pentref, Iesu yw’r Meseia, haelioni yn y groth. haelioni a chariad yw ein hymateb iddo fe’. Yn ail, nid oedd aelodau’r eglwys yn Bendithion y tymor. cadw’u haelioni i Gristnogion yn unig; Stuart Bell, Y Borth

Colofn Enwau Lleol Ffynnon Ceule uwchlaw’r lôn las sy’n arwain Gwyn, sir Gaerfyrddin. Felly, os gwyddoch chi am Yn y golofn ddiwethaf, i’r gogledd-orllewin o Benrhiw- Gellid dadlau bod enwau enw ffynnon yn eich ardal chi, fe soniwyd am ewyllys las, yn union wedi croesi’r ffin i ffynhonnau ymhlith yr enwau rhowch wybod. Griffith Jones, Penrhiw-las, dir Hafodau (SN704804). sydd dan y bygythiad mwyaf Angharad Fychan Cwmbrwyno (1784) sy’n Digwydd y gair ceule yng o ddiflannu am mai enwau cyfeirio at: Ngeiriadur Prifysgol Cymru, llafar ydynt gan amlaf na chânt Paratowyd dan nawdd “all that one Tenement and lle nodir ei fod yn gyfuniad eu cofnodi, ac am fod ein Cymdeithas Enwau Lleoedd Lands called Pen Rhiw Lase o’r elfennau cau ‘gwag’ a lle dibyniaeth ar ffynhonnau, ac Cymru together with my just share of ‘man’, yn golygu ‘gwagle, felly ein hymwybyddiaeth o’u the Land called Droskol being ceudod, diffwys, gagendor; lleoliadau a’u henwau, yn dipyn www.cymdeithasenwaulleoedd the Liberty and appurtenance agen’. Byddai’r ystyron hynny’n llai na’n cyndeidiau. cymru.org there unto belonging situate gweddu’n berffaith i’r bwlch yn being and lying East of y graig lle mae Ffynnon Ceule the Mound and Boundary yn tarddu. extending in a direct Line from Cyfeiria Iwan Wmffre The( the Gate at the Top of Pen rhiw Place-Names of Cardiganshire Lase to a certain Place called (2004), tt 239) at enghreifftiau Funnon Keiley” eraill o’r gair mewn enwau Diolch o galon i Eleanor lleoedd: Penrhiwcoule Williams, Penrhiw-las, yng Ngwynionydd, godre am gysylltu gyda rhagor o Ceredigion, a Throedrhiwceule wybodaeth. Er na chlywodd ger Letterston yn sir Benfro Eleanor erioed am Drosgol yn (nad yw ei union leoliad yn yr ardal, mae’n hen gyfarwydd wybyddus). Mae’n bosibl mai’r â’r enw Ffynnon Ceule, ac fe’i un gair a welir hefyd yn Afon dangosodd i mi. Mae’n gorwedd Cwm Coile i’r de o Hendy-

5 Y TINCER | RHAGFYR 2014 | 374

PENRHYN-COCH

Horeb Oedfaon Rhagfyr 21 10.30 Ysgol Sul 2.30 Oedfa Nadolig 25 8.00 Oedfa gymun fore Nadolig 28 10.30 Oedfa diwedd blwyddyn Gweinidog Ionawr 4 2.30 Oedfa gymun Y Parchg Peter Thomas 11 10.30 Oedfa deuluol yr anrhegion Y Parchg Judith Morris 18 2.30. Oedfa Apêl Chad pan fyddwn yn croesawu Dr Menna Machreth, BMS i siarad am yr apêl; Bethel yn cydaddoli 25 2.30 Oedfa ffarwel i’r Gweinidog

Cydymdeimlad Merched y Wawr Penrhyn-coch Cydymdeimlwn â Catrin a Trefor, Llewelyn, Nos Iau 13eg o Dachwedd fe groesawodd ein Cadi a Ianto, Cwm Pennant ar farwolaeth Llywydd, Wendy Reynolds, bawb i’r cyfarfod, mam-gu a hen fam-gu, Mrs E. Britton, 31 a rhoddodd groeso cynnes i Elizabeth Maes Ceiro, Bow Street. Evans - un o swyddogion Merched y Wawr dros Adran Ceredigion a Phenfro - oedd Cydymdeimlwn â Mair Evans, Glan Ceulan, wedi troi i mewn i dreulio noson yn ein ar farwolaeth ei chwaer yng nghyfraith o plith. Aed ymlaen i wneud y busnes arferol. Bontrhydfendigaid yr wythnos ddiwethaf. Derbyniwyd diolch o Gartref Tregerddan am gael stondin yn ei Ffair Flynyddol. Roedd Cylch Ti a Fi arian a enillwyd gan y Côr a’r Parti Llefaru Ers mis Ebrill, cynhaliwyd Cylch Ti a Fi yn Eisteddfod Penrhyn-coch eleni wedi cael Bore Sul 23 Tachwedd oedd Sul olaf yn Neuadd y Penrhyn, Penrhyn-coch. Bu’n ei rannu rhwng Capel Horeb, Eglwys Sant Ceri Williams fel Athrawes Ysgol Sul gyfle gwych i ddod i adnabod teuluoedd Ioan a Neuadd y Penrhyn. Cafwyd apêl oddi yn Horeb. Bellach mae hi a’r teulu lleol a chreu perthynas â hwy. Daw tua 10-15 wrth y Gwasanaethau Cymdeithasol am wedi symud i’r Gogledd. Diolch iddi o rieni sy’n dod draw pob wythnos ar fore ofalwyr maeth, mae eu hangen yn fawr iawn. am ei holl waith gyda’r plant dros y dydd Mercher rhwn 10 a 12.00. Cynhaliwyd Trafodwyd cymryd rhan i wneud coeden blynyddoedd. cystadleuaeth yn Sioe Penrhyn-coch ym mis Nadolig eto eleni gogyfer â Gŵyl Goed Bu Ceri mor weithgar gyda chymaint Awst a’r enillwyr oedd 1af – Rhys Mills Nadolig Eglwys Sant Ioan. Soniwyd am Ŵyl o bethau yn y capel a’r pentref – mae’n 2il – Twm Aron Merched y Wawr mis Mai 2015, hefyd taith restr ddiddiwedd – Cinio Cymunedol, 3ydd – Mari Roberts Merched y Wawr i Forgannwg. Fe wnaed apêl Pryd ar Glyd, Ysgol Sul, CIC, Agor Bydd y Cylch yn dechrau cyfarfod eto ar i roi syniadau gogyfer â dathlu 50 mlynedd y Llyfr, Merched y Wawr, Parti Cyd- Ionawr 7fed Merched y Wawr yn genedlaethol yn 2017. adrodd, Parti Canu, Oedfa Nadolig y Dymunwyd yn dda i Ceri Williams sydd Cylch Meithrin, Clwb Hanner Tymor, Clwb Hanner Tymor Horeb yn symud yn ôl i fyw i’r gogledd ar ôl 31 Eisteddfod Perhy-coch ac yn y blaen. Bydd Clwb Hanner Tymor Horeb yn mlynedd yn ein plith. Bu Ceri yn weithgar Dymunwn yn dda iddi wrth ddychwelyd cyfarfod nesaf ar ddyddiau Mercher a Iau iawn yn y gangen dros y blynyddoedd. i’r gogledd - Ynys Môn am y tro. 18-19 Chwefror 2015. Daw mwy o fanylion Yna fe groesawodd ein Llywydd ein yn y flwyddyn newydd.. gwraig gwadd am y noson sef Ffion Lewis o Lanrhystud sydd â thalent arbennig yn Cerddor ifanc gwneud pob math o bethau efo llechi. Tro y fenter hon. Diolchwyd iddi yn swyddogol Llongyfarchiadau i Rhys Wyn James, 35 cyntaf i Ffion wneud hyn o flaen cynulleidfa, gan Glenys Morgan. Cafwyd cwpanaid a Dôl Helyg, sydd wedi cael rhagoriaeth yn ei ac roedd yn trafod y llechi mor drwyadl, thynnwyd y raffl fisol i ddiweddu’r noson. arholiad theori cerddoriaeth gradd 1. eu torri i bob math o siapau megis siâp Noson wych dros ben. calon ac yn y blaen, ac yna yn eu haddurno Cydymdeimlad gydag ysgrifen arnynt ar gyfer pob math o Ar y Marc Cydymdeimlwn â Delyth Jones, achlysuron megis priodasau, pen blwyddi ac Roedd hi’n hyfryd clywed Gari Lewis yn Rhydyrysgaw, sydd wedi colli ei brawd yng enwau tai, unrhyw beth fyddech yn ei ofyn cael ei holi ar raglen Radio Cymru Ar y Marc nghyfraith – Meurig Jones, Trefenter. am. Cafwyd cyfle i brynu peth o’i gwaith ar y ynglŷn â’r gêm dderby gwpan a chwaraewyd diwedd. Dymunwn yn dda iddi i’r dyfodol yn rhwng Penrhyn-coch a’r Bont ar 6 Rhagfyr, ar

6 374 | RHAGFYR 2014 | Y TINCER

eleni ‘roedd gennym bedwar ar bymtheg o goed yn llenwi’r eglwys a’r thema oedd ‘Gwledydd y Byd’. Mi fuodd prysurdeb diri ar fore Sadwrn y 6ed o Ragfyr pan ddaeth yr holl fudiadau, sefydliadau a chymdeithasau’r pentref ynghyd i addurno’r coed. Rhai o’r gwledydd a ddewiswyd oedd Tsieina, Madagascar, Rwsia, Mecsico, Awstria, Alaska, Israel, yr Alban, Brasil, Twrci a heb anghofio Cymru fach wrth gwrs. ‘Roedd tipyn o feddwl a gwaith cartref tu ôl i’r holl syniadau. Mi fydd y dathliadau yn gorffen gyda gwasanaeth Naw llith a charol ar nos Sul y 14eg Rhagfyr am 6 o’r gloch. Enillydd pleidlais y werin am eu hoff goeden oedd Alaska, gan Clwb 60+ Trefeurig. Diolch yn fawr iawn i bawb am eu gwaith caled a chreadigol i wneud y digwyddiad yn un arbennig. ‘Roedd yn wledd i’r llygaid. faes Parc Pantyfedwen, Pontrhydfendigaid. â’r ‘Stordy’r Jiwbilî’ sy’n cael ei rhedeg Llongyfarchiadau i fechgyn y Penrhyn a orfu o’i eglwys. Ychydig o agoriad llygad i’r Aber Jazz 1-2. gynulleidfa, a syndod mae’n siŵr oedd Nos Sadwrn 6 Rhagfyr rhoddodd Aber clywed yr angen a’r alwad sydd am y math Jazz eu perfformiad olaf yn Rummers Swydd newydd yma o gymorth ar unigolion a theuluoedd Aberystwyth ar ôl perfformio am dros 40 Llongyfarchiadau i Greg Roberts a yng ngogledd Ceredigion yn yr oes hon. Gall mlynedd mewn gwahanol dafarnau yn y dref. apwyntiwyd yn Bennaeth Cynorthwyol ar ‘Stordy’r Jiwbilî’ ddarparu bwyd i bobl leol Dechreuwyd yn y Crystal Palace cyn symud Ysgol Pen-llwyn. Dymuniadau gorau iddo mewn argyfwng gyda chyflenwad o fwyd i’r Cwps ac yn y blynyddoedd diwethaf wrth y gwaith. hyd at dridiau. Os dymunwch gyfrannu at Rummers oedd eu cartref. yr achos, mae yna flwch ar gyfer nwyddau Bu Emyr Pugh -Evans, prifathro Ysgol Eglwys St Ioan Penrhyn-coch. wrth gefn ein heglwys. Mi fedrwch gysylltu’n Gynradd Penrhyn-coch yn canu’r trombôn Cwrdd Diolchgarwch. uniongyrchol gydag Eglwys Santes Anne, ers 25 mlynedd ac mewn cyfweliad radio ‘Roedd yr eglwys wedi ei haddurno’n hyfryd am fwy o fanylion cysylltwch drwy e-bost â efo Sara Gibson soniodd fel y teimlai ei fod yn lliwiau’r Hydref, ac yn barod i groesawu’r [email protected] yn ddiwedd gyrfa arno wrth i’r band ddod pregethwr gwadd, sef y Parchedig Andy Cynhaliwyd swper dathlu’r cynhàeaf i ben. Herrick, o Eglwys Santes Ann, . ar nos Wener 10fed Hydref yn Neuadd yr Siaradodd am ei waith sy’n gysylltiedig Eglwys. Siomedig oedd y nifer a fynychodd y dathliad rhaid dweud, ond er hynny cafwyd Pêl-droed Penrhyn-coch noson hwyliog. ‘Roedd yna aroglau hyfryd yn Tîm 1af trafaelu o’r gegin, ac ar offrwm ar y fwydlen 15/11 ennill 3-1 v Four Crosses - oedd cawl cartref, ac i’w ddilyn, pob math cynghrair o darten ffrwyth a chrwmbwl a llond ein 22/11 1-1 v Llangefni - cwpan CBC boliau o hufen neu gwstard. Y ficer oedd 29/11 Cwpan Cymru colli Caerau 5 ein hadloniant i orffen y noson, mi fuodd Penrhyn 0 yn darllen darnau o farddoniaeth gyda 7/12 Ennill 2.1 Bont - Cwpan chymorth Lona Jones a darllenodd rhan o’i Canolbarth Cymru hoff lyfr yn ogystal â limrigau digri. Gofynnwyd i’r gynulleidfa ddod a thegan 2il dîm meddal ganddynt o unrhyw anifail, i’r 15/11 0-6 v Aberteifi- Cwpan Emrys gwasanaeth teuluol ar fore Sul y 12fed o Morgan Hydref. Dyma pryd oedd y Clwb Sul yn 22/11 0-3 v Padarn - Cynghrair dathlu diolchgarwch y cynhaeaf. ‘Roedd y 29/11 0-0 v - Cynghrair plant wedi bod yn dysgu am hanes Noa ac 6/12 1-3 v Tregaron - Cwpan Cynghrair ‘roedd anifeiliaid bychain wedi’i wasgaru Priodas ar hyd a lled yr eglwys. Ar ddiwedd y 3ydd tîm Llongyfarchiadau a dymuniadau gwasanaeth, casglodd y plant y creaduriaid 29/11 1-5 v Eilyddion Aberdyfi gorau i Ruth Evans a Gareth Morgan ynghyd, a’i dodi wrth y ddarllenfa i greu arch a briodwyd ar 18fed Hydref yn Eglwys Noa. Merched Sant Ioan, Penrhyn-coch. Uchafbwynt blwyddyn ein heglwys, yw’r Wŷl Ni fu gemau. Goeden Nadolig. Dyma’r ail i’w chynnal, ac

7 Y TINCER | RHAGFYR 2014 | 374

BOW STREET

Oedfaon Capel y Garn 10.00 a 5.00 Gweler hefyd http://www.capelygarn. org/

Rhagfyr 21 Rhagfyr bore Oedfa Nadolig y plant, gyda pharti ac ymweliad gan Siôn Corn i ddilyn hwyr am 6.00 SYLWER AR YR AMSER Oedfa arbennig ‘Naws y Nadolig’ dan arweiniad y Parchg Wyn Morris ac aelodau Capel y Garn, gyda chyfraniadau cerddorol gan y band pres ieuenctid lleol Paned a mins pei i bawb yn dilyn yr oedfa 25 Rhagfyr . 9 y bore Oedfa Gymun deuluol 28 Walford Gealy (am 10 yn unig) i bawb am eu cefnogaeth i’r te prynhawn Ar ddechrau Tachwedd cynhaliwyd 31 Rhagfyr . 11.30 yr hwyr Oedfa Nos Galan yn Afallen Deg. Gŵr gwadd y noson oedd digwyddiad bywiog yn Neuadd Mr Meirion Roberts ac yn dilyn cyflwyniad Rhydypennau, Bow Street ar “Lle Ionawr byr gan Mary trosglwyddwyd y noson i’w nesaf ar ôl yr Alban?”, lle y trafodwyd 4 Elwyn Pryse ofal. Mae Meirion yn adnabyddus yn lleol y goblygiadau i Gymru o’r ymgyrch 11 Aelodau’r Eglwys gan ei fod yn gweithio yn y siop gigydd yn annibyniaeth a’r newidiadau sy’n 18 Bugail y pentref. Cawson wybod am ei gefndir debygol o ddod yn ei sgîl. 25 John Tudno Williams fel cogydd gan egluro arwyddocad teitl y Cafwyd cyfraniadau gan y panelwyr noson sef “Cig a Phwdin”. Roedd e wedi Cynog Dafis, Elin Jones AC, y darlithydd cynllunio yn ofalus er mwyn dangos sgiliau’r Dr. Elin Royles, a Steffan Lewis, sef cigydd wrth baratoi cyw iâr cyfan mewn prif gynghorydd arweinydd Plaid Cydymdeimlad ffordd wahanol heb adael yr un asgwrn Cymru, Leanne Wood. Trafodwyd Cydymdeimlwn efo Dai, Auriel, Mark a ar ôl! Dangosodd wedyn ddull arall o nifer o bynciau ddiddorol fel Ruth, Trewylan, ar golli cyfnither i Dai yn gyflwyno’r rholion cig moch a selsig arferol pwerau treth, datganoli gwasanaeth Llangwyryfon yn ddiweddar, hefyd ei fodryb gyda’r cinio ac i orffen roedd gellyg wedi cyfiawnder troseddol a seilwaith yn Surrey. eu potsio mewn gwin twym a hufen iâ rheilffyrdd.Trefnwyd y cyfarfod gan cartref. Gwerthfawrogwyd cael blasu rhai o’r Gangen Rhydypennau Plaid Cymru, Â Mr Roli Jones, 1 Maes Ceiro, a’r meibion danteithion hyn a diolchwyd i Meirion am a chadeiriwyd gan Mike Parker, - Meirion Ellis Jones, Capel Bangor a Gwyn roi syniadau newydd i ni ar gyfer gwledd y ymgeisydd San Steffan y blaid ar gyfer Ellis Jones, Bow Street, ar farwolaeth priod Nadolig gan Mary. Ann a Beryl fu’n gyfrifol Ceredigion. a mam - Mrs Georgina Jones. am baratoi paned ac enillwyd y raffl gan Beryl hefyd. â Pat Joseph, Maes Ceiro ar farwolaeth ei Ar y 14eg o Dachwedd aeth nifer brawd - Mike Jones, Maes Ceiro (gynt o o’r aelodau i gymryd rhan yn y Cwis Chwiorydd Capel Y Garn Rhiwlas, Y Borth) Cenedlaethol yn Nhŷ Glyn Aeron. Er i’r Cynhaliwyd Paned a Chacen blynyddol ddau dîm, sef, Mary, Brenda, Gweneira ac y Chwiorydd yn y Festri fore Sadwrn, ac â Mrs Beryl Bowen, 23 Maes Ceiro, Ann; a Bethan, Margaret, Joyce a Janet gael Tachwedd 29ain pryd gwahoddwyd pobl i Catrin a Trefor, a Llewelyn, Cadi a Ianto ar noson hwyliog iawn a mwynhau yn fawr, ni ddod â chyfraniadau i Fanc Bwyd y Jiwbili. farwolaeth mam, mam-gu a hen fam-gu, Mrs ddaeth llwyddiant i’w rhan y tro yma. Roedd staff Cartref Tregerddan wedi paratoi E. Britton, 31 Maes Ceiro. Cacen Adfent hyfryd ar ein cyfer eleni eto Bedydd a thorrodd y gweinidog, y Parchedig Wyn Cydymdeimlwn â Mr Paul Keyworth a’r Bore Sul, 16 Tachwedd 2014, bedyddiwyd Morris, y darn cyntaf i agor y digwyddiad. teulu, Y Lôn Groes. Bu farw ei frawd – Mark Math Lewys, mab bach Steffan ac Elen Yna cafwyd egwyl ddifyr iawn dros goffi a – yn sydyn iawn yn ddiweddar. Roberts, Mynydd Gorddu; brawd Lois, yng danteithion tymhorol yn rhannu penbleth Nghapel y Garn gan y Parchg Wyn Morris. wrth geisio datrys pos lluniau blynyddol Merched y Wawr Rhydypennau Dymunir bob bendith i’r teulu. Iestyn Hughes. Rhannwyd elw’r cyfarfod Croesawyd pawb i gyfarfod mis Tachwedd rhwng Capel y Garn a’r Stordy Bwyd. gan ein llywydd Mary Thomas a dymunodd Priodas Crewyd naws gynnes y Nadolig brynhawn wellhad buan i ddwy o’r aelodau, sef Elen Llongyfarchiadau a dymuniadau gorau i Mercher, Rhagfyr 3ydd, pan ddaeth Eryl Evans a Mair Lewis gan obeithio eu gweld Rhydwen Mitchell a Sara Davies briodwyd Evans i’r te misol. Wrth arddangos ei gwaith yn ôl yn ein plith yn fuan. Diolchodd hefyd ym Mynachlog-ddu ar 13 Rhagfyr. llaw cain a dyfeisgar rhannodd beth o’i

8 374 | RHAGFYR 2014 | Y TINCER

Y Rhyfel Byd Cyntaf yng Ngogledd Ceredigion

Mae arddangosfa Cofio a ellid eu glynu wrth y paneli, Methel Tal-y-bont a Horeb hanes a’i hatgofion a darllen darnau o Myfyrio ar y Rhyfel Mawr cilfach lle roedd lluniau Penrhyn-coch. Cyfrannwyd farddoniaeth yn ymwneud â’r Nadolig. Pwyllgor Tair Gofalaeth John Meurig Edwards o dros £300 i Gymdeithas y Merched y Dolau oedd yn gweini’r te. gogledd Ceredigion wedi dod wersylloedd y Tiriogaethwyr Cymod o’r casgliadau yn y i ben ei thaith. O’r trafod a’r yn cael eu dangos ar sgrîn, ac perfformiadau. Dymuniadau da pendronni dechreuol daeth y yn olaf, ond nid yn lleiaf, y A dyna ni, mae’r bwrlwm Dymunwn yn dda i Mr E. Rowlands, prosiect yn realiti ddechrau deugain panel arddangos. drosodd a phob un ohonon Tregerddan, sydd wedi bod am driniaeth mis Tachwedd, a hynny’n Ar y deuddeg panel cyntaf ni fu’n ymwneud ag e ar yn yr ysbyty. bennaf o ganlyniad i guradu roedd enwau a manylion 65 o ein hennill. Gobeithio bod hollol ddiflino William frodorion yr ardal a laddwyd. hynny’n wir hefyd am y 500+ Pob dymuniad da i Mr Rhys Thomas, Howells ac arweiniad Yna roedd tri phanel yn rhoi fu’n ymweld â’r arddangosfa Tŷ Clyd, ar ôl llawdriniaeth yn Ysbyty creadigol Euros Lewis. sylw i William Oliver Jones, ar ei thaith o Rydypennau i Gobowen. Y cam cyntaf oedd , ewythr Gwenda Dal-y-bont, i Gapel Bangor, i Da deall fod Mrs Mair Lewis, Maes y Diwrnodau Cywain James, ar sail y wybodaeth Benrhyn-coch, i Gapel Seion, Ceiro, yn gwella ar ôl ei chodwm yn a gynhaliwyd ym mis fanwl yn ei lythyron, ei ac i Ysgolion Penweddig a ddiweddar. Gorffennaf yn ardaloedd ddydiaduron a’i nodlyfrau; Phen-glais. Dymunwn yn dda i Gareth Lewis, sydd y tair gofalaeth i roi cyfle dilynwyd hynny gan ddau adref o Ysbyty Llwyn Helyg, Hwlffordd. i bawb ddod á’u creiriau banel i ymdrech merched - Cofio’r Rhyfel Mawr / WW1 i’w dangos i’r curadur. roedd y curadur wedi synnu Remembered 1914–1918 Dyweddïad Cawd casgliad syfrdanol cyn lleied o sylw a gai eu Llyfryn dwyieithog, lliw Llongyfarchiadau i Rhian Gwynne a yn cynnwys cardiau cyfraniad yn gyffredinol; dau llawn, yn rhoi cefndir Heath Ragget, Bwtsiar Pendre, ar eu post a chardiau Nadolig, banel i William Hughes a arddangosfa Cofio’r Rhyfel dyweddïad. nodlyfrau, dyddiaduron, T I Rees; dau i wersylloedd Mawr, enwau a manylion llythyron a lluniau, medalau Bow-Street a Gelli cryno am y rhai a gollwyd Ymddeoliad hapus a cheiniogau’r meirw, arfau Angharad; un ar recriwtio a o’r ardal, hanes gwersyll y Dymuniadau gorau am ymddeoliad bygythiol ac anrhegion hyfforddi; un ar yr Efaciwis Tiriogaethwyr yn Bow Street, hir a hapus i Marian Beech Hughes a cain, tystysgrifau nyrsio, o Wlad Belg a fu yn ysgol a nifer o luniau lleol o’r ymddeoloddd o’i swydd fel Pennaeth yr ewyllysiau, dogfennau Rhydypennau; dau o gardiau cyfnod. Adran Olygyddol yn y Cyngor Llyfrau dadfyddino, beiblau, a’r cyfan post a anfonwyd o’r Ffrynt; Copïau ar gael, pris £2, dydd Gwener 12 Rhagfyr. wedi eu cadw gyda gofal un i’r rhyfel ar y mór a H. gan Llinos Dafis (828262) mawr a phopeth yn dod â’i Byron Williams yn benodol; neu Marian Beech Hughes stori gydag ef. ac i orffen cafwyd wyth (828662) Paratowyd llawlyfr i roi panel o luniau ac atgofion cefndir i’r arddangosfa, y rhai a ddychwelodd o’r ac i gydredeg á’r prosiect rhyfel, gydag ambell i stori, ond yn annibynnol oddi fel un John M Davies, arno, cyhoeddodd Gwynfor am ei amlen Hughes, Caerdydd, lythyron werdd, yn ddychryn, a’r DIGWYDDIADAU MORLAN: ei dad, William Hughes, mab toriad papur newydd Plygain Morlan (7.30, nos Fercher, 17 Tŷ Capel y Garn, o’r Ffrynt am y gwrthwynebydd Rhagfyr): croeso cynnes i bawb. Gorllewinol at ei gyfaill T I cydwybodol Robert John The World is my Country (7.00, nos Lun, Rees, Bronceiro, (tad Mrs Ellis yn agoriad llygad. I 12 Ionawr): ymunwch â’r gweithredwyr Morfudd Rhys Clark) a oedd gloi’r arddangosfa rhoddwyd heddwch Emily Johns a Gabriel Carlyle am yn gweithio i’r Gwasanaeth sylw i’r gwaith o godi arian i sgwrs am y mudiadau a’r unigolion fu’n Diplomyddol yn Venezuela goffâu’r lladdedigion, a llun gwrthwynebu’r Rhyfel Byd Cyntaf. Bydd ar y pryd. Yn addas iawn felly dadorchuddio’r gofeb ym cyfres o bosteri (gan Emily Johns) Gwynfor Hughes agorodd Mhenrhyn-coch. yn darlunio hyn i’w gweld yn Morlan yr Arddangosfa yn Neuadd Tra bod hyn i gyd yn 7-14 Ionawr. Rhydypennau, yng nghwmni cael ei drefnu roedd Euros Noson Gwis Morlan (7.30, nos Fercher, 21 Ionawr): cwis blynyddol ble mae capeli ac plant ysgolion cynradd Lewis wedi bod wrthi yn eglwysi lleol yn cystadlu am Darian ardaloedd y tair gofalaeth a llunio drama ar sail yr Y plac gwreiddiol o Fethlehem, Cwmerfyn Her Morlan. band pres o bobl ifainc lleol. hyn a glywsai am atgofion Clywyd hefyd ddarlleniad o lleol yng nghyfarfodydd sydd nawr ar fedd chwaer James James (Elizabeth Manylion llawn ar wefan Morlan: Neges Ewyllys Da yr Urdd, a y pwyllgor. Canlyniad Jane Powell) ym Mynwent www.morlan.org.uk rhoddodd William Howells hynny oedd perfformiad y Garn; a’r Gofeb yn Ysgol Morlan, Morfa Mawr, Aberystwyth ac Euros Lewis ragflas o’r dramatig dirdynnol yn cael Trefeurig. Cafwyd ar ddeall fod bwriad gan y Gymuned SY23 2HH hyn oedd i ddod i ni. ei gyflwyno gan actorion i adeiladu rhywbeth yn y 01970-617996; [email protected] Gosodwyd yr arddangosfa penigamp mewn dwy ran Maes Chwarae ym Mhen- @CanolfanMorlan yn dair rhan, sef tri chabinet - Act 1 yn y Garn a chapel bont Rhydybeddau i osod lle roedd y pethau hynny na Pen-llwyn, ac Act 2 ym hwn a Chofeb 1939-45 yno.

9 Y TINCER | RHAGFYR 2014 | 374

Y BORTH

Symud aelwyd cyfarfod fe fu i ni chwarae cwis Dymunwn yn dda i Mrs. Nadolig wedi ei ysgrifennu Gwenda Williams sydd wedi gan Betty a chafwyd te blasus symud o Ton Pentre, Y Borth, wedi ei baratoi gan y Pwyllgor. ac wedi ymgartrefu yng Ni ddaru ni ganu carolau yn Nghaerdydd. ôl yr arfer gan mai Kathleen arferai ganu’r piano i ni ond Cymdeithas Henoed y Borth y flwyddyn nesaf, pan fydd Ar Dachwedd 28ain dathlodd Rosa wedi llwyr wella ar ôl ei dau gyn aelod anrhydeddus chodwm fe ofynnwn iddi hi o’r Gymdeithas ben blwydd gyfeilio i ni. eu priodas yn 70. Bu Nancie a Cynhelir ein cinio Nadolig yr Bert Birch fyw yn y Borth am y wythnos nesaf yn Llety Parc, mwyafrif o’u bywyd priodasol Aberystwyth. Rydym yn lwcus i ac roeddynt yn aelodau gael y band o Ysgol Penweddig ffyddlon yn Eglwys St Matthew, i’n diddanu ar ôl y bwyd. Ni Cymdeithas y Bad Achub a fyddwn yn cyfarfod wedyn Chymdeithas yr Henoed. Bu tan Ionawr 8fed am 2.00 yn iddynt symud i gartref gofal Neuadd y Borth efo te calan. ym Mryste y llynedd ac mae Mae croeso i holl henoed y colled ar eu hôl. Buont gyda’i Borth a’r pentrefi cyfagos. gilydd am 80 mlyedd ac roedd Cysylltwch â Betty ar nifer o aelodau y teulu efo nhw 871135 am fwy o fanylion am y i ddathlu’r achlysur arbennig Gymdeithas gyfeillgar hon. yma. Cawsom drip siopa Eglwys St. Matthew llwyddiannus iawn i Telford yn Roedd yn wych gweld cymaint Nhachwedd. Rhaid iddo fod yn o oedolion a phlant wedi dod llwyddiant gan fod pob sedd i’r gwasanaeth coeden Nadolig wag ar y bws wedi eu llenwi hyd dydd Sul Rhagfyr 7fed. Roedd Gwelir yn y llun uchaf Y Birches ar eu pen blwydd priodas platinwm at y to (bron!) efo bagiau siopa y gwasanaeth yn cynnwys (70 ml) ac mae’r ail lun wedi ei dynnu ddiwrnod eu priodas – yn mawr ar y daith nôl. Diolch yn darlleniadau o’r Beibl, cerddi, Bebbington, Penrhyn Cilgwri (Wirral) yn ôl pob tebyg. fawr i John o R.J. Jones Travel storïau a charolau. Roedd y am ddiwrnod allan cystal. canu yn wych. Dyma y grwpiau Cawsom de parti Nadolig fu’n addurno coeden a chymryd Cyngor Cymunedol y Borth Perfformir Drama’r Nadolig dydd Iau Dechreuwyd rhan: Ysgol Craig yr Wylfa, a Chymdeithas yr Henoed . ar Ragfyr 14eg gan blant ac y cyfarfod yn drist gyda Cylch Meithrin, Y Ganolfan Roedd yr eglwys yn edrych yn ieuenctid yr Ysgol Sul fydd thawelwch er cof am ein Deulu, y Sgowtiaid, Ysgol arbennig ar gyfer dathliadau’r yn dweud y stori trwy air, hannwyl aelod fu farw yn 95 Sul, Clwb Cinio. Sefydliad y Nadolig. Diolch yn fawr i symudiad, cerddoriaeth a chân. oed yn Nhachwedd - Kathleen Merched, Y Lleng Brydeinig, Amanda Trubshaw am drefnu y Noswyl Nadolig bydd Jones. Ar ôl rhan fusnes y Amnest Rhyngwladol, gwasanaeth hyfryd. gwasanaeth yng ngolau Llun: Iolo ap Gwynn ap Iolo Llun: Llun: Iestyn Hughes Iestyn Llun: Gweler t.8 Criw nôl yn ffilmio y Gwyll

10 374 | RHAGFYR 2014 | Y TINCER

GOGINAN cannwyll am 3.00 y prynhawn a Gwella yng nghyfraith, a’r ddau ŵyr, Cillian a Cormac. gwasanaeth cymun hanner nos Da yw clywed fod Huw Jones, Yr Hafan, Cwm- Cynhaliwyd yr angladd ddydd Sadwrn, 15 am 11.30p.m. brwyno allan o’r ysbyty ar ôl bod yna am ychydig Tachwedd, yng Nghapel Saron, Llanbadarn Fawr, Dydd Nadolig ydd wythnosau. Llwyr wellhad buan iddo. dan lywyddiaeth ei gymydog, y Parchedig Ifan gwasanaeth cymun am 10.30 Mason Davies, gydag anerchiad gan y Parchedig y bore.Bydd croeso cynnes i Y Druid Derrick Adams, gweinidog Eglwys Efengylaidd bawb i’r gwasanaethau. Mae ei Llongyfarchiadau i Lewis Johnston ar ei lwyddi- Gymraeg Aberystwyth. Yr organydd oedd Mrs gwasanaeth Nadolig yn dechrau ant eleni eto yn y Gystadleuaeth dros Gorllewin Llio Adams. Cludwyd y corff gan y Mri Mark Ev- am 11.15 a.m. Cymru am werthu cwrw iawn. Braf yw gweld ans, Dafydd Evans, Gwyn Lewis, Donald Davies, Dyma rifau ffôn defnyddiol: Y busnes lleol yn cael cydnabyddiaeth dros ardal Dafydd Ifans a Dylan Jones, ac fe’i claddwyd yn Ficer: Y Parchg Cecilia Charles ehang. ei gynefin bore oes, ym mynwent Capel Pen- - 871889; Wardeiniaid: Margaret llwyn. - 871056, Susan - 871355 Mr Maldwyn Davies, Goginan Cysur yw meddwl fod Maldwyn bellach ym ‘Gwyn eu byd y rhai addfwyn’ medd y Beibl, ac yr mhresenoldeb ei Arglwydd, ac fel un o’r rhai Ysgol Sul oedd addfwynder yn un o rinweddau amlwg Mal- addfwyn, y mae bellach yn un o etifeddion Duw, Fe’i cynhelir am 11.15 a.m. ar dwyn Davies, Bryn Meillion, Goginan, a fu farw yn lân a phur yn nheilyngdod gwaed yr Oen - y Suliau yn y Den yng nghefn yr yng nghysur ei gartref ddydd Sul, 9 Tachwedd Gwaredwr yr oedd, trwy ffydd, yn ymddiried yn eglwys.N i fydd un ar Ragfyr 2014, yn 86 oed. llwyr ynddo. 21ain na’r 28ain ond byddwn Yr oedd Maldwyn, yn wir, yn un o’r rhai addf- yn ail-ddechrau ar Ionawr 4ydd wynaf y gellid ei adnabod. Fe’i disgrifiwyd gan Diolch a byddem wrth ein bodd yn fwy nag un yn ddyn bonheddig a charedig, Hoffai Eirlys a Dylan ddiolch i bawb am eu care- eich croesawu yna. Dylai fod gweithiwr trylwyr a chydwybodol, a gŵr a thad digrwydd a’u cydymdeimlad yn ystod eu pro- yn dawelach ar ôl prysurdeb annwyl a theyrngar o fewn cylch y teulu. fedigaeth. Diolch i feddygon a staff Meddygfa’r sesiynau celf a chrefft a gwaith Cafodd ei fagu yng Nghapel Bangor gyda’i Llan am eu gofal, ac i Ceri am ei chymorth a’i y Nadolig. Diolch yn fawr chwiorydd Gwen a Doris, ond ers blynyddoedd chefnogaeth ymarferol. Gwerthfawrogwyd pre- i Leasa a Stuart am eu holl bellach bu’n byw yng Ngoginan lle roedd yn senoldeb y rhai a ddaeth i’r gwasanaeth ddydd yr gymorth yn ystod y flwyddyn aelod gweithgar o’r gymdeithas gan fynychu angladd, a diolchir i bawb a gynorthwyodd gyda’r ac i’r rhieini gynorthwyodd Capel y Dyffryn yn rheolaidd tan ei salwch trefniadau. Cydnabyddir derbyn nifer mawr o cymaint dros gyfnod y diweddar. Roedd yn arddwr cymen, yn bysgotwr roddion yn lle blodau ar gyfer cronfa i godi byn- Nadolig. Diolch i Den, Jood a medrus ar un adeg, yn arlunydd dawnus, ac yn galo ychwanegol ar dir Plas Lluest, sy’n gartref Hattie am ei sesiwn recordio. berffeithydd wrth y gwaith o gynnal a chadw ei Cristnogol lleol i rai â nam meddyliol. Gobeithiwn ddefnyddio peth gartref. o’r CD yn ein Gwasanaeth Fe’i cofir yn aelod uchel ei barch o staff Lly- Nadolig a gobeithiwn fod yn frgell Genedlaethol Cymru ac yr oedd ganddo fwy parod os daw cyfle arall yntau feddwl uchel iawn o’r sefydliad hwnnw, ei gan Den y flwyddyn nesaf. Os ddiwylliant a’i ddelfrydau. Byddai wrth ei fodd oes cwestiynau am yr ysgol Sul yn rhannu’r cyfeillgarwch a fodolai rhwng y cysylltwch â Joy – 871649 staff, a chadwai gysylltiad â rhai o’r cydweithwyr hynny hyd y diwedd, er iddo ymddeol ers dros Dyfeisio App defnyddiol chwarter canrif. Llongyfarchiadau i Gary Jones, Yr oedd ef a’i wraig, Eirlys, wedi bod yn briod Fferyllfa y Borth a Thal-y-bont. ers dros hanner can mlynedd a braf iawn oedd Daeth anrhydedd genedlaethol medru cynnal dathliad y llynedd i nodi achlysur i›w ran yn ystod yr hydref eu Priodas Aur, pan ddaeth teulu, cymdogion pan gyflwynwyd tystysgrif a chyfeillion ynghyd i Fryn Meillion. Gwerth- arbennig iddo gan Gymdeithas fawrogai Maldwyn y gofal trylwyr ac annwyl a Unwaith eto eleni cynhaliwyd y Ffair Grefftau yn y Fferyllwyr Annibynnol Prydain dderbyniodd gan Eirlys, yn enwedig yn ystod garej yng Ngoginan ond eleni yn wahanol i’r arfer mewn cyfarfod arbennig yn y blynyddoedd olaf hyn pan y’i llethwyd ef gan fe cyhaliwyd dros ddau ddiwrnod. Codwyd dros Llundain yn y categori ‹Gwobr anhwylder. Yr oedd ganddo feddwl uchel hefyd £300 at Gymdeithas Goginan. Ond y newyddion Newyddbeth›. Eisoes llwyddodd o Dylan, ei fab, a’r llwyddiant a ddaethai i’w ran trist yw ei bod yn edrych yn debyg mai’r ffair yma fydd yr olaf ar y safle gan fod yr eiddo wedi ei Gary efo›r gwasanaeth yntau yn ei yrfa, yn bennaeth uned gofal dwys yn werthu a busnes newydd yn dechrau yna ddechrau’r dosbarthu meddyginiaeth i›r un o ysbytai Lerpwl, heb sôn am Sheila, ei ferch flwyddyn. cartref ddyfeisiodd. Nawr mae wedi creu ‹app› fydd o help mawr i yrrwr y fan ddosbarthu. Mae wedi profi›n adnodd Nadolig Llawen a Blwyddyn Newydd dda llwyddiannus ac unigryw hyd yn hyn ac o fudd mawr i›r fferyllfa [email protected] a›r claf.

11 Y TINCER | RHAGFYR 2014 | 374

Siaradwyr

Penweddig yn y Eisiau gweithio gyda phlant ifanc? Dyma gyfle gwych ichi ennill cymhwyster Diploma Lefel 3 CACHE mewn Gofal, Dysgu a Datblygiad Plant yn y gweithle. Cynulliad! Mae’r cynllun hyfforddi cenedlaethol yma yn cael ei gynnal gan Mudiad Meithrin, trwy ei is-gwmni Cam wrth Gam, o 1 Ebrill 2015 hyd 31 Mawrth 2016. Cafodd grŵp siarad cyhoeddus yr ysgol gryn lwyddiant yn Gwahoddir siaradwyr Cymraeg a dysgwyr da i ymgeisio am le ar y cynllun hyfforddi ddiweddar yng nghystadleuaeth siarad cyhoeddus y Rotari, trwy rhan-amser yma a leolir mewn cylchoedd meithrin, meithrinfeydd dydd neu ysgolion gyfwng y Gymraeg, yn Llanymddyfri. Eu testun oedd ‘Gwastraff cynradd ledled Cymru. Am becyn gwybodaeth ffoniwch: 01970 639 601

amser yw tair blynedd yn y Brifysgol’. Dafydd Rees oedd y cadeirydd, y prif siaradwr oedd Eiry Williams a’r gwrthwynebydd neu e-bostiwch: [email protected] oedd Mabli Mair. Llongyfarchiadau mawr i’r tri ohonynt sydd neu lawrlwythwch becyn gwybodaeth llawn o’n gwefan: www.camwrthgam.co.uk ym mlwyddyn 13, ar areithiau aeddfed a graenus iawn mewn Dyddiad cau: 23 Ionawr, 2015 cystadleuaeth o safon uchel. Braf yw cyhoeddi fod y tîm wedi ennill cystadleuaeth Siarad Dilynwch ni: @camwrthgam Cyhoeddus dros Gymru! Cafwyd areithiau gwych ac aeddfed eto

o flaen cynulleidfa newydd yn Nhŷ Hywel yn y Cynulliad yng Nghaerdydd ar 24 Tachwedd. Yn ogystal enwebwyd y merched, Mabli Mair ac Eiry Williams, ar gyfer gwobr siaradwr gorau’r diwrnod a daeth Dafydd Rees i’r brig drwy ennill y safle cyntaf fel Cadeirydd. Llongyfarchiadau mawr iddynt!

OEDFA NADOLIG CAPEL Y GARN TRWY LYGAID Y GAIR A’R GEIRIAU dan arweiniad y Gweinidog, Y Parch Wyn Rhys Morris ac aelodau’r Capel, a cherddoriaeth y band pres ieuenctid lleol Nos Sul Mabli Mair, Aberystwyth; Dafydd Rees, Bow Street ac Eiry Williams, Llangwyryfon yn y Cynulliad 21 RHAGFYR am 6.00 o’r gloch Nadolig llawen a Blwyddyn Newydd Dda i chi gyd!

GWASANAETH CIGYDD GWASANAETH ANIFEILIAID CYFIEITHU TEIPIO BOW STREET Linda Griffiths GWAITH PRYDLON A CHYWIR TEW PRISIAU CYSTADLEUOL Eich cigydd lleol Maesmeurig PROSESYDD GEIRIAU PRINTYDD LLIW eu hangen i’w lladd Pen-y-garn Cwmsymlog Aberystwyth mewn lladd-dy lleol Ffôn 828 447 Ceredigion IONA BAILEY Llun: 9-5.30 SY23 3EZ PEN-Y-BRYN Cysylltwch â Maw-Sad 8.00-5.30 SWYDDFFYNNON TEGWYN LEWIS Gwerthir ein cynnyrch mewn 01970 828454 YSTRAD MEURIG rhai siopau lleol [email protected] 01974 831580 01970 880627

12 374 | RHAGFYR 2014 | Y TINCER

O’r Cynulliad - Elin Jones Prosiect Hanes Llafar Dyfi 360

Mae’r esgid hefyd yn edrych Mae’r Tŵr Gwylio Dyfi 360 yn eistedd economaidd yn ar gynlluniau ar gornel tair sir, mae’n edrych dros yr dal i wasgu yng pellach yn ystumiau dwfn o’r afon dywyll ac yn gwylio Ngheredigion, gyda Llanbadarn a yn dawel y tirlun sy’n newid yn barhaus. chyflogau segur mannau eraill. Mae’n mewn sefyllfa berffaith i ddal cy- a thwf chostau Mae’n hollbwysig maint o beth sy’n digwydd yn ac o amgylch byw yn broblem i fod y gwahanol Bro Ddyfi. nifer. Mae unrhyw asiantaethau yn Fel rhan o’r Prosiect 360, rydym eisiau beth sy’n helpu cydweithio, a cofnodi lleisiau y bobl o’r ardal. Rydym lleddfu’r baich i’w byddaf yn pwyso eisiau clywed straeon am sut oedd hi, sut groesawu, ac roeddwn yn am gynnydd ar y cynlluniau mae pethau wedi newid a sut y gallai fod yn y dyfodol. Dyma pam falch o helpu lansio’r cynllun yma. rydym yn lawnsio prosiect Hanes Llafar newydd o’r Tŵr Gwylio ‘Clwb Clyd’ yn ddiweddar. Bydd busnesau lleol, 360 yng Nghors Dyfi. Cynllun yw hwn i annog wrth gwrs, yn edrych Mae Ymddiriedolaeth Natur Maldwyn yn chwilio am wirfoddol- effeithlonrwydd ynni, ac i ymlaen at gyfnod pwysig o’r wyr i ymuno â’r prosiect. Bydd y grŵp prosiect yn cael eu hyfforddi alluogi mwy o bobl i brynu flwyddyn. Rwy’n sicr y bydd i gasglu a chofnodi cyfweliadau, a bydd yn cymryd rhan mewn ar y cyd er mwyn arbed ar nifer yn cefnogi diwrnod casglu a chynhyrchu cyflwyniad a fydd yn cael ei arddangos yn y eu biliau. Mae angen hyn cenedlaethol y siopau lleol ar Tŵr Gwylio 360 yn ddiweddarach y flwyddyn nesaf. Rydym hefyd yng Ngheredigion, lle mae’r Ragfyr y 6ed, ac yn cymryd yn chwilio am bobl a fyddai’n hoffi rhannu eu straeon a’u hatgofion gyfran o bobl sydd ddim ar mantais ar y busnesau a’r o’r ardal a’r afon. y grid nwy yn uchel iawn:- cynnyrch lleol gwych sydd Bydd y sesiwn hyfforddiant ar gyfer pobl sydd eisiau casglu a 70%, yn uwch nag ucheldir yr i gael yng Ngheredigion. chofnodi cyfweliadau yn cael ei gynnal ar Ddydd Llun 26ain Ionawr Alban. Mae nifer o grwpiau Cefais nifer o gyfleon yn ym Machynlleth. Bydd cyfleoedd eraill i gymryd rhan os ydych chi lleol eisoes yn bodoli – ddiweddar i drafod hynt a ddim yn gallu dod ar y dyddiad hwn. Mae lleoedd yn gyfynedig, felly cymerwch olwg ar wefan helynt busnesau bach, gan archebwch yn gynnar os hoffech fynychu. ‘Clwb Clyd’ i weld os oes un gynnwys ymweliad â gwinllan Yn ogystal â storïau a chyfweliadau, byddem ddiddordeb hefyd yn eich ardal chi. newydd Llaethliw yn Nyffryn gennym mewn unrhyw hen luniau neu arteffactau sydd gennych o’r Bydd dyfodiad y gaeaf Aeron, a sesiwn hawl i holi ardal, neu waith a ddigwyddodd yma. hefyd yn gonsyrn i’r rheiny gyda Ffederasiwn y Busnesau Am fwy o wybodaeth am y prosiect neu i gymryd rhan, sy’n byw lle mae llifogydd yn Bach. cysylltwch â: Kim Williams. 01654 871414. [email protected] gallu bod yn broblem. Wrth Gwych hefyd oedd gwrs, gwelsom broblemau cael y cyfle i fynychu llynedd mewn sawl man, Eisteddfod Genedlaethol ac mi fûm yn siarad gyda y Ffermwyr Ifanc ym phobl mewn sawl ardal Mhontrhydfendigaid. Cafodd am gynlluniau i wella’r ei threfnu’n wych gan CFFI sefyllfa at y dyfodol. Mae’n Ceredigion, ac ar ddiwedd glir fod Aberteifi nawr yn diwrnod brwd o gystadlu, flaenoriaeth uchel i Gyfoeth y clybiau lleol aeth a hi. Da Naturiol Cymru ac maent iawn bawb!

SIOP A SWYDDFA BOST PENRHYN-COCH Perchennog: Lawrence Kelly AR AGOR COFFI BOREUOL Llun - Sadwrn BYRBRYDAU POETH NEU OER 7 y bore - 9 yr hwyr Sul CINIO 7 y bore - 7 yr hwyr TE PRYNHAWN Papurau dyddiol a’r Sul, llyfrgell fideo, cardiau CREFFTAU AC ANRHEGION cyfarch siop drwyddiedig Ar agor saith niwrnod yr wythnos Mehefin, Gorffennaf, 01970 828312 Awst a Medi (fel arall, ar gau ar ddydd Llun) Siop Treasures, Tlysau a gemwaith (yn cynnwys dylunwyr Cymreig), scarffiau a chyfwisgoedd priodasol. [email protected] Caffi [email protected] 820 050 | Siop Treasures 01970 820 122

13 Y TINCER | RHAGFYR 2014 | 374

CAPEL BANGOR / PEN-LLWYN

tuag at y Cylch. Diolch i bawb am gefnogi Capel Pen-llwyn ni. Cawsom hefyd stondin i hybu’r Oedfaon diwedd y flwyddyn Cylch yn Noson Agored Ysgol Syr John Rhagfyr 21ain Oedfa Nadolig yr Ofala- Rhys, Ponterwyd ar y 4ydd o Ragfyr a eth am 10 o’r gloch. llongyfarchiadau iddyn nhw am noson Rhagfyr 28ain Y Parchg Judith Morris hyfryd a chael ymweliad hwyliog gyda Sion am 5. o’r gloch Corn. Mae Cylch Meithrin Pen-llwyn yn agored i unrhyw blentyn rhwng 2-4 oed ac yn cefnogi tair ysgol yr ardal Ysgol Syr Cylch Meithrin Pen-llwyn John Rhys, Ysgol Mynach a Pen-llwyn. Dyma lun o rai o blant y Cylch o flaen eu Bellach rydym wedi cael ein swper campwaith Nadolig. Mae staff y Cylch yn Nadolig yn y Tynllidiart ac yn edrych hoffi creu gyda’r plant ac mae diolch mawr ymlaen i barti Nadolig i’r plant a’i rhieni, yn mynd iddynt am eu gwaith caled drwy i rhieni newydd a ffrindiau’r Cylch yn gydol y flwyddyn, ‘Miss Tracy’ Exley, ein Neuadd y Paith, Capel Seion ar 12fed o Harweinyddes, ‘Miss Shirley’ Evans, ‘Miss Rhagfyr o 9.30yb tan 1yp. Bydd siawns i Clwb Hwyl Hwyr Jools’ Davies a ‘Miss Iola’ Morris. greu, i chwarae ac i gael bwyd parti. Daeth “Hwyl Hwyr” dan arweiniad y Rydym bellach wedi ymgartrefu yn y Bydd hefyd siawns i bawb ymgynnull yn Parchg Derek Adams, Aberystwyth, i ben Caban ar dir Ysgol Pen-llwyn ers tymor Neuadd Capel Bangor rhwng 9-11yb ar y am y flwyddyn, gyda pharti .Bu rhai o’r yn awr ac yn ddiolchgar o’r croeso gan yr 18fed Rhagfyr am gyngerdd Carolau gyda’r plant yn ffyddlon iawn i’r clwb gydol y ysgol a’r Clwb ar ôl Ysgol sydd yn rhannu plant. Bydd y plant yn canu a bydd siawns flwyddyn, pryd y ceir yno stori o’r Beibl, ein lle. Rydym hefyd yn falch i ddweud i gael paned, mins pei a gweld amryw gêmau, crefft, squash a biscedi. (mae rhain y byddwn yn gallu cynnig amserau o o stondinau; a gobeithio gweld Sion yn bwysig iawn wrth gwrs!) Diolch i Derek 9yb tan 3yp o mis Ionawr yn ogystal â’r Corn wrth gwrs. Os oes unrhyw un am am ei holl baratoi erbyn pob brynhawn sesiwn 9-1yp sydd ar hyn o bryd. Rydym gael stondin i werthu ei nwyddau yna Gwener, gydag ychydig bach o gymorth gan yn ddiolchgar i Cathy, cogyddes yr ysgol cysylltwch gyda’r Cylch. Croeso i bawb Heulwen ac Aeronwy.! Diolch iddo hefyd am allu cynnig darpariaeth cinio ysgol i am ddiddori y plant yn y parti. blant y Cylch hefyd ac mae llawer iawn Cydymdeimlad ohonynt yn cymryd y cyfle yma. Os am Estynnwn ein cydymdeimlad â Mr Meirion Swydd newydd fwy o wybodaeth am ffïoedd a llefydd i’r Ellis Jones, Maes y Neuadd, ar golli ei fam Llongyfarchiadau i Berian Lewis, Pennaeth Cylch cysylltwch gyda Nia Lewis ar nia26@ yn ddiweddar, a mam-gu i Neula. Cynorthwyol Ysgol Pen-llwyn ar gael ei btinternet.com neu gyda Carol Macy ar benodi yn Ddirprwy Bennaeth ar Ysgol [email protected]. Croeso yn ôl Plas-crug, Aberystwyth. Dymuniadau gorau Cawsom llawer o hwyl a sŵn gyda Croeso i Dr Robin Young, Islwyn, yn ôl o iddo wrth y gwaith. ein disgo Calan Gaeaf yn y Neuadd a Norwy, wedi bod yn ymweld â’i deulu am chodwyd swm sylweddol o £325 i fynd rai wythnosau. Gwasanaeth y Plant Mae’r Nadolig yn amser llawen, a gwir ystyr y rhialtwch yw cofio am eni ein Harglwydd Iesu Grist. Dyma yn sicr a wnaeth plant ysgol Sul Pen-llwyn ar y 7fed o Ragfyr, yn portreadu pob cymeriad yn ymwneud â’r genedigaeth, a ddigwyddodd dros ddwy fil o flynyddoedd yn ôl. Mae’r un ar ddeg o blant yr Ysgol Sul

Amrywiaeth eang o lyfrau, cardiau,cerddoriaeth ac anrhegion Cymraeg. Croesawir archebion gan unigolion ac ysgolion 13 Stryd y Bont Aberystwyth 01970 626200

14 374 | RHAGFYR 2014 | Y TINCER

yn ffyddlon iawn, a dangoswyd hyn eich gwefan leol yn eu hadroddiadau gwahanol, o www.trefeurig.org gymeriadau stori’r Nadolig, ac hefyd your local website eu datganiad o’r emyn “Ganwyd Crist newyddion etc. i / news etc. to: ym Methlehem dref”, yn rhoddi gwir [email protected] fwynhad i’r gynulleidfa. Diolchodd y Parchg Wyn Morris i William Howells, Rhyd-y-gof, Penrhyn-coch, bawb oedd yn bresennol, i’r tadau a Aberystwyth SY23 3EQ mamau, yn ogystal â’r mamau cu a’r tadau cu,. Rhaid fod hyn yn foddhâd pur iddo gael cynulleidfa niferus. R.J.Edwards Adeiladau Fferm y Cwrt Cymerwyd rhan hefyd gan athrawon Cwrt Farm Buildings y festri, sef Jean ac Aeronwy sy’n dysgu Penrhyn-coch y plant lleiaf, pob yn ail fis, a Delyth a Contractiwr, masnachwr gwair a gwellt Heulwen yr un peth gyda y plant hýn. Arbenigwr ar ailhadu Delyth hefyd oedd yr organyddes y Sul Cyflenwi a gwasgaru hwnnw. calch, slag a Fibrophos Cafwyd neges bwrpasol i’r plant Lori, turiwr a malwr (Rhes gefn o’r chwith) Megan (Mair), Nannon (Darllenwraig), i’w llogi gan y gweinidog, a derbyniodd pob un Luned (Herod), Alaw (Darllenwraig), Llŷr (Dyn y Llety) Ail Cyflenwi cerig mán ohonynt gomic crefyddol ganddo, cyn Res Elen (angel), Morgan a Tomos (Bugeiliaid), Efanna (Gŵr 01970 820149 diwedd yr oedfa. Doeth), Anya (asyn bach),Owen (Joseff). 07980 687475

Iwan Jones

Gwasanaethau Pensaerniol Cynlluniau ar gyfer adeiladau newydd, estyniadau ac addasiadau

Gellimanwydd, Talybont, Ceredigion SY24 5HJ [email protected] 01970 832760

Gwaith Bricio R+R Adeiladau newydd, Estyniadau, Gwaith Carreg, Patios Rhod: 07815121238 Rich: 07709770473

Siop Eirian Reynolds, SWYDDFA’R POST SGIDIAU GWDIHW Tech. S.P. 8 Ffordd Portland, Aberystwyth GWASANAETH BOW STREET SY23 2NL IECHYD NWYDDAU CINIO DYDD SUL 01970 617092 A DIOGELWCH PRYDAU BAR AROLYGON DIOGELWCH MELYSION PARTÏON ASESIADAU PERYGLON CYLCHGRONAU Gwasanaeth ARCHWILIADAU BWYDLEN BWYTY DAMWEINIAU CARDIAU CYFARCH ADLONIANT GOFAL TRAED HYFFORDDIANT PAPURAU DYDDIOL Ceiropodydd /podiatrydd graddedig GWASANAETH CYFLAWN I GADW CHI A’CH A’R SUL ac wedi cofrestru efo’r GWEITHLU YN DDIOGEL H.C.P.C., S.R.Ch., M.Ch.S., B.S.C.Pod, AR AGOR O 5:30 P.M. 01970 820124 JOHN A MARIA OWEN NOSWEITHIAU IAU A GWENER Dip.Pod.Med. 07709 505741 AM BRYDIAU TEULUOL

15 Y TINCER | RHAGFYR 2014 | 374 Dathlu 25ain mlynedd o weithgarwch yr elusen amaethyddol y R.A.B.I. yng Ngheredigion

athlodd pwyllgor y Royal Agricultural Benevolent DInstitution (R.A.B.I.) Sir Ceredigion 25ain mlynedd o weithgarwch yr elusen, ar nos Wener 7 Tachwedd ym Mwyty a Chanolfan Gynadledda TyGlyn yng Nghiliau Aeron. Daeth 125 o bobl i’r Cinio Dathlu, a’r siaradwr gwadd oedd cadeirydd cenedlaethol R.A.B.I., Christopher Riddle, a oedd wedi teithio’r holl ffordd o Gernyw i ymuno yn y dathlu. Cafwyd araith bwrpasol ganddo, a diolchodd i’r pwyllgor am eu hymdrechion diflino i godi arian a chodi ymwybyddiaeth ar gyfer yr elusen yng Ngheredigion. Roedd Dilys Morgan, aelod o’r pwyllgor o Dal-y-bont, wedi coginio ac addurno cacen arbennig ar gyfer yr achlysur, diolch o galon i Dilys. Cyflwynwyd tystysgrif am wasanaeth hir i nodi’r digwyddiad gan Christopher Riddle i lywydd y pwyllgor, sef Gwilym Jenkins, o Gors-goch, un o aelodau gwreiddiol y pwyllgor. cyflwyniadau ffurfiol, gydag amrywiaeth o noson, a diolch i David Davies, o gwmni Diolch i aelodau o CffI Tregaron sgetsus, caneuon, a darnau adrodd digri. Morgan & Davies am ocsiwna nifer o am ddiddanu’r gynulleidfa yn dilyn y Cynhaliwyd raffl ac arwerthiant yn ystod y eitemau. Dywedodd Linda Jones, rheolwr rhanbarthol y R.A.B.I. yng Nghymru: “Hoffem longyfarch aelodau’r pwyllgor yng Llun y mis Ngheredigion ar gyrraedd y garreg filltir hon. Mae eu hymrwymiad a’u hymroddiad Llun o gasgliad Iestyn Hughes, Maes-y-garn, Bow Street. Gellir gweld mwy dros y 25 mlynedd diwethaf wedi dwyn o’i luniau ar ei wefan http://www.atgof.co/ ffrwyth wrth iddynt godi swm sylweddol o arian i helpu teuluoedd sy’n gysylltiedig â ffermio pan fo’r esgid fach yn gwasgu. Hoffwn hefyd fynegi fy llongyfarchiadau i lywydd y sir, Gwilym Jenkins, ar dderbyn ei wobr arbennig”. Ychwanegodd y cadeirydd Stephen Hunt: “Hoffwn ddiolch i holl aelodau’r pwyllgor sir am eu gwaith gwerthfawr ar hyd y blynyddoedd. Hoffwn hefyd ddiolch i bawb yng Ngheredigion sydd wedi ein cefnogi yn bersonol, neu’n broffesiynol. Gyda chefnogaeth y gymuned amaeth yng Ngheredigion, rydym wedi gallu helpu nifer o deuluoedd mewn angen”. Llwyddwyd i godi £1,953 o elw ar y noson i roi hwb i gronfa sirol R.A.B.I. Ceredigion. I gael gwybod mwy am waith y R.A.B.I. ewch i’r wefan www.rabi.org.uk neu os am gymorth, ffoniwch y llinell gymorth

Deryn du gyfrinachol ar 0300 303 7373.

16 Colofn ABER-FFRWD Wn i ddim o le y daeth y A CHWMRHEIDOL Nadolig hwn, un munud, Mrs Jones roedd o yn ddiogel bell a digon Gwellhad buan o amser i baratoi ar ei gyfer Dymuniadau gorau i Tomos, Pall Mall, Towyn, a’r peth nesaf mae ar ein gwar- ŵyr Aneurin a Gwen Morgan Y Byngalo ar ôl thaf a fe fydd yn rhaid i mi ei iddo dderbyn llawdriniaeth yn Ysbyty Alder Hay symud hi i gael popeth i drefn. yn Lerpwl. Ond pan gwynais am hyn, wrth Ifor wedi dewis yr enwau er mwyn dangos fy mrawd, ychydig iawn o gydymdeim- perthynas a’r elusen, mae Stopember Dyrchafiad lad gefais. I’r gwrthwyneb ei ymateb i’r rhai a fynn stopio ysmygu a tash- Llongyfarchiadau i Glenys Williams, Ty’n Wern, oedd nodi mai arnaf fi fy hun oedd y ember ar gyfer Tachwedd fynn dyfu ar gael dyrchafiaeth o Uwch-ddarlithydd i bai , am fy mod wedi bod yn ormod o mwstas trwy dybio, am wn i, ma mo Ddarllenwraig yn Adran y Gyfraith Prifysgol Lewis Morris. o moustache yn cydfynd rhwysut a’r Aberystwyth. Hynny yw, ym marn yr hen Ifor, dydw tash….y drwg ydi o, na dydi o ddim. i ddim wedi bod yn wael yn ddiweddar, Dynodi dechrau y misoedd yn ôl rhifau Urdd y Benywod wedi bod yn gwynfanllyd ydw i a dim Rhufeinig y maent, saith =September, Nos Lun 1af o Ragfyr cafwyd noson o wneud ond angen f’ysgwyd yn dda i’m gwella! Octo= wyth October a novo = naw, No- addurniadau Nadolig yng nghwmni Sarah Dyer, Pwy faga frawd!! vember.Mae’n amlwg fod y tarddiadau Llain, a Gill Fathers, Hafod y Glyn. Bu rhai wrthi Ond fe fydd yn rhaid i minnau ei chy- gwneud wedi glynu. A chan fod pawb yn gwneud angylion i’w rhoi ar y goeden Nadolig chwyn hi, er mi wyf wedi gwneud un arall yn yr un twll, glynu a wnaent. Pa a bu eraill yn gwneud torchau ar gyfer eu penderfyniad; ychydig iawn o gardiau ryfedd yr honnai fy nhad y dylai pawb o haddurno. Noson hwylus iawn a diolch i Sarah a yr wyf am eu hanfon eleni , yn hytrach, leiaf fedru cyfrif i ddeg mewn Lladin. Gill am yr holl waith paratoi ar gyfer y noson. mi drefnaf ddigwyddiad i godi arian tua Fe fyddaf i yn pryderu, weithiau, adeg fy mhen blwydd ym mis ar gyfer weld cymaint o orfod rhoi llaw mewn elusennau motor niwron a’r clefyd poced i gyfarfod a gofynion ymchwil melys. Fe fu farw fy nhad o un yn 1985 meddygol. Ond, yn wyneb fy nghynl- Nadolig llawen a a bu farw fy mam o effeithiau y clefyd luniau i fy hun, taw piau hi efallai…ond melys ar y galon. A mae hi yn ben mae motor niwron cyn brinned fel mai Blwyddyn Newydd blwydd arbennig arnaf i. ychydig iawn o arian ymchwil y mae’r Un peth sydd wedi fy nifyrru i yn llywodraeth yn ei roi ar ei gyfer. Dda i chi gyd! fawr yn ddiweddar a hynny yw’r modd Beth bynnag, rhaid troi ac ymorol am y cymer Saeson enwau’r misoedd i swper. Blodfresych a saws caws sydd ar enwi elusennau; stopember, a tash- y menu yn y tŷ hwn, a mins pei, efallai ember.mae yna rhywbeth yn ddigon os oes un ar gael.., trawiadol ynddynt hyd nes y stopiwch A NADOLIG A CHALAN HAPUS A i feddwl am y peth. Mae’r trefnwyr BENDITHIOL I BAWB OHONOCH.

Cyngor Cymuned Tirymynach Cynhaliwyd cyfarfod o’r Cyngor uchod ar Mae’r ymgyrch tuag at gael Gorsaf ohonynt. Hyn yn syrthio ar gronfeydd yr nos Iau 27 Tachwedd o dan lywyddiaeth Rheilffordd yn Bow Street yn symud ysgol ac ar gyfraniad y Cynghorau Bro ac yr is-gadeirydd y Cyng. Siân Jones. ymlaen yn ffafriol, gyda’r Cynghorau lleol elusennau eraill. Os mai dyma’r sefyllfa Croesawyd y Cyng. Rob Pugh yn ôl wedi yn ogystal â’r Cyngor Sir yn cefnogi’r heddiw, yr ydym yn prysur syrthio yn ei brofedigaeth. Codwyd rhai eitemau prosiect yn gadarn. ôl i gyfnod slymiau oes Fictoria. Dyma o gofnodion cyfarfod yr Hydref megis Eglurodd y Clerc y rhesymau am y enghraifft arall o’r Cynghorau mawr yn gosod offer ym Maes Chwarae Bryncastell. camddealltwriaeth a ddaeth allan yn dadlwytho cyfrifoldeb ar y Cynghorau Bro. Gwelwyd ffoto o’r agoriad yn y wasg ddiweddar parthed newid safle Swyddfa Bydd Tirymynach yn ystyried eu cyfraniad leol ac mae’n debyg fod pawb (bron) yn Bost yn Bow Street. Hyn oherwydd pan ddaw’r amser a mwy o wybodaeth. hael eu canmoliaeth. Bydd angen gosod camddarlleniad ar lythyron yr Asiantaeth. Adroddodd y Cyng. Hinge bod cyfarfod o llawr caled wrth y fynedfa gan fod tipyn Ni fwriadwyd erioed i’r Swyddfa symud PACT ar 7 Ionawr yn Neuadd Rhydypennau o wlybaniaeth yno. Yr oedd un fam yn i Aberystwyth, ond byddai gwasanaeth am 7pm. Bydd cyfarfod i drafod bryderus am fod gwartheg yn cerdded o Swyddfa Bow Street i’w gael yno, os nad dyfodol Ysbyty Bron-glais yn y Morlan, gwmpas a gofynnodd beth oeddynt yn oedd ym Mhenrhyn-coch, ar y dydd y Aberystwyth ar 15 Rhagfyr am 6.30pm. eu gwneud. Yr ateb a gafodd oedd “yr bydd y trawsnewid yn digwydd. Derbyniwyd pecyn holiadur arolwg ar un peth â’r hil ddynol - busnesa!” Mae’r Brawychwyd y Cyngor gyda’r newydd ail-gylchu yn yr ardal ac fe’u dosbarthwyd. sbwriel wrth y fynedfa i Bryncastell wedi fod angen newid yr oll o ffenestri Ysgol Cynhelir y cyfarfod nesaf ar 29 Ionawr ei glirio. Cyfrannwyd £300 addawedig tuag Rhydypennau ac nad oedd yr Awdurdod pryd y dosberthir cyfraniadau i elusennau at Brosiect y Cofio yn yr ardal. Addysg yn medru fforddio newid yr un lleol.

17 Y TINCER | RHAGFYR 2014 | 374

Campws Arloesi a LLYFRAU Gordon Jones Dannedd Mel Morgwn nned

DANNEDD MEL MORGWN MEL MORGWN’S TEETH GORDON JONES a d D

Rily 24t. £6.99 Morgw Menter Aberystwyth yn el rgwn’s n l Mo Tee M Me th

Mae Mel Morgwn, y môr-leidr bach, yn gwrthod glanhau ei ddannedd.

Tybed a all aelodau o’i deulu, plant ac athrawes ei ddosbarth, a’i ff rind,

Padi Parot, newid ei feddwl?

Stori hwyliog sy’n annog plant i lanhau eu dannedd yn gywir, ac i fwyta’n iach hefyd.

Dannedd Mel Morgwn gan yr awdur a Mel Morgwn, the little pirate, refuses to clean his teeth. Will members of his family, the children

and teacher of his class, as well as and his friend, Padi Parrot, be able to change his mind?

A fun story to encourage children to clean their teeth properly and to eat healthily.

sicrhau cyllid o £20m

golygydd, Gordon Jones, BowI Adam Llewellyn, deintydd Street, gwych. yw

To Adam Llewellyn, a brilliant dentist.

G. J.

I Joseff a Jacob, sydd erioed wedi cael llenwad. llyfr gwreiddiol cyntaf i GyhoeddiadauTo Joseff and Jacob, who have never had a fi lling. G.H.

£6.99 Gellir lawrlwytho’r Rily ei gyhoeddi. Dyma stori fywioge-lyfr lliw-llawn sy’n Gordon Jones

Download the Darluniau/Illustrations full-colour e-book annog plant i lanhau eu danneddwww.rily.co.uk ac i Graham Howells

clawr_melmorgwn.indd 1 30/07/2014 09:21 fwyta’n iach. Mae’r môr-leidr bach, Mel Morgwn a’i ffrind, Padi Parot, yn mynd ar antur i ddarganfod os yw anifeiliad yn glanhau eu dannedd – ac yn dod o hyd i ddulliau rhyfedd iawn! Cafodd Gordon, a gyflwynodd ei stori i’w ddeintydd Adam Llewellyn, ei ysbrydoli i ysgrifennu stori ar ôl iddo glywed bod plant meithrin a chynradd yn cael gwersi ar sut i ofalu am eu dannedd. “Am flynyddoedd roedd arna i ofn mynd at y deintydd,” meddai, “ond heddiw mae’r sefyllfa yn well o lawer ac mae deintyddion fel Adam yn gwneud y profiad yn bleserus. Ro’n i’n meddwl y gallai stori ddoniol efo darluniau gwych gan Graham Howells fod yn hwb arall i blant lanhau ei dannedd.” Dywedodd y deintydd Adam Llewellyn, Deintyddfa Llanbedr Pont Steffan: Dydd Llun 15 Rhagfyr ymchwil fel bod cwmnïau “Mae Gordon Jones a Graham Howells wedi llwyddo i greu stori cyhoeddodd Gweinidog Cyllid ac ymchwilwyr yn medru fendigedig am ddannedd a iechyd deintyddol i blant a theuluoedd a Busnes Llywodraeth Cymru cydweithio ar gynlluniau dwyiethog. Mae ethos y llyfr yn cyfleu cyfarwyddiadau proffesiynol Jane Hutt, taw Prifysgol ymchwil i hybu’r bio- mewn modd positif a chofiadwy. Dwi’n edrych ymlaen at gael y llyfr Aberystwyth fydd y cynllun economi. Disgwylir i’r gwaith yn y ddeintyddfa ac eisiau clywed mwy am hanesion y môr-leidr, cyntaf gwerth miliynau o ymchwil gynhyrchu cynnyrch, Mel Morgwn!” bunoedd i dderbyn y golau gwasanaethau a chwmnïau “Mae hon yn garreg filltir yn hanes Rily,” dywedodd Lynda gwyrdd drwy raglenni cyllid deillio newydd yn y sectorau Tunnicliffe, sylfaenydd a Chyfarwyddwr Cyhoeddiadau Rily. “Mae newydd yr Undeb Ewropeaidd bwyd, iechyd, biotechnoleg a Gordon wedi creu stori ddwyieithog wahanol iawn am fôr-ladron. 2014-2020 sydd werth £2 ynni adnewyddadwy. Gyda chymorth lluniau gwych Graham Howells, mae’r llyfr yn plethu biliwn. Roedd y Gweinidog Mae’r mentrau a neges bwysig am iechyd deintyddol mewn dull hwyliog a hynod o Cyllid yn ymweld â Champws gynlluniwyd ar gyfer y AIEC ddiddorol – pwy fyddai’n meddwl bod mwncïod yn flosio’u dannedd! Gogerddan y Brifysgol i yn cynnwys: gyhoeddi buddsoddiad o £20 miliwn drwy Gronfa • Canolfan Diogelwch Bwyd, Straeon Gorau’r Byd gan Caryl Lewis Ddatblygu Rhanbarthol Ewrop Maeth ac Ynni Gwasg Carreg Gwalch £8.50 i ddatblygu Campws Arloesi a • Canolfan Bwyd y Dyfodol Menter Aberystwyth (AIEC). • Canolfan Bio-buro Mae Caryl Lewis, Gogianan, a Bydd yr adeilad yn cael ei • BioFanc Hadau a bleidleisiwyd yn ‘Hoff Awdur Cymru’ yn godi y drws nesaf i adeiladau Chyfleuster Prosesu dweud iddi gael ei hysbrydoli gan ei mam IBERS; disgwylir iddo agor yn • Canolfan yn adrodd straeon wrthi pan oedd yn 2018, ac y byddai yn cynnal Rhyngddisgyblaethol y Bio- eneth: tua 108 o swyddi. economi “Roedd Mam yn dweud straeon o Bydd y cynllun gwerth bedwar ban byd wrthyf i pan oeddwn £35m ar Gampws Gogerddan Mae’n dda deall fod i’n ferch fach. Roeddwn i’n dwli ar yr enwau rhamantus, y yn cynnwys adeiladu adnodd y gyllideb yn cynnwys cymeriadau rhyfedd a’r straeon gogoneddus. Yn sicr, mae o’r radd flaenaf a fydd yn cael cynlluniau i wella y ffyrdd clywed y straeon hynny yn ifanc wedi fy sbarduno innau i fentro ei gydnabod yn rhyngwladol yn yr ardal – yn arbennig y ysgrifennu straeon fy hunan. Mae gen innau ddau blentyn bellach er mwyn denu mwy o gyllid groesffordd yng Ngogerddan. ac rwyf innau’n ceisio cyflwyno’r un math o straeon i’w plesio a’u cyffroi hwythau.” Wrth gynnal y traddodiad dweud straeon o fewn ei theulu ei hun, mae wedi llunio casgliad hudolus o ddeg o straeon byd-eang Nadolig llawen a sy’n tanio dychymyg y plant. Eisteddwch yn gyfforddus felly a mwynhewch y wledd hon Blwyddyn Newydd a gwibio o Mozambique i Nigeria gan alw yn yr Eidal, Cymru, Dda i chi gyd! Japan, Gwlad Pwyl, Unol Daleithiau America, Canada, Rwsia a Kazakhstan. Bydd y lluniau lliwgar yn siwr o apelio hefyd a rhoi blas ychwanegol o’r gwledydd hynny i chi. 18 374 | RHAGFYR 2014 | Y TINCER

LLANDRE

Wyn Mel efo poen yn ei fola Enillwyr Arian Mawr Nadolig y Banc Bro Dim Stop – Llinos Evans, Dolwerdd 1 £60 - Winnie Davies, Nant y Deri There’s a jolly old man from the North 2 £40 - Mair England, (Somewhere –way up there – beyond Borth) Pant y Glyn Coat red as a dragon 3 £30 - David James, Dolhuan His green and white wagon Cydymdeimlad Will be here about April the fourth Cydymdeimlwn â Gilbert a Linda Jones, Tom MacDonald ( jnr) – Geraint Williams, Llysnewydd, a’r teulu ar farwolaeth brawd Tyddyn Llwyn Gilbert yn ddiweddar. Ac â Eric Ellis Jones, Carreg Arian a’r teulu Brawddeg CALENNIG ar farwolaeth mam Eric, sef Georgina Ellis Cofiwch am law enbyd ‘na’th niwed i Jones, Maes Ceiro, ar Dachwedd 18. Geredigion Seithennyn – Eryl Evans, Y Ddol Pen-blwydd Arbennig Llongyfarchiadau i Geraint Williams, Tyddyn Brawddeg MISTLETOE Llwyn, ar ddathlu pen blwydd arbennig mis Maybe I should talk less every time others diwethaf. Nadolig gwyn, coch a gwyrdd elaborate Roedd gweithgareddau ym Methlehem nos Sali Mali – Linda Jones, Y Berllan James Memorials yn dathlu 25 mlynedd Wener 28 Tachwedd, i ddathlu’r Nadolig, mewn busnes yn ddrych o gymdeithas iach, gyda phawb Merched y Wawr Llanfihangel Llongyfarchiadau i Paul James ar dathlu 25 yn gydweithio fel un. Do, fe fu nifer o bobl Genau’r -glyn mlynedd mewn busnes. Dechreuodd Paul yn cynorthwo gyda’r gwahanol agweddau Ni fydd cyfarfod ym mis Rhagfyr. Mae’r y fenter yn 1989, ac ers hynny mae’r busnes o’r trefniadau. Gwnaed yr holl drefniadau cyfarfod nesaf o’r gangen ar Nos Lun Ionawr wedi mynd o nerth i nerth. heb alw yr un pwyllgor a chyd-gysylltwyd y 19, 2015 yn Ysgoldy Bethlehem, - nid fel y cyfan trwy ddefnyddio e-byst a ffôn. gwelir yn y rhaglen pnawn Sadwrn 17 Ionawr. Nadolig Gwyn Coch a Gwyrdd oedd thema’r Bydd y noson yng ngofal Glenys a Mair. noson eleni ac fe adlewyrchwyd y lliwiau ar y stondinau ac yn yr addurniadau hardd. Banc Bro Noa Gwynn Jones, Ysgol Rhydypennau Enillwyr mis Tachwedd oedd y buddugol yn y gystadleuaeth creu 1 £30 - Bryn Roberts, Cerdyn Nadolig yn ôl dyfarniad y beirniaid Bow Street Marian a Iestyn Hughes. Bu cryn gystadlu 2 £20 - Regina Jones, hefyd ar orffen limrig a llunio brawddeg yn Bron y Gân y ddwy iaith ac fe ddyfarnwyd gwobrau gan 3 £10 - Dewi Hughes, Meinir a Huw Meirion Edwards yng nghwmni y beirniad llên Arwel Rocet Jones i Llinos Bow Street Robin Chapman ym mharti ffarwelio Huw â’r Evans, Linda Jones, Geraint Williams ac Adran Gymraeg. Dymuniadau gorau iddo ar ei Eryl Evans. Diolchodd Arweinydd y Noson swydd newydd yng Nghyngor Llyfrau Cymru

Gwynfryn Evans i Huw Ceiriog a Greg Hill Llun: Iestyn Hughes am lunio’r testunau. Trefnwyd stondinau o fwydydd a diodydd amrywiol, anrhegion o waith llaw cain a’r stondin lyfrau gan Siop Inc. Darparwyd diodydd tymhorol a chyfranwyd mins peis gan gangen Merched y Wawr. Roedd nifer o weithgareddau a chystadlaethau newydd i blant eleni gan gynnwys stondin paentio wynebau. Bydd elw’r noson yn cael ei gyfrannu tuag at welliannau yn Ysgoldy Bethlehem. Trefnwyd y noson gan Banc Bro Llanfihangel Genau’r- glyn.

Y Darnau Buddugol Mor wyn yw’r Nadolig mewn eira Mor wyrdd yw’r gelynnen drwy’r gaeaf Ond beth sydd yn goch? Gofynnwn yn groch

19 Y TINCER | RHAGFYR 2014 | 374

Ysgol Craig yr Wylfa

Bags 2 school a rhieni i greu llusernau Hoffai’r ysgol ddiolch yn ar gyfer yr orymdaith yn fawr i bawb a roddodd eu Aberystwyth ar Nos Wener hen ddillad i’r cynllun Bags 28ain o Dachwedd. Roedd 2 School. Rydym wedi codi yn hyfryd gweld y plant a £200 i’r ysgol. Ardderchog! rhieni yn brysur iawn yn creu llusern i gynrychioli’r Plant mewn angen Ysgol a’r Cylch Meithrin. Roedd y plant a’r staff wedi mwynhau gwisgo i fyny Ffair Nadolig mewn dillad gwely am y Bu plant Cyfnod Allweddol dydd er mwyn codi arian 2 yn brysur iawn yn creu tuag at Blant Mewn Angen. canhwyllau, ‘bath bombs’ Penderfyniad aelodau’r a ‘body scrubs’ i werthu Cyngor Ysgol eleni oedd yn y ffair Nadolig ar ôl ein hyn ac roedd yn ffordd Sioe Nadolig flynyddol hyfryd o godi £68.39. Diolch ym mis Rhagfyr. Hoffwn i i blant y Cylch Meithrin ddiolch i Helen Hinks am am ymuno gyda ni. Diolch i ddod i helpu’r plant i greu’r Canu yn Hafan y Waun bawb am helpu. canhwyllau. Roedd pawb wedi mwynhau’r profiad yn Gŵyl Aml Sgiliau fawr iawn ac wedi llwyddo Cafodd plant Cyfnod i greu anrhegion Nadolig Allweddol 2 lawer o hwyl perffaith. a sbri yn yr Ŵyl Aml Sgiliau ar y 19eg o fis Canu carolau Tachwedd. Cafodd yr ŵyl Ar fore dydd Mawrth 2il o ei threfnu gan ‘Ceredigion Ragfyr, bu plant yr ysgol yn actif - 5x60’. Cafodd canu carolau yn y gymuned. y plant fore gwych yn Yn gyntaf aethom i ganu yn cymryd rhan mewn nifer o siop Morrisons ac wedyn weithgareddau chwaraeon aethom i gartref henoed gwahanol sy’n rhoi blas Hafan y Waun i ganu mwy! iddynt o beth sydd ar gael Hoffai’r ysgol ddiolch i iddynt. bawb am y croeso cynnes, y diodydd a’r cacennau Gorymdaith lusernau blasus. Cafodd y plant Aberystwyth lawer o hwyl ac rydym Hoffwn ni ddiolch i Polly wedi codi £181.31 tuag at Sills-Jones am redeg brynu adnoddau i’r ysgol. gweithdai gyda’r plant Ardderchog blant!! Helen Hinks

Gwesty’r Llew Du Emynydd amlycaf Cymru yn chwarter olaf yr ugeinfed ganrif Black Lion Hotel oedd y Parchedig W. Rhys Nicholas (1914–96). Yn enedigol o sir Benfro, bu’n weinidog gyda’r Annibynwyr yn y Bryn, ARCHEBWCH EICH PARTI DoLIG GYDA NI ! Llanelli, Horeb a Bwlch-y-groes, Ceredigion, a Phorth-cawl. BWYD DA . . . CWmNI DA . . . Roedd yn fardd ac yn llenor, yn ysgrifennydd i bwyllgor Y Caniedydd (1960), ac yn gyd-olygydd cylchgrawn Y Genhinen am flynyddoedd. Ond fe’i cofir yn bennaf am ei emynau, yn enwedig ‘Tydi a wnaeth y wyrth, O! Grist, Fab Duw’, a genir ar y dôn ‘Pantyfedwen’ gan M. Eddie Evans.

T a l y b o n t , A b e r y s t w y t h Cyfrol deyrnged iddo yw Y Cyfoeth Gorau, a gyhoeddir gan Gymdeithas Emynau 0 1 9 7 0 8 3 2 5 5 5 Cymru i nodi canmlwyddiant ei eni. Mae’n cynnwys teyrngedau ac atgofion gan g w e s t y l l e w d u . c o m nifer o’i gydnabod, ysgrifau am ei farddoniaeth a’i emynau, a detholiad o’i waith. SWYDDI BLAEN TŶ AR GAEL Pris y gyfrol, a gyhoeddir erbyn Nadolig 2014, yw £6.95. CYSYLLTWCH Â NI!

20 374 | RHAGFYR 2014 | Y TINCER

Ysgol Penrhyn-coch

Gymnasteg Corn. Diolch i bawb am eu Llongyfarchiadau mawr i dîm haelioni a’u parodrwydd i gymnasteg yr ysgol. Llwyddodd gefnogi yr ysgol. Llwyddwyd i y tîm i ennill y gystadleuaeth godi dros £800 i’r ysgol. rhanbarthol yn Llambed yn ddiweddar i ysgolion hyd at Ffair Aeaf 100 o blant. Bu’r aelodau wrthi Eleni eto bu nifer o ddisgyblion yn ymarfer yn ddiwyd ers mis yr ysgol yn cystadlu yn y Ffair Medi o dan arweiniad Miss Aeaf. Llwyddwyd i ennill nifer o Cory. Llongyfarchiadau iddynt wobrau:- ar eu llwyddiant; byddant yn awr yn symud i gystadlu yn Bisgedi wedi eu haddurno Genedlaethol. Pob lwc iddynt. 1af Gwenan Jenkins

Plant mewn Angen Canhwyllau. Ar ddiwrnod Plant Mewn 2il Seren Bedder Angen, trefnwyd cyfle i’r Disgyblion y dosbarth derbyn yn eu gwisgoedd Plant mewn Angen. disgyblion i wisgo dillad eu Llongyfarchiadau i bawb fu’n harwyr. Gwelwyd cymeriadau cystadlu. Da iawn chi. megis Batman, Spiderman, Tywysoges o Frozen. Roedd Llongyfarchiadau hyd yn oed y staff wedi gwisgo Llongyfarchiadau i Mr Roberts i fyny. Diolch i bawb a wisgodd ar gael ei benodi yn Bennaeth i fyny; codwyd swm arbennig Cynorthwyol Ysgol Pen-llwyn. tuag at Plant mewn Angen. Bydd yn cychwyn ar ei swydd newydd yn y flwyddyn newydd. Ffair Nadolig Cyn diwedd mis Tachwedd, Ffarwelio cynhaliwyd ein Ffair Nadolig Rydym wedi ffarwelio gyda flynyddol. Croeswyd nifer o Mrs Morgan. Bu Mrs Morgan gwmnïau atom a diolch iddynt yn gweithio gyda ni yn ystod am eu cefnogaeth di flino. cyfnod mamolaeth Mrs Evans. Daeth criw o rieni a ffrindiau Ein dymuniadau da iddi yn atom yn ystod y noson. Cafwyd ei swydd newydd yn Ysgol ymweliad arbennig gan Sion Gynradd . Tîm Gymnasteg yr ysgol a ddaeth yn gyntaf yng Ngheredigion i Ysgolion dan 100 o blant

Cardiau Nadolig yr ysgol a grewyd gan bob plentyn

Nadolig llawen a Blwyddyn Newydd Dda i chi gyd! Gwenan a Seren a enillodd wobrau yn y Ffair Aeaf yn Llanelwedd.

21 Y TINCER | RHAGFYR 2014 | 374

Ysgol Pen-llwyn

Diogelwch a’r we Mi fu’r heddlu yn yr ysgol yn ddiweddar yn sôn am bwysigrwydd diogelwch ar y we. Fe gafwyd cyfle i drafod y gwahanol ffyrdd mae’r plant yn defnyddio’r we. Achubwyd a y cyfle i edrych ar ddiogelwch wrth groesi’r ffordd hefyd gan fod y ffordd y tu allan i’r ysgol ar ddechrau a diwedd y dydd yn gallu bod yn brysur. Yr ydym yn obeithiol y bydd camau i arafu’r ceir ar waith rhywbryd yn 2015.

Llusernau Mi fu Alice Briggs a nifer o rieni eraill wrthi yn creu llusernau i’r plant eu cario yn y parêd cyn Plant dosbarth 1 yn ymarfer yn y Capel yn eu gwisgoedd hyfryd troi y goleuadau ymlaen yn y dref yn ddiweddar. Fe gafwyd tipyn o hwyl wrth y gwaith ac mi oedd yr holl ymdrech yn werth chweil.

Bedd Richard Morris Fe dderbyniwyd llythyr diddorol i’r ysgol ar y 10fed o Dachwedd gan ifaciwi o’r enw Mr Glyn Hughes a fu’n byw yn y Tŷ Capel yn ystod yr Ail Ryfel Byd. Tra yno fe laddwyd mab y teulu, sef Richard Vaughan, tra’n hedfan mewn awyren fomio. Gwnaethpwyd cais i ni chwilio’r Plant dosbarth 2 yn sefyll wrth ymyl bedd Creu llusernau yn neuadd yr ysgol bedd a gosod pabi arno ar yr Richard Vaughan 11eg Dachwedd. Yr oedd map syml yn y llythyr i’n helpu. Wedi yn y capel y flwyddyn yma. Yr ychydig o bale. Diolch i Mrs am ganiatàu i ni ddefnyddio’r tipyn o chwilio ym mynwent yr oedd cynulleidfa dda wedi dod Herschel am fod yn barod i ni adeilad. Y diolch mwyaf, fel eglwys a’r capel fe ddaethpwyd ynghyd i fwynhau noson oedd ddefnydio’r gwisgoedd ar gyfer arfer, i’r plant am berfformio o hyd i’r bedd. Fe gawsom y yn cynnwys actio, canu, darnau stori’r geni a berfformiwyd gan mor wych – mi ydych yn sêr i profiad o gael sgwrs gyda’r cyn offerynnol, adrodd a hyd yn oed ddosbarth 1 ac i aelodau’r capel gyd! ifaciwi tra’n sefyll wrth y bedd. ad harddwch siriol tincer_Layout 1 17/10/2014 Fe ddaeth a hanes yn fyw i ni’r bore hynny.

Afonydd y byd Fe fu Llŷr, Liam a Huw yn ysgol Comins-coch yn ddiweddar yn dysgu am afonydd y byd. Mi oedd yn agoriad llygad i’r plant sylweddoli pa mor llygredig yw rhai o afonydd y byd. Allwch chi enwi rhai o brif afonydd Asia ?

Cyngerdd Nadolig 07962 861 822 Wrth fynd i’r wasg mae’r plant www.facebook.com/siriolbeauty Brynsiriol, newydd berfformio yn eu Bow Street, Ceredigion SY24 5AR cyngerdd Nadolig a gynhaliwyd

RAY Ceredigion – Pwyll pia hi! 22 374 | RHAGFYR 2014 | Y TINCER

Ysgol Rhydypennau

Cofio’r Rhyfel Mawr enw Dannedd Mel Morgwn (Rily) ]Bu’r plant yn Neuadd Rhydypennau sy’n hybu glendid y dannedd trwy yn ddiweddar er mwyn gweld stori. Yn ystod sesiwn ddifyr iawn arddangosfa arbennig a oedd yn bu’r plant yn actio a gwisgo fel môr nodi effeithiau’r Rhyfel Byd Cyntaf ladron ac yn mwynhau ambell bwt ar yr ardal leol. Gwelwyd lluniau, o’r stori gan Gordon hefyd. Hoffai’r dogfennau, llythyron, cardiau post, ysgol ddiolch o galon iddo. sleidiau ac arteffactau o’r cyfnod helbulus hwn. Yn ystod yr ymweliad Gala’r Urdd bu’r plant yn ymchwilio a chasglu Da iawn i bawb a fu’n nofio yng gwybodaeth ac fe ddaeth erchylltra’r ngala’r Urdd ym mhwll nofio rhyfel yn fyw iddynt. Plas-crug yn ddiweddar. Gala i holl ysgolion Ceredigion oedd hon Coed Gogerddan Plant mewn angen ac yr oedd nofwyr safonol iawn Roedd hi’n ddiwrnod Plant Mewn yn cystadlu. Llongyfarchiadau Angen ar y 16eg o Dachwedd. Bu’r mawr i’r efeilliaid Selena a Leanna Cyngor Ysgol yn brysur yn trefnu Williams am gyrraedd Gala Nofio stondinau er mwyn codi arian i’r Cenedlaethol Cymru. Fe enillodd elusen. Ar ddiwedd y dydd casglwyd Selena’r ras unigol dull broga £466. Ardderchog! i ferched blwyddyn 5 a 6, ac fe enillodd Leanna’r ras unigol dull Pili Talebau Morrisons Pala i ferched blwyddyn 5 a 6. Mae’r Diolch yn fawr iawn i bawb a fu’n gala cenedlaethol ym Mhwll Nofio casglu talebau Morrisons dros y Cenedlaethol Cymru, Caerdydd yn y misoedd diwethaf. Ar ôl llwyddo flwyddyn newydd. Pob lwc i’r ddwy. i gyfri’r cyfan gwelwyd fod dros 9,000 o dalebau wedi eu casglu. Ail lansio gwefan yr Ysgol ‘Rydym nawr yn y broses o drafod a Rydym wedi ail lansio Gwefan yr Ymweliad Gordon Jones phenderfynu beth i brynu. Ysgol. Bellach mae’r wefan wedi esblygu i gynnwys nodweddion Casglu Dillad newydd. Ac, fel ysgol, yr ydym ar flaen Dros yr wythnosau diwethaf bu y gad gan fod y wefan yn cynnwys nifer o blant a rhieni yn clirio’u argaeledd arbennig sy’n crebachu ystafelloedd gwely er mwyn casglu neu’n cynyddu sgrin eich IFfôn, eich dillad, esgidiau ac hen fagiau nad IPad neu eich gliniadur arferol. ydynt angen bellach. Yna, penodwyd diwrnod arbennig er mwyn casglu’r Am fwy o wybodaeth a llwyth o holl fagiau yn ganolog at ei gilydd. luniau: http://www.rhydypennau. Yna aethpwyd a’r llwyth i ffwrdd ceredigion.sch.uk mewn fan fawr dan gynllun ‘Bags 2 @YGRhydypennau dilynwch ni ar School’. Y tro hwn casglwyd gwerth drydar. 980 cilo o ddillad, sydd tua £400. Diolch i bawb a fu’n casglu. Nadolig Llawen i holl ddarllenwyr ‘Y Tincer;’ Y Nofwyr Nodedig-Selena a Leanna Williams Ymweliadau oddi wrth plant a staff Ysgol Yn unol â Chyfoeth Naturiol Cymru, Rhydypennau. fe aeth Blwyddyn 2 i’r goedwig ger Plas Gogerddan i fwynhau gweithgareddau difyr yng nghwmni Leigh Denyer. Bu’r plant yn edrych ar weddillion y dail ar frigau’r coed er mwyn eu henwi; cafodd y plant gyfle hefyd i arsylwi ar fywyd gwyllt yr ardal; ac i orffen, fe dostiwyd mashmalos o flaen y tân. Cafwyd ymweliad gan yr awdur lleol Gordon Jones yn ddiweddar. Mae Gordon, sy’n gyn- riant newydd gyhoeddi llyfr gwreiddiol i blant o’r Arddangosfa’r Rhyfel Mawr Stondin Plant Mewn Angen

23 Y TINCER | RHAGFYR 2014 | 374 Tasg y Tincer

Diolch i’r ddwy fach fu’n brysur yn lliwio llun y castell mis diwethaf, sef Beca Davies o Bow Street a Lily-May Welsby o Aberystwyth. Am luniau hyfryd! Dy enw di, Beca, ddaeth o’r het y tro hwn, felly llongyfarchiadau mawr i ti.

Beth yw eich hoff beth am yr adeg hon o’r flwyddyn, tybed? Ar wahân i ymweliad Siôn Corn, wrth gwrs, dwi wrth fy modd yn edrych ar y goleuadau sy’n disgleirio ar y goeden Nadolig. Dwi hefyd yn hoff iawn o olau cannwyll. Tybed ydech chi wedi gweld y teclyn sy’n y llun o’r blaen? Yr enw arno yw menorah, ac mae Iddewon dros y byd yn cynnau canhwyllau’r menorah yr adeg hon o’r flwyddyn, er mwyn dathlu gŵyl arbennig ac un sy’n debyg iawn i’n Nadolig ni. Enw’r ŵyl bwysig hon yw Hanukkah, ac mae’n para am wyth diwrnod, gan ddechrau ar 16 Rhagfyr a dod i ben ar 24 Rhagfyr. Fel ein Nadolig i, mae Iddewon yn rhoi anrhegion i’w gilydd ac yn canu caneuon arbennig – ac yn bwyta pethau blasus!

Y mis hwn, beth am liwio llun y menorah, a’r plant yn cynnau’r canhwyllau? Anfonwch eich gwaith i’r cyfeiriad arferol: Tasg y Tincer, 3 Brynmeillion, Bow Street, Ceredigion SY24 5BP erbyn dydd calan (Ionawr 1af). Ta ta tan toc, a Nadolig llawen i chi i gyd!

Enw

Cyfeiriad

Ysgol

Beca Davies Rhif ffôn Oed

M THOMAS TACSI EDDIE Plymwr Lleol Perchennog: Penrhyn-coch JONATHAN LEWIS Gosod gwres canolog Connie Evans, Saer Coed / Adeiladydd Ystafelloedd ymolchi Cawodydd Gwawrfryn, 01970 880652 Pob math o waith plymio Penrhyn-coch 07773 442 260 ac hefyd gwaith nwy Bronllys, Capel Bangor Prisiau rhesymol 01970 828 642 Aberystwyth Rhif 374 | RHAGFYR 2014 07968 728470 01970 820375 07790 961 226